ΘΩΜΑΣ ΜΕΛΙΣΤΑΣ Α3
Ηιεθηξνκαγλεηηθή αθηηλνβνιία είλαη ε εθπνκπή ζην ρώξν Η/Μ ελέξγεηαο ππό κνξθή Η/Μ θπκάησλ, ηα νπνία είλαη ζπγρξνληζκέλα ηαιαληεπόκελα ειεθηξηθά θαη καγλεηηθά πεδία
Αλάινγα κε ηελ ζπρλόηεηα ησλ θπκάησλ θαη αληίζηνηρα κε ηε κεηαθεξόκελε ελέξγεηα ε αθηηλνβνιία ρσξίδεηαη ζε πεξηνρέο : Ραδηνθύκαηα Μηθξνθύκαηα Τπέξπζξεο Οξαηό Φσο Τπεξηώδεηο Αθηίλεο Υ (Ro) Αθηίλεο γ Κνζκηθέο αθηίλεο
Η αθηηλνβνιία ρσξίδεηαη επίζεο κε βάζε ην αλ πξνθαιεί ηνληζκό ζηελ ύιε ή όρη, ζε ηνλίδνπζα θαη κε ηνλίδνπζα αθηηλνβνιία
Ινληζκόο είλαη ε απνκάθξπλζε ελόο ειεθηξνλίνπ ηνπ αηόκνπ ζε πεξηνρή εθηόο ηνπ ειεθηξηθνύ πεδίνπ ηνπ ππξήλα, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ζεηηθώλ ηόλησλ
Ινλίδνπζεο αθηηλνβνιίεο είλαη: Η ζσκαηηδηαθή αθηηλνβνιία α (ππξήλσλ ειίνπ) Η αθηηλνβνιία β (εθπνκπή ειεθηξνλίσλ ή πνδηηξνλίσλ) Οη αθηίλεο γ (εθπνκπή θσηνλίσλ πςειήο ελέξγεηαο) Οη αθηίλεο Υ Μέξνο ησλ ππεξησδώλ Κνζκηθή αθηηλνβνιία
Ραδηνθύκαηα Μηθξνθύκαηα Τπέξπζξεο Οξαηό θσο Μέξνο ησλ ππεξησδώλ
Ραδηελέξγεηα νλνκάδεηαη ε αθηηλνβνιία πνπ εθπέκπεηαη θαηά ηε ξαδηελεξγό δηάζπαζε αζηαζώλ ππξήλσλ ζε ζηαζεξόηεξνπο. Η δηάζπαζε απηή αθνινπζείηαη από εθπνκπή ζσκαηηδίσλ θαη Η/Μ αθηηλνβνιίαο (ξαδηελεξγό θάζκα). Η ξαδηελέξγεηα ππάξρεη ζηε θύζε (θπζηθή ξαδηελέξγεηα), αιιά κπνξεί λα πξνθιεζεί θαη ηερλεηά κε ηνλ βνκβαξδηζκό βαξέσλ ππξήλσλ κε ηαρέσο θηλνύκελα ζσκαηίδηα.
Με ηνλίδνπζεο: Οη κε ηνλίδνπζεο αθηηλνβνιίεο έρνπλ επηδξάζεηο ζηνλ νξγαληζκό αλ θαη δελ έρνπλ απνδεηρηεί θαη πξνζδηνξηζηεί επηζηεκνληθά πιήξσο. Ινλίδνπζεο: Οη ηνλίδνπζεο αθηηλνβνιίεο πξνθαινύλ ηνληζκό ησλ κνξίσλ ησλ θπηηάξσλ ελαπνζέηνληαο ελέξγεηα ε νπνία απνηειεί ηελ αθεηεξία ησλ βηνινγηθώλ επηπηώζεσλ ζηνπο δσληαλνύο νξγαληζκνύο.
Όηαλ νη Ι.Α απνξξνθνύληαη από ηνπο ηζηνύο δηαζπνύλ ηνπο κνξηαθνύο δεζκνύο θαη δεκηνπξγνύλ ειεύζεξεο ξίδεο (θνξηηζκέλα ζπγθξνηήκαηα αηόκσλ), πνπ κπνξεί λα δηαηαξάμνπλ ηελ κνξηαθή δνκή ησλ πξσηετλώλ θαη ηνπ γελεηηθνύ πιηθνύ (DNA,RNA). Παξεκπνδίδνπλ επίζεο ηε δξάζε ησλ ελδύκσλ θαη βιάπηνπλ ηνλ κεηαβνιηζκό επηδξώληαο ζηηο βηνρεκηθέο δηαδηθαζίεο.
σκαηηθά θύηηαξα: πγθξνηνύλ όια ηα όξγαλα ηνπ νξγαληζκνύ. Κάζε ζσκαηηθό θύηηαξν πεξηέρεη 46 ρξσκνζώκαηα. Γακέηεο (σάξηα, ζπεξκαηνδσάξηα) : Οη γακέηεο παξάγνληαη ζηνπο γελλεηηθνύο αδέλεο (σνζήθεο, όξρεηο). Από ηελ έλσζε ζπεξκαηνδσαξίνπ σαξίνπ δεκηνπξγείηαη ην γνληκνπνηεκέλν σάξην (δπγσηό), από ην νπνίν πξνθύπηνπλ κε δηαδνρηθέο κηηώζεηο ηα θύηηαξα πνπ απνηεινύλ ην λέν νξγαληζκό. Κάζε γακέηεο πεξηέρεη 23 ρξσκνζώκαηα
Οη βηνινγηθέο επηπηώζεηο ρσξίδνληαη ζε 3 θαηεγνξίεο αλάινγα κε ην κέγεζνο θαη ην ξπζκό ηεο δόζεο θαη ην κέξνο ηνπ ζώκαηνο πνπ εθηέζεθε ζηελ αθηηλνβνιία: Άκεζεο ζσκαηηθέο επηπηώζεηο Καζπζηεξεκέλεο ζσκαηηθέο επηπηώζεηο Γελεηηθέο επηπηώζεηο
Πξνθύπηνπλ από έληνλε έθζεζε ζε ξαδηελέξγεηα ( > από 500 msv) νιόθιεξνπ ή κεγάινπ κέξνπο ηνπ ζώκαηνο θαη νθείινληαη ζε θαηλόκελα αιινηώζεσλ θπηηαξηθώλ κεκβξαλώλ θαη θπηηαξηθώλ ζαλάησλ. Μεηαιιάμεηο ζε κόξηα πξσηετλώλ, απαξαίηεηα γηα ηελ επηβίσζε, νδεγνύλ ζε θπηηαξηθό ζάλαην.
Οη επηπηώζεηο απηέο νθείινληαη ζε αιινηώζεηο ηνπ DNA, δειαδή κεηαιιάμεηο θαη αθνξνύλ ζπλήζσο δεκηνπξγία θαξθίλνπ θαη ιεπραηκηώλ. ηηο κεηαιιάμεηο ηα πξνζβεβιεκέλα θύηηαξα ιεηηνπξγνύλ κε ειαηησκαηηθό ηξόπν, παξάγνπλ ειαηησκαηηθέο πξσηεΐλεο θαη κεηαβηβάδνπλ ηηο αιινηώζεηο θαη ζηα ζπγαηξηθά ηνπο θύηηαξα.
Ολνκάδνληαη εθείλεο πνπ κπνξεί λα εκθαληζηνύλ ζηνπο απνγόλνπο αηόκσλ ηα νπνία εθηέζεθαλ ζε ξαδηελέξγεηα. Οθείινληαη ζε κεηαιιάμεηο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί ζην DNA θπηηάξσλ ησλ σνζεθώλ ε ησλ όξρεσλ ησλ γνλέσλ ηνπο θαη νη νπνίεο κέζσ ησλ σαξίσλ ή ησλ ζπεξκαηνδσαξίσλ κεηαβηβάζηεθαλ ζηνπο απνγόλνπο.
Σν DNA είλαη λνπθιετληθό νμύ πνπ απνηειείηαη από λνπθιενηίδηα ζηα νπνία εκπεξηέρνληαη νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία θάζε θπηηάξνπ θαη νιόθιεξνπ ηνπ νξγαληζκνύ. Οη πιεξνθνξίεο εθθξάδνληαη κε ηελ θαηεπζπλόκελε από ην DNA ζύλζεζε ησλ πξσηετλώλ. Γηα θάζε πξσηεΐλε ππάξρνπλ πεξηνρέο ζην DNA πνπ νλνκάδνληαη γνλίδηα.
Οη αιινηώζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηα κόξηα ηνπ DNA έρνπλ ζεκαληηθή επίπησζε ζηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία θάζε θπηηάξνπ. Καηαζηξέθνπλ ην πιεξνθνξηαθό πιηθό ηνπ θπηηάξνπ πνπ είλαη αλαγθαίν γηα ηελ ζύλζεζε ησλ πξσηετλώλ. Κάζε αιινίσζε γνληδίνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αδπλακία ζύλζεζεο πξσηεΐλεο ή ζε δηαθνξνπνηεκέλε (ιαλζαζκέλε) ζύλζεζε πξσηετλώλ. Οη αιινηώζεηο απηέο νλνκάδνληαη κεηαιιάμεηο θαη είλαη δπζκελείο γηα ην θύηηαξν θαη ηα ζπγαηξηθά ηνπ.
Σα ηόληα πνπ πξνθύπηνπλ από ηνλ ηνληζκό αληηδξνύλ κε ηα κόξηα ηνπ DNA θαη παξάγνπλ δξαζηηθά ρεκηθά πξντόληα ηα νπνία δεκηνπξγνύλ αιινηώζεηο ζηηο βάζεηο ηνπ DNA θαη θαη επέθηαζε θαη ζηηο πξσηεΐλεο πνπ παξάγνληαη.
Οη κεηαιιάμεηο δηαθξίλνληαη ζε γνληδηαθέο κεηαιιάμεηο θαη ρξσκνζσκηθέο αλσκαιίεο. Γνληδηαθέο κεηαιιάμεηο νλνκάδνληαη νη κεηαβνιέο ζηε ζεηξά ησλ βάζεσλ ελόο γνληδίνπ. Είλαη απνηέιεζκα ιαζώλ ζηελ αληηγξαθή ηνπ DNA θαη νδεγνύλ ζηελ εκθάληζε λέσλ αιιειόκνξθσλ γνληδίσλ. Οη ρξσκνζσκηθέο αλσκαιίεο αθνξνύλ αλσκαιίεο ζηελ θαηαζθεπή ησλ ρξσκνζσκάησλ (δνκηθέο) ή ζηνλ αξηζκό ησλ ρξσκνζσκάησλ (αξηζκεηηθέο)
Σα βηνινγηθά απνηειέζκαηα ζην θύεκα ιόγσ αθηηλνβόιεζεο ηνπ εμαξηώληαη από : Σν ζηάδην ηεο αλάπηπμεο ηνπ (εβδνκάδα θύεζεο). Σε δόζε ηεο αθηηλνβνιίαο πνπ δέρζεθε.
Σα άκεζα απνηειέζκαηα ηεο αθηηλνβόιεζεο ηνπ θπήκαηνο είλαη: Θαλάησζε Εκθάληζε δπζπιαζηώλ (γηα δόζεηο > 100 msv) Ννεηηθή θαζπζηέξεζε (κείσζε ηνπ IQ θαηά 3 κνλάδεο αλά 100 msv) Σα απώηεξα απνηειέζκαηα ηεο αθηηλνβόιεζεο ηνπ θπήκαηνο είλαη: Καξθηλνγέλεζε Λεπραηκία
Χρόνος μεηά ηη ζύλληψη Επίδραζη ηης ακηινοβολίας Πρώηες 3 εβδομάδες (πεξίνδνο εκθύηεπζεο ηνπ θπήκαηνο ζηε βιελλνγόλν ηεο κήηξαο) 3η έως 8η εβδομάδα (πεξίνδνο κείδνλνο νξγαλνγέλεζεο) 8η εβδομάδα έως ηοκεηός (πεξίνδνο δηάπιαζεο ηνπ θεληξηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο) Η αθηηλνβνιία κπνξεί λα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνηπρεκέλε εκθύηεπζε ηνπ γνληκνπνηεκέλνπ σαξίνπ ζηε βιελλνγόλν ή ην ζάλαην ηνπ θπήκαηνο. Πηζαλόηεηα εκθάληζεο δπζπιαζηώλ (γηα δόζεηο > από 100 msv) Πηζαλόηεηα κείσζεο ηνπ δείθηε λνεκνζύλεο θαη δηαλνεηηθή θαζπζηέξεζε θαζώο θαη πηζαλόηεηα θαξθηλνγέλεζεο
Λόγσ απηώλ ησλ επηπηώζεσλ νη εμεηάζεηο κε Ι.Α. θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζύλεο απνθεύγνληαη ή αλ είλαη απαξαίηεηεο ρξεζηκνπνηείηαη ε κηθξόηεξε δπλαηή δόζε. Εάλ ππάξρεη ππόλνηα εγθπκνζύλεο ε εμέηαζε πξέπεη λα αλαβάιιεηαη κέρξη ηελ επόκελε έκκελν ξύζε ή λα πξαγκαηνπνηείηαη εθόζνλ έρεη πξνεγεζεί αξλεηηθό ηεζη εγθπκνζύλεο.