Η ποικιλότητα των Τοπικών Ποικιλιών Κηπευτικών

Transcript

1 Η ποικιλότητα των Τοπικών Ποικιλιών Κηπευτικών Φωτεινή Μυλωνά Υπεύθυνη της ΤΓΥ Αναπληρώτρια Ερευνήτρια ΤΓΥ, Ινστιτούτο Γενετικής, Βελτίωσης & Φυτογενετικών Πόρων (πρώην Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βόρειας Ελλάδας) ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ,ΤΘ 60458, Θέρμη

2 «Καυτό σημείο βιοποικιλότητας» η περιοχή της Μεσογείου και σημαντικό κέντρο καταγωγής

3 Η λεκάνη της Μεσογείου κέντρο καταγωγής

4 Ποικιλότητα Ειδών και μέγεθος έκτασης Η Ελλάδα περιλαμβάνει το πρωτογενές και δευτερογενές κέντρο καταγωγής για ~5800 είδη. Κατέχει την υψηλότερη μεσογειακή βιοποικιλότητα της Ευρώπης. Η βιοποικιλότητα έχει ενισχυθεί από: Έντονη ποικιλομορφία τοπίου Μεγάλο κατακερματισμό αγροτικού κλήρου Ήπιες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις Περιβαλλοντικές διαταραχές Υψηλό ποσοστό ενδημισμού, ~2.1

5 Η Τράπεζα Διατήρησης Γενετικού Υλικού Ιδρύθηκε το 1981 με την υποστήριξη του FAO-UN Χρηματοδοτήθηκε από το ΥπΑΑ&Τ Στη διάρκεια των 33 χρόνων δράσης συλλέγει και διατηρεί ~ δείγματα Καλλιεργούμενα είδη Άγρια συγγενή των καλλιεργούμενων ειδών (CWRs) Τοπικές αβελτίωτες ποικιλίες (local landraces) Ποικιλίες προς εξαφάνιση (obsolete cultivars) Βελτιωμένες σειρές Ενδημικά είδη

6 Τοπικές αβελτίωτες ποικιλίες γνωστές και ως παραδοσιακές ποικιλίες παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλότητα

7 Τι είναι τοπικές αβελτίωτες ποικιλίες? ΦΕΚ 565 / 7 Μαρτίου 2014 «ντόπια/τοπική αβελτίωτη ποικιλία» ή «ντόπιος/τοπικός αβελτίωτος πληθυσμός» είναι ένα σύνολο πληθυσμών ή κλώνων ενός φυτικού είδους οι οποίοι προσαρμόζονται φυσικά στις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής τους

8 Διατήρηση παραδοσιακών ποικιλιών Για να γίνει αποδεκτή ως διατηρητέα ποικιλία, ένας τοπικός αβελτίωτος πληθυσμός ή ποικιλία πρέπει να παρουσιάζει ενδιαφέρον για τη διατήρηση των φυτογενετικών πόρων.

9 Διατήρηση και αξιοποίηση τοπικών ποικιλιών H ΤΓΥ : εξερευνητικές αποστολές, συλλογή χαρακτηρισμός και τεκμηρίωση ανα-πολλαπλασιασμός αξιολόγηση (αγρονομικά, μορφολογικά, γενετικά χαρακτηριστικά, κλπ) αξιοποίηση (τι έχει γίνει ως σήμερα?)

10 Αξιοποίηση τοπικών ποικιλιών κηπευτικών Λαμβάνοντας υπόψη: Παραλλακτικότητα, ποικιλομορφία Προσαρμοστικότητα σε τοπικές εδαφο-κλιματικές συνθήκες Έλλειψη εγχώριων εμπορικών ποικιλιών

11 Εγγραφές στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών αξιοποίηση τοπικών ποικιλιών, πληθυσμών μέσω προγραμμάτων επιλογής και βελτίωσης εγγραφές ελληνικών ποικιλιών στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών

12 Εγχώριο γενετικό υλικό: επιλογή και βελτίωση Μαγνησίας Λάχανο Κιλκίς Πιπεριά-Π14 Πιπεριά-Π14 Αρετή Φλωρίνης Ζαργάνα Χρυσούπολης Έμι Θρακιώτικο Λαγκαδά

13 Ελληνικές ποικιλίες κηπευτικών Παραδείγματα ελληνικών ποικιλιών κηπευτικών Εγγεγραμμένες στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών Κυριότητας και διακίνηση του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ 3η Επιστημονική Συνάντηση «Τοπικές Ποικιλίες», Αθήνα 2015

14 Ποικιλότητα Curcubitaceae Στα Curcubitaceae (Κολοκυνθοειδή) ανήκουν είδη όπως: Κολοκύθια Νεροκολόκυθα Κολοκυθάκια Αγγούρια Πεπόνια

15 Ποικιλότητα Curcubita sp η ΤΓΥ διαθέτει > 304 καταχωρήσεις τοπικών ποικιλιών κολοκύθων

16 Σύγκριση μορφολογικών χαρακτηριστικών Curcubita C. maxima C. pepo C. moschata Παράδειγμα ποικιλότητας τοπικών ποικιλιών κολοκύθων. Στην μελέτη της μορφομετρικής ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν 16 δείγματα τοπικών ποικιλιών κολοκύθων της ΤΓΥ που ανήκουν σε τρία διαφορετικά είδη. Για την αξιολόγηση χρησιμοποιήθηκαν οι μορφολογικοί δείκτες κατά UPOV. Η μελέτη της γενετικής ποικιλότητας των 16 δειγμάτων έγινε με τη χρήση μοριακών δεικτών.

17 Μορφολογικά χαρακτηριστικά κατά UPOV Μερικά ενδεικτικά μορφολογικά χαρακτηριστικά που αξιολογήθηκαν είναι : 1. Σχήμα κοτυληδόνας 2. Χρώμα βλαστού 3. Μέγεθος φύλλου 4. Εμφάνιση μαρμάρωσης 5. Μήκος /Πάχος μίσχου του φύλλου 6. Μήκος σέπαλων θηλυκού άνθους 7. Ένταση πορτοκαλί χρωματισμού υπέρου 8. Μήκος ποδίσκου αρσενικού άνθους 9. Παρουσία τριχιδίων στον ποδίσκο του αρσενικού άνθους 10. Μήκος σέπαλων αρσενικού άνθους 11. Κύριο χρώμα ποδίσκου καρπού 12. Μέγεθος, μήκος, διάμετρος καρπού 13. Σχήμα καρπού 14. Παρουσία αυλακώσεων καρπού 15. Απόσταση μεταξύ αυλακώσεων καρπού

18 Δενδρογράμματα σχέσεων συγγένειας τοπικών ποικιλιών κολοκύθας με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και με μοριακούς δείκτες RAPDs Τσιβελίκας, Α Α.Π.Θ. Διδακτορική διατριβή

19 Κολοκύθι, Curcubita pepo Μελέτη γενετικής ποικιλότητας τοπικών ποικιλιών κολοκυθιού χρησιμοποιήθηκαν 36 τοπικές ποικιλίες κολοκυθιού, C. pepo της ΤΓΥ 90% της παραλλακτικότητας Xanthopoulou, A. et al Plant Mol Biol Rep

20 Δενδρόγραμμα σχέσεων συγγένειας 36 τοπικών ποικιλιών C. pepo με μοριακούς δείκτες Οι 36 τοπικές ποικιλίες κολοκυθιού διαχωρίζονται σε 5 ομάδες με βάση τη γενετική τους συγγένεια

21 Ποικιλότητα ειδών Cucumis sp Δείγμα παραδοσιακής ποικιλίας Cucumis melo Λευκό Αμυνταίου Ποικιλίες Θρακιώτικο Κόκκινη Μπανάνα η ΤΓΥ διαθέτει > 383 καταχωρήσεις τοπικών ποικιλιών C. melo και C. sativus

22 Ποικιλότητα Capsicum annum

23 Ποικιλίες Capsicum annum Ελληνικές ποικιλίες κηπευτικών εγγεγραμμένες στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών Π-13 Π-14 Φλωρίνης

24 Προέλευση δειγμάτων τοπικών ποικιλιών Capsicum annum

25 Δενδρογράμματα σχέσεων συγγένειας 30 τοπικών ποικιλιών πιπεριάς με χρήση μοριακών δεικτών ISSR EST-SSR SCoT Tsaballa, A., et al in press

26 Ποικιλότητα Solanaceae Μεσογειακή διατροφή και τοπικές ποικιλίες τομάτας μελιτζάνας μεγάλη η ποικιλότητα μορφολογικών χαρακτήρων τοπικών ποικιλιών τομάτας όπως αναδεικνύεται από πρόσφατες μελέτες Terzopoulos P.J. and Bebeli, P.J Sci. Hort.

27 Ποικιλότητα Solanum lycopersicum Ποικιλότητα ώριμων καρπών τοπικών πληθυσμών τομάτας.

28 Αξιολόγηση μορφολογικών χαρακτηριστικών σε τοπικές ποικιλίες S. lycopersicum Α/Α Ποικιλία Τύπος Χρώμα Βάρος καρπού (g) Διάμετρος (cm) Πάχος περικαρπίου (cm) Αριθμός χώρων Πράσινος ώμος Ρίγες επιφάνειας Σχήμα Αυλακώσεις επιφανείας Βαθούλωμα Μέγεθος στο ανθικής επάνω άκρο ουλής (cm) Σχήμα κορυφής 1 Ιθάκη ΤΠ κόκκινο 206,00 8,01 0,84 4, 5 ή 6 μικρός (1/4) απουσία ελαφρώς πεπλατυσμένο ασθενείς αβαθές 0,82 επίπεδο 2 Κύθηρα ΤΠ κόκκινο 254,10 7,54 0,73 >6 μικρός (1/4) απουσία πεπλατυσμένο μέτριες μεσαίο 1,25 επίπεδο 3 Εξοχής (ροζ) ΤΠ ροζ 440,10 10,37 0,82 >6 μικρός προς μεσαίος (1/4-1/3) απουσία ελαφρώς πεπλατυσμένο ασθενείς αβαθές 1,32 βαθουλωτό προς επίπεδο 4 Χανίων GRC448/04 ΤΠ κόκκινο 142,40 6,36 0,75 4, 5 ή 6 μεσαίος προς μεγάλος (1/3-1/2) απουσία απιοειδές ασθενείς αβαθές 0,50 επίπεδο προς οξύληκτο 5 Αμμολοχίτικ η ATS-019/06 ΤΠ κόκκινο 403,80 9,36 0,85 >6 μεσαίος (1/3) απουσία καρδιόσχημο έντονες μεσαίο 0,68 επίπεδο προς οξύληκτο Κρομμύδας, Κ. προσωπική επικοινωνία

29 Γενετική παραλλακτικότητα σε τοπικές ποικιλίες ντομάτας Αξιολόγηση της παραλλακτικότητας των τοπικών ποικιλιών τομάτας με χρήση μοριακών δεικτών Σχέσεις συγγένειας για τοπικές ποικιλίες τομάτας Μελέτη σημαντικών αγρονομικών και ποιοτικών χαρακτήρων Argiriou, N. personal communication

30 Ποικιλότητα Solanum melongena

31 Ποικιλίες Solanum melongena Λαγκαδά Έμι Τσακώνικη Ποικιλία Χρώμα Σχήμα Βάρος (g) Μήκος (cm) Διάμετρος (cm) Λαγκαδά σκούρο ιώδες κυλινδρικό ,5 Έμι σκούρο ιώδες ωοειδές ,5 Τσακώνικη ανοιχτό ιώδες με λευκές ρίγες κυλινδρικό 16 5,5 Κρομμύδας Κ Α.Π.Θ. Διδακτορική διατριβή.

32 Δενδρόγραμμα σχέσεων συγγένειας τοπικών ποικιλιών μελιτζάνας για μορφολογικά χαρακτηριστικά Η αξιολόγηση των μορφολογικών δεικτών έγινε σύμφωνα με το EGGNET: Eggplant Genetic Resources Network Papasotiropoulos, V., et al., personal communication

33 Ποικιλότητα Abelmoschus esculentus Ποικιλίες Πυλαίας Μπογιατίου Βελούδο

34 Σχέσεις συγγένειας τοπικών ποικιλιών μπάμιας για ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά Kyriakopoulou, Ο., et al. 2014, Sci Hort

35 Δενδρόγραμμα γενετικής απόστασης τοπικών ποικιλιών μπάμιας με τη χρήση μοριακών δεικτών Ανάλυση συντεταγμένων PCA. Οι ελληνικές ποικιλίες ομαδοποιούνται στις γκρίζες επιφάνειες. Kyriakopoulou, Ο. et al. 2014, Sci Hort

36 Ανατολική Μεσόγειος κέντρο καταγωγής ειδών Brassica κέντρο καταγωγής του Brassica rapa, το πρώτο καλλιεργούμενο είδος κέντρο καταγωγής του μπρόκολου, κουνουπιδιού, συγγενή του αγρίου B. cretica που εντοπίζεται στη Κρήτη η ΤΓΥ διατηρεί >280 καταχωρήσεις τοπικών αβελτίωτων ποικιλιών και άγρια συγγενή των καλλιεργούμενων (CWRs) για είδη Brassica ευρεία ποικιλότητα οικοτύπων Arabidopsis thaliana

37 Άγρια συγγενή των καλλιεργούμενων ειδών Brassica Beta nana Beta maritima Brassica cretica

38 Ποικιλότητα και δράσεις επί τόπου διατήρησης Η Ελλάδα αποτελεί σημείο εισόδου για καλλιέργεια ειδών Beta στην Ευρώπη, ποικιλότητα το Beta nana αποτελεί ένα ιδιαίτερο παράδειγμα άγριου είδους συγγενούς των καλλιεργούμενων το B. nana είναι συγγενές με τα καλλιεργούμενα είδη Beta όπως το B. vulgaris η ποικιλότητα των πληθυσμών B.nana απειλείται από υπερ-βόσκηση το B. maritima παρουσιάζει μεγάλη ποικιλότητα για σημαντικά χαρακτηριστικά σχετικά με αντοχή στις αβιοτικές και βιοτικές καταπονήσεις όπως την αλατότητα των εδαφών, τη ριζομανία και την κερκόσπορα (Cercospora beticola) αξιοποίηση της ποικιλότητας αγρίων συγγενών στη βελτίωση ποικιλιών

39 Ποικιλότητα Τοπικών Αβελτίωτων Ποικιλιών Δράσεις αξιοποίησης της ποικιλότητας των τοπικών αβελτίωτων ποικιλιών κηπευτικών περιλαμβάνουν : Χαρακτηρισμό μορφολογικών γνωρισμάτων Αξιολόγηση αγρονομικών χαρακτηριστικών Μελέτη της γενετικής παραλλακτικότητας Σχέσεις συγγένειας Προέλευση Βελτίωση ποικιλιών

40 Προοπτικές για αειφόρο γεωργία και ανάπτυξη Πέρα από: συλλογή διατήρηση χαρακτηρισμό αξιολόγηση χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών για την αποτίμηση της ποικιλότητας των φυτογενετικών πόρων αξιοποίηση της ποικιλότητας των φυτογενετικών πόρων στην παραγωγή βελτίωση ποικιλιών

41 Σας ευχαριστώ!