ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Πλαίσιο Ένα Σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) είναι ένα εργαλείο διαχείρισης για εταιρίες και άλλους οργανισµούς µε σκοπό την αξιολόγηση, την καταγραφή και τη βελτίωση των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων. Υπάρχουν δύο πιστοποιηµένα συστήµατα, τα οποία βασίζονται αποκλειστικά στην εθελοντική δέσµευση των επιχειρήσεων: Το Κοινοτικό Σύστηµα Οικολογικής ιαχείρισης και Ελέγχου (EMAS) και το διεθνές πρότυπο ISO 14001. Στόχοι Βασικό στόχο ενός ΣΠ αποτελεί η προώθηση της διαρκούς βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων των οργανισµών µέσω: 1. Της κατάρτισης και εφαρµογής συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης από τους οργανισµούς 2. Συστηµατικής, αντικειµενικής και περιοδικής αξιολόγησης των επιδόσεων των συστηµάτων αυτών 3. Ενηµέρωσης ως προς τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και ανοικτό διάλογο µε το κοινό και άλλους ενδιαφερόµενους 4. Της ενεργού συµµετοχής των εργαζοµένων στον οργανισµό, καθώς και κατάλληλης εκπαίδευσης και διαρκούς επιµόρφωσης, οι οποίες διευκολύνουν τη συνεργασία Οφέλη Τα σηµαντικότερα οφέλη από την εφαρµογή ενός ΣΠ είναι τα παρακάτω: - Ποιοτική περιβαλλοντική διαχείριση µέσω της εφαρµογής ενός οργανωµένου συστήµατος - Συµβολή στη διαχείριση του περιβαλλοντικού κινδύνου που προκύπτει από τη λειτουργία του οργανισµού - Εξοικονόµηση και αποδοτικότερη χρήση πόρων µε αποτέλεσµα να περιορίζεται το κόστος πόρων και διεργασιών - Αποφυγή περιβαλλοντικών προστίµων για παραβάσεις νοµοθεσίας, ατυχήµατα κλπ
- Οικονοµικά οφέλη µέσω του καλύτερου ελέγχου των διαδικασιών - Κίνητρα για περιβαλλοντικά καινοτόµες διαδικασίες παραγωγής - Έλεγχος συµµόρφωσης µε την περιβαλλοντική νοµοθεσία από τον επιθεωρητή του ΣΠ - Καλές πρακτικές άλλων επιχειρήσεων και οργανισµών στον τοµέα της περιβαλλοντικής διαχείρισης µπορούν να αποτελέσουν παράδειγµα - Νέες επιχειρησιακές ευκαιρίες για είσοδο σε αγορές, όπου σηµαντικό ρόλο παίζουν τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα - Αυξηµένη αξιοπιστία και εµπιστοσύνη ως προς τις δηµόσιες αρχές, άλλες επιχειρήσεις και τους πελάτες/πολίτες - Βελτιωµένες σχέσεις µε την τοπική κοινωνία - Βελτίωση περιβάλλοντος, ασφάλειας και συνθηκών εργασίας, παροχή κινήτρων στους υπαλλήλους για την ενίσχυση του πνεύµατος της οµαδικότητας - Πλεονέκτηµα στην αγορά και βελτιωµένη εικόνα της επιχείρησης Περιορισµοί Ορισµένοι περιορισµοί στην εφαρµογή ενός ΣΠ είναι: - Κόστος εφαρµογής (συµπεριλαµβανοµένου του συµβούλου) - Έλλειψη ανθρώπινου δυναµικού - υσκολίες στην ανάµιξη και τη δραστηριοποίηση του προσωπικού - Έλλειψη κινήτρων για τον οργανισµό που εφαρµόζει το σύστηµα - υσκολίες στη διατήρηση του ΣΠ Απαιτήσεις εφαρµογής Εν συντοµία, προκειµένου να καταχωρηθεί ένας οργανισµός σε ένα ΣΠ, θα πρέπει να συµµορφωθεί µε τα ακόλουθα βήµατα: - Να πραγµατοποιήσει περιβαλλοντική επισκόπηση που να περιλαµβάνει όλες τις περιβαλλοντικές πτυχές των δραστηριοτήτων, των προϊόντων και των υπηρεσιών του οργανισµού, να αναπτύξει µεθόδους αξιολόγησης αυτών, να καταγράψει το νοµικό πλαίσιο καθώς και τις υφιστάµενες πρακτικές και διαδικασίες περιβαλλοντικής διαχείρισης. Μέσα από το στάδιο αυτό ο οργανισµός διασφαλίζει ότι γνωρίζει πλήρως την περιβαλλοντική του
κατάσταση πριν ξεκινήσει την ιεράρχηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τη δηµιουργία προγραµµάτων βελτίωσης και το σχεδιασµό εφαρµογής του ΣΠ. - Να καθιερώσει ένα αποτελεσµατικό σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης που να στοχεύει στην επίτευξη της περιβαλλοντικής πολιτικής του οργανισµού, η οποία καθορίζεται από την ανώτατη διοίκηση. Το περιβαλλοντικό σύστηµα διαχείρισης καθορίζει την οργανωτική δοµή, τους ρόλους, τις αρµοδιότητες και τον έλεγχο (διοικητικό & λειτουργικό) που απαιτούνται για να επιτευχθεί το περιβαλλοντικό πρόγραµµα και να εφαρµοστεί η περιβαλλοντική πολιτική. - Να πραγµατοποιήσει περιβαλλοντικό έλεγχο, προκειµένου να ελέγξει αν το σύστηµα διαχείρισης που εφαρµόζεται λειτουργεί στο σύνολο του. Η διαδικασία ελέγχου εφαρµόζεται µε ελέγχους αρχείων, γραπτών διαδικασιών, µε επιθεωρήσεις των συνθηκών εργασίας και του εξοπλισµού και µε συζητήσεις µε το προσωπικό που ασχολείται µε το συγκεκριµένο χώρο δραστηριοτήτων. - Να παρέχει µια δήλωση της περιβαλλοντικής επίδοσης του οργανισµού, η οποία να καταγράφει τα αποτελέσµατα των περιβαλλοντικών στόχων καθώς και τα µελλοντικά βήµατα που θα γίνουν προκειµένου να βελτιώνεται διαρκώς η περιβαλλοντική επίδοση του οργανισµού. Αυτό το στάδιο είναι υποχρεωτικό µόνο για το EMAS. Η περιβαλλοντική επισκόπηση, το Σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης, ο περιβαλλοντικός έλεγχος και η περιβαλλοντική δήλωση πρέπει να επικυρωθούν από έναν αναγνωρισµένο επιθεωρητή και η επικυρωµένη δήλωση πρέπει να σταλεί στο αντίστοιχο αρµόδιο όργανο για εγγραφή και δηµοσιοποίηση προτού ο οργανισµός µπορέσει να χρησιµοποιήσει το λογότυπο του Συστήµατος Περιβαλλοντικής ιαχείρισης. Οι αναγνωρισµένοι ελεγκτές στην Ελλάδα είναι οι ακόλουθοι: - Ελληνικός Οργανισµός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ Α.Ε.) - Ευρωπαϊκή Εταιρία Ελέγχων και Πιστοποιήσεων Α.Ε. (EUROCERT S.A.) - QMSCERT Ε.Π.Ε. - TUV Hellas ιαφορές ανάµεσα στο EMAS και στο ISO 14001 Κανένα από τα δύο Συστήµατα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης δεν υπαγορεύει όρια
εκποµπών ή απαιτούµενους στόχους, ωστόσο και τα δύο παρέχουν ένα πλαίσιο υγιούς περιβαλλοντικής διαχείρισης. Οι κύριες διαφορές µεταξύ των δύο προτύπων είναι: - Η αρχική περιβαλλοντική επισκόπηση αποτελεί απαίτηση του EMAS, αλλά όχι του ISO 14001, αν και συστήνεται ιδιαίτερα - Η περιβαλλοντική δήλωση απαιτείται από το EMAS, αλλά όχι από το ISO 14001. - Το ΙSO 14001 έχει ιεθνή ισχύ και συνεπώς είναι χρήσιµο στην παγκόσµια αγορά ενώ το EMAS είναι Κανονισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Το EMAS εφαρµόζεται για συγκεκριµένους χώρους (µία επιχείρηση µε περισσότερα από ένα υποκαταστήµατα - εγκαταστάσεις πρέπει να καταχωρήσει κατά EMAS ξεχωριστά το κάθε υποκατάστηµα), κάτι που δεν ισχύει για το ISO 14001 Πληροφοριακό υλικό - ιαθέσιµα εργαλεία Κανονισµός EMAS (761/2001) Υιοθετήθηκε επίσηµα από το Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 19 Μαρτίου 2001 http://ec.europa.eu/environment/ emas/index_en.htm Η επίσηµη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µε πληροφοριακό υλικό σχετικά µε το EMAS http://www.emas.org.uk/ Η επίσηµη βρετανική ιστοσελίδα µε πληροφοριακό υλικό σχετικά µε το EMAS www.iso.ch/iso/en/isoonline.front page Η επίσηµη ιστοσελίδα του ISO http://www.inem.org/new_toolkit/ Εργαλεία EMAS για τις µικρές επιχειρήσεις Σχέση µε άλλα εργαλεία Το σύστηµα του ISO 14001 περιλαµβάνει κοινές διαδικασίες µε το ISO 9001, µε αποτέλεσµα µια επιχείρηση που έχει εφαρµόσει ήδη αυτό το σύστηµα διοίκησης ποιότητας, να µπορεί σχετικά εύκολα να εφαρµόσει και το ISO 14001. Ένα ΣΠ µπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο για την εφαρµογή POEMS (product oriented environmental management systems συστήµατα περιβαλλοντικής
διαχείρισης που στρέφονται στα προϊόντα), Οικολογικού Σχεδιασµού ή Καθαρής Παραγωγής.