Η Η ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΥΝΟΜHΛΙΚΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝΣΤΟ 2 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ 2005-2014: ΑΠΟΤΗΘΕΩΡΙΑΣΤΗΝΠΡΑΞΗ ΑγγελικήΓιαννάτου, ιευθύντρια 2 ου ΓυµνασίουΑσπροπύργου Σύµβουλος Οµάδων και Οργανισµών
ΣΧΟΛΙΚΗ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Ή ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝ Η διαδικασία επίλυσης µιας σύγκρουσης στο πλαίσιο της σχολικής ζωής, µεταξύ δύο ή περισσότερων διαφωνούντων µετηβοήθειαουδέτερωνµαθητών, των διαµεσολαβητών, µέσα από µια δοµηµένη διαδικασία µε: σαφή όρια ενεργητική συµµετοχή και άµεση επικοινωνία των µερών
ΕΙ Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Φήµες και κουτσοµπολιά Προβλήµατα στις σχέσεις / παρενόχληση Φυλετικός ή κοινωνικός ρατσισµός Καβγάδες και τσακωµοί Εκφοβισµός
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ Οι διαφωνούντες να είναι ίσης/ανάλογης ή περίπου ανάλογης ισχύος Οι διαφωνούντες να είναι πρόθυµοι να εµπλακούν στη διαδικασία της διαµεσολάβησης και να είναι αποφασισµένοι να είναι ειλικρινείς Να τηρούνται οι κανόνες από όλες τις πλευρές
ΣΥΝΕ ΡΙΕΣ: Α) Πριν την συνεδρία: Οι αντίπαλοι κάνουν το αίτηµα για ιαµεσολάβηση ή τους προτείνεται η διαδικασία από κάποιον τρίτο (διαµεσολαβητή, καθηγητή ) Επιλέγουν διαµεσολαβητές κοινής αποδοχής Ορίζεται η ηµέρα και η ώρα της ιαµεσολάβησης
Β) Κατάτησυνεδρία
1 ο Βήµα: Υποδοχήκαισυστάσεις Οι διαµεσολαβητές ευχαριστούν και λένε τα ονόµατά τους καθώς και οι διαµεσολαβούµενοι Οι διαµεσολαβητές γράφουν τα ονόµατα και την ηµεροµηνία στο έντυπο της συµφωνίας
2 ο Βήµα: Κανόνεςγιατουςδιαµεσολαβητές Οι διαµεσολαβητές δηλώνουν ότι θα παραµείνουν ουδέτεροι, δε θα κρίνουν ούτε θα σχολιάσουν. Αυτάπουθαακουστούνθαµείνουνµέσα στην οµάδα, εκτός αν πουν κάτι επικίνδυνο γιατονεαυτότουςήγιαάλλους
3 ο Βήµα: Κανόνεςγιατους διαµεσολαβούµενους Οι διαµεσολαβούµενοι θα µιλήσουν µε τη σειρά, δεθαδιακόπτουντονάλλο, δεν θα κρίνουν ούτε θα σχολιάζουν αυτά πουλέειοάλλος, δενθατονπροκαλούν, δεν θα υβρίζουν ούτε θα τον ειρωνεύονται δεσµεύονταικαιαυτοίναµηνπουνσεάλλους αυτά που θα ακουστούν
4ο Βήµα: Ταυτοποίησητουπροβλήµατος Οι διαµεσολαβητές ρωτούν τους αντιπάλους τι έχει συµβεί, πώς ένιωσαν, τι σκέφτηκαν Οιαντίπαλοιµιλούνµετησειράγιατο περιστατικό και για το πώς τους επηρέασε Οι διαµεσολαβητές κάνουν διευκρινιστικές ερωτήσεις, επαναλαµβάνουνσυνοψίζοντας, καταγράφουν τις αφηγήσεις των αντιπάλων και τις διαβάζουν
5ο Βήµα: Επισηµαίνονται από τους διαµεσολαβητές οι οµοιότητες και οι διαφορές στις αφηγήσεις των διαµεσολαβούµενων
6ο Βήµα : Ξεκαθαρίζονται οι επιθυµίες και τα αιτήµατακαθενός. Οι διαµεσολαβούµενοι καλούνται να που τι θέλουν, αλλάκαιτιείναιδιατεθειµένοινακάνουν, και να προτείνουν λύσεις. ιερευνώνται οι διάφορες λύσεις και οι συνέπειές τους
7ο Βήµα: Επισηµαίνονται τα κοινά σηµεία και ταπεδίατηςσυµφωνίας. Οι διαµεσολαβητές επισηµαίνουν τα κοινά σηµεία Οι διαµεσολαβούµενοι καταλήγουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις και τις υπαγορεύουν Οι διαµεσολαβητές τις καταγράφουν και βεβαιώνονται ότι είναι και οι δύο ικανοποιηµένοι Εδραιώνεται η αµοιβαία συµφωνία
8ο Βήµα: Έκφραση συναισθηµάτων - Αναστοχασµός Οι διαµεσολαβητές ρωτούν τους διαµεσολαβούµενους πώς αισθάνονται τώρα, αν νοµίζουν ότι θα µπορούσαν να είχανκάνεικάτιάλλο, γιαναµηνπάρουν τα πράγµατα άσχηµη τροπή, αν άλλαξε κάτι στον τρόπο που σκέφτονται να αντιµετωπίζουν παρόµοιες καταστάσεις.
9ο Βήµα : Κλείσιµο - Επιβράβευση - Συµφωνία για νέα συνάντηση Οι διαµεσολαβητές ευχαριστούν και ορίζουν την ηµεροµηνία της νέας κλήτευσης
10 ο Βήµα: Υπογραφήτης συµφωνίας Υπογράφεται η συµφωνία από όλους
Οι διαµεσολαβητές : Γ) Μετά τη συνεδρία ενηµερώνουν τους συντονιστές για τη διαδικασία (πώςπήγε, ανκάτιτουςδυσκόλεψε) ελέγχουν την τήρηση της συµφωνίας (τουλάχιστον µέχρι τη νέα κλήτευση, αλλά και µετά) και ενηµερώνουν τους συντονιστές σε περίπτωση µη τήρησής της.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ Ύπαρξη εθελοντών µαθητών Αποδοχή αυτής της µεθόδου επίλυσης των διαφορών από καθηγητές, γονείς και µαθητές Kατάλληλος χώρος ηµοκρατική λειτουργία του σχολείου
ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΟΜΟΤΙΜΩΝ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΩΝ Οι διαµεσολαβητές εκπαιδεύονται στο πλαίσιοµιαςοµάδαςκαιπαρακολουθούνται, αφούσυχνάδενέχουντηνωριµότητακαιτις απαραίτητες ψυχοκοινωνικές δεξιότητες στη διαχείριση συγκρούσεων.
ΜΕΘΟ ΟΙ Βιωµατική µάθηση Οµαδοσυνεργατική µάθηση ιάλογος Είναι απαραίτητο η οµάδα να κάθεται σε κύκλο
Είναι σηµαντικό πριν ξεκινήσει το κύριο µέρος της εκπαίδευσης, οι µαθητές εκπαιδευόµενοι να γνωριστούν ως οµάδα και να γνωρίσουν: Το πλαίσιο στο οποίο θα εκπαιδευτούν Τι µπορούν να περιµένουν από το πρόγραµµα Επίσης: Να δηµιουργηθεί κλίµα ασφάλειας, εµπιστοσύνης και αλληλοσεβασµού Να συνταχθεί κατάλογος κανόνων λειτουργίας της οµάδαςαπόταίδιαταµέλη
Τι περιµένω να προσφέρει η οµάδα στο σχολείο Να γίνονται λιγότεροι τσακωµοί Να υπάρχει αλληλεγγύη Να δηµιουργηθεί κλίµα εµπιστοσύνης Να υπάρχει σεβασµός Να υπάρχει καλοσύνη µεταξύ των µελών του σχολείου Να επικρατήσει ασφάλεια στο σχολείο Οι µαθητές να κατανοήσουν τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους Οι διαφορές των µαθητών να λύνονται µε διαµεσολάβηση
ΤΕΧΝΙΚΕΣ παιχνίδια ρόλων καταιγισµός ιδεών ελεύθερος συνειρµός ζωγραφική κολάζ οµαδικά παιχνίδια
ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Να µάθουν να είναι αµερόληπτοι Να έχουν υποµονή Να έχουν εχεµύθεια Να χρησιµοποιούν «αχρωµάτιστη» οµιλία Να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα συναισθήµατα των άλλων Να αντιλαµβάνονται τι έγινε σε µια φιλονικία Να αντιλαµβάνονται την ακριβή λήξη µιας διευθέτησης
Να ασκηθούν στην «ενεργητική ακρόαση»: Να ενθαρρύνουν Να είναι θετικοί Να επικοινωνούν µε το βλέµµα Να προσέχουν τη γλώσσα του σώµατος - Να ακούν µε προσοχή - Να δείχνουν ενδιαφέρον - Να επαναλαµβάνουν αυτά που έχουν ειπωθεί
Να µάθουν: σχετικά µε τις συγκρούσεις ( ορισµοί, µορφές βίας, bulling) τη διαδικασία της ιαµεσολάβησης τα δικαιώµατά τους και πώς να τα διεκδικούν να σέβονται τη διαφορετικότητα Να αποκτήσουν : επικοινωνιακές δεξιότητες αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίµηση τη δυνατότητα να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήµατά τους
Σεβόµαστετηδιαφορετικότητα 64
Ποια οφέλη διαπιστώνουµε για τους διαµεσολαβητές αυτογνωσία βελτίωση της εικόνας του εαυτού αναγνώριση και έκφραση των συναισθηµάτων τους υπευθυνότητα υποµονή αυτοέλεγχος και αυτορρύθµιση αίσθηµα του «ανήκειν» αναγνώριση και σεβασµός των συναισθηµάτων των άλλων διεκδίκηση δικαιωµάτων πνεύµα συνεργασίας εµπιστοσύνη
Τι σου προσέφερε η συµµετοχή σου στην οµάδα; Η ζωή µου χωρίς τους διαµεσολαβητές θα ήταν τελείως διαφορετική Όταν βοηθούσα τους άλλους ήταν σαν να βοηθούσα τον εαυτό µου ενµεκαταβάλλειπιαοθυµός Τώραέχωµάθειναακούωτουςάλλους, να ελέγχωτανεύραµουκαιναλύνωτα προβλήµατά µου µε διάλογο
Ποια οφέλη διαπιστώνουµε για τους διαµεσολαβούµενους Ικανοποίηση τόσο των θυµάτων όσο και των δραστών. Τα θύµατα συµµετέχουν ενεργά και οι δράστες έχουν τη δυνατότητα επανόρθωσης
Τι αισθάνθηκες κατά τη διάρκεια της διαµεσολάβησης; Αισθάνθηκα κάπως σαν ασφάλεια και ανακούφιση. Λίγοθυµό, αλλάµετάπουτέλειωσεη διαµεσολάβηση, µου είχε φύγει ο θυµός και σκέφτηκαότιφταίγαµεκαιοιδύοµεαυτότον τσακωµό.
Ήµουν αγχωµένη, αλλά ένιωθα πολύ ωραία πουθαλυνόταντοπρόβληµακαιδενθα αναγκαζόµουνναπάωστογραφείο. Αισθάνθηκα ασφάλεια και λίγο φόβο, επειδή δεν ήξερα τι είναι διαµεσολάβηση, αλλά µου έκανεκαλό, γιατίταβρήκαµετοφίλοµου. Ώριµος, γιατί ξεπέρασα τον εαυτό µου
Σιγουριά ότι θα λυθεί το πρόβληµα Εµπιστοσύνη στα παιδιά που είναι διαµεσολαβητές Έχω πάει πολλές φορές, ήξερα τη διαδικασία και δεν είχα κανένα πρόβληµα Εγώ αισθάνθηκα πολύ ωραία, µου έφυγαν τα νεύρα, δεν ήµουν θυµωµένος. ιάφορα τέτοια πράγµατα
Στην αρχή είχα µίσος για τον αντίπαλο, αλλά µετάήτανόλακαλά Πολύ άνετα, διότι τα παιδιά µας συµπεριφέρονταν πολύ καλά Πολύ ευχαριστηµένος Στην αρχή ήµουν πολύ θυµωµένη, αλλά άρχισα ναηρεµώλίγοκαιείδακαιτηνάλληπλευρά Ότι έκανα χαζοµάρα που τσακώθηκα µαζί του
Τα οφέλη για τους συντονιστές της οµάδας των διαµεσολαβητών Αλλαγή στάσης των εκπ/κών απέναντι στους µαθητές και το αντίστροφο Βελτίωση σχέσεων εκπ/κών και µαθητών ίαυλοι επικοινωνίας µε τους µαθητές Κατάργηση της αυθεντίας του καθηγητή Ωρίµανσηµέσααπόαυτήτηδιαδικασία: µαθαίνουµε και εµείς από τα παιδιά
Ποια πλεονεκτήµατα έχουν διαπιστωθεί για το σχολείο Ελάφρυνση των διδασκόντων. Ενδυνάµωση του ρόλου των µαθητών Λιγότερη βία και λιγότερες ποινές (µειώνεται σηµαντικά η υποτροπή των δραστών) Αποτροπή «ξεκαθαρίσµατος λογαριασµών» εκτός σχολείου
ηµιουργία υποστηρικτικού πλαισίου γιατηνένταξηήτο «µηαποκλεισµό» Αλλαγή στάσεων και συµπεριφορών Αντιµετώπιση των συγκρούσεων ως ευκαιριών για την ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων Ενίσχυση των κοινωνικών δεσµών και του αισθήµατος ασφάλειας Βελτίωση του κλίµατος του σχολείου Αλλαγή κουλτούρας
ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αρτινοπούλου, Β., Ησχολική ιαµεσολάβηση, Εκπαιδεύοντας µαθητές στη διαχείρηση της βίας καιτουεκφοβισµού. Αθήνα: ΝοµικήΒιβλιοθήκη, 2010 Ονησιφόρου, Μ., Ειρηνική Επίλυση Συγκρούσεων. Αθήνα: ίοδος Ηδιαµεσολάβησηστοσχολείοκαιτηνκοινωνία, επιστηµονικήεπιµέλειαθεόδωροςβ. Θάνος,Αθήνα: Πεδίο, 2011 diamesolavisi.blogspot.com
Εκπαιδευτικό Υλικό Αγωγής Υγείας «Στηρίζοµαι στα πόδια µου»επιψυ-οκανα «Αγωγή Υγείας» ΥΠΕΠΘ- ιεύθυνση Σπουδών ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης-Γραφείο Αγωγής Υγείας-ΕΙΝ, Αθήνα 2000 Ζ. Αρχοντάκη-. Φιλίππου, 205 βιωµατικές ασκήσειςγιαεµψύχωσηοµάδωνψυχοθεραπείας, κοινωνικής εργασίας,εκπαίδευσης, Εκδόσεις Καστανιώτη, 5 η έκδοση Νάσια Χολέβα, Εσύ όπως κι Εγώ, Πανελλήνιο ίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Σ. Τριλίβα-Τ. Αναγνωστοπούλου, «Βιωµατική Μάθηση» Ένας πρακτικός οδηγόςγιαεκπαιδευτικούςκαιψυχολόγους, Εκδόσεις Τόπος Ν. Γκόβας, «Για ένα νεανικό δηµιουργικό θέατρο», ασκήσεις παιχνίδια τεχνικές, ένα πρακτικό βοήθηµα για εµψυχωτές θεατρικών οµάδων και εκπαιδευτικούς εκδόσεις Μεταίχµιο