ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ Μάης 2011 Μαρία Σπανού Προϊσταμένη Δ/νσης Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών ΔΗΜΟΥ ΞΑΝΘΗΣ 1
Ορισμοί Διακυβέρνηση: Πολυεπίπεδη άσκηση εξουσίας, με τη συμμετοχή και των κοινωνικών εταίρων Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση: Με τον όρο ηλεκτρονική διακυβέρνηση (egovernment) χαρακτηρίζεται γενικά η εισαγωγή των τεχνολογιών της πληροφορικής και των υπολογιστών στη δημόσια διοίκηση και οι νέες διοικητικές πρακτικές, τις οποίες οι τεχνολογίες αυτές εισήγαγαν. Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε με τις γενικότερες πρακτικές, σύμφωνα με τις οποίες τοποθετείται το επίθετο «ηλεκτρονικό-ή» ( e ) με σκοπό να δώσει έμφαση στον ηλεκτρονικό τρόπο παραγωγής και διανομής των υπηρεσιών. Υπάρχουν δύο φιλοσοφικές αντιλήψεις σχετικά με την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση. Για μερικούς η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση είναι «η εφαρμογή εργαλείων και τεχνικών του ηλεκτρονικού εμπορίου στη λειτουργία της διακυβέρνησης». Αυτή η αντίληψη εστιάζει στη πρακτική αποδοτικότητα και στη μείωση του κόστους, όπως αυτές που μπορούν για παράδειγμα να προέλθουν από την ηλεκτρονική κατάθεση της φορολογικής δήλωσης και τον ηλεκτρονικό εφοδιασμό. Για κάποιους άλλους, η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση έχει τη δυναμική να «βελτιώσει τη δημοκρατική συμμετοχή» και να «υπερκεράσει την πολιτική αποστασιοποίηση». Η αντίληψη αυτή εστιάζει σε πρωτοβουλίες που θα φέρουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των διάφορων μορφών διακυβέρνησης και του πολίτη σε νέα επίπεδα. 2
Ορισμοί 2 Ως σύστημα διακυβέρνησης ορίζουμε το σύνολο των κανόνων που διέπουν τη συγκρότηση, την οργάνωση και τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων ενός φορέα (Δήμος, περιφέρεια), περιλαμβανομένου και του συστήματος εκλογής τους. (ΕΕΤΑΑ) 3
Ορισμοί (3) Αυτοδιοίκηση: είναι η άσκηση ενός μέρους των κρατικών λειτουργιών είτε από περιφερειακά είτε από εξειδικευμένα όργανα που διαθέτουν μια δική τους αυτοτελή οργανωτική ύπαρξη, που αποφασίζουν για μια σειρά θέματα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους, και που σε σχέση με τον κεντρικό κρατικό μηχανισμό έχουν μια σχέση όχι εσωτερικής ιεραρχίας, αλλά εποπείας. (Γ. Ρούσης) Τοπική Αυτοδιοίκηση: 1.Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι θεσμός διοικητικός και πολιτικός. Με το ρόλο της αυτό προγραμματίζει δράσεις, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, με στόχο την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων των πολιτών για την «οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτισμική ανάπτυξη».(αθαν. Τριανταφυλλοπούλου) 2.Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων (σύμφωνα με το άρθρο 102 του Συντάγματος) 4
Γενικά περί Αυτοδιοίκησης Μετά την 1-1-2011και τη νέα διοικητική μεταρρύθμιση, έχουμε 325 δήμους, ως πρώτο βαθμό αυτοδιοίκησης και 13 περιφέρειες, δεύτερος βαθμός αυτοδιοίκησης. (Νόμος 3852/2010, Πρόγραμμα Καλλικράτης) Οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις καταργήθηκαν- όχι οι ΝΟΜΟΙκαι η χώρα διαιρέθηκε σε 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, που ουσιαστικά, είναι δομές αποκέντρωσης της Κρατικής εξουσίας. Η σημερινή διάρθρωση της εξουσίας στη χώρα είναι αποτέλεσμα μιας πολύχρονης αυτοδιοικητικής ιστορίας. Ο «Καλλικράτης», όπως επεκράτησε να λέγεται η Μεταρρύθμιση αυτή, είναι ένα Στοίχημα που μένει να κερδιθεί. Ένα από τα σημαντικά εργαλεία που είναι στη διάθεση των οργάνων της διοίκησης για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι οι σύγχρονες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας. 5
Τι διαθέτουν σήμερα οι Δήμοι στον τομέα των ηλεκτρονικών τεχνολογιών Ανθρώπινο δυναμικό: περιορισμένος και ανεπαρκής αριθμός επιστημονικού προσωπικού στις ειδικότητες της πληροφορικής. Ανεπαρκής εκπαίδευση του υπηρετούντος προσωπικού. Σημαντική εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα (προμήθεια λογισμικού, υποστήριξη προγραμμάτων, παροχή υπηρεσιών ) Υλικοτεχνική υποδομή: ικανοποιητική, καθόσον μέσα από διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία, δόθηκε η δυνατότητα να αποκτηθεί ο ανάλογος εξοπλισμός. Συχνό φαινόμενο να μην συμπίπτουν ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνική υποδομή!!! 6
Πρώτες εφαρμογές των ΤΠΕ στην Αυτοδιοίκηση Στη δεκαετία του 1980 ξεκινούν δειλά οι πρώτες εφαρμογές των τεχνολογιών με το φωτοτυπικό, το fax και τους πρώτους ηλεκτρονικούς υπολογιστές- στη θέση της γραφομηχανής και με αντιδράσεις από το υπαλληλικό προσωπικό Αργότερα, σε συνεργασία με ιδιωτικές επιχειρήσεις μηχανογραφούνται οι μισθοδοτικές καταστάσεις, οι λογαριασμοί ύδρευσης Ο εικοστός- πρώτος αιώνας βρίσκει τους δήμους με εφαρμογές ηλεκτρονικού πρωτοκόλλου, λογιστικής διαχείρισης, δημοτολόγιο και ένα σημαντικό αριθμό από τις εκτελούμενες εργασίες να γίνονται με τη χρήση των ΤΠΕ. Η αλλαγή σταδιακά και με επιφυλάξεις προχωρά. Σ αυτό συντελεί και η ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων, από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους.όλοι σχεδόν οι Δήμοι, σήμερα, διαθέτουν ιστοσελίδα, ΚΕΠ, αρκετοί GIS και άλλες περισσότερο εξειδικευμένες εφαρμογές. 7
Οι ιδιαίτερες δυνατότητες των ΤΠΕ εργαλείο στη διοίκηση Η ηλεκτρονική διάθεση της πληροφορίας σε διάφορα επίπεδα και σε απομακρυσμένους γεωγραφικά χώρους, ειδικά σήμερα που οι ΟΤΑ διαθέτουν μεγάλη εδαφική έκταση.( Ο Δήμος και οι υπηρεσιακές δομές του κοντά στον δημότη). Η άσκηση ελέγχου και συντονισμού από απόσταση Η μεγάλη σε πραγματικό χρόνο υπολογιστική ικανότητα με ελάχιστο κίνδυνο λάθους. Η τεράστια αποθηκευτική ικανότητα σε μικρό χώρο, με παράλληλη δυνατότητα ανάκτησης πληροφοριών σε ελάχιστο χρόνο. 8
Οικονομία χώρου/ χρόνου/ ανθρωποωρών Οι δυνατότητες των ΤΠΕ είχαν σαν αποτέλεσμα την γρηγορότερη εξυπηρέτηση του πολίτη. Την εξοικονόμηση ανθρώπινων πόρων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού Την ασφαλέστερη έκδοση αποτελεσμάτων Τη διάχυση της πληροφόρησης και τη διασφάλιση της διαφάνειας Την απλοποίηση διαδικασιών Τη μείωση του κόστους των παραγόμενων υπηρεσιών Υπηρεσίες «φιλικές προς το περιβάλλον» 9
Ηλεκτρονική διακυβέρνηση στη δημόσια διοίκηση Τον Ιούνιο του 2006 τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «Κοινωνία της Πληροφορίας και τη Στρατηγική της Επικοινωνίας, i2010». Οι βασικές προτεραιότητες του σχεδίου είναι οι ακόλουθες 3: 1. Η δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου πληροφορίας 2. Οι επενδύσεις σε ΤΠΕ, σε έρευνα και ανάπτυξη 3. Η ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας χωρίς αποκλεισμούς, με υψηλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής των πολιτών. 10
Δημόσιες υπηρεσίες που παρέχονται στους πολίτες από την Ελληνική Πολιτεία 1. Φόρος εισοδήματος 100% 2. Εύρεση εργασίας 100% 3. Κοινωνική ασφάλιση 45% 4. Προσωπικά έγγραφα 50% 5. Καταχώρηση αυτοκινήτου 100% 6. Οικοδομική άδεια 50% 7. Δήλωση στην Αστυνομία 33,3% 8. Δημόσιες Βιβλιοθήκες 80% 9. Πιστοποιητικά 75% 10. Ανώτερη Ανώτατη Εκπαίδευση 50% 11. Μετακόμιση 50% 12. Υπηρεσίες Υγείας 50% 11
Δημόσιες υπηρεσίες που παρέχονται στις επιχειρήσεις 1. Κοινωνικές εισφορές 100% 2. Φορολογία 100% 3. ΦΠΑ 100% 4. Σύσταση εταιρείας 50% 5. Στατιστικά δεδομένα 80% 6. Δηλώσεις στα Τελωνεία 100% 7. Περιβαλλοντικές άδειες 45% 8. Δημόσιες Προμήθειες 50% 12
Ηλεκτρονική Δημοκρατία (1) Το νέο θεσμικό πλαίσιο στην οργάνωση της διακυβέρνησης της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για να πετύχει πρέπει να συνδυαστεί απόλυτα με την ανάπτυξη των ΤΠΕ Συχνά ακούμε τον όρο Δημόσια Διαβούλευση! Η εφαρμογή της στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα περιορισμένη και χωρίς σημαντικά αποτελέσματα, καθόσον η πρόσβαση του μέσου πολίτη στο διαδίκτυο, είναι περιορισμένη και αυτή δεν έχει επαρκώς «προπαγανδισθεί». Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διεργασίες σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους για την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Το ουσιαστικό για την επιτυχία των εφαρμογών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι η ισόρροπη ανάπτυξή τους από πλευράς τεχνολογίας, λειτουργιώνδιαδικασιών και πολιτικής στοχοθεσίας. Ο ενημερωμένος και ενεργός πολίτης θα αισθάνεται ότι στο δήμο του ακούγεται η άποψη του, το πρόβλημά του, η διαμαρτυρία του. Η πολιτική ηγεσία πρέπει και επιβάλλεται να τολμά την καινοτομία. Η τεχνολογία δίνει τις δυνατότητες για ανάπτυξη μιας «άμεσης δημοκρατίας» 13
Ηλεκτρονική Δημοκρατία (2) Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διεργασίες σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους για την ανάπτυξη της διακυβέρνησης και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Το ουσιαστικό για την επιτυχία των εφαρμογών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι η ισόρροπη ανάπτυξη τους από πλευράς τεχνολογίας λειτουργιών διαδικασιών και πολιτικής στοχοθεσίας. Ηλεκτρονική ψηφοφορία: υπέρ και κατά διασφάλιση του αδιάβλητου του εκλογικού αποτελέσματος 1. Πλεονεκτήματα: Α) φιλικότητα προς το χρήστη Β) ταχύτητα ψηφοφορίας και καταμέτρησης Γ) προσβασιμότητα ΑΜΕΑ Δ) Υποστήριξη πολλαπλών γλωσσών Ε) Πρόληψη σφαλμάτων ΣΤ) εξοικονόμηση οικονομικών πόρων και χρόνου Ζ) αύξηση συμμετοχής 14
Ηλεκτρονική Δημοκρατία (3) 2.Μειονεκτήματα- προβλήματα Α. Ασφάλεια προσωπικών δεδομένων Β. Δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο του μέσου πολίτη Γ. Υψηλό κόστος ηλεκτρονικών υπηρεσιών Δ. Αλλοίωση αποτελεσμάτων; Ε. Νομοθετικό πλαίσιο, ανάγκη προσαρμογής, διασφάλιση εγκυρότητας 15
Αρχή Προστασίας δεδομένων Προσωπικού χαρακτήρα Στην Ελλάδα ισχύει ο Νόμος 2472/1997 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, του οποίου την εφαρμογή εποπτεύει η Αρχή προστασίας Δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η Αρχή χορηγεί, άδεια σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, για την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων. Επίσης ισχύει ο Νόμος 3471/2006 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Για την επεξεργασία δεδομένων των εργαζομένων ισχύει η Οδηγία 1830/20-9-2001 (115/2001) Στις 27-4-2011 κατατέθηκε στη βουλή σχέδιο νόμου «για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και άλλες διατάξεις» 16
Προστασία προσωπικών δεδομένων Προσωπικά Δεδομένα: 1.ονοματεπώνυμο, ηλικία, κατοικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση 2.φυσικά χαρακτηριστικά, εκπαίδευση, εργασία 3.οικονομική κατάσταση 4.ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, συνήθειες Ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα: 1.φυλετική ή εθνική προέλευση 2.πολιτικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις 3.συνδικαλιστική δράση, 4.υγεία, κοινωνική πρόνοια 5. ερωτική ζωή 6. ποινικές διώξεις και καταδίκες 7. συμμετοχή σε συναφείς με τα ανωτέρω ενώσεις προσώπων. 17
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και λοιπές διατάξεις» (Απόσπασμα) Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου επιδιώκεται η δημιουργία των κανονιστικών προϋποθέσεων και της θεσμικής υποδοχής για την προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε όλο το εύρος του δημόσιου τομέα, συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ αλλά και των ΝΠΙΔ που ελέγχονται από το Κράτος. Με αυτό το σχέδιο νόμου που συνιστά το πλαίσιο καθιέρωσης και ανάπτυξης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης επιδιώκεται α. η δημιουργία των θεσμικών προϋποθέσεων για την επικοινωνία και συναλλαγή των πολιτών και των επιχειρήσεων με τους φορείς του δημόσιου τομέα με χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών β. η αναδιοργάνωση των εσωτερικών λειτουργιών και διαδικασιών των φορέων του δημόσιου τομέα επί τη βάσει της πλήρους αξιοποίησης των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών γ. Η ευχερέστερη άσκηση των δικαιωμάτων και εκπλήρωση των υποχρεώσεων των φυσικών προσώπων αλλά και των ΝΠΙΔ έναντι των Φορέων του Δημόσιου Τομέα. δ. Η άρση κανονιστικών εμποδίων για την ταχεία και αποτελεσματική πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και πληροφορίες 18
ε. Η εμπέδωση της εμπιστοσύνης και της διαφάνειας με την επέκταση των ηλεκτρονικών εφαρμογών.το κανονιστικό πλαίσιο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης θα επιταχύνει και θα επεκτείνει τη χρήση ΤΠΕ τόσο στο πλαίσιο των φορέων του δημόσιου τομέα, βελτιώνοντας, εκλογικεύοντας, οργανώνοντας καλύτερα τη λειτουργία τους όσο και από την πλευρά των πολιτών και των επιχειρήσεων. Τα τεχνολογικά μέσα και οι θεσμικές ευχέρειες που τίθενται στη διάθεση των ατόμων και των επιχειρήσεων αλλά και των φορέων του δημόσιου τομέα μειώνουν τις απαιτήσεις αυτοπρόσωπης παρουσίας για τη διεκπεραίωση μιας υπόθεσης και ελαχιστοποιούν τον απαραίτητο χρόνο για την ολοκλήρωση των διοικητικών διαδικασιών. Μειώνονται ταυτόχρονα οι πιθανότητες εμφάνισης φαινομένων παράνομης συναλλαγής και διαφθοράς καθώς όχι μόνο αποπροσωποποιείται η παροχή της δημόσιας υπηρεσίας αλλά και καταγράφονται αναλυτικά οι διαδικασίες και η διεκπεραίωση ώστε να είναι εφικτός ο έλεγχος της ποιότητας και της νομιμότητάς τους. Με τις ρυθμίσεις του παρόντος σχεδίου νόμου επιτυγχάνεται περαιτέρω η μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων για πολίτες και επιχειρήσεις. Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου προβλέπει και ρυθμίζει, επίσης, την ηλεκτρονική επικοινωνία και συναλλαγή μεταξύ των φορέων του δημόσιου τομέα. Η προαγωγή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, ανταλλαγής εγγράφων αποσκοπεί στη μείωση του λειτουργικού κόστους των φορέων του δημόσιου τομέα (διακίνηση εγγράφων, κόστος αναπαραγωγής εγγράφων κ.λπ.). Η άμεση ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ των χειριστών μιας διοικητικής διαδικασίας μειώνει επίσης τον απαιτούμενο χρόνο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, απελευθερώνοντας κατ αυτό τον τρόπο πόρους για τη δημόσια διοίκηση 19
Οι ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου εδραιώνουν και ενισχύουν τα δικαιώματα των προσώπων καθώς καθίσταται δυνατή η άσκηση δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα ή και η αξιοποίηση ευχερειών και με ηλεκτρονικά μέσα. Η ίδια η εξυπηρέτηση των αναγκών των προσώπων και των επιχειρήσεων με ταχύτητα, αποτελεσματικότητα, ποιότητα και χωρίς περιττά κόστη συνιστά δικαίωμα των προσώπων σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Στο πλαίσιο αυτό η ηλεκτρονική επικοινωνία και συναλλαγή με τους φορείς του δημόσιου τομέα κατοχυρώνεται ως δικαίωμα των φυσικών προσώπων. Το σχέδιο αυτού του νόμου-πλαισίου αποτελεί εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από μία πραγματικά πρωτοποριακή ρύθμιση που είχε συμπεριληφθεί στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, δηλ. τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 5 Α που όχι μόνο κατοχυρώνει το δικαίωμα της πληροφόρησης αλλά και την υποχρέωση του Κράτους να διευκολύνει την πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και την παραγωγή, ανταλλαγή και διάδοσή τους 20
Όπως προκύπτει από το εύρος του πεδίου εφαρμογής του παρόντος στο σύνολο, ουσιαστικά, της δράσης των φορέων του δημόσιου τομέα, σκοπός του νομοθέτη είναι η εισαγωγή θεσμικού πλαισίου, με την ισχύ και εφαρμογή του οποίου αφ ενός μεν θα διασφαλίζεται η απαιτούμενη ασφάλεια δικαίου, αφ ετέρου δε θα διευκολύνεται και θεσμικά η προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με την θέσπιση ρυθμίσεων που αποκρίνονται τόσο στην απαίτηση για τεχνολογική ουδετερότητα όσο και στην γενικότερη αναδιαμόρφωση διαδικασιών που συνεπάγεται η αναγνώριση του δικαιώματος ηλεκτρονικής επικοινωνίας και συναλλαγής φυσικών προσώπων και Ν.Π.Ι.Δ. με φορείς του δημόσιου τομέα. Κατά το μέρος που στον παρόντα νόμο δεν περιέχονται σχετικές ρυθμίσεις είναι αυτονόητο ότι εφαρμόζονται οι οικείες διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν.2690/99), όπως ισχύει σήμερα. 21
Ανάπτυξη συνεργασιών για την προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην Αυτοδιοίκηση Σε τοπικό επίπεδο, αλλά και εθνικό, απαιτείται ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ΑΕΙ, ΤΕΙ και λοιπών ερευνητικών κέντρων: 1. Μεταφορά τεχνογνωσίας 2. Εκπαίδευση προσωπικού- Πρακτική άσκηση φοιτητών 3. Κοινά χρηματοδοτούμενη έρευνα 4. Αξιοποίηση της επιστημονικής έρευνας και γνώσης 22
Βιβλιογραφία- Πηγές 1. www.ypes.gr 2. www.eetaa.gr 3. www.kedke.gr 4. Νόμος 3852/2010 («πρόγραμμα Καλλικράτης») 5. ΕΣΠΑ 2007-2013/ ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»/ ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση» 5. Σχέδιο νόμου «για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση» 6. Ρούσης Γ., «Εισαγωγή στη θεωρία της Δημόσιας Διοίκησης», εκδόσεις GUTENBERG (1984) 23
Ευχαριστώ για την υπομονή και την προσοχή σας 24