ΚΕΦΑΛΑΘΟ 6 ΤΠΟΔΟΜΕ 6.1. ΟΔΘΚΑ ΔΘΚΣΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΘΟ 6 ΤΠΟΔΟΜΕ 6.1. ΟΔΘΚΑ ΔΘΚΣΤΑ Ζ πξψηε θαηαζθεπή νδψλ αλάγεηαη ζε πνιινχο αηψλεο π.υ. Ο Ζξφδνηνο αλαθέξεη φηη ζην θξάηνο ηεο Πεξζίαο ππήξρε Βαζηιηθή νδφο κήθνπο 2.300 km απφ ηηο άξδεηο ηεο Λπδίαο κέρξη ηα νχζα ηνπ Ηξάλ, ηελ νπνία ρξεζηκνπνηνχζε ν Γαξείνο Ύζηαζπηο ηνλ 5ν π.υ. αηψλα γηα ηε δηαθίλεζε ηαρπδξνκείνπ. Ζ νδνπνηία φκσο αλαπηχρζεθε εμαηξεηηθά θαηά ηνπο Ρσκατθνχο ρξφλνπο, ηδηαίηεξα γηα ηελ εμππεξέηεζε πνιεκηθψλ ζθνπψλ. Ζ ζπνπδαηφηεξε Ρσκατθή νδφο ήηαλ ε Αππία νδφο, ε νπνία θαηαζθεπάζζεθε ην 312 π.υ. θαη επεθηάζεθε ην 272 π.υ. Ζ νδφο απηή ζπλέδεε ηε Ρψκε κε ηνλ Σάξαληα. Σν 36 π.υ. θαηαζθεπάζζεθε νδφο κεηαμχ Νεάπνιεο θαη Πνδνπφιεο, γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο Φιακαλδίαο νδνχ, νδηθή ζήξαγγα κήθνπο 700 m. Καηά ηνλ 2ν κ.υ. αηψλα ην νδηθφ δίθηπν ηνπ Ρσκατθνχ θξάηνπο είρε κήθνο 60.000 έσο 120.000 km θαη πιάηνο νδψλ 4 έσο 7 m. Καηά ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 19νπ αηψλα ε Οδνπνηία ζεκείσζε ζεκαληηθή πξφνδν, ιφγσ δχν επηηεπγκάησλ: αθ ελφο ηεο εηζαγσγήο απφ ηνλ Mac Adam ην 1819 ηεο θαηαζθεπήο νδνζηξσκάησλ κε ζθπξφζηξσζε θαη αθ εηέξνπ ηεο εθεχξεζεο απφ ηνλ Γάιιν Λεκνπάλ, πεξίπνπ ζπγρξφλσο, ηνπ αηκνθίλεηνπ νδνζηξσηήξα. Οη κνξθέο νδηθψλ δηθηχσλ θαηαηάζζνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο, φπσο: α) Καηά ηύπν, κε βάζε θπξίσο ηε δηαηνκή ηνπο (ππεξαζηηθέο νδνί θαη αζηηθέο νδνί) β) Δηνηθεηηθά, απφ άπνςε θαηαζθεπήο θαη ζπληήξεζεο (π.ρ. ζηε ρψξα καο δηαθξίλνληαη ζε Δζληθέο, Δπαξρηαθέο θαη Κνηλνηηθέο νδνχο). γ) Αξηζκεηηθά ραξαθηεξίδνληαη φιεο νη νδνί ελφο νδηθνχ δηθηχνπ. δ) Λεηηνπξγηθά κε επηκέξνπο δηάθξηζε ζε: o Κχξηεο αξηεξίεο, πνπ εμππεξεηνχλ κεηαθηλήζεηο κεγάινπ κήθνπο κε πςειέο ηαρχηεηεο. Σέηνηεο είλαη νη: i) ειεχζεξεο ιεσθφξνη (freiways), φπνπ ειέγρνληαη πιήξσο νη πξνζβάζεηο κε ηελ θαηαζθεπή θφκβσλ, αληζφπεδσλ δηαβάζεσλ θαη παξάπιεπξσλ νδψλ. ηε ρψξα καο δελ ππάξρνπλ αθφκε ειεχζεξεο ιεσθφξνη. ii) ηαρείεο ιεσθφξνη (expressways), φπνπ νη πξνζβάζεηο ειέγρνληαη κεξηθψο, φπσο π.ρ. ε εζληθή νδφο Αζελψλ - Θεζζαινλίθεο, ε νδφο Αζελψλ Κνξίλζνπ θαη ε Λεσθφξνο Βνπιηαγκέλεο iii) ινηπέο θχξηεο αξηεξίεο (arterial streets), φπνπ νη πξνζβάζεηο δελ ειέγρνληαη φπσο π.ρ. ε Λεσθφξνο Μεζνγείσλ, ε Λεσθφξνο Θεζέσο θ.ιπ. o Γεπηεξεχνπζεο αξηεξίεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κε ην ζχζηεκα ησλ θπξίσλ αξηεξηψλ ρσξίο λα δηαζρίδνπλ (ζεσξεηηθά) ηεο γεηηνληέο κηαο πφιεο. Απηέο εμππεξεηνχλ κεηαθηλήζεηο κέζνπ κήθνπο θαη κπνξεί λα έρνπλ ιεσθνξεηαθέο γξακκέο. o πιιέθηξηεο νδνχο (collector streets), νη νπνίεο δηέξρνληαη απφ ηηο γεηηνληέο κηαο πφιεο θαη θαηαλέκνπλ ηηο κεηαθηλήζεηο απφ ηηο αξηεξίεο ζηνλ ηειηθφ ηνπο πξννξηζκφ πνπ κπνξεί λα είλαη θαη κηα ηνπηθή νδφο. Καη αληηζηξφθσο ζπιιέγνπλ κεηαθηλήζεηο απφ ηηο ηνπηθέο νδνχο θαη ηηο δηνρεηεχνπλ ζηηο αξηεξίεο. o Σνπηθέο νδνχο (local streets), νη νπνίεο παξέρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζηηο δηάθνξεο ρξήζεηο γεο θαη δελ δηαζέηνπλ ζπλήζσο ιεσθνξεηαθέο γξακκέο. Ωο παξάδεηγκα ησλ αλσηέξσ ππνθαηεγνξηψλ ζεσξνχκε ηηο νδνχο πέξημ ηνπ Ο.Σ. 57 ηνπ Γήκνπ Καιιηζέαο, φπνπ βξίζθεηαη ην Υαξνθφπεην Παλεπηζηήκην. Ζ Λεσθφξνο Θεζέσο αλήθεη ζηηο ινηπέο θχξηεο αξηεξίεο, ε νδφο Υαξνθφπνπ είλαη δεπηεξεχνπζα

αξηεξία, ε νδφο απθνχο είλαη ζπιιέθηξηα νδφο θαη ε νδφο Αηζίδσλ (θάζεηνο ζηελ νδφ απθνχο) είλαη ηνπηθή νδφο. Όιεο νη νηθνλνκηθά αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ δηαζέηνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα κεγάιεο ππθλφηεηαο θαη πςειήο πνηφηεηαο νδηθά δίθηπα, ηα νπνία πεξηιακβάλνπλ ζχγρξνλνπο απηνθηλεηνδξφκνπο (άξηηα ππνδνκή ππνζηήξημεο, νδνζηξψκαηα παληφο θαηξνχ θαη αληνρήο, πςειή αζθάιεηα θ.ιπ.). ηελ Δπξψπε έρεη αξρίζεη απφ ην 1950 ε θαηαζθεπή ελφο νδηθνχ δηθηχνπ πςειψλ πξνδηαγξαθψλ, ην νπνίν ήδε έρεη απνθηήζεη νξηζκέλεο βαζηθέο αξηεξίεο ραξαθηεξηδφκελεο κε ην γξάκκα Δ, πνπ ζπλνδεχεηαη κε κηα αξίζκεζε, ζηηο ζρεηηθέο νδηθέο πηλαθίδεο. Οη νδνί απηνί απνηεινχλ ην Δπξσπατθφ δίθηπν νδψλ (E-Roads Net-Work) ζε απηφ ην δίθηπν αλήθεη θαη ε Δζληθή νδφο Αζελψλ Θεζζαινλίθεο κε αξηζκφ Δ92. Οη κεγάινη απηνθηλεηφδξνκνη ηξηπιαζηάζηεθαλ ζην δηάζηεκα 1970-2000 ζηελ ΔΔ. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Μ. Βρεηανία και η Ιηαλία είναι οι τώρες ηης Εσρώπης ποσ διαθέηοσν ηα πλέον προηγμένα οδικά δίκησα και ποσ ανηιπροζωπεύοσν περί ηοσ 70% ηοσ ζσνολικού οδικού δικηύοσ. Σν κεγαιχηεξν νδηθφ δίθηπν ηνπ θφζκνπ είλαη ην Παλακεξηθαληθφ (Panamerican Highway) κε κήθνο πεξίπνπ 30.000 km, ην νπνίν αξρίδεη απφ ηελ Αιάζθα δηαηξέρεη ηελ αθηή ηνπ Δηξεληθνχ απφ ηελ Βφξεηα Κεληξηθή θαη Νφηηα Ακεξηθή έσο ηνλ ιηκέλα ηνπ Πνπέξην Μνλη ζηε Νφηηα Υηιή. Απφ ην δίθηπν απηφ δηαθιαδίδνληαη ζηε Βφξεηα Ακεξηθή πνιινί θαη κεγάινη απηνθηλεηφδξνκνη. Έλα κηθξφηεξνπ κήθνπο (πεξίπνπ 12.000 km) νδηθφ δίθηπν έρεη θαηαζθεπαζζεί ζηε Βξαδηιία, ζηελ πεξηνρή ηνπ Ακαδνλίνπ. ηελ Αθξηθή κηθξφ ηκήκα ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ (πεξίπνπ ην 17%) είλαη θαηαζθεπαζκέλν κε ζχγρξνλεο πξνδηαγξαθέο ψζηε λα αληέρεη ζε φιεο ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Σν κεγαιχηεξν ηκήκα είλαη ρσκαηφδξνκνη, νη νπνίνη γίλνληαη αδηάβαηνη θαηά ηηο πεξηφδνπο ησλ βξνρψλ. Ζ Απζηξαιία δηαζέηεη έλα απφ ηα ππθλφηεξα νδηθά δίθηπα ηνπ θφζκνπ, ην νπνίν εμππεξεηεί ζε κεγάιν βαζκφ ηηο εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο. Σν νδηθφ δίθηπν ηεο ρψξαο καο έρεη ζπλνιηθφ κήθνο πεξίπνπ 40.000 km (εζληθφ πεξίπνπ 23% θαη επαξρηαθφ ην ππφινηπν 77%). Σν δίθηπν απηφ βειηηψλεηαη ζπλερψο θαη ζα βειηησζεί ζεκαληηθά απφ ηα νδηθά έξγα, ηα νπνία έρνπλ κειεηεζεί θαη θαηαζθεπάδνληαη ή έρνπλ θαηαζθεπαζηεί. Μεξηθά απφ απηά είλαη ηα αθφινπζα: α) Η Εγλαηία Οδόο (Ζγνπκελίηζα Θεζζαινλίθε Καβάια Αιεμαλδξνχπνιε Κήπνη), ε νπνία έρεη κήθνο πεξίπνπ 670 km θαη αλήθεη ζην δηεπξσπατθφ νδηθφ δίθηπν. Σν έξγν πεξηιακβάλεη 23 δίδπκεο ζήξαγγεο ζπλνιηθνχ κήθνπο 49 km, γέθπξεο δίδπκεο κήθνπο 40 km θαη 50 αληζφπεδνπο θφκβνπο. Με ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ ε δηαδξνκή Ζγνπκελίηζα Κήπνη πξαγκαηνπνηείηαη ζε 6,5 ψξεο, αληί 11,5 ψξεο πξηλ. Απνηειεί ηκήκα ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ κεηαθνξψλ - έλα απφ ηα 14 έξγα πξνηεξαηφηεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (TENs) θαη είλαη ν απηνθηλεηφδξνκνο Α2 ηεο Διιάδαο θαη ην ειιεληθφ θνκκάηη ηνπ δηεπξσπατθνχ άμνλα Δ90. Ζ Δπξσπατθή Οδφο Δ90 ηνπ Γηεζλνχο Γηθηχνπ Δζληθψλ Οδψλ μεθηλάεη απφ ηε Ληζαβψλα θαη θαηαιήγεη ζην Ηξάθ. Ζ Δγλαηία Οδφο ζπκπιεξψλεηαη κε 9 θάζεηνπο άμνλεο πνπ ηε ζπλδένπλ κε 5 ιηκάληα θαη 6 αεξνδξφκηα. Σέζζεξηο απφ απηνχο απνηεινχλ ζπλέρεηα Παλεπξσπατθψλ δηαδξφκσλ. Απνηειεί ηε ξαρνθνθαιηά ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξψλ ηεο Β. Διιάδαο θαη ιεηηνπξγεί ζπγρξφλσο σο νδηθφο άμνλαο ησλ κεηαθνξψλ ηεο Βαιθαληθήο θαη ηεο Ν. Δπξψπεο.

Σκήκαηα Εγλαηίαο Οδνύ πλνιηθό κήθνο ηκεκάηωλ (km) Ήπεηξνο 123 Γπηηθή Μαθεδνλία 110 Κεληξηθή Μαθεδνλία 181 Αλαηνιηθή Μαθεδνλία & Θξάθε 256 Σύνολο 670 ηελ Δγλαηία Οδφ θαηαιήγνπλ νη Παλεπξσπατθνί Γηάδξνκνη ΗV (Βεξνιίλν, φθηα, Θεζζαινλίθε), IX (Διζίλθη κε θαηάιεμε ηελ Αιεμαλδξνχπνιε) θαη X (Βηέλλε-Βειηγξάδη- Θεζζαινλίθε). Σν έξγν απηφ απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία κεηά ην δηακειηζκφ ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο, αθνχ ζα απνηειέζεη βαζηθφ άμνλα ζχλδεζεο ηεο ρψξαο καο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε κέζσ ηνπ ιηκέλα ηεο Ζγνπκελίηζαο. Παξάιιεια θαζηζηά ηελ Διιάδα ρψξα transit γηα θνηλνηηθέο κεηαθνξέο πξνο θαη απφ ηηο αζηαηηθέο ρψξεο ηεο αλαηνιηθήο ιεθάλεο ηεο Μεζνγείνπ, ελψ ζα ζπληειέζεη ζηελ ηαρεία δηαθίλεζε θαη πξνψζεζε ησλ εμαγσγηθψλ πξντφλησλ ηεο Βφξεηαο Διιάδαο. Με ηελ νινθιήξσζε ηεο Δγλαηίαο νδνχ θαη θαζέησλ πξνο απηήλ αμφλσλ επηηπγράλεηαη κηα επξεία θαη ηαρχηεξε ζχλδεζε κε ηηο Βαιθαληθέο ρψξεο θαη θαη επέθηαζε κε ηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη κε παξεπμείληεο ρψξεο. Δπίζεο: i) Ζ αλάδεημε ηνπ θεληξηθνχ ξφινπ ηεο Θεζζαινλίθεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. ii) Ζ ελίζρπζε πνιιψλ πεξηνρψλ ηεο Βφξεηαο Διιάδαο. iii) Ζ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ. β) Ο νδηθόο άμνλαο ΠΑΘΕ (Παηξψλ Αζελψλ Θεζζαινλίθεο Δπδψλσλ) ν νπνίνο κεηαηξέπεηαη ζε απηνθηλεηφδξνκν κέζσ δηαπιάηπλζεο θαη βειηίσζεο ηεο ράξαμεο ηεο ππάξρνπζαο Δζληθήο Οδνχ, κε ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε πςειήο ζηάζκεο νδηθήο αζθάιεηαο θαη θπθινθνξίαο. Με ηελ νινθιήξσζε ηνπ ΠΑΘΔ ζα δηακνξθσζεί έλαο ζχγρξνλνο νδηθφο άμνλαο πνπ ζα δηαηξέρεη ηε ρψξα καο απφ ην Βνξξά έσο ην Νφην. Ο άμνλαο απηφο ζπλδέεηαη θαη επέθηαζε κε ηνπο νδηθνχο άμνλεο ησλ Βαιθαλίσλ, ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Έηζη ζα επηηεπρζνχλ πέξαλ ηεο ελίζρπζεο ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ απφ φπνπ δηέξρεηαη ε ΠΑΘΔ: i) αχμεζε ηνπ κεηαθεξνκέλνπ θνξηίνπ ii) ηαρχηεξε θαη αζθαιέζηεξε δηαθίλεζε αηφκσλ θαη εκπνξεπκάησλ iii) κεγαιχηεξε αμηνπνίεζε ζπζηεκάησλ ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ. γ) Ζεύμε Ρίνπ Αληίξξηνπ θαη Θνλία Οδόο. Με ην έξγν έρεη επηηεπρζεί ε κφληκε δεχμε ηνπ ζαιαζζίνπ δηαχινπ θαη απνθαηαζηαζεί ε ζπλέρεηα ησλ νδηθψλ δηθηχσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο Βνξεηνδπηηθήο θαη Κεληξηθήο Διιάδαο. Ζ δεχμε επεηεχρζε κε πςειή θαισδησηή γέθπξα κε ηέζζεξα βάζξα ζηε ζάιαζζα θαη αλνίγκαηα ηεο ηάμεσο ησλ 500 m. Σν ζπλνιηθφ κήθνο ηνπ θπξίσο έξγνπ έρεη κήθνο 2.252 km θαη κε ηελ πξνζζήθε ησλ γεθπξψλ πξφζβαζεο θηάλεη ηα 2.888 km. Σν θαηάζηξσκα ηεο γέθπξαο

έρεη πιάηνο 27.2 m θαη δηαζέηεη δχν ισξίδεο θπθινθνξίαο (ζπλ κία βνεζεηηθή) αλά θαηεχζπλζε θαη ζα είλαη αλαξηεκέλν απφ ηηο θεθαιέο ησλ ηεζζάξσλ ππιψλσλ. Ο θάζε ππιψλαο έρεη χςνο κέρξη θαη 227 m. Ο ρξφλνο δηέιεπζεο ηνπ δηαχινπ είλαη ιηγφηεξν απφ 5 min, αληί 45 min ζην παξειζφλ. Ζ δεχμε Ρίνπ Αληίξξηνπ είλαη έλα βαζηθφ έξγν ηνπ νδηθνχ άμνλα ηεο Γπηηθήο Διιάδαο, πνπ επηθέξεη κείσζε ηεο δηάξθεηαο ηεο δηαδξνκήο Πάηξαο Ησάλληλα θαηά 45%. Παξάιιεια ππάξρεη αζθάιεηα ζηε κεηαθίλεζε θαη ηεξκαηηζκφο ηεο αβεβαηφηεηαο ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Ζ νινθιήξσζε ηνπ αλσηέξσ νδηθνχ άμνλα έρεη σο απνηέιεζκα: i) ζπκβνιή ζηελ αλάπηπμε δπλακηθψλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο θαηά κήθνο ηνπ άμνλα ii) αλάδεημε ηεο Πάηξαο θαη άιισλ πφιεσλ, φπσο π.ρ. ηεο Ζγνπκελίηζαο σο δπλακηθψλ νηθνλνκηθψλ θέληξσλ iii) ελίζρπζε νινθιήξσλ πεξηνρψλ ηεο Γπηηθήο Διιάδαο, φπσο π.ρ. ηεο Αηησιναθαξλαλίαο. Δπίζεο κε ηε δεκηνπξγία ηεο Ηνλίαο Οδνχ, ζπλνιηθνχ κήθνπο 460 ρηιηόκεηξωλ, κε 20 αληζφπεδνπο θφκβνπο θαη ζήξαγγεο ζπλνιηθνχ κήθνπο 5 ρηιηνκέηξσλ, νη πφιεηο Καιακάηα, Πχξγνο, Πάηξα, Ρίν, Αληίξξην, Αγξίλην, Άξηα θαη Γηάλλελα ζα ζπλδεζνχλ κε ηνλ λέν απηνθηλεηφδξνκν, θζάλνληαο κέρξη ηελ Καθαβηά, ζηα ειιελναιβαληθά ζχλνξα. Ζ απφζηαζε απφ ην Αληίξξην σο ηα ζχλνξα ζα δηαλχεηαη ζε 2 ψξεο θαη 10 ιεπηά. Όζνλ αθνξά ηελ απφζηαζε ηεο Πάηξαο απφ ηελ Καιακάηα ν ρξφλνο κεηάβαζεο ζα είλαη ιηγφηεξα απφ 2 ψξεο δ) Ζεύμε Πξέβεδαο Αθηίνπ. Σν έξγν απηφ αθνξά ππνζαιάζζηα ζήξαγγα κήθνπο 1 km πνπ εμαζθαιίδεη ηελ επηθνηλσλία Αθηίνπ κε ηελ Πξέβεδα, αλεμαξηήησο θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, ζε 5 min. ε) Αηηηθή Οδόο (Διεπζίλα ηαπξφο Αεξνδξφκην πάησλ). Ζ νδφο απηή έρεη κήθνο 65 km, ζπλδέεηαη κε ηνλ απηνθηλεηφδξνκν Αζελψλ Κνξίλζνπ ζηελ πεξηνρή ηεο Διεπζίλαο, δηαζρίδεη ην Θξηάζην Πεδίν, ηέκλεη ηελ Δζληθή Οδφ Αζελψλ Λακίαο ζηε Μεηακφξθσζε θαη θαηαιήγεη ζην δηεζλέο αεξνδξφκην ησλ πάησλ. Ζ Αηηηθή Οδφο είλαη ειεχζεξε ιεσθφξνο θαη δηαζέηεη, ζην κεγαιχηεξν κήθνο ηεο, ηξεηο ισξίδεο θπθινθνξίαο αλά θαηεχζπλζε θαη ισξίδεο έθηαθηεο αλάγθεο, θεληξηθή δηαρσξηζηηθή δψλε γηα ηνλ πξναζηηαθφ ζηδεξφδξνκν θαη 39 ζηαζκνχο δηνδίσλ. Ζ ιεσθφξνο απηή απνηειεί παξάθακςε ηεο Αζήλαο ζην πιαίζην ηνπ ΠΑΘΔ. Παξάιιεια καδί κε ηε Γπηηθή Πεξηθεξεηαθή Λεσθφξν Τκεηηνχ (κήθνπο 12,8 km) έρεη δηακνξθψζεη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ εμσηεξηθνχ νδηθνχ δαθηπιίνπ ηεο πξσηεχνπζαο. Σα νθέιε πνπ έρνπλ πξνθχςεη απφ ην έξγν απηφ είλαη εληππσζηαθά, ηφζν ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν (εθηηκάηαη φηη ην εηήζην φθεινο είλαη ηεο ηάμεσο ησλ 600 εθ. ) φζν θαη ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ (πεξηνξηζκφο ησλ βιαβεξψλ ξχπσλ ζην ιεθαλνπέδην) θαη ηελ πνηφηεηα δσήο : εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ θαηά κέζν φξν 35 ιεπηά αλά δηαδξνκή, άλεζε, αζθάιεηα ζηηο κεηαθηλήζεηο (4-5 θνξέο ρακειφηεξνο δείθηεο δπζηπρεκάησλ ζε ζρέζε κε άιινπο νδηθνχο άμνλεο ηεο ρψξαο). 6.2. Δίθηπα Μέζωλ ζηαζεξήο ηξνρηάο Σα δίθηπα κέζσλ ζηαζεξήο ηξνρηάο είλαη εθείλα ησλ ππεξαζηηθψλ θαη πξναζηηαθψλ ζηδεξνδξφκσλ, ησλ κεηξνπνιηηηθψλ ζηδεξνδξφκσλ (κεηξφ), ησλ ειαθξψλ κεηξφ θαη ησλ ζχγρξνλσλ ηξνρηνδξφκσλ (ηξακ). Ο ππεξαζηηθφο ζηδεξφδξνκνο εμππεξεηεί θπξίσο δηεζλείο θαη κεηαμχ πφιεσλ επηβαηηθέο θαη εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο, ελψ ηα ππφινηπα κέζα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα πξναζηηαθέο θαη αζηηθέο κεηαθηλήζεηο επηβαηψλ. Ζ έιμε ησλ αλσηέξσ κέζσλ είλαη ειεθηξηθή ή ζεξκηθή. α) ηδεξνδξνκηθά δίθηπα Ο ζηδεξφδξνκνο είλαη παγθνζκίσο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα κέζα κεηαθνξάο. Σα ππθλφηεξα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα ιεηηνπξγνχλ ζηε Βφξεην Ακεξηθή θαη ηελ Δπξψπε.

Τπνινγίδεηαη φηη ην 1990 ηα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα είραλ, ζε φιεο ηηο επείξνπο, ζπλνιηθά κήθνο πεξίπνπ 1,31 εθ. km θαηαλεκεκέλν σο εμήο: ΗΠΕΘΡΟ ΜΗΚΟ (km) % Ακεξηθή 650.000 49,5 Δπξψπε 300.000 23 Αζία 210.000 16 Αθξηθή 105.000 8 Απζηξαιία 45.000 3,5 ΣΥΝΟΛΟ 1.310.000 100,0 Πίλαθαο 6.1 Παγθφζκηα θαηαλνκή ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ ηνλ αλσηέξσ πίλαθα πεξηιακβάλνληαη ηφζν ηα δίθηπα θαλνληθνχ πιάηνπο (~1,5 m), φζν θαη ηα κεηξηθά δίθηπα (πιάηνπο 1-1,067 m). Σα ηέζζεξα κεγαιχηεξα ζπλδπαδφκελα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα είλαη ην επξσαζηαηηθφ, ην βνξεηνακεξηθαληθφ, ην λνηηνακεξηθαληθφ θαη ην λνηηναθξηθαληθφ. Ο ηξαλζηβηξηθφο ζηδεξφδξνκνο θαη ε απφ ην 1989 πξνο βνξά απηνχ ελαιιαθηηθή δηαδξνκή ηνπ (Baikal- Amur-Magistrale), ζπλδένπλ ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο κε ηα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα ηεο Αλαηνιηθήο θαη Κεληξηθήο Αζίαο. Ζ Ηαπσλία δηαζέηεη έλα πςειήο αλάπηπμεο ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν κεγάισλ ηαρπηήησλ, ην νπνίν θαιχπηεη ηηο ηέζζεξηο θπξηφηεξεο λήζνπο: Υνθάηλην, Υνλζνχ, ηθφθνπ θαη Κίνπζνπ. ηελ Ηαπσλία ιεηηνπξγεί απφ ην 1964, ν ηαρχηεξνο ζπξκφο ηνπ θφζκνπ ην Bullet Train, ε ζπλήζεο ηαρχηεηα ηνπ νπνίνπ είλαη 262 km/h. Τπφ εηδηθέο ζπλζήθεο ε ηαρχηεηά ηνπ θζάλεη ζηα 443 km/h. Ζ ζχλδεζε ησλ λήζσλ γίλεηαη κε ζήξαγγεο θαη γέθπξεο. Ζ βφξεηα λήζνο Υνθάτλην ζπλδέεηαη κε ηελ θπξία λήζν Υνλζνχ κε ηε ζήξαγγα ετθάλ ε νπνία έρεη κήθνο 53,85 km, έλαληη κήθνπο 50 km ηεο επξσζήξαγγαο κεηαμχ Μ. Βξεηαλίαο (Νηφβεξ) θαη Γαιιίαο (Καιαί). Ζ ζήξαγγα ετθάλ βξίζθεηαη 240 m θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο (ηα 100 m είλαη θάησ απφ ηνλ ππζκέλα ηεο ζάιαζζαο), ελψ ε επξσζήξαγγα είλαη 100 m θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο (ηα 40 m είλαη θάησ απφ ηνλ ππζκέλα ηεο ζάιαζζαο). Ζ λήζνο Υνλζνχ ζπλδέεηαη κε ηε λφηηα λήζν ηθφθνπ κε ηε κεγάιε γέθπξα έην, ε νπνία έρεη κήθνο 37,4 km. Ζ γέθπξα δηαζέηεη δχν επίπεδα. ην αλψηεξν θηλνχληαη ηξνρνθφξα θαη ζην θαηψηεξν ζηδεξνδξνκηθνί ζπξκνί. Σν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα θαη πιένλ ζχγρξνλα ζπλδπαζκέλα ζπζηήκαηα ηνπ θφζκνπ. Οη ΖΠΑ δηαζέηνπλ ην κεγαιχηεξν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν, κεηαμχ φισλ ησλ ρσξψλ ηνπ θφζκνπ, κε κήθνο 250.000 km (20% ηνπ παγθφζκηνπ δηθηχνπ) Σν δίθηπν απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κεγάια δηεπεηξσηηθά δίθηπα: ην Βφξεην, ην Κεληξηθφ, ηεο άληα Φε θαη ην Νφηην. ηελ Κεληξηθή θαη Νφηην Ακεξηθή (Λαηηληθή Ακεξηθή) δελ ππάξρεη έλα κεγάιν ζπλδπαζκέλν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν. Ππθλά αιιά κεκνλσκέλα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα δηαζέηνπλ ην Μεμηθφ, ε Αξγεληηλή θαη ε Βξαδηιία. Ζ Αθξηθή δηαζέηεη έλα ζρεηηθά κηθξήο ππθλφηεηαο ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν, ην νπνίν θαιχπηεη κηθξέο απνζηάζεηο. Σα ζεκαληηθφηεξα ζπλδπαζκέλα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα βξίζθνληαη ζηε Νφηηα Αθξηθή. Σν ζεκαληηθφηεξν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηεο Απζηξαιίαο ζπλδέεη ην Πέξζ (Γπηηθά) κε ηε Μειβνχξλε θαη ηνλ ίδλευ (Αλαηνιηθά). Γίθηπν κεηαμχ Βνξξά θαη Νφηνπ δελ ππάξρεη. Ζ Δπξψπε, ηδηαίηεξα ε Γπηηθή, δηαζέηεη ζχγρξνλα ζηδεξνδξνκηθά δίθηπα, ηα νπνία πξνζθέξνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο κεηαθνξψλ. Σν γλσζηφηεξν δίθηπν είλαη ην ΣΔEΜ (Trans Europ Express Merchandises), ην νπνίν πξνζθέξεηαη εηδηθφηεξα γηα εππαζή θαη ρξήδνληα ηαρείαο κεηαθνξάο εκπνξεχκαηα. Οη ζπξκνί ηνπ ΣΔΔΜ θηλνχληαη κε πςειέο ηαρχηεηεο κεηαμχ 20 επξσπατθψλ ρσξψλ. Έλα άιιν γλσζηφ δίθηπν είλαη ην TRES

(Treni rapidi economici sicuri), ην νπνίν θζάλεη ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ ην πνιχ ζε 72 ψξεο. Σν δίθηπν απηφ ζπλδέεη ηε Βφξεηα Ηηαιία (Πεξηνρέο Σνζθάλα θαη Αηκηιία Ρνκάλα) κε ηε Γεξκαλία θαη ηε Γαιιία. Μία λέα κνξθή δηεπξσπατθψλ ζηδεξνδξνκηθψλ δηθηχσλ είλαη απηή ησλ Διεχζεξεο Γηέιεπζεο ηδεξνδξφκσλ (TERFF:Trans European Rail Freight Freeways). Σα δίθηπα απηά δελ δεζκεχνληαη δηαρεηξηζηηθά απφ ηηο δηνηθεηηθέο αξρέο ησλ ρσξψλ απφ ηηο νπνίεο δηέξρνληαη. Έηζη ν ρξήζηεο ελψ ηέηνηνπ δηθηχνπ έρεη επαθή κφλν κε έλα θεληξηθφ δηαρεηξηζηηθφ θέληξν, ην νπνίν θαη ηνλ εμππεξεηεί (one-stop-shop). Ήδε ηέηνηα δίθηπα ιεηηνπξγνχλ κεηαμχ Ρφηεξληακ Βξέκεο Ακβνχξγνπ Ηηαιίαο θαη κεηαμχ Όζιν ηνθρφικεο Ακβνχξγνπ. ε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο νη ζπξκνί θηλνχληαη κε ειεθηξηζκφ, φπσο π.ρ. ζηα θχξηα ηκήκαηα ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ ηεο Γεξκαλίαο κε ηαρχηεηεο πεξίπνπ 160 km, ζηα 50% θαη πιένλ ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ ησλ 11.700 km ηεο νπεδίαο θ.ιπ. Σν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηεο Γαιιίαο είλαη έλα απφ ηα πιένλ ζχγρξνλα ηεο Δπξψπεο. Ηδηαίηεξν δε ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην δίθηπν ηνπ Παξηζηνχ πνπ είλαη αζηεξνεηδέο θαη έρεη έλαλ πεξηθεξεηαθφ δαθηχιην πέξημ ηεο πφιεο. Αλάινγε κνξθή έρεη θαη ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηνπ Βεξνιίλνπ. Ζ Γαιιία δηαζέηεη ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν πνπ δέρεηαη ην ζπξκφ Τςειψλ ηαρπηήησλ, TGV (Train a Grande Vitesse), ν νπνίνο έρεη κέζε ηαρχηεηα 254,5 km/h. εκεηψλεηαη πάλησο φηη παξά ην γεγνλφο φηη ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν δηαζέηεη θάπνην πιεφλαζκα κεηαθνξηθήο ηθαλφηεηαο, πεξίπνπ ην 20% ησλ θχξησλ ζηδεξνδξνκηθψλ δηθηχσλ ηεο Δπξψπεο ραξαθηεξίδνληαη σο ζεκεία ζπκθφξεζεο. Σν ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηεο ρψξαο καο πνπ βξίζθεηαη ζήκεξα ζε ιεηηνπξγία έρεη ζπλνιηθφ κήθνο πεξίπνπ 2.503 ρηιηφκεηξα απφ ηα νπνία ην 65% πεξίπνπ είλαη θαλνληθνχ θαη ην 35% κεηξηθνχ πιάηνπο. Σν δίθηπν δηαθξίλεηαη αλάινγα κε ην πιάηνο γξακκήο ζε κανονικό (πιάηνο 1,465 m), φπσο είλαη γξακκή Αζελψλ Θεζζαινλίθεο, μεηρικό (πιάηνο 1 m), ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο γξακκέο Πεηξαηψο Πεινπνλλήζνπ, Βφινπ θαη Καιακπάθαο θαη λοιπό (πιάηνο 0,60 0,75), φπσο ε γξακκή Γηαθνθηνχ Καιαβξχησλ. Ζ ππθλφηεηα ηνπ αλέξρεηαη κφιηο ζε 1.90 ρικ. ζηδεξνδξνκηθήο γξακκήο αλά 100 ηεηξαγσληθά ρικ., ελψ ππνινγίδεηαη φηη 25.3 ρικ. γξακκήο αλαινγνχλ ζε θάζε 100.000 θαηνίθνπο. Οη ηηκέο ησλ παξαπάλσ δεηθηψλ είλαη ηδηαίηεξα ρακειέο αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη ν κέζνο φξνο απηψλ γηα ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο επξσπατθήο έλσζεο θπκαίλεηαη ζε 6.65 ρηιηφκεηξα ζηδεξνδξνκηθήο γξακκήο αλά 100 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα θαη 42 ρηιηφκεηξα ζηδεξνδξνκηθήο γξακκήο αλά 100.000 θαηνίθνπο. Οη γξακκέο ηνπ δηθηχνπ είλαη ζε πνιχ κεγάιν πνζνζηφ κνλέο θαη δελ κπνξνχλ λα δερζνχλ ζπξκνχο πςειψλ ηαρπηήησλ. Παξνπζηάδνπλ κεγάιεο θιίζεηο θαη νμείεο θακππιφηεηεο, πνπ νθείινληαη ζηηο παιαηέο ραξάμεηο. Τπάξρεη δε πιήζνο ηζφπεδσλ δηαβάζεσλ. Απφ άπνςε παξερφκελεο ππνδνκήο, ην ειιεληθφ ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν αλαπηχζζεηαη ζε ηξεηο θπξίσο γξακκέο. α) Σν βαζηθφ άμνλα Πεηξαηάο - Αζήλα - Θεζζαινλίθε - Δηδνκέλε ν νπνίνο δηαθηλεί ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ κεηαθνξηθνχ έξγνπ, β) ηε γξακκή Θεζζαινλίθε - Αιεμαλδξνχπνιε Οξκέλην, πνπ δηαηξέρεη ην βνξεηνειιαδηθφ ρψξν παξέρνληαο ζηδεξνδξνκηθή ζχλδεζε κε ηε Βνπιγαξία θαη ηελ Σνπξθία θαη γ), ηε γξακκή Αζήλα - Πάηξα πνπ ζπλδέεη ζηδεξνδξνκηθά ηελ πξσηεχνπζα κε κηα απφ ηηο δπηηθέο πχιεο ηεο ρψξαο πξνο ηελ Ηηαιία θαη ηε δπηηθή Δπξψπε. Με εμαίξεζε ηηο γξακκέο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο Θεζζαιίαο, ην ελ ιφγσ δίθηπν αλαπηχζζεηαη θπξίσο γξακκηθά. Ζ γξακκηθή κνξθή ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ πνπ αηηηνινγείηαη απφ ηε γεσκνξθνινγία ηνπ επεηξσηηθνχ ηκήκαηνο ηεο ρψξαο, ιεηηνπξγεί σο ηξνρνπέδε γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ ζηδεξνδξνκηθψλ κεηαθνξψλ. Δμάιινπ, νη εγγελείο αδπλακίεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πνηνηηθψο ρακειά ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειιεληθνχ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ, κεηψλνπλ ηελ ειθπζηηθφηεηα ηνπ ηφζν σο πξνο ηηο επηβαηηθέο φζν θαη σο πξνο ηηο εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο.

Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα ζηηο πθηζηάκελεο γξακκέο είλαη νη κηθξέο ηαρχηεηεο, νη κεγάιεο θιίζεηο θαη νη νμείεο θακππιφηεηεο, πνπ πξνθαινχληαη απφ ηηο ραξάμεηο πνπ έγηλαλ πξηλ πνιιά ρξφληα, γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα θπζηθά εκπφδηα. Ζ θαηάζηαζε επηβαξχλεηαη απφ ηελ χπαξμε κνλψλ γξακκψλ θαη πνιιψλ ηζφπεδσλ δηαβάζεσλ, ηελ έιιεηςε ειεθηξνθίλεζεο, ηε ρξήζε παιαησκέλνπ ηξνραίνπ πιηθνχ (έιθνληνο θαη ειθφκελνπ) θαη ηελ αηζζεηηθή θαη ιεηηνπξγηθή αλεπάξθεηα ησλ ζηαζκψλ. Αλαθνξηθά κε ηηο εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο, είλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ππάξρεη έιιεηςε ζχλδεζεο ζρεδφλ φισλ ησλ θχξησλ εκπνξεπκαηηθψλ ιηκέλσλ κε ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν. Ζ θαηάζηαζε επηδεηλψλεηαη κε ηελ αζπκβαηφηεηα ηνπ δηθηχνπ Πεινπνλλήζνπ κε ην ππφινηπν δίθηπν, γεγνλφο πνπ δπζρεξαίλεη ηελ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ. Δθηφο ησλ παξαπάλσ πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ειιείςεηο ηνπ ειιεληθνχ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ, παξακέλεη ην γεγνλφο φηη ν θχξηνο ζηδεξνδξνκηθφο άμνλαο Πεηξαηάο - Αζήλα - Θεζζαινλίθε δελ ζπλδέεηαη αθφκε άκεζα κε ηα δχν θπξηφηεξα εκπνξηθά ιηκάληα ηεο ρψξαο, ηνλ Πεηξαηά θαη ηε Θεζζαινλίθε. Σν γεγνλφο απηφ απνηξέπεη ηελ αλάπηπμε θαηά κήθνο ηνπ άμνλα θαη ηνπο ηεξκαηηθνχο ζηαζκνχο, ησλ ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ κέζσ ηεο αλαβάζκηζεο ηφζν ηεο ππνδνκήο φζν θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ζα βνεζήζεη ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε νδηθψλ θαη ζηδεξνδξνκηθψλ κεηαθνξψλ επηηξέπνληαο ηε βέιηηζηε εθκεηάιιεπζε ηνπ νινθιεξσκέλνπ πιένλ κεηαθνξηθνχ δηθηχνπ ηεο ρψξαο. Ζ δπλαηφηεηα επίηεπμεο πςειψλ ηαρπηήησλ ζην ζηδεξνδξνκηθφ άμνλα Αζήλα - Θεζζαινλίθε - Δηδνκέλε, έρεη ζεκαληηθή επξσπατθή θαη εζληθή δηάζηαζε. Δπηπιένλ ζα επηηξέςεη ζην ζηδεξφδξνκν λα αληαγσληζηεί επηηπρψο ηα άιια κέζα κεηαθνξάο ζηνλ θνξκφ ηνπ εζληθνχ ζπζηήκαηνο κεηαθνξψλ, πξνζθέξνληαο ηελ ελαιιαθηηθφηεηα θαη ηε θηιηθφηεηα πξνο ην πεξηβάιινλ πνπ απαηηνχλ νη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Αλάινγεο ζπνπδαηφηεηαο είλαη ν ζηδεξνδξνκηθφο άμνλαο Αζήλα - Πάηξα, ν νπνίνο δηέξρεηαη απφ ηηο παξαγσγηθέο πεξηνρέο ηεο βφξεηαο Πεινπνλλήζνπ, ζπλδέεη ηελ πξσηεχνπζα κε ηελ Πάηξα πνπ είλαη ην ηξίην κεγάιν αζηηθφ θέληξν ηεο ρψξαο θαη απνηειεί θαη ηε κφλε ελαιιαθηηθή ιηκεληθή πχιε πξνο ηε δπηηθή Δπξψπε κέζσ ακηγψο θνηλνηηθνχ εδάθνπο. Σα ζηδεξνδξνκηθά έξγα, επίζεο, νθείινπλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ θαιχηεξε νξγάλσζε ησλ εκπνξεπκαηηθψλ κεηαθνξψλ θαη ζηελ επίηεπμε ησλ ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ κέζσ ηεο θαηαζθεπήο λένπ εκπνξεπκαηηθνχ ζηαζκνχ ζην Θξηάζην, θαζψο θαη ησλ ζηδεξνδξνκηθψλ ζπλδέζεσλ ηνπ εκπνξηθνχ ιηκέλα ηνπ Ν. Ηθνλίνπ, ηνπ 6νπ πξνβιήηα ηνπ ιηκέλα Θεζζαινλίθεο θαη ηνπ ιηκέλα Αιεμαλδξνχπνιεο. Σέινο ηα πξνηεηλφκελα έξγα πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ κε παξνρή ηερληθήο ππνζηήξημεο θαη κειέηεο νξγαλσηηθήο δηαρείξηζεο θαη αλάπηπμεο πιεξνθνξηθήο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία θαη εθκεηάιιεπζε ηεο αλαβαζκηζκέλεο πιένλ ζηδεξνδξνκηθήο ππνδνκήο. β) Δίθηπα Μεηξνπνιηηηθώλ ζηδεξνδξόκωλ Μία εηδηθή θαηεγνξία ζηδεξνδξφκσλ είλαη νη κεηξνπνιηηηθνί (metros, subways, rapid transit, ζπκβ. Μ). Ο κεηξνπνιηηηθφο ζηδεξφδξνκνο είλαη ην ζχζηεκα ππνγείσλ, επηγείσλ θαη ππέξγεησλ αζηηθψλ ζηδεξνδξφκσλ. Οη Μ παξνπζηάζζεθαλ γηα πξψηε θνξά ην 1863 ζην Λνλδίλν θαη ε εμέιημή ηνπο ήηαλ ζπλερήο. Σν 1900 ππήξραλ 8 πφιεηο κε Μ ζε φινλ ηνλ θφζκν, κεηαμχ απηψλ θαη ε Αζήλα απφ ην 1869 κε ηε γξακκή ηνπ ειεθηξηθνχ ζηδεξνδξφκνπ Αζελψλ Πεηξαηψο. Δθηφο απφ ηα πιενλεθηήκαηα νη Μ παξνπζηάδνπλ θαη κεηνλεθηήκαηα, φπσο είλαη: α) ην κεγάιν θφζηνο θαηαζθεπήο, β) νη ζνβαξέο νριήζεηο πνπ πξνθαινχληαη ζηηο πεξηνρέο φπνπ θαηαζθεπάδνληαη λέα δίθηπα θαη γ) νη ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ, ηηο νπνίεο εμππεξεηνχλ νη Μ (δψλεο ππεξπςσκέλσλ

ηκεκάησλ δηθηχνπ, δηαθνπή ζπλέρεηαο αζηηθψλ πεξηνρψλ, αλεπηζχκεηε αλαθαηαλνκή πιεζπζκνχ θ.ιπ.) Οη ζηαζκνί ησλ Μ είλαη έλα βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ ζρεηηθνχ δηθηχνπ, ζε απηνχο πξαγκαηνπνηείηαη αιιαγή κεηαθνξηθνχ κέζνπ ή πεξαηηέξσ δηαδξνκή πεδή. Σν λέν κεηαθνξηθφ κέζν κπνξεί λα είλαη: ιεσθνξείν, ή επηβαηηθφ απηνθίλεην, ή Μ, ή ζηδεξφδξνκνο. Σα κεγαιχηεξα δίθηπα Μ είλαη ηεο Νέαο Τφξθεο κε κήθνο 1.160,5 km θαη ηνπ Λνλδίλνπ κε κήθνο 1.137 km. ηε ρψξα καο ν ειεθηξηθφο ζηδεξφδξνκνο Πεηξαηάο Αζήλα Κεθηζηά έρεη κήθνο 26 km. Σν κήθνο απηφ πξνβιέπεηαη κέρξη ην 2020 λα απμεζεί ζηα 106 km κε ηελ νινθιεξσκέλε πξνζζήθε ησλ γξακκψλ ηνπ Μ ζηελ Αηηηθή. 6.3. Πνηάκηα Δίθηπα Δπί ρηιηάδεο ρξφληα ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ έρνπλ δηακνξθσζεί πνηάκηα δίθηπα καδηθψλ κεηαθνξψλ. Σα κεγαιχηεξα απ απηά, κε δηεζλέο κεηαθνξηθφ έξγν, θαίλνληαη ζηνλ θαησηέξσ πίλαθα. ΥΩΡΑ ΚΑΚ Κίλα ΖΠΑ Γαιιία Οιιαλδία Γεξκαλία Πνισλία Βέιγην ΜΗΚΟ ΔΘΚΣΤΟΤ (km) 148.000 110.000 40.000 8.500 7.000 6.800 3.800 2.000 Πίλαθαο 6.2 - Πνηάκηα Γίθηπα Μεηαθνξψλ παγθνζκίσο Ζ Δπξψπε δηαζέηεη έλα εθηεηακέλν δίθηπν πνηάκησλ κεηαθνξψλ, ηνπ νπνίνπ θχξηα ηκήκαηα είλαη νη πνηάκηεο αξηεξίεο ηνπ Ρήλνπ, ηνπ ηθνπάλα, ηνπ Ρνδαλνχ, ηνπ Έιβα, ηνπ Γνχλαβε θαη ησλ Βφιγα-Νηνλ (κήθνο πεξίπνπ 20.000 km). Σν δίθηπν πεξηιακβάλεη θαη κεγάιεο δηψξπγεο νη νπνίεο ζπλδένπλ π.ρ. α) ζαιάζζηνπο θαη πνηάκηνπο ιηκέλεο, φπσο ε δηψξπγα κεηαμχ ηνπ ζαιάζζηνπ ιηκέλα Έκληελ θαη ηνπ πνηάκηνπ ιηκέλα Νηφξηκνπλη ηεο Γεξκαλίαο κήθνπο 266 km β) πνηάκηεο αξηεξίεο κεηαμχ ηνπο, φπσο ηνλ πνηακφ Μάηλ κε ηνλ πνηακφ Γνχλαβε ζηηο ζέζεηο αληηζηνίρσο Μπάκπεξγθ θαη Κέιραηκ ηεο Γεξκαλίαο (κήθνο δηψξπγαο 171 km). εκεηψλεηαη πσο ζην δηάζηεκα 1991-2001 ζεκεηψζεθε κέζε εηήζηα αχμεζε 1,7% ζηηο εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο κέζσ πδάηηλσλ αγσγψλ ζηελ ΔΔ. ηε Βφξεηα Ακεξηθή ην κεγαιχηεξν πνηάκην κεηαθνξηθφ έξγν πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηεο πδάηηλεο νδνχ Ρεχκα Αγ. Λαπξεληίνπ Μεγάιεο Λίκλεο (ζχλνξα ΖΠΑ Καλαδά κε κήθνο 3.768 km), ηεο πνηάκηαο νδνχ Μηζηζηπή Μηζνχξη θαη ηεο Λίκλεο Σέλεζε. Οη άμνλεο απηνί κεηαθνξψλ ζπλδπάδνληαη κε παξάθηηεο αξηεξίεο ζηνλ Αηιαληηθφ θαη ηνλ θφιπν ηνπ Μεμηθνχ. ηε Νφηηα Ακεξηθή ζεκαληηθφ κεηαθνξηθφ έξγν δηεμάγεηαη θπξίσο κέζσ ησλ πνηακψλ Ακαδνλίνπ, Οξηλφθνπ θαη Ρίν Παλακά. Σν κεγαιχηεξν πνηάκην δίθηπν κεηαθνξψλ, ηεο Αζίαο είλαη ζηελ Κίλα φπνπ ππάξρνπλ θαη νη κεγαιχηεξνη ζε κήθνο πνηακνί Γηαλγθηζεθηάλγθ (κήθνο 5.980 km) θαη Υνπάλγθ Υε (κήθνο 4845 km). Ο πξψηνο πνηακφο ζπλδέεη ην κεγάιν ιηκάλη ηεο αγθάεο κε ηελ βηνκεραληθή πφιε Ναλγίλγθ. Δθηφο ησλ πνηακψλ ε Κίλα δηαζέηεη θαη ην Μεγάιν Καλάιη (πξψελ Απηνθξαηνξηθφ Καλάιη ), κήθνπο 1700 km, κεηαμχ Πεθίλνπ (Βνξξάο) θαη ηνπ ιηκέλα Υαλγθηζνχ (Νφηνο). Ζ πδάηηλε απηή νδφο, πνπ πθίζηαηαη απφ ηνλ 7 ν κ.υ.

αηψλα, παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε κεηαθνξά άλζξαθα θαη κεηαιιεπκάησλ απφ ην Βνξξά πξνο ην Νφην θαη ζηηεξψλ θαηά ηελ αληίζηξνθε πνξεία (Νφηνο-Βνξξάο). ηελ Αθξηθή ην πνηάκην κεηαθνξηθφ έξγν είλαη ηνπηθφ πξαγκαηνπνηνχκελν κέζσ νξηζκέλσλ κεγάισλ πνηακψλ θαη κάιηζηα κφλνλ ζε ηκήκαηα απηψλ πνπ είλαη θαηάιιεια γηα πισηά κέζα. Έηζη δηακνξθψλεηαη ην πνηάκην κεηαθνξηθφ ζχζηεκα, απφ άπνςε κήθνπο, σο εμήο: ζχζηεκα πνηακνχ Κνλγθφ (13.000 km ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ παξαπνηάκσλ), ζχζηεκα πνηακνχ Νείινπ (~6000 km), ζχζηεκα πνηακνχ Νίγεξα (~3500 km), πνηακφο ελεγάιεο (~250 km), πνηακφο Εάκπηα (~350 km). 6.4. Θαιάζζηα Δίθηπα Οη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο θαιχπηνπλ έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ δηεζλνχο κεηαθνξηθνχ έξγνπ. Πεξίπνπ ην 80% φισλ ησλ θξαηψλ ηνπ θφζκνπ δηαζέηνπλ εκπνξηθνχο ζηφινπο, πνπ θέξνπλ ηελ εζληθήο ηνπο ζεκαία ή ζεκαία άιινπ θξάηνπο ( ζεκαία επθαηξίαο ) γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο, φπσο είλαη ε κηθξή θνξνινγηθή επηβάξπλζε, ρακεινί κηζζνί, πεξηνξηζκέλε αζθάιηζε πξνζσπηθνχ, ειαζηηθφηεηα ζηε ζχλζεζε πιεξσκάησλ θ.ι.π. Βαζηθφο ζπζηαηηθφ ησλ ζαιαζζίσλ δηθηχσλ είλαη ν ιηκέλεο νη νπνίνη παγθνζκίσο είλαη πεξηζζφηεξνη απφ 7.000. Οη ιηκέλεο δηαθξίλνληαη απφ άπνςε: α) ζέζεο, ζε αλνηθηνχο (π.ρ. Ακβνχξγν, Βξέκε θαη Ρφηεξληακ) θαη θιεηζηνχο (π.ρ. Λνλδίλν, Λίβεξπνπι, Άκζηεξληακ, Ακβέξζα, Βξέλε, Υάβξε), νη νπνίνη ζε αληίζεζε απφ ηνπο αλνηθηνχο δελ επεξεάδνληαη απφ ηελ θαηάζηαζε ησλ πδάησλ β) ιεηηνπξγίαο, ζε εκπνξηθνχο θαη άιισλ ιεηηνπξγηψλ (π.ρ. πνιεκηθνί ιηκέλεο, επηζθεπαζηηθνί ιηκέλεο θ.ιπ.) θαη γ) ζεκαζίαο θπθινθνξίαο, ζε ηνπηθνχο, πεξηθεξεηαθνχο θαη δηεζλείο. Οη δηεζλείο ιηκέλεο είλαη πεξίπνπ 1.700. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ 2005, ζηα 10 κεγαιχηεξα ιηκάληα ζην θφζκν ζηελ δηαθίλεζε containers, ηα πξψηα έμη αλήθνπλ ζε ρψξεο ηεο Άπσ Αλαηνιήο, κε ζπλνιηθή δηαθίλεζε πεξίπνπ 130 εθαηνκκχξηα, δειαδή πνζνζηφ 32.5% απφ ηα 400 εθαηνκκχξηα containers πνπ δηαθηλήζεθαλ ζε φια ηα ιηκάληα ηνπ θφζκνπ. Απφ απηά 57 πεξίπνπ εθαηνκκχξηα containers, δειαδή πνζνζηφ πεξίπνπ 16%, δηαθηλήζεθαλ απφ ηξία ιηκάληα ηεο Κίλαο, πνπ βξίζθνληαη ζηελ πξψηε πεληάδα ηεο παγθφζκηαο θαηάηαμεο. ηελ Επξώπε, ηα κεγαιύηεξα ιηκάληα είλαη ζην Rotterdam θαη ζην Ακβνύξγν. Ζ δηεζλήο λαπζηπινΐα εμππεξεηείηαη πεξίπνπ απφ 20 ζαιάζζηεο δηώξπγεο θαη 120 πνξζκνύο. Οη ζεκαληηθφηεξεο δηψξπγεο είλαη: α) Ζ δηψξπγα ηνπ Κηέινπ κε έλαξμε ιεηηνπξγίαο ην 1895, κήθνο 98,7 km, πιάηνο ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο 162 m θαη βάζνο 11 m β) Ζ δηψξπγα ηνπ νπέδ κε έλαξμε ιεηηνπξγίαο ην 1869, κήθνο 161 km, πιάηνο ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο 100-135 m θαη βάζνο 15 m θαη γ) Ζ δηψξπγα ηνπ Παλακά κε έλαξμε ιεηηνπξγίαο ην 1920, κήθνο 81,6 km, πιάηνο ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο 100-300 m θαη βάζνο 12,5 m. Δπηζεκαίλεηαη φηη ζηε ρψξα καο ππάξρεη ε δηψξπγα ηεο Κνξίλζνπ, ε νπνία εγθαηληάζζεθε ζηηο 25 Ηνπιίνπ ηνπ 1893 θαη δφζεθε ζε ιεηηνπξγία ζηηο 28 Οθησβξίνπ ηνπ 1893. Ζ δηψξπγα έρεη ζπλνιηθφ κήθνο 6,3 km, πιάηνο ζηνλ ππζκέλα 21 m θαη ζηελ επηθάλεηα 25 m θαη 8 m βάζνο. Ζ δηάλνημε κηαο δηψξπγαο ζηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ είρε απαζρνιήζεη ηνπο αξραίνπο Έιιελεο, νη νπνίνη αξρηθά είραλ θαηαζθεπάζεη πιαθφζηξσην δξφκν πιάηνπο 3,50-5 m θαηά κήθνο ηνπ Ηζζκνχ ηνλ ιεγφκελν Γίνιθν. Πάλσ ζην Γίνιθν έζεξλαλ πινία απφ ην αξσληθφ ζηνλ Κνξηλζηαθφ θαη αληίζηξνθα, γηα λα απνθεχγεηαη ν πεξίπινπο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Ο πξψηνο πνπ ζθέθζεθε ηελ δηάλνημε κηαο δηψξπγαο ηνλ 6 ν π.υ. αηψλα, ήηαλ ν Σχξαλλνο ηεο Κνξίλζνπ Πεξίαλδξνο. Αξγφηεξα αζρνιήζεθαλ κε ηε δηάλνημε δηψξπγαο, ρσξίο επηηπρία, ν Ηνχιηνο Καίζαξ, ν Καιιηγνχιαο, ν Γάτνο, ν Αλδξηαλφο, ν Νέξσλ (ν νπνίνο άξρηζε εθζθαθέο ην 67 κ.υ.), ν Ζξψδεο Αηηηθφο, νη Δλεηνί θ.ά. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο ρψξαο καο απφ ηελ Σνπξθνθξαηία, αζρνιήζεθε ζνβαξά κε ην ζέκα ν Καπνδίζηξηαο, ν νπνίνο δελ πξνρψξεζε ζε εξγαζίεο δηάλνημεο ιφγσ ηεο απαηηνχκελεο κεγάιεο δαπάλεο. Σειηθά νη

εξγαζίεο δηάλνημεο ηεο δηψξπγαο άξρηζαλ ζηηο 29 Μαξηίνπ 1882, επί θπβεξλήζεσο Υαξίιανπ Σξηθνχπε. Απφ ηνπο πνξζκνχο εθείλνη πνπ παξνπζηάδνπλ ηε κεγαιχηεξε θπθινθνξία είλαη: α) Ο πνξζκφο ηνπ Νηφβεξ (ή Καιαί), ν νπνίνο ζπλδέεη ηνλ Αηιαληηθφ κε ηε Βφξεηα Θάιαζζα β) Ο πνξζκφο ηνπ Γηβξαιηάξ, ν νπνίνο ζπλδέεη ηνλ Αηιαληηθφ Ωθεαλφ κε ηε Μεζφγεην Θάιαζζα, γ) Οη πνξζκνί ηνπ Βνζπφξνπ θαη ησλ Γαξδαλειιίσλ, νη νπνίνη ζπλδένπλ ηε Μεζφγεην Θάιαζζα (Αηγαίν Πέιαγνο) κε ηε Μαχξε Θάιαζζα δ) Ο πνξζκφο ηνπ Υνξκνχδ, ν νπνίνο ζπλδέεη ηνλ Πεξζηθφ Κφιπν κε ηνλ Ηλδηθφ Ωθεαλφ ε) Ο πνξζκφο ηνπ Μπακπ Δι-Μαληέκπ, ν νπνίνο ζπλδέεη ηελ Δξπζξά Θάιαζζα κε ηνλ Κφιπν ηνπ Άληελ (Ηλδηθφο Ωθεαλφο) θαη ζη) Ο πνξζκφο κεηαμχ Μαιαηζίαο θαη νπκάηξαο θαη ν πνξζκφο ηεο ηγθακπνχξεο. ηε ρψξα καο νη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο παίδνπλ ηδηαίηεξν ξφιν ηεο ιακβαλνκέλνπ ππφςε φηη δηαζέηεη 111 θαηνηθεκέλα λεζηά. Σν ζχζηεκα ησλ ζαιαζζίσλ κεηαθνξψλ πεξηιακβάλεη θαη έλα ζχλνιν ζεκαληηθψλ ιηκέλσλ, απφ ηνπο νπνίνπο νη 143 εμππεξεηνχλ θχξηεο αθηνπιντθέο γξακκέο ή έρνπλ αμηφινγν εκπνξεπκαηηθφ έξγν. Οη ιηκέλεο δηαθξίλνληαη ζηηο αθφινπζεο γεληθέο θαηεγνξίεο: α) Γπηηθέο πχιεο δηαζχλδεζεο κε ηελ Δπξψπε (Πάηξα θαη Ζγνπκελίηζα) β) Κχξηνη εκπνξηθνί ιηκέλεο (Πεηξαηάο, Βφινο, Θεζζαινλίθε, Αιεμαλδξνχπνιε θ.ιπ.) γ) Κχξηνη ιηκέλεο αθηνπινΐαο θαη δ) Λνηπνί ιηκέλεο. Σν ζχζηεκα ησλ ζαιαζζίσλ κεηαθνξψλ ηεο ρψξαο ιεηηνπξγεί ζε πνιηθή ελ ζεηξά κνξθή. Κχξηνο θφκβνο αθεηεξίαο θαη πξννξηζκνχ ησλ πινίσλ είλαη ν Πεηξαηάο θαη δεπηεξεπφλησο ε Ραθήλα θαη ην Λαχξην. Βεβαίσο εμαίξεζε απνηεινχλ νη κεγάινη ιηκέλεο πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο θαη κε ην εμσηεξηθφ. Πάλησο ππάξρεη πξννπηηθή δηαθνξνπνίεζεο ηνπ αλσηέξσ ζπζηήκαηνο ζαιαζζίσλ κεηαθνξψλ, κε ηελ αλάπηπμε ελφο ζπζηήκαηνο hub and spoke ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ελαέξηεο κεηαθνξέο, φπνπ κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο θαη ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο πινία ζα ζπλδένπλ θχξηνπο θφκβνπο, απφ φπνπ ζα εθθηλνχλ ηνπηθέο γξακκέο κε ηα ινηπά λεζηά. Σν ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά, ζηελ Διιάδα δηαζέηεη δχν πξνβιήηεο βάζνπο 16κ. εμνπιηζκέλεο κε 14 γεξαλνγέθπξεο ηχπνπ panamax, 5 ξάκπεο γηα Ro-Ro πινία θαη άιια 53 κέζα δηαθίλεζεο ησλ εκπνξεπκάησλ. H κεγαιχηεξε απφ απηέο απεηθνλίδεηαη ζηελ εηθφλα 4.1. Γίλεηαη επίζεο ιφγνο γηα δεκηνπξγία θαη κηαο ηξίηεο πξνβιήηαο θαζψο θαη ζπλέλσζε ηνπ ιηκαληνχ κε έλαλ επηπιένλ ιηκεληθφ ρψξν, ψζηε λα απμεζεί ε εηήζηα δηαθίλεζε εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ μεπεξλψληαο ηα 1.200.000 TEUs. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά, αθνινπζεί κηα αλνδηθή πνξεία, πξνζθέξνληαο έλα επξχ θάζκα ππεξεζηψλ, γεγνλφο πνπ έρεη νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηεο θίλεζεο ηνπ φζνλ αθνξά ηηο κεηαθνξέο εκπνξεπκάησλ θαη θνληέτλεξο. Όια ηα θνληεηλεξο πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ ηνπ ιηκαληνχ, είλαη θαηαγεγξακκέλα ζε έλα θεληξηθφ ειεθηξνληθφ ζχζηεκα. Σν γεγνλφο απηφ κπνξεί λα πξνζθέξεη πνιιαπιά νθέιε : ηαρχηεξε δηεθπεξαίσζε ησλ εξγαζηψλ πςειφηεξε πνηφηεηα ησλ εξγαζηψλ κείσζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ηεο εηαηξείαο Γηα ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά ήδε εθπνλείηαη επηρεηξεζηαθφ ζρέδην, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο θαη ζηφρνπο γηα απνζήθεο, θνληέτλεξο ζπκβαηηθά θνξηία, απηνθίλεηα θ.α. Βαζηθή αξρή είλαη ε αλαβάζκηζε ησλ ζπλεξγαζηψλ κε ηνπο πειάηεο θαη ε βειηίσζε ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη, κε θαηλνχξγηεο ππνδνκέο, λέα κέζα θνξηνεθθφξησζεο θαη ζχγρξνλν ζχζηεκα κεραλνγξάθεζεο. Σν ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά είλαη ην πξψην θέληξν κεηαθφξησζεο θνληέηλεξο ζηελ αλαηνιηθή Μεζφγεην θαη γίλνληαη πξνζπάζεηεο λα δηαηεξεζεί θαη λα αλαπηπρζεί απηή ε ζέζε ηνπ. Άιισζηε ν ξφινο ηνπ ζα αλαβαζκηζηεί αλάινγα κε ην βαζκφ αλάπηπμεο ησλ ιηκαληψλ γχξσ απφ ηε Μαχξε Θάιαζζα, ηα νπνία φπσο θαίλεηαη φηη αλαπηχζζνληαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν.

Εηθ. 6.1 Δκπνξεπκαηηθφ Ληκάλη Γηαρείξηζεο Container Πεηξαηά Μέρξη ην 1985, ην ιηκάλη ηνπ Βφινπ εμππεξεηνχζε ηηο αλάγθεο ηεο Δπξψπεο γηα κεηαθνξέο εκπνξεπκάησλ κέζσ ζαιάζζεο πξνο ηε Μέζε αλαηνιή, ράξε ζηε ζχλδεζε Βφινπ- πξίαο. Ζ γξακκή δηεθφπε, ιφγσ ηεο θξίζεο ζηε Μέζε Αλαηνιή. Σν ιηκάλη ηνπ Βφινπ δελ είρε επηιεγεί ηπραία. Δίλαη έηνηκν αλά πάζα ζηηγκή λα ππνδερζεί θαη λα ζηεξίμεη ηελ επαλαιεηηνπξγία ηεο ζπγθεθξηκέλεο γξακκήο. ηνπο άκεζνπο ζηφρνπο ηνπ Ο.Λ.Β. (Οξγαληζκφο Ληκέλνο Βφινπ) είλαη ε δξαζηεξηνπνίεζή ηνπ, εθηφο απφ ηε δηαθίλεζε εκπνξεπκάησλ θαη ζηελ παξνρή ζπλαθψλ ππεξεζηψλ φπσο δηαλνκή, logistics θαη ειαθξά κεηαπνίεζε. Ζ λαπηηιηαθή πεξηνρή ηνπ Αζηαθνχ (ΝΑ. ΒΗ. ΠΔ.) είλαη άιιε κηα πεξηνρή ε νπνία έξρεηαη λα ζπκβάιεη ζηε λαπηηιηαθή δξαζηεξηφηεηα ηεο ρψξαο καο. Απνηειεί ηε κνλαδηθή ζηελ Διιάδα βηνκεραληθή θαη εκπνξηθή ειεχζεξε δψλε πνπ πεξηιακβάλεη δηθφ ηεο, δηεζλψλ πξνδηαγξαθψλ, ιηκάλη. Έρεη έθηαζε πεξίπνπ 1.663.300 η.κ., ζηελ νπνία πξνηίζεηαη ε πεξηνρή ηνπ ιηκαληνχ 400.000 η.κ.. Ζ ιεηηνπξγία ελφο κεγάινπ δηακεηαθνκηζηηθνχ θέληξνπ ζηελ δπηηθή Διιάδα ζα απνηειέζεη ζεκαληηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο, ζηελ νπνία ζα εγθαηαζηαζνχλ επηρεηξήζεηο ειιεληθψλ θαη μέλσλ ζπκθεξφλησλ. Ζ βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ ζηηο κεηαθνξέα δεκηνπξγεί πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ, πξννπηηθή πνπ ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ ΔΔ. Άμην ιφγνπ είλαη λα αλαθέξνπκε θαη ην ιηκάλη ηε Θεζζαινλίθεο ην νπνίν κε ηνλ Ο. Λ. Θ. (Οξγαληζκφο Ληκέλνο Θεζζαινλίθεο) θαηέρεη κηα εμέρνπζα ζέζε ζηε Βφξεηα Διιάδα. Δίλαη ιηκάλη ζπλερψο αλαπηπζζφκελν θαη βαζηθφο ζπλδεηηθφο θξίθνο γηα κεηαθνξέο εκπνξεπκάησλ θαη θνληέηλεξο κεηαμχ Δπξψπεο- Διιάδαο θαη Αλαηνιήο.

6.5. Αεξνπνξηθά Δίθηπα Οη αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο έρνπλ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο αικαηψδε αχμεζε, ε νπνία είλαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηε ξαγδαία ηερλνινγηθή εμέιημε ησλ αεξνπιάλσλ. Σν 1901 θαηαζθεπάζζεθε ην αεξφπινην Κφκεο Εέπειηλ (Graf Zeppelin). Αθνινχζεζαλ ηα πξψηα κνλνθηλεηήξηα αεξνπιάλα ησλ αδειθψλ Wright (1903) ζην Kitty Hark ηεο Βφξεηαο Καξνιίλαο ησλ ΖΠΑ θαη ηνπ Γάιινπ Bleriot (1904). Σν 1928 έγηλε ε πξψηε πηήζε ππεξάλσ ηνπ Αηιαληηθνχ κε θαηεχζπλζε απφ δπηηθά πξνο αλαηνιηθά, ρσξίο ελδηάκεζε ζηάζε. Σν 1950 εηέζε ζηελ θπθινθνξία ην αεξνπιάλν Comet 1 κε ρσξεηηθφηεηα 40 επηβαηψλ θαη ηαρχηεηα 800 km/h. ηε ζπλέρεηα εκθαλίζζεθαλ αεξνπιάλα ησλ ακεξηθαλψλ θαηαζθεπαζηηθψλ εηαηξεηψλ Boeing (B 707), Lockheed θαη Douglas, θαζψο θαη ηα ζνβηεηηθά Tupolew (1956). Ζ έθξεμε φκσο ζηηο κεηαθνξέο ήξζε κε ην Jumbo-Jets, ηα νπνία έρνπλ ηαρχηεηα 1000 km/h θαη ρσξεηηθφηεηα 500 επηβαηψλ. Μπνξνχλ δε λα θαιχςνπλ απνζηάζεηο θαη 10.000 km. Παξάιιεια δηαηίζεληαη αεξνπιάλα κεηαθνξάο εκπνξεπκάησλ, φπσο ην Β747, κε δπλακηθφηεηα 100 t θνξηίνπ ή σθέιηκν ρψξν πεξίπνπ 600 m 3. Δπηζεκαίλεηαη φηη νη θαζαξψο εκπνξεπκαηηθέο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο (δει. ρσξίο επηβάηεο) θαινχληαη CARGO. Σν δηεζλέο αεξνπνξηθφ δίθηπν, ζρεκαηίδεηαη αλάινγα κε ην ζαιάζζην δίθηπν, απφ πιεζψξα επί κέξνπο αμφλσλ ζχλδεζεο ησλ δηαθφξσλ αεξνδξνκίσλ. Ηδηαίηεξα ππθλφ είλαη ην αεξνπνξηθφ δίθηπν ζην βφξεην εκηζθαίξην. Οη κεγάινη αεξνδηάδξνκνη δηαηξέρνπλ ζρεδφλ θπθιηθά ηνλ Βφξεην Πφιν θαη ζπλδένπλ ηα κεγάια βηνκεραληθά θξάηε κεηαμχ ηνπο. Σα θχξηα αεξνπνξηθά δξνκνιφγηα είλαη: Σν βνξεηναηιαληηθφ, κεηαμχ Γπηηθήο Δπξψπεο θαη Βφξεηαο Ακεξηθήο. Σν ππεξακεξηθαληθφ, κεηαμχ αλαηνιηθήο θαη δπηηθήο αθηήο Σν ππεξεηξεληθφ, κεηαμχ δπηηθήο αθηήο ησλ ΖΠΑ θαη Άπσ Αλαηνιήο/Απζηξαιίαο. Πεξηνρέο κε εμαηξεηηθή αεξνπνξηθή αλάπηπμε είλαη ε Βφξεηνο Ακεξηθή, ε Γπηηθή Δπξψπε, ε Αλαηνιηθή θαη Νφηηα Αζία. Βαζηθφ ξφιν ζηηο αεξνκεηαθνξέο παίδνπλ ηα αεξνδξφκηα. Ο φξνο Αεξνδξφκην ρξεζηκνπνηείηαη πνιιέο θνξέο σο ζπλψλπκνο ηνπ φξνπ Αεξνιηκέλαο. Ο Αεξνιηκέλαο είλαη επξχηεξνο φξνο θαη ζεκαίλεη ην ζχλνιν ησλ πάζεο θχζεσο θαηαζθεπψλ θαη εγθαηαζηάζεσλ πνπ εμππεξεηνχλ ηηο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο αηφκσλ θαη εκπνξεπκάησλ. Απφ ζπγθνηλσληαθή άπνςε είλαη ζπγθνηλσληαθφο θφκβνο, φπνπ ην δίθηπν ησλ αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ ζπλδέεηαη κε ηα δίθηπα επηθαλεηαθψλ κεηαθνξψλ. Αληηζέησο ν φξνο Αεξνδξφκην αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ θαηαζθεπψλ θαη εγθαηαζηάζεσλ πνπ εμππεξεηνχλ ηελ πξνζγείσζε θαη απνγείσζε αεξνζθαθψλ, φρη φκσο θαη αλάγθε θαη ηε δηαθίλεζε επηβαηψλ θαη εκπνξεπκάησλ. Σα αεξνδξφκηα αλάινγα κε ην βαζηθφ ζθνπφ πνπ εμππεξεηνχλ δηαθξίλνληαη ζε πνιηηηθά (δεκφζηαο ρξήζεο ή/θαη ηδησηηθήο ρξήζεο) θαη ζε ζηξαηησηηθά. Σα ζηξαηησηηθά αεξνδξφκηα ρξεζηκνπνηνχληαη, ζε έθηαθηεο πεξηπηψζεηο, σο πνιηηηθά θαη αληηζηξφθσο. Σν ζχζηεκα ελφο αεξνδξνκίνπ δηαθξίλεηαη ιεηηνπξγηθά ζε ηξεηο κεγάιεο ελφηεηεο: α) ην ρψξν πξνζγεηψζεσλ θαη απνγεηψζεσλ (δηάδξνκνη, ηξνρφδξνκνη) β) ην ρψξν ζηαζκψλ εμππεξέηεζε (terminals) θαη γ) ηηο εγθαηαζηάζεηο ειέγρνπ ελαέξηαο θπθινθνξίαο, πνπ βξίζθνληαη ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ηνπ αεξνδξνκίνπ. Ο θαηάιιεια δηακνξθσκέλνο ρψξνο πνπ επηηξέπεη ηελ πξνζγείσζε απνγείσζε ειηθνπηέξσλ θαη ηελ εμππεξέηεζε επηβαηψλ πιεξσκάησλ ειηθνπηέξσλ, θαιείηαη ειηθνδξφκην. εκεηψλεηαη φηη ε ρψξα καο δηαζέηεη πεξίπνπ 22 ειηθνδξφκηα.

Γηα ηε ξχζκηζε δηαθφξσλ ζεκάησλ ησλ αεξνκεηαθνξψλ έρνπλ ηδξπζεί δηάθνξνη δηεζλείο κε θξαηηθνί νξγαληζκνί, φπσο: α) Ο Γηεζλήο Οξγαληζκφο Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο ICAO (International Civil Aviation Organisation), ν νπνίνο έρεη αξκνδηφηεηεο θπξίσο ζην ηερληθφ πεδίν ηεο πνιηηηθήο αεξνπνξίαο θαη ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ αλάπηπμε ησλ δηεζλψλ αεξνκεηαθνξψλ. Ο ICAO πεξηιακβάλεη 174 θξάηε θαη έρεη ζπληάμεη πξνδηαγξαθέο γηα ηελ θαηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία ησλ αεξνδξνκίσλ (π.ρ. δηαδξφκσλ πξνζγείσζεο απνγείσζεο ), γηα ηελ πξφβιεςε ηεο δήηεζεο επηβαηψλ θαη εκπνξεπκάησλ, γηα ηα ζπζηήκαηα ελαέξηαο θπθινθνξίαο θ.ιπ. β) Ζ Γηεζλήο Έλσζε Αεξνπνξηθψλ Μεηαθνξέσλ ΗΑΣΑ (International Air Transport Association), ε νπνία πεξηιακβάλεη άλσ ησλ 210 εηαηξεηψλ πνπ εθκεηαιιεχνληαη ηαθηηθέο αεξνπνξηθέο γξακκέο θαη αλήθνπλ ζε θξάηε κέιε ηνπ ICAO. Ζ ΗΑΣΑ εδξεχεη ζην Montreal ηνπ Καλαδά θαη ην θπξηφηεξν φξγαλφ ηεο είλαη ε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ κειψλ ηεο, ε νπνία ζπγθαιείηαη θάζε ρξφλν. Ζ ΗΑΣΑ αληηκεησπίδεη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε, ηα δηεζλή ηηκνιφγηα θαη θφκηζηξα ή δεκηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο αεξνκεηαθνξέο γ) Ζ έλσζε Δπξσπατθψλ Αεξνγξακκψλ ΑΔΑ (Association of European Airlines), ε νπνία αληηκεησπίδεη ζέκαηα ησλ αεξνκεηαθνξψλ πνπ αλαθχπηνπλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Πέξαλ ησλ νξγαληζκψλ ICAO, IATA θαη ΑΔΑ ζέκαηα αεξνκεηαθνξψλ, φπσο π.ρ. γηα ζπγθεθξηκέλα δξνκνιφγηα, ξπζκίδνληαη κε δηκεξείο ζπκθσλίεο κεηαμχ θξαηψλ. Ζ εμππεξέηεζε ησλ αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ ζηελ Διιάδα πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ελφο εθηεηακέλνπ δηθηύνπ 40 αεξνδξνκίωλ. Απφ ηα αεξνδξφκηα ηεο ρψξαο ηα 5 κεγαιχηεξα (Αζελψλ, Θεζζαινλίθεο, Ζξαθιείνπ, Ρφδνπ, Κέξθπξαο) εμππεξεηνχλ ην 85% ηεο ζπλνιηθήο αεξνπνξηθήο θίλεζεο. Απφ ηα ππφινηπα 35 αεξνδξφκηα, παξά ην γεγνλφο φηη εμππεξεηνχλ κηθξφ ζρεηηθά πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο θίλεζεο, ηα 20 εμππεξεηνχλ θαη έθηαθηε θίλεζε εμσηεξηθνχ. Σν ειιεληθφ δίθηπν αεξνδξνκίσλ είλαη πνιχ εθηεηακέλν ζε ζρέζε κε ηελ έθηαζε θαη ηνλ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο, απηφ θαηέζηε απαξαίηεην ιφγσ ηεο γεσθπζηθήο ηδηνκνξθίαο ηεο Διιάδαο. πγθεθξηκέλα ε Διιάδα είλαη κηα θαη' εμνρήλ λεζησηηθή ρψξα, κε ζπκπαγείο νξεηλνχο φγθνπο ζην επεηξσηηθφ ηεο ηκήκα. Ζ αεξνπνξηθή ζχλδεζε είλαη θαηά ζπλέπεηα απαξαίηεηε γηα ηε ζχλδεζε ηεο πεξηθέξεηαο κε ηα αζηηθά θέληξα. Δπηπιένλ ε Διιάδα δελ δηαζέηεη ρεξζαία ζχλνξα κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο επξσπατθήο έλσζεο, ελψ ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο απνηειεί κηα θπζηθή πχιε ζην λνηηναλαηνιηθφ άθξν ηεο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Δπξψπεο γεληθφηεξα. H αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ θηλήζεσλ αεξνζθαθψλ ζηελ Διιάδα θαηά ηα ηειεπηαία έηε είλαη κεγάιε. Ζ θίλεζε απηή είλαη πεξηζζφηεξν θαηαλεκεκέλε θαηά ηνπο κήλεο αηρκήο Μάην έσο Οθηψβξην, ιφγσ ηνπ ηνπξηζηηθνχ ραξαθηήξα ηεο θίλεζεο ησλ πεξηζζνηέξσλ αεξνδξνκίσλ ηεο ρψξαο. Δπηπιένλ ε δεκηνπξγία ηνπ λένπ ππεξζχγρξνλνπ αεξνδξνκίνπ Δι. Βεληδέινο ζηελ πεξηνρή ησλ πάησλ ζηελ Αηηηθή έδσζε λέα ψζεζε ζηηο κεηαθνξέο επηβαηψλ θαη εκπνξεπκάησλ. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νξγάλσζεο ηνπ αεξνδξνκίνπ απηνχ απνδείρηεθε πεξίηξαλα ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ησλ Αζελψλ (Αχγνπζηνο 2004) νπφηε θαη δηαθηλήζεθαλ, ζε πνιχ πςειά επίπεδα εμππεξέηεζεο, ηεξάζηηνο αξηζκφο αλζξψπσλ θαη πιηθψλ.