منصوره Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019

Transcript

1 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة در هیجانی-اجتماعی مهارتهای آموزش تأثیر ابتدایی مقطع معلمان روان سامت بهبود کریمزاده منصوره Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 افزایش افراد روانی سامت در هیجانی-اجتماعی هوش موثر نقش و اهمیت دلیل به مقدمه: است. ضروری پرورش و آموزش نظام آموزشی برنامههای مهم اهداف از یکی عنوان به آن بهبود در هیجانی-اجتماعی مهارتهای آموزش تأثیر بررسی به حاضر پژوهش راستا این در میپردازد. ابتدایی مقطع معلمان روان سامت مهارتهای آموزش تأثیر بررسی به که است تجربی مطالعهای حاضر پژوهش روش: آماری نمونهی است. پرداخته آنان روانی سامت بهبود بر معلمان به هیجانی-اجتماعی ی و مرد( 20 و زن )22 كنترل گروه دو در ابتدایی مقطع معلم آزمودنی نفر 67 پژوهش سامت و بار-اون هیجانی هوش نامهی پرسش پژوهش این ابزارهای و مرد( 41 و زن )20 و فردی درون مهارتهای حوزهی در جلسه 10 و هفته 10 طی در آزمودنیها بودند. عمومی دیدند آموزش فردی بین مهارتهای آنان روانی سامت و معلمان هیجانی-اجتماعی مهارتهای بین مثبتی رابطهی یافتهها: آنان روانی سامت معلمان اجتماعی هیجانی مهارتهای رشد و بهبود با یعنی دارد. وجود مییابد.. بهبود نیز موضوعهای بر تسلط و علمی و تخصصی مهارتهای بر عاوه آموزش فرآیند در بحث: معلم بینفردی مهارتهای معلم علمی شور و مناسب تدریس روش انتخاب و درسی یادگیرندگان به عاقمندی و روان سامت انگیزش و تعهد همدلی...( ارتباطی )مهارتهای دارند. اهمیت هم هیجانی هوش هیجانی-اجتماعی مهارتهای عمومی سالمت روانی سالمت واژهها: كلید پذیرش: 93/4/15 تاریخ دریافت: 92/11/3 تاریخ توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه اطفال اعصاب بخشی توان تحقیقات مرکز تربیتی روانشناسی *دکترای مسئول( )نویسنده ایران تهران 131

2 فصلنامة علمي پژوهشي رفاه اجتماعي سال چهاردهم شماره 53 Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 مقدمه امروزه متخصصان آموزش و پرورش دریافتهاند كه جامعه نیازمند مهارتهای بیشتری در حیطههای آگاهی هیجانی تصمیمگیری تعامل اجتماعی و حل تعارضاست. بر این اساس آموزش به منزلهی سرمایهگذاری كلیدی و به عبارت دیگر به مثابه دارایی فرد در جامعه در نظر گرفته شده است )ریچن وتیانا 2003(. 1 اگرچه طی سالیان بسیار ماحظات مربوط به آموزشهای هیجانی و اجتماعی و دستآوردهای مثبت آن به منزلهی پدیدهای تجملی عاملی بیاهمیت و فاقد مبنای علمی از دید محققان - خاصه متخصصان تعلیم و تربیت - نادیده انگاشته شده بود در چند سال اخیر پیوندهای درونی مهارتهای شناختی و هیجانی و رفتاری كاما به رسمیت شناخته شده و مورد اقبال واقع شده )كوهن و سندی 2003( 2 و با توجه به اهمیت آموزش موضوع اصاحات آموزشی در مقیاس جهانی سر فصل برنامه درسی آینده قرار گرفته است )ریچمن وتیانا 2003(. پژوهشهای بسیاری نشان دادهاند كه مهارتهای هیجانی - اجتماعی نقش مركزی در زندگی اجتماع ی شخصی و تحصیلی افراد دارند. بار- اون) 2006 ( هوش هیجانی را دستهای از مهارتها استعدادها و تواناییهایی غیرشناختی)در پنج بعد درون فردی بین فردی خلق عمومی مقابله با فشار و سازگاری( دانست كه توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضائات محیطی افزایش میدهد. هوش هیجانی بخش مهمی از سامت روانی افراد را تشکیل میدهد )کاروسو 2002( اگر شما از هوش هیجانی باالیی برخوردار باشید میتوانید با مشكات و چالشهای زندگی تان بهتر سازگار گردید و به گونهای موثر به هیجآنهایتان بپردازید و بدین ترتیب موجبات بهبود و افزایش سامت روان خودتان را فراهم آورید. هوش هیجانی پایین میتواند یک عامل بالقوهی تهدید کنندهی سامت روانی باشد )جرمی تایلور 2004(. سامت روانی در تعریف س ازمان بهداش ت جهانی به منزلهی یک ی از ماك های الزم برای سامت عمومی در نظر گرفته شده است. براساس نظر متخصصان این سازمان )2006( سامتی عبارت از حالت به-زیستی 1.Richen,.D. S., Tiana, A. 2.Cohen, J. and Sandy, S. 132

3 ریثأت شزومآ یاهتراهم یعامتجا-یناجیه رد دوبهب تمالس ناور ناملعم عطقم یادتبا Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 نسلی بین وابستگی صاحیت خودپیروی شده ادراك خودکارآمدی فاعلی و دیگران میان در هیجانی و عقلی توانشهای سطح در خودشکوفایی و 2002( )کاروسو پژوهشی است.یافتههای ناتوانی یا بیماری فقدان تنها نه سازش و روانی سامت حوزهی در هیجانی هوش نقش که میدهند نشان است اهمیت حائز اجتماعی و هیجانی یافتگیهای و شناسایی ( هیجانی-اجتماعی هوش چهاربعد که است معتقد سالوی و مدیریت و عواطف درک و فهم عواطف از صحیح استفادهی عواطف بیان دارند زیادی اهمیت روانی و جسمی سامت داشتن برای ) عواطف تنظیم افرادی است. هیجانات تنظیم و مدیریت روی بر وی تمرکز بیشترین اما عصبانیت و پرخاشگری چون رفتارهایی بروز برای باالیی استعداد که آنها روانی سامت و میگردند دچار قلبی بیماریهای به بیشتر دارند میگیرد. قرار تهدید مورد بیشتر مهارتهای در افراد ضعفهای دادند نشان پژوهشها از دیگر پارهای 1381 )آقاجانی جسمانی و روانشناختی سامت با اجتماعی - هیجانی پیرمحمدی ( خودپنداره 2003( همكاران و 1 ساتم 1385 طوسی جعفری خشونت 1383( فردوسیپور ( زمینه به وابسته یادگیری سبكهای 1381( 2002( همكاران و 3 )ترینیداد و الكل مصرف 2004( همكاران و 2 )وینتر 2003( همكاران و 5 سیلك 2002 همكاران و 4 )زمان افسردگی و اضطراب دارد. ارتباط مهارتهای آموزش تأثیر بررسی به بسیاری پژوهشهای منظور بدین 1997 و 1996 همكاران و 6 جملههاوكینز )از پرداختند هیجانی و اجتماعی افزایش جهت مداخاتی كه پژوهشها این 1998(. 7 سادوسكی 2000 كه بودند معتقد 2003 ( 8 )لوپز داشتند اجتماعی هیجانی قابلیتهای میبرد باال را اجتماعی سازگاری اجتماعی هیجانی مهارتهای آموزش دوستانه اجتماع رفتارهای تقویت باعث و میدهد كاهش را پرخاشگری آموزش اهمیت بر نیز پژوهشها دیگر 2003(. )سالوی میگردد )1998 )گلمن حرفهای موفقیتهای در اجتماعی هیجانی مهارتهای سازگاری و تطابق و روانی اختاالت و استرس كاهش شغل در رهبری 1.Southam, G. 2.Winters, J. 3.Trinidad, D. R. 4.Zeman, J. 5.Silk, N. 6. Hawkins, J. D. 7. Sadowski, M. 8. Lopes, P. N. 133

4 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 داشتهاند. تأكید 2002( 2 )تایر تغذیهای اختاالت كاهش و 2001( 1 )پاركر میتوانند آموزشی محیطهای که دادند نشان پژوهشها از دیگر برخی در را فرد شكست یا نهایی موفقیت مسئولیت از قابلتوجهی سهم 2001( 3 )بریرلی باشند داشته عهده به اجتماع با شدن سازگار زمینهی نآ در که باشند مکآنهایی جمله از میتوانند مدارس میرسد نظر به و علمی وآموزشهای یادگیری دیگر انواع با هیجانی اجتماعی یادگیریهای شوند. ترکیب اجتماعی هیجانی مهارتهای افزایش به توجه ضرورت وجود با به مدرسه اولیای كه معتقدند 1994( 4 مایلیك و )هوبرمن مدارس در را دانشآموزان كه دارند تمایل حتی یا دقت ورزیدگی ندرت آگاهی دیگر سوی از دهند. یاری دست این از تواناییهای اكتساب جهت در آنها آموزش نحوهی و مهارتها این با معلمان از بسیاری ناآشنایی شناختی فعالیتهای سمت به را مدارس جهتگیری دانشآموزان به آموزش برنامههای اغلب دیگر سوی از نیكوگفتار 1385 (. است) باقیگذارده و افزایش به معطوف را خود تاشهای هیجانی اجتماعی- مهارتهای برای ( نمودهاند آموز دانش تحصیلی و اجتماعی - هیجانی عملکرد بهبود میتواند امر 1385 (.این نیکوگفتار 1383 برندك 1383 اسمعیلی مثال نمونهی عنوان )به باشد برنامهها این از برخی موفقیت عدم دالیل از یکی لیتل و 5 اوكانر 2000 كاتانو و دی نیوسام آموزشی برنامههای مانند مؤلفههایی تعامل از مدرسهای آموزش فرآیند زیرا 1385(. نیکوگفتار )فیتز میگیرد شكل و... تدریس موضوع دانشآموز معلم كاس مدرسه مقایسه در مدارس نسبی نقش به بیشتر هرچه واقع در 1996(. 7 گیبسون و پیدا مسئله این برای قبولی قابل تبیینهای شود توجه معلمان نقش با روبهرو شكست با ما آموزشی اصاحات از بسیاری چرا كه شد خواهد 2001(. 8 رینولدز و )مویس شدهاند. گوناگونی سطوح در مدارس در موجود انسانی عوامل و كاركنان معلمان وسیعی نیزگستره معلمان هستند. درگیر اجتماعی هیجانی هوش مسئلهی با 1.Parker, J. D. A. 2. Thayer, R. E. 3.Brearley, M 4.Hoberman S. and Mailick S. 5. O Connor, R. M. 6. Little, S. 7.Fitz - Gibbon 8.Muis, D. and Reynolds, D. 1

5 یادتبا عطقم ناملعم ناور تمالس دوبهب رد یعامتجا-یناجیه یاهتراهم شزومآ ریثأت Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 از هیجانهای مثبت و منفی را در حین تدریس و تعامل با دانشآموزان شان تجربه میكنند. ماهیت شغل آنها این است كه نیازمند مواجه شدن با هیجاناتشان هستند همانگونه كه نیازمند مواجه شدن با هیجانهای دانشآموزان والدین و همكاران خویش هستند. معلمانی كه در تنظیم هیجانهای خود )و در تنظیم هیجانها در كاس خود( مشكل دارند دانشآموزانی خواهند داشت كه هیجانهای منفی بیشتری را در كاس تجربه میكنند) برن 2000 تراورس 1 و همكاران 1993(. در حالیکه كه بسیاری از معلمان بر این موضوع معترفند كه نه تنها دانش آموزان شان بلکه خود نیز از پیشینه و یا راهبردهای اندكی در ارتباط با قابلیتهای اجتماعی و هیجانی برخوردارند )مویس و رینولدز برن 2000(. 3 به لحاظ اهمیت هوش هیجانی-اجتماعی معلمان و نقش آن در سامت روانی آنان در واقع افزایش مهارتهای هیجانی-اجتماعی میتواند به عنوان یکی از اهداف مهم برنامههای آموزشی تلقی گردد. بر این اساس در این پژوهش ضرورت تدوین برنامهی آموزشی ( آموزش مهارتهای هیجانی-اجتماعی( برای معلمان مورد توجه و اهمیت بوده و "طراحی و اجرای برنامه آموزش مهارتها برای معلمان و بررسی تأثیر آموزش این مهارتها بر بهبود سامت روانی و هوش هیجانی اجتماعی معلمان "هدف عمدهی این مطالعه را تشكیل میدهد. به عبارت دیگر هدف اصلی این پژوهش بررسی امكان بهبود مهارتهای هیجانی اجتماعی در معلمان از یك سو و از سوی دیگر امكان بهبود سامت روان معلمان در دورهی ابتدایی است. روششناسی پژوهش حاضر براساس یک طرح تحقیق ی تدارك شده است و از میان طرحهای ی از طرح انتساب تصادفی با پیشآزمون و آزمون نهایی همراه با گروه که یکی از متداولترین طرحها در تحقیقات 1.Travers, C. J. 2.Muis, D. and Reynolds, D. 3.Burns, R 135

6 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 زیر صورت به طرح این شکل است. شده استفاده است رفتاری علوم است. R E O1 X O2 R C O1 - O2 R تصادفی= انتساب نمایش E ی= گروه C = گروه آزمون= O1 پیش ی= X عمل آزمون= O2 پس مورد معلمان عمومی سامت و اجتماعی هیجانی مهارتهای سطح ابتدا پیشآزمون نمرات عنوان به آمده بهدست نمره گرفت. قرار بررسی مهارتهای آموزش بر مبنی ی مداخات سپس گردید. تلقی خودآگاهی شامل فردی درون مهارتهای حوزهی در اجتماعی هیجانی نفس به اعتماد و خود مفهوم احساسات مدیریت استرس مدیریت كامی- ارتباطی مهارت شامل فردی بین مهارتهای و هدفمندی و وجود ابراز خود همدلی افشای مهارت دادن- گوش مهارت غیركامی- مهارت برنامههای گردید. انجام تعارض حل و مسئله حل و تصمیمگیری نظری الگوی از گرفته بر هیجانی-اجتماعی( مهارتهای )آموزش آموزی )EDU.or( برنامه در )1998( گلمن پیشنهادی اصول )2000( اون بار- برنامهی و ازمفاهیم برخی )2003( SEL اجتماعی هیجانی یادگیری برنامه مهارتهای آموزش برنامهی و )1380( كریس زندگی مهارتهای آموزش بودهاند. )1379( یونیسف سازمان زندگی و هفته( در روز )یک جلسه شامل 10 معلمان مهارتآموزی برنامهی اجتماعی - هیجانی مهارتهای ]آموزش دقیقه 90 مدت به جلسه هر جلسههای از یك هر در گردید. اجرا پژوهشگر وتوسط معلمان[ به چند صورت به و هدف 5 قالب در کلی مهارت یک آموزی مهارت دو فعالیت سه شامل جلسهها از یك هر بودند. شده تنظیم فعالیت بود. جمعی نشست شكل به گروهی فعالیت دو و نفری نشستهای برای بحث مورد عناوین از فهرستی این بر افزون فرآیند این میداد اجازه افراد به كه داشت وجود نفری دو و گروهی شده ارائه فعالیتهای از بسیاری نمایند. تكرار هفته چندین در را بین آنها توزیع و تكثیر از پس بودندكه تمرین برگهی تعدادی دارای 136

7 ریثأت شزومآ یاهتراهم یعامتجا-یناجیه رد دوبهب تمالس ناور ناملعم عطقم یادتبا Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 میشد. گفتگو و بحث مستقیم طور به آنها مورد در آزمودنیها مفاهیم موردنظر مهارت مورد در سئوالی طرح با ابتدا جلسه هر در سپس میگرفت. قرار گفتگو و بحث مورد مهارت به مربوط نظری با موردنظر هدف فعالیت هر پایان در میشد. شروع فعالیتها انجام برگزاری برای مرتبط عناوین از فهرستی و جمعبندی سؤال چند طرح میگردید. معرفی بیشتر نشستهای مداخات اثربخشی بررسی منظور به ی مداخات پایان در پس عنوان به عمومی سامت و اجتماعی هیجانی مهارتهای مجددا 4 مهارتها رشد اثربخشی پایداری گردید. بررسی هفته 2 از پس آزمون مطالعه مورد مجددا آزمودنی گروههای در پیشآزمون اجرای از پس ماه گرفت. قرار نمونهگیری روش و پژوهش نمونهی و چهارم پایهی داوطلب معلمان از پژوهش نمونهی انتخاب منظور به شهر در خدمت ضمن آموزش دورههای در كه مرد و زن ابتدایی پنجم تدریس سابقهی و كارشناسی مدرك حداقل دارای و كردند شركت تهران در آمد. عمل به نام ثبت نفر( 84 مجموع )در بودند سال 10 از باالتر بار- اجتماعی هیجانی هوش پیشآزمونهای اجرای از پس اول جلسهی گواه گروه در تصادف به آزمودنیها روان سامت نامهی پرسش و اون جلسات در مستمر طور به كه افرادی از نفر 8 شدند. گمارش و 76 شامل معلمان نمونه نهایی حجم و حذف نداشتند شركت آموزشی مرد( 14 و زن )20 و مرد( 20 و زن )22 گواه گروه در آزمودنی نفر گردیدند. پژوهش: ابزارهای مادهای 28 فرم :)GHQ( 1 عمومی سامت پرسشنامهی الف افراد تمامی برای که است مزیت این دارای عمومی سامت پرسشنامه 1.General Health Questionnaire 137

8 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 سرندی ابزار یک منزلهی به پرسشنامه این است شده طراحی جامعه استورا ( کند تعیین فرد در را روانی اختال یک وجود احتمال میتواند بدنی نشانههای است: مقیاس زیر چهار دارای پرسشنامه این 1377(. از وخیم. افسردگی و اجتماعی وری کنش نارسا خوابی بی و اضطراب این اعتماد قابلیت میآید. دست به کلی نمرهی یک نیز نمرات مجموع به کرونباخ آلفای و کردن نیمه دو بازآزمایی روش از استفاده با مقیاس )نیکوگفتار 1385 (. است شده گزارش 0/9 و 0/93 ترتیب 0/7 محاسبهی طریق از 1385( ( نیكوگفتار پژوهش در مقیاس این روایی عنوان به 25-SCL آزمون و GHQ نمرات بین پیرسون همبستگی ضریب و α = /0 004, r 0/369= با برابر که گردید محاسبه عمومی اندازهی دو معنادار α 0/05= سطح در که گردید محاسبه عمومی اندازهی دو عنوان به است. پرسشنامهی اون: بار- اجتماعی هیجانی- هوش پرسشنامهی ب- اجرا قابل و سئوال 133 دارای )1997( اون بار- اجتماعی هیجانی- هوش است. سال 17 از باالتر افراد برای گزارش 0/81 كرنباخ آلفای روش به را فوق آزمون پایایی اون بار- است كرده هنجاریابی مجددا را آزمون این 1382( ( سموعی است. نموده قرار مؤلفه خرده 15 در كه است داده تقلیل سئوال 90 به را آن سئواالت و و باالتر و 0/70 آزمونها برای 1 روایی ضریب هنجاریابی این در گرفتند. كردن نیمه دو روش طریق از و 0/93 كرنباخ آلفای طریق از پایایی ضریب هنجاریابی ابزار این روایی )1388( كریمزاده نمودهاست. گزارش 0/80 نمرهی با عوامل از یک هر بین همبستگی روش از استفاده را )با شده فردی بین 0/4 فردی درون عامل برای اجتماعی( هیجانی هوش كلی ضریب و 0/78 استرس مدیریت و 0/55 عمومی خلق 0/79 سازگاری 0/89 سازگاری 0/885 فردی درون 0/75 فردی بین عامل برای را آن پایایی اجتماعی هیجانی هوش و 0/82 عمومی خلق 0/81 استرس مدیریت 0/75 هنجاریابی پرسشنامهی از حاضر پژوهش در آوردهاست. بدست 0/93 كلی است. شده استفاده سموعی شدهی 1.Validity 138

9 ریثأت شزومآ یاهتراهم یعامتجا-یناجیه رد دوبهب تمالس ناور ناملعم عطقم یادتبا Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 دادهها تحلیل روشهای واریانس تحلیل مستقل گروه دو با t آزمونهای از پژوهش این در در شد. استفاده )SPSSv.18 افزار نرم از بهرهگیری )با ساده خطی رگرسیون و چندمتغیره 1 لوین آزمون طریق از واریانسها برابری مفروضهی مستقل t آزمونهای مقدار شده یاد آزمونهای از یک هیچ در است. گرفته قرار مطالعه مورد داشته وجود واریانسها برابری شرط لذا و نبود معنیدار لوین آزمون است. طرحهای یا شده تقسیم كرتهای واریانس تحلیل آزمونهای در 2 موخلی کرویت آزمون طریق از کواریانسها برابرای شرط مخلوط تحلیل در موخلی آزمون بودن معنیدار صورت در گردیدند. مطالعه نداشت وجود کواریانسها برابری شرط شده تقسیم كرتهای واریانس محافظهکارانهتر آزمون از تحلیل یافتههای گزارش برای حالت این در و شد. استفاده 3 گرینهاوسگیزر متغیره چند واریانس تحلیل آزمونهای در واریانسها برابری شرط برابری شرط داد نشان آزمونها این گردید. مطالعه لوین آزمون طریق از رد اختصار منظور به دارد. وجود شده انجام تحلیلهای در واریانسها خودداری تحلیلها از یک هر در شده یاد مفروضههای تکرار از مطالب است. آمده عمل به یافتهها درگروههای سامتروانی شاخصهای و مؤلفهها بررسی از حاصل نتایج شده گزارش )1( جدول در آموزش اجرای از پیش زمان در معلمان آزمودنی از پیش روانی سامت در معلمان آزمودنی گروههای تفاوت بررسی است. آزمودنی گروههای كه داد نشان مستقل گروه دو با t آزمون طریق از آموزش )جدول 1 (. دارند معنیدار تفاوت آزمون پیش در كلی روانی سامت نظر از بررسی در )مانووا( متغیره چند واریانس تحلیل آزمون نتایج این بر افزون 1. Levenes T test 2.Mauchlys Test of Sphericity 3.Greenhouse-Geisser 139

10 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 متغیر سامت مؤلفههای میانگین در معلمان آزمودنی گروههای تفاوت معنیداری و كنترل گروه آزمودنیها بین كه داد نشان آموزش از پیش روانی نتیجة دارد. وجود معنیدار تفاوت روانی سامت مؤلفههای از برخی در گروههای که است حاکی )جدول 1 ( تکمتغیره واریانس تحلیل آزمون افسردگی و بیخوابی و اضطراب خستگی احساس مؤلفههای در آزمودنی دارند. معنیدار تفاوت و سامتروانی بینگروهی اثرات بررسی برای متغیری تک آزمونهای و توصیفی شاخصهای )1(: جدول خستگی احساس بیخوابی و اضطراب موقعیتهای با آمدن كنار زندگی افسردگی كلی عمومی سامت آموزش( از )پیش معلمان آزمودنی درگروههای آن مؤلفههای گروه p 0/2 t 8/5 15/3 1/64 24/5 23/5 n SD 0/32 0/51 0/31 0/81 0/26 0/5 0/56 0/73 0/2 0/45 Mean 2/41 2/72 2/14 2/92 1/9 1/9 2/4 3/4 2/21 2/74 از )پس معلمان عمومی سامت بهبود در آموزی مهارت اثر آزمون منظور به تفاضلی میانگین دارای گروه که داد نشان مستقل t آزمون آموزش( منفی نمره 0/22 برابر در )0/14- است گروه با مقایسه در كمتری در آزمودنی گروههای و است( عمومی سامت وخامت كاهش معنی به تفاوت پیشآزمون( از پسآزمون تفاضلی نمرات )میانگین عمومی سامت 140

11 ریثأت شزومآ یاهتراهم یعامتجا-یناجیه رد دوبهب تمالس ناور ناملعم عطقم یادتبا Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 متغیر 2(. )جدول كردهاند پیدا معنیدار بهبود آزمودن در واریانس تحلیل متغیری چند آزمونهای نتایج اثر كه داد نشان آموزش( از )پس معلمان عمومی سامت مؤلفههای و است معنیدار عمومی سامت مؤلفههای از برخی در آموزی مهارت تفاضلی نمرات میانگین در را معنیداری تفاوت آموزش از پس گروهها جهت از معنیداری این که داد نشان متغیری تک آزمونهای كردهاند. پیدا 2(. )جدول است بیخوابی و اضطراب خستگی احساس مؤلفههای و عمومی سامت گروهی بین اثرات آزمون برای متغیری تک آزمونهای و توصیفی ) 2 (:شاخصهای جدول خستگی احساس بیخوابی و اضطراب موقعیتهای با آمدن كنار زندگی افسردگی كلی عمومی سامت آموزش( از پس ( معلمان آزمودنی درگروههای آن مؤلفههای گروه p 0/63 0/37 F 48/72 12/3 0/23 0/79 6/94 n SD 0/38 0/55 0/53 0/83 0/32 0/6 0/69 0/87 0/28 0/44 Mean 0/33-0/ 0/21-0/ 0/15 0/20 0/174 0/02 0/22-0/14 درگروههای آن مؤلفههای و اجتماعی هیجانی هوش توصیفی شاخصهای طبق است. شده گزارش )3( جدول در آموزش از پیش معلمان آزمودنی هوش در معلمان آزمودنی گروههای تفاوت معنیداری بررسی جدول این نشان مستقل گروه دو با آزمونt با آموزش از پیش كلی هیجانی-اجتماعی با معنیدار تفاوت كلی هیجانی هوش نظر از آزمودنی گروههای كه داد 3(. )جدول ندارند یكدیگر 141

12 فصلنامة علمي پژوهشي رفاه اجتماعي سال چهاردهم شماره 53 Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 متغیر گروه جدول )3(: شاخصهای توصیفی آزمون t با دو گروه مستقل و آزمونهای تک متغیری برای بررسی اثرات بین گروهی هوش هیجانی اجتماعی کلی و مؤلفههای آن درگروههای آزمودنی معلمان پیش از آموزش خلق عمومی سازگاری مهارت بین فردی مهارت درون فردی مدیریت استرس هوش هیجانی اجتماعی كلی p 0/67 0/06 0/32 0/43 0/4 0/6 F 0/4 1/56 1/15 0/865 0/78 0/215 n SD 0/532 0/563 0/394 0/373 0/454 0/288 0/375 0/374 0/395 0/462 0/355 0/31 Mean 4/001 4/005 3/476 3/462 3/904 4/04 3/47 3/53 3/59 3/62 3/71 3/74 همچنین برای بررسی معنیداری تفاوتهای مشاهده شده در میانگین مؤلفههای هوشهیجانی-اجتماعی گروههای آزمودنی از طریق آزمونهای تحلیل واریانس چند متغیره نتایج آزمونهای تحلیل واریانس چندمتغیره )پيايی ویلکز-المبادا هتلینگ و روی ) 1 نشان داد كه بین آزمودنیها گروه كنترل و تفاوت معنیدار در مؤلفههای هوش هیجانی وجود ندارد. آزمونهای تحلیل واریانس تکمتغیره )جدول 3( حاکی است که گروههای آزمودنی در هیچ یک از مؤلفهها تفاوت معنیدار ندارند. در بررسی اثربخشی مداخات آموزشی )آموزش مهارتهای هیجانی- اجتماعی( ابتدا نمرات تفاضلی هوش هیجانی اجتماعی كلی سامت روانی و مؤلفههای آنها )تفاضل نمرات پسآزمون از پیشآزمون( برای تک تک آزمودنیها محاسبه گردید و سپس تحلیل بر روی میانگین نمرات تفاضلی انجام شد. 1.Pillais Trace,Wilks Lambada, Hotelings Trace, Roys Largest Root 1

13 یادتبا عطقم ناملعم ناور تمالس دوبهب رد یعامتجا-یناجیه یاهتراهم شزومآ ریثأت Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 نتایج آزمون t مستقل نشان داد که گروه در مهارت هیجانی اجتماعی كلی )پس از آموزش( دارای میانگین تفاضلی بیشتری در مقایسه با گروه است )0/46 در برابر 0/04- ) و گروههای آزمودنی در هوش هیجانی اجتماعی )میانگین نمرات تفاضلی پسآزمون از پیشآزمون( تفاوت معنیدار پیدا كرده اند )جدول 4 (. در بررسی تفاوت افراد آزمودنی در مهارتهای هیجانی-اجتماعی كلی پس از آموزش تحلیل واریانس چندمتغیری نشان داد كه گروه پس از آموزش در همهی مؤلفههای مهارتهای هیجانی اجتماعی نسبت به گروه برتری معنیدار پیدا کرده است )جدول 4(. در این حالت اثربخشی آموزش مهارتهای هیجانی-اجتماعی بر بهبود هوش هیجانی اجتماعی تأیید گردید. جدول )4(: شاخصهای توصیفی و آزمونهای تک متغیری برای آزمون اثرات بین گروهی هوش هیجانی اجتماعی کلی و مؤلفههای آن در گروههای آزمودنی معلمان )پس از آموزش( متغیر خلق عمومی سازگاری بین فردی درون فردی مدیریت استرس هوش هیجانی اجتماعی كلی گروه p F 20/69 17/63 58/94 38/38 18/74 68/28 n SD 0/37 0/28 0/39 0/ 0/33 0/ 0/ 0/26 0/ 0/46 0/247 0/26 Mean -0/157 0/21-0/14 0/62 0/04 0/62-0/03 0/ 0/08 0/053-0/04 0/46 پس از تبیین معنیداری تفاوت میانگین نمرات تفاضلی حاصل از مهارت آموزی سهم این آموزش )مهارتآموزی( در پیش بینی بهبود سامت روان معلمان پس از آموزش برآورد گردید. ابتدا ضریب همبستگی پیرسون نشان داد هوش هیجانی اجتماعی كلی با سامت عمومی آزمودنیهای 143

14 فصلنامة علمي پژوهشي رفاه اجتماعي سال چهاردهم شماره 53 Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 مدل معلم همبستگی دارد) p>0/0001,r=0-0/327 (. در آزمون رابطهی بهبود هوش هیجانی اجتماعی معلمان با بهبودی در سامت عمومی آنان رگرسیون ساده با استفاده از نمرات تفاضلی سامت عمومی و هوش هیجانی كلی )پسآزمون از پیشآزمون( نشان داد كه بهبود هوش هیجانی اجتماعی معلمان با افزایش سامت عمومی آنها رابطه دارد بهطوری كه 11 درصد واریانس میانگین نمرات تفاضلی سامت عمومی را میانگین نمرات تفاضلی هوش هیجانی اجتماعی تبیین مینماید )جدول 5(. رگرسیون باقیمانده Df SS جدول )5( تحلیل رگرسیون خطی ساده جهت پیشبینی تغییرات بهبود سامت عمومی بر حسب بهبود هوش هیجانی-اجتماعی معلمان )پس از آموزش( p R2 0/11 R -0/33 F 7/76 MS 1/73 0/ /73 9/83 بحث و نتیجهگیری بسیاری از پژوهشگران سامت روان را به عنوان ماكی برای هوش هیجانی اجتماعی میدانند )گاسر و همکاران 1992(. مهارتهای هیجانی اجتماعی مجموعهای از مهارتهای گوناگون است كه از طریق آموزش و تمرین در هر سنی قابل یادگیری و افزایش است. به گمان محققان )کاکس 1993( آموزش و تمرین در زمینهی مدیریت هیجآنها خود موجب افزایش سامتی است. لذا این پژوهش به منظور بهبود تواناییهای هیجانی اجتماعی و سامت روانی معلمان با طراحی برنامه آموزش مهارتهای هیجانی اجتماعی برای معلمان به آزمودن میزان اثربخشی این برنامه در سامت روان آنان پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان دهندهی نقش آموزش مهارتهای هیجانی- اجتماعی در بهبود سامت عمومی معلمان است. رابطهی مثبت و معنیدار بین مهارتهای هیجانی اجتماعی معلمان و سامت عمومی آنان نشان داد بهبودی و رشد مهارتهای هیجانی اجتماعی معلمان با بهبودی در 144

15 ریثأت شزومآ یاهتراهم یعامتجا-یناجیه رد دوبهب تمالس ناور ناملعم عطقم یادتبا Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 اثربخشی بر داللت همچنین یافتهها این دارد. رابطه آنان عمومی سامت نآ مؤلفههای و كلی اجتماعی هیجانی هوش بهبود بر مهارتآموزی مؤلفهی پنج و اجتماعی هیجانی هوش کلی نمره دیگر عبارت به دارد. از است. بوده معنیدار آزمون پس و آزمون پیش نتایج مقایسهی در آن این است. مانده پایدار ماه( )4 زمان گذر با اثربخشی این دیگر سوی دیگر یافتههای با همسو و کاربندی اثربخشی برای خوبی نشانهی نکته زینز چاپ( دست )در براکت مثال )برای شده انجام پژوهشهای بینی پیش از بخشی کننده تامین و 2004( والبرگ و ویسبرگ بادورث هوش افزایش بر را آموزش نقش نیز اخیر مطالعات است. پژوهش سالووی و مایر a2004 دیگران و )پاركر دادهاند قرار تأیید مورد هیجانی 1995 گلمن 1997 كوپر 2001 گلمن و چرنیس اشفورث (. رایت كارت و اساسكی كولب و 3 كوئن 2 بویاتیز آموزش برنامهریزی مطالعه این در آمده بهدست نتایج براساس حل بحرآنها با صحیح مقابلهی برای اجتماعی هیجانی مهارتهای و جوان نسل به روان سامت افزایش و ارتباطات بهبود و تعارضها مدیریت توانایی میگردد. پیشنهاد معلمان بهویژه و نسل این مربیان به و معلمان برای ارزش با مهارت یك دیگران و خود در هیجآنها هوش معلمان روانی یا هیجانی سامت جنبههای از یکی بهتر عبارت مثبت هیجانهای از وسیعی گسترهی معلمان است. آنان اجتماعی هیجانی میكنند تجربه شان دانشآموزان با تعامل و تدریس حین در را منفی و این آنان شغل ماهیت 2003(. همكاران و ساتون یوز )هارگر و والدین دانشآموزانشان هیجانهای با شدن مواجه نیازمند كه است واقع در میباشند. شغلی استرسهای از باالیی سطوح تحمل و همكاران از معلمان نارضایتی برای اصلی علل هیجآنها ضعیف مدیریت و استرس همكاران 1993 (. و 7 تراورس )هاموند است آن ترك و خود حرفه 1.Ashforth, B. E. 2.Boyatzis, R. E. 3.Cowen, S. S. 4.Kolb, D. A. 5.Hargreaves, A. 6.Hammond, D. L. 7.Travers, C. J. 145

16 53 شماره چهاردهم سال اجتماعي رفاه پژوهشي علمي فصلنامة Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th سامت و اجتماعی هیجانی تواناییهای بهبود منظور به پرورش و آموزش نظام هدف با علمی و عملی راهنمای از مختلف سطوح در است الزم معلمان روانی خویش از محافظت و عادی زندگی استرسهای برابر بیشتردر انعطافپذیری و اجتماعی ارتباطات نگرشها و مهارتها بهبود روانی بیماریهای مقابل در مدرسه در مثبتتر جو و بهتر تعارض حل و استرس مدیریت کارآمدتر حرفهای عملکرد و بهتر یادگیری باالتر ارتباطات کیفیت کارآمد تدریس در موفقیت عملی راهنمای و برنامهها بودن كارآمد بهرهگیرند. اموزان دانش باالتر تحصیلی نخستین و است جمعی محیطهای و خانه مدرسه نمودن درگیر نیازمند علمی و شناختی توانمندیهای و رفتارها در تغییر ایجاد مدرسه نمودن درگیر در اقدام وضعیت است. مدرسه محیط و درس كاس جو معلمان اجتماعی و هیجانی شناسایی ضرورت خود سهم به نیز ایران پرورش و آموزش تغییر و درحالگذار فردی توانمندیهای ارتقای و آموزش سامت ترویج برنامههای اجرای و طراحی و آموزش نظام معلمان برای را كارگزاران و برنامهریزان سوی از اجتماعی و میسازد. مضاعف پرورش 146

17 References منابع و مآخذ Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 آقاجانی م. )1381(. بررسی تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر سالمت روان و منبع كنترل نوجوانان پایاننامه كارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا. استورا ج. ب. )1377(. تنیدگی یا استرس. ترجمه پریرخ دادستان. تهران: انتشارات رشد. برندك م. )1385(. بررسی سودمندی یك برنامه آموزش مهارتهای عاطفی و اجتماعی در افزایش هوش عاطفی آموزندگان دبیرستانی پایاننامه كارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا جعفری طوسی ز )1385(. بررسی تأثیر آموزش مهارتهای اجتماعی هیجانی بر سازگاری اجتماعی دانشآموزان مقطع ابتدایی. پایاننامه كارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا. كریمزاده م. )1388(. هوش هیجانی در كالس درس: توانمند سازی معلمان و دانشآموزان از راه آموزش مهارتهای هیجانی اجتماعی رساله دكتری دانشگاه الزهرا. سیاروچی ژ. فورگاس ژ. و مایر ج. )1383(. هوش عاطفی در زندگی روزمره ترجمه نوری امام زاده اصغر نصری حبیباهلل 1383 اصفهان. نشر توسعه سموعی ر. )1382(. ترجمه و هنجاریابی آزمون هوش هیجانی بار اون موسسسه تحقیقات علوم شناختی و رفتاری سینا انتشارات روان سینا. محمدی ن. )1381(. بررسی اثر درمانی آموزش توانش اجتماعی بر اختالل رفتار هنجاری در نوجوانان. رساله دكتری. دانشگاه تربیت مدرس. نیكو گفتار م. )1385(. نقش آموزش هوش هیجانی در پیشرفت تحصیلی و سالمت عمومی دانشآموزان رساله دكتری دانشگاه تربیت معلم. Bar-on, R. (2006). The Bar-On model of Emotional social intelligence (ESI). University of Texas Medical Branch Psicothema, 18, supl., Bar-On, R. (1997a). BarOn Emotional Quotient Inventory: User s Manual,Multi-Health Systems, Inc., Toronto. Brearley, M. (2001). Emotional intelligence in the classroom. Crown House Publishing Ltd. Boyatzis, R. E., Cowen, S.S., and Kolb, D. A. (Eds). (1995). Innovation in professional education: Steps on a journey from teaching to learning. San Francisco: Jossey- Bass. Burns, R, (2000). We know how, what s stopping us, Generating Effective Teaching and Learning. Education Journal iskt Y and>vol 28 No 2 winter 2000 The Chinese University of Hong kong

18 References منابع و مآخذ Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 Cherniss, C. (2001). Emotional intelligence and organizational effectiveness. In C. Cherniss and D. Goleman (Eds.), The emotionally intelligent workplace. San Francisco: Jossey- Bass. Cohen, J., and Sandy, S. (2003). Perspectives in social-emotional education: Theoretical foundations and new evicence-based development in current Cooper, R.K., and Sawaf, A. (1997). Executive EQ: Emotional intelligence in leadership and organizations. New York: Grosset/Putnam. Cox, T. (1993). Stress management and stress research: putting thery to work. HSE Contract Reasearch Report, no: 61. Elias, M.J., Zins, J.E., Weissberg, R.P., Frey, K.S., Greenberg, M.T., Haynes, N.M., Kessler, R., Schwab-Stone, M.E., and Shriver, T. P. (1997). Promoting social and emotional learning: Guidelines for educators. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development. Glaser, R., and Kiecolt-Forrester, M.A. (1992). The development of young children s social-cognitive skills. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Association, Publishers. Goleman, D(1998). Working with Emotional Intelligence. New York. Bantam Books. Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More than IQ. Bantam Books, New York. Greenberg, M.T., and Kusche, C.A. and Riggs, N. (2004). The PATHS curriculum. Theory and research on neurocognitive development and school success. In J.E. Zins, R.P. Weissberg, M.c., Wang, and R.P. Walberg, Building academic success on social and emotional learning. Teachers college press. Hargreaves, A. (2000). Mixed emotions: teachers perceptions of their interactions with students Teaching and Teacher. Education 16, Hartley-Brewer, E. (2001). Learning to trust and learning to learn. London: IPPR. Hawkins, J.D., Farrington, D.P., and Catalano, R.F. (1998). Reducing violence through the schools. In D.S. Eliot, B.A. Hamburg, and K.R. Williams (Eds), Violence in American Schools: A new perspective. Cambidge: Cambridge University Press. Hoberman, S., and Mailick, S. (ed.) (1994). Professional Education in the United States. Praeger, Westport, CT. Lopes, P.N., and Salovey, P. (2004). Toward a broader education: social, emotional, and practical skills, In J. E. Zins, R. P. Weissberg, and H. Walberg (Eds.), Social and emotional learning and school success, (pp ). New York: Teachers College Press Mayer, J.D., and Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In: Salovey, P., and Sluyter, D.J. (eds.), Emotional Development and Emotional Intelligence, Basic Books, New York. Newsome, S., Day, A.L. and Catano, V.M. (2000). Assessing the predictive validity of emotional intelligence. Personality and individual Differences, 29,

19 References منابع و مآخذ Downloaded from refahj.uswr.ac.ir at 12: on Sunday January 20th 2019 Norris, J., and Kress, J.S. (2000). Reframing The Standards VS. Social and Emotional Learning debate: A case study. The fourth R. 61 (2), O Connor, R.M.,and Little, I.S. (2003). Revisiting the predicitive validity of emotional intelligence: self-report versus ability-based measures. Personality and Individual Differences, 35, Parker, JDA. Taylor, GJ. and Baghy, R.M. (2001). Relationship between alexithymia and Emotional Intelligence. Personality and individual differences, 30, Salovay, P,. Mayer, J. D, and Caruso. D. (2002). The positive psychology of emotional intelligence. in C. R. snyder and S. J. lopes (Eds.), Handbook of positive Silk, J. S., steinberg, I., and Morris, A. S. (2003). Adolescents emotion regulation in daily life: Links to depressive symptoms and problem behaviors. Child Development, 74, Slaskil, M., and Cartwright, S. (2003). Emotional intelligence training and its implications for stress, health and performance. Learning 20(3): Trinidad, D. R., and Jahnson, C.A. (2002). The association between Emotional intelligence and early adolescent tobacco and alcohol use. Personality and Individual Differences, 32, Thayer, R.E., Newman, J. R. and McClain, T.M. (1994). Self-regulation of mood: strategies for changing a bad mood, raising energy, and reducing tension. Journal of Personality and Social Psychology, 67, Travers, C. J., and Cooper, C. L. (1993). Mental health, job satisfaction and occupational stress among UK teachers. Work and Stress, 7, Caruso, D. R. (2002). Ability model of emotional intelligence. Retrieved March 1, 2003 from Wallander, J. L. (2000). Social-emotional competence and Physical Health. The Collaborative to Advance social aand emotional learning and the center for advancement of health. Weare, K. (2000). Promoting mental, emotional and social health. Taylor and Francis Group.. Weissberg, R. P. and Greenberg, M. T. (1998). School and community competence- enhancement and prevention programs. In I.E. Siegel and K.A. Renninger (Eds.), Handbookofchildpsychology:Vol,4. cornell.edu/gallery/young/emotion.html Winters, J., Clift, R. J. W., and Dutton, D. G, (2004). An exploratory study of emotional intelligence and domestic abuse, Journal of Family Violence, 19, Zeman, J., Shipman, K., and Suveg, C. (2002). Anger and sadness regulation: Predictions to internalizing and externalizing symptoms in children. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 31, Zins, J. E., Weissberg, R. P., Wang, M. C., and Walberg, H. J. (Eds.). (2004). Building academic success on social and emotional learning. New Yord: Teachers College Press. 149