Τοπικές ποικιλίες: Αναγκαίες αποσαφηνίσεις και επισκόπηση δράσεων

Transcript

1 Τοπικές ποικιλίες: Αναγκαίες αποσαφηνίσεις και επισκόπηση δράσεων Δρ. Ρ. Θανόπουλος Τμήμα Γεωργικών Εκμεταλεύσεων Γ.Π.Α. Π. Μπεμπέλη Καθηγήτρια Εργαστήριο Βελτίωσης Φυτών και Γεωργικού Πειραματισμού Γ.Π.Α.

2 Τι είναι τοπική ποικιλία (landrace) (αφοράταετήσιαείδη) αποτελεί ένα δυναμικό πληθυσμό, γενετικά ποικιλόμορφο με ιστορική προέλευση, με διακριτή ταυτότητα, δεν έχει γίνει χρήση της επιστήμης της βελτίωσης των φυτών, με τοπική προσαρμοστικότητα με παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας (Camacho Villa et al. 2005)

3 Επίσης μια τοπική ποικιλία μπορεί να αποτελείται από μίγμα τύπων, όπως στην περίπτωση του σίτου Από Κοκολιό (1948) με βάση Percival (1921)

4 Γεωγραφική ποικιλότητα Η Λαζαρίδη και συν. (2014) στα πλαίσια του προγράμματος EUROLEGUME εξέτασαν 23 πληθυσμούς μαυρομάτικου (αμπελοφάσουλου),vigna unguiculata, από τους οποίους οι 6 είχαν συλλεγεί στην Άνδρο. Οι 6 πληθυσμοί της Άνδρου διαχωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με διαφορές στα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους

5 Τι δεν είναι τοπική ποικιλία Βελτιωμένες ποικιλίες που δημιουργήθηκαν αποκλειστικά με επιλογή από γενετικό υλικό τοπικών ποικιλιών (κακώς γίνεται χρήση του κοινού ονόματος τους κατά την εγγραφή τους) Παλιές βελτιωμένες ποικιλίες διαγραμμένες από Εθνικό Κατάλογο ποικιλιών Αυτοφυή αρωματικά, καλλωπιστικά και λαχανευόμενα είδη που τώρα εξημερώνονται

6 Πολλαπλές διαστάσεις προϊστορικές ιστορικές τοπική ποικιλία

7 Θεόπετρα Τρικάλων Ρεβένια Πιερίας Σιδάρι Κέρκυρας Σχιστό Αττικής bp* bp bp bp Φακή Σιτάρια Σιτάρια Κριθάρι Λαθούρια Κριθάρι Κριθάρι Μπιζέλι Μπιζέλι Ρόβη Κουκί Φακή Σύκο Μπιζέλι Μπιζέλι Σύκο Σταφύλι (γίγαρτα) Φακή Φακή bp Σύκο Σύκο Όπως παραπάνω + Σταφύλι (γίγαρτα) Σιτάρια Ρόβι Αμύγδαλο Σταφύλι (γίγαρτα) bp Σχεδόν (επιλογή σε επίπεδο είδους από Κοτζαμάνη 2010)

8

9 Πολλαπλές διαστάσεις προϊστορικές ιστορικές κοινωνικές τοπική ποικιλία

10 Κοινωνικές σχέσεις Θέρος τρύγος πόλεμος Ανταλλαγή Εμπόριο Εκπαίδευση μεταφορά τεχνικών

11 Πολλαπλές διαστάσεις προϊστορικές ιστορικές κοινωνικές τοπική ποικιλία πολιτισμικές

12 Πολιτισμός Έθιμα Τέχνη Γλωσσικός πλούτος

13 Γλωσσικός πλούτος Κοκολιός (1959): 20 διαφορετικά ονόματα τοπικών ποικιλιών σταριού στη Πελοπόννησο Φάβα: Αρακάς (Σαντορίνη), Άφκος (Λήμνος), Γλυκουένι, Ξετρίχια (Κάρπαθος), Πίσε (Σκύρο) Σκύρος: Ψα: αγρός σπαρμένος με πίσε Ψάλωνo Ψάχυρα

14 Έθιμα Τέχνη Πολιτισμός ~300 π.χ. Στάρι μαλακό, σκληρό, κριθάρι Ρωμαϊκή περίοδος Σταφίδα Γλωσσικός πλούτος ~ 350 π.χ. Σπέρματα ελιάς Διατροφή (σιτηρά κρασί ελιά) Σουσάμι (Λήμνος) ~ 350 π.χ. Γίγαρτα (αμπέλου) Από Αδάμ Βελένη και συν. 2003

15 Πολλαπλές διαστάσεις προϊστορικές ιστορικές κοινωνικές τοπική ποικιλία πολιτισμικές οικονομικές

16 Σημερινό οικονομικό δυναμικό Ελαιόλαδο και επιτραπέζιες ελιές Οίνοι από ελληνικές ποικιλίες Κορινθιακή σταφίδα Σύκα Ετήσια είδη (φάβα, φασόλια, φακή, ντοματάκι)

17 Γιατί τοπικές ποικιλίες σήμερα; Η Ελληνική γεωργία στο διεθνές περιβάλλον ποσότητα ποιότητα διαφοροποίηση Σημαντική συμβολή τοπικών ποικιλιών Μία από τις επιλογές Χρήση: για οικιακή διατροφή (κήπος) για εμπορική δραστηριότητα

18 Δυνητικά όρια τοπικών ποικιλιών Παραγωγικά Βιοτικές πιέσεις (συσσώρευση ιώσεων) Καταναλωτικά πρότυπα Μετασυλλεκτική συμπεριφορά

19 Αναγνώριση σημασίας τοπικών ποικιλιών Διεθνής Συνθήκη για τους Φυτογενετικούς Πόρους στη Γεωργία FAO 2001 Ρώμη

20 Αναγνώριση Θεσμική (εγγραφή τοπικών ποικιλιών στους Εθνικούς Καταλόγους Ποικιλιών) Οδηγίες Ε.Ε. (2008/62/EC σιτηρά, όσπρια) (2009/145/EC κηπευτικά) Επιστημονική Αυξανόμενος αριθμός εργασιών: στηνελλάδα σε διεθνή περιοδικά

21 Μεθοδολογία απογραφής τοπικών ποικιλιών (στάδια) Ευαισθητοποίηση τοπικής κοινωνίας Απολογισμός στη τοπική κοινωνία προτάσεις Συνεντεύξεις συλλογή σπόρων, καταγραφές πολυετών σε όλα τα χωριά Συνειδητοποίηση αξίας τ.π. + Λαογραφική έρευνα Διατήρηση στον αγρό Γεωργικές συμβουλές Συνέχεια συλλογήςτοπικός σύνδεσμος Επιλογή μελέτη ετησίων Έρευνα για οπωροφόρα Έρευνα για αμπέλι Διαχείριση συλλογής

22 Επισκόπηση δράσεων Γ.Π.Α. Εξερευνητικές αποστολές Περιοχή Αριθμός χωριών Αριθμός συνεντεύξεων Αριθμός δειγμάτων Φορέας Συνεργάτες Άνδρος Δήμος (LIFE) Λουκρέζης Λευκάδα Δήμος Θωμάς Μεσσηνία Σκύρος Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη Δήμος (LIFE) Δροσινού Παππά Δαλακλίδης Αυγερινός

23 Παρέμβαση σε θεσμικό επίπεδο Κείμενο υπογραφών 16 ευρωπαίων επιστημόνων προς Ε.Ε. για διαβούλευση για τις Οδηγίες που αφορούν τις ετήσιες τοπικές ποικιλίες 10/12/2014 To Mr. Phil Hogan, European Commissioner of Agriculture and Rural Development Mr. Maurizio Martina, Italian Presidency of European Union, Mr. Jānis Dūklavs, Forthcoming Latvian Presidency of European Union, Subject: European legislation for crop landraces Crop landraces were and still are created by the interaction.

24 Απάντηση Ε.Ε. EUROPEAN COMMISSION DIRECTORATE-GENERAL FOR HEALTH AND FOOD SAFETY Unit E2- Plant Health Dear Ms Bebeli, Brussels, SANTE/PM/lav (2015) Subject: European legislation for crop landraces Thank you for your letter of 19 December 2014 concerning the Commission's legislation on crop landraces (Directives 2008/62/EC and 2009/145/EC), which was addressed to Commissioner Hogan who asked me to reply on his behalf.

25 Συμβολή στο πρόγραμμα του ΥΠΑΑΤ για τη διατήρηση τοπικών ποικιλιών Προτάσεις για να συμπεριληφθούν τοπικές ποικιλίες από διάφορες περιοχές της χώρας που μελετήθηκαν

26 Δημιουργία γεωργικών κήπων πολλαπλών χρήσεων Ζωντανή συλλογή Καλλιέργεια ετησίων ειδών Έρευνα Πολλαπλασιαστικό υλικό απαλλαγμένο φυτονόσων Εκπαίδευση Τουρισμός

27 Το επόμενο βήμα σκέψη Μονάδα/Ινστιτούτο φυτογενετικών πόρων και συμβιούντων μ/ο τουγ.π.a. Δυνητικό αντικείμενο Αυτοφυή είδη (ενδημικά, σπάνια, άγριους συγγενείς καλλ. ειδών, αρωματικά, φαρμακευτικά) Τοπικές ποικιλίες καλλιεργουμένων ειδών Μικροοργανισμοί (ριζόβια, μυκόρριζες κ.ά.)

28 Το επόμενο βήμα Μονάδα φυτογενετικών πόρων και συμβιούντων μ/ο Γ.Π.A. ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Θεσμικά: Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Μέλη (εθελοντικά): ΓΠΑ και εξωτερικοί συνεργάτες Αυτονομία Εργαστηρίων Διαχείριση (+ αναπαραγωγή) συλλογών ετησίων Επιμελητής συλλογών ετησίων ειδών Προγράμματα έρευνας

29 Αξία ζωντανών συλλογές Αμπελολογίας εργαστηρίων του Γ.Π.Α. Γεωργίας Δενδροκομίας Μελισσοκομίας και Σηροτροφίας Γεωργικής Μικροβιολογίας

30 Συμπεράσματα Η συνολική και διαχρονική συμβολή του Γ.Π.Α. είναι σημαντική στη: συλλογή διάσωση και μελέτη των τοπικών ποικιλιών (3 η, 4 η Συνεδρία)

31 Συμπεράσματα Γενικότερα θεωρούμε ότι οι συνθήκες είναι ώριμες γιατηνχάραξημιαολοκληρωμένηςπολιτικής διάσωσης, διαχείρισης, προστασίας και αξιοποίησης των τοπικών ποικιλιών της χώρα μας

32 Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας

33 Πηγές (1) Π. Αδάμ Βελένη, Ε. Πουλάκη, Κ. Τζαναβάρη 2003 Αρχαίες αγροικίες σε σύγχρονους δρόμους, Έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων Αθήνα, σ T.C. Camacho Villa, Maxted N., Scholten M.A., Ford Lloyd B.V Defining and identifying crop landraces. Plant Genet Resour: Charact Util 3: doi: /pgr

34 Πηγές (2) Γ. Κοτζαμάνη 2010 Από τη συλλογή στην καλλιέργεια: αρχαιοβοτανική διερεύνηση των πρώιμων σταδίων εκμετάλλευσης των φυτών και της αρχής της γεωργίας στον ελλαδικό χώρο (σπήλαιο Θεόπετρας, σπήλαιο Σχιστού, Σιδάρι, Ρεβένια). Διδακτορική Διατριβή Α.Π.Θ., σελ. 399 και 4 παραρτήματα. Ευσ. Λαζαρίδη, Γ. Ντατση, Δ. Σάββας, Π. Μπεμπέλη 2014 Αξιολόγηση φαινοτυπικής παραλλακτικότητας εγχώριων πληθυσμών βίγνας (Vigna unguiculata (L.) Walp.). 15ο Συνέδριο ΕΕΕΓΒΦ, «Εγχώριο Γενετικό Υλικό. Μοχλός ανάπτυξης σε ένα κλιματικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον» Λάρισα, Οκτωβρίου 2014

35 Στα πλαίσια του προγράμματος εξετάσαμε 24 πληθυσμούς μαυρομάτικου (23 τοπικοί και μία εμπορική ποικιλία). Ανάμεσά τους 6 από την Άνδρο. Εκ των οποίων από το μορφολογικό χαρακτηρισμό τους προκύπτουν 3 ομάδες. Η Λαζαρίδη και συν. (2014) στα πλαίσια του προγράμματος EUROLEGUME εξέτασαν 23 πληθυσμούς μαυρομάτικου (αμπελοφάσουλου),vigna unguiculata, από τους οποίους οι 6 είχαν συλλεγεί στην Άνδρο. Οι 6 πληθυσμοί της Άνδρου διαχωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με διαφορές στα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους