ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
|
|
- Ἄδαμος Βαρνακιώτης
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποιο είναι το θέμα του κεφαλαίου; Να εντοπίσετε στο κείμενο τις φράσεις που το αποδίδουν πληρέστερα και να το διατυπώσετε επιγραμματικά. Θέμα της συγκεκριμένης ενότητας είναι το "διδακτό" της πολιτικής αρετής. Συγκεκριμένα, ο Πρωταγόρας υποστηρίζει ότι διδάσκει τους μαθητές την πολιτική αρετή και ότι μπορεί να διαμορφώσει "ἀγαθούς πολίτες". Ο Σωκράτης σ' αυτή την άποψη, αντιπαραθέτει ότι η μετάδοση της πολιτικής αρετής είναι κάτι που ούτε διδάσκεται, ούτε μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων. Τι δηλώνει για την πολιτική ζωή της αρχαίας Αθήνας και της αρχαίας Ελλάδας γενικά η σύνδεση πολιτικής και αρετής και πως εξηγείται; Ο Πρωταγόρας και ο Σωκράτης συμφωνούν ότι βασική αρχή της αγωγής των νέων είναι η "ἀρετή" με τη διαφορά όμως ότι δεν την εννοούν με τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με την αντίληψη του Πρωταγόρα η αγωγή αποβλέπει στο να δημιουργήσει εκείνο τον πολίτη ο οποίος θα δρα επιτυχώς τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στον δημόσιο βίο ρυθμίζοντας τις αντίστοιχες υποθέσεις. Άλλωστε ο σωστός πολίτης αυτόβουλα φροντίζει για το συλλογικό συμφέρον. Επομένως ο Πρωταγόρας δίνει έμφαση στην κοινωνική λειτουργία της αρετής. Για τους αρχαίους Έλληνες άλλωστε, ο άνθρωπος ήταν πάνω απ' όλα "ὄν πολιτικό" και η ύπαρξη του δε νοείται εκτός "πόλης". Σύμφωνα λοιπόν με την αρχαιοελληνική αντίληψη οι όροι "ἀνδρὸς ἀρετή" και "πολιτική ἀρετή" είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι. Η αρετή γενικότερα αφορούσε τη δράση του ατόμουπολίτη τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο. Η ταύτιση της πολιτικής αρετής με την "ἀρετή" είναι επακόλουθο της αντίληψης ότι η πόλη αποτελεί προτεραιότητα του ανθρώπου αφού μόνο στα πλαίσια αυτής, το άτομο μπορεί να καταξιωθεί, να ολοκληρωθεί και να δράσει ευεργετικά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Ωστόσο το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι αν η "ἀρετή" μπορεί να διδαχτεί ή όχι. Για το Σωκράτη η "πολιτική ἀρετή" που υπόσχεται ότι μπορεί να διδάξει ο Πρωταγόρας είναι κάτι που ούτε διδάσκεται αλλά ούτε μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ποια στοιχεία καθόριζαν την εξέχουσα θέση του Αθηναίου πολίτη κατά τα λεγόμενα του Σωκράτη; Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 1
2 Στην Αθήνα, σκοπός της αγωγής ήταν η ευρύτερη ηθικοπνευματική καλλιέργεια, η διάπλαση ενός ακέραιου χαρακτήρα και η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του νέου ώστε να μπορέσει αυτός να καταστεί ο "καλός κἀγαθός πολίτης". Οι εύποροι λοιπόν Αθηναίοι έπαιρναν δασκάλους στο σπίτι οι οποίοι φρόντιζαν για την αγωγή των παιδιών. Ωστόσο αυτή η εκπαίδευση από τα μέσα του 5ου αιώνα δεν φαίνεται αρκετή. Τότε εμφανίζονται οι σοφιστές οι οποίοι αναλαμβάνουν να μεταδώσουν μια ανώτερη παιδεία στους νέους ώστε αυτοί να διακριθούν στη δημόσια ζωή και να ευδοκιμήσουν. Άρα οι εξέχοντες Αθηναίοι πολίτες ενδιαφέρονται οι ίδιοι προσωπικά για την αγωγή των παιδιών τους. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Σωκράτης για το μη διδακτό της αρετής; Από που προέρχονται και πόσο ισχυρά είναι; Ο Σωκράτης χρησιμοποιεί δύο επιχειρήματα για να αποδείξει το μη διδακτό της αρετής: α. Οι Αθηναίοι όταν πρόκειται να συζητήσουν για θέματα τεχνικής φύσης συμβουλεύονται τους ειδικούς. Όταν όμως συζητούν για τη διοίκηση της πόλης τότε ο καθένας μπορεί να μιλήσει χωρίς να έχει διδαχτεί από κανέναν αυτή την τέχνη. Επομένως οι Αθηναίοι πιστεύουν ότι η πολιτική αρετή δε διδάσκεται. β. Οι άριστοι πολίτες που διαθέτουν αυτή την αρετή δεν μπόρεσαν να τη μεταδώσουν σε άλλους. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ο Περικλής με τους γιους του και τον ανιψιό του Κλεινία. Επομένως η πολιτική αρετή δε διδάσκεται. Μ' αυτό βέβαια το επιχείρημα μεταπηδά πό την πολιτική αρετή στην ηθική. Τα επιχειρήματα αυτά προέρχονται από την καθημερινή ζωή και την πολιτική πρακτική και είναι κατά βάση ορθά. Στην συμμετοχική δημοκρατία της κλασσικής Αθήνας η πολιτική αρετή απέβαινε καθημερινή εμπειρία και ήταν για τον Αθηναίο πολίτη βίωμα. Ωστόσο θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ότι το δεύτερο επιχείρημα οδηγεί σ' ένα αμφισβητούμενο συμπέρασμα αφού θα μπορούσε να συμπεράνει κάποιος ότι η κατοχή της αρετής είναι κάτι διαφορετικό από τη μετάδοσή της. Επίσης στο πρώτο επιχείρημα μια λογική αδυναμία αποτελεί η άποψη ότι ο Αθηναϊκός δήμος είναι σοφός συνεπάγεται ότι η γνώμη του Σωκράτη γίνεται δεκτή ως αληθινή κάτι βέβαια που εξυπακούεται, δεν διατυπώνεται. Τέλος δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι όλοι οι Αθηναίοι κατείχαν την πολιτική αρετή και έπαιρναν μέρος στις συζητήσεις με πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας των θεμάτων. Επομένως τα επιχειρήματα του Σωκράτη είναι περιγραφικά και εμπειρικά. Δίνονται με παραδείγματα και όχι με την αλληλουχία σκέψεων όπως θα περιμέναμε. Ο Αριστοτέλης μάλιστα τα κατατάσσει στην κατηγορία των "ἐξ εἰκότων" δηλαδή των πιθαναλογικών επιχειρημάτων. Ποιες αρχές της δημοκρατικής λειτουργίας της αθηναϊκής πολιτείας επιβεβαιώνονται στο κείμενο; Να τις εντοπίσετε και να τις εξηγήσετε. Μέσα από το κείμενο επιβεβαιώνονται βασικές αρχές της δημοκρατικής λειτουργίας της αθηναϊκής πολιτείας. Ειδικότερα: Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 2
3 α. η αθηναϊκή δημοκρατία είχε καθιερώσει την ελευθεροστομία (=παρρησία) και τα ίσα δικαιώματα στο λόγο (=ισηγορία), γεγονός που αποτελεί σπουδαίο κοινωνικό επίτευγμα και κατάκτηση πολιτική. Το να μπορεί κανείς να εκφράζει τη γνώμη του με θάρρος και να παίρνει το λόγο ανεξαρτήτως καταγωγής-πλούτου-αξιώματος αποτελεί αναμφισβήτητα στοιχείο υψηλής κοινωνικής προόδου. β. η δυνατότητα να συμμετέχουν στις συζητήσεις και στις αποφάσεις για δημόσια θέματα όλοι οι πολίτες, τους καθιστά υπεύθυνους αλλά και πρόθυμους να επωμιστούν βάρη και να κάνουν θυσίες για το κοινό συμφέρον. Η συναίσθηση ότι αποφασίζουν όλοι μαζί να υλοποιήσουν ό,τι προωθεί το κοινό καλό τους δίνει τη δύναμη και τους οπλίζει με θάρρος ώστε να πετύχουν τους συλλογικούς στόχους. Στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει κάτι ανάλογο. Όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα εκλογής των αντιπροσώπων τους στη Βουλή μέσω της ψήφου. Συνεπώς γίνονται συμμέτοχοι και συνυπεύθυνοι στην άσκηση εξουσίας ενώ με την ενεργό παρουσία τους σε όργανα συλλογικής δράσης έχουν τη δυνατότητα μιας δυναμικής και ουσιαστικής παρουσίας στα κοινά. Πως τεκμηριώνεται από το κείμενο η προηγμένη οργάνωση της αθηναϊκής δημοκρατίας; Στην Αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αι. π.χ. κάθε πολίτης μπορούσε στη συνέλευση του δήμου να διατυπώσει ελεύθερα τη γνώμη του για οποιοδήποτε πολιτικό θέμα είχε τεθεί προς συζήτηση. Ωστόσο για θέματα που απαιτούσαν εξειδικευμένες γνώσεις οι Αθηναίοι καλούσαν ως συμβούλους τους "επαΐοντες", τους ειδήμονες και αρνούνταν να δεχτούν τη γνώμη των μη ειδικών. Έτσι με την αναγνώριση της αρμοδιότητας του "ειδικού" φαίνεται η εξειδίκευση η οποία αποτελεί δείγμα ανάπτυξης και προηγμένης οργάνωσης. Ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι άνδρες που κατέχουν την πολιτική τέχνη δεν μπορούν να τη διδάξουν στους άλλους. Το επιχείρημα αυτό αντιφάσκει με όσα ανέφερε αρχικά. Αφού εντοπίσετε την αντίφαση να την εξηγήσετε. Ο Σωκράτης θέλοντας να αποδείξει ότι η πολιτική αρετή δε διδάσκεται, ανέφερε ότι στην εκκλησία του δήμου είχε δικαίωμα να μιλήσει ελεύθερα κάθε πολίτης, για τα δημόσια θέματα χωρίς να το έχει διδαχτεί. Επίσης ανέφερε ότι άριστοι άνδρες όπως ο Περικλής δεν μπόρεσαν να διδάξουν την πολιτική αρετή στα παιδιά τους. Αυτό λοιπόν υποδηλώνει ότι α) όλοι εκ φύσεως κατέχουν την πολιτική τέχνη επομένως οι πολιτικοί, όπως ο Περικλής, δεν υπάρχει λόγος να διδάξουν σε κανέναν την πολιτική τέχνη ή β) αν δεν μπορούν να τη διδάξουν, τότε η πολιτική τέχνη διδάσκεται και είτε κάποιοι δεν είναι καλοί δάσκαλοι είτε κάποιοι μαθητές είναι ανεπίδεκτοι. Διαπιστώνουμε λοιπόν την ύπαρξη μιας αντίφασης: από τη μια προβάλλεται η άποψη ότι την πολιτική αρετή την κατέχουν όλοι και από την άλλη υποστηρίζεται ότι υπάρχουν κάποιοι που δεν την έχουν (=οι γιοι του Περικλή). Αυτό βέβαια εξηγείται από το γεγονός ότι τα Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 3
4 επιχειρήματα του φιλοσόφου είναι περιγραφικά και εμπειρικά και δε δίνονται με αλληλουχία διεισδυτικών σκέψεων όπως θα περιμέναμε από το Σωκράτη. Το παράδειγμα του Σωκράτη για τους γιους του Περικλή μπορεί να θεωρηθεί εύστοχο σχετικά με το διδακτό ή μη της πολιτικής αρετής; Ο Σωκράτης στο δεύτερο επιχείρημα του υποστηρίζει πως ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας ο Περικλής, με εξαιρετικές πολιτικές ικανότητες, δεν μπόρεσε να κάνει τους γιους του μεγάλους πολιτικούς. Επομένως, κατά την άποψη του, η αρετή δε διδάσκεται. Ωστόσο το παράδειγμα δεν είναι εύστοχο. Γιατί: το γεγονός ότι αυτοί οι νέοι δεν κατείχαν την πολιτική αρετή δε σημαίνει ούτε ότι ήταν διεφθαρμένοι ούτε ότι δεν κατείχαν την αρετή ως πολίτες. ακόμα και αν δεχτούμε ότι ο Περικλής δεν μπόρεσε να διδάξει στους γιους του την αρετή του πολίτη, θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη: τη μεταδοτικότητα του δασκάλου και τη δεκτικότητα του μαθητή. Το ότι κατέχει κάποιος μια αρετή, δε συνεπάγεται ότι διαθέτει και διδακτική ικανότητα. Τέλος δεν μπορεί να αποδειχτεί και μάλιστα από ένα παράδειγμα που αμφισβητείται το διδακτό ή το μη διδακτό της πολιτικής αρετής. Άρα το γενικό συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι η προσωπική κατάκτηση δεν συμπίπτει με την ικανότητα να τη διδάξει κανείς. Οι χαρακτηρισμοί του Σωκράτη για τους γιους του Περικλή, τον Κλεινία και τον Αλκιβιάδη διατυπώνονται δημόσια και μάλιστα ενώπιον τους. Πως κρίνετε αυτή την ενέργεια του Σωκράτη; Ο Σωκράτης με αξιοθαύμαστη παρρησία δε διστάζει να αναφερθεί στον κακό και διεφθαρμένο χαρακτήρα του Αλκιβιάδη, τη στιγμή που αυτός είναι παρόν στη συζήτηση. Παράλληλα είναι εμφανής η ειρωνεία του όταν αναφέρεται στον Κλεινία και στην ανάθεση της εκπαίδευσης του στον Αρίφρονα. Μιλά γι' αυτόν υποτιμητικά σαν να ήταν κάποιο νόμισμα που το απέσπασε από χέρια πονηρά και το κατέθεσε για καλύτερη απόδοση σε ασφαλές ταμιευτήριο. Όμως ο Κλεινίας ήταν ανεπίδεκτος μαθήσεως. Ο Σωκράτης δε διστάζει να πει την αλήθεια και μάλιστα να αποδώσει και χαρακτηρισμούς που ανταποκρίνονται στην προσωπικότητα αυτών των νεαρών. Αυτό αποδεικνύει την παρρησία του και την απέχθεια του να "καλοπιάνει" τον οποιονδήποτε καθώς και την πρόθεση του για αντικειμενικότητα έστω κι αν πρέπει να θίξει κάποιον αγαπημένο μαθητή (ο Αλκιβιάδης). Ο Πρωταγόρας είχε μιλήσει για "πολιτική τέχνη". Ο Σωκράτης στο λόγο του αναφέρεται στην "πολιτική ἀρετή" και οδηγείται τελικά στην αρετή γενικά. α.τι νομίζετε ότι επιδιώκει να πετύχει μ' αυτό τον τρόπο; β.τι συμπέρασμα προκύπτει για τις αντιλήψεις του "περί ἀρετής"; α. Παρατηρούμε ότι αν και ο Πρωταγόρας απαντά σχετικά με το αντικείμενο της διδασκαλίας του, ότι πρόκειται δηλαδή για την "πολιτική τέχνη", ο Σωκράτης σκόπιμα χρησιμοποιεί τον όρο "ἀρετή". Αυτό υποδηλώνει ότι θέλει να οδηγήσει τη συζήτηση στην ευρύτερη έννοια του Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 4
5 όρου "ἀρετή" αφού τον απασχολούσε ιδιαίτερα το θέμα της κατάκτησης της. Αντίθετα οι σοφιστές για το θέμα αυτό είχαν ενδιαφέρον περισσότερο "χρησιμοθηρικό". Ο Σωκράτης όμως αναζητούσε το σταθερό έδαφος, πάνω στο οποίο θα μπορούσε να καθοριστεί κάθε έννοια: καλού-αρετής-σοφίας. Εκμεταλλεύεται λοιπόν την ευκαιρία να οδηγήσει τη συζήτηση γενικά στο περιεχόμενο της έννοιας της αρετής, προκειμένου να διατυπώσουν και οι δύο τη θέση τους γι' αυτή. β. Ο Σωκράτης φαίνεται να θεωρεί την "πολιτική ἀρετή" μέρος της ευρύτερης έννοιας "ἀρετή". Ο όρος "ἀρετή" είναι ταυτόσημος με τους όρους "εὐβουλία", "πολιτική τέχνη", "πολιτική ἀρετή ", "ἀνδρός ἀρετή". Οι όροι που εναλλάσσονται στο κείμενο αφορούν τη δράση του πολίτη τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο. Άλλωστε ο Αθηναίος πολίτης δεν νοείται απλά ως άτομο, αλλά ως μέλος του κοινωνικού συνόλου αφού μόνο μέσα στο σύνολο μπορεί να καταξιωθεί, να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει ευεργετικά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η αγωγή λοιπόν που αποβλέπει στη βελτίωση της ανθρώπινης φύσης οδηγεί τον πολίτη να δρα με επιτυχία και στους δύο τομείς. Ποια η σημασία του όρου "ἀρετή" στο κείμενο; Ο Σωκράτης φαίνεται να θεωρεί την "πολιτική ἀρετή" μέρος της ευρύτερης έννοιας "ἀρετή". Ο όρος "ἀρετή" είναι ταυτόσημος με τους όρους "εὐβουλία", "πολιτική τέχνη", "πολιτική ἀρετή ", "ἀνδρός ἀρετή". Οι όροι που εναλλάσσονται στο κείμενο αφορούν τη δράση του πολίτη τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο. Άλλωστε ο Αθηναίος πολίτης δεν νοείται απλά ως άτομο, αλλά ως μέλος του κοινωνικού συνόλου αφού μόνο μέσα στο σύνολο μπορεί να καταξιωθεί, να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει ευεργετικά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η αγωγή λοιπόν που αποβλέπει στη βελτίωση της ανθρώπινης φύσης οδηγεί τον πολίτη να δρα με επιτυχία και στους δύο τομείς. Σε ποιο σημείο του κειμένου μπορούμε να εντοπίσουμε "μεθοδολογικό" τέχνασμα του Σωκράτη σχετικά με τη διδασκαλία της αρετής; Ποια εντύπωση δημιουργεί και που αποβλέπει; Το μεθοδολογικό τέχνασμα εντοπίζεται στη φράση "γιατί εγώ δε θεωρούσα... δεν μπορώ να το αμφισβητήσω". Η φράση αυτή εμπεριέχει φιλοφροσύνη για το κύρους του σοφιστή, όμως υποκρύπτει και μία ειρωνεία σχετικά με το διδακτό ή μη της αρετής. Ο Σωκράτης δίνει την εντύπωση ότι δεν πιστεύει στο διδακτό της αρετής. Στην ουσία όμως "αμφιβάλλει" ώστε να αναγκάσει τον Πρωταγόρα να αποδείξει το αντίθετο. Ο Σωκράτης ποτέ δεν υποστήριξε ότι η "κακία είναι έμφυτη", αντίθετα τη θεωρούσε αποτέλεσμα άγνοιας. Βασική αρχή της φιλοσοφίας του ήταν το "οὐδεὶς ἑκὼν κακός". Κανένας δεν είναι κακός με τη θέληση του, αλλά από άγνοια της αρετής. Γενικά πίστευε ότι ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίσει τις σταθερές αρχές κάτι που θα το πετύχει με τη λογική του, όταν συνηθίσει να τη χρησιμοποιεί και όχι με τις αισθήσεις. Αυτή η γνώση μπορεί να φέρει τον άνθρωπο στην "εὑδαιμονία", στο καλό και στο δίκαιο, επομένως στην "ἀρετή". Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 5
6 Η φράση βέβαια του Σωκράτη: "το σωστό εκ μέρους μου είναι να πω" αποκαλύπτει μεν τη μετριοφροσύνη του αλλά και την αποφασιστικότητα του να εκθέσει τη δική του αντίθετη άποψη. Σε ποιο σημείο του κειμένου παρατηρείται η "σωκρατική ειρωνεία"; "Σωκρατική ειρωνεία": ονομάζεται η προσποιητή άγνοια που επιδείκνυε ο φιλόσοφος στις συζητήσεις του. Συγκεκριμένα προσποιούνταν ότι δεν γνώριζε τίποτα, αλλά ότι ενδιαφερόταν να μάθει από τους άλλους. Σε κανέναν όμως δεν υποσχόταν ότι θα διδάξει κάτι το συγκεκριμένο. Αντίθετα πίστευε ότι κάθε άνθρωπος αν μάθει να χρησιμοποιεί το νους του, τη λογική του, θα μπορέσει να σκεφτεί και να βρει την αλήθεια. Έτσι ο Σωκράτης δεν πρόσφερε έτοιμες γνώσεις αλλά με τις κατάλληλες ερωτήσεις έκανε τον συνομιλητή πρώτα να συνειδητοποιήσει την πλάνη του σ' ένα θέμα και την πνευματική του κατωτερότητα και στη συνέχεια να φτάσει σε γνώσεις που ήδη είχε μέσα του. Αυτή η "σωκρατική ειρωνεία" είναι εμφανής ιδιαίτερα στη φράση: "μάλιστα κατέχεις ωραία τέχνη, αν βέβαια την κατέχεις". Στο σημείο αυτό, με ευγένεια, προβάλλει την αμφισβήτηση του για την ειδικότητα που ισχυρίζεται ότι κατέχει με σκοπό να τον προκαλέσει ώστε να αναπτύξει την άποψη του. "Ο Σωκράτης δε διδάσκει την αρετή, αλλά προβληματίζεται πάνω σ' αυτή" Να ερμηνεύσετε τη διαφορά. Ο Σωκράτης δε "διδάσκει" την αρετή, όπως γενικά δεν υποσχόταν ότι θα διδάξει κάτι το συγκεκριμένο. Βασική του αρχή και μέθοδος ήταν να μη προσφέρει έτοιμες γνώσεις αλλά μέσα από κατάλληλα επιλεγμένες ερωτήσεις έκανε το συνομιλητή αφού συνειδητοποιήσει την άγνοια του, να φτάσει στη γνώση, χρησιμοποιώντας το νου του. Επομένως στόχος του είναι να προβληματίσει σχετικά με το περιεχόμενο του όρου "ἀρετή" και τη δυνατότητα να διδαχτεί ή όχι και όχι να διδάξει την αρετή. Από που προέρχονται οι γνώσεις του Πρωταγόρα κατά το Σωκράτη; Τι συμπεραίνουμε για την πηγή της γνώσης και έμμεσα για τη δυνατότητα και τα όρια της; Οι γνώσεις του Πρωταγόρα προέρχονται από εμπειρία, παιδεία και προσωπική αναζήτηση. Η εμπειρία έχει να κάνει με γνώσεις που απορρέουν μέσα από τα βιώματα, η παιδεία παρέχει γνώσεις που αποκτώνται με τη μελέτη και η προσωπική αναζήτηση, η έρευνα, οδηγεί σε γνώσεις που προκύπτουν μέσα από τον προσωπικό μόχθο αναζήτησης της αλήθειας. Το τελευταίο, η προσωπική δηλαδή συμβολή είναι που προσδιορίζει και τα όρια του καθένα. Μέχρι που μπορεί να φτάσει στην προσπάθεια του για αναζήτηση της αλήθειας και κατάκτηση της γνώσης. Για ποιες μεθόδους διδασκαλίας των σοφιστών γίνεται λόγος στο κείμενο; Βασικές μέθοδοι διδασκαλίας των σοφιστών, ήταν: i. ο μύθος Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 6
7 ii. ο λόγος / διάλεξη iii. και ο σχολιασμός ποιητικών κειμένων Στο κείμενο αρχικά γίνεται λόγος για τη "διάλεξη", τη θεωρητική δηλαδή διαπραγμάτευση ενός θέματος με συνεχή λόγο. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μέθοδος αποτελεί μέθοδο πειθούς και όχι προσέγγισης και κατάκτησης της αλήθειας. Συνεπώς μπορεί να εφαρμοστεί επιτυχώς στα δικαστήρια, στις πολιτικές συνελεύσεις, αλλά όχι στην αναζήτηση της αλήθειας. Ο μύθος, τον οποίο επίσης θα χρησιμοποιήσει ο Πρωταγόρας, είναι αφήγηση με ποιητικό χαρακτήρα που προέρχεται από την παράδοση ή αποτελεί κατασκευή κάποιου διανοητή. Ο μύθος του "Προμηθέα" που θα χρησιμοποιήσει ο Πρωταγόρας έχει προφανώς αυτό τον ποιητικό και συμβολικό χαρακτήρα. Η θέση του μύθου στη διδασκαλία των σοφιστών. Οι σοφιστές χρησιμοποίησαν το "μύθο" ως διδακτικό μέσο γιατί πίστευαν στην παιδαγωγική του δύναμη και στην κοινωνική του αποτελεσματικότητα. Ο "μύθος" μεταστοιχειώνεται γίνεται δηλαδή φιλοσοφικός μύθος για να συμπληρώσει το φιλοσοφικό λόγο. Οι σοφιστές αν και θεωρούνταν υπερασπιστές του λόγου, καταφεύγουν συστηματικά στο "μύθο" όταν κρίνουν ότι χρειάζεται να δώσουν στη διδασκαλία τους την "επαγωγική" του δύναμη. Απ' αυτή την άποψη οι σοφιστές συνεχίζουν και υπερβαίνουν την παράδοση αλλά δεν αναπαράγουν ούτε δέχονται μυθικές ερμηνείες. Αντίθετα πολλές φορές παρουσιάζουν στη διδασκαλία τους προτάσεις εναλλακτικές. Να εντοπίσετε στο κείμενο τη χρήση της "επαγωγικής μεθόδου" του Σωκράτη και να την αξιολογήσετε. Η μέθοδος του Σωκράτη για την αναζήτηση της απόλυτης ουσίας των ηθικών εννοιών ήταν η "επαγωγική", "οι επακτικοί λόγοι", με σκοπό την εξαγωγή καθολικών ορισμών, "τό ὀρίζεσθαι καθόλου". Ξεκινώντας δηλαδή από παραδείγματα, κυρίως από την καθημερινή ζωή και εμπειρία, προσπαθούσε να οδηγήσει τη σκέψη του συνομιλητή του στην εξαγωγή καθολικών συμπερασμάτων που θα ξεπερνούν την εμπειρία και θα οδηγούν στην απόλυτη γνώση του θέματος. Όταν προέκυπτε ένας απόλυτος ορισμός, μια απόλυτη γνώση, για την αλήθεια του καλού και του κακού, του δίκαιου και της αδικίας, της ομορφιάς και της ασχήμιας, της σωφροσύνης και της άνοιας, η διαδικασία αυτή είχε απόλυτη επιτυχία. Μ' αυτόν τον τρόπο ο Σωκράτης, ο άνθρωπος που ένα μόνο γνώριζε, την ίδια την άγνοια, σημάδεψε την πορεία της φιλοσοφικής σκέψης αποδεικνύοντας πως η λογική σκέψη και όχι οι αισθήσεις είναι ο μοναδικός οδηγός προς την αλήθεια, το καθολικό, το αιώνιο. Στο κείμενο η μέθοδος αυτή εντοπίζεται στην ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας του σχετικά με το μη διδακτό της αρετής. (βλ. ερ.4). Πως κρίνετε τη στάση του αθηναϊκού δήμου όπως την περιγράφει ο Σωκράτης απέναντι στους ειδικούς πάνω σε κάποια συγκεκριμένα ζητήματα και απέναντι Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 7
8 στους πολίτες που, σε γενικά θέματα θέλουν να δώσουν τη γνώμη τους στην πολιτική συνέλευση. Ποια θεωρείτε ότι είναι η στάση των σημερινών πολιτικών κοινωνιών απέναντι στο θέμα; (Eρώτηση σχολικού βιβλίου σελ. 73) Οι Αθηναίοι, όταν στην εκκλησία του δήμου καλούν ειδικούς, προκειμένου να εκθέσουν τη γνώμη τους σε περιπτώσεις κατά τις οποίες συζητούνται θέματα της αρμοδιότητας τους, ενεργούν σωστά. Αυτό υποδηλώνει μία ώριμη στάση αφού επιδιώκεται να ακουστεί ο ειδήμων και έτσι αποφεύγεται ο κίνδυνος να μιλά ο καθένας για το καθετί χωρίς να το κατέχει. Επίσης στο πλαίσιο της ανταλλαγής απόψεων όταν διεξάγεται συζήτηση πολιτική ή γνωμοδοτική και η συμβουλευτική παρουσία των πολιτών είναι απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει σωστή ενημέρωση η οποία θα οδηγήσει στη λήψη ορθών αποφάσεων. Τη στιγμή που τα συγκεκριμένα ζητήματα είναι έργα κοινής ωφέλειας, η συμμόρφωση της εκκλησίας του δήμου στις υποδείξεις των ειδικών είναι στάση επιβαλλομένη αφού μόνο αυτοί μπορούν να εγγυηθούν την ολοκληρωμένη επίτευξη έργων που συμβάλλουν στην ευμάρεια της πόλης και την πολιτιστική πρόοδο. Από την άλλη πλευρά η παροχή ελευθερίας του λόγου σ' όλους τους πολίτες όταν πρόκειται να συζητηθούν θέματα που αφορούν τη διοίκηση της πόλης, συνιστά μια κατάκτηση της δημοκρατίας και προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία της. Μέσα απ' αυτή τη διαδικασία αυξάνονται οι πιθανότητες για τη λήψη ορθών αποφάσεων αφού ακούγονται όλες οι απόψεις, προερχόμενες από διαφορετικές πλευρές. Η κατοχύρωση του δικαιώματος της "παρρησίας" σε όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση ή οικονομική επιφάνεια αποτελεί ένδειξη ώριμης αντιμετώπισης των προβλημάτων. Παρατηρώντας τις σύγχρονες κοινωνίες διαπιστώνουμε ότι έχουν περιορίσει το θέμα της ελεύθερης έκφρασης της γνώμης σε πολιτειακά και διοικητικά θέματα στους εκλεγμένους κάθε φορά βουλευτές. Οι πολίτες βέβαια με την ψήφο τους, εκφράζουν την πολιτική τους βούληση ή έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν και τη γνώμη τους μέσω συλλογικών οργάνων, αλλά και μέσω των Μ.Μ.Ε. Σήμερα υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά, η δημοκρατία είναι έμμεση και οι αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση που ορίζει ο λαός. Γενικά πάντως κύρια επιδίωξη είναι να συμμετέχουν οι ειδικοί στη λήψη αποφάσεων. Γι' αυτό οι κυβερνήσεις αποτελούνται από σημαντικό αριθμό υπουργείων ώστε με κάθε θέμα που προκύπτει να ασχολούνται οι ειδικοί. Έτσι γίνονται προτάσεις και λαμβάνονται πολιτικές αποφάσεις αφού προηγηθούν εμπεριστατωμένες μελέτες εξειδικευμένων οργάνων. Συνοψίστε και συζητήστε τους λόγους για τους οποίους ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι η αρετή δεν μπορεί να μεταδοθεί. (Ερώτηση σχολικού βιβλίου σελ. 73) ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΔΕΙΚΤΕΑ ΘΕΣΗ: Η πολιτική αρετή δεν είναι κάτι που διδάσκεται. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 8
9 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ: Οι Αθηναίοι που είναι σοφοί αναγνωρίζουν σε κάθε συμπολίτη τους την ικανότητα να δίνει στην εκκλησία του δήμου συμβουλές για πολιτικά ζητήματα, χωρίς να το έχει διδαχτεί αυτό το πράγμα. Όμως για άλλα ζητήματα τεχνικής φύσης συμβουλές δίδουν μόνο όσοι έχουν γνώσεις εξειδικευμένες. ΆΡΑ: ειδικοί στα πολιτικά δεν υπάρχουν γιατί διαφορετικά θα τους καλούσαν να αποφασίζουν αυτοί. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Οι Αθηναίοι δε θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται. ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΟΔΕΙΚΤΕΑ ΘΕΣΗ: Δεν μπορούν οι άνθρωποι να μεταδώσουν την αρετή σε άλλους ανθρώπους. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ: Οι σοφοί και άριστοι πολιτικοί δεν μπορούν να μεταδώσουν την αρετή που οι ίδιοι διαθέτουν (για παράδειγμα, ο Περικλής δεν μπόρεσε να το πετύχει αυτό ούτε στα παιδιά του, ούτε στον προστατευόμενο του Κλεινία). Ο Περικλής: παρέδωσε τον Κλεινία (γιο του αδερφού του) στον δάσκαλο Αρίφρονα επειδή φοβόταν μήπως τον διαφθείρει η συνύπαρξη με τον Αλκιβιάδη. Ο Σωκράτης μιλά με παρρησία μπροστά στον Αλκιβιάδη μ' έναν μάλλον προσβλητικό τρόπο. Μπορεί να ήταν ο αγαπημένος του μαθητής, αλλά μιλά γι' αυτόν αντικειμενικά. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Δε θεωρεί ότι η αρετή είναι διδακτή. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το δεύτερο συμπέρασμα είναι κοινό με την αποδεικτέα θέση. Ισχύει και για την πρώτη θέση και παρουσιάζεται ως σχήμα "ένα με δύο". ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ Σε γενικές γραμμές τα επιχειρήματα του Σωκράτη χαρακτηρίζονται ικανοποιητικά. Ωστόσο θα μπορούσαν να διατυπωθούν κάποιες επιφυλάξεις κυρίως ως προς την πειστικότητά τους: 1. Δεν είναι πειστικός όταν στο πρώτο επιχείρημα του χαρακτηρίζει στο σύνολο τους, τους Αθηναίους σοφούς, όταν είναι γνωστή η υποτιμητική γνώμη που είχε γι' αυτούς. Επιπλέον μ' έναν υπεραπλουστευτικό τρόπο θεωρεί ότι όλοι οι πολίτες κοσμούνται από πολιτική αρετή Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 9
10 και μάλιστα χωρίς να τη διδαχτούν. Άλλωστε ο Σωκράτης ποτέ δε στηρίχτηκε στη γνώμη των πολλών για να αποφασίσει κάτι αφού πίστευε ότι όταν οι Αθηναίοι συγκεντρώνονταν στην εκκλησία του δήμου ήταν ένα ασυλλόγιστο πλήθος. 2. Ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι οι Αθηναίοι δεν έχουν διδαχτεί από πουθενά την αρετή. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι οι Αθηναίοι από τη νεαρή τους ηλικία ζούσαν καθημερινά μέσα στα πολιτικά δρώμενα, συμμετείχαν στα κοινά, παρακολουθούσαν λόγους, έπαιρναν μέρος σε πολιτικές συζητήσεις, ήταν υποχρεωμένοι να γνωρίζουν τους νόμους, αναλάμβαναν ευθύνες και αξιώματα. Επομένως όλα αυτά μπορούν να θεωρηθούν μια δια βίου διδασκαλία της πολιτικής αρετής. 3. Στο πρώτο επιχείρημα του υπάρχει μία αντίφαση: αφού η πολιτική αρετή δεν είναι διδακτή, γιατί οι Αθηναίοι ανεβαίνουν στο βήμα να συμβουλεύσουν; Να συμβουλεύσουν αυτά που οι υπόλοιποι ήδη γνωρίζουν; 4. Στο δεύτερο επιχείρημα ο Σωκράτης συγχέει την ικανότητα των μεγάλων πολιτικών ανδρών με την πολιτική αρετή. Ο Περικλής ήταν ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας, με πολιτική αρετή και εξαιρετικές ικανότητες. Το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να κάνει τους γιους του μεγάλους πολιτικούς, δεν σημαίνει ότι αυτοί ήταν διεφθαρμένοι ή δεν διέθεταν πολιτική αρετή. Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε ότι δεν μπόρεσε να τους διδάξει, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τόσο τη μεταδοτικότητα του δασκάλου, όσο και τη δεκτικότητα του μαθητή. 5. Τα επιχειρήματα του Σωκράτη είναι περιγραφικά και εμπειρικά αφού στηρίζονται σε παραδείγματα, ενώ θα περιμέναμε αλληλουχία διεισδυτικών σκέψεων. 6. Μια ακόμα αντίφαση παρατηρείται στο σημείο που υποστηρίζει ότι κάποιοι, όπως οι γιοι του Περικλή, δεν διαθέτουν την πολιτική αρετή, όταν στην αρχή έχει προβάλλει τη θέση ότι την πολιτική αρετή την κατέχουν όλοι. 7. Τέλος καλό θα ήταν να αναφερθεί και το ακόλουθο: ο Σωκράτης στο διάλογο του "Μένων" κατακρίνει τον Περικλή, τον Αριστείδη, το Θουκυδίδη ότι δεν ενδιαφέρθηκαν για τη σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Αυτό όμως φανερώνει πως αυτοί, κατά τη γνώμη του μπορούσαν να αναλάβουν τη σωστή αγωγή των παιδιών τους, αλλά δεν το έκαναν. Αυτές οι ευάλωτες πλευρές της επιχειρηματολογίας θα δώσουν στον Πρωταγόρα την ευκαιρία να αναπτύξει στη συνέχεια του διαλόγου τα αντεπιχειρήματα του. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 10
11 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Να γίνει μετάφραση του ακόλουθου αποσπάσματος του κειμένου: "Νέμων δέ...πορίζων" Μοιράζοντας λοιπόν σε άλλα έδινε δύναμη χωρίς ταχύτητα ενώ τα πιο αδύναμα τα εφοδίαζε (στόλιζε) με ταχύτητα, άλλα τα όπλιζε, σε άλλα, επειδή έδινε άοπλη φύση, επινοούσε γι αυτά κάποια άλλη ικανότητα για τη σωτηρία τους. Όσα δηλαδή απ αυτά τα περιέκλειε μέσα σε μικρό σώμα (= τα έκανε μικρόσωμα) τους μοίρασε φτερά για να φεύγουν πετώντας (φυγή με φτερά) ή υπόγεια κατοικία όσα τα έκανε μεγάλα ως προς το μέγεθος, με αυτό το ίδιο τα έσωζε και τα υπόλοιπα έτσι μοίρασε εξισώνοντας τα (τηρώντας την αναλογία). Αυτά μηχανευόταν επειδή λάμβανε προφυλάξεις μήπως κάποιο γένος εξαφανιστεί. Αφού χορήγησε σε ικανοποιητικό βαθμό σ αυτά μέσα για να αποφύγουν την αλληλοεξόντωση, σοφιζόταν προσαρμοστικότητα για τις μεταβολές του καιρού από το Δία, ντύνοντας τα με πυκνά τριχώματα και με ανθεκτικά δέρματα ικανά να αντιμετωπίζουν το χειμώνα (την κακοκαιρία) αλλά κατάλληλα και για τις ζέστες και για να είναι για το καθένα αυτά τα ίδια (τα δέρματα) στρώμα δικό τους από τη φύση όταν πηγαίνουν στο κρεβάτι και δένοντας τα από κάτω με οπλές και άλλα με τριχώματα και με στερεά και χωρίς αίμα δέρματα. Και επιπλέον προμήθευε τροφές διαφορετικές για κάθε είδος, για άλλα χορτάρι από τη γη, για άλλα καρπούς δέντρων και για άλλα ρίζες σ ορισμένα απ αυτά καθόρισε να είναι η τροφή τους το φάγωμα άλλων ζώων και σ αυτά έδωσε μικρή γονιμότητα, ενώ σ όσα τρώγονταν απ αυτά, μεγάλη γονιμότητα παρέχοντας σωτηρία στο γένος τους. " Ην γάρ ποτε χρὸνος": να εξετάσετε τη λειτουργία της φράσης στη δομή του λόγου. Η φράση αυτή είναι ο συνήθης τρόπος με τον οποίο αρχίζουν οι μύθοι. Οι σοφιστές, όπως είναι γνωστό χρησιμοποιούσαν τους μύθους για τις ανάγκες της διδασκαλίας τους. Έτσι τα μυθολογικά στοιχεία αποτελούν κάτι σαν εξωτερική διακόσμηση που πλαισιώνει την εξήγηση του Πρωταγόρα για τη δημιουργία του ζωικού βασιλείου και του ανθρώπου. Ο συγκεκριμένος μύθος αποτελεί μάλλον δημιούργημα του σοφιστή και πιθανώς περιλαμβανόταν στο έργο του "Περὶ τῆς ἐν ἀρχῇ καταστὰσεως" που δεν έχει διασωθεί. Τι υπήρχε πριν απο τη δημιουργία των θνητών όντων; Σύμφωνα με το μύθο πριν απο τη δημιουργία των θνητών όντων υπήρχαν οι θεοί. Η "θεογονία" είναι χαρακτηριστική στην αρχαιοελληνική μυθολογική σκέψη. Ο Πρωταγόρας βέβαια, όπως φαίνεται μέσα απο τα έργα του ήταν "αγνωστικιστής". Έτσι η αναφορά στους θεούς, έχει μάλλον αλληγορική έννοια. Ο Δίας δηλαδή συμβολίζει τη νομοτέλεια που διέπει τη φύση, είναι η λογική. Ο Ερμής, ο Επιμηθέας και οι άλλοι θεοί είναι απλά όργανα που διέπουν τη νομοτέλεια της φύσης. Με τη νομοτέλεια αυτή ρυθμίζονται οι σχέσεις των όντων, εξισορροπούνται οι ανάγκες τους και εξασφαλίζονται τα μέσα για την ικανοποίηση τους. " Οτε θεοὶ μὲν ἦσαν", "τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ" : νομίζετε ότι οι απόψεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με την αγνωστικιστική θέση του Πρωταγόρα; Η συγκεκριμένη φράση προβληματίζει, αφού ο Πρωταγόρας ήταν "αγνωστικιστής". Πιστεύει ότι η Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 11
12 ύπαρξη των θεών δεν μπορεί να εξακριβωθεί κατά την περιορισμένη διάρκεια του ανθρώπινου βίου. Αυτό βέβαια δεν σήμαινε ότι απέρριπτε την ύπαρξη κάποιας ανώτερης δύναμης, απέφευγε όμως να δώσει στους θεούς κάποια συγκεκριμένη μορφή. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση πρόκειται για μύθο με αλληγορική σημασία. Ο Δίας είναι η νομοτέλεια που διέπει τη φύση, είναι ο λόγος και οι άλλοι θεοί, όργανα. Με τη νομοτέλεια αυτή ρυθμίζονται οι σχέσεις των όντων, εξισορροπούνται οι ανάγκες τους και εξασφαλίζονται και τα μέσα για την ικανοποίηση τους. Έπειτα ο Πρωταγόρας ενδιαφέρεται μάλλον για την εξήγηση της δημιουργίας του θρησκευτικού συναισθήματος, παρά για το θέμα της ύπαρξης των θεών. Ωστόσο, δεν υποστηρίζει ότι οι θεοί είναι αιώνιοι, αντίθετα και αυτοί δημιουργήθηκαν, απλώς προϋπήρχαν των θνητών όντων. "γῆς ἔνδον": ποια αρχέγονη αντίληψη βρίσκεται στη συγκεκριμένη φράση του Πρωταγόρα; Στη συγκεκριμένη φράση :"γῆς ἔνδον", εντοπίζεται η αρχέγονη αντίληψη της "μητέρας-γης", στα σπλάχνα της οποίας γονιμοποιούνταν και αναδημιουργούνταν οι νέοι οργανισμοί. Πρέπει να επισημάνουμε ότι στη φράση "γῆς ἔνδον", το όνομα γη, χρησιμοποιείται με τη σημερινή σημασία που σημαίνει τη γήινη σφαίρα. Αντίθετα στη φράση "ἐκ γῆς καὶ πυρὸς" σημαίνει την ύλη, το χώμα. Να εντοπίσετε το σημείο του κειμένου που αναφέρεται στην αρχή του "αυτοχθονισμού" και να τη συνδέσετε με την ανθρωπολογική θεωρία του "πρωταγόρειου μύθου". Η αντίληψη του αυτοχθονισμού εμφανίζεται στη φράση "γῆς ἔνδον". Συγκεκριμένα εκφράζεται η πεποίθηση ότι κάποιες φυλές ξεφύτρωσαν απο τη γη, στην οποία όμως έζησαν στη συνέχεια κάνοντας τη πατρίδα τους. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει μια προνομιακή σχέση με την πατρίδα και ένα αίσθημα ευγενικής καταγωγής. Παράλληλα ενισχύει την άποψη του Πρωταγόρα για δημιουργία πλασμάτων κάτω απο την επιφάνεια της γης. Από ποια στοιχεία δημιούργησαν οι θεοί τα θνητά όντα; Ποιες κοσμολογικές αντιλήψεις ακολουθεί ο Πρωταγόρας; Σύμφωνα με τους "κοσμογονικούς μύθους" οι πρώτοι άνθρωποι προήρθαν απο τη γη. Ειδικότερα, ο Παρμενίδης στην κοσμολογία του υποστηρίζει ότι όλα τα όντα προέρχονται απο τη σύνθεση δύο στοιχείων: από το "πῦρ" (φωτιά) και τη "γῆ" (χώμα) άποψη που ασπάζεται και ο Πρωταγόρας. Ο Εμπεδοκλής πρόσθεσε άλλα δυο στοιχεία, το "ὕδωρ" (νερό) και τον "αἰθὴρ" (αέρα). Αφού εντοπίσετε τις λέξεις που αναφέρονται στον Επιμηθέα και τον Προμηθέα να σκιαγραφήσετε το ρόλο και την προσωπικότητα του καθενός. Ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας ήταν Τιτάνες, γιοι του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης. Ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την πρόσφερε στους ανθρώπους. Αυτή αποτέλεσε τη βάση του τεχνικού πολιτισμού, μαζί με την "ἒντεχνον σοφὶαν". Έτσι αποτέλεσε ευεργέτη της ανθρωπότητας. Η φωτιά και η έντεχνος σοφία είναι οι δυο θεμελιώδεις προϋποθέσεις που βοήθησαν τον άνθρωπο να κυριαρχήσει πάνω στη φύση και να γίνει στη συνέχεια κατασκευαστής και δημιουργός, ο homo haber. Η ετυμολογία του ονόματος του: "πρό + μήτις", σκεπτόμενος από πριν, προνοητικός, σώφρων δηλώνει την προσωπικότητα του. Ωστόσο, ο αδερφός του, ο Επιμηθέας, είχε χαρακτηριστικά και ιδιότητες αντίθετα από εκείνον. Το Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 12
13 όνομα του, που προέρχεται από τα " Επί + μῆδος", σημαίνει τον σκεπτόμενο εκ των υστέρων, τον απερίσκεπτο. Στον Επιμηθέα οι θεοί έδωσαν ως σύζυγο την Πανδώρα, η περιέργεια της οποίας προκάλεσε πολλά δεινά στο ανθρώπινο γένος. Αυτός ο καταμερισμός των αρμοδιοτήτων εξυπηρετεί την οικονομία του μύθου, αφού ο Επιμηθέας μοίρασε όλες τις χρήσιμες ιδιότητες στα ζώα, αφήνοντας τον άνθρωπο αδύναμο και ανυπεράσπιστο. Αυτές τις ατέλειες ήρθε να αντισταθμίσει ο Προμηθέας με την κλοπή της φωτιάς και της κατασκευαστικής γνώσης που κατείχαν οι θεοί, ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να επιβιώσει. Πως εξυπηρετεί την οικονομία του μύθου ο καταμερισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσα στον Προμηθέα και τον Επιμηθέα; Βλέπε προηγούμενη απάντηση Με ποιες ιδιότητες - δυνάμεις εξόπλισε τα ζώα ο Επιμηθέας και από ποιους κινδύνους τα εξασφάλιζαν; Ο Επιμηθέας εξόπλισε τα ζώα με συγκεκριμένες ιδιότητες προκειμένου να τα εξασφαλίσει από κινδύνους. Ειδικότερα, τους έδωσε όπλα, όπως η ταχύτητα, τα φτερά, το μέγεθος για να προλάβει την αλληλοεξόντωση αλλά και μέσα προφύλαξης απο τις καιρικές μεταβολές, όπως το πυκνό τρίχωμα και το γερό δέρμα. Επίσης δεν έδωσε σ' όλα τα ζώα το ίδιο είδος τροφής ώστε να μην εξαντληθούν τα αποθέματα. Πρόσφερε λοιπόν μια διατροφική ποικιλία. Τέλος με την πολυγονία προίκισε αυτά που αποτελούσαν τροφή των άλλων ζώων ώστε να μην εξαφανιστούν κάποια είδη, ενώ έδωσε ολιγογονία σ' αυτά που τρέφονταν με άλλα ζώα. Μ' αυτή λοιπόν την αντισταθμιστική και ασύμμετρη κατανομή ιδιοτήτων, με το νόμο δηλαδή της αναπλήρωσης προσπάθησε να πετύχει την εξισορρόπηση αντίρροπων τάσεων στο οικοσύστημα. Να δείξετε ότι ο Επιμηθέας φρόντισε "για την εξισορρόπηση των αντίρροπων τάσεων στα πλαίσια του οικοσυστήματος". Ο Επιμηθέας με τη ασύμμετρη κατανομή ιδιοτήτων στα διάφορα ζώα, προσπάθησε να ισορροπήσει αντίρροπες τάσεις ώστε να λειτουργήσει το οικοσύστημα. Συγκεκριμένα, εξόπλισε τα ζώα με όπλα για να προλάβει την αλληλοεξόντωση, με μέσα προφύλαξης από τις εποχές του έτους, με ποικιλία τροφής και τέλος με πολυγονία και ολιγογονία για να εξασφαλιστεί η διαιώνιση. Παρατηρούμε ότι ο μύθος αυτός του Πρωταγόρα εξηγεί ουσιαστικά το νόμο της αναπλήρωσης, σύμφωνα με τον οποίο κάθε αδυναμία αναπληρώνεται από μια ικανότητα. Συγκεκριμένα, η ταχύτητα αντιστάθμισε την αδυναμία, τα φτερά και η υπόγεια κατοικία τη μικρή σωματική διάπλαση. Αντίθετα όσα ζώα είχαν δύναμη δεν χρειάζονταν ταχύτητα, ενώ όσα είχαν μεγάλο μέγεθος σώζονταν χάρη σ' αυτό. Τα όπλα πάλι αντιστάθμιζαν την έλλειψη δύναμης και ταχύτητας, ενώ το γερό δέρμα και το πυκνό τρίχωμα τα προστάτευαν από τις μεταβολές του καιρού. Με την πολυγονία ή ολιγογονία αντίστοιχα εξασφάλισε τη διαιώνιση των ειδών, ενώ με την ποικιλία τροφής πέτυχε να μην εξαφανιστούν κάποια είδη. Ετσι κατόρθωσε στα πλαίσια του οικοσυστήματος, μια εξισορρόπηση απαραίτητη για την επιβίωση των διαφόρων ειδών. Να δείξετε ότι ο "μύθος" του Πρωταγόρα εξηγεί τελεολογικά το νόμο της αναπλήρωσης. Βλέπε απάντηση ερώτησης 10 Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 13
14 Στον μύθο του Πρωταγόρα ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως το πιο αδύναμο και λιγότερο προικισμένο βιολογικά ον. Συζητήστε αυτή την παρουσίαση και αναζητήστε τα χαρακτηριστικά εκείνα του ανθρώπου που του επέτρεψαν να επιβιώσει, να διαφοροποιηθεί απο τα άλλα θηλαστικά και να αναπτύξει πολιτισμό. ( Ερώτηση σχολικού βιβλίου σελ.76 ) Στο μύθο του Πρωταγόρα, ο Επιμηθέας εφοδίασε όλα τα είδη με μέσα ικανά να προστατεύονται και να προσαρμόζονται στις διάφορες συνθήκες ώστε να επιβιώνουν. Τον άνθρωπο όμως που θα ερχόταν σε λίγο στον κόσμο τον άφησε τελείως ανυπεράσπιστο. Απέναντι σ' αυτή την απερίσκεπτη συμπεριφορά του Επιμηθέα, ο Προμηθέας δεν ήταν δυνατόν να μείνει απαθής. Έκλεψε τη φωτιά και την έντεχνη σοφία απο τους θεούς, απαραίτητα στοιχεία για την απόκτηση και τη χρησιμοποίηση τεχνικών γνώσεων, και τα δώρισε στον άνθρωπο. Έτσι αυτός μπόρεσε όχι μόνο να επιβιώσει και να διαφοροποιηθεί από τα άλλα έμβια όντα αλλά και να αναπτύξει έναν ανώτερο πολιτισμό. Διαβάστε το απόσπασμα της Θεογονίας του Ησίοδου για τον Προμηθέα. Συγκρίνετε τις αφηγήσεις του Ησίοδου και του Πρωταγόρα. ( Ερώτηση σχολικού βιβλίου σελ.76 ) Οι δύο μύθοι πραγματεύονται την κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα και την απόδοση της στους ανθρώπους για την καλυτέρεψη της ζωής τους. Ωστόσο : i. μια σοβαρή διαφορά είναι ότι ο Ησίοδος αναφέρει πως τη φωτιά οι άνθρωποι την είχαν και τους την πήρε ο Δίας για εκδίκηση επειδή ο Προμηθέας τον ξεγέλασε στη μοιρασιά των ζώων που προορίζονταν για θυσίες. Ο Προμηθέας όμως την έκλεψε και την έδωσε στους ανθρώπους ξανά. Αντίθετα ο Πρωταγόρας εμφανίζει τον Προμηθέα να κλέβει από την αρχή τη φωτιά επειδή ο άνθρωπος είχε μείνει ανυπεράσπιστος εξαιτίας της αφροσύνης του Επιμηθέα. ii. Επίσης ο Ησίοδος ενδιαφέρεται να περιγράψει τους καβγάδες του Δία και του Προμηθέα και παρεμπιπτόντως αναφέρεται στους ανθρώπους. Αντίθετα ο Πρωταγόρας έχει ως στόχο να ερμηνεύσει πως οι άνθρωποι προχώρησαν στην οργάνωση κοινωνιών, μ' ένα μύθο "ανθρωποκεντρικό". Γι' αυτό μιλάει για κλοπή και της έντεχνης σοφίας, ενώ ο Ησίοδος μόνο για την κλοπή της φωτιάς. iii. Ενώ ο Ησίοδος δεν αναφέρεται καθόλου στη διαδικασία δημιουργίας του ανθρώπου και των θνητών όντων, ο Πρωταγόρας επικεντρώνεται κυρίως σ' αυτό το ζήτημα καθώς και στο πρόβλημα του εξοπλισμού του απέναντι στους κινδύνους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τον ένα μύθο τον διηγείται ένας ποιητής, ενώ τον άλλο ένας φιλόσοφος. iv. Μια τελευταία διαφορά είναι η διαφορετική αντίληψη που έχουν ο Ησίοδος και ο Πρωταγόρας για το θεό. Στο μύθο του Ησίοδου ο Δίας παρουσιάζεται αδιάφορος προς το ανθρώπινο γένος έως εχθρικός, ενώ στου Πρωταγόρα περισσότερο φιλικός. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις της ν.ε. : βιοποριστικός - σχέδιο - γόνος - ενοχή προσταγή - άγημα - ευπρεπώς - μείγμα βιοποριστικός > ἐξεπὸριζεν σχέδιο > ἔχων Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 14
15 γόνος > γὲνη ενοχή > ἔχων προσταγή > προσὲταξαν άγημα > ἄγειν ευπρεπώς > πρὲπει μείγμα > μεὶξαντες Να γράψετε από δύο ομόρριζα των παρακάτω λέξεων : ἦν - μεὶξαντες - ἄγειν πεὶσας - διδοὺς - ἐμηχανᾶτο ἦν > ουσιαστικό / όντως μεὶξαντες > μιγαδικός / πρόσμειξη ἄγειν > άξονας / αγώνας πεὶσας > πειθώ / πεποίθηση διδοὺς > δώρο / δοτική ἐμηχανᾶτο > μηχάνημα / μηχανικός Να συμπληρωθούν τα κενά με ομόρριζα απλά ή σύνθετα των λέξεων του κειμένου : μεὶξαντες - ἐπὶσκεψαι - πεὶσας Τα επιχειρήματα του δεν ήταν καθόλου. Ενεργεί συχνά επιπόλαια και. Ηταν αρκετά τα του εγκλήματος. Τελικά αποδείχτηκε ότι δεν είχε καμία στην υπόθεση. Μετά την παρατήρηση και τα αρνητικά σχόλια έπεσε σε Στην ύπαιθρο διατηρούνται κάποια παραδοσιακά στοιχεία. Τα επιχειρήματα του δεν ήταν καθόλου πειστικά. Ενεργεί συχνά επιπόλαια και απερίσκεπτα. Ήταν αρκετά τα πειστήρια του εγκλήματος. Τελικά αποδείχτηκε ότι δεν είχε καμία ανάμειξη στην υπόθεση. Μετά την παρατήρηση και τα αρνητικά σχόλια έπεσε σε περίσκεψη. Στην ύπαιθρο διατηρούνται κάποια αμιγώς παραδοσιακά στοιχεία. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 15
16 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Παρατηρήστε πως χαρακτηρίζονται μέσα στο κείμενο του Πρωταγόρα οι δραστηριότητες που σήμερα ονομάζουμε «τεχνολογία». Σχολιάστε αυτούς τους χαρακτηρισμούς. (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 78) Οι δραστηριότητες που σήμερα ονομάζουμε τεχνολογία στο κείμενο εντοπίζονται στα εξής σημεία: i. «τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί» ii. «τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ηφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς» iii. «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν» Στην ουσία αναφέρονται δύο στοιχεία της τεχνολογίας: η «ἔντεχνος σοφία» δηλαδή η θεωρητική γνώση της Αθηνάς και «ἡ ἔμπυρος τὲχνη» δηλαδή η πρακτική του Ηφαίστου. Η εναρμόνιση των δύο τμημάτων οδηγεί στην πρόοδο του τεχνικού πολιτισμού. Άλλωστε ο Ήφαιστος είναι ο θεός των τεχνικών κατασκευών, ο δημιουργός τεχνίτης θεός, και η Αθηνά είναι η θεά της σοφίας και της πνευματικής δημιουργίας. Και τα δυο μαζί τμήματα αποτελούν «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν». Υπάρχουν οι τεχνικές γνώσεις: η σοφία που εμπεριέχει την τέχνη, δηλαδή τις ικανότητες που για την εφαρμογή τους χρειάζεται η βοήθεια της κινητήριας δύναμης που είναι η φωτιά. «Ἡ ἔντεχνος σοφία» είναι η ευφυΐα και η κατασκευαστική ικανότητα, οι απαραίτητες δεξιότητες που καλύπτουν τις βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά και τις τέχνες. Με τον όρο αυτό νοείται η δύναμη του ανθρώπινου νου, η οξύνοια του και η εμπειρία του σε κάποια τέχνη. Δεν είναι παρά μία διαφορετική έκφραση για τη δεξιοτεχνία («σύνεσις» στον Ευριπίδη). Είναι οι τεχνικές γνώσεις που είναι η υποδομή του υλικού πολιτισμού του ανθρώπου. «Ἡ ἔντεχνος σοφία» παρουσιάζεται έμφυτη στον άνθρωπο από την αρχή της δημιουργίας του αμέσως μετά το βιολογικό σχηματισμό του που συντελέστηκε στη φάση που ασχολήθηκε ο Επιμηθέας. [Επίσης ταυτίζεται και με τη φράση «τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν» του κειμένου] Σύμφωνα με την Iris Murdoch «Οι Έλληνες γενικότερα στερούνταν την ευλαβική ιδέα των "καλών τεχνών" γι αυτό δεν υπάρχει χωριστός όρος στα ελληνικά, η λέξη τέχνη καλύπτει τις "καλές τέχνες", τη χειροτεχνία και την επιδεξιότητα». Η «ἔμπυρος τὲχνη» αποτελεί το πρακτικό μέρος, τη βάση και το κύριο «εργαλείο» για την ανάπτυξη κάθε τεχνολογικού επιτεύγματος. Ο άνθρωπος εξοπλίζεται με σοφία που εμπεριέχει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τις τεχνικές και κατασκευαστικές εφαρμογές. Η φωτιά είναι η κινητήρια δύναμη για την επίτευξη αυτών των εφαρμογών. Μοιάζει με την έννοια της σημερινής τεχνολογίας, αφού για την ανάπτυξη της χρειάζεται τεχνογνωσία (σοφία) και ενέργεια (πῦρ), με τη διαφορά ότι σήμερα ο άνθρωπος αξιοποιεί πολλές πηγές ενέργειας. Είναι η πηγή ενέργειας και η απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη κάθε τεχνολογικού επιτεύγματος. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 16
17 Λαμβάνοντας υπόψη σας τις θεϊκές ιδιότητες της Αθηνάς και του Ήφαιστου, να προσδιορίσετε τι ακριβώς εννοεί ως «έντεχνη σοφία» ο Πρωταγόρας. Η τέχνη και τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα συμπεριλαμβάνονται, νομίζετε, στην έντεχνη σοφία; Υπάρχει πρωταρχική σχέση ανάμενα στην τεχνολογία και την τέχνη; Είναι και η τέχνη εξίσου απαραίτητη στη δημιουργία του πολιτισμού και στην επιβίωση του ανθρώπου μέσα σε μια φύση εχθρική; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 79) Ο όρος «ἔντεχνος σοφία» περιέχει τη λέξη τέχνη και κατ επέκταση αναφέρεται και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Βέβαια δεν είναι σχετική με τη σύλληψη της ιδέας ενός καλλιτεχνικού έργου αλλά με την υλοποίηση αυτών των καλλιτεχνικών ιδεών και την δημιουργία έργων με τη βοήθεια των τεχνικών γνώσεων και των εργαλείων. Η τέχνη ως καλλιτεχνικό δημιούργημα δεν έχει άμεση σχέση με την «ἔντεχνον σοφίαν», αφού αναφέρεται κατά κύριο λόγο στην έμπνευση, στη σκέψη, στο ταλέντο. Παρολ αυτά για να υλοποιηθεί η ιδέα, η καλλιτεχνική αυτή έμπνευση, είναι απαραίτητα τα υλικά μέσα, η τεχνογνωσία (δηλαδή η «ἔντεχνος σοφία» και το «πῦρ»). Η γέννηση και η ανάπτυξη της τεχνολογίας υπηρετεί μέχρι κάποιο σημείο την τέχνη και στηρίζεται σ αυτή. Με την τεχνολογία, ο άνθρωπος κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει ανάμεσα στα «ἄλογα ὄντα» αλλά και να διαφοροποιηθεί από αυτά, να αναπτύξει πολιτισμό και μια ανώτερη μορφή ζωής. Σ αυτή την ανώτερη μορφή ζωής ο άνθρωπος δημιούργησε την τέχνη, η οποία δεν είναι εξίσου απαραίτητη για την επιβίωση του μέσα σε μια φύση εχθρική αλλά για την ψυχή του ανθρώπου ως πηγή έκφρασης συναισθημάτων. Άλλωστε η λέξη πολιτισμός είναι συνυφασμένη με τη λέξη τέχνη. Να εντοπίσετε στο κείμενο την αδυναμία του αποτελέσματος της διανομής που πραγματοποίησε ο Επιμηθέας ως προς τα έλλογα όντα. Να αναφέρετε με ποιο τρόπο ο Προμηθέας προσπαθεί να την επιλύσει και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα της ενέργειας αυτής. Ο Επιμηθέας έκανε τη διανομή των δυνάμεων σε όλα τα έμβια όντα με τέτοιο τρόπο που να τους εξασφαλίσει την επιβίωση και την διαιώνιση του είδους τους. Ενεργώντας όμως με απερισκεψία και χωρίς να είναι καθόλου προνοητικός, όταν σταμάτησε η διανομή, όπου και του είχαν τελειώσει πλέον οι δυνάμεις, διαπίστωσε ο ίδιος ότι είχε ήδη σπαταλήσει όλες τις ιδιότητες και είχε ξεχάσει τον άνθρωπο αφήνοντας τον εντελώς «ἀκόσμητον» «γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον». Βρισκόταν σε δεινή πλέον θέση και γι αυτό «ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο» και η αγωνία του δυνάμωνε καθώς πλησίαζε η μέρα που το ανθρώπινο γένος εξαιτίας της δικής του απρονοησίας θα οδηγούνταν στον αφανισμό του. Περίμενε έναν από μηχανής θεό που θα έδινε λύση στο πρόβλημα, και αυτός ήταν ο Προμηθέας. Ο τελευταίος ήρθε να επιθεωρήσει «ἐπισκεψόμενος» τη διανομή που έκανε ο αδελφός του Επιμηθέας, (όπως άλλωστε ο ίδιος επιθυμούσε και του είχε ζητήσει). Φιλεύσπλαχνος και φιλάνθρωπος ο Προμηθέας και γνωρίζοντας ότι το έργο των δύο Τιτάνων επρόκειτο να χαρακτηριστεί αποτυχία με τον αφανισμό του ανθρώπινου είδους ενέργησε αποφασιστικά. Έκλεψε τις τεχνικές γνώσεις του Ηφαίστου και της Αθηνάς και τις δώρισε στον άνθρωπο, πιο συγκεκριμένα: «τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί» «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν» Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 17
18 «τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ηφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Αθηνᾶς» Ο γενναίος Προμηθέας αντιμετώπισε εύστοχα το πρόβλημα που δημιούργησε ο αδελφός του, με τρόπο που τον χαρακτηρίζει φιλάνθρωπο και στη συνέχεια υπέμενε με δύναμη ψυχής το μαρτύριο του στον Καύκασο. Οι τεχνικές γνώσεις εννοούνται εδώ χορηγημένες στον άνθρωπο ως ολοκληρωμένο σύνολο a priori και όχι ως απόκτημα σταδιακής πείρας και κόπου μέσα στους αιώνες. Συμφωνείτε με την ανάγνωση αυτή του μύθου ή όχι και γιατί; Διαβάζοντας κάνεις τον μύθο του Πρωταγόρα αρχικά θα παρατηρήσει ότι στο σημείο αυτό οι τεχνικές γνώσεις (τεχνολογία) δόθηκαν ολοκληρωμένες a priori στον άνθρωπο και δεν αποτελούν απόκτημα σταδιακής πορείας και εξέλιξης του ανά τους αιώνες. Θα πρέπει λοιπόν να διαβάσει κανείς το μύθο και να τον ερμηνεύσει με συμβολισμούς καθώς λέει και ο W. Jaeger. «Η μυθική μορφή με την οποία ο Πρωταγόρας ντύνει την άποψη του για τη γένεση του πολιτισμού δε μας επιτρέπει να πάρουμε κάθε λέξη του τοις μετρητοίς». Με αυτόν τον τρόπο η παρέμβαση του Προμηθέα στην υπόθεση θα πρέπει να θεωρηθεί ότι συμβολίζει μια φάση της εξέλιξης του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα παρατηρούμε δύο στάδια. Πρώτο στάδιο: Η φάση του Επιμηθέα. Σ αυτό το στάδιο έχουμε το βιολογικό σχηματισμό του ανθρώπου. Παρατηρείται η φυσική του αδυναμία να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και να επιβιώσει, αφού σε σχέση με τα υπόλοιπα έμβια όντα αυτός είναι γυμνός, άστρωτος, ανυπόδητος, και άοπλος. Δεύτερο στάδιο: Η φάση του Προμηθέα. Η τεχνική του Ηφαίστου και η σοφία της Αθηνάς είναι η βάση του τεχνικού πολιτισμού που οδηγεί τον άνθρωπο όχι μόνο στην επιβίωση του, αλλά και σε μια ανώτερη μορφή ζωής σε σχέση με τα υπόλοιπα ζώα. Γεννιούνται οι τέχνες, σχηματίζονται οι πρώτες κοινωνίες, διαμορφώνονται οι πρώτοι θεσμοί και ανακαλύπτεται ο έναρθρος λόγος. [Υπάρχει και τρίτο στάδιο: «τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν». Στο στάδιο αυτό έχουμε τη δημιουργία των πόλεων με την «αἰδῶ» και την «δίκην» που θα δωρίσει τελικά μόνος του ο Δίας στον άνθρωπο.] ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ κλὲψας < κλὲπτω i. Να σχηματίσετε τρία παράγωγα ουσιαστικά από το ρήμα. ii. Χρησιμοποιώντας ως πρώτο συνθετικό το θέμα του ρήματος να γράψετε δυο σύνθετες λέξεις. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 18
19 κλοπὴ, κλὲφτης, κλεψιὰ. κλεψὶτυπος, κλεψὺδρα. Να εντοπίσετε στο κείμενο λέξεις ομόρριζες με τις ακόλουθες: Καταναλωτισμός, μελωδικός, οδόστρωμα, εύχρηστος, επίφοβος, κοινόβιο, λαθρεπιβάτης, προμήθεια, κλεψύδρα, κόσμημα. καταναλώσας, ἐμμελῶς, ἄστρωτον, χρησίμην, φοβεραὶ, βίου, λαθὼν, Προμηθεὺς, κλέψας, ἀκόσμητον. Εφιλοτεχνείτην: από το πρώτο συνθετικό της λέξης δημιουργήστε τέσσερις τουλάχιστον σύνθετες λέξεις. Φιλόλογος, φιλότεχνος, φιλόζωος, φίλαθλος. Να γράψετε στο τετράδιο σας ποιες από τις λέξεις του πρωτότυπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω λέξεις: χρέος, επόπτης, επιφυλακτικός, βιομήχανος πολίτευμα. Χρήσαιτο, ὁρᾶ, φυλακαὶ, ἀμήχανον ἀκρόπολιν. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:σοφὸς, ἄστρωτον, εὕροι, λέγεται, ἀνυπόδητον. σοφιστική-πάνσοφος, στρώμα-οδόστρωμα, εύρος-εφεύρεση, λεξικό-λόγος, δέσιμο-δεσμώτης. Για κάθε ένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου να σχηματίσετε ομμόριζα (απλά ή σύνθετα) της αρχαίας Ελληνικής, χρησιμοποιώντας τις παραγωγικές καταλήξεις που σας δίνονται (ένα για κάθε κατάληξη): i. δίκη: -άζω, -αιος, -σις, -μα. ii. λέγεται : -ος, -ύδριον, -ισμός, -ιος. iii. ἀκόσμητον : -μα, -ιος, -σις,-ικος. iv. κτητήν : -μα, -σις,-ικος. δικάζω καταδικάζω, δίκαιος, δικαίωσις, ἐκδίκασις, ἐκδίκησις, δικαίωμα, ἀδίκημα. λόγος, λογύδριον (σύντομος λόγος), λογισμός, λόγιος. κόσμημα, κόσμιος, κόσμησις, κοσμικός. κτῆμα, κτῆσις, κτητικός. Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 19
20 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποια είναι η συνεισφορά του Δία στον πολιτισμό, σύμφωνα με το μύθο του Πρωταγόρα; Σε τι διαφέρει η προσφορά του Δία από το δώρο της φωτιάς του Προμηθέα; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 83) Τα δώρα του Προμηθέα (ἔντεχνος σοφία καὶ πῦρ) βοήθησαν τον άνθρωπο να προφυλαχθεί από τη φύση και παράλληλα έθεσαν τα θεμέλια του υλικού και τεχνικού πολιτισμού. Όμως με αυτά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει ούτε τα θηρία ούτε να οργανώσει κοινωνίες. Επιπλέον, τα δώρα αυτά τα έκλεψε ο Προμηθέας από τους θεούς. Αντίθετα, τα δώρα του Δία (αἰδώς καὶ δίκη), που ήταν προσφορά του ίδιου, έσωσαν τον άνθρωπο από τον αφανισμό αλλά κυρίως τον βοήθησαν να αποκτήσει την πολιτική αρετή, να δημιουργήσει κοινωνίες και να αναπτύξει υψηλό επίπεδο πολιτισμού. Πώς βλέπετε να ορίζεται η πολιτική αρετή μέσα στο απόσπασμα; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 83) Η πολιτική αρετή είναι συνώνυμο της αἰδοῦς και της δίκης και την έχουν αναγκαστικά όλοι όσοι ζουν σε οργανωμένες κοινωνίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι η πολιτική τέχνη ή αρετή αναφέρεται ως γνώρισμα όλων των δημοκρατικών πολιτών, αφού μοιράστηκε σε όλους από το Δία («πάντες μετεχόντων»). Πώς βλέπετε να διαρθρώνονται, μέσα στο μύθο του Πρωταγόρα, τα στάδια της εξέλιξης του πολιτισμού που κατακτά ο άνθρωπος; (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 83) 1. Αρχικά, ο Προμηθέας εξασφαλίζει στους ανθρώπους τη φωτιά και την έντεχνη σοφία. Αυτά αποτέλεσαν τη βάση για τη μετέπειτα εξέλιξη του πολιτισμού του ανθρώπου. 2. Ανάπτυξη θρησκείας και θρησκευτικής τέχνης. 3. Ανάπτυξη γλώσσας. 4. Γένεση υλικού-τεχνικού πολιτισμού. 5. Οργάνωση κοινωνιών. Συγκρίνετε το μύθο του Πρωταγόρα με το απόσπασμα του Αισχύλου από τον Προμηθέα Δεσμώτη. (βλέπε σχολικό βιβλίο σελ ) (ερώτηση από το σχολικό εγχειρίδιο στη σελίδα 83) Και στα δύο αποσπάσματα ο Προμηθέας παρουσιάζεται ως ο ευεργέτης του ανθρώπου χάρη στο δώρο της φωτιάς. Στον Προμηθέα του Αισχύλου οι άνθρωποι πριν την παρέμβαση του Προμηθέα ζούσαν σε σπηλιές και δε διέθεταν νου και σκέψη για να μπορούν να συλλάβουν και να κατανοήσουν τον κόσμο. Ο Προμηθέας, λοιπόν, τους διδάσκει όλες τις τέχνες : αρχιτεκτονική, ξυλουργική, αστρονομία, Φροντιστήρια Μ.Ε.«ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ» - Μ. Αλεξάνδρου 29 Σελίδα 20
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Παρατηρήστε πως χαρακτηρίζονται μέσα στο κείμενο του Πρωταγόρα οι δραστηριότητες που σήμερα ονομάζουμε «τεχνολογία». Σχολιάστε αυτούς τους χαρακτηρισμούς. (ερώτηση από το σχολικό
Διαβάστε περισσότεραΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποιο είναι το θέμα του κεφαλαίου; Να εντοπίσετε στο κείμενο τις φράσεις που το αποδίδουν πληρέστερα και να το διατυπώσετε επιγραμματικά. Θέμα της συγκεκριμένης ενότητας είναι το
Διαβάστε περισσότεραA1.Και αυτά επινοούσε,γιατί πρόσεχε μήπως κάποιο γένος αφανιστεί-και αφού τα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ A1.Και αυτά επινοούσε,γιατί πρόσεχε μήπως κάποιο γένος αφανιστεί-και αφού τα εφοδίασε σε ικανοποιητικό βαθμό με τα μέσα αποφυγής της αλληλοεξόντωσης τους, επινοούσε μέσα προστασίας γα τις μεταβολές
Διαβάστε περισσότεραΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)
ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης
Διαβάστε περισσότερα37 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 18 Απριλίου 2002
37 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ 18 Απριλίου 2002 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, «ΠΛΑΤΩΝΑ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ» ΤΑΞΗ: Γ, ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: Αρετή Πότσιου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ: Νίκος Κοκκινάκης
Διαβάστε περισσότεραΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν»
1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ (ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη κοινωνικών οντοτήτων ή διαφορετικά, ομάδων
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Για τον Αριστοτέλη, όλες οι ενέργειες των ανθρώπων γίνονται για κάποιο τέλος, δηλαδή για κάποιο σκοπό που είναι ο ανώτερος όλων των αγαθών, την ευδαιμονία. Σύμφωνα
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΡΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ- ΓΝΩΣΤΟ Α1. Και αυτά
Διαβάστε περισσότεραΑΡΥΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ. Α1. α. 1.Λάθος, 2.Σωστό, 3.Σωστό, 4. Λάθος, 5.Σωστό
Α1. α. 1.Λάθος, 2.Σωστό, 3.Σωστό, 4. Λάθος, 5.Σωστό Α1.β. 1. «Ἅτε δή οὖν οὐ πάνυ ἄλογα» 2. «ἔρχεται Προμηθεύς νομήν». 3. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος εὕροι». 4. «Τῷ δέ Προμηθεῖ.εἰσελθεῖν». 5. «ἐκ τούτου..γίγνεται».
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2014-2015
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β1.Ο Πρωταγόρας παρουσιάζει στο σημείο αυτό μια ιδιαιτέρως ρηξικέλευθη τοποθέτηση σχετικά με την έννοια και το σκοπό της τιμωρίας. Η τιμωρία, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα δεν είναι εκδίκηση και
Διαβάστε περισσότερατι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και
Διαβάστε περισσότεραΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ. Θέμα: Απόδειξη του ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί είναι η ίδια η αγωγή των νέων στην Αθήνα.
ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ Θέμα: Απόδειξη του ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί είναι η ίδια η αγωγή των νέων στην Αθήνα. Οι φορείς της αγωγής στην Αθήνα Βαθμίδες αγωγής Παιδευτικά μέσα A).. α).......
Διαβάστε περισσότεραΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ
http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος
Διαβάστε περισσότεραΑρχαία Ελληνικά προσανατολισμού
Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού Διδαγμένο κείμενο Α. Και όταν επρόκειτο να φέρουν αυτά στο φως, διέταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα και να τα στολίσουν και να μοιράσουν στο καθένα ιδιότητες όπως πρέπει.
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2017
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2017 Α1. Στις άλλες δηλαδή ικανότητες, όπως ακριβώς λες εσύ, αν κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι ικανός αυλητής ή ικανός σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, στην οποία δεν είναι,
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Δευτέρα 22 Ιουλίου 2013 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Δευτέρα 22 Ιουλίου 2013 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Α. Επειδή λοιπόν ο Προμηθέας βρέθηκε σε δύσκολη θέση, ποια λογής σωτηρία να βρει για τον άνθρωπο,
Διαβάστε περισσότεραΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια
18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε
Διαβάστε περισσότεραΓΝΩΣΤΟ. Α1.α. 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Σωστό
ΓΝΩΣΤΟ Α1.α. 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Σωστό Α1.β. 1. Ἐπιμηθεύς ἒλαθεν ἁυτόν καταναλώσας τας δυνάμεις εἰς τα ἂλογα λοιπόν δή ἀκόσμητον ἒτι αὐτῷ ἦν τό ἀνθρώπων γένος 2. Ἒρχεται Προμηθεύς ἐπισκεψόμενος
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
~ 1 ~ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1. Γιατί, στις άλλες ικανότητες, όπως ακριβώς εσύ
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 24 Ιουλίου 2012
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 24 Ιουλίου 2012 1) Ακόμη, εξασφάλιζε τροφές διαφορετικές για το κάθε γένος, δηλαδή σε άλλα χορτάρι από τη γη, σε άλλα καρπούς δέντρων και σε
Διαβάστε περισσότεραΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος
1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό,
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ A1. α. 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Σωστό β. 1. «Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν κατάναλώσας τὰς δυνάμεις
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα
Διαβάστε περισσότεραΑΙΣΧΥΛΟΥ 16 - ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ - ΤΗΛ.
~σελίδα 1 από 5 ~ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Διδαγμένο κείμενο A1.
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Διδαγμένο κείμενο
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο Α1. Στις άλλες,
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα 1 η Η πολιτική αρετή που διδάσκει ο Πρωταγόρας μπορεί να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας;
Ενότητα 1 η Η πολιτική αρετή που διδάσκει ο Πρωταγόρας μπορεί να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Το αντικείμενο της διδασκαλίας του Πρωταγόρα Ο Πρωταγόρας, απαντώντας στο ερώτημα του Σωκράτη τι θα μάθει
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.1 Β.1 -Στις τέχνες: Στην πολιτική αρετή Αξιολόγηση επιχειρήματος Β.2
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.1 Στις άλλες δηλαδή ικανότητες, όπως ακριβώς λες εσύ, αν κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι ικανός αυλητής ή ικανός σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, στην οποία όμως δεν είναι, ή τον περιγελούν ή αγανακτούν,
Διαβάστε περισσότεραΠρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:
Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1.α. 1.Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Σωστό β. 1. ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα 2. ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.
Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα
Διαβάστε περισσότεραΚατανόηση προφορικού λόγου
Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο Γ Δεύτερη διδακτική πρόταση Μυθολογία Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων: 1 διδακτική ώρα έφηβοι και
Διαβάστε περισσότεραΜελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος
Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος ΗΜελέτη Περιβάλλοντος Είναι κατ εξοχήν διαθεματικό αντικείμενο, διότι αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται
Διαβάστε περισσότεραΑρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»
Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά
Διαβάστε περισσότεραΧρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,
Διαβάστε περισσότεραΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ A') ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΡΙΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ
Διαβάστε περισσότεραVIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας
VIDEOφιλοσοφείν: Η τεχνολογία στην υπηρεσία της Φιλοσοφίας Παραδείγματα διδακτικής αξιοποίησης video στο μάθημα των Αρχών Φιλοσοφίας (Β Λυκείου Γενική Παιδεία) 3 ο ΓΕ.Λ. ΠΕΙΡΑΙΑ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Μαλεγιαννάκη
Διαβάστε περισσότεραΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις
Σελίδα 1 από 5 Απαντήσεις Β.1 Το συγκεκριμένο απόσπασμα αντλήθηκε από το 8 ο βιβλίο των Πολιτικών του Αριστοτέλη, που έχει ως θέμα του την παιδεία. Ήδη, από την πρώτη φράση του αποσπάσματος (ὅτι μέν οὖν
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.» Μη ξέροντας λοιπόν ο Προμηθέας τι είδους
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα
Διαβάστε περισσότεραΑναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης
Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες
Διαβάστε περισσότερα323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α 323 Α) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Για όποιον εξετάζει το πολίτευμα, δηλαδή ποια είναι η ουσία του κάθε πολιτεύματος και ποια τα χαρακτηριστικά του, το πρώτο
Διαβάστε περισσότεραΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Βασίλης Καραγιάννης Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στα τμήματα Β2 και Γ2 του 41 ου Γυμνασίου Αθήνας και διήρκησε τρεις διδακτικές ώρες για κάθε τμήμα. Αρχικά οι μαθητές συνέλλεξαν
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Μάθημα: Νέα Ελληνικά Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΛΗΡΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο. Πλάτωνος-Πρωταγόρας 322d- 323c
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 09 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΛΗΡΕΙΣ
Διαβάστε περισσότεραΣύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ»
Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 4 Οκτωβρίου 2014 Τμήμα Α Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ 7 ΑΙΩΝΕΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 1. Να γράψετε ένα κείµενο, όπου θα αναφέρετε τα στοιχεία που συναγάγουµε για τη δοµή και τη λειτουργία της αθηναϊκής πολιτείας από τον «Ὑπὲρ Μαντιθέου» λόγο.
Διαβάστε περισσότεραΔιδαγμένο Κείμενο Πρωταγόρας, Ενότητα 2 η
Διδαγμένο Κείμενο Πρωταγόρας, Ενότητα 2 η Ἦν γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς
Διαβάστε περισσότεραΗ Γυναίκα στην Αρχαία Αθήνα. Χουτουρίδου Κλαούντια, καθ. κλ. ΠΕ07
Η Γυναίκα στην Αρχαία Αθήνα Χουτουρίδου Κλαούντια, καθ. κλ. ΠΕ07 Η ιδέα Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στο κοινωνικό σύνολο διαφοροποιείται από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Είναι πολύ
Διαβάστε περισσότεραΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Σκεπτικό της δραστηριότητας Βασική ιδέα του σεναρίου
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Τίτλος: Ο Σωκράτης και η εποχή του Συγγραφέας: Καλλιόπη Στυλιανή Κοντιζά Γνωστικό Αντικείμενο: Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων Τάξη: Γ Γυμνασίου Κείμενο: Κεφάλαιο 3 ο : Σωκράτης και
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1. Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική
Διαβάστε περισσότερα15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ
15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2015-16 ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ ΘΕΜΑ: «ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ», ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΟ Γ1 ΤΟΥ 10 ΟΥ Δ.Σ. ΤΣΕΣΜΕ ( ) ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. ΜΑΘΗΜΑ: Μελέτη Περιβάλλοντος. ( Ενότητα 3: Μέσα συγκοινωνίας και μεταφοράς
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΟ Γ1 ΤΟΥ 10 ΟΥ Δ.Σ. ΤΣΕΣΜΕ (10.11.2010) ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: Μελέτη Περιβάλλοντος ( Ενότητα 3: Μέσα συγκοινωνίας και μεταφοράς Κεφάλαιο 3: Κυκλοφορούμε με ασφάλεια) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013 Κείμενο Τηλεόραση και νέοι Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές των τηλεθεατών, δεν τους επηρεάζει όλους, όμως,
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Ον/μο:.. Α Λυκείου Γεν. Παιδείας 19-01-14 ΚΕΙΜΕΝΟ : Η αξία του διαλόγου Ο διάλογος ως κανόνας ζωής γεννήθηκε στον τόπο αυτόν που ζούμε. Και δεν εξυπονοούμε μονάχα το φιλοσοφικό
Διαβάστε περισσότεραΑΚΕΡΑΙΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ- ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΥΤΩΝ 1.2 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
ΑΚΕΡΑΙΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ- ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΥΤΩΝ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ασχολήθηκα 30 χρόνια με τη διδασκαλία των Μαθηματικών του Γυμνασίου, τόσο στην Μέση Εκπαίδευση όσο και σε Φροντιστήρια. Η μέθοδος που χρησιμοποιούσα για τη
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά
ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Άννα Κουκά Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Μετρήσεις. Σημαντικές παρατηρήσεις Γενικός ορισμός με πρακτικά κριτήρια Αξιολόγηση είναι η απόδοση μιας ορισμένης
Διαβάστε περισσότεραΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΣΚΟΠΟI ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Αγωγή α) Σύνολο από σκόπιμες, προγραμματισμένες και μεθοδευμένες ενέργειες και επιδράσεις (β) Διαδικασίες και επιδράσεις του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτιστικού περιβάλλοντος
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. α. Λάθος β. Λάθος γ. Σωστό δ. Λάθος ε. Σωστό
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη σχέση μεταξύ των όρων παιδεία και εκπαίδευση. Αρχικά, κάνει μία ιστορική αναδρομή στο παρελθόν και παραθέτει τους διαφορετικούς ορισμούς που δόθηκαν για την παιδεία,
Διαβάστε περισσότεραΧρησιμοποιήθηκε ο πίνακας, ό- που σημείωνα τις απαντήσεις τους.
Αποτίμηση της διδασκαλίας της Κοινωνικής & Πολιτικής Αγωγής ΣΤ Τάξη Δημοτικού Ονοματεπώνυμο:. Ομάδα:Α Γενική εκτίμηση της διδασκαλίας: Πιστεύω ότι η διδασκαλία μου ήταν αποτελεσματική και πολύ ευχάριστη
Διαβάστε περισσότεραΣύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 12 Οκτωβρίου 2013
Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 12 Οκτωβρίου 2013 Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΗΘΙΚΟΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΩΣ ΠΑΡΟΤΡΥΝΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ. 1. ιδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο. Πλάτωνος Πρωταγόρας, (321 Β6-322Α). Η κλοπή της φωτιάς
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ
Διαβάστε περισσότεραΠώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε
ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό
Διαβάστε περισσότεραΕπιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί
Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:
Διαβάστε περισσότεραΤηλ./Fax: 210.62.19.712, Τηλ: 210.6218.894 www.apolito.gr e-mail:info@apolito.gr Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3,
«...Πλαστήκαµε για να µην είµαστε µονάχοι. Για τούτο η καρδιά µας ασταµάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεων µας η ζωή φαίνεται αδειανή, ερηµωµένη, αδικαιολόγητη. Ζούµε και πλησιάζουµε
Διαβάστε περισσότεραΓράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα
Διαβάστε περισσότεραΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΠΡΙΑΜΗ ΒΑΓΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...
Διαβάστε περισσότεραΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο Α. Να σημειώσετε Σ για το Σωστό και Λ για το Λάθος, ανάλογα με το περιεχόμενο των φράσεων
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού
Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Σεντελέ Αικατερίνη, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αξιολόγησα τους μαθητές μου θεωρώντας την αξιολόγηση σαν μια διαδικασία
Διαβάστε περισσότεραΑλεξανδρής Γιώργος. Αλιάι Αουλόνα
Γ1 "Πρέπει να αισθανόμαστε τυχεροί που γεννηθήκαμε σε μια χώρα που μας παρέχει εκπαίδευση. Πρωταρχικός μας ρόλος είναι να σεβόμαστε τους καθηγητές και τους συμμαθητές μας και να απαιτούμε τα δικαιώματά
Διαβάστε περισσότεραΜαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα
Μαθημα 1. Η λατρεία στη ζωή των πιστών σήμερα ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές να 1. Διατυπώνουν τους προβληματισμούς τους γύρω από τη λατρεία. 2. Υποστηρίζουν με επιχειρήματα ότι στη χριστιανική θρησκεία η λατρεία
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία
Εισαγωγή «Όποιος έχει υγεία, έχει ελπίδα. Και όποιος έχει ελπίδα, έχει τα πάντα.» Τόμας Κάρλαϊλ Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο Ο πατέρας μου είναι γιατρός, ένας από τους καλύτερους παθολόγους που
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002
ΑΡΧΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΟΜΑ Α Α Α.1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα της Στήλης Β, που αντιστοιχεί
Διαβάστε περισσότεραΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η πρώτη λέξη του
Διαβάστε περισσότεραe-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων
e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη
Διαβάστε περισσότεραΦΟΡΜΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
ΦΟΡΜΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Στοιχεία εκπαιδευτικού Ονοματεπώνυμο: Μαρκαντωνάτος Δημήτρης Βαθμίδα: Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Ειδικότητα: Φιλόλογος E-mail: dmark@acn.gr, dmark@sch.gr Τίτλος μαθήματος: Οι θεσμοί
Διαβάστε περισσότεραΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σχεδίαση και Ανάπτυξη εφαρμογής ηλεκτρονικής εκπαίδευσης σε περιβάλλον Διαδικτύου: Υποστήριξη χαρακτηριστικών αξιολόγησης
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σχεδίαση και Ανάπτυξη εφαρμογής ηλεκτρονικής εκπαίδευσης σε περιβάλλον Διαδικτύου: Υποστήριξη χαρακτηριστικών αξιολόγησης ΚΑΡΠΑΤΣΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΓΝΩΣΤΟ Κείµενο: Πρωταγόρας, ενότητα 3 η, (321Β6 322Α) Α. Μετάφραση: Να µεταφραστεί το απόσπασµα: «Τὴν µὲν οὖν περὶ τὸν βίον µετῆλθεν» Β. Ερωτήσεις:
Διαβάστε περισσότεραΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ;
Ημερομηνία 23/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link diavasame.gr Ευμορφία Ζήση http://www.diavasame.gr/page.aspx?itemid=ppg1396_2146 ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ; 23.07.2015 Συντάκτης: Ευμορφία
Διαβάστε περισσότεραΑριστοτέλη "Ηθικά Νικομάχεια" μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ» ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-10 Μετάφραση ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Αφού λοιπόν η αρετή είναι δύο ειδών, απ τη μια διανοητική και απ την άλλη ηθική, η διανοητική στηρίζει και την προέλευση και την αύξησή
Διαβάστε περισσότεραΜέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης
Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης 1. MΕΘΟΔΟΣ Ο όρος μέθοδος, έτσι όπως χρησιμοποιείται στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, έχει ποικίλες σημασίες. Διαφοροποιείται
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000
Θέµα Α1 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον καθένα: Α
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Α1.α. 1. Λ 2. Σ 3. Σ 4. Λ 5. Σ
ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1.α. 1. Λ 2. Σ 3. Σ 4. Λ 5. Σ β. 1.
Διαβάστε περισσότεραΝα αναγνωρίζεται η ελευθερία του κάθε εκπαιδευτικού να σχεδιάσει το μάθημά του. Βέβαια στην περίπτωση αυτή υπάρχει ο κίνδυνος. αποτελεσμάτων.
Ιωάννης Ε. Βρεττός Αναλυτικό Πρόγραμμα Να δίνονται στους εκπαιδευτικούς όλοι οι στόχοι, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της απόκλισης και της διαφοροποίησης των αποτελεσμάτων. Στην περίπτωση αυτή δεσμεύεται
Διαβάστε περισσότεραΗθική ανά τους λαούς
Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ως όρος Όταν μιλάμε για ηθική, εννοούμε κάθε θεωρία που θέτει αντικείμενο θεωρητικής εξέτασης την πρακτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η φιλοσοφική ηθική διακρίνεται επομένως τόσο
Διαβάστε περισσότεραΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012 ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ εν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λέξη, τη διεθνή σήμερα λέξη «λόγος»,
Διαβάστε περισσότεραΈνα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα
1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι
Διαβάστε περισσότεραστόχοι καινοτομία επιτυχίες πωλήσεις προϊόντα γκάμα ιδέες μερίδιο αγοράς επιτυχίες στρατηγική αγοραστές πτώση άνοδος αγορές επιδιώξεις αστοχίες πώληση
αγοραστές άνοδος στόχοι πτώση προϊόντα επιτυχίες μερίδιο αγοράς αγορές καινοτομία επιδιώξεις πώληση ιδέες στρατηγική επιτυχίες αστοχίες γκάμα πωλήσεις ρεκόρ 5 ΜΕ ΤΙ ΕΧΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ 7 ΟΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ
Διαβάστε περισσότεραΠΛΑΤΩΝ - ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Ενότητα 1 η (318e-320c) - Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας;
ΠΛΑΤΩΝ - ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Ενότητα 1 η (318e-320c) - Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ερμηνευτικές ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ΑΣΚΗΣΗ 1 Πώς κρίνετε τη στάση του αθηναϊκού δήμου, όπως την περιγράφει
Διαβάστε περισσότεραΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Περίληψη ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 100-120 λέξεις χωρίς δικά σας σχόλια. Το κείµενο αναφέρεται στις επιπτώσεις της
Διαβάστε περισσότεραΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται
Διαβάστε περισσότεραΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ. Σελίδα 1
ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΑΝΘ ΚΩΔΙΚΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: ΘΕΜΑ 162ον (17691) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 11/12/14 ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ 1. Φ.Β. Σελ. 86 Ήδη όμως, κύριοι βουλευτές...για τα συμφέροντα
Διαβάστε περισσότεραΣπίτι μας είναι η γη
Σπίτι μας είναι η γη 1.α. Ο αρχηγός των Ινδιάνων λέει ότι η φύση είναι το σπίτι τους. Τι εννοεί; β. Πώς βλέπει ο λευκός τη φύση, σύμφωνα με τον Ινδιάνο; α. Η πρόταση αυτής της αγοραπωλησίας ήταν εντελώς
Διαβάστε περισσότεραΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1.
Διαβάστε περισσότεραΟι συζητήσεις Δρ Δημήτριος Γκότζος
Οι συζητήσεις Δρ Δημήτριος Γκότζος Οι διαφάνειες αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του Ι.Ε.Π. (2017). Οδηγός Εκπαιδευτικού για την Περιγραφική Αξιολόγηση στο Δημοτικό http://iep.edu.gr/images/iep/epistimoniki_ypiresia/epist_monades/a_kyklos/evaluation/2017/2a_perigrafiki_d
Διαβάστε περισσότερα«Φύλλο εργασίας 2» «Εντοπίζοντας χαρακτηριστικά της διαισθητικής βιολογικής γνώσης των μικρών παιδιών»
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ & ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ «ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ» Ομάδα εργασίας 1. 2. 3. Ημερομηνία: 15-3-2017 Μάθημα 4: «Η διαισθητική
Διαβάστε περισσότεραΗ ελληνική και η ευρωπαϊκή ταυτότητα
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΝΔΟΦΡ/ΚΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: (4) ΚΕΙΜΕΝΟ Η ελληνική
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000
Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Θέµα Α1 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Οι ασκήσεις που υπάρχουν στα βιβλία του ΚΕΕ (Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας) του ΥΠΕΠΘ της Α, Β, Γ Λυκείου.
Θ.Α. ΑΜΕΛΙ ΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Στις Γενικές Εξετάσεις υπάρχει και µια λεξιλογική άσκηση, η οποία βαθµολογείται µε 10 µονάδες, όσο δηλαδή και οι ασκήσεις της γραµµατικής ή του
Διαβάστε περισσότερα