Ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο

Ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο CYPADAPT LIFE10 ENV/CY/000723 Εγχειρίδιο λειτουργίας λογισμικού Πολυ-κριτιριακής αξιολόγησης μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή Παραδοτέο 4.3

Ευχαριστίες Η παρούσα έρευνα έχει συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση (LIFE+) και από εθνικούς πόρους και αποτελεί Παραδοτέο της Δράσης 4 του προγράμματος CYPADAPT(LIFE10ENV/CY/000723) με ονομασία Ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο Η ομάδα μελέτης του CYPADAPT θα ήθελε να ευχαριστήσει την Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE+ (European financial instrument for the Environment) για την οικονομική υποστήριξη. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 3 26

Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 4 ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ... 5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ... 6 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 1.1 Αντικείμενο του Εγχειριδίου... 7 1.2 Σύντομο Ιστορικό... 7 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ... 8 3 ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 10 3.1 Οδηγίες Εγκατάστασης... 10 3.2 Ενεργοποίηση των Μακροεντολών στο MS Excel 2007... 10 4 ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 12 4.1 Εισαγωγικό παράθυρο της εφαρμογής... 12 4.2 Εισαγωγή Γενικών Στοιχείων... 13 4.3 Στάθμιση Κριτηρίων... 15 4.4 Βαθμολόγηση Μέτρων ανά Τομέα... 17 4.5 Παρουσίαση Αποτελεσμάτων... 18 4.5.1 Γενικά Αποτελέσματα... 18 4.5.2 Αποτελέσματα Ανά τομέα - Ανάλυση ευαισθησίας... 22 4.6 Αποθήκευση και κλείσιμο εφαρμογής... 25 CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 4 26

Λίστα Εικόνων Εικόνα 1: Προειδοποίηση Ασφαλείας στο MS Excel 2007... 10 Εικόνα 2: Ειδοποίηση Ασφαλείας Μακροεντολών και Active X στο MS Excel 2007... 11 Εικόνα 3: Εισαγωγικό παράθυρο της εφαρμογής CypAdapt Tool... 12 Εικόνα 4: Σελίδα «Γενικά Στοιχεία»... 14 Εικόνα 5: Επιλογές για τα δεδομένα «Οργανισμός» και «Τμήμα»... 14 Εικόνα 6: Επιλογές για το δεδομένο «Συντελεστές Βαρύτητας» φορέων... 15 Εικόνα 7: Σελίδα «Στάθμιση κριτηρίων»... 15 Εικόνα 8: Στάθμιση κριτηρίων από τον χρήστη... 16 Εικόνα 9: Γράφημα Στάθμισης των Κριτηρίων... 16 Εικόνα 10: Σελίδα βαθμολόγησης μέτρων του τομέα Ενέργειας... 17 Εικόνα 11: Σελίδα «Γενικών Αποτελεσμάτων»... 19 Εικόνα 12: Πινακοποιημένη μορφή κατάταξης (στήλες 1-6)... 19 Εικόνα 13: Πινακοποιημένη μορφή κατάταξης (στήλες 7-10)... 20 Εικόνα 14: Παράδειγμα Ιεράρχησης... 20 Εικόνα 15: Σενάρια Στάθμισης Κριτηρίων... 21 Εικόνα 16: Σελίδα «Στάθμιση κριτηρίων»... 21 Εικόνα 17: Σελίδα «Αποτελέσματα ανά Τομέα (Ενέργεια)»... 22 Εικόνα 18: Κουμπιά περιήγησης στα αποτελέσματα ανά τομέα... 22 Εικόνα 19: Πίνακας αποτελεσμάτων του τομέα "Ενέργεια"... 23 Εικόνα 20: Ανάλυση ευαισθησίας... 24 Εικόνα 21: Κατανομή των συμμετεχόντων στον τομέα... 24 Εικόνα 22: Διασπορά Δεδομένων ανά κριτήριο... 25 CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 5 26

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ Έκδοση Λογισμικού Ημερομηνία Αλλαγές Beta Version 3.20 12 Φεβρουαρίου 2012 Αρχική Έκδοση Beta Version 3.22 14 Μαρτίου 2012 Προσθήκη Οδηγιών για την ενεργοποίηση των μακροεντολών στο MS Excel 2007 CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 6 26

1 Εισαγωγή 1.1 Αντικείμενο του Εγχειριδίου Το τεύχος αυτό συνοδεύει το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή CypAdapt Tool, και παρέχει οδηγίες χρήσης. Το πρόγραμμα αυτό καταρτίστηκε στα πλαίσια του ερευνητικού έργου Life+ CYPADAPT (LIFE10ENV/CY/000723) με ονομασία Ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο, και αποτελεί παραδοτέο της Δραστηριότητας 4 (β): Δημιουργία εγχειριδίου χρήσης του λογισμικού. 1.2 Σύντομο Ιστορικό Το εν λόγω ερευνητικό έργο ανατέθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τη Ευρωπαϊκή Ένωση και συγκεκριμένα από το πρόγραμμα LIFE+, που χρηματοδοτεί έργα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και την εφαρμογή της πολιτικής και της νομοθεσίας στον τομέα του περιβάλλοντος. Σε γενικές γραμμές, σκοπός του προγράμματος CYPADAPT είναι να ενισχυθεί και να αυξηθεί η προσαρμοστική ικανότητα της Κύπρου στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσω της ανάπτυξης μιας εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή. Επί μέρους στόχοι του προγράμματος είναι: Η επανεξέταση των υφιστάμενων εθνικών σχεδίων προσαρμογής σε παγκόσμιο επίπεδο και αξιολόγηση των σχετικών μέτρων που πήρε η Κύπρος για την προσαρμογή της στην αλλαγή του κλίματος Η πρόβλεψη μελλοντικών αλλαγών και των αντιδράσεων που απαιτούνται στην αλλαγή του κλίματος στην Κύπρο Η ανάπτυξη εργαλείου ανάλυσης πολλαπλών κριτηρίων για την εκπόνηση σχεδίου προσαρμογής για την Κύπρο Η εκπόνηση ενός εθνικού σχεδίου για την προσαρμογή στην Κύπρο. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη Δραστηριότητα 4(β) αναπτύχθηκε ένα εργαλείο Πολυκριτηριακής Ανάλυσης (Μulti-Criteria Analysis, MCA) για την ιεράρχηση των προτεινόμενων μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Απώτερος σκοπός της δράσης αυτής είναι ο προσδιορισμός των μέτρων προσαρμογής με την υψηλότερη βαθμολογία και η ενσωμάτωσή τους στο Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής της Κύπρου στην κλιματική αλλαγή. Επίσης αναφέρεται ότι το λογισμικό έχει προγραμματιστεί σε MS Excel. Με τον τρόπο αυτόν, το πρόγραμμα είναι πολύ πιο φιλικό προς το χρήστη, ενώ φιλοδοξία της ερευνητικής ομάδας είναι η διαρκής εξέλιξη του λογισμικού τόσο ως προς το θεωρητικό υπόβαθρο όσο και ως προς τις προσφερόμενες δυνατότητες και την επικοινωνία με το χρήστη. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 7 26

2 Θεωρητικό υπόβαθρο της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης Η εύρεση του βέλτιστου τρόπου επίλυσης ενός διαχειριστικού προβλήματος αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία, δεδομένου ότι κάθε μέθοδος ή σύστημα διαχείρισης παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, σε τεχνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά κ.λπ. θέματα. Ο συνδυασμός των παραπάνω αναφερόμενων παραμέτρων δημιουργεί ένα περίπλοκο πρόβλημα, το οποίο για την αντιμετώπισή του χρειάζεται το συσχετισμό μιας σειράς από δεδομένα, γνώμες ειδικών, εμπειρική γνώση και εμπειρικούς κανόνες. Επιπλέον, η τελική επιλογή της καταλληλότερης εναλλακτικής λύσης, απαιτεί συνεξέταση και αξιολόγηση πολλών αντικρουόμενων παραμέτρων καθώς και την ανάλυση και βαθμολόγηση μιας σειράς κριτηρίων. Τα κριτήρια αυτά είναι κοινά για όλα τα εξεταζόμενα σενάρια και η σπουδαιότητά τους για την επίλυση του συγκεκριμένου κάθε φορά προβλήματος χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένο συντελεστή βαρύτητας. Η μεθοδολογία αυτή χαρακτηρίζεται γενικά ως Πολυκριτηριακή Ανάλυση (Έκθεση σχετικά με τις μεθόδους πολυκριτηριακής ανάλυσης, 2005, LIFE Third Countries Project Number LIFE03 TCY/CY/000018, Development of best management systems for high priority waste streams in Cyprus). Ένα από τα χαρακτηριστικά της πολυκριτηριακής ανάλυσης είναι ότι μετατρέπει το πρόβλημα μίας σύνθετης απόφασης σε μία ιεράρχηση των εναλλακτικών λύσεων, έτσι ώστε να μπορεί ο αποφασίζων να κατανοήσει πλήρως την βέλτιστη λύση, η οποία ουσιαστικά είναι η λύση που προέκυψε ως η πιο αποδεκτή λύση από ένα σύνολο ανθρώπων (γεγονός που εμπεριέχει συγκεκριμένο βαθμό συμβιβασμού) και βάσει συγκεκριμένων κριτήριων. Η έννοια του συμβιβασμού και της συμβιβαστικής λύσης άλλωστε, δηλώνει το χαρακτήρα των αποφάσεων / λύσεων, που αναζητούνται στα πολυκριτηριακά προβλήματα. Η επίτευξη λοιπόν της βέλτιστης απόφασης είναι μια ιδιαίτερα περίπλοκη και σύνθετη διαδικασία, η οποία ουσιαστικά οδηγεί σε ικανοποιητικές λύσεις οι οποίες ανταποκρίνονται στη γενικότερη πολιτική που ακολουθεί ο αποφασίζων και σε έναν συνδυασμό κριτηρίων που έχουν επιλεγεί. Η γενική μεθοδολογία που ακολουθείται κατά την εφαρμογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης περιλαμβάνει τα κάτωθι στάδια: 1. Προσδιορίζεται το πρόβλημα και οι συμμετέχοντες στην διαδικασία της απόφασης, καθώς και ο συντελεστής βαρύτητας κάθε συμμετέχοντα. 2. Επιλέγονται και ταξινομούνται τα κριτήρια. 3. Εκτιμάται η βαρύτητα του κάθε κριτηρίου. 4. Προσδιορίζεται τα πιθανά εναλλακτικά σενάρια επίλυσής του. 5. Δημιουργείται μια μήτρα αξιολόγησης όπου βαθμολογούνται οι εναλλακτικές λύσεις κατά περίπτωση. 6. Πραγματοποιείται η Πολυκριτηριακή Ανάλυση με βάσει ένα συγκεκριμένο μαθηματικό μοντέλο/μέθοδο 7. Ταξινομούνται τα εξεταζόμενα σενάρια σύμφωνα με την τελική βαθμολογία τους. 8. Πραγματοποιείται ανάλυση ευαισθησίας της λύσης. Γενικά, έχει αναπτυχθεί ένα πλήθος θεωριών, μεθόδων και τεχνικών, κατάλληλων για την αντιμετώπιση ενός μεγάλου εύρους προβλημάτων που προκύπτουν στην πράξη. Αν και η CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 8 26

ταξινόμηση των προσεγγίσεων αυτών σε ιδιαίτερες κατηγορίες δεν είναι αυστηρή, κάποιες απο τις βασικές ομάδες είναι: Μέθοδοι Διακριτής Ανάλυσης Πολυκριτηριακή Θεωρία Χρησιμότητας Πολυκριτηριακός Μαθηματικός Προγραμματισμός Προσέγγιση σχέσεων υπεροχής Η μέθοδος που επιλέχθηκε για το εν λόγω εργαλείο είναι μία απλή μέθοδος διακριτής ανάλυσης, και πιο συγκεκριμένα το μοντέλο του Σταθμισμένο Αθροίσματος (Weighted Sum Model). Στο μοντέλο αυτό, η τελική βαθμολογία προκύπτει από τον παρακάτω τύπο: όπου, Ai είναι η τελική βαθμολογία κάθε εναλλακτικής λύσης w είναι ο συντελεστής βαρύτητας για το κάθε κριτήριο a είναι η βαθμολογία κάθε λύσεις για ένα συγκεκριμένο κριτήριο m είναι οι εναλλακτικές λύσεις n είναι ο αριθμός των κριτηρίων Σε περίπτωση όπου ο κάθε αποφασίζων έχει διαφορετικό συντελεστή βαρύτητας, τότε ο παραπάνω τύπος εφαρμόζεται για κάθε συμμετέχοντα ξεχωριστά, και στο τέλος οι παραπάνω εν μέρη βαθμολογίες, αθροίζονται αναλογικά. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 9 26

3 Οδηγίες εγκατάστασης του προγράμματος 3.1 Οδηγίες Εγκατάστασης Η λειτουργία του λογισμικού δεν απαιτεί κάποιου είδους εγκατάσταση, αλλά προϋποθέτει να είναι προεγκατεστημένο στον υπολογιστή σας το MS Excel 2007, από το πακέτο Office 2007 της Microsoft. 3.2 Ενεργοποίηση των Μακροεντολών στο MS Excel 2007 Η αλληλεπίδραση του χρήστη με το λογισμικό γίνεται ενίοτε μέσω κουμπιών, οι εντολές των οποίων σχεδιάστηκαν με την χρήση της γλώσσας Visual Basic, και για να λειτουργήσει προϋποθέτει οι μακροεντολές στο MS Excel 2007 να είναι ενεργοποιημένες. Εάν το πρόγραμμα ανοίξει, και οι εντολές δεν είναι ενεργοποιημένες, τότε θα εμφανιστεί στο πάνω μέρος τις οθόνης μία προειδοποίηση ασφαλείας, όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα. Εικόνα 1: Προειδοποίηση Ασφαλείας στο MS Excel 2007 Πατώντας το κουμπί Επιλογές, εμφανίζεται ένα νέο παράθυρο όπως παρουσιάζεται στην ακόλουθη εικόνα. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 10 26

Εικόνα 2: Ειδοποίηση Ασφαλείας Μακροεντολών και Active X στο MS Excel 2007 Διαλέγετε την επιλογή «Ενεργοποίηση αυτού του περιεχομένου» και πατάτε ΟΚ. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 11 26

4 Οδηγίες χρήσης του προγράμματος 4.1 Εισαγωγικό παράθυρο της εφαρμογής Στην συνέχεια θα εμφανιστεί το εισαγωγικό παράθυρο της εφαρμογής (Εικόνα 3), στο οποίο αναφέρονται ορισμένες γενικές πληροφορίες για το πρόγραμμα CYPADAPT, καθώς και τα βασικά κουμπιά με τα οποία ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί στο λογισμικό. Εικόνα 3: Εισαγωγικό παράθυρο της εφαρμογής CypAdapt Tool CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 12 26

Πιο συγκεκριμένα, η δομή του λογισμικού χωρίζεται σε 5 βασικά μέρη: 1. Την εισαγωγική σελίδα, όπου παρέχει γενικές πληροφορίες και οδηγίες, 2. Την εισαγωγή γενικών στοιχείων, 3. Την στάθμιση των κριτηρίων 4.Την βαθμολόγηση/αξιολόγηση των μέτρων προσαρμογής για όλους τους τομείς ενδιαφέροντος, 5. Τα αποτελέσματα / Ανάλυση ευαισθησίας. Οι τομείς ενδιαφέροντος είναι οι ακόλουθοι: Ενέργεια Τουρισμός Γεωργία Βιοποικιλότητα Αλιεία & Υδατοκαλλιέργειες Δάση Υποδομές Δημόσια υγεία Εδάφη Υδάτινοι πόροι, και Παράκτιες Ζώνες Στο πάνω μέρος της εισαγωγικής σελίδας βρίσκονται κουμπιά με τα οποία ο χρήστης μπορεί εύκολα να περιηγηθεί στο λογισμικό. Ο χρήστης πατώντας το κουμπί μπορεί να ξεκινήσει την περιήγηση. Εναλλακτικά μπορεί να πατήσει το κουμπί "Κριτήρια", "Αποτελέσματα" ή οποιοδήποτε άλλο για να οδηγηθεί απευθείας στην αντίστοιχη σελίδα. 4.2 Εισαγωγή Γενικών Στοιχείων Πατώντας το κουμπί, ο χρήστης οδηγείται στην σελίδα "Εισαγωγή Γενικών Στοιχείων" όπου πρέπει να συμπληρώσει γενικά στοιχεία όπως ο οργανισμός που αντιπροσωπεύει, το τμήμα, καθώς και την χώρα ενδιαφέροντος όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 13 26

Εικόνα 4: Σελίδα «Γενικά Στοιχεία» Τα στοιχεία αυτά μπορούν να εισαχθούν με την βοήθεια από προκαθορισμένες λίστες που υπάρχουνε ήδη στην βάση δεδομένων του προγράμματος. Εικόνα 5: Επιλογές για τα δεδομένα «Οργανισμός» και «Τμήμα» Όπως συμβαίνει σε κάθε περίπτωση πολυκριτηριακής ανάλυσης, κάθε εμπλεκόμενος έχει ένα συντελεστή βαρύτητας, ανάλογα με την αρμοδιότητα του στην διαδικασία της απόφασης, καθώς και το επιστημονικό του γνωστικό πεδίο. Στο λογισμικό CypAdapt Tool, έχουν προκαθοριστεί εννέα κατηγορίες φορέων, στους οποίους έχουν αποδοθεί συγκεκριμένοι συντελεστές βαρύτητας. Αυτούς τους συντελεστές όμως, ο χρήστης μπορεί να τους αλλάξει κατά βούληση όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 14 26

Εικόνα 6: Επιλογές για το δεδομένο «Συντελεστές Βαρύτητας» φορέων 4.3 Στάθμιση Κριτηρίων Πατώντας στο κουμπί επόμενο, ο χρήστης οδηγείται στη σελίδα με την στάθμιση των κριτηρίων. Εικόνα 7: Σελίδα «Στάθμιση κριτηρίων» Στη σελίδα αυτή έχουν καθοριστεί 8 βασικά κριτήρια χωρισμένα σε τέσσερις ομάδες (τεχνικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια). Γενικά, στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι ο βαθμός σπουδαιότητας των εφαρμοζόμενων κριτηρίων για την αξιολόγηση των διαφόρων εναλλακτικών σεναρίων καθορίζεται από το συντελεστή βαρύτητας που αποδίδεται στα κριτήρια αυτά. Οι συντελεστές βαρύτητας αντικατοπτρίζουν το σύστημα αξιών και προτιμήσεων του αποφασίζοντα, και συνεπώς ο προσδιορισμός της σπουδαιότητας του κάθε κριτηρίου βασίζεται στην ιδιαίτερη σημασία που δίνουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς για κάθε κριτήριο. Ανάλογα λοιπόν CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 15 26

με το είδος του προβλήματος είναι δυνατό να παρουσιάζουν μεγαλύτερη σημασία για τους ενδιαφερόμενους φορείς τα περιβαλλοντικά κριτήρια σε σχέση με τα οικονομικά ή και το αντίστροφο. Στην σελίδα αυτή, ο χρήστης μπορεί να διαλέξει ποιο από αυτά τα κριτήρια θέλει να συμμετάσχει στην διαδικασία της απόφασης με την ανάλογη βαθμολογία που θα του αποδώσει. Συνεπώς η βαθμολόγηση των μέτρων προσαρμογής μπορεί να γίνει με βάση τα ακόλουθα κριτήρια όλα ή μέρος αυτών). Πιο συγκεκριμένα ο χρήστης ορίζει την βαθμολογία για κάθε κριτήριο, όπως φαίνεται στην επόμενη εικόνα, με μια κλίμακα από μηδέν (το οποίο σημαίνει ότι το κριτήριο θα αγνοηθεί από την διαδικασία) έως 100. Εικόνα 8: Στάθμιση κριτηρίων από τον χρήστη Ο υπολογισμός της ποσοστιαίας συμβολής του κάθε κριτηρίου στην τελική αξιολόγηση γίνεται άμεσα, έτσι ώστε το άθροισμα των συντελεστών αυτών να είναι ίσο με 100%, και η τελική στάθμιση των κριτηρίων φαίνεται στο γράφημα δεξιά. Εικόνα 9: Γράφημα Στάθμισης των Κριτηρίων CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 16 26

4.4 Βαθμολόγηση Μέτρων ανά Τομέα Πατώντας το κουμπί επόμενο, ο χρήστης οδηγείται στη σελίδα του πρώτου τομέα, δηλαδή της ενέργειας. Εικόνα 10: Σελίδα βαθμολόγησης μέτρων του τομέα Ενέργειας Στην σελίδα αυτή, μέσα από ένα καταρτισμένο ερωτηματολόγιο ο χρήστης αποδίδει σε κάθε μέτρο τον βαθμό που κρίνει. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε μέτρο και κριτήριο, ο χρήστη βαθμολογεί με βάση μια κλίμακα από 1 έως 100, όπου η τιμή 1 αντιστοιχεί στη λιγότερο προτιμώμενη επιλογή και η τιμή 100 στην περισσότερο προτιμώμενη επιλογή. Η αναλυτική κλίμακα φαίνεται ακολούθως: 80 < πάρα πολύ καλό 100, 60 < πολύ καλό 80, 40 < καλό 60, 20 < μέτριο 40, 0 όχι πολύ καλό 20 Για παράδειγμα, ο χρήστης διαβάζοντας το μέτρο «Αύξηση της συμβατικής παραγωγής ενέργειας με τη λειτουργία νέων μονάδων παραγωγής και τον παροπλισμό παλιών μονάδων» κρίνει ότι για CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 17 26

Εγχειρίδιο λειτουργίας του λογισμικού CypAdapt Tool το κριτήριο «Φιλικότητα προς το Περιβάλλον», το μέτρο είναι πολύ καλό. Με βάση την κλίμακα που παρουσιάστηκε προηγουμένως, θα του αποδώσει ένα βαθμό μεταξύ 60 και 80. Στην περίπτωση του κριτηρίου Οικονομική βιωσιμότητα, το 1 αντιπροσωπεύει το λιγότερο ακριβό μετρό και 100 το πιο ακριβό, όπως παρουσιάζεται και στην ακόλουθη κλίμακα. 80< πάρα πολύ ακριβό 100, 60< πολύ ακριβό 80, 40< ακριβό 60, 20< όχι πολύ ακριβό 40, 0 φτηνό 20 Ο χρήστης εάν δεν θέλει κάποιο μέτρο να συμπεριληφθεί στην κατάταξη, τότε αφήνει το αντίστοιχο κελί κενό. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το πρόγραμμα παρέχει και μία βάση δεδομένων από ήδη συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Σε περίπτωση όπου χρήστης θέλει να εισαγάγει τις τιμές από την βάση δεδομένων, πότε θα πρέπει να πατήσει το κουμπί. Με τον τρόπο αυτό το πρόγραμμα αυτόματα θα εισαγάγει τις τιμές που είχαν προκύψει από την συμπλήρωση των ερωτηματολογίων που είχαν γίνει από διάφορους φορείς κατά τη διάρκεια σχετικής διαβούλευσης του προγράμματος CypAdapt. Ο χρήστης πατώντας το κουμπί επόμενο μπορεί να περιηγηθεί και στους 11 τομείς που αφορούν το πρόγραμμα. Πιο συγκεκριμένα ο επόμενος τομέας είναι ο τουρισμός, ενώ ακολουθούν η γεωργία, η βιοποικιλότητα, η αλιεία & υδατοκαλλιέργειες, τα δάση, οι υποδομές, η δημόσια υγεία, τα εδάφη, οι υδάτινοι πόροι και τέλος οι παράκτιες ζώνες. 4.5 Παρουσίαση Αποτελεσμάτων 4.5.1 Γενικά Αποτελέσματα Αφού ο χρήστης βαθμονομήσει τα μέτρα που τον ενδιέφεραν για όλους ή κάποιος από τους τομείς που προαναφέρθηκαν, τότε πατώντας το επόμενο βρίσκεται στη σελίδα των γενικών αποτελεσμάτων. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 18 26

Εικόνα 11: Σελίδα «Γενικών Αποτελεσμάτων» Στην σελίδα αυτή ο χρήστης καταρχάς βλέπει την τελική στάθμιση των κριτηρίων, ενώ ακριβώς από κάτω υπάρχει η κατάταξη σε πινακοποιημένη μορφή, όπως προκύπτει από την πολυκριτηριακή ανάλυση. Όπως φαίνεται και στην Εικόνα 12, στην πρώτη στήλη του πίνακα, αναφέρεται ο τομέας, και στην τρίτη το μέτρο. Στην τέταρτη στήλη παρουσιάζεται η τιμή που προέκυψε από την ανάλυση, βάση της βαθμονόμησης του χρήστη στα ερωτηματολόγια που προηγήθηκαν. Στην πέμπτη στήλη παρουσιάζεται ο βαθμός σημαντικότητας που έχει αποδοθεί στο μέτρο από σχετικές επιστημονικές έρευνες, ενώ η τελική βαθμολογία βρίσκεται στην έκτη στήλη του πίνακα. Εικόνα 12: Πινακοποιημένη μορφή κατάταξης (στήλες 1-6) Ο χρήστης πατώντας το κουμπί την τελική βαθμολογία. μπορεί να προβεί στην κατάταξη των μέτρων με βάση Παράλληλα, στην στήλη 9, ο χρήστης βλέπει πόσα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν κατά την διάρκεια της διαβούλευσης, ενώ στην προηγούμενη στήλη, βλέπει σε πόσα από τα συνολικά ερωτηματολόγια βαθμολογήθηκε το αντίστοιχο μέτρο (Εικόνα 13). CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 19 26

Εικόνα 13: Πινακοποιημένη μορφή κατάταξης (στήλες 7-10) Στην τελευταία στήλη το λογισμικό επισημαίνει τα μέτρα που μπορεί να εμφανίζονται αυτούσια σε παραπάνω από ένα τομέα (Δια-τομεακά μέτρα). Στα μέτρα αυτά δεν αποδίδεται κάποιο πλεονέκτημα από το λογισμικό, αλλά εντοπίζονται έτσι ώστε να μπορούν να αξιολογηθούν από τον χρήστη, εάν ο ίδιος το θεωρεί απαραίτητο. Αυτό συμβαίνει διότι δεν βαθμολόγησαν όλοι οι ερωτώμενοι κάθε μέτρο που υπήρχε, διότι δεν ήταν όλα τα μέτρα μέσα στο γνωστικό τους αντικείμενο. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που παρουσιάζεται στην Εικόνα 14, πρώτο στην ιεράρχηση είναι το μέτρο <Συνέχιση και αύξηση των αγρό-περιβαλλοντικών μέτρων μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης>, το οποίο ανήκει στον τομέα <Εδάφη>. Σύμφωνα με την πολυκριτηριακή ανάλυση και το σενάριο που έχει επιλεγεί έχει τελική βαθμολογία <387>. Επίσης, παρατηρείται ότι συνολικά στον τομέα αυτό έχουν συμπληρωθεί <9> ερωτηματολόγια, και σε <6> από αυτά, οι ερωτώμενοι έχουν δώσει βαθμολογία στο μέτρο αυτό. Οι υπόλοιποι <3> δεν το βαθμολόγησαν διότι δεν είχαν το γνωστικό υπόβαθρο. Εικόνα 14: Παράδειγμα Ιεράρχησης Είναι προφανές ότι εάν για οποιοδήποτε λόγο στην πολυκριτηριακή ανάλυση αλλάξει η στάθμιση των κριτηρίων, αλλάζει και το τελικό αποτέλεσμα. Γι' αυτό και είναι πολύ σημαντικό ότι στο σημείο αυτό ο χρήστης ανεξάρτητα από τα κριτήρια που έχει επιλέξει, μπορεί να αλλάξει την στάθμιση των κριτηρίων και να περιηγηθεί μεταξύ διαφόρων σεναρίων και να δει άμεσα την επίδραση κάθε αλλαγής στην τελική ιεράρχηση των κριτηρίων. Εκτός από το σενάριο που έχει δημιουργήσει ο χρήστης, τα 3 επιπλέον σενάρια που έχουν προκαθοριστεί από το πρόγραμμα είναι: CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 20 26

το περιβαλλοντικό σενάριο - όπου τα περιβαλλοντικά κριτήρια έχουν μεγαλύτερη σημαντικότητα, το τεχνικό σενάριο - όπου μεγαλύτερη σημαντικότητα έχει αποδοθεί στα τεχνικά κριτήρια, και το σταθμισμένο σενάριο - όπου έχει εξαιρεθεί το οικονομικό κριτήριο και η σημαντικότητα των υπόλοιπων κριτηρίων είναι ισοκατανεμημένη. Τα σενάρια φαίνονται στην ακόλουθη εικόνα. Εικόνα 15: Σενάρια Στάθμισης Κριτηρίων Εκτός από τα σενάρια αυτά, ο χρήστης πατώντας το κουμπί αλλαγή, μπορεί να επανέλθει στην σελίδα της στάθμισης των κριτηρίων, και να διαμορφώσει ένα καινούργιο σενάριο. Εικόνα 16: Σελίδα «Στάθμιση κριτηρίων» Έπειτα, πατώντας το κουμπί αποτελέσματα. ο χρήστης επανέρχεται στη σελίδα με τα γενικά CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 21 26

4.5.2 Αποτελέσματα Ανά τομέα - Ανάλυση ευαισθησίας Πατώντας το κουμπί επόμενο, ο χρήστης οδηγείται στα αναλυτικά αποτελέσματα ανά τομέα. Εικόνα 17: Σελίδα «Αποτελέσματα ανά Τομέα (Ενέργεια)» Στο πάνω μέρος της σελίδας βρίσκονται κουμπιά με τα οποία ο χρήστης μπορεί εύκολα να περιηγηθεί στα αναλυτικά αποτελέσματα κάθε τομέα (Εικόνα 18). Εικόνα 18: Κουμπιά περιήγησης στα αποτελέσματα ανά τομέα Στο μεσαίο τμήμα της σελίδας παρουσιάζονται τα σενάρια, ενώ παρακάτω ο χρήστης μπορεί να δει τον πίνακα αποτελεσμάτων του τομέα (Εικόνα 19). CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 22 26

Εικόνα 19: Πίνακας αποτελεσμάτων του τομέα "Ενέργεια" Στην πρώτη στήλη του πίνακα αναφέρεται ο τομέας, και στην τέταρτη το μέτρο. Στην πέμπτη στήλη παρουσιάζεται η τιμή που προέκυψε από την πολυκριτηριακή ανάλυση, βάση της βαθμονόμησης του χρήστη στα ερωτηματολόγια που προηγήθηκαν, ενώ η τελική βαθμολογία βρίσκεται στην έβδομη στήλη του πίνακα. Ο χρήστης πατώντας το κουμπί κατάταξη των μέτρων με βάση την τελική βαθμολογία., μπορεί να προβεί στην Όπως και στα γενικά αποτελέσματα, έτσι και εδώ στην στήλη 10, ο χρήστης βλέπει πόσα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν κατά την διάρκεια της διαβούλευσης για τον εν λόγω τομέα, ενώ στην προηγούμενη στήλη (στήλη 9), βλέπει σε πόσα από τα συνολικά ερωτηματολόγια βαθμολογήθηκε από τους ερωτώμενους το αντίστοιχο μέτρο. Επίσης, στην τελευταία στήλη το λογισμικό επισημαίνει τα μέτρα που μπορεί να εμφανίζονται αυτούσια σε παραπάνω από ένα τομέα (Δια-τομεακά μέτρα). Όπως και στην σελίδα των γενικών αποτελεσμάτων, ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί μεταξύ διαφόρων σεναρίων (περιβαλλοντικό σενάριο, σταθμισμένο σενάριο κ.λπ.) και να δει άμεσα την επίδραση κάθε αλλαγής στην τελική ιεράρχηση των κριτηρίων. Επιπλέον όμως ο χρήστης πατώντας το κουμπί μπορεί να πραγματοποιήσει μία ανάλυση ευαισθησίας. Γενικά, η ανάλυση ευαισθησίας είναι ένα εργαλείο που εξετάζει την μεταβολή της τελικής ιεράρχησης σε αλλαγές δεδομένων όπως είναι η στάθμιση των κριτηρίων. Έτσι λοιπόν, ο χρήστης μπορεί άμεσα να αλλάξει τα κριτήρια με την χρήση συγκεκριμένων κουμπιών ροής (Εικόνα 20), και να δει σε πραγματικό χρόνο τις διακυμάνσεις που συμβαίνουν στην τελική ιεράρχηση. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 23 26

Εικόνα 20: Ανάλυση ευαισθησίας Η ανάλυση αυτή είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τον χρήστη, γιατί με τον τρόπο αυτό μπορεί να εντοπίσει τις διαφορές που υπάρχουν για μια αλλαγή σεναρίου, να εντοπίσει άμεσα πώς επηρεάζεται το τελικό αποτέλεσμα, και να βρει μέτρα των οποίων η τελική κατάταξη είναι σταθερή, (και άρα λιγότερο ευαίσθητη) στις αλλαγές των σεναρίων. Στην σελίδα αυτή, ο χρήστης μπορεί επιπλέον να βρει διαγράμματα στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων της βάσης δεδομένων. Στο πρώτο διάγραμμα, παρουσιάζεται η κατανομή των συμμετεχόντων στον συγκεκριμένο τομέα, ανά φορέα. Εικόνα 21: Κατανομή των συμμετεχόντων στον τομέα Στο συγκεκριμένο παράδειγμα βλέπουμε ότι τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν κατά <8%> από συμμετέχοντες από την Αρμόδια Αρχή, κατά <15%> από Πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα κ.ο.κ. CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 24 26

Τα επόμενα 8 διαγράμματα παρουσιάζουν τις διακυμάνσεις των βαθμών που αποδόθηκαν σε κάθε κριτήριο, για κάθε μέτρο και για όλους τους εμπλεκομένους. Τα μέτρα παρουσιάζονται στον άξονα Χ, η βαθμολογία που δόθηκα (από 1 έως 100) βρίσκεται στον άξονα Υ, ενώ η κάθε γραμμή αντιπροσωπεύει και ένα ερωτηθέντα (Εικόνα 22). Εικόνα 22: Διασπορά Δεδομένων ανά κριτήριο Η κόκκινη γραμμή που παρουσιάζεται, μας δίνει το μέσο αποτέλεσμα που προκύπτει. Για παράδειγμα, στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε ότι συνολικά έχουμε <11> ερωτηθέντες, ενώ οι βαθμολογία που έδωσαν στο μέτρο <7> κυμάνθηκε από <20%> (η οποία δόθηκε από τον ερωτηθέντα <10> ) έως <90%> (η οποία δόθηκε από τον ερωτηθέντα <3> ) με μέση τιμή να είναι το <70%>. Η μεγάλες διακυμάνσεις δεν είναι απαραίτητα σημάδι λάθους (π.χ. σημάδι μη κατανόησης του μέτρου ή της κλίμακας), αλλά μπορεί να σημαίνουν αντιδιαμετρική άποψη μεταξύ των συμμετεχόντων, γεγονός που συμβαίνει συχνά. Γενικά όμως προτείνεται όταν εμφανίζονται διαγράμματα με μεγάλες διακυμάνσεις, να δίνεται μία ιδιαίτερη προσοχή στο μέτρο που παρουσιάζει το φαινόμενο αυτό, και να εξετάζεται ξεχωριστά και αυτόνομα. Έτσι θα εξασφαλίζεται η εξάλειψη της πιθανότητας λάθους βαθμονόμησης και η μη αποδοχή αποτελεσμάτων που στηρίζονται σε πιθανώς λανθασμένες ακραίες τιμές βαθμολογίας των μέτρων. 4.6 Αποθήκευση και κλείσιμο εφαρμογής Η αποθήκευση των επιλογών που γίνονται από τον χρήστη, καθώς και των βαθμολογιών που εισαγάγει γίνεται αυτόματα από το πρόγραμμα., και δεν απαιτείται κάποια ιδιαίτερη διαδικασία. Τέλος, ο χρήστης πατώντας το κουμπί κλείσει το πρόγραμμα οποιαδήποτε στιγμή. που βρίσκεται πάνω δεξιά στην οθόνη, μπορεί να CYPADAPT - LIFE10ENV/CY/000723 Page 25 26