«Κοινότητες Kοινωνικών Δικτύων : Ανάληψη Κινδύνων, Εμπιστοσύνη και Ιδιωτικότητα»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ «Κοινότητες Kοινωνικών Δικτύων : Ανάληψη Κινδύνων, Εμπιστοσύνη και Ιδιωτικότητα» Επιβλέπων: Δρ. Μαδυτινός Δημήτριος ΚΑΒΑΛΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2013 Φοιτητής: Νικόλαος Μπασμπάνης Α.Μ. 4337

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ 1.1.α. Εισαγωγή β. Ιστορική Αναδρομή Βασικές Έννοιες Ασφάλεια Εμπιστοσύνη Ιδιωτικότητα Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια, Ιδιωτικότητα και Εμπιστοσύνη Αντιλαμβανόμενη ασφάλεια Αντιλαμβανόμενη Ιδιωτικότητα Εμπιστοσύνη των Χρηστών Πλεονεκτήματα Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Οφέλη και Κίνδυνοι Επιδράσεις Κοινωνικών Δικτύων Προστασία Προσωπικών Δεδομένων..20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Το ζήτημα της Εμπιστοσύνης α. Το ζήτημα της Ιδιωτικότητας και της Ασφάλειας β. Πρόσβαση σε Πληροφορίες γ. Δυνητική Κατάχρηση Στάση των Χρηστών προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης Χρήση των Κοινωνικών Δικτύων στην Ελλάδα.32 1

3 2.5. Αξιολόγηση- Μέτρα Ασφαλείας.35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. Ερευνητικά Ερωτήματα Μεθοδολογία Συλλογής Δεδομένων Μέθοδος Δειγματοληψία Ερευνητική Διαδικασία Εργαλείο Συλλογής Δεδομένων: Ερωτηματολόγιο..41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1.α. Εισαγωγή β. Προφίλ του Δείγματος και Δημογραφικά Στατιστικά Αξιολόγηση των Μετρήσεων Συμπεράσματα Έρευνα- Ανάλυση Αντιλαμβανόμενη Ιδιωτικότητα Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια Εμπιστοσύνη Χρηστών Κοινωνικών Δικτύων Συνοψίζοντας..64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...68 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ SPSS ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ 71 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 76 ΛΟΙΠΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ..85 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΓΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..141 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.145 2

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ 1.1.α. Εισαγωγή Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης αποτελούν ένα καθημερινό και αναπόσπαστο κομμάτι εκατομμυρίων χρηστών, δημιουργώντας ένα νέο κόσμο συνεργασίας και επικοινωνίας. Η δημοτικότητα των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης έφερε επανάσταση σε ένα καινούργιο είδος επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους τη τελευταία δεκαετία. Εκατομμύρια χρήστες επικοινωνούν καθημερινά, ανταλλάσσουν πληροφορίες και ενδιαφέροντα μέσα από αυτές. Έχουν εύκολη πρόσβαση είτε σε ανθρώπους είτε σε πολλά αγαθά και υπηρεσίες με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται ένα μεγάλο μέγεθος από κοινωνικές και ιδιωτικές πληροφορίες. Οι πιο γνωστές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως είναι το Facebook, το MySpace και το Twitter. Το Facebook και το Twitter έγιναν αναπόφευκτα εργαλεία σε χρήστες και οργανισμούς, κυρίως κατά την περίοδο μεγάλων καταστροφών ή κρίσης. Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι μία κοινωνική δομή αποτελούμενη από κόμβους (συνήθως άτομα ή επιχειρήσεις) οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με έναν ή περισσότερους τύπους αλληλεξάρτησης, όπως αξίες, οράματα, ιδέες, οικονομικές συναλλαγές, φιλία, συγγένεια, αντιπάθεια, συγκρούσεις ή επαφές. Η κοινωνική δικτύωση έχει προωθήσει καινούργιους τρόπους επικοινωνίας και διαμοίρασης πληροφοριών. Με τον όρο κοινωνική δικτύωση, αναφέρονται κυρίως ιστοσελίδες. Οι ιστοσελίδες αυτές είναι γνωστές ως κοινωνικά δίκτυα και χρησιμοποιούνται τακτικά από εκατομμύρια χρήστες. Ενώ το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και οι ιστοσελίδες έχουν τα περισσότερα από τα απαραίτητα στοιχεία των κοινωνικών υπηρεσιών δικτύων, η ιδέα του συνδυασμού των παραπάνω υπηρεσιών σε έναν προσωπικό ιστοχώρο έχει κερδίσει δημοτικότητα πρόσφατα (Ellison, N. B. 2007). Η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια και η ιδιωτικότητα, είναι από τα κύρια ζητήματα που προβληματίζουν. Πληροφορίες που υπάρχουν σε κοινή θέα, όπως η προσβασιμότητα, ο έλεγχος των λογαριασμών εξόρυξης δεδομένων (datamined) ή κοινόχρηστων δεδομένων, 3

5 πωλούνται ή αγοράζονται, αναλύονται, κλέβονται ή κακομεταχειρίζονται από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις ή από ιδιωτικές εταιρίες, χωρίς να το γνωρίζουν οι χρήστες (Buchamanetal, 2007). Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να αναλύσει αυτά τα τρία ζητήματα (ασφάλεια, εμπιστοσύνη και ιδιωτικότητα) και να μας δείξει τα αποτελέσματα που έχουν στη στάση και στη πρόθεση ενός χρήστη στο να χρησιμοποιήσει μία υπηρεσία Κοινωνικής Δικτύωσης. Ο στόχος αυτής της έρευνας είναι να αναλύσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των χρηστών για τη χρησιμοποίηση κάποιας Υπηρεσίας Κοινωνικής Δικτύωσης. Η εργασία αυτή καλείται να εξετάσει τις αντιλήψεις, τις στάσεις των ανθρώπων για ζητήματα ασφάλειας, ιδιωτικότητας και εμπιστοσύνης σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα και τις επιρροές που έχουν στην καθημερινότητα και στην προσωπική τους ζωή, επιδιώκοντας παράλληλα να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα, όπως η ιδιωτική ζωή, η ασφάλεια και η εμπιστοσύνη, που αποτελούν μόνιμη ανησυχία τον τελευταίο καιρό για τους χρήστες των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης. Ένα «τρίπτυχο» το οποίο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για πρόσωπα που θα ήθελαν να τους εξαπατήσουν, με δεδομένη την ποσότητα των προσωπικών δεδομένων τα οποία οι άνθρωποι δημοσιεύουν στα προφίλ τους. Συνοπτικά θα πρέπει να απαντηθούν τρία κύρια ερωτήματα στην έρευνα αυτή. 1. Μπορεί η αντιλαμβανόμενη ασφάλεια και ιδιωτικότητα να έχει επιπτώσεις στην υιοθέτηση των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης; 2. Ποιο είναι το ιστορικό της εμπιστοσύνης στο πλαίσιο των κοινωνικών δικτύων; 3. Ποιο ρόλο παίζει η εμπιστοσύνη για τη χρήση των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης; 4

6 1.1.β. Ιστορική Αναδρομή Η ιδέα μεμονωμένων υπολογιστών που συνδέονται ηλεκτρονικά και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση της ψηφιακής κοινωνικής αλληλεπίδρασης και δικτύωσης προτάθηκε από πολύ νωρίς. Ως παραδείγματα στις αρχικές αυτές προσπάθειες χαρακτηριστικά αναφέρονται η δημιουργία των USENET, ARPANET, LISTSERVκαι των υπηρεσιών bulletin (BBS). Οι πρόωροι κοινωνικοί ιστοχώροι δικτύωσης άρχισαν υπό μορφή γενικευμένων onlineκοινοτήτων όπως τα TheWELL (1985), Theglobe.com (1994), Geocities (1994) και Tripod (1995). Αυτές οι πρώτες κοινότητες είχαν στόχο την αλληλεπίδραση των χρηστών μέσω των chatrooms (δωματίων συνομιλίας) και τη διακίνηση προσωπικών πληροφοριών και ιδεών γύρω από ποικίλα θέματα, με τη βοήθεια εργαλείων διαχείρισης της προσωπικής ιστοσελίδας, τα οποία αποτέλεσαν πρόδρομο του φαινομένου που αργότερα θα ονομαστεί blogging. Μερικές κοινότητες υιοθέτησαν μια διαφορετική μέθοδο, κατά την οποία οι χρήστες συνδέονται απλά μέσω διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τέτοια sitesείναι το Classmates.com(1995), που εστιάζει στη διατήρηση επικοινωνίας νε παλιούς συμμαθητές και το SixDegrees.com (1997). Οι κύριες υπηρεσίες που παρέχονταν ήταν, η δημιουργία profile,η αποστολή μηνυμάτων σε διαδικτυακούς φίλους και η αναζήτηση μελών με συναφή ενδιαφέροντα. Ενώ αυτά τα χαρακτηριστικά υπήρχαν μεμονωμένα σε διάφορα sites, το SixDegrees.com ήταν αυτό που τα συνδύασε όλα μαζί για πρώτη φορά. Το 1999 εμφανίστηκαν 2 διαφορετικά πρότυπα κοινωνικής δικτύωσης εκ των οποίων το ένα, βασιζόταν στη φιλία (friendship- based) και το άλλο στην εμπιστοσύνη (trust- based). Μέχρι το 2001 στα πλαίσια αυτών των μοντέλων αναπτύχθηκαν καινοτομίες που έδιναν στους χρήστες, όχι μόνο τη δυνατότητα να βλέπουν ποιος είναι φίλος με ποιόν, αλλά τους επέτρεπε να έχουν καλύτερο έλεγχο στη συνδεσιμότητά τους με άλλους χρήστες. Μεταξύ 2002 και 2004, δημιουργήθηκαν τρία sitesκοινωνικών δικτύων, τα οποία και κατάφεραν να είναι τα πιο δημοφιλή της κατηγορίας τους σε όλο τον κόσμο. Το πρώτο από αυτά ήταν το Friendster, δεύτερο το MySpace και τέλος το Bebo. Το 2004 ήρθε στο φως το Facebook, που υπήρξε πολύ καλός ανταγωνιστής και η ανάπτυξή του ήταν το ίδιο γρήγορη. Το 2006 ήταν η χρονιά που το Facebookσταμάτησε να απευθύνεται μόνο στην κοινότητα των αμερικανικών κολλεγίων 5

7 και άρχισε να χρησιμοποιείται από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αυτό που το έκανε τόσο αγαπητό ήταν το γεγονός, ότι αναπτύχθηκε μια πληθώρα εφαρμογών, καθιστώντας το, ευχάριστο στη χρήση και το γεγονός ότι δεν υπήρχε κανένα γεωγραφικό όριο στην επικοινωνία μεταξύ των χρηστών (Lacobucci. Dawn, 1989) Βασικές Έννοιες Ασφάλεια Η ασφάλεια ενός χρήστη κοινωνικών δικτύων αποτελεί το στοιχείο της ασφάλειας που αισθάνονται ότι λαμβάνουν οι χρήστες μέσα από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, αλλά και μέσα από τις εφαρμογές τις οποίες προσφέρει. (MaditinosD., et. al., 2011) Εμπιστοσύνη Η εμπιστοσύνη είναι όταν κάποιος εμπιστεύεται κάτι για έναν κίνδυνο ή για μία ζημιά, και αυτός θα συμπεριφερθεί αναλόγως έτσι ώστε να του παρέχει αυτή την εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι συνήθως μία συμπεριφορά που λαμβάνει χώρα μεταξύ ανθρώπων, οπότε κατά συνέπεια και στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης (MaditinosD., et. al., 2011) Ιδιωτικότητα Η ιδιωτικότητα είναι η ικανότητα από κάποιους ή από μία ομάδα να μπορούν να απομονώσουν τις πληροφορίες για αυτούς, και μέσα από αυτήν να μπορούν να αποκαλύψουν κάποια στοιχεία από τον εαυτό τους επιλεκτικά. Πολλές φορές η ιδιωτικότητα συνδέεται με την ανωνυμία (Maditinos D., et. al., 2011) Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια, Ιδιωτικότητα και Εμπιστοσύνη Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια Ένα από τα κυριότερα θέματα που απασχολούν τους ειδικούς είναι η ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων του χρήστη και της γενικότερης αξιοπιστίας των κοινωνικών δικτύων. Ο έντονος ενθουσιασμός των νέων για τους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης και των υπηρεσιών τους, υπερκαλύπτει το θέμα της προσωπικής τους ασφάλειας, 6

8 αφήνοντάς το να περάσει σε δεύτερη μοίρα (ΑΠΠΣ, 2008). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις, οι έφηβοι να εκθέτουν άφοβα τα προσωπικά τους στοιχεία (ονοματεπώνυμο, τηλέφωνο επικοινωνίας, τόπο διαμονής, κ.α.), μη γνωρίζοντας τους ενδεχόμενους κινδύνους που ενέχουν τέτοιες ενέργειες. Δεδομένου όμως ότι η διείσδυση του διαδικτύου στον Ελληνικό πληθυσμό είναι ακόμα μικρή, είναι αναμενόμενο ότι και οι γνώσεις των χρηστών γύρω από το θέμα είναι περιορισμένες (Σφακιανάκης, 2010). Η επικινδυνότητα είναι αποδεδειγμένη από τα υπεράριθμα εγκλήματα που απασχολούν το Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (ΤΔΗΕ). Ως Ηλεκτρονικό Έγκλημα ορίζεται κάθε αξιόποινη πράξη, στην οποία ο ηλεκτρονικός υπολογιστής αποτελεί κύριο μέσο τέλεσης. (Σφακιανάκης, 2007). Τα πιο συνηθισμένα εγκλήματα αποτελούν η απάτη, η παραβίαση προσωπικών δεδομένων, η παραβίαση απορρήτου ή πνευματικής ιδιοκτησίας, εγκλήματα κατά τιμής και αξιοπρέπειας και η διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας(παπαντωνίου κ.α., 2007). Από έρευνα των Fogel, J. &Nehmad E., 2009, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα φοιτητών, με σκοπό τη σύγκριση των απόψεων όσον αφορά την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια των κοινωνικών δικτύων, έδειξε ότι οι γυναίκες φοιτήτριες ήταν περισσότερο επιφυλακτικές συγκριτικά με τους άνδρες συμφοιτητές τους στην αποκάλυψη των προσωπικών τους στοιχείων (όπως το τηλέφωνο και τη διεύθυνση) σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης σε πρόσφατη έρευνα (Noskoetal., 2010) φαίνεται ότι καθώς η ηλικία αυξάνεται, η ποσότητα της προσωπικής πληροφορίας που αποκαλύπτεται στο Facebook μειώνεται. Αυτό συνεπάγεται ότι οι έφηβοι εκθέτουν πιο άφοβα, συγκριτικά με άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα προσωπικά τους δεδομένα και δε φαίνεται να ενδιαφέρονται για το εάν αποκαλυφθούν σε τρίτους τα στοιχεία τους. Αυτό μπορεί να συνδέεται με το γεγονός ότι οι έφηβοι έχουν άγνοια του κινδύνου. Οι έφηβοι θα πρέπει να γνωρίζουν πως δεν υπάρχει ασφάλεια στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης (ΑΠΠΔ, 2008). Στους όρους χρήσης υπηρεσιών, όπως το Facebook, αναγράφεται ξεκάθαρα, πως για οποιαδήποτε καταστρατήγηση των ρυθμίσεων ασφαλείας και κλοπής προσωπικών δεδομένων, ο πάροχος της υπηρεσίας δε φέρει καμία απολύτως ευθύνη. Επίσης, σε περίπτωση 7

9 διαγραφής ενός λογαριασμού, οι δημοσιευμένες, προσωπικές του πληροφορίες (φωτογραφίες, σχόλια, βίντεο, κ.α.) παραμένουν αποθηκευμένες στους διακομιστές της υπηρεσίας. Χωρίς να έχουν καταγραφεί ανάλογα περιστατικά, κανείς δε διασφαλίζει το απόρρητο αυτών των πληροφοριών και δεν εξασφαλίζει τη μη χρησιμοποίησή τους για άλλους, συνήθως κερδοσκοπικούς λόγους (π.χ. πώληση για τη δημιουργία πελατειακής βάσης, διαφημιστικούς λόγους, κλπ.). Οι όροι χρήσης μπορούν να αλλάξουν οποτεδήποτε και χωρίς προειδοποίηση. Αυτό με τη σειρά του βρίσκει σύμφωνους τους χρήστες, οι οποίοι αποδέχονται αυτομάτως τους όρους χρήσης, κατά την εγγραφή τους στο Facebook, συνήθως χωρίς καν να τους διαβάζουν (Ευθυμίου, 2009). Μέσα από μια σειρά ερευνών που πραγματοποιήθηκαν παρατηρείτε μια επιφυλακτικότητα όσον αφορά την υιοθέτηση χρήσης διαφόρων υπηρεσιών που παρέχονται στο διαδίκτυο. Παράδειγμα αποτελεί η έρευνα των Cheungetal. (2005) οι οποίοι συμπέραναν, ότι η υιοθέτηση πληρωμής μέσω κινητού τηλεφώνου αποτελεί πρόβλημα, διαπιστώνοντας ότι ένας από τους σημαντικότερους λόγους της άρνησης για την υπηρεσία αυτή ήταν η έλλειψη προσωπικής ασφάλειας. Η κλοπή πληροφοριών μέσα από το προφίλ και η προσωπική ασφάλεια, είναι διαρκώς επίκαιρη ανησυχία που συνδέεται με την πληροφορία που εκτίθεται σε κοινή θέα στο διαδίκτυο (LaRose&Rifon, 2006; Leeetal, 2008; Fogel, J. &Nehmad E., 2009). Μελέτη του Barnes S., 2007 έδειξε ότι περισσότερες από κοινωνικές εφαρμογές έχουν δημιουργηθεί στο Facebook, με ένα ποσοστό 95% των χρηστών να έχουν χρησιμοποιήσει έστω για μία φορά κάποια εφαρμογή στο δικό τους λογαριασμό. Οι κοινωνικές εφαρμογές, οι οποίες είναι πρόσθετες στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, επιδρούν επίσης στην εμπιστοσύνη και στη φήμη, και πολλές φορές δίνουν ένα επιπρόσθετο ρίσκο. Αυτές οι κοινωνικές εφαρμογές εγκαθίστανται μέσα στα προφίλ των χρηστών και συλλέγουν ιδιωτικές πληροφορίες. 8

10 Αντιλαμβανόμενη Ιδιωτικότητα Η ιδιωτικότητα ως έννοια από μόνη της είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και μυστηριώδης, ίσως επειδή σχεδόν κανένας δεν συμφωνεί στο τι πραγματικά είναι. Όμως το «δικαίωμα στην ιδιωτικότητα» αποτέλεσε αιτία πολλών συζητήσεων και αντιπαραθέσεων σε πολλά επιστημονικά πεδία όπως το νομικό, φιλοσοφικό, κοινωνικό, πολιτικό και πρόσφατα τεχνολογικό πεδίο. Η πρώτη αναφορά στην ανάγκη να επισημανθεί η αξία της ιδιωτικότητας προέρχεται από το άρθρο που δημοσίευσαν οι Warren&Brandeisτο 1890 στις Η.Π.Α. Για πρώτη φορά συνδέεται η ιδιωτικότητα με «το δικαίωμα να μείνει κανείς μόνος του» ( therighttobeleftalone ) και τονίζεται η αναγκαιότητα να κατοχυρωθεί συνταγματικά η έννοια της ιδιωτικότητας. Επίσης αναφέρεται ότι η σημασία του θέματος της ιδιωτικότητας συνεχώς θα μεγαλώνει καθώς η αξία της είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι στο παρελθόν. Μετά από μακροχρόνιες κοινωνικές συζητήσεις το 1965 θεσπίζεται για πρώτη φορά το συνταγματικό δικαίωμα στην ιδιωτικότητα από το ανώτατο δικαστήριο των Η.Π.Α., και έτσι κατοχυρώνεται και νομικά (Rhys, S., ShaoJ., 2007). Πολλοί θεωρητικοί υποστήριξαν ότι η ιδιωτικότητα είναι μια άκρως σημαντική ανθρώπινη αξία, απαραίτητη για πολλές εκφάνσεις της ηθικής και κοινωνικής πλευράς ενός ατόμου. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές απόψεις: η ιδιωτικότητα είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη διαφορετικών και βαρυσήμαντων σχέσεων (Rachel s, J., 1975), η ιδιωτικότητα είναι ένα σημαντικό στοιχείο της προσωπικότητας και της ακεραιότητας (Fried, C., 1968), η ιδιωτικότητα αποτελεί προϋπόθεση για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και διατηρεί την ατομικότητα και την αυτονομία του ατόμου (Bloustein, E.J., 1964) και τέλος η ιδιωτικότητα είναι μία αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη της οικειότητας (Gerstein, R.S., 1978). Μία προσπάθεια ορισμού της ιδιωτικότητας από τον Schoeman, F. (1984) συνοψίζεται σε τρεις κύριες κατηγορίες: στο δικαίωμα του ατόμου να μπορεί ανά πάσα στιγμή να ελέγχει την πρόσβαση στην πληροφορία που πηγάζει από το άτομό του, στο εύρος ελέγχου που 9

11 έχει ένα άτομο σχετικά με τις ιδιωτικές του πληροφορίες ή που έχει διαισθητική πρόσβαση σε αυτές και στο επίπεδο περιορισμένης πρόσβασης σε ένα άτομο και στις ιδιωτικές του πληροφορίες. Οι Benn, S.I. andgaus, G.F. (1983) αντίθετοι με τον παραπάνω ορισμό της ιδιωτικότητας προτείνουν ότι αυτή είναι μια ευρεία κοινωνική έννοια που ορίζει πως ένα άτομο αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με την κοινωνία. Πιο κριτική αντιμετώπιση της ιδιωτικότητας γίνεται από τους Prosser, W.L. (1960) και Thomson, J.J. (1975) οι οποίοι δηλώνουν ότι δεν υπάρχει το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Πιο επικριτική αντίληψη για την ιδιωτικότητα έχει ο Wasserstrom, R.A. (1984) ο οποίος τονίζει ότι η ιδιωτικότητα ως διαφύλαξη πληροφοριών για ένα άτομο μπορεί να αποτελέσει συνώνυμο της υποκρισίας και της απάτης με αποτέλεσμα να μην είναι κοινωνικά αποδεκτή. Η έννοια της ιδιωτικότητας εξελίσσεται ακολουθώντας τα βήματα της κοινωνίας. Στη σημερινή εποχή της πληροφορίας, ο όγκος των δεδομένων που καθημερινά διακινείται μέσω του διαδικτύου είναι ασύλληπτος. Σε έρευνα των Ackerman, M.S., etal., (1999) που πραγματοποιήθηκε στις Η.Π.Α. σε χρήστες του διαδικτύου, οι καταναλωτές αν και γενικά δείχνουν υψηλό ενδιαφέρον και ανησυχούν για το θέμα της ιδιωτικότητάς τους όταν έρχονται αντιμέτωποι με πραγματικές συνθήκες στο διαδίκτυο, η συμπεριφορά τους αλλάζει και γίνεται πιο πολύπλοκη. Σύμφωνα με επίσημη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά και εφήβους (Livingstone, S., etal., 2010), οι έφηβοι είναι αυτοί που υπερτερούν, χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο τόσο για εκπαιδευτικούς σκοπούς όσο και για διασκέδαση. Από την έρευνα αυτή βρέθηκε ότι το 50% των ευρωπαίων εφήβων αποκαλύπτουν προσωπικές πληροφορίες στον ιστοχώρο, οι οποίες μπορεί να παραμείνουν για πάντα στο διαδίκτυο και να διαβαστούν από όλους. Μια άλλη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (KidsOnlineII) σε δείγμα παιδιών ηλικίας 9-16 ετών, απέδειξε ότι το 54% των παιδιών έχουν προφίλ σε κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, περνώντας αρκετές ώρες την εβδομάδα σε ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα (ΕΘΝΟΣ, 2010). Επιπλέον το 73% των εφήβων φαίνεται να χρησιμοποιεί δικτυακούς τύπους κοινωνικής δικτύωσης και ως επί το πλείστον το Facebook(TVXS, 2010). 10

12 Πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα (Μπράτιτσης κ.α., 2010) με δείγμα 237 μαθητές/τριες λυκείου έδειξε ότι το Facebook αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας τους, οι οποίοι συνήθως δημοσιεύουν φωτογραφίες, σχολιάζουν προφίλ και φωτογραφίες φίλων τους και συνομιλούν διαδικτυακά. Όσον αφορά στην ιδιωτικότητα των προσωπικών τους δεδομένων, δείχνουν να δημοσιοποιούν αβίαστα προσωπικές τους φωτογραφίες, αν και γνωρίζουν ότι δεν παρέχεται ασφάλεια στην ιδιωτικοποίηση των προσωπικών δεδομένων τους. Επίσης έρευνα σε Κύπριους έφηβους (Παναγή, 2010) έδειξε ότι όλοι είχαν καταχωρημένο το πραγματικό πλήρες όνομά τους, το 97% είχε δημοσιεύσει προσωπικές φωτογραφίες, και πάνω από το 50% δημοσιοποιούσε είτε πλήρη διεύθυνση διαμονής ή την ηλεκτρονική του διεύθυνση. Σύμφωνα με τον Lenhartetal., 2010, οι έφηβοι χρησιμοποιούν τους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης, για να διατηρήσουν και να επεκτείνουν το φιλικό τους κύκλο πέραν από τα όρια της παρέας, του σχολείου ή ακόμα και της χώρας τους. Μοιράζονται τα χόμπι τους, τις φωτογραφίες και τα βίντεό τους και εξιστορούν ακόμα και τις προσωπικές τους στιγμές και εμπειρίες. Η τεχνολογία καλύπτει τις αναπτυξιακές ανάγκες των εφήβων, και οι ιστότοποι τους δίνουν τη δυνατότητα να κάνουν πράγματα που έκαναν πάντα πιο εύκολα: για παράδειγμα, να προσδιορίσουν την ταυτότητά τους, να νιώθουν ανεξάρτητοι από τους γονείς τους, να δείχνουν γοητευτικοί και να εντυπωσιάζουν το άλλο φύλο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EU, 2010), η υιοθέτηση ασφαλούς προσέγγισης όσον αφορά στην ιδιωτικότητα συμπεριλαμβάνει: α) διευκόλυνση των χρηστών στον αποκλεισμό άλλων χρηστών και στην αφαίρεση σχολίων από το προφίλ τους, β) διευκόλυνση ρύθμισης των σχετικών με την ιδιωτικότητα επιλογών, ώστε να μπορούν να επιλέξουν οι χρήστες εάν στο περιεχόμενο που αναρτούν στο διαδίκτυο θα έχουν πρόσβαση μόνον οι φίλοι τους ή οι πάντες και γ) παροχή στους χρήστες της δυνατότητας να ελέγχουν την απεικόνιση της διαδικτυακής τους κατάστασης (δηλαδή να επιτρέπουν ή όχι στους άλλους χρήστες να βλέπουν πότε είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο). 11

13 Εμπιστοσύνη των χρηστών Σύμφωνα με τον Brien (1998), να εμπιστεύεσαι κάποιον σημαίνει να έχεις συγκεκριμένες προσδοκίες ότι αυτός θα συμπεριφερθεί με τέτοιο τρόπο που θα προάγει, ή τουλάχιστον δεν θα βλάψει, τα συμφέροντά σου. Εμπιστοσύνη, όμως, δεν σημαίνει μόνο να έχεις προσδοκίες, αλλά και να νιώθεις ασφάλεια ότι το άλλο μέρος θα συμπεριφερθεί, όπως αναμένεται. Συνδυάζοντας αυτά τα δύο, ο Brien (1998) καταλήγει, ότι εμπιστοσύνη είναι τα συναισθήματα ασφάλειας και προσδοκιών ενός ατόμου. Παρόμοιο ορισμό δίνει και ο Mayer (1995), σύμφωνα με τον οποίο εμπιστοσύνη είναι η επιθυμία του ενός μέρους να είναι ευάλωτος στις ενέργειες του άλλου μέρους, με δεδομένο ότι ο τελευταίος θα προβεί σε ενέργειες σημαντικές για τον πρώτο, ανεξάρτητα από το αν μπορεί να ελέγξει αυτές τις ενέργειες. Ο Hosmer (1995) εντάσσει στον ορισμό της εμπιστοσύνης και την ηθική, ως απαραίτητο στοιχείο για την δημιουργία της εμπιστοσύνης. Ωστόσο από ύστερες έρευνες, αποδεικνύεται ότι η ηθική αποτελεί μεν σημαντικό παράγοντα για την δημιουργία της εμπιστοσύνης όχι όμως και τον μοναδικό, αφού η ηθική από μόνη της δεν συνεπάγεται εμπιστοσύνη (Belletal, 2002). Από κοινωνικής άποψης η εμπιστοσύνη αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές «συνθετικές» δυνάμεις στην κοινωνία. Διευκολύνει τη συνεργασία και κατ επέκταση τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις, αλλά αποτελεί και έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που συμβάλλουν στη βιωσιμότητα των θεσμών και στην εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Ειδικά σε συνθήκες που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, επικινδυνότητα και έλλειψη επαρκούς γνώσηςκαι πληροφόρησης, η εμπιστοσύνη αποτελεί προϋπόθεση για τη λήψη αποφάσεων και την ανάληψη δράσης (Σιέρρα Ε., 2010). Ο Metzer (2004) βρήκε ότι η εμπιστοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γνωστοποίηση πληροφοριών. Η εμπιστοσύνη αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη σημαντικότητα σε μία Υπηρεσία Κοινωνικής Δικτύωσης (Dwyeretal, 2007).Σε κάθε περίπτωση οι διαδραστικές σχέσεις με φίλους είναι κρίσιμες για τη βελτίωση 12

14 εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας στο σύστημα. Ειδικότερα, οι κοινωνικό-ψυχολόγοι έχουν μακράν παρατηρήσει την εξάπλωση της χαμηλής αλληλεπίδρασης των κοινωνικών σχέσεων (Μilgram 1977). Πρόσφατη έρευνα στην ηλεκτρονική κοινωνία δείχνει ότι οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων συχνά χρησιμοποιούν δημόσια εμφάνιση των επαφών τους, αντιπροσωπεύοντας έτσι κατάσταση και ταυτότητα. Υπάρχει περαιτέρω υποστήριξη της υπόθεσης ότι τα κοινωνικά links συχνά συνδέουν γνωριμίες χωρίς επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης ή κοινών ενδιαφερόντων (Wilson C. &Boe B., 2009) Πλεονεκτήματα Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Εκτός από τα προαναφερθέντα ζητήματα που δημιουργούνται από την ενασχόληση με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, υπάρχουν και θετικά πράγματα που αποκομίζονται. Μέσα από το διαδικτυακό τόπο οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνήσουν, να μοιραστούν ενδιαφέροντα και δραστηριότητες πέραν όλων των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και γεωγραφικών ορίων. Αυτό το μέσο αποκτά θετικό ρόλο ως προς την ελευθερία λόγου, που μπορεί να δημοσιευτεί, να σταλεί ή κοινοποιηθεί μέσα από αυτό (Maditinos D., etal., 2011). Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι μία κοινωνική δομή που συμπεριλαμβάνει κόμβους (που γενικά είναι φυσικά πρόσωπα ή οργανισμοί) οι οποίοι συνδέονται μ έναν ή περισσότερους κόμβους παρόμοιου τύπου ή σχέσης, όπως αξίες, οράματα, στόχοι, ιδέες, οικονομικές συναλλαγές, εμπορικές συναλλαγές, ή φιλία (Ισίδωρος Π., 2009). Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι επομένως μια κοινωνική δομή που αποτελείται από άτομα τα οποία συνδέονται ή δεσμεύονται μεταξύ τους με έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους τύπους αλληλεξάρτησης όπως η φιλία, η συγγένεια, τα κοινά ενδιαφέροντα, οι οικονομικές συναλλαγές κλπ. Δεν είναι ίσως υπερβολή το να ισχυριστούμε ότι τα θέματα και τα ενδιαφέροντα των κοινωνικών δικτύων είναι τόσο ποικίλα και πλούσια, όσο και ηιστορία του κόσμου μας. Η κοινωνική δικτύωση σήμερα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην online μορφή της, δηλαδή σε απευθείας σύνδεση στο διαδίκτυο. Αυτό συμβαίνει διότι το Διαδίκτυο είναι γεμάτο με εκατομμύρια άτομα που επιθυμούν να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, να αναπτύξουν φιλίες ή επαγγελματικές συμμαχίες, να αναζητήσουν εργασία, 13

15 να σχηματίσουν ομάδες και να μοιράζονται από πρώτο χέρι πληροφορίες και εμπειρίες σχετικά με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους. Η χρήσηonline κοινωνικών δικτύων προσφέρει στους χρήστες τους πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα (Αναστασόπουλος Ν. κ.α., 2012). Τα κοινωνικά Δίκτυα επομένως έχουν παγκόσμια έκταση και παρουσιάζουν ορισμένα από τα παρακάτω πλεονεκτήματα: (Αναστασόπουλος Ν. κ.α., 2012). Τη δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, εφόσον το Διαδίκτυο συγκεντρώνει πλήθος ατόμων από όλο τον κόσμο. Τη δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με άτομα που μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλη γεωγραφική απόσταση το ένα από το άλλο, εφόσον το Διαδίκτυο καταργεί τις αποστάσεις. Αυτή η δυνατότητα δεν υπάρχει στα στενά κοινωνικά δίκτυα του άμεσου πραγματικού περιβάλλοντος του ατόμου. Τη δυνατότητα δημιουργίας μεγάλης ποικιλίας κοινωνικών δεσμών εφόσον στο Διαδίκτυο συρρέουν άτομα από διαφορετικές χώρες, κοινωνίες, πολιτισμούς με διαφορετικές συνήθειες και χαρακτηριστικά. Τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος κοινωνικών ομάδων και την αναζήτηση της ομάδας που εκφράζει και ωφελεί το άτομο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Τη δυνατότητα επαφής με πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και επομένως τη δυνατότητα διεύρυνσης των γνώσεων και των πνευματικών οριζόντων του ατόμου. Τη δυνατότητα δραστηριοποίησης και σύμπραξης για κοινούς σκοπούς με άτομα που μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε στη γη και επομένως την ενίσχυση του κοινού σκοπού με μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων. 14

16 Τη δυνατότητα αναζήτησης και ανεύρεσης περιεχομένου (φωτογραφιών, βίντεο κλπ) στο οποίο οι χρήστες δε θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση με διαφορετικό τρόπο (π.χ. από έντυπα μέσα). Τη δυνατότητα άμεσης και από πρώτο χέρι ενημέρωσης για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, εφόσον οι ειδήσεις μεταδίδονται μεταξύ των χρηστών του Διαδικτύου από τη μια άκρη της γης στην άλλη, σε ελάχιστο χρόνο. Η ενημέρωση μπορεί να είναι γενική ή στοχευόμενη, δηλ. με συγκεκριμένο αντικείμενο. Τη δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο, από το σπίτι, μέσω π.χ. της παρακολούθησης βίντεοκλιπ και μέσω της ενασχόλησης με εφαρμογές ψυχαγωγικού χαρακτήρα, όπως τα παιχνίδια. Οι επιδράσεις από τη χρήση και την εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων επεκτείνονται σε πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου: στην κοινωνική του ζωή, στην εργασία, στον ελεύθερο χρόνο του, στην ψυχολογία του και στην ασφάλεια των προσωπικών του δεδομένων. Ιδιαίτερη επίδραση έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στους εφήβους και τους νέους. Η Κοινωνική δικτύωση όμως δε δημιουργεί μόνο νέες σχέσεις μεταξύ των ατόμων αλλά πλέον χρησιμοποιείται ευρέως και για άλλες δραστηριότητες όπως ο ακτιβισμός, η κοινοποίηση ανακοινώσεων, ιδεών και σκέψεων (KanterB. &FineA., 2010). Η πρόοδος της τεχνολογίας της επιστήμης και της πληροφορικής έδωσαν πολλούς τρόπους σύνδεσης και επικοινωνίας για επιχειρήσεις και οργανώσεις, από το μέχρι τα blogs, που με τη σειρά τους έδωσαν άλλη διάσταση στη ροή πληροφοριών. Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν σημαντικά εργαλεία και για τις μη Κυβερνητικές οργανώσεις, για ακτιβιστικές ομάδες, φιλανθρωπικούς συλλόγους αλλά και ενεργούς συλλόγους. Οι οργανισμοί αυτοί, έχουν αγκαλιάσει αυτή τη νέα διαδικτυακή εμπειρία αφού διαπίστωσαν πως η έντονη κοινωνική τους δραστηριότητα μέσω των socialmedia έχει πολλαπλά οφέλη, ενώ ο στόχος τους επιτυγχάνεται και με το παραπάνω: ενημέρωση του κοινού, πρόσθεση νέων εθελοντών για τις δράσεις τους και συγκέντρωση χρημάτων. Η 15

17 χρήση των κοινωνικών δικτύων δημιούργησε μια νέα πραγματικότητα για τη διοίκηση των οργανώσεων (Kanter B. &Fine A., 2010). 1.5 Οφέλη και κίνδυνοι Η χρήση online κοινωνικών δικτύων προσφέρει στους χρήστες τους πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα, όπως η δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, εφόσον το διαδίκτυο συγκεντρώνει πλήθος ατόμων από όλο τον κόσμο και η δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με άτομα που μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλη γεωγραφική απόσταση το ένα από το άλλο, εφόσον το διαδίκτυο καταργεί τις αποστάσεις. Επίσης βασικά οφέλη είναι η δυνατότητα δημιουργίας μεγάλης ποικιλίας κοινωνικών δεσμών με άτομα από διαφορετικές χώρες, κοινωνίες, πολιτισμούς και με διαφορετικές συνήθειες και χαρακτηριστικά, η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος κοινωνικών ομάδων και η αναζήτηση της ομάδας που εκφράζει και ωφελεί το άτομο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, η δυνατότητα επαφής με πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και επομένως η δυνατότητα διεύρυνσης των γνώσεων και των πνευματικών οριζόντων του ατόμου, η δυνατότητα δραστηριοποίησης και σύμπραξης για κοινούς σκοπούς με άτομα που μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε στη γη και επομένως ηενίσχυση του κοινού σκοπού με μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων. Σημαντικά επίσης είναι τα οφέλη όσον αφορά την πρόσβαση των χρηστών σε χρήσιμο περιεχόμενο: Η δυνατότητα αναζήτησης και ανεύρεσης περιεχομένου (φωτογραφιών, βίντεο κλπ.) στο οποίο οι χρήστες δε θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση με διαφορετικό τρόπο (π.χ. από έντυπα μέσα), η δυνατότητα άμεσης και από πρώτο χέρι ενημέρωσης για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, εφόσον οι ειδήσεις μεταδίδονται μεταξύ των χρηστών του διαδικτύου από τη μια άκρη της γης στην άλλη, σε ελάχιστο χρόνο, η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο, από το σπίτι, μέσω π.χ. της παρακολούθησης βίντεοκλιπ και μέσω της ενασχόλησης με εφαρμογές ψυχαγωγικού χαρακτήρα όπως, τα παιχνίδια (Παπαδόπουλος Λ., 2011). Εκτός από τα σημαντικά οφέλη, υπάρχουν και σοβαροί κίνδυνοι που σχετίζονται με την onlineκοινωνική δικτύωση. Κάποιοι από τους κινδύνους αυτούς αφορούν και τη δικτύωση στον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, όπως υπάρχει ο κίνδυνος του 16

18 «αγνώστου», κατά την κοινωνικοποίηση σε πραγματικούς χώρους όπως το σχολείο, η εργασία, ή το μπαρ, το ίδιο ισχύει και κατά την onlineκοινωνική δικτύωση. Υπάρχουν όμως επιπλέον κίνδυνοι που οφείλονται στο μέγεθος και στη φύση του κυβερνοχώρου. Βασικό μειονέκτημα είναι η έκθεση σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό κινδύνων κοινωνικού χαρακτήρα. Ενώ θα περίμενε κανείς ότι το διαδίκτυο λόγω της απόστασης που εμπεριέχει, θα προφύλασσε τα άτομα από την επαφή με πραγματικούς κινδύνους, είναι πολλές οι περιπτώσεις όπου ιδιαίτερα οι νέοι βιώνουν έντονα καταστάσεις μέσα από τη χρήση του κυβερνοχώρου, οι οποίες είναι τραυματικές για την ψυχική τους υγεία, εξαιτίας της χρήσης onlineκοινωνικών δικτύων και της επαφής τους με πλήθος αγνώστων ατόμων. Επίσης σημαντικό είναι η επιβλαβής έκθεση της προσωπικής ζωής του ατόμου. Τα online κοινωνικά δίκτυα είναι χώροι όπου μπορεί να συγκεντρώνεται πλήθος διαφορετικών και άγνωστων ατόμων. Η καταχώρηση και δημοσίευση προσωπικών στοιχείων σε αυτά, καθιστά τους χρήστες τους ευάλωτους σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, συχνά με ανεξέλεγκτες συνέπειες. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος εξαπάτησης, δηλαδή η σύνδεση με άτομα που ισχυρίζονται ότι είναι κάποιοι που δεν είναι στην πραγματικότητα. Οι χρήστες του διαδικτύου μπορούν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους όταν έρχονται σε επαφή με άλλους χρήστες, αλλά μπορούν εύκολα και να εξαπατήσουν ή να εξαπατηθούν από τους υπόλοιπους χρήστες εξαιτίας αυτής της δυνατότητας. Η επαφή και η διασύνδεση με παντελώς άγνωστους ενέχει περισσότερους κινδύνους απ ότι η επαφή με άγνωστους στον πραγματικό κόσμο, γατί δεν υπάρχει η αμεσότητα και η δυνατότητα ανάπτυξης κριτικής σκέψης και αντίδρασης. Άλλοι εξίσου σημαντικοί κίνδυνοι είναι η παρενόχληση από άτομα εντελώς άγνωστα μέλη του κοινωνικού δικτύου χωρίς τη δυνατότητα προστασίας ή αντιμετώπισης τέτοιων ενεργειών, η κλοπή των προσωπικών δεδομένων και γενικά η απειλή της ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, η εύκολη μετάδοση και επαφή με ηλεκτρονικό περιεχόμενο που δεν είναι ασφαλές για τους χρήστες του, όπως κακόβουλο λογισμικό, υλικό προσηλυτισμού, υλικό εθισμού σε επικίνδυνες ουσίες, υλικό με θέμα τη βία, ρατσιστικό περιεχόμενο κ.α. 17

19 Τέλος ένα σημαντικό μειονέκτημα είναι ο βομβαρδισμός με διαφημιστικά μηνύματα από σελίδες του ιστότοπου. Οι διαφημίσεις αυτές αποτελούν το κύριο έσοδο της εταιρίας που διαχειρίζεται στον ιστότοπο και είναι το τίμημα που «πληρώνουν» τα μέλη για τις «δωρεάν» παροχές (Η. Πανταζής, 2012). 1.6 Επιδράσεις κοινωνικών δικτύων Οι επιδράσεις από τη χρήση και την εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων επεκτείνονται σε πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου: στην κοινωνική του ζωή, στην εργασία, στον ελεύθερο χρόνο του, στην ψυχολογία του και στην ασφάλεια των προσωπικών του δεδομένων. Ιδιαίτερη επίδραση έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στους εφήβους και τους νέους. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιδράσεις στην κοινωνική ζωή των ατόμων. «Έχουμε υποστεί μια κοινωνική αλλαγή τα τελευταία τέσσερα ή πέντε χρόνια και τώρα σχεδόν ο κάθε φοιτητής διαχειρίζεται τις σχέσεις του μέσω του Facebook», καθηγητής W. K. Campbell, του πανεπιστημίου της Georgia των Η.Π.Α. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν αποτελούν δημιούργημα κάποιας μεγάλης εταιρίας. Όταν έγιναν δημοφιλή από τους ενδιαφερομένους, ήρθε σαν αποτέλεσμα η τεράστια αναγνωρισιμότητα. Ο κ. Μητακίδης υποστηρίζει πως η χρήση τους αποτελεί μια συνεχώς ανερχόμενη τάση. Αυτό γίνεται γιατί απευθύνονται σε όλο τον κόσμο ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Ο λόγος της τεράστιας διάδοσής τους είναι, η δημιουργία μιας εικονικής πραγματικότητας άνευ περιορισμών. Ωστόσο δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν προς καλλιέργεια των ενδιαφερόντων τους. Το Facebook αποτελεί πλέον σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων. Για παράδειγμα, στην ταινία «The Social Network», που αναφέρεται στη ζωή του ιδρυτή του Facebook, Μάρκ Ζάκερμπεργκ, καθίσταται σαφές ότι το δίκτυο προσέλκυσε τους νέους ηλικίας ετών που επιδόθηκαν σε ένα παιχνίδι ηλεκτρονικού κουτσομπολιού. Τα άτομα αυτά συμφώνα με έρευνες ψυχολόγων είναι πιο εγωκεντρικά καθώς ζουν σε έναν πλασματικό κόσμο όπου μόνο εκεί θεωρούνται αποδεκτά. Ωστόσο τα κοινωνικά δίκτυα θεωρούνται από πολλούς ότι καλύπτουν τις κοινωνικές τους επιθυμίες. Όπως και ο ίδιος ο ιδρυτής του, το Facebook λειτουργεί αντιφατικά καθώς οι άνθρωποι που το χρησιμοποιούν εμφανίζουν έναν διαφορετικό 18

20 εαυτό με μόνο στόχο να αγαπηθούν. Τα κοινωνικά δίκτυα ασκούν έντονη επιρροή στην κοινωνία. Η πραγματική κοινωνία όμως διαφέρει από τα κοινωνικά δίκτυα του παγκόσμιου ιστού. Δηλαδή οι άνθρωποι επηρεάζονται από εκείνους που συναναστρέφονται καθημερινά. Δεν είναι τόσο εύκολο να επηρεαστεί κάποιος από έναν άγνωστο, αλλά μόνο από κάποιον φίλο του, δηλαδή από άτομα με τα οποία έχει ήδη σχέσεις (Leskovec, Jure, KevinJ. Lang, a. Dasgupta, M. W. Mahoney, 2008). Εξίσου σημαντικές είναι οι επιδράσεις τους στην ψυχολογία των ατόμων. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι πλέον ένα πολύ συχνό φαινόμενο και κατά συνέπεια αποτελεί αντικείμενο μελέτης και της ψυχολογίας. Αφενός η επιστήμη της ψυχολογίας μπορεί να ωφεληθεί από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των ατόμων που είναι μέλη κοινωνικών δικτύων και αφετέρου η χρήση των online κοινωνικών δικτύων έχει άμεση συσχέτιση με την ψυχολογία του ανθρώπου. Η κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων και του κυβερνοχώρου γενικότερα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία των ατόμων. Επίσης, όταν η χρήση των κοινωνικών δικτύων από άλλα μέλη, στρέφεται εναντίον κάποιου, αυτό επιδρά άμεσα στην ψυχολογία του. Είναι πολύ συχνά τα φαινόμενα παρενόχλησης, δυσφήμησης, προσπάθειας χειραγώγησης μέσω των κοινωνικών δικτύων. Κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook συσχετίζονται και με έντονες ψυχολογικές επιδράσεις όπως η κατάθλιψη. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική υλική υπόσταση, αλλά ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Παρόλα αυτά, ασκούν επιρροή στον ψυχολογικό κόσμο της νεολαίας και αλλάζουν τη μορφή και τη λειτουργία των σχέσεων. Αυτή η επιρροή μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε κατάθλιψη. Μια πρόσφατη μελέτη της ψυχολογίας αποκαλύπτει υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού στο Facebook. Οι online ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, μπορεί να είναι χρήσιμα εργαλεία για την ανίχνευση του αν κάποιος είναι ναρκισσιστής. Οι άνθρωποι που είναι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν το Facebook για να προωθήσουν τον εαυτό τους με τρόπο που μπορούν να αναγνωριστούν από τους άλλους. Οι ερευνητές, των οποίων τα αποτελέσματα περιλαμβάνονται στο τεύχος Οκτωβρίου του περιοδικού Personality and Social Psyhology Bulletin, έδωσαν ερωτηματολόγια προσωπικότητας σε περίπου 130 χρήστες του Facebook, ανέλυσαν το περιεχόμενο της σελίδας και έβαλαν ανεκπαίδευτους ανθρώπους να δουν 19

21 την ιστοσελίδα και να βαθμολογήσουν το ναρκισσισμό κάθε ατόμου. Οι ερευνητές βρήκαν ότι ο αριθμός των φίλων στο Facebook και τα wallposts στο προφίλ, συσχετίζονται με τον ναρκισσισμό. Αυτό κατά τους ερευνητές είναι σύμφωνο με το πώς συμπεριφέρονται οι ναρκισσιστές στον πραγματικό κόσμο και με τη σύναψη ρηχών σχέσεων. Οι παρατηρητές χρησιμοποιούν τρία κριτήρια, την ποσότητα κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, την ελκυστικότητα του ατόμου και το βαθμό αυτοπροβολής στο πλαίσιο της κύριας φωτογραφίας, για να σχηματίσουν μια εικόνα προσωπικότητας του ατόμου (McPherson, L. Smith-Lovin and J.Cook, 2001). 1.7 Προστασία προσωπικών δεδομένων Εκατομμύρια είναι πλέον χρήστες κοινωνικών δικτύων και ιδιαίτερα του Facebook(ως το περισσότερο διαδεδομένο), οι οποίοι μοιράζονται χωρίς δισταγμό τις προσωπικές στιγμές τους σε οποιοδήποτε μέρος και αν βρίσκονται. Το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο που διαθέτει σήμερα το Facebook, είναι η τεράστια βάση δεδομένων του από στοιχεία σχετικά με την ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο και τα ενδιαφέροντα κάθε χρήστη. Το δίκτυο προσφέρει υπηρεσίες όπως δυνατότητα πρόσβασης από το κινητό και γεωγραφικού εντοπισμού, αν και τα περισσότερα έχουν ύφος κοινωνικού παιχνιδιού. Για παράδειγμα το προσωπικό του «places», μιας εφαρμογής γεωγραφικού εντοπισμού που ενσωματώθηκε σχετικά πρόσφατα στη συγκεκριμένη πλατφόρμα των κοινωνικών δικτύων, επισημαίνει πως η ασφάλεια των κοινωνικών δικτύων δεν είναι μεγάλη. Στον αντίποδα βρίσκεται η άποψη των υπευθύνων του Facebook που υποστηρίζει ότι είναι ικανοποιητική, ενώ προσθέτει πως το «Places» έχει τη δυνατότητα εκούσιας ενεργοποίησης. Ο ιδρυτής του Facebook, έρχεται σε αντιπαράθεση με τον επιτετραμμένου του Βερολίνου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στο Facebook, με αποτέλεσμα την ανακοίνωση στους χρήστες ότι μπορούν να κρύψουν τα δεδομένα τους. Έτσι τα κοινωνικά δίκτυα είναι μεν πιο φιλικά στους χρήστες, αλλά δεν είναι ασφαλή. Ένας σύμβουλος λέει να δίνουμε λάθος στοιχεία, γιατί όταν μας έρχονται διαφημίσεις τότε κάποιοι έχουν πρόσβαση στο προφίλ μας. Εργοδότες μπαίνουν στα προφίλ υποψηφίων για να βρουν προσωπικά στοιχεία και να δουν αν θα τους 20

22 απορρίψουν. Αναφέρει πως η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Η νομιμοποίηση των υποκλοπών των συνομιλιών στο internet βάση νόμου θεωρείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με τους New York Times στους ιστοτόπους πρέπει να δημιουργηθούν υποδομές που επιτρέπουν τις υποκλοπές καθώς πολλοί επικοινωνούν με το διαδίκτυο και όχι με το τηλέφωνο. Αυτό θα ισχύει ακόμα και για εταιρίες του εξωτερικού και θα προκαλέσει ισχυρό πλήγμα στο απόρρητο επικοινωνίας. Ωστόσο το FBI υποστηρίζει ότι αυτό θα γίνει για τη προστασία της δημόσιας και εθνικής ασφάλειας. Τέλος, αυτό θα προκαλέσει καταστροφικές συνέπειες αφού θα διευκολύνει τους χάκερ να υποκλέπτουν στοιχεία, όπως έγινε στην Ελλάδα το 2005 (S. Wasserman, K. Faust, 1994). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Η βιβλιογραφική ανασκόπηση που ακολουθεί πραγματεύεται πλήθος ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί προκειμένου να διερευνηθεί η άποψη των χρηστών σχετικά με την εμπιστοσύνη, την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης έχουν γνωρίσει πολύ μεγάλη εξάπλωση τα τελευταία χρόνια, καθώς εκατομμύρια χρήστες τις χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι περισσότερες τέτοιες εφαρμογές, όπως π.χ. Facebook, Twitter, LinkedIn κλπ. είναι κεντρικοποιημένες και επιτρέπουν την καταγραφή, αποθήκευση και επεξεργασία όλων των προσωπικών πληροφοριών και αλληλεπιδράσεων των χρηστών τους από λίγους, ιδιωτικούς οργανισμούς. Η χρήση των κοινοτήτων κοινωνικής δικτύωσης εγείρει σοβαρά θέματα προστασίας και χρήσης προσωπικών δεδομένων όπως η ασφάλεια, η ιδιωτικότητα και η εμπιστοσύνη Το ζήτημα της Εμπιστοσύνης Η θεωρία της Helen Nissenbaum (BarrigarJ., 2009), αρχίζει με την αναγνώριση ότι «σχεδόν τα πάντα πράγματα που κάνουμε, γεγονότα που εμφανίζονται, συναλλαγές που πραγματοποιούνται-συμβαίνουν σε ένα πλαίσιο όχι μόνο ως θέση αλλά και ως πολιτική, 21

23 μιας σύμβασης και μιας πολιτιστικής προσδοκίας. Προτείνει λοιπόν ότι τα πράγματα θα βιωθούν ως παραβιάσεις μυστικότητας όταν παραβιάζεται ο ένας από τους παρακάτω δύο κανόνες: ο κανόνας του ποιες πληροφορίες είναι κατάλληλες να συλλεχθούν και ο δεύτερος κανόνας το πώς ρέουν αυτές οι πληροφορίες και αν πρέπει να διανεμηθούν (Barrigar J., 2009) Έως τώρα έχουν υπάρξει αρκετές μελέτες που έχουν δείξει διάφορα αποτελέσματα για το θέμα της εμπιστοσύνης στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. Σε πολλές από αυτές τις μελέτες το Facebook δίνει την αίσθηση στους χρήστες ότι είναι πιο ασφαλές σχετικά με το MySpace (Fogel&Nehmad, 2009). Σύμφωνα με τον Roloff,1981 η εμπιστοσύνη αποτελεί την κύρια συνιστώσα για την ανταλλαγή της κοινωνικής θεωρίας. Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής εξηγεί την κοινωνική αλλαγή και τη σταθερότητα ως διαδικασία των συζητημένων ανταλλαγών μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών. Η κοινωνική θεωρία ανταλλαγής προϋποθέτει ότι όλες οι ανθρώπινες σχέσεις διαμορφώνονται με την χρήση ενός υποκειμενικού. Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής παρουσιάζει την ανάλυση ωφελούμενου κόστους που δίνει τον καίριο σεβασμό στην κοινωνική αλληλεπίδραση (social interaction), δηλαδή, αν η ανταλλαγή είναι ευεργετική τότε πολύ πιθανόν και οι άλλοι να θελήσουν να μπουν σε αυτήν την κοινωνική σχέση(social connection). Παρόλα αυτά, η εμπιστοσύνη είναι, επίσης, σημαντική στις επιτυχείς διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις (online interaction) (CorriganM., 2001). Σύμφωνα με τον Metzer (2004)η εμπιστοσύνη είναι ίσως η πιο σημαντική επιρροή στην αποκάλυψη πληροφοριών. Επίσης η εμπιστοσύνη μπορεί να αποτελέσει μια λειτουργική διαδικασία για το ποσό και το είδος του ελέγχου που έχει κανείς σε μια σχέση, και είναι η κεντρική έννοια της θεωρίας κοινωνικής ανταλλαγής (Roloff, 1981). Οι Culnan και Armstrong (1999) επισημαίνουν ότι οι περισσότερες έρευνες που έχουν επικεντρωθεί στην εμπιστοσύνη και την αυτό-αποκάλυψη στα πλαίσια των διαπροσωπικών σχέσεων, είναι παρόμοιας δυναμικής με τις σχέσεις που 22

24 χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα. Δηλαδή, οι κίνδυνοι της αποκάλυψης προσωπικών πληροφοριών σε σχέση με τα οφέλη, όταν αποφασίζουν να παρέχουν πληροφορίες σε μια τοποθεσία webκαι η εμπιστοσύνη είναι το κλειδί για την αποκάλυψη τόσο στις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και στην απευθείας σύνδεση. Έρευνα των Hoffmanetal., (1999) απέδειξε ότι το 63% των χρηστών του διαδικτύου αρνήθηκαν να δώσουν πληροφορίες λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης. Τέλος σύμφωνα με τους Dwyeretal, 2007, η εμπιστοσύνη αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη σημαντικότητα σε μία Υπηρεσία Κοινωνικής Δικτύωσης καθώς επίσης πιστεύουν ότι μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης επικεντρώνεται στην ανάπτυξη διαδικτυακών ανθρώπινων κοινοτήτων που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα και / ή δραστηριότητες. 2.2.α. Το ζήτημα της Ιδιωτικότητας και της Ασφάλειας Το παράδοξο λοιπόν της ιδιωτικής ζωής μπορεί να προκύψει επειδή οι χρήστες πρέπει να βρουν ένα συμβιβασμό ανάμεσα σε δύο αντιτιθέμενα κίνητρα: οι ανησυχίες προστασίαςτης ιδιωτικής ζωής και η διαχείριση της εντύπωσης προς τα έξω. Οι δύο κύριοι σκοποί των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης είναι η παρουσίαση και η διατήρηση των σχέσεων. Ένας χρήστης μπορεί να βρεθεί με παλιούς γνωστούς ή φίλους, μόνο αν το προφίλ του είναι ορατό. Πράγματι, η διαχείριση της εντύπωσης έχει βρεθεί να είναι ένα σημαντικό κίνητρο για τη φιλοξενία ενός προφίλ σε υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Ομοίως σε μια άλλη έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι χρήστες υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης είχαν πολύ στρατηγικά και σκόπιμα επιλεγμένες φωτογραφίες με στόχο να εμφανίζεται πιο δημοφιλής σε συγκεκριμένο site (UtzS. &, KramerN., 2009). Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μόνο δύο ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης (Bedoκαι MySpace) διαθέτουν εκ κατασκευής προεπιλεγμένες ρυθμίσεις, χάρη στις οποίες οι λογαριασμοί των ανηλίκων είναι προσβάσιμοι μόνο από τον εγκεκριμένο από τους ίδιους-κατάλογο επαφών τους, ενώ μόνο τέσσερις ιστότοποι εγγυώνται εκ κατασκευής ότι με τους ανήλικους μπορούν να επικοινωνήσουν μόνο οι φίλοι τους (Bedo, MySpace, Netlogκαι SchuelerVZ). Τα 23

25 αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται σε έκθεση που δημοσιεύτηκε από την Επιτροπή, αναφορικά με την υλοποίηση των «αρχών για ασφαλέστερη κοινωνική δικτύωση στην ΕΕ», μια συμφωνία αυτορρύθμισης που υπεγράφη με τηδιαμεσολάβηση της Επιτροπής το 2009 για τη διαδικτυακή ασφάλεια των παιδιών (IP/09/232). Ως μέρος του σχετικού στόχου που ορίζεται στο Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη (IP/10/581, MEΜΟ/10/199 και ΜΕΜΟ/10/200)με σκοπό τη βελτίωση της εμπιστοσύνης στο διαδίκτυο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την αναθεώρηση των υφιστάμενων συμφωνιών αυτορρύθμισης για τη διαδικτυακή προστασία των ανηλίκων. Η κα NeelieKroes, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδια για το ψηφιακό θεματολόγιο, δήλωσε: «Εκφράζω την απογοήτευσή μου για το γεγονός ότι οι περισσότεροι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης δεν έχουν εξασφαλίσει την εκ κατασκευής προσβασιμότητα των λογαριασμών των ανηλίκων μόνο από τις εγκεκριμένες επαφές τους. Θα τους απευθύνω έκκληση ώστε να λάβουν σαφείς δεσμεύσεις και να επανορθώσουν την κατάσταση αυτή, σε μια νέα αναθεωρημένη έκδοση του πλαισίου αυτορρύθμισης, το οποίο επί του παρόντος εξετάζουμε. Τούτο όχι μόνο για τη προστασία των ανηλίκων από ανεπιθύμητες επαφές, αλλά και για τη διαφύλαξη της διαδικτυακής τους φήμης. Οι νέοι δεν έχουν πλήρη αντίληψη των συνεπειών από την αποκάλυψη τόσο μεγάλου μέρους της προσωπικής τους ζωής στο διαδίκτυο. Η εκπαίδευση και η καθοδήγηση από τους γονείς είναι απαραίτητες, πρέπει όμως να ενισχυθούν με την προστασία έως ότου οι νέοι να είναι σε θέση να παίρνουν αποφάσεις με πλήρη επίγνωση των συνεπειών αυτών.» Η δυνατότητα - που παρέχεται στις περισσότερες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης - για ονομαστικό χαρακτηρισμό ατόμων σε φωτογραφίες καθιστά πολύ εύκολη τη διαδικτυακή αναζήτηση φωτογραφιών ενός ατόμου. Οι έφηβοι ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσουν κι άλλους κινδύνους στο διαδίκτυο, όπως την αθέμιτη προσέγγιση με βλέψεις σεξουαλικής κακοποίησης και τον κυβερνοεκφοβισμό (διαδικτυακή παρενόχληση). Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν ανάγκη κατάλληλων εργαλείων για την ασφαλή και υπεύθυνη διαχείριση της διαδικτυακής τους ταυτότητας. 24

26 Κατά τις δοκιμές, οι οποίες διεξήχθησαν μεταξύ Δεκεμβρίου 2010 και Ιανουαρίου 2011, εξετάστηκαν οι εξής 14 ιστότοποι: Arto, Bebo, Facebook, Giovani.it, Hyves, Myspace, Nasza-klaza.pl, Netlog, One.lt, Rate.ee, SchülerVZ, IRC Galleria, Tuenti και Zap.lu. Στη διάρκεια του τρέχοντος έτους θα εξεταστούν 9 περαιτέρω ιστότοποι. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, IP/11/ από τους 14 ιστότοπους που εξετάστηκαν παρέχουν πληροφορίες ασφάλειας, καθοδήγηση ή/και εκπαιδευτικό υλικό που απευθύνεται ειδικά σε ανηλίκους (όλοι εκτός του Arto). Οι πληροφορίες ασφάλειας για ανηλίκους είναι αρκετά σαφείς και σε συνάρτηση με την ηλικία, σε όλους τους ιστότοπους που τις παρέχουν. Ωστόσο, σε πολλούς ιστότοπους παραμένει ακόμα δύσκολος ο εντοπισμός των εν λόγω πληροφοριών. Οι μηχανισμοί υποβολής αναφορών είναι αποτελεσματικότεροι απ' ό,τι το Από τους 14 ιστότοπους που εξετάστηκαν, 10 απάντησαν σε αιτήματα βοήθειας που υποβλήθηκαν από χρήστες, έναντι μόλις 5 στους 14 το Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι απαντήσεις δόθηκαν σε μία ημέρα. 9 ιστότοποι (Arto, Bebo, Facebook, Giovani, Hyves, Netlog, One, Rate και SchuelerVZ) προσφέρουν Όρους χρήσης εύληπτους για ανήλικους ή/και ειδική διατύπωση για παιδιά των όρων χρήσης ή του κώδικα δεοντολογίας. Οι ιστότοποι Bebo, Facebook, Myspace, Nasza-Klasa, One, Rate και SchuelerVZ προσφέρουν σε εμφανή θέση εύληπτες πληροφορίες ασφάλειας για παιδιά και γονείς. Εξάλλου, στην έκθεση διαπιστώνεται ότι: Μόνο στον Bebo και τον MySpace εξασφαλίζεται ότι οι λογαριασμοί των ανηλίκων είναι εκ κατασκευής προσβάσιμοι μόνο στον εγκεκριμένο από αυτούς κατάλογο επαφών τους. 25

27 Μόνο οι Bebo, MySpace, Netlog και SchuelerVZ εξασφαλίζουν ότι οι ανήλικοι μπορούν εκ κατασκευής να λαμβάνουν μηνύματα μόνο από τον εγκεκριμένο από αυτούς κατάλογο επαφών τους. Οι 10 άλλοι ιστότοποι που εξετάστηκαν επιτρέπουν σε «φίλους φίλων» (φίλους από τον εγκεκριμένο κατάλογο επαφών τους, οι οποίοι δεν διαθέτουν άμεση σύνδεση με τον χρήστη, δηλ. πιθανοί ξένοι.) ή/και σε μη-φίλους να επιχειρούν επαφή με ανήλικους μέσω προσωπικών μηνυμάτων ή/και σχολίων στο δημόσιο λογαριασμό τους (π.χ. σε φωτογραφίες, ιστολόγια κλπ.). Σε 12 από τους 14 ιστότοπους (όλοι εκτός των Rate και Zap) είναι σήμερα αδύνατο να ανευρεθούν οι λογαριασμοί των ανηλίκων μέσω εξωτερικών μηχανών αναζήτησης, όπως Google ή Yahoo!, έναντι 6 ιστότοπων το Ωστόσο, στους περισσότερους ιστότοπους, οι λογαριασμοί των ανηλίκων θα ήταν δυνατό να ανευρεθούν από άλλους χρήστες που δεν είναι φίλοι, μέσω των εσωτερικών μηχανών αναζήτησης. Σύμφωνα με έρευνα της EUKidsOnline που πραγματοποιήθηκε το 2011 (IP/11/479), το 56% των 11-12χρονων και 78% των 15-16χρονων δηλώνουν ότι γνωρίζουν τον τρόπο μεταβολής των ρυθμίσεων ιδιωτικότητας στο λογαριασμό τους στο κοινωνικό δίκτυο. 2.2.β. Πρόσβαση σε πληροφορίες Πολλές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, παρέχει στο χρήστη μια επιλογή για το ποιος μπορεί να δει το profile του. Αυτό αποτρέπει τους μη εξουσιοδοτημένους χρήστες από την πρόσβαση πληροφοριών. Επίσης, για να επεξεργαστείτε τις πληροφορίες σχετικά με ένα συγκεκριμένο λογαριασμό υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, οι ιστοσελίδες απαιτούν από εσάς κατά τη σύνδεσή σας να δώσετε έναν κωδικό πρόσβασης. Αυτό αποτρέπει από τον αρμόδιο χρήστη την προσθήκη, την αλλαγή, ή την αφαίρεση των προσωπικών πληροφοριών, των εικόνων ή/και άλλων στοιχείων. 26

28 2.2.γ. Δυνητική κατάχρηση Η σχετική ελευθερία που διατείθεται από τ5ις κοινωνικές υπηρεσίες δικτύωσης έχει προκαλέσει την ανησυχία σχετικά με το ενδεχόμενο κατάχρησης από μεμονωμένους χρήστες. Τον Οκτώβριο του 2006, η Lori Janine είχε δημιουργήσει ένα πλαστό profile στο MySpace με το όνομα Josh Evans το οποίο και προκάλεσε την αυτοκτονία της Megan Meier, γεγονός που προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία όσον αφορά τη χρήση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης για λόγους εκφοβισμού. Τον Ιούλιο του 2008, ένας βρετανός, Grant Raphael, διατάχθηκε να πληρώσει συνολικά λίρες στερλίνες (περίπου $ δολάρια ΗΠΑ), για τη δυσφήμιση και παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Ο Raphael είχε δημιουργήσει μια πλαστή σελίδα στο Facebook και προσποιούταν ότι ήταν ένας από τους πρώην φίλους του Matthew Firsht, με τον οποίο ο Raphael είχε στενή σχέση το Η σελίδα ψευδώς υποστήριξε ότι ο Firsht ήταν ομοφυλόφιλος και ανέντιμος. Παράλληλα, η πραγματική χρήση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης έχει αντιμετωπιστεί με καχυποψία με κύρια αιτία την κατάχρηση των υπηρεσιών. Τον Σεπτέμβριο του 2008, το profile του αυστραλιανού χρήστη Elmo Keep απαγορεύτηκε από τους διαχειριστές του site, με αιτιολογικό ότι παραβίασε τους όρους χρήσης του site. Ο Keep είναι ένας από τους πολλούς χρήστες του Facebook που είχαν απαγορευτεί από το site σχετικά με το τεκμήριο ότι τα ονόματά τους δεν είναι πραγματικά, αλλά φέρουν σχετική ομοιότητα με άλλα ονόματα όπως το Sesame Street της ELMO Στάση των χρηστών προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης Ο χώρος των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης και των πληροφοριακών συστημάτων συνδέεται με το πρόβλημα της αποδοχής ή όχι από τους χρήστες του. Όταν παρουσιάζεται ένα νέο σύστημα ή μία νέα εφαρμογή υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση των χρηστών για το αν θα το χρησιμοποιήσουν. Υπάρχουν τέσσερις κύριες θεωρίες που εξηγούν τη διαδικασία αποδοχής (Venkatesh&Brown, 2001). Αυτές οι θεωρίες είναι: 27

29 1. Η θεωρία της αιτιολογημένης δράσης (TheoryofReasonedAction- TRA) 2. Η θεωρία της προγραμματισμένης συμπεριφοράς (TheoryofPlannedBehaviour - TPB). 3. Η θεωρία διάχυσης καινοτομίας (InnovationDiffusionTheory- IDT). 4. Το μοντέλο αποδοχής της τεχνολογίας (TechnologyAcceptanceModel- TAM). Η θεωρία της προγραμματισμένης συμπεριφοράς (TPB) υποστηρίζει πως οι ανθρώπινες ενέργειες συμπεριφορές, προβλέπονται σε μεγάλο βαθμό από τις προθέσεις. Οι προθέσεις με τη σειρά τους επηρεάζονται, από τρεις κύριους παράγοντες που είναι η στάση του ανθρώπου απέναντι στη συμπεριφορά, τα υποκειμενικά πρότυπα και ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος της συμπεριφοράς. Η θεωρία διάχυσης της καινοτομίας (IDT) βρίσκει τις αρχές της στον Γάλλο κοινωνιολόγο και κοινωνικό ψυχολόγο GabrielTarde ( ), σύμφωνα με τον οποίο η κοινωνιολογία βασίζεται σε μικρούς ψυχολογικούς συνδέσμους μεταξύ των ανθρώπων, κυρίως στο μιμητισμό και την καινοτομία.. Στη συνέχεια, η θεωρία της διάχυσης της καινοτομίας αναπτύχθηκε από τον EverettRogers (1962), με το βιβλίο του «DiffusionofInnovations». Σύμφωνα με τον Rogers, οι καταναλωτές μιας καινοτομίας ή μιας νέας ιδέας ή συμπεριφοράς ταξινομούνται σε καινοτόμους (2,5%), αρχικούς καταναλωτές (13.5%), αρχική πλειοψηφία (34%), ύστερη πλειοψηφία (34%) και καταναλωτές με μεγάλη χρονική υστέρηση (16%). Το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας (TAM) παρουσιάστηκε το 1986 από τον F.D. Davis και σκοπός του ήταν να εξηγεί τη συμπεριφορά υιοθέτησης πληροφοριακών συστημάτων από τους χρήστες και να μετράει το βαθμό αποδοχής τους από αυτούς. Αποτελεί επίσης μία προσαρμογή της θεωρίας της αιτιολογημένης δράσης (TheoryofReasonedAction, TRA) των Ajzen και Fishbein (1980), ώστε να προσδιορισθούν μεταβλητές που να είναι καταλληλότερες στη μελέτη αποδοχής της χρήσης των πληροφοριακών συστημάτων. Το ΤΑΜ είναι το ακαδημαϊκά αναγνωρισμένο μοντέλο για να μετρηθεί η αποτελεσματική αποδοχή μιας νέας τεχνολογίας. 28

30 Χωρίζεται στα παρακάτω μέρη: 1. Perceived use fulness- Αντιληπτή χρησιμότητα (ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι όταν χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο σύστημα θα ενισχύσει την απόδοση του στην εργασία) 2. Perceived ease of use- Αντιληπτή ευχρηστία (ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι όταν χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο σύστημα θα είναι απαλλαγμένος από την προσπάθεια). Συνοπτικά ο Davis παρουσίασε το ΤΑΜ όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα. Εικόνα 2.1. TAM (Davis, ελληνική,μεταφραζόμενη εικόνα) Σε ορισμένες έρευνες προστίθενται και επιπλέον μεταβλητές στο αρχικό ΤΑΜ, όπως στην έρευνα των Salisbury, etal., 2001, όπου προστέθηκε το Perceived security(αντιληπτή ασφάλεια) που ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο κάποιος πιστεύει ότι το τεχνολογικό προϊόν που εξετάζεται, δηλαδή στην συγκεκριμένη περίπτωση το facebook, είναι ασφαλές 29

31 για την μετάδοση ευαίσθητων προσωπικών πληροφοριών. Σχετικό με το TAM είναι και το Attitude toward a particular adoption (ορίζεται ως η βαθμός αποδοχής μιας νέας τεχνολογίας). Η αποδοχή βασίζεται στις απόψεις που έχει ένα άτομο για τις συνέπειες μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς και στην αξιολόγηση που κάνει το άτομο αυτό για τις συγκεκριμένες συνέπειες (Salisbury, etal., 2001). Οι ερωτήσεις που τέθηκαν ούτως ώστε να βρεθεί η αποδοχή των ερωτηθέντων απέναντι στο facebook φαίνονται στον Πίνακα 2.1(Kim etal., 2011); VanderHeidjenetal., 2003) Πίνακας 2.1. Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (ΤΑΜ) PERCEIVED USEFULNESS - ΑΝΤΙΛΗΠΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ 1. Το Facebook βελτιώνει την επίδοσή μου για τους σκοπούς για τους οποίους το χρησιμοποιώ. 2. Το Facebook με βοηθά να πραγματοποιώ πιο γρήγορα τις «εργασίες» με τις οποίες ασχολούμαι. 3. Το Facebook καθιστά πιο εύκολη την ολοκλήρωση των «εργασιών» με τις οποίες καταπιάνομαι στο Facebook. 4. Το Facebook αυξάνει την παραγωγικότητά μου για τους σκοπούς για τους οποίους το χρησιμοποιώ. PERCEIVED EASE OF USE ΑΝΤΙΛΗΠΤΗΕΥΧΡΗΣΤΙΑ 1. Το Facebook είναι εύκολο στη χρήση. 2. Είναι εύκολο να αποκτήσεις δεξιότητες στη χρήση του Facebook. 3. Είναι εύκολο να μάθεις να λειτουργείς το Facebook. 4. Η αλληλεπίδρασή μου με το Facebook είναι ευέλικτη. 5. Η αλληλεπίδρασή μου με το Facebook είναι σαφής και κατανοητή. 6. Είναι εύκολο να χειριστείς το Facebook ώστε να πραγματοποιήσεις τον σκοπό σου. PERCEIVED SECURITY ΑΝΤΙΛΗΠΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 1. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων μου στο Facebook είναι 30

32 εγγυημένη. 2. Η χρήση του Facebook είναι ασφαλής. 3. Γενικά, επικοινωνία-δικτύωση μέσω Facebook δεν έχει ρίσκο. 4. Μπορώ να εμπιστευτώ τα προσωπικά μου δεδομένα στο Facebook ATTITUDE ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ 1. Το Facebook μου αρέσει. 2. Πιστεύω ότι το Facebook είναι καλό. 3. Πιστεύω ότι το Facebook είναι ωραίο Μια άλλη μεταβλητή που αναπτύχθηκε μαζί με το ΤΑΜ είναι η θεωρία της εμπιστοσύνης μιας τεχνολογικής καινοτομίας για να αναλύσει κατά πόσο εμπιστεύεται ένα νέο τεχνολογικό προϊόν. Σύμφωνα με τους Mayer, Davis&Schoorman (1995) ως εμπιστοσύνη ορίζεται η προθυμία του χρήστη των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, στην παρούσα περίπτωση, να είναι ευάλωτος στις ενέργειές του μέσω κοινωνικής δικτύωσης (facebook, MySpace, Twitter) βασιζόμενος στην προσδοκία ότι το facebook για παράδειγμα θα πραγματοποιήσει τη συγκεκριμένη πράξη που είναι σημαντική για τον χρήστη, ανεξάρτητα από την ικανότητα να ελέγχει ή να παρακολουθεί. Ορισμένες ερωτήσεις που τέθηκαν σε χρήστες του facebook με σκοπό να διερευνηθεί η εμπιστοσύνη απέναντι στο συγκεκριμένο χώρο κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζονται στον πίνακα 2.2.Οι ερωτήσεις της έρευνας προέρχονται από τους Kimetal. (2011) και τους VanderHeidjenetal. (2003). Πίνακας 2.2. Διερεύνηση Εμπιστοσύνης Χρηστών Facebook ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ 1. Το Facebook είναι σε θέση να κάνει τη δουλειά του. 2. Το Facebook είναι αξιόπιστο κοινωνικό δίκτυο. 3. Εμπιστεύομαι το Facebook σαν κοινωνικό δίκτυο. 4. Το Facebook θέλει να είναι γνωστό ως ένα κοινωνικό δίκτυο που τηρεί τις υποσχέσεις και τις δεσμεύσεις του. 5. Πιστεύω ότι το Facebook ενδιαφέρεται να μου προσφέρει το καλύτερο δυνατό. 31

33 2.4. Χρήση των κοινωνικών δικτύων στην Ελλάδα Έρευνες του Πανεπιστημίου του Αιγαίου για τη χρήση των κοινωνικών δικτύων στην Ελλάδα έχουν δείξει ότι: Τα κορίτσια καταλαμβάνουν ακραίες θέσεις, δηλαδή είτε χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα πολλές ώρες ή είναι περιστασιακοί χρήστες. Τα αγόρια εμφανίζονται πιο ευνοϊκά διακείμενα απέναντι στην κοινωνική δικτύωση από ότι τα κορίτσια και είναι περισσότερο εξαρτημένα από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Οι πολύωροι χρήστες των κοινωνικών δικτύων έχουν χαμηλή συμμετοχή σε δημιουργικές δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Οι περιστασιακοί χρήστες των κοινωνικών δικτύων στην πλειοψηφία τους ασχολούνται με τους φίλους τους, ενώ όσοι επενδύουν πολύ χρόνο είναι κατά κύριο λόγο μοναχικοί χρήστες. Πολλοί θεώρησαν ότι η ηλεκτρονική κοινωνική δικτύωση είναι ο βολικότερος τρόπος επικοινωνίας, που θα αντικαταστήσει το και τις πιο συμβατικές μορφές διάδρασης. Κανόνιζαν τα ραντεβού τους μέσω των διαφόρων κοινωνικών δικτύων αντί να τηλεφωνήσουν, συζητούσαν γι αυτό με τους φίλους τους και χρησιμοποιούσαν την ηλεκτρονική ιδιόλεκτο (αργκό). Πολλοί χρήστες δήλωσαν ότι αυτό που τους συναρπάζει στα κοινωνικά δίκτυα, είναι ότι γνωρίζουν άτομα που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα, ότι έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν, ακόμη και ότι συγκροτούν ομάδες μελέτης για τις εξετάσεις. 32

34 Η ευχαρίστηση που προέρχεται από την ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα και η φυγή από το διάβασμα είναι οι βασικότεροι λόγοι ενασχόλησης με αυτό (στους μαθητές Λυκείου). Τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι πια εργαλείο, αλλά εναλλακτικός τρόπος ζωής. Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι μέσω της εφαρμογής αυτής κατάφεραν να επανασυνδεθούν με άτομα ή φίλους που είχαν χάσει εδώ και καιρό. Οι περισσότεροι χρήστες έχουν κουραστεί πλέον με το πλήθος των εφαρμογών των κοινωνικών δικτύων, με τις άπειρες προσκλήσεις σε quiz και test χαμηλού επιπέδου. Το κυριότερο χαρακτηριστικό των κοινωνικών δικτύων, που τους προσέλκυσε εξαρχής, ήταν η απλότητα των λειτουργιών του και η δυνατότητα επιλογής των εφαρμογών με τις οποίες θα πλαισίωναν το προφίλ τους. Αρκετοί χρήστες είχαν κουραστεί από το «φακέλωμα» των κοινωνικών δικτύων, μέσω των οποίων ο καθένας γνώριζε και μετέδιδε ποια η ψυχική διάθεση του χρήστη, τι έκανε όλες τις χρονικές στιγμές κλπ. Οι περισσότεροι από αυτούς πιστεύουν ότι η μόδα των κοινωνικών δικτύων θα περάσει και θα αντικατασταθεί με κάτι πολύ πιο ενδιαφέρον, επειδή ξεπέρασε το μέτρο. Έτσι επιβεβαιώνεται το γεγονός πως το διαδίκτυο έχει κανόνες αυτορρύθμισης. Πολλοί άνοιξαν λογαριασμό σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο επειδή είναι μόδα. Οι περισσότεροι κατηγορούν τα κοινωνικά δίκτυα ότι προάγουν τις επιφανειακές αόριστες σχέσεις και ότι δε μπορούν να βρουν πραγματική στήριξη μέσω αυτών. Παρόλα αυτά, αναγνώρισαν ότι αποτελεί υποκατάστατο για όσους δεν τα καταφέρνουν στις πραγματικές σχέσεις ή έχουν περιορισμένο χρόνο γι αυτές. 33

35 Τα κοινωνικά δίκτυα παρέχουν το προσωπείο της αυτοεκτίμησης. Πολλοί αρθρώνουν συναισθήματα μέσα από αυτά, που δε θα τολμούσαν να τα πουν στην πραγματική ζωή. Το ένστικτο και το συναίσθημα απελευθερώνεται. Αρκετοί χρήστες διατηρούσαν παραπάνω από δύο λογαριασμούς σε ένα μόλις κοινωνικό δίκτυο με διαφορετικά χαρακτηριστικά κάθε φορά. Πολλαπλές και σχιζοειδείς προσωπικότητες. Το γλωσσικό επίπεδο των χρηστών κοινωνικών δικτύων πολλές φορές κατρακυλάει σε ύβρεις και χυδαιολογίες, ενώ η ελληνική ορθογραφία παραχαράσσεται. Η γλώσσα είναι ένα συνονθύλευμα αγγλικών συντμήσεων και ελληνικών. Συχνή είναι η χρήση emoticons που όμως γίνονται δύσκολα στην αποκρυπτογράφησή τους και δυσχεραίνουν τη φόρτωση της σελίδας. Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν μέσο επικοινωνίας, ειδικά για νέους επαρχιακών πόλεων, που δεν έχουν πολλές ευκαιρίες να γνωρίσουν όσους θα επιθυμούσαν. Παράλληλα, προσφέρει τη δυνατότητα είτε για ιδιωτική συνομιλία είτε για μαζική συζήτηση. Σε χρήστες μικρότερης ηλικίας αναπτύσσεται ανταγωνισμός για το ποιος θα προσελκύσει περισσότερους φίλους, κυρίως του αντίθετου φύλου. Οι γυναίκες χρήστες προβάλλουν τις περισσότερες φορές ένα μυστηριώδη εαυτό, που περιμένει να ανακαλυφθεί από κάποιο χρήστη με έξοχα προσόντα, γρήγορο στη γραφή και με καλές ατάκες. Οι φωτογραφίες που τοποθετούν στο προφίλ τους είναι προκλητικές μερικές φορές ή παρμένες από τον κόσμο των κινουμένων σχεδίων. Οι άντρες χρήστες συνήθως επαίρονται για τα σωματικά τους προσόντα και για τον «τσαμπουκά» που μπορούν να επιδείξουν. Τέλος, οι περισσότεροι χρήστες δεν ενοχλούνται που τα κοινωνικά δίκτυα βρίθουν διαφημίσεων και πολλές φορές παίρνουν πολιτική διάσταση ερήμην τους. 34

36 2.5 Αξιολόγηση- Μέτρα ασφαλείας Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου δημοσίευσε μια έκθεση προς το Κογκρέσο για την αξιολόγηση της κατάστασης της ιδιωτικής ζωής στο διαδίκτυο (privacy online). Στην παρούσα έκθεση προσδιορίζονται τα ακόλουθα: ανακοίνωση (notice), επιλογή (choice), πρόσβαση (access) και ασφάλεια (security). Οι τομείς αυτοί καλύπτουν τις βασικές αρχές της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, τομείς που τα κοινωνικά δίκτυα και ιδιαίτερα το Facebook, πρέπει να αντιμετωπίσουν για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών τους. Ανακοίνωση (notice): είναι η πρώτη και πιο σημαντική απαίτηση. Οι πελάτες πρέπει να έχουν επίγνωση της συλλογής πληροφοριών και των δικαιωμάτων τους, όσον αφορά τη συλλογή, ώστε να μπορούν να τα ασκούν. Το βασικό «notice» είναι μια σαφής δήλωση που παρέχεται στον καταναλωτή, πριν από τη συλλογή δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων: Προσδιορισμός του φορέα συλλογής των δεδομένων, τη χρήση για την οποία τα δεδομένα θα τεθούν, καθώς και τυχόν δυνητικούς αποδέκτες των δεδομένων. Η φύση των δεδομένων που συλλέγονται και τους τρόπους με τους οποίους έχουν συλλεχθεί, αν δεν είναι προφανές (παθητικά, μέσω της ηλεκτρονικής παρακολούθησης, είτε ενεργά, ζητώντας από τον καταναλωτή να παρέχει τις πληροφορίες). Κατά πόσον η παροχή των ζητουμένων είναι προαιρετική ή απαιτείται και οι συνέπειες της άρνησής του να παράσχει τις ζητηθείσες πληροφορίες. Τα μέτρα που λαμβάνονται από τον λήπτη των δεδομένων για να διασφαλιστεί η εμπιστευτικότητα, η ακεραιότητα και η ποιότητα των στοιχείων. 35

37 Επιλογή (choice): είναι η δυνατότητα που δίνεται στο χρήστη να επιλέξει τους τρόπους που θα προβάλλει τα προσωπικά του στοιχεία. Συγκεκριμένα, η επιλογή σχετίζεται με δευτερεύουσες χρήσεις των πληροφοριών, δηλαδή, τις χρήσεις πέραν εκείνων που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί η σχεδιαζόμενη «συναλλαγή». Σαφώς, είναι απαραίτητο να τεθούν ορισμένες προσωπικές πληροφορίες, εάν κάποιος επιθυμεί να συμμετάσχει σε μια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook. Ωστόσο, υπάρχει επιλογή γνωστοποίησης ή όχι των προσωπικών δεδομένων των χρηστών. Οι δύο τύποι της γνωστοποίησης είναι η αποκάλυψη σε άλλους χρήστες του site και η αποκάλυψη σε τρίτους, κατά κύριο λόγο διαφημιστές. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής που παρέχεται από το Facebook, σε μεγάλο βαθμό, επιτρέπει από τον ενδιαφερόμενο χρήστη να ελέγχει εύκολα τι μπορούν να δουν οι άλλοι χρήστες στου site, σχετικά με το προφίλ του. Το ζήτημα εδώ είναι ότι δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου έλεγχοι σχετικά με το τι το Facebook μπορεί να εκθέσει στους διαφημιστές. Η γενική δήλωση του Facebook επιτρέπει να αποκαλύψει προσωπικά δεδομένα σε διαφημιστές. Επίσης, επιτρέπει στους διαφημιστές να ορίσουν cookies, τα οποία δεν διέπονται από την πολιτική προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Πρόσβαση (access): είναι η ικανότητα ενός ατόμου να έχει πρόσβαση στα προσωπικά του δεδομένα, αλλά και να αμφισβητήσει την ακρίβεια και την πληρότητα των δεδομένων. Και τα δύο είναι απαραίτητα, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα δεδομένα είναι ακριβή και πλήρη. Αυτό το χαρακτηριστικό αναφέρεται περισσότερο σε οργανισμούς, οι οποίοι διατηρούν αρχεία για τους χρήστες και δε θέλουν να τα αποκαλύψουν, για το λόγο ότι το Facebook, βασίζεται στην ανταλλαγή πληροφοριών και παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να ελέγχουν οι ίδιοι τις πληροφορίες αυτές. Ανακοίνωση (security): είναι η διαδικασία που εξασφαλίζει την ακεραιότητα των δεδομένων και περιορίζει την πρόσβαση σε όσους δεν έχει χορηγηθεί νόμιμα. Για τη διασφάλιση της ακεραιότητας των δεδομένων, οι «συλλέκτες», πρέπει να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα, όπως είναι η χρήση σε αξιόπιστες πηγές δεδομένων και η πολλαπλή 36

38 συσχέτιση των δεδομένων χρησιμοποιώντας πολλαπλές πηγές, παρέχοντας πρόσβαση των καταναλωτών στα δεδομένα, και την καταστροφή των δεδομένων με ανώνυμη μορφή. Αν και το Facebook είναι σίγουρα ασαφής όσον αφορά τις χρήσεις για τις οποίες τα δεδομένα θα χρησιμοποιηθούν, δίνει στους χρήστες τη δυνατότητα να ελέγχουν την ύπαρξη των πληροφοριών για τον εαυτό τους στη βάση δεδομένων του Facebook. Οι όροι της υπηρεσίας αναφέρουν ότι «Μπορείτε να αφαιρέσετε τα περιεχόμενά σας από την τοποθεσία ανά πάσα στιγμή. Αν επιλέξετε να αφαιρέσετε τα περιεχόμενά σας, η άδεια που χορηγείται παραπάνω, θα λήξει αυτόματα.» επίσης, «Τα μέτρα ασφαλείας περιλαμβάνουν την κρυπτογράφηση κατά τη μετάδοση και αποθήκευση των δεδομένων, χρήση κωδικών πρόσβασης και αποθήκευση δεδομένων σε ασφαλείς διακομιστές.». Βάση αυτού του προτύπου, το Facebook υστερεί παρόλο που χρησιμοποιεί κωδικούς πρόσβασης για την προστασία των λογαριασμών, καθώς το MD5 (Message- Digest algorithm 5)η χρήση της κρυπτογράφησης είναι ανύπαρκτη. Κάποια ενδεικτικά μέτρα που προτείνονται προς τους παρόχους, περιλαμβάνουν: Τη διαφανή και πλήρη πληροφόρηση των χρηστών σχετικά με την επεξεργασία και τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων. Ειδικότερα, η πληροφόρηση αυτή πρέπει να παρέχεται τόσο στο κείμενο των όρων και προϋποθέσεων (terms & conditions) ή/και την πολιτική ιδιωτικότητας του παρόχου, όσο και σε επιμέρους σημεία κατά τη χρήση των υπηρεσιών (π.χ. ενημέρωση για τις επιλογές ιδιωτικότητας κατά τη δημιουργία φωτογραφικών άλμπουμ). Επίσης, οι πάροχοι πρέπει να παρέχουν στους χρήστες τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων τους για πρόσβαση και αντίρρηση (π.χ. διόρθωση ή διαγραφή) στα προσωπικά τους δεδομένα. Επιπρόσθετα, πρέπει να ενημερώνουν τους χρήστες για τους κινδύνους δημοσιοποίησης των προσωπικών τους δεδομένων στο διαδίκτυο, καθώς και για το γεγονός ότι είναι παράνομο να δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα τρίτων (π.χ. φωτογραφίες), χωρίς τη συγκατάθεση των τελευταίων. Τέλος, πρέπει να ενημερώνουν τους χρήστες όταν τα προσωπικά τους προφίλ χρησιμοποιούνται για σκοπούς στοχευόμενης διαφήμισης. 37

39 Την παροχή δυνατότητας ελέγχου των προφίλ των χρηστών από τους ίδιους τους χρήστες, όπως π.χ. να έχουν οι χρήστες τη δυνατότητα να περιορίζουν τη δημοσιοποίηση μέρους του προφίλ τους σε συγκεκριμένες ομάδες άλλων χρηστών ή να μην επιτρέπουν τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων από τρίτους ή για άλλους σκοπούς (όπως π.χ. διαφημιστικούς). Την ενεργοποίηση μηχανισμών για τη διαχείριση παραπόνων που υποβάλλονται από τους χρήστες, προβλέποντας και μέτρα όπως κατάργηση λογαριασμών, χρηστών που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Την παροχή δυνατότητας δημιουργίας και χρήσης ανώνυμων προφίλ. Επίσης προς τους χρήστες των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης ενδεικτικά συνίσταται να: Είναι προσεκτικοί όταν δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα, καθώς όλα όσα δημοσιεύονται γίνονται αυτόματα διαθέσιμα σε άγνωστο αριθμό ατόμων στο διαδίκτυο. Σέβονται την ιδιωτικότητα των άλλων και να μην δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα τρίτων χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Χρησιμοποιούν ρυθμίσεις φιλικές προς την ιδιωτικότητα, π.χ. περιορισμό της διαθεσιμότητας των προσωπικών τους δεδομένων σε μηχανές αναζήτησης. Χρησιμοποιούν διαφορετικά αναγνωριστικά και κωδικούς πρόσβασης από αυτά που χρησιμοποιούν σε άλλους διαδικτυακούς τόπους που επισκέπτονται (π.χ. υπηρεσίες web- banking ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου). Προσέχουν ώστε να μη δίνουν κατά λάθος τη συγκατάθεσή τους για διάθεση των προσωπικών τους δεδομένων για διαφημιστικούς σκοπούς. Και τέλος, να προτιμούν τη χρήση ανώνυμων προφίλ. 38

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. Ερευνητικά Ερωτήματα Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσουμε τις αντιλήψεις και τις στάσεις των χρηστών κοινωνικών δικτύων, που αφορούν την ασφάλεια, ιδιωτικότητα και την εμπιστοσύνη τους σε σχέση με τα κοινωνικά δίκτυα. Ερευνητικά ερωτήματα: 1. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων από τους χρήστες των κοινοτήτων και πως αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με τα κοινωνικό-οικονομικά χαρακτηριστικά. 2. Οι αντιλήψεις και γνώσεις των χρηστών για την ασφάλεια και ιδιωτικότητα των κοινωνικών δικτύων, καθώς και η καταγραφή της εμπιστοσύνης των χρηστών. Στο παρακάτω κεφάλαιο παρουσιάζεται το ερευνητικό πρόβλημα, το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας, δηλαδή το ερωτηματολόγιο, η επιστημονική βιβλιογραφία στην οποία στηρίχτηκε και ο τρόπος συλλογής του δείγματος Μεθοδολογία συλλογής δεδομένων Μέθοδος Ο πληθυσμός της έρευνας αποτελείται από τυχαίο δείγμα χρηστών κοινοτήτων κοινωνικής δικτύωσης. Θέμα της παρούσης εργασίας είναι οι κοινότητες κοινωνικών δικτύων και η ανάληψη κινδύνων, καθώς και η αντιλαμβανόμενη ασφάλεια, εμπιστοσύνη και ιδιωτικότητα των χρηστών των κοινωνικών δικτύων. Επειδή το πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, το facebook, επιτρέπει την εγγραφή σε οποιονδήποτε, ηλικίας άνω των 13 ετών, η έρευνα είχε ως μοναδικό περιορισμό αυτό. 39

41 Το εργαλείο της έρευνάς μας θα είναι το ερωτηματολόγιο που το καθιστούν ως το πλέον κατάλληλο εργαλείο συλλογής δεδομένων. Στη παρούσα έρευνα επιλέχθηκε η ποσοτική προσέγγιση προκειμένου να διερευνηθούν τα ερωτήματα που τέθηκαν. Τα ερευνητικά ερωτήματα είναι αυτά που μας κατεύθυναν στη συγκεκριμένη επιλογή καθώς θα ασχοληθούμε με τη συλλογή και την ερμηνεία δεδομένων που μπορούν να ποσοτικοποιηθούν, δηλαδή να παρουσιαστούν με τη μορφή ξεχωριστών μονάδων, οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να συγκριθούν με άλλες μονάδες, χρησιμοποιώντας στατιστικές τεχνικές (Gajendra&Kanka, 1999). Επιλέγουμε τη συγκεκριμένη μέθοδο, γιατί αναζητούμε τις σχέσεις αιτίας αποτελέσματος τις οποίες και θα κατανοήσουμε κάτω από το πρίσμα της αλληλεπίδρασης των μεταβλητών (Bird, M., Hammersley, M., Gomm, R., &Woods, P. (1999). Δεν προτιμήθηκε η ποιοτική μέθοδος, καθώς αυτή αποσκοπεί περισσότερο στην κατανόηση των αιτιών ενός προβλήματος, την εκμαίευση του τρόπου σκέψης και των βαθύτερων κινήτρων κάποιων συμπεριφορών. Αντίθετα, η ποσοτική έρευνα αποσκοπεί περισσότερο στην εξαγωγή στατιστικών συμπερασμάτων τα οποία αντικατοπτρίζουν τη συμπεριφορά ολόκληρου του πληθυσμού στόχου. Με άλλα λόγια υπάρχει η δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων και πρόβλεψης των υπό μελέτη φαινόμενων Δειγματοληψία Τα κριτήρια με τα οποία επιλέξαμε τον τρόπο της δειγματοληψίας είναι: η καλύτερη ανταπόκριση προς το σκοπό της έρευνας, η διευκόλυνση των μετρήσεων, η ικανοποίηση των απαιτήσεων που θέτει η έρευνα, η πρακτικότητα της δειγματοληψίας και η οικονομία της όλης διαδικασίας. Το πλαίσιο της δειγματοληψίας, δηλαδή ο στατιστικός πληθυσμός είναι οι χρήστες κοινωνικών δικτύων οποιασδήποτε ηλιακής ομάδας. Συλλέχθηκαν συνολικά 350 ερωτηματολόγια εκ των οποίων κρίθηκαν κατάλληλα για περαιτέρω ανάλυση (είχαν απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα)

42 3.2.3 Ερευνητική διαδικασία Οι χρήστες ενημερώνονταν για το σκοπό της έρευνας και το περιεχόμενο του ερωτηματολογίου κατά τη διανομή του έτσι ώστε να συμπληρωθεί και να ξαναεπιστραφεί άμεσα. Έγινε προσπάθεια να εξηγηθεί με σαφήνεια ο σκοπός της έρευνας ώστε να μην υπονομευθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία της (Bird, M.,Hammersley, M.,Gomm, R.,&Woods, P.,1999). Ενημερώθηκαν ακόμη για τη σημαντικότητα της ειλικρίνειας των ανώνυμων απαντήσεών τους. Στόχος όλων των παραπάνω είναι να αποφευχθεί το πρόβλημα της επίδρασης Hawthorn «Hawthorneffect», μιας και δεν θα πραγματοποιηθεί έρευνα για το κοινωνικά επιθυμητό, έτσι ώστε να ελέγξουμε την ειλικρίνεια των απαντήσεων. Αφού συγκεντρώθηκαν τα ερωτηματολόγια, συλλέχθηκαν τα δεδομένα της έρευνάς μας και υποβλήθηκαν σε στατιστική ανάλυση μέσω του SPSS, του πιο εύχρηστου συστήματος στατιστικής ανάλυσης στις κοινωνικές επιστήμες, από το οποίο εξάχθηκαν τα αποτελέσματα που χρησιμοποιήθηκαν για την επαλήθευση των υποθέσεών μας Εργαλείο συλλογής δεδομένων: ερωτηματολόγιο Στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκε, ως εργαλείο συλλογής δεδομένων, το ερωτηματολόγιο, καθώς αποτελεί ένα εύχρηστο μέσο συλλογής πληροφοριών, εύκολο στην ανάλυσή του και επομένως στην εξαγωγή συμπερασμάτων, ενώ παράλληλα η συμπλήρωσή του δεν απαιτεί ιδιαίτερα πολύ χρόνο σε αντίθεση π.χ. με τις συνεντεύξεις. Με τη χρήση των ερωτηματολογίων συγκεντρώνονται στοιχεία με βάση τις απαντήσεις που θα δώσουν οι ερωτώμενοι σε ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, το περιεχόμενο του οποίου εξαρτάται από τον σκοπό της έρευνας. Ο δε σκοπός εξαρτάται από το πρόβλημα που καλούμαστε να αναλύσουμε. Αφού καθοριστούν οι απαιτούμενες πληροφορίες και οι πηγές, το επόμενο στάδιο είναι ο καθορισμός της σχεδίασης της έρευνας. Κατά τη σχεδίαση του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιήθηκε καταβλήθηκαν προσπάθειες ώστε να συμφωνεί με τους κανόνες σύνταξης ερωτηματολογίων, όπως διατυπώθηκαν από τους Τζωρτζάκης & Τζωρτζάκη (2002,): 41

43 Το ερωτηματολόγιο δεν είναι πολύ μεγάλο, έτσι ώστε να κουράζεται ο ερωτώμενος, Δεν δημιουργεί δυσκολίες απάντησης στον ερωτώμενο, αλλά περιέχει ερωτήσεις σαφείς, κατανοητές και στα πλαίσια των γνώσεών του, ώστε να προθυμοποιηθεί να συνεργαστεί συμπληρώνοντας το, Υπάρχει αλληλεξάρτηση και λογική σειρά των ερωτήσεων, Δεν υπάρχουν ερωτήσεις που να εκθέτουν τον ερωτώμενο, Σε κάθε ερώτηση η απάντηση δίνει στον ερευνητή ένα μόνο στοιχείο, Οι ερωτήσεις δεν υπαγορεύουν την απάντηση, έτσι ώστε ο ερωτώμενος να έχει τη δυνατότητα να απαντήσει βάσει της δικής του άποψης. Η κατάρτιση του ερωτηματολογίου επηρεάστηκε από την διεθνή βιβλιογραφία και συγκεκριμένα από το μοντέλο αποδοχής Τεχνολογίας ΤΑΜ, (Davis1989, 1993 &Venkatesh and Davis 2000) καθώς και από τους Salisbury, etal., 2001, οι οποίοι έθεσαν ως παράμετρο έρευνας την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια των χρηστών των κοινωνικών δικτύων. Στο συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο οι ερωτήσεις που αφορούν την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια προέρχονται από τους Kim, Chung&Lee (2011) μεταφρασμένες και εν μέρει τροποποιημένες για τις ανάγκες της έρευνάς μας. Οι ερωτήσεις της έρευνας που αφορούν την αντιλαμβανόμενη εμπιστοσύνη των χρηστών για την προστασία της ιδιωτικότητας των προσωπικών τους στοιχείων καθώς και για την ικανοποίηση των χρηστών για τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα, προέρχονται από τους Kimetal. (2011) και τους VanderHeidjenetal. (2003) μεταφρασμένες και προσαρμοσμένες, στις ανάγκες της έρευνας μας: 42

44 Perceived privacy(αντιλαμβανόμενη ιδιωτικότητα) Όταν χρησιμοποιείτε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμόζετε τις ρυθμίσεις απορρήτου; Πόσο δύσκολο σας είναι να βρείτε και να χρησιμοποιήσετε τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Θεωρείτε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενημερώνουν επαρκώς τους χρήστες για τις πιθανές συνέπειες της διάθεσης των προσωπικών τους δεδομένων; Ποιες είναι οι ανησυχίες σας όταν χρησιμοποιείτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Κατά την πλοήγηση σας στο Διαδίκτυο ενημερώνεστε για την πολιτική ιδιωτικότητας των ιστοσελίδων που επισκέπτεστε; Perceived security (Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια) Η προστασία των προσωπικών δεδομένων μου στα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγυημένη. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι ασφαλής. Γενικά, επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων δεν έχει ρίσκο. Μπορώ να εμπιστευτώ τα προσωπικά μου δεδομένα στα κοινωνικά δίκτυα Trust (Εμπιστοσύνη) Τα κοινωνικά Δίκτυα είναι σε θέση να κάνουν τη δουλειά τους Τα κοινωνικά Δίκτυα είναι αξιόπιστα. Εμπιστεύομαι τα κοινωνικά Δίκτυα ως μέσο επικοινωνίας Τα κοινωνικά Δίκτυα θέλουν να είναι γνωστά ως μέσα που τηρούν τις υποσχέσεις και τις δεσμεύσεις τους. Πιστεύω ότι αυτό τα κοινωνικά Δίκτυα ενδιαφέρονται να μου προσφέρουν το καλύτερο δυνατό Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι ερωτήσεις που αφορούν την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια και την εμπιστοσύνη έχουν τη δυνατότητα απαντήσεων βασισμένες στην κλίμακα Likert. Η κλίμακα Likert, είναι κλίμακα τύπου 7 βαθμών με την παρακάτω διαβάθμιση: 1= Διαφωνώ Απόλυτα, 2= Διαφωνώ, 3= Διαφωνώ Κάπως, 4=Ούτε Συμφωνώ/ Ούτε Διαφωνώ, 5= Συμφωνώ Κάπως, 6= Συμφωνώ και 7=Συμφωνώ Απόλυτα. Οι ερωτηθέντες έπρεπε να σημειώσουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας στις παραπάνω ερωτήσεις επιλέγοντας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε απάντηση. Τέλος οι συμμετέχοντες στο ερωτηματολόγιο κλήθηκαν να απαντήσουν και σε ορισμένες ερωτήσεις δημογραφικού χαρακτήρα (ηλικία, φύλο, οικογενειακό εισόδημα, εργασία, 43

45 σπουδές). Επιπλέον δημιουργήθηκε ο παρακάτω πίνακας προκείμενου να ανιχνευθούν οι πιο δημοφιλείς δραστηριότητες των χρηστών των κοινωνικών δικτύων. Υπηρεσίες Κοινωνικών Δικτύων 1 φορά/ εβδομάδ α 1-2 φορά(ες) / εβδομάδ α 3-5 φορές/ εβδομάδ α Συχνότητα 6-10 φορές/ εβδομάδ α φορές/ εβδομάδ α Περισσότε ρες από 20 φορές/ εβδομάδα Χρήση του chat Γνωριμίες με ανθρώπους Συμμετοχή σε γκρουπ/ομάδε ς Κοινοποίηση στο τοίχο μου καταστάσεις, συνδέσμους (links), φωτογραφίες, βίντεο. Κοινοποίηση στο τοίχο των φίλων μου καταστάσεις, συνδέσμους (links), φωτογραφίες, βίντεο. Σχολιασμός σε κοινοποιήσεις φίλων. Ενημέρωση Διασκεδάζω/ παίζω παιχνίδια Συμμετοχή σε εκδηλώσεις 44

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1.α. Εισαγωγή Το κεφάλαιο αυτό εστιάζει στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, όπως αυτά προέκυψαν έπειτα από τη στατιστική ανάλυση. Η παρουσίαση των δεδομένων της έρευνάς μας θα πραγματοποιηθεί κατά ενότητα και σειριακή αναφορά των δεδομένων που συλλέχτηκαν ανά ερώτηση μέσα σε αυτές. 4.1.β. Προφίλ του δείγματος και δημογραφικά στατιστικά Στο ερωτηματολόγιο, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, απάντησαν συνολικά 350 άτομα. Από αυτά τα 350 ερωτηματολόγια κρίθηκαν κατάλληλα προς περαιτέρω ανάλυση τα 300. Το δείγμα αποτελείται από 120 (40%) άντρες και 180 (60%) γυναίκες, όπως φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα (Γράφημα 4.1) Γράφημα 4.1. Φύλο Το ποσοστό των γυναικών μπορεί να φαίνεται αυξημένο αλλά συμφωνεί με τις τελευταίες έρευνες που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι και πιο δραστήριες και πιο πολλές όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. Όπως θα δούμε και σε πρόσφατη 45

47 έρευνα των Madden&Zickuhr, 2011, η συμμετοχή των γυναικών είναι μεγαλύτερη των ανδρών, 69% έναντι 60% των ανδρών, σύμφωνα με το γράφημα 4.2. Παρατηρούμε μια αλματώδη αύξηση της συμμετοχής των γυναικών έναντι των ανδρών από το 2008 και μετά. Γράφημα 4.2. Σύγκριση της συμμετοχής των γυναικών έναντι των ανδρών , στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. Πηγή: Madden&Zickuhr, 2011 Η μεγαλύτερη ηλικιακή κατηγορία είναι με 81 άτομα και ποσοστό 27%. Ακολουθούν οι ηλικίες 39 και άνω (66 άτομα και 22%), οι με τους με το ίδιο ποσοστό (19,67 % και 59 άτομα έκαστη), μετά οι (25 άτομα και ποσοστό 8,33%) και τέλος οι κάτω των 18 αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του δείγματος (10 άτομα και 3,33%) όπως φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα (Γράφημα 4.3). Γράφημα 4.3. Ηλιακή Κατανομή Ερωτηθέντων 46

48 Αρκετά υψηλό είναι και το μορφωτικό επίπεδο του δείγματος αφού μόνο ένα ποσοστό 38,67% (116 άτομα) δεν είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (είναι απόφοιτοι δημοτικού/γυμνασίου/λυκείου). Οι πιο πολλοί συμμετέχοντες της έρευνας είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ (133 άτομα και ποσοστό 44,33%). Τέλος οι απόφοιτοι μεταπτυχιακού ανέρχονται στους 44 με ποσοστό 14,67% ενώ οι κάτοχοι διδακτορικού είναι 7 με ποσοστό 2,33% όπως φαίνεται και στο γράφημα 4.4. Γράφημα 4.4. Μορφωτικό Επίπεδο Ερωτηθέντων 47

49 Συνεχίζοντας την ανάλυση του προφίλ του δείγματος τα άτομα που απάντησαν ότι εργάζονται (ως δημόσιοι υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες ή ιδιωτικοί υπάλληλοι) είναι το 51,67% (155 άτομα) του συνόλου. Αναλυτικά οι ιδιωτικοί υπάλληλοι είναι 72 άτομα (24%), οι ελεύθεροι επαγγελματίες 50 (16,67%) και οι δημόσιοι υπάλληλοι 33 (11%). Η μεγαλύτερη κατηγορία του δείγματος όμως είναι οι φοιτητές οι οποίοι απαρτίζουν το 25% του δείγματος (75 άτομα). Άνεργοι δηλώνουν 39 άτομα (13%) ενώ 31 άτομα επέλεξαν την επιλογή άλλο (10,33%). Το γράφημα 4.5 δείχνει συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα. Γράφημα 4.5. Επάγγελμα Ερωτηθέντων Τελειώνοντας τη δημογραφική ανάλυση του δείγματος οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν και για το οικογενειακό εισόδημά τους. Τα περισσότερα άτομα του δείγματος απάντησαν λιγότερα από 800 ευρώ (63 άτομα και ποσοστό 21%). Η επόμενη κλίμακα, ευρώ, συγκέντρωσε ποσοστό 18% (54 άτομα), στην κλίμακα ευρώ τοποθέτησαν την οικογένειά τους 60 άτομα (20%), 54 άτομα δήλωσαν οικογενειακό εισόδημα ευρώ (18%), ευρώ δήλωσε το 13% του δείγματος (39 άτομα) και τέλος ένα ποσοστό 10%, δηλαδή 30 άτομα, δήλωσαν εισόδημα πάνω από 3000 ευρώ (Γράφημα 4.6) 48

50 Συγκεντρωτικά λοιπόν το προφίλ του δείγματος παρατίθεται στον πίνακα 4.1. Γράφημα 4.6. Μισθολογική κλίμακα Ερωτηθέντων Πίνακας 4.1. Συνολικό Προφίλ Ερωτηθέντων Φύλο Ηλικία Μορφωτικό Επίπεδο Δουλειά Χαρακτηριστικό Συχνότητα Ποσοστό (%) Άνδρες Γυναίκες 18 ετών και κάτω ετώ και άνω απόφοιτοι δημοτ./γυμν./λυκείου απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ απόφοιτοι μεταπτυχιακού κάτοχοι διδακτορικού Ιδιωτικοί υπάλληλοι Ελεύθεροι επαγγελματίες Δημόσιοι υπάλληλοι

51 Χρήση του chat Γνωριμίεςμ ε ανθρώπους Συμμετοχή σεγκρουπ/ ομάδες Τοίχοςμου Τοίχοςφίλω ν Σχολιασμός κοινοποιήσ εις φίλων Ενημέρωση Διασκεδάζ ω/ παίζω παιχνίδια Συμμετοχή σεεκδηλώσ εις Κοινότητες, Κοινωνικών Δικτύων : Ανάληψη Κινδύνων, Εμπιστοσύνη και Ιδιωτικότητα, Ιούλιος 2013 Φοιτητές Άνεργοι Άλλο Εισόδημα λιγότερα από 800 ευρώ ευρώ ευρώ ευρώ πάνω από 3000 ευρώ Συνεχίζοντας την ανάλυση του δείγματος οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να δηλώσουν τη συχνότητα που χρησιμοποιούν κάποιες από τις υπηρεσίες των κοινωνικών δικτύων οι οποίες έχουν παρουσιαστεί στο προηγούμενο κεφάλαιο. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 4.2): Πίνακας 4.2. Συχνότητες (%) της Χρήσης Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης λιγότερ ο από 1 φορά/ εβδομά δα φορά(ες )/ εβδομά δα φορές/ εβδομά δα φορές/

52 εβδομά δα 3 3 Περισσό τερες από 20 φορές/ εβδομά δα Τα παρακάτω αποτελέσματα είναι αξιοπρόσεκτα: 1. Το 73,33% των χρηστών χρησιμοποιεί τις κοινότητες κοινωνικών φορές τη βδομάδα για γνωριμίες με ανθρώπους. 2. Οι «ακραίες» επιλογές στη ερώτηση για τη χρήση του chat, όπου ενώ το 34,33% χρησιμοποιεί το chat φορές τη βδομάδα, το 30,33% το χρησιμοποιεί πολύ σπάνια (λιγότερο από μία φορά τη βδομάδα). 3. Το ίδιο ισχύει και στην ερώτηση: Κοινοποίηση στο τοίχο των φίλων μου καταστάσεις, συνδέσμους (links), φωτογραφίες, βίντεο, όπου οι χρήστες μπορούν χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στους «κοινωνικούς» (πάνω από 11 φορές που αντιστοιχούν στο 30% των χρηστών) και στους «μη-κοινωνικούς» (λιγότερο από μία φορά την βδομάδα απάντησε το 42% των χρηστών). 4. Ίδια συμπεριφορά παρατηρείται και στην ερώτηση πόσο συχνά συμμετέχουν σε γκρουπ/ομάδες. Μπορεί η πλειοψηφία (51%) των χρηστών να χρησιμοποιεί αρκετά συχνά (11-20 φορές τη βδομάδα) τη συγκεκριμένη υπηρεσία αλλά από την άλλη και ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό (34,67%) δεν τη χρησιμοποιεί σχεδόν καθόλου (λιγότερο από μία φορά τη βδομάδα). 5. Αρκετά συχνά (πάνω από 11 φορές τη βδομάδα) παίζουν παιχνίδια οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων. Το ποσοστό αυτών που παίζουν παιχνίδια πάνω από 11 φορές τη βδομάδα είναι 54,67%! Αυτό ίσως δικαιολογεί και την προσπάθεια των επιχειρήσεων 51

53 να μπλοκάρουν την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα από τους εταιρικούς υπολογιστές (Gaudin, 2009). 6. Το 64% συμμετέχει σε εκδηλώσεις φορές τη βδομάδα. Η συγκεκριμένη απάντηση μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων, χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους για την διασκέδασή τους, καθώς οι εκδηλώσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα γεγονότων (από ένα πάρτι έως μια προβολή σε ένα κινηματογράφο). 7. Αντίθετα οι απαντήσεις των χρηστών στην ερώτηση πόσο συχνά χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για την ενημέρωσή τους είναι μοιρασμένες. Αυτή αποτελεί την πρώτη ανάλυση του δείγματος η οποία επικεντρώθηκε κυρίως σε μελέτη των δημογραφικών και συμπεριφοριστικών δεδομένων του δείγματος. Ακολουθεί η κύρια ανάλυση του δείγματος. 4.2 Αξιολόγηση των μετρήσεων Οι ερωτήσεις που αναλύθηκαν στο κεφάλαιο 3.2 αντιστοιχούν σε μεταβλητές οι οποίες είναι: Αντιλαμβανόμενη Ιδιωτικότητα, Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια και Εμπιστοσύνη των χρηστών Κοινωνικών Δικτύων. Όπως γίνεται αντιληπτό οι μεταβλητές είναι κλίμακες μέτρησης που αποτελούνται από περισσότερες από μία μεταβλητές (multiple-itemscales). Για τον έλεγχο της αξιοπιστίας της κάθε κλίμακας μέτρησης χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής αξιοπιστίας CronbachAlpha. Ο Nunnally (1978) προτείνει ως ελάχιστο αποδεκτό όριο αξιοπιστίας την τιμή 0,70 του συντελεστή CronbachAlpha. Ωστόσο, στη βιβλιογραφία, πιο πρόσφατα, αναφέρεται ότι τιμή του συντελεστή αξιοπιστίας Cronbach salpha πάνω από 0,60 για εξερευνητική ανάλυση (και πάνω από 0,70 για επιβεβαιωτική ανάλυση) είναι αποδεκτή (Nunnally&Bernstein, 1994). Επιπρόσθετα, στην περίπτωση που η κλίμακα μέτρησης αποτελείται από δύο ή τρία ερωτήματα, η ελάχιστη αποδεκτή τιμή του δείκτη αξιοπιστίας μπορεί να μειωθεί στο 0,50 (Nunnally&Bernstein, 1994). Τα αποτελέσματα δίνονται από των παρακάτω πίνακα (Πίνακας 4.3): Πίνακας 4.3: Έλεγχος Αξιοπιστίας 52

54 Μεταβλητές Αριθμός Cronbach sal Μέσος Τυπ. Αποκλ. items pha Αντιλαμβανόμενη 5 0,808 17,73 4,65 Ιδιωτικότητα Αντιλαμβανόμενη 4 0,885 9,73 4,887 Ασφάλεια Εμπιστοσύνη 5 0,811 21,36 5,787 Παρατηρείται ότι όλες οι τιμές του συντελεστή αξιοπιστίας CronbachAlpha των μεταβλητών του θεωρητικού υποδείγματος είναι πολύ ικανοποιητικές, καθώς είναι μεγαλύτερες από 0, Συμπεράσματα της Έρευνας - Ανάλυση Αντιλαμβανόμενη Ιδιωτικότητα Στο επόμενο γράφημα φαίνονται οι απαντήσεις των χρηστών σχετικά με το εάν χρησιμοποιούν τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και βλέπουμε ότι το 39,79% απαντά πάντα, το 18,31% ελάχιστα, το 16,20% πολύ, το 16,20% ΔΞ/ΔΑ και το 9,51% καθόλου. 53

55 Στην ερώτηση πόσο δύσκολο είναι να βρουν και να χρησιμοποιήσουν τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βλέπουμε ότι το 36,17% θεωρεί ότι είναι εύκολο, το 19,50% δύσκολο, το 15,25% ΔΞ/ΔΑ, το 14,89% πολύ δύσκολο και το 14,18% πολύ εύκολο. 54

56 Όταν ρωτάμε τους φοιτητές αν θεωρούν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενημερώνουν τους χρήστες για τις πιθανές συνέπειες της διάθεσης των προσωπικών τους δεδομένων, βλέπουμε ότι το 64,34% θεωρεί ότι τα site κοινωνικής δικτύωσης δεν ενημερώνουν επαρκώς τους χρήστες για τη διάθεση των προσωπικών τους δεδομένων σε τρίτους και ένα 35,66% θεωρεί ότι ενημερώνουν επαρκώς. 55

57 Στην ερώτηση ποιες είναι οι ανησυχίες σας όταν χρησιμοποιείτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το 26,06% απαντά όλα τα προηγούμενα, το 19,72% μήπως μολυνθεί ο Η/Υ, το 19,37% για υποκλοπή κωδικού πρόσβασης, το 17,96% μήπως χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα εν αγνοία του χρήστη και το 16,90% για παραβίαση προφίλ. Στην ερώτηση αν κατά την πλοήγηση στο διαδίκτυο ενημερώνονται για την πολιτική ιδιωτικότητας των ιστοσελίδων που επισκέπτονται, οι φοιτητές απάντησαν ότι το 55,36% όχι, το 31,14% ναι και το 13,49% ΔΞ/ΔΑ. 56

58 Αντιλαμβανόμενη Ασφάλεια Στο επόμενο γράφημα φαίνονται οι απαντήσεις των χρηστών σχετικά με το εάν η προστασία των προσωπικών δεδομένων στα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγυημένη, και βλέπουμε ότι το 35,33% απαντά ότι διαφωνεί απόλυτα, το 22% ότι διαφωνεί, το 12,67% ότι διαφωνεί κάπως, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί (16,67%), και σε ποσοστά 9%, 3% και 1,3% συμφωνεί κάπως, συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων διαφωνεί με την εγγυημένη ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. 57

59 Στην ερώτηση εάν η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι ασφαλής βλέπουμε ότι το ένα ποσοστό 23,67% και 24% απαντάει ότι διαφωνεί απόλυτα και διαφωνεί αντίστοιχα, το 20,67% ότι διαφωνεί κάπως, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί (19%), και σε ποσοστά 9,67%, 1,33% και 1,67% συμφωνεί κάπως, συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων διαφωνεί με την ασφάλεια στη χρήση των κοινωνικών δικτύων 58

60 Στην ερώτηση εάν η επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων δεν έχει ρίσκο βλέπουμε ότι το ένα ποσοστό 32,33,67% και 28% απαντάει ότι διαφωνεί απόλυτα και διαφωνεί αντίστοιχα, το 17,33% ότι διαφωνεί κάπως, ένα ποσοστό δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί (11,33%), και σε ποσοστά 8,33%, 2% και 0,67% συμφωνεί κάπως, συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα αντίστοιχα. Τέλος στην ερώτηση εάν μπορούν να εμπιστευτούν τα προσωπικά τους στοιχεία στα κοινωνικά βλέπουμε ότι οι μισοί περίπου από τους ερωτηθέντες (46,67%) διαφωνεί απόλυτα, το 22,33% απαντάει ότι διαφωνεί, το 14% ότι διαφωνεί κάπως, ένα ποσοστό 12,67% δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί και σε ποσοστά 3%, 0,67% και 0,67% συμφωνεί κάπως, συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων δεν μπορεί να εμπιστευτεί τα προσωπικά του στοιχεία και δεδομένα στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. 59

61 Εμπιστοσύνη Χρηστών Κοινωνικών Δικτύων Στην ερώτηση εάν τα κοινωνικά δίκτυα είναι σε θέση να κάνουν τη δουλειά τους προκειμένου να διερευνηθεί η εμπιστοσύνη των χρηστών, βλέπουμε ότι το ένα ποσοστό 31,33% και 26,67% απαντάει ότι συμφωνεί κάπως και συμφωνεί αντίστοιχα, το 20,33% δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί και ένα ποσοστό 9,67% συμφωνεί απόλυτα. Τέλος σε πολύ μικρά ποσοστά οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι διαφωνούν κάπως, διαφωνούν και διαφωνούν απόλυτα με ποσοστά 7,33%, 2% και 2,67% αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων συμφωνεί με το γεγονός ότι τα κοινωνικά δίκτυα κάνουν τη δουλειά τους, δείχνοντάς μας ότι τα εμπιστεύονται εν μέρει. 60

62 Στην ερώτηση εάν τα κοινωνικά δίκτυα είναι αξιόπιστα, βλέπουμε ότι το ένα πολύ μεγάλο ποσοστό 26%δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί, ένα ποσοστό22,33% απαντάει ότι συμφωνεί κάπως και ένα ποσοστό 16% ότι διαφωνεί κάπως. Ακολούθως ένα ποσοστό 12% και 10% απαντάει ότι διαφωνεί και διαφωνεί απόλυτα, αντίστοιχα, και τέλος μικρότερα ποσοστά 9,67% και 4% ότι συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα, αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι απόψεις σχετικά με τη αξιοπιστία των κοινωνικών δικτύων διίστανται με το ποσοστό (38%) να διαφωνεί στην άποψη ότι «τα κοινωνικά δίκτυα είναι αξιόπιστα». 61

63 Στην ερώτηση εάν εμπιστεύονται τα κοινωνικά δίκτυα ως μέσο επικοινωνίας, βλέπουμε ότι το ένα πολύ μεγάλο ποσοστό 26%δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί, ένα ποσοστό20,67% απαντάει ότι συμφωνεί κάπως και ένα ποσοστό 15,67% ότι διαφωνεί κάπως. Ακολούθως ένα ποσοστό 10,67% και 11,33% απαντάει ότι διαφωνεί και συμφωνεί αντίστοιχα και τέλος μικρότερα ποσοστά 6,67% και 9% ότι συμφωνεί απόλυτα και διαφωνεί απόλυτα αντίστοιχα. Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι απόψεις σχετικά με την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων διίστανται. Στην ερώτηση εάν συμφωνούν με την άποψη ότι τα κοινωνικά Δίκτυα ενδιαφέρονται να μου προσφέρουν το καλύτερο δυνατό, βλέπουμε ότι το ένα μεγάλο ποσοστό 24,67% και 22% να συμφωνεί κάπως και να συμφωνεί αντίστοιχα. Ακολούθως ένα ποσοστό περί τα 22,33% ούτε συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί. Με μικρότερα ποσοστά οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι διαφωνούν κάπως (9,33%), διαφωνούν (8,67%), διαφωνούν απόλυτα (4%) και συμφωνούν απόλυτα (9%). Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι απόψεις σχετικά με την άποψη ότι τα κοινωνικά δίκτυα ακολουθούν και τηρούν τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις τους, βρίσκει τους χρήστες να συμφωνούν σε ποσοστό >55%. 62

64 Τέλος στην ερώτηση εάν τα κοινωνικά δίκτυα ενδιαφέρονται να προσφέρουν στους χρήστες το καλύτερο δυνατό, βλέπουμε μια παρόμοια εικόνα όπως και στην προηγούμενη ερώτηση όπου ένα πολύ μεγάλο ποσοστό 25,33% δεν συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί, ένα ποσοστό21,67% απαντάει ότι συμφωνεί κάπως και ένα ποσοστό 14,33% ότι διαφωνεί κάπως. Ακολούθως ένα ποσοστό 12,33% και 11,67% απαντάει ότι διαφωνεί και συμφωνεί αντίστοιχα, και τέλος μικρότερα ποσοστά 9% και 5,67% ότι διαφωνεί απόλυτα και συμφωνεί απόλυτα, αντίστοιχα.. Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι απόψεις σχετικά με την προσφορά των κοινωνικών δικτύων διίστανται. 63

65 4.3.4.Συνοψίζοντας Όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα η γενικότερη αντίληψη των χρηστών σχετικά με την αντιλαμβανόμενη ασφάλειά τους είναι ότι διαφωνούν με τις απόψεις ότι: Η προστασία των προσωπικών δεδομένων μου στα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγυημένη. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι ασφαλής. Γενικά, επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων δεν έχει ρίσκο. Μπορώ να εμπιστευτώ τα προσωπικά μου δεδομένα στα κοινωνικά δίκτυα Αντίστοιχα και για την εμπιστοσύνη των χρηστών απέναντι στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων που τους βρίσκει τις απόψεις να διίστανται σχετικά με τα ακόλουθα: Τα κοινωνικά Δίκτυα είναι σε θέση να κάνουν τη δουλειά τους Τα κοινωνικά Δίκτυα είναι αξιόπιστα. Εμπιστεύομαι τα κοινωνικά Δίκτυα ως μέσο επικοινωνίας Τα κοινωνικά Δίκτυα θέλουν να είναι γνωστά ως μέσα που τηρούν τις υποσχέσεις και τις δεσμεύσεις τους. 64

66 Πιστεύω ότι αυτό τα κοινωνικά Δίκτυα ενδιαφέρονται να μου προσφέρουν το καλύτερο δυνατό 65

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παρούσα έρευνα εστίασε στην ηλεκτρονική κοινωνική δικτύωση και συγκεκριμένα στις στάσεις, αντιλήψεις των χρηστών σε θέματα ασφάλειας, ιδιωτικότητας και εμπιστοσύνης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τυχαίο δείγμα χρηστών κοινωνικών δικτύων διαφορετικής ηλικιακής κλίμακας. Tο60% είναι γυναίκες και το 40% άντρες. Τα συμπεράσματα της έρευνας που βγαίνουν, θα τα κατηγοριοποιήσω ανά ερευνητικό ερώτημα. Ερευνητικό ερώτημα 1 : η χρήση των κοινωνικών δικτύων και πως αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με τα κοινωνικό οικονομικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα βλέπουμε ότι η χρήση των κοινωνικών δικτύων όντως επηρεάζονται από τα κοινωνικό οικονομικά χαρακτηριστικά του κάθε χρήστη και έχει διαφορετική επίδραση στο ηλεκτρονικό προφίλ του κάθε χρήστη: Συγκεκριμένα εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Το ποσοστό των γυναικών μπορεί να φαίνεται αυξημένο αλλά συμφωνεί με τις τελευταίες έρευνες που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι και πιο δραστήριες και πιο πολλές όσον αφορά τη συμμετοχή τους στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. 2. Η μεγαλύτερη ηλικιακή κατηγορία είναι με 81 άτομα και ποσοστό 27%. Ακολουθούν οι ηλικίες 39 και άνω (66 άτομα και 22%), οι με τους με το ίδιο ποσοστό (19,67 % και 59 άτομα έκαστη), μετά οι (25 άτομα και ποσοστό 8,33%) και τέλος οι κάτω των 18 αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του δείγματος (10 άτομα και 3,33%). 3. Αρκετά υψηλό είναι και το μορφωτικό επίπεδο του δείγματος αφού μόνο ένα ποσοστό 38,67% (116 άτομα) δεν είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (είναι απόφοιτοι δημοτικού/γυμνασίου/λυκείου). Οι πιο πολλοί συμμετέχοντες της έρευνας είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ (133 άτομα και ποσοστό 44,33%). Τέλος οι απόφοιτοι μεταπτυχιακού ανέρχονται στους 44 με ποσοστό 14,67% ενώ οι κάτοχοι διδακτορικού είναι 7 με ποσοστό 2,33%. 66

68 4. Όσον αφορά την εργασιακή κατάσταση, δήλωσαν σε ποσοστό 51,67% (155 άτομα) εργάζονται δημόσιοι υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες ή ιδιωτικοί. Αναλυτικά οι ιδιωτικοί υπάλληλοι είναι 72 άτομα (24%), οι ελεύθεροι επαγγελματίες 50 (16,67%) και οι δημόσιοι υπάλληλοι 33 (11%). Η μεγαλύτερη κατηγορία του δείγματος όμως είναι οι φοιτητές οι οποίοι απαρτίζουν το 25% του δείγματος (75 άτομα). Άνεργοι δηλώνουν 39 άτομα (13%) ενώ 31 άτομα επέλεξαν την επιλογή άλλο (10,33%). Το γράφημα 4.5 δείχνει συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα. 5. Όσον αφορά τα εισοδηματική κλίμακα των ερωτηθέντων τα περισσότερα άτομα του δείγματος απάντησαν λιγότερα από 800 ευρώ (63 άτομα και ποσοστό 21%). Η επόμενη κλίμακα, ευρώ, συγκέντρωσε ποσοστό 18% (54 άτομα), στην κλίμακα ευρώ τοποθέτησαν την οικογένειά τους 60 άτομα (20%), 54 άτομα δήλωσαν οικογενειακό εισόδημα ευρώ (18%), ευρώ δήλωσε το 13% του δείγματος (39 άτομα) και τέλος ένα ποσοστό 10%, δηλαδή 30 άτομα, δήλωσαν εισόδημα πάνω από 3000 ευρώ. Το γενικότερο Προφίλ των Χρηστών της έρευνας μπορεί να διαμορφωθεί και αποτα παρακάτω: 1. Το 73,33% των χρηστών χρησιμοποιεί τις κοινότητες κοινωνικών φορές την βδομάδα για γνωριμίες με ανθρώπους. 2. Οι «ακραίες» επιλογές στη ερώτηση για τη χρήση του chat, όπου ενώ το 34,33% χρησιμοποιεί το chat φορές τη βδομάδα, το 30,33% το χρησιμοποιεί πολύ σπάνια (λιγότερο από μία φορά τη βδομάδα). 3. Το ίδιο ισχύει και στην ερώτηση: Κοινοποίηση στο τοίχο των φίλων μου καταστάσεις, συνδέσμους (links), φωτογραφίες, βίντεο, όπου οι χρήστες μπορούν χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στους «κοινωνικούς» (πάνω από 11 φορές που αντιστοιχούν στο 30% των χρηστών) και στους «μη-κοινωνικούς» (λιγότερο από μία φορά την βδομάδα απάντησε το 42% των χρηστών). 67

69 4. Ίδια συμπεριφορά παρατηρείται και στην ερώτηση πόσο συχνά συμμετέχουν σε γκρουπ/ομάδες. Μπορεί η πλειοψηφία (51%) των χρηστών να χρησιμοποιεί αρκετά συχνά (11-20 φορές τη βδομάδα) τη συγκεκριμένη υπηρεσία αλλά από την άλλη και ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό (34,67%) δεν τη χρησιμοποιεί σχεδόν καθόλου (λιγότερο από μία φορά τη βδομάδα). 5. Αρκετά συχνά (πάνω από 11 φορές τη βδομάδα) παίζουν παιχνίδια οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων. Το ποσοστό αυτών που παίζουν παιχνίδια πάνω από 11 φορές τη βδομάδα είναι 54,67%. 6. Το 64% συμμετέχει σε εκδηλώσεις φορές τη βδομάδα. 7. Αντίθετα οι απαντήσεις των χρηστών στην ερώτηση πόσο συχνά χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για την ενημέρωσή τους είναι μοιρασμένες. Ερευνητικό ερώτημα 2 : Οι αντιλήψεις και γνώσεις των φοιτητών για την ασφάλεια και ιδιωτικότητα των κοινωνικών δικτύων καθώς και η εμπιστοσύνη τους στα κοινωνικά δίκτυα. Όσον αφορά την άποψη των χρηστών σχετικά με την αντιλαμβανόμενη ιδιωτικότητα έχουμε τα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Οι χρήστες σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (39,79%) χρηστών χρησιμοποιούν πάντα τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 2. Οι χρήστες σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (36,17%) θεωρεί ότι είναι εύκολο να βρουν και να χρησιμοποιήσουν τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 3. Οι χρήστες πιστεύουν σε ποσοστό 64,34% ότι τα site κοινωνικής δικτύωσης δεν ενημερώνουν επαρκώς τους χρήστες για τη διάθεση των προσωπικών τους δεδομένων σε τρίτους και ένα 35,66% θεωρεί ότι ενημερώνουν επαρκώς. 68

70 4. Οι απόψεις των χρηστών είναι διασκορπισμένες σχετικά με τις ανησυχίες τους σχετικά με τη χρήση των κοινωνικών όπως μήπως μολυνθεί ο Η/Υ, για υποκλοπή κωδικού πρόσβασης, μήπως χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα εν αγνοία του χρήστη και για παραβίαση προφίλ. 5. Τέλος όσον αφορά στο εάν ενημερώνονται για την πολιτική ιδιωτικότητας των ιστοσελίδων που επισκέπτονται, οι χρήστες απάντησαν σε ποσοστό 55,36% όχι. Όσον αφορά την άποψη των χρηστών σχετικά με την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια έχουμε τα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Οι απαντήσεις των χρηστών σχετικά με το εάν η προστασία των προσωπικών δεδομένων στα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγυημένη βλέπουμε ότι το 35,33% να διαφωνεί απόλυτα, το 22% ότι διαφωνεί, το 12,67% ότι διαφωνεί κάπως. 2. Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων βλέπουμε ότι σε ποσοστό περίπου 50% να διαφωνεί με την ασφάλεια στη χρήση των κοινωνικών δικτύων. 3. Η επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων για τους χρήστες έχει μεγάλο ρίσκο εφόσον βλέπουμε ότι σε ποσοστό 33,67% και 28% απαντάει ότι διαφωνεί απόλυτα και διαφωνεί με την άποψη ότι «η επικοινωνία μέσω κοινωνικών δικτύων δεν έχει ρίσκο». 4. Τέλος στην ερώτηση εάν μπορούν να εμπιστευτούν τα προσωπικά τους στοιχεία στα κοινωνικά δίκτυα παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό (46,67%) των ερωτηθέντων δεν μπορεί να εμπιστευτεί τα προσωπικά του στοιχεία και δεδομένα στις κοινότητες κοινωνικών δικτύων. Τέλος όσον αφορά την εμπιστοσύνη των χρηστών έχουμε τα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Ένα μεγάλο ποσοστό 31,33% και 26,67% συμφωνεί με το γεγονός ότι τα κοινωνικά δίκτυα κάνουν τη δουλειά τους, δείχνοντάς μας ότι τα εμπιστεύονται εν μέρει. 69

71 2. Οι απόψεις των χρηστών σχετικά με την αξιοπιστία των κοινωνικών δικτύων διίστανται με το ποσοστό (38%) να διαφωνεί στην άποψη ότι «τα κοινωνικά δίκτυα είναι αξιόπιστα». 3. Οι απόψειςτων χρηστών σχετικά με την εμπιστοσύνη που δείχνουν οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων διίστανται. 4. Οι απόψειςτων χρηστών σχετικά με την άποψη ότι τα κοινωνικά δίκτυα ακολουθούν και τηρούν τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις τους, βρίσκει τους χρήστες να συμφωνούν σε ποσοστό >55%. 5. Τέλος οι απόψεις των χρηστών σχετικά με την προσφορά των κοινωνικών δικτύων διίστανται. 70

72 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ SPSS ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ RELIABILITY /VARIABLES=ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ.ΑΠΟ.ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ.ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑΝΩ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Reliability Notes Output Created 09-Ιουλ :55:30 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Matrix Input Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data for all variables in the procedure. Syntax RELIABILITY /VARIABLES=ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ.ΑΠΟ.ΚΑΚΟΒΟΥ ΛΟ.ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑΝΩ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Resources Processor Time 00:00:00,016 Elapsed Time 00:00:00,032 71

73 Scale: ALL VARIABLES Case Processing Summary N % Cases Valid ,0 Excluded a 0,0 Total ,0 a. Listwise deletion based on all variables in the procedure. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items,973 5 RELIABILITY /VARIABLES=ΕΓΓΥΗΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ.ΤΩΝ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ.ΣΤΗ.ΧΡΗΣΗ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ ΕΛΛΕΙΨΗ.ΡΙΣΚΟΥ.ΣΤΗΝ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.ΜΕΣΩ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Reliability Notes Output Created 09-Ιουλ :56:51 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Matrix Input Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as 72

74 Syntax Cases Used missing. Statistics are based on all cases with valid data for all variables in the procedure. RELIABILITY /VARIABLES=ΕΓΓΥΗΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΠΡΟΣΤΑΣ ΙΑ.ΤΩΝ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ.ΣΤΗ.ΧΡΗΣΗ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙ ΚΤΥΩΝ ΕΛΛΕΙΨΗ.ΡΙΣΚΟΥ.ΣΤΗΝ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.Μ ΕΣΩ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕ ΝΩΝ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Resources Processor Time 00:00:00,000 Elapsed Time 00:00:00,015 [DataSet1] C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\\dATA.sav Scale: ALL VARIABLES Case Processing Summary N % Cases Valid ,0 Excluded a 0,0 Total ,0 a. Listwise deletion based on all variables in the procedure. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items,

75 RELIABILITY /VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.ΤΟΥΣ ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑ.ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΤΗΡΗΣΗΣ.ΥΠΟΣΧΕΣΕΩΝ.ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ ΤΑ.Κ.Δ.ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ.ΝΑ.ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ.ΤΟ.ΚΑΛΥΤΕΡΟ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Reliability Notes Output Created 09-Ιουλ :57:58 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\\d ATA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Matrix Input Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data for all variables in the procedure. Syntax RELIABILITY /VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΑΞΙΟΠΙΣΤ Α 74 ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ. ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑ.ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΤΗΡΗΣΗΣ.

76 ΥΠΟΣΧΕΣΕΩΝ.ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ ΤΑ.Κ.Δ.ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ.ΝΑ.ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ. ΤΟ.ΚΑΛΥΤΕΡΟ /SCALE('ALL VARIABLES') ALL /MODEL=ALPHA. Resources Processor Time 00:00:00,015 Elapsed Time 00:00:00,031 Scale: ALL VARIABLES Case Processing Summary N % Cases Valid ,0 Excluded a 0,0 Total ,0 a. Listwise deletion based on all variables in the procedure. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items,

77 Δημογραφικά Στοιχεία FREQUENCIES VARIABLES=ΦΥΛΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ.ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :19:57 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\DIPLWMATIKI ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 301 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΦΥΛΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ.ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:01,468 Elapsed Time 00:00:01,485 [DataSet1] C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dATA.sav Statistics ΦΥΛΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ.ΕΠΙ ΠΕΔΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑ 76

78 N Valid Missing Frequency Table ΦΥΛΛΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΑΝΔΡΕΣ ,9 40,0 40,0 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ,8 60,0 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 1,3 Total ,0 ΗΛΙΚΙΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 18 ετών και κάτω 10 3,3 3,3 3, ,3 8,3 11, ,6 19,7 31, ,9 27,0 58, ,6 19,7 78,0 39 ετών και άνω 66 21,9 22,0 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 1,3 Total ,0 77

79 ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ.ΕΠΙΠΕΔΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid απόφοιτοι δημοτικού/γυμνασίου/λυκείου ,5 38,7 38,7 απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ ,2 44,3 83,0 απόφοιτοι μεταπτυχιακού 44 14,6 14,7 97,7 κάτοχοι διδακτορικού 7 2,3 2,3 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 1,3 Total ,0 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Ιδιωτικοί υπάλληλοι 72 23,9 24,0 24,0 ελεύθεροι επαγγελματίες 50 16,6 16,7 40,7 δημόσιοι υπάλληλοι 33 11,0 11,0 51,7 φοιτητές 75 24,9 25,0 76,7 άνεργοι 40 13,3 13,3 90,0 άλλο 30 10,0 10,0 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 1,3 Total ,0 78

80 ΕΙΣΟΔΗΜΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο ,9 21,0 21, ,9 18,0 39, ,9 20,0 59, ,9 18,0 77, ,0 13,0 90, και άνω 30 10,0 10,0 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 1,3 Total ,0 Bar Chart 79

81 80

82 81

83 82

84 Notes Output Created 09-Ιουλ :22:29 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 301 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΙΣΟΔΗΜΑ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,375 Elapsed Time 00:00:00,390 83

85 84

86 Λοιπές Ερωτήσεις FREQUENCIES VARIABLES=ΧΡΗΣΗ.ΤΟΥ.CHAT ΓΝΩΡΙΜΙΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΓΚΡΟΥΠ ΤΟΙΧΟΣ.ΜΟΥ ΤΟΙΧΟΣ.ΦΙΛΩΝ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΦΙΛΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :39:46 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΧΡΗΣΗ.ΤΟΥ.CHAT ΓΝΩΡΙΜΙΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΓΚΡΟΥΠ ΤΟΙΧΟΣ.ΜΟΥ ΤΟΙΧΟΣ.ΦΙΛΩΝ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΦΙΛΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 85

87 /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:02,484 Elapsed Time 00:00:02,547 Statistics ΧΡΗΣΗ.ΤΟ Υ.CHAT ΓΝΩΡΙΜΙΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΓΚΡΟΥΠ ΤΟΙΧΟΣ.ΜΟΥ ΤΟΙΧΟΣ. ΦΙΛΩΝ N Valid Missing ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΦΙΛΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΕΚΔΗ ΛΩΣΕΙΣ Frequency Table ΧΡΗΣΗ.ΤΟΥ.CHAT Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα 91 30,3 30,3 30,3 1-5 φορές τη βδομάδα 26 8,7 8,7 39, φορές τη βδομάδα 39 13,0 13,0 52, φορές τη βδομάδα ,3 34,3 86,3 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 41 13,7 13,7 100,0 Total ,0 100,0 ΓΝΩΡΙΜΙΕΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative 86

88 Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα 67 22,3 22,3 22,3 1-5 φορές τη βδομάδα 3 1,0 1,0 23, φορές τη βδομάδα 6 2,0 2,0 25, φορές τη βδομάδα ,3 73,3 98,7 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 4 1,3 1,3 100,0 Total ,0 100,0 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΓΚΡΟΥΠ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα ,7 34,7 34,7 1-5 φορές τη βδομάδα 8 2,7 2,7 37, φορές τη βδομάδα 28 9,3 9,3 46, φορές τη βδομάδα ,0 51,0 97,7 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 7 2,3 2,3 100,0 Total ,0 100,0 ΤΟΙΧΟΣ.ΜΟΥ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα ,0 34,0 34,0 1-5 φορές τη βδομάδα 39 13,0 13,0 47, φορές τη βδομάδα 57 19,0 19,0 66, φορές τη βδομάδα 67 22,3 22,3 88,3 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 35 11,7 11,7 100,0 Total ,0 100,0 87

89 ΤΟΙΧΟΣ.ΦΙΛΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα ,0 42,0 42,0 1-5 φορές τη βδομάδα 25 8,3 8,3 50, φορές τη βδομάδα 40 13,3 13,3 63, φορές τη βδομάδα 90 30,0 30,0 93,7 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 19 6,3 6,3 100,0 Total ,0 100,0 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΦΙΛΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα ,0 35,0 35,0 1-5 φορές τη βδομάδα 39 13,0 13,0 48, φορές τη βδομάδα 71 23,7 23,7 71, φορές τη βδομάδα 48 16,0 16,0 87,7 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 37 12,3 12,3 100,0 Total ,0 100,0 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα 80 26,7 26,7 26,7 1-5 φορές τη βδομάδα 43 14,3 14,3 41,0 88

90 6-10 φορές τη βδομάδα 66 22,0 22,0 63, φορές τη βδομάδα 61 20,3 20,3 83,3 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 50 16,7 16,7 100,0 Total ,0 100,0 ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα 56 18,7 18,7 18,7 1-5 φορές τη βδομάδα 40 13,3 13,3 32, φορές τη βδομάδα 40 13,3 13,3 45, φορές τη βδομάδα ,0 42,0 87,3 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 38 12,7 12,7 100,0 Total ,0 100,0 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ.ΣΕ.ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Λιγότερο απο μια φορά τη βδομάδα 72 24,0 24,0 24,0 1-5 φορές τη βδομάδα 9 3,0 3,0 27, φορές τη βδομάδα 20 6,7 6,7 33, φορές τη βδομάδα ,0 64,0 97,7 πάνω απο 20 φορές τη βδομάδα 7 2,3 2,3 100,0 Total ,0 100,0 Bar Chart 89

91 90

92 91

93 92

94 93

95 94

96 95

97 96

98 97

99 Notes Output Created 09-Ιουλ :47:58 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΦΑΡΜΟΓΗ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.Α ΠΟΡΡΗΤΟΥ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,360 98

100 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :50:12 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΦΑΡΜΟΓΗ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.Α ΠΟΡΡΗΤΟΥ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,375 Elapsed Time 00:00:00,375 Statistics ΕΦΑΡΜΟΓΗ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡ ΗΤΟΥ 99

101 N Valid 300 Missing 0 ΕΦΑΡΜΟΓΗ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Καθόλου 28 9,3 9,3 9,3 ελάχιστα 56 18,7 18,7 28,0 πολύ 48 16,0 16,0 44,0 πάντα ,7 39,7 83,7 ΔΞ/ΔΑ 49 16,3 16,3 100,0 Total ,0 100,0 100

102 Notes Output Created 09-Ιουλ :11:09 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΔΥΣΚΟΛΙΑ.ΧΡΗΣΗΣ.ΡΥΘΜΙ ΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,328 Elapsed Time 00:00:00,360 Notes Output Created 09-Ιουλ :16:20 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 101

103 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΔΥΣΚΟΛΙΑ.ΧΡΗΣΗΣ.ΡΥΘΜΙ ΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,329 Elapsed Time 00:00:00,328 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :22:32 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. 102

104 Syntax Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. FREQUENCIES VARIABLES=ΔΥΣΚΟΛΙΑ.ΧΡΗΣΗΣ.ΡΥΘΜΙ ΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,343 Statistics ΔΥΣΚΟΛΙΑ.ΧΡΗΣΗΣ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ N Valid 300 Missing 0 ΔΥΣΚΟΛΙΑ.ΧΡΗΣΗΣ.ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ.ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid εύκολο ,0 36,0 36,0 πολύ εύκολο 42 14,0 14,0 50,0 δύσκολο 59 19,7 19,7 69,7 πολύ δύσκολο 45 15,0 15,0 84,7 ΔΞ/ΔΑ 46 15,3 15,3 100,0 Total ,0 100,0 103

105 104

106 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :28:04 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΔΙΑΘΕ ΣΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,328 Elapsed Time 00:00:00,329 Statistics ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΔΙΑΘΕΣΗ.Π ΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΔΙΑΘΕΣΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative 105

107 Percent Valid ΝΑΙ ,7 35,7 35,7 ΟΧΙ ,3 64,3 100,0 Total ,0 100,0 Notes Output Created 09-Ιουλ :38:31 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 106

108 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,328 Elapsed Time 00:00:00,344 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :39:18 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ 107

109 /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,406 Elapsed Time 00:00:00,438 Statistics ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ N Valid 300 Missing 0 ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ.ΠΡΟΦΙΛ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΟΧΙ ,3 83,3 83,3 ΝΑΙ 50 16,7 16,7 100,0 Total ,0 100,0 108

110 FREQUENCIES VARIABLES=ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ.ΑΠΟ.ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ.ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑΝΩ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. 109

111 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :45:03 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File 110

112 N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ.Α ΠΟ.ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ.ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑΝΩ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:01,203 Elapsed Time 00:00:01,203 Statistics ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛ ΟΓΙΣΤΗ.ΑΠΟ.ΚΑ ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔ ΚΟΒΟΥΛΟ.ΛΟΓΙ ΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕ ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑ ΣΜΙΚΟ Σ ΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ ΝΩ N Valid Missing Frequency Table ΜΟΛΥΝΣΗ.ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ.ΑΠΟ.ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ.ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΟΧΙ ,3 80,3 80,3 ΝΑΙ 59 19,7 19,7 100,0 Total ,0 100,0 111

113 ΥΠΟΚΛΟΠΗ.ΚΩΔΙΚΟΥ.ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΟΧΙ ,7 80,7 80,7 ΝΑΙ 58 19,3 19,3 100,0 Total ,0 100,0 ΧΡΗΣΗ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΕΝ.ΑΓΝΟΙΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΟΧΙ ,0 82,0 82,0 ΝΑΙ 54 18,0 18,0 100,0 Total ,0 100,0 ΟΛΑ.ΤΑ.ΠΑΡΑΠΑΝΩ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΟΧΙ ,0 74,0 74,0 ΝΑΙ 78 26,0 26,0 100,0 Total ,0 100,0 Bar Chart 112

114 113

115 114

116 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :09:28 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 115

117 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΠΟΛΙΤΙΚ Η.ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.ΤΩΝ.ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,344 Statistics ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΠΟΛΙΤΙΚΗ.ΙΔΙΩ ΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.ΤΩΝ.ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΠΟΛΙΤΙΚΗ.ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.ΤΩΝ.ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΝΑΙ 93 31,0 31,0 31,0 ΟΧΙ ,3 55,3 86,3 ΔΞ/ΔΑ 41 13,7 13,7 100,0 Total ,0 100,0 116

118 Notes Output Created 09-Ιουλ :10:41 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. 117

119 Syntax Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. FREQUENCIES VARIABLES=ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ.ΓΙΑ.ΠΟΛΙΤΙΚ Η.ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.ΤΩΝ.ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΩΝ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,343 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :22:19 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΓΓΥΗΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΠΡΟΣΤΑΣΙ Α.ΤΩΝ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,

120 Elapsed Time 00:00:00,359 Statistics ΕΓΓΥΗΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ.ΤΩ Ν.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΕΓΓΥΗΣΗ.ΓΙΑ.ΤΗ.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ.ΤΩΝ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα ,3 35,3 35,3 διαφωνώ 66 22,0 22,0 57,3 διαφωνώ κάπως 38 12,7 12,7 70,0 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 50 16,7 16,7 86,7 συμφωνώ κάπως 27 9,0 9,0 95,7 συμφωνώ 9 3,0 3,0 98,7 συμφωνώ απόλυτα 4 1,3 1,3 100,0 Total ,0 100,0 119

121 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :28:38 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 120

122 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΑΣΦΑΛΕΙΑ.ΣΤΗ.ΧΡΗΣΗ.ΚΟΙ ΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,343 Statistics ΑΣΦΑΛΕΙΑ.ΣΤΗ.ΧΡΗΣΗ.ΚΟΙΝΩΝΙ ΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΑΣΦΑΛΕΙΑ.ΣΤΗ.ΧΡΗΣΗ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 71 23,7 23,7 23,7 διαφωνώ 72 24,0 24,0 47,7 διαφωνώ κάπως 62 20,7 20,7 68,3 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 57 19,0 19,0 87,3 συμφωνώ κάπως 29 9,7 9,7 97,0 συμφωνώ 4 1,3 1,3 98,3 συμφωνώ απόλυτα 5 1,7 1,7 100,0 Total ,0 100,0 121

123 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :35:28 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 122

124 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΛΛΕΙΨΗ.ΡΙΣΚΟΥ.ΣΤΗΝ.ΕΠ ΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.ΜΕΣΩ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩ Ν /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,344 Statistics ΕΛΛΕΙΨΗ.ΡΙΣΚΟΥ.ΣΤΗΝ.ΕΠΙΚΟΙΝ ΩΝΙΑ.ΜΕΣΩ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥ ΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΕΛΛΕΙΨΗ.ΡΙΣΚΟΥ.ΣΤΗΝ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ.ΜΕΣΩ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ.ΔΙΚΤΥΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 97 32,3 32,3 32,3 διαφωνώ 84 28,0 28,0 60,3 διαφωνώ κάπως 52 17,3 17,3 77,7 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 34 11,3 11,3 89,0 συμφωνώ κάπως 25 8,3 8,3 97,3 συμφωνώ 6 2,0 2,0 99,3 συμφωνώ απόλυτα 2,7,7 100,0 Total ,0 100,0 123

125 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :41:35 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 124

126 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚ ΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤ ΥΑ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,359 Statistics ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕ ΔΟΜΕΝΩΝ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤ ΥΑ N Valid 300 Missing 0 ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ.ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα ,7 46,7 46,7 διαφωνώ 67 22,3 22,3 69,0 διαφωνώ κάπως 42 14,0 14,0 83,0 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 38 12,7 12,7 95,7 συμφωνώ κάπως 9 3,0 3,0 98,7 συμφωνώ 2,7,7 99,3 συμφωνώ απόλυτα 2,7,7 100,0 Total ,0 100,0 125

127 Notes Output Created 09-Ιουλ :59:09 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. 126

128 Syntax Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,328 Elapsed Time 00:00:00,343 Notes Output Created 09-Ιουλ :06:10 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,328 Elapsed Time 00:00:00,

129 Notes Output Created 09-Ιουλ :07:25 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,312 Elapsed Time 00:00:00,343 Notes Output Created 09-Ιουλ :08:03 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav 128

130 Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,469 Elapsed Time 00:00:00,485 FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.ΤΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :16:49 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter 129

131 Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.Τ ΟΥΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,344 Elapsed Time 00:00:00,360 Statistics ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΣΕ. ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ. ΤΟΥΣ N Valid 300 Missing 0 ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΣΕ.ΘΕΣΗ.ΝΑ.ΚΑΝΟΥΝ.ΤΗ.ΔΟΥΛΕΙΑ.ΤΟΥΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 8 2,7 2,7 2,7 διαφωνώ 6 2,0 2,0 4,7 διαφωνώ κάπως 22 7,3 7,3 12,0 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 61 20,3 20,3 32,3 συμφωνώ κάπως 94 31,3 31,3 63,7 συμφωνώ 80 26,7 26,7 90,3 συμφωνώ απόλυτα 29 9,7 9,7 100,0 Total ,0 100,0 130

132 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :22:35 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight 131

133 Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝ ΑΙ.ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,391 Elapsed Time 00:00:00,390 Statistics ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΑΞΙ ΟΠΙΣΤΑ N Valid 300 Missing 0 ΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΕΙΝΑΙ.ΑΞΙΟΠΙΣΤΑ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 30 10,0 10,0 10,0 διαφωνώ 36 12,0 12,0 22,0 διαφωνώ κάπως 48 16,0 16,0 38,0 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 78 26,0 26,0 64,0 συμφωνώ κάπως 67 22,3 22,3 86,3 συμφωνώ 29 9,7 9,7 96,0 συμφωνώ απόλυτα 12 4,0 4,0 100,0 Total ,0 100,0 132

134 FREQUENCIES VARIABLES=ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :30:23 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια 133

135 εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩ ΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,422 Elapsed Time 00:00:00,438 Statistics ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ. ΔΙΚΤΥΑ.ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ N Valid 300 Missing 0 ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ.ΣΤΑ.ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ.ΔΙΚΤΥΑ.ΩΣ.ΜΕΣΟ.ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 27 9,0 9,0 9,0 διαφωνώ 32 10,7 10,7 19,7 διαφωνώ κάπως 47 15,7 15,7 35,3 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 78 26,0 26,0 61,3 συμφωνώ κάπως 62 20,7 20,7 82,0 συμφωνώ 34 11,3 11,3 93,3 συμφωνώ απόλυτα 20 6,7 6,7 100,0 134

136 Total ,0 100,0 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :42:36 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav 135

137 Active Dataset DataSet1 Filter Weight Split File N of Rows in Working Data File 300 Missing Value Handling Definition of Missing User-defined missing values are treated as missing. Cases Used Statistics are based on all cases with valid data. Syntax FREQUENCIES VARIABLES=ΕΠΙΘΥΜΙΑ.ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Σ.ΤΗΡΗΣΗΣ.ΥΠΟΣΧΕΣΕΩΝ.ΔΕΣΜΕΥΣΕΩ Ν /BARCHART PERCENT /ORDER=ANALYSIS. Resources Processor Time 00:00:00,359 Elapsed Time 00:00:00,359 Statistics ΕΠΙΘΥΜΙΑ.ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΤΗ ΡΗΣΗΣ.ΥΠΟΣΧΕΣΕΩΝ.ΔΕΣΜΕΥΣ ΕΩΝ N Valid 300 Missing 0 ΕΠΙΘΥΜΙΑ.ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ.ΤΗΡΗΣΗΣ.ΥΠΟΣΧΕΣΕΩΝ.ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid διαφωνώ απόλυτα 12 4,0 4,0 4,0 διαφωνώ 26 8,7 8,7 12,7 διαφωνώ κάπως 28 9,3 9,3 22,0 ούτε διαφωνώ ούτε συμφωνώ 67 22,3 22,3 44,3 συμφωνώ κάπως 74 24,7 24,7 69,0 συμφωνώ 66 22,0 22,0 91,0 συμφωνώ απόλυτα 27 9,0 9,0 100,0 Total ,0 100,0 136

138 Frequencies Notes Output Created 09-Ιουλ :48:24 Comments Input Data C:\Documents and Settings\Νίκος\Επιφάνεια εργασίας\ergasies\diplwmatiki ERGASIA\ARHEIA_SPSS\2013\Ιουλιος\dA TA.sav Active Dataset DataSet1 137