ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ. «Η αγορά των καταναλωτικών δανείων στην Ελλάδα»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΘΕΜΑ: «Η αγορά των καταναλωτικών δανείων στην Ελλάδα» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Πασχαλίδης Νικόλαος Σπουδάστρια: Παπατχίδου Κωνσταντίνα ΚΑΒΑΛΑ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου για την συνεχόμενη υποστήριξη και ενθάρρυνση καθώς και τον επιβλέπον καθηγητή μου κ. Πασχαλίδη Νικόλαο για την υπομονή και βοήθεια κατά τη διάρκεια της πτυχιακής μου εργασίας

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος Σελ. 1 Περίληψη Σελ. 2 Κεφάλαιο 1 ο Σελ Τι είναι δάνειο; Σελ Δάνεια Καταναλωτικής Πίστης. Σελ Φορείς άσκησης της Καταναλωτικής Πίστης. Σελ Μορφές Καταναλωτικής Πίστης Σελ Πιστωτικές κάρτες. Σελ Προσωπικά δάνεια. Σελ Ανοιχτό δάνειο. Σελ Πρόγραμμα μεταφοράς υπολοίπου Σελ Καταναλωτικά δάνεια. Σελ Overdraft. Σελ Factoring. Σελ Δάνειο αυτοκινήτου Σελ Δάνεια για φοιτητές. Σελ Δικαιούχοι δανείων καταναλωτικής πίστης. Σελ Εγγυητής δανείου. Σελ Δικαιολογητικά για την έγκριση καταναλωτικού δανείου. Σελ Επιτόκιο δανείου. Σελ Ύψος δανείου Σελ Έξοδα δανείου. Σελ Υπερημερία δανείου. Σελ Αποπληρωμή δανείου. Σελ Εκταμίευση δανείου. Σελ Ασφάλεια δανείου. Σελ Συνολικό Ετήσιο Πραγματικό Ποσοστό Επιβάρυνσης Σελ. 24 (σεππε) Τειρεσίας. Σελ. 27

4 1.15. Τραπεζικός Μεσολαβητής. Σελ Καταναλωτικά δάνεια σε σχέση με την Ευρωζώνη. Σελ Καταναλωτικά δάνεια όλων των τραπεζών της Ελλάδας. Σελ. 33 Κεφάλαιο 2 ο Σελ Οι εξελίξεις των δανείων της καταναλωτικής πίστης. Σελ. 48 Κεφάλαιο 3 ο Σελ Το προφίλ του Έλληνα δανειολήπτη. Σελ Ποιοι είναι οι καλύτεροι πελάτες των τραπεζών για δάνειο Σελ. 64 καταναλωτικής πίστης; 3.3.Παράγοντες που επηρεάζουν την έγκριση ενός Σελ. 67 καταναλωτικού δανείου από την τράπεζα. 3.4 Που οφείλεται η αδυναμία αποπληρωμής των δόσεων των Σελ. 69 καταναλωτικών δανείων Συμβουλές των τραπεζών στους υποψηφίους δανειολήπτες. Σελ Παγίδες που απορρέουν από τα καταναλωτικά δάνεια και Σελ. 77 πρέπει να έχει υπόψη του ο δανειολήπτης. Κεφάλαιο 4 ο Σελ Αρχή του υπεύθυνου δανεισμού. Σελ Η πολυπλοκότητα της έννοιας της υπερχρέωσης. Σελ Σύνδεση της υπερχρέωσης με τον υπεύθυνο δανεισμό: τα Σελ. 83 μέτρα που λαμβάνονται και οι κανόνες που τηρούνται από τις ελληνικές τράπεζες Η αναγκαία συμβολή των καταναλωτών και της πολιτείας. Σελ Νέα προγράμματα δανείων καταναλωτικής πίστης. Σελ Αναχρηματοδότηση δανείου καταναλωτικής πίστης. Σελ Δάνεια με προσημείωση ακινήτου. Σελ Δάνεια με εγγύηση μετρητά. Σελ Λήψη καταναλωτικού δανείου για την αποπληρωμή της Σελ. 95 πιστωτικής κάρτας Καταναλωτικό ή ανοικτό; Σελ Διαφορές καταναλωτικών-προσωπικών δανείων Σελ. 99

5 4.8.Διαφορές απλών καταναλωτικών και καταναλωτικών Σελ. 96 δανείων με προσημείωση ακινήτου. 4.8.Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των δανείων Σελ. 100 Καταναλωτικής πίστης Πλεονεκτήματα της Καταναλωτικής Πίστης. Σελ Μειονεκτήματα της Καταναλωτικής Πίστης. Σελ. 102 Κεφάλαιο 5 ο Σελ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΙΙ Σελ. 102 Επίλογος Σελ. 105 Βιβλιογραφία Σελ. 106 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σελ. 108 ΠΙΝΑΚΕΣ Σελ. 108 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Καταναλωτικά (με εξασφαλίσεις) -επιτόκια Σελ. 108 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Υπερανάληψη (από τρεχούμενο λογαριασμό) - Σελ. 110 επιτόκια ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Πιστωτικές κάρτες-επιτόκια Σελ. 111 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Ανάλυση της καταναλωτικής πίστης κατά Σελ. 113 κατηγορία δανείων από τα εγχώρια νοικοκυριά Προγράμματα μεταφοράς υπολοίπου της κάθε Τράπεζας Σελ. 114 Όροι χρήσης ανοιχτού δανείου Cetelem μέσω εταιρίας Σελ. 115 ηλεκτρικών ειδών «Ηλεκτρονική Αθηνών» Όροι χρήσης πιστωτικής κάρτας Εθνικής Τράπεζας μέσω Σελ.116 εταιρίας ηλεκτρικών ειδών «Ηλεκτρονική Αθηνών» Όροι χρήσης πιστωτικής κάρτας Eurobank Τράπεζας μέσω Σελ. 127 εταιρίας ηλεκτρικών ειδών «Ηλεκτρονική Αθηνών»

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι μια προσπάθεια να αναλύσουμε τα δάνεια της καταναλωτικής πίστης, ως προς το περιεχόμενο τους και ως προς την εξέλιξη τους τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και την εξέλιξη τους σε σχέση με την Ευρωζώνη. Στόχος μας, είναι να διαπιστώσουμε κατά τόσο η εξέλιξη αυτή έχει επηρεαστεί από το επίπεδο της οικονομίας, το επίπεδο των νοικοκυριών ως προς την ηλικία, την καταγωγή, το εισόδημα, το φύλο και το επάγγελμα και τέλος πώς να ανταπεξέλθουν οι δανειζόμενοι στα χρέη τους από καταναλωτικά δάνεια και να προστατευθούν στο μέλλον από την υπερχρέωση. 1

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εξετάζει τα δάνεια της καταναλωτικής πίστης και την εξέλιξη του δανεισμού των νοικοκυριών στην Ελλάδα και σε σχέση με την ευρωζώνη, σε μία προσπάθεια να φωτισθούν οι μελλοντικές προοπτικές τους και η σημασία τους για την ανάπτυξη. Στο πρώτο κεφάλαιο, θα αναφερθούμε αναλυτικά στις μορφές καταναλωτικής πίστης και σε όλες τις έννοιες που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με τα δάνεια της κατηγορίας αυτής. Στο κεφάλαιο δύο, θα εξετάσουμε την εξέλιξη όλων των μορφών καταναλωτικής πίστης ως προς τα επιτόκια, τα ποσά δανεισμού και τα ποσά αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων από το 1996 μέχρι και σήμερα, και κυρίως μετά το 2003 όπου είχαμε την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης. Στο τρίτο κεφάλαιο, θα αναφερθούμε στις λύσεις για την προστασία των δανειοληπτών που είναι ήδη χρεωμένοι και σε λύσεις για την προστασία τους στις μελλοντικές τους συναλλαγές με τις τράπεζες όσον αφορά τα δανειακά προϊόντα. Στο τέταρτο κεφάλαιο, με την προστασία από την υπερχρέωση και στα νέα προγράμματα καταναλωτικών δανείων των τραπεζών. Ακόμη γίνεται αναφορά των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων των δανείων αυτής της κατηγορίας. Τέλος στο πέμπτο κεφάλαιο, θα ασχοληθούμε με το νέο πρόγραμμα των τραπεζών τη «Βασιλεία ΙΙ», που θα εφαρμοστεί από όλες τις τράπεζες της Ευρώπης στις αρχές του 2008, και θα θεσπίζει νέους κανόνες ως προς τα κεφάλαια που απαιτούνται, ώστε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να χορηγούν δάνεια. 2

8 Κεφάλαιο 1 ο 1. Τι είναι δάνειο; Δάνειο λέγεται κάθε χρηματικό ποσό, το οποίο χορηγείται συνήθως εντόκως σε ιδιώτη, επιχείρηση, οργανισμό ή και στο κράτος, με σκοπό να επιστραφεί στο δανειστή σε ορισμένο χρονικό διάστημα. Τα δάνεια ανάλογα με τη διάρκεια τους διακρίνονται σε μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα. 1.1 Δάνεια Καταναλωτικής Πίστης Τα δάνεια καταναλωτικής πίστης χορηγούνται για την αγορά ειδών διάρκειας και για την κάλυψη από παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών και ειδικότερα για: Αγορά ειδών διάρκειας οικιακής χρήσης, όπως ηλεκτρονικές συσκευές (π.χ. τηλεοράσεις, τηλέφωνα, φωτογραφικά είδη, βίντεο, ηλεκτρονικοί υπολογιστές), ηλεκτρικές και μη συσκευές, ηλεκτρολογικό υλικό, έπιπλα, συσκευή οικιακής χρήσης, έπιπλα, φωτιστικά, είδη εσωτερικής διακόσμησης, εγκαταστάσεις και συσκευές θέρμανσης και κλιματισμού, είδη υγιεινής, πλακίδια, εξοπλισμός κήπου, κτλ. Αγορά καταναλωτικών αγαθών διάρκειας, εκτός αυτοκινήτων (π.χ. σκάφη αναψυχής, εξοπλισμός θάλασσας, τροχόσπιτα, μοτοσικλέτες, είδη σπόρ, λυόμενες κατασκευές, κτλ) Κάλυψη δαπανών διδάκτρων εκπαιδευτήριων, φροντιστηρίων, κάλυψη επαγγελματικών σχολών εσωτερικού, Κάλυψη δαπανών διακοπών και χρονομεριστικής μίσθωσης (time-sharing), Ακόμη, επιτρέπεται η κάλυψη της δαπάνης αγοράς και μεταχειρισμένων ειδών διάρκειας, με την προϋπόθεση ότι αυτά πωλούνται από επιχειρήσεις ή πρόσωπα που ασκούν κατ επάγγελμα την εν λόγω δραστηριότητα. 3

9 Τα δάνεια καταναλωτικής πίστης διαφοροποιούνται : Ανάλογα με το εύρος του σκοπού για τον οποίο σχεδιάζονται, σε: - Βασικά, όταν αποτελούν το κύριο προϊόν στο είδος τους (π.χ. προσωπικό δάνειο), αφορούν το σύνολο σχεδόν της πελατείας και διατίθενται χωρίς ειδικούς περιορισμούς. - Ειδικά (ή ειδικού σκοπού), όταν αφορούν ειδική κατηγορία πελατείας (π.χ οικονομικοί μετανάστες), ή σημαντική υπό-αγορά (π.χ αγαθά διαρκείαςαυτοκίνητο), ή διατίθενται εποχιακά (περίοδος εορτών). Συνήθως έχουν κάποιες διαφοροποιήσεις στους όρους ενός βασικού προϊόντος. Ανάλογα με τη μορφή χορήγησης και τον τρόπο εξόφλησής τους, σε: - Τακτής λήξης, όπου το ποσό του δανείου χορηγείται από την αρχή όλο μαζί και εξοφλείται, με ισόποσες, διαδοχικές, τοκοχρεωλυτικές δόσεις, σε συγκεκριμένο χρόνο, - Αόριστης διάρκειας, όπου από την τράπεζα εγκρίνεται ένα ανώτατο όριο πίστωσης, μέσα στο οποίο ο πελάτης μπορεί να κινηθεί, αντλώντας ή καταθέτοντας χρήματα ανάλογα με τις ανάγκες και την ευχέρεια του κάθε φορά (ανακυκλούμενη πίστωση), εξοφλεί δε το ποσό ολοκληρωτικά όταν ο ίδιος αποφασίσει (σε ομαλές συνθήκες). Το πιο διαδεδομένο αυτής της μορφής δάνειο είναι το Ανοικτό δάνειο. Ανάλογα με τον κίνδυνο που παρουσιάζει η χρηματοδότηση: - Χωρίς εξασφάλιση, όταν αξιολογείται ότι τα εισοδήματα του πελάτη, σε σχέση πάντα με το ύψος του δανείου που ζητά, επαρκεί για την ομαλή αποπληρωμή της οφειλής του. - Με εξασφάλιση. Όταν επιθυμεί να διασφαλιστεί η τράπεζα από τον κίνδυνο να μην εισπράξει τις απαιτήσεις της (πιο συχνά, σε δάνεια σημαντικού ύψους), τότε ζητά να της δοθούν εξασφαλίσεις. Κάποιες επιπλέον εξασφαλίσεις 1 για να χορηγήσει το δάνειο είναι: 1 Με την έννοια εξασφαλίσεις, στην καθημερινή τραπεζική ορολογία έχει επικρατήσει να εννοούνται κυρίως οι εμπράγματες, δηλ. η σύσταση ενεχύρου ή εγγραφή προσημείωσης υποθήκης σε περιουσιακά στοιχεία του ίδιου του πελάτη, ή τρίτου που τα διαθέτει και συναινεί να τα προσφέρει. 4

10 Η δέσμευση ισόποσης τουλάχιστον με την οφειλή κατάθεσης, Η δέσμευση αϋλων τίτλων ή μεριδίων Αμοιβαίων Κεφαλαίων κλπ, Η εγγραφή προσημείωσης σε ακίνητο Ωστόσο, την εξασφάλιση της απαίτησης προσφέρει και η λήψη εγγύησης από τρίτο φερέγγυο πρόσωπο, το οποίο υπόσχεται εγγράφως, μέσω σύμβασης, ότι θα αποπληρώσει το ίδιο τις οφειλές του απευθείας δανειζόμενου, σε περίπτωση που δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του ο τελευταίος. 5

11 Φορείς άσκησης της Καταναλωτικής Πίστης είναι: Α. Τα πιστωτικά ιδρύματα. Β. Οι επιχειρήσεις παροχής πιστώσεων, και Γ. Οι εμπορικές επιχειρήσεις που πωλούν με δόσεις. Ανάλογα, με το χώρο (σημείο πώλησης) από τον οποίο προωθούνται στην πελατεία, διακρίνονται σε δάνεια 2 : α) Μέσω του δικτύου των καταστημάτων της συγκεκριμένης τράπεζας, β) Μέσω τρίτων που διαμεσολαβούν έναντι κάποιας αμοιβής, όπως εταιρείες telemarketing 3, θυγατρικές εταιρείες, ασφαλιστές κ. α. γ) Μέσω εμπόρων ή αντιπροσώπων, με τους οποίους η τράπεζα έχει συνάψει συμφωνία συνεργασίας, με σκοπό την αμοιβαία προώθηση των πωλήσεων και των δύο πλευρών. 2 Διευκρινίζεται ότι το ίδιο προϊόν (π.χ. δάνειο αυτοκινήτου) μπορεί, όταν διατίθεται μέσω επιχείρησης, να παρουσιάζει κάποια διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά από εκείνο που προσφέρεται μέσω του τραπεζικού καταστήματος, για λόγους καθαρά εμπορικού ανταγωνισμού. 3 Το δίκτυο διανομής μέσω telemarketing λειτουργεί ως μηχανισμός υποβολής αιτήσεων και καθορισμού συναντήσεων με σκοπό τις σταυροειδείς πωλήσεις προϊόντων καταναλωτικής πίστης και ασφαλιστικών προϊόντων σε πελάτες λιανικής τραπεζικής. Οι αρμόδιοι υπάλληλοι χρησιμοποιούν προηγμένη τεχνολογία αρχικά για τον εντοπισμό προϊόντων για πελάτες-ιδιώτες, ενώ στη συνέχεια τους προσεγγίζουν, προσφέροντας τους υπηρεσίες συμπληρωματικές των προϊόντων και υπηρεσιών που ήδη έχουν από την τράπεζα. Οι πωλήσεις αυτές παρέχουν στην τράπεζα την ευκαιρία να αυξήσει το συνολικό περιθώριο κέρδους από κάθε πελάτη προωθώντας προϊόντα με υψηλότερο περιθώριο κέρδους. (ενημερωτικό δελτίο EUROBAΝΚ 23/08/2007) 6

12 1.2. Μορφές Καταναλωτικής Πίστης 1. Πιστωτικές κάρτες 2. Προσωπικά δάνεια 3. Καταναλωτικά δάνεια 4. Overdraft 5. Factoring 6. Δάνεια αυτοκινήτου 7. Δάνεια για φοιτητές Πιστωτικές κάρτες 4 Τα δάνεια μέσω πιστωτικών καρτών είναι η πιο διαδεδομένη και σύντομη μορφή δανεισμού, αφού με τη χρήση της η πιστωτική κάρτα εξασφαλίζει στον πελάτη τη δυνατότητα απόκτησης χρημάτων οποιαδήποτε στιγμή επιθυμεί, είτε μέσω ανάληψης μετρητών από τις τράπεζες, είτε για αγορές από καταστήματα ή super market. Αυτό το γεγονός τις κάνει ως την πιο γνωστή και δημοφιλής κατηγορία πλαστικού χρήματος. Αυτό διότι: Έχουν συνήθως διεθνή ισχύ, Δεν απαιτούν την ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού, Παρέχουν συνεχή ανακυκλωμένη πίστωση, Παρέχουν αποδοχή από το πλήθος συμβεβλημένων επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο, Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα τους δε, είναι ότι ο καταναλωτής-χρήστης πραγματοποιεί συναλλαγές, τις οποίες εξοφλεί αργότερα στην τράπεζα επιλέγοντας: Να εξοφλεί κάθε μήνα το σύνολο της αξίας των συναλλαγών του άτοκα (ολική εξόφληση), 4 Η πρώτη πιστωτική κάρτα εκδόθηκε τη δεκαετία του 1920, στις Ηνωμένες Πολιτείες για να διευκολύνει τους φιλοξενούμενους στις δοσοληψίες τους με ξενοδοχειακές αλυσίδες και με τα πρατήρια καυσίμων. Το 1950, ο Φρανκ ΜακΝαμαρα εφεύρε τη μέθοδο αγοράς αγαθών με την επίδειξη πιστωτικής κάρτας κι έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη κάρτα με διεθνή εμβέλεια με όνομα Diners Club Card. 7

13 Να εξοφλεί με μηνιαίες δόσεις με ελάχιστο ποσοστό έντοκα (μερική εξόφληση). Διακρίνονται τρεις διαφορετικοί τύποι καρτών. Οι λεγόμενες τραπεζικές(π.χ. VISA, MASTERCARD), οι ταξιδιωτικές και ψυχαγωγικής φύσης(π.χ. AMERICAN EXPRESS, DINERS) και οι αποκαλούμενες «affinity cards 5», ένα υβρίδιο στο οποίο αναγράφονται τα εμπορικά σήματα ενός από τους παραπάνω οργανισμούς και ενός μη κερδοσκοπικού φορέα Προσωπικά δάνεια Τα προσωπικά δάνεια χορηγούνται για την κάλυψη πάσης φύσεως προσωπικών αναγκών. Στην παραπάνω κατηγορία εντάσσονται και τα δάνεια μεταφοράς οφειλών, που επιτρέπουν τη συγκέντρωση εξαγορά οφειλών ενός πελάτη σε διάφορες τράπεζες, από εκείνη της επιλογής του. Τα προσωπικά δάνεια αποτελούν μια λύση στο πρόβλημα άμεσης εξεύρεσης μετρητών για την κάλυψη κάποιων εξόδων. Για τη χορήγηση αυτού του δανείου δεν απαιτείται από τις τράπεζες η προσκόμιση από τη μεριά του δανειολήπτη αποδείξεων ή τιμολογίων για το πού και πώς θα ξοδέψει το ποσό του δανείου, όπως συμβαίνει στα καταναλωτικά δάνεια. Το γεγονός αυτό όμως αυξάνει την αβεβαιότητα των τραπεζών ως προς την ομαλή αποπληρωμή του δανείου και έτσι οι τράπεζες ζητούν την προσκόμιση μιας σειράς δικαιολογητικών (ΑΔΤ, εκκαθαριστικό εφορίας κ.α). με βάση τα οποία αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητα του ενδιαφερομένου. Αν κρίνουν ότι ο πελάτης είναι φερέγγυος, τότε προχωρούν στην άμεση χορήγηση του δανείου. Αν όμως υπάρχουν αμφιβολίες, μπορεί να ζητήσουν πρόσθετα στοιχεία που να τις εξασφαλίζουν. Επίσης ζητείται από το σύνολο σχεδόν των τραπεζικών καταστημάτων και υπεύθυνη δήλωση που να λέει ότι δεν υπάρχει 5 πχ H Affinity Card Visa του Ομίλου Inditex σε συνεργασία με τη Citibank. Στον Όμιλο Inditex ανήκουν τα καταστήματα Zara, Zara Home, Bershka, Massimo Dutti, Pull and Bear, Stradivarius, Oysho και Skhuaban. Με τη χρησιμοποίηση της κάρτας αυτής σε οποιαδήποτε επιχείρηση στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, οι πελάτες κερδίζουν από το πρόγραμμα ανταμοιβής της κάρτας affinity euros σε ποσοστό 2,5% επί των συνολικών σας συναλλαγών, ( η wwf σε συνεργασία με τη eurobank δημιούργησαν τη wwf visa, ( 8

14 υπόλοιπο προσωπικού δανείου σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως ο ενδιαφερόμενος δανειολήπτης μπορεί να συναντήσει περισσότερη γραφειοκρατία. Μερικές τράπεζες π.χ. ίσως ζητήσουν και μια σειρά άλλα έγγραφα, όπως είναι επιστολή του εργοδότη ή φωτοτυπία της μισθοδοτικής κατάστασης, αν πρόκειται για μισθωτό, ή το έντυπο Ε3, αν πρόκειται για ελεύθερο επαγγελματία. Υπάρχει περίπτωση όμως να προσκομίσει κάποιος όλα τα αναγκαία δικαιολογητικά και εν τούτοις να μη γίνει δεκτή η αίτηση για τη χορήγηση του δανείου ή να του εγκριθεί μικρότερο από το αιτούμενο ποσό. Αυτό συμβαίνει διότι οι περισσότερες τράπεζες θέτουν ορισμένες πρόσθετες προϋποθέσεις. Πρώτον, το ποσό που εγκρίνεται καθορίζεται συνήθως από το δηλωθέν εισόδημα που προκύπτει από το εκκαθαριστικό σημείωμα της εφορίας. Έτσι το σύνολο των δόσεων κάθε έτους δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1/3 του ετήσιου εισοδήματος. Επίσης οι τράπεζες μερικές φορές εξετάζουν και τις οικογενειακές υποχρεώσεις του πελάτη για να δουν αν αυτές θα δυσχεράνουν την πληρωμή των μελλοντικών δόσεων. Η τράπεζα όμως πλην των εισοδημάτων του πελάτη θα ελέγξει και την πιστοληπτική συμπεριφορά του. Αυτό γίνεται με τη συνδρομή των αρχείων της διατραπεζικής εταιρείας Τειρεσίας, που διαθέτει μηχανισμό παρακολούθησης και καταγραφής διαφόρων οικονομικών παραβάσεων. Είναι ευνόητο ότι αν κάποιος έχει ακάλυπτες επιταγές ή διαταγές πληρωμής, δύσκολα μια τράπεζα θα του χορηγήσει το ποσό που ζητάει Ανοιχτό δάνειο Το Ανοιχτό δάνειο που ανήκει στα προσωπικά δάνεια, είναι μια ανακυκλούμενη πίστωση, δηλαδή ένα αποθεματικό χρημάτων που βρίσκονται στη διάθεση του δανειζόμενου από την τράπεζα. Αυτό το αποθεματικό χρημάτων χρησιμοποιείται ελεύθερα από το δανειζόμενο, σε ημερομηνίες της επιλογής του, με τη χρήση πιστωτικής κάρτας που δίνει τη δυνατότητα πληρωμής αγορών στα καταστήματα που την αποδέχονται ή ανάληψης μετρητών από τα μηχανήματα ΑΤΜ. Το αποθεματικό χρημάτων παραμένει στη διάθεση του δανειζόμενου εφόσον αυτός προβαίνει στη σταδιακή αποπληρωμή του με μηνιαίες καταβολές, ενώ το τμήμα 9

15 του κεφαλαίου που αποπληρώνεται είναι ξανά διαθέσιμο για τη χρηματοδότηση ενός νέου σχεδίου Πρόγραμμα μεταφοράς υπολοίπου Η νέα γενιά προϊόντων προσωπικών δανείων καταναλωτικής πίστης προσφέρει τη μεταφορά υπολοίπων διαφορετικών προϊόντων χρηματοδότησης σε ένα λογαριασμό. Με τα συγκεκριμένα προγράμματα, οι δανειολήπτες μπορούν να αναχρηματοδοτήσουν την πιστωτική τους κάρτα, το προσωπικό ή καταναλωτικό δάνειο ή ακόμα και όλα μαζί. Το ύψος του νέου δανείου μπορεί να φθάσει σε υψηλά επίπεδα, εφ' όσον η πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη το επιτρέπει, ενώ η διάρκειά του μπορεί να ξεπεράσει υπό προϋποθέσεις ακόμη και τα πέντε έτη. Τα πράγματα είναι απλούστερα αν οι οφειλές που επιθυμεί ο δανειολήπτης να ανακυκλώσει βρίσκονται σε μία τράπεζα. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται, σε συνεννόηση με το κατάστημα της τράπεζας, η μεταφορά σε κάποιο άλλο προϊόν. Αν οι οφειλές βρίσκονται σε διαφορετικές τράπεζες, τότε ο δανειολήπτης πρέπει να απευθυνθεί στην τράπεζα στην οποία θέλει να μεταφέρει τα δάνειά του και, αφού προσκομίσει την τραπεζική ενημερότητα για το ανεξόφλητο υπόλοιπο των δανείων του και των καρτών, η τράπεζα αναλαμβάνει όλη τη διαδικασία εξόφλησής τους και μεταφοράς του νέου υπολοίπου σε έναν και μόνο λογαριασμό. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες τράπεζες δεν προχωρούν στην ανακύκλωση των οφειλών, αν ο δανειολήπτης έχει παρουσιάσει κατά το παρελθόν καθυστέρηση στην αποπληρωμή κάποιων δόσεων ή το εισόδημά του δεν επαρκεί. Το σίγουρο είναι ότι οι δανειολήπτες μπορούν να εξασφαλίσουν χαμηλότερο επιτόκιο και μεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωμής, στην περίπτωση που επιλέξουν πρόγραμμα με ενέχυρο κάποιο ακίνητο, όπως συμβαίνει και στα στεγαστικά δάνεια. Σε αυτήν την περίπτωση, το ύψος του επιτοκίου μπορεί να πέσει ακόμη και στο μισό, ωστόσο, οι αρχικές χρεώσεις θα αυξηθούν, καθώς πέρα από τα έξοδα φακέλου, ο πελάτης θα χρεωθεί με το κόστος προσημείωσης, καθώς και τα έξοδα μηχανικού και δικηγόρου για τον έλεγχο του ακινήτου. Σε κάθε περίπτωση πάντως, προτού γίνει η τελική επιλογή θα πρέπει να εξετάζονται όλες οι εναλλακτικές λύσεις και να επιλέγεται το πρόγραμμα που 10

16 ταιριάζει περισσότερο στο ιδιαίτερο προφίλ και τα χαρακτηριστικά του δανειολήπτη. Παράδειγμα Έστω ότι ένα νοικοκυριό έχει λάβει χρηματοδότηση ύψους ευρώ από τρεις διαφορετικές τράπεζες. - Στην πρώτη τράπεζα πληρώνει μηνιαίως δόση 99 ευρώ για προσωπικό δάνειο ύψους ευρώ συνολικής διάρκειας 3 ετών που έλαβε πριν από ένα χρόνο με επιτόκιο 11,50%. Το ανεξόφλητο κεφάλαιο μετά τον πρώτο χρόνο ανέρχεται σε ευρώ. - Στη δεύτερη τράπεζα πληρώνει μηνιαίως δόση 322 ευρώ για καταναλωτικό δάνειο ύψους ευρώ συνολικής διάρκειας 5 ετών που έλαβε πριν από δύο χρόνια με επιτόκιο 10,50%. Το ανεξόφλητο κεφάλαιο μετά τα δύο πρώτα χρόνια ανέρχεται σε ευρώ. - Στην τρίτη τράπεζα πληρώνει ελάχιστη καταβολή 60 ευρώ για το υπόλοιπο της πιστωτικής του κάρτας το οποίο ανέρχεται σε ευρώ. Συνολικά, οι δόσεις που πληρώνει ανέρχονται σε 481 ευρώ. Το νοικοκυριό αποφασίζει να αποπληρώσει τους παραπάνω λογαριασμούς και να μεταφέρει τις οφειλές του, συνολικού ύψους ευρώ, σε τοκοχρεωλυτικό δάνειο με επιτόκιο 8% και εξόφληση σε 6 έτη. Σε αυτήν την περίπτωση η τράπεζα στην οποία θα γίνει η μεταφορά θα αναλάβει την εξόφληση όλων των προηγούμενων οφειλών. Το υπόλοιπο του νέου δανείου θα διαμορφωθεί περίπου στα ευρώ, συμπεριλαμβανομένης και της αμοιβής της τράπεζας (160 ευρώ) για την πραγματοποίηση της όλης διαδικασίας. Η μηναία δόση που καλείται να πληρώσει ο πελάτης θα ανέρχεται μηνιαίως στο ποσό των 250 ευρώ έναντι 481 ευρώ που πλήρωνε συνολικά προς τις τρεις τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο το νοικοκυριό επιτυγχάνει τόσο τη μείωση των δόσεων που πληρώνει μηνιαίως κατά 48%, όσο και τον πιο ξεκάθαρο υπολογισμό και έγκαιρο προγραμματισμό των εξόδων του για τα επόμενα χρόνια. 11

17 Στο παραπάνω παράδειγμα, ο πελάτης θα μπορούσε να δανειστεί, εφόσον το επέτρεπε η πιστοληπτική του ικανότητα ένα επιπλέον ποσό, π.χ. της τάξης των ευρώ για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών. Σε αυτήν την περίπτωση το ύψος του νέου δανείου θα διαμορφωνόταν στα ευρώ και η μηνιαία δόση θα αυξανόταν στα 284 ευρώ, που επίσης είναι χαμηλότερη από το σύνολο των δόσεων πριν την ανακύκλωση των οφειλών. Απαραίτητα δικαιολογητικά για τη μεταφορά υπολοίπου. 1. Αστυνομική Ταυτότητα 2. Τελευταίο εκκαθαριστικό εφορίας 3. Δύο τελευταίοι λογαριασμοί (statement) των παλιών δανείων Εκτός από αυτά, ανάλογα με την περίπτωση και την τράπεζα, ίσως χρειαστούν και ορισμένα άλλα, όπως: 1. Τραπεζική ενημερότητα από τις παλιές τράπεζες 2. Απόδειξη τελευταίας μισθοδοσίας 3. Τις αποδείξεις πληρωμής των τελευταίων δόσεων των παλιών δανείων Καταναλωτικά δάνεια Τα καταναλωτικά δάνεια χορηγούνται για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών που σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να σχετίζονται με τις ενδεχόμενες επαγγελματικές ανάγκες του δανειζόμενου. Το ποσό της χορήγησης μπορεί να ανέλθει μέχρι του ποσού και δεν μπορεί να υπερβαίνει το 65% της αξίας του αγοραζόμενου προϊόντος, η διαφορά (τουλάχιστον 35%) καταβάλλεται από τον δανειολήπτη. Το καταναλωτικό δάνειο συνδέεται με ορισμένο σκοπό, είναι το δάνειο το οποίο προορίζεται για την χρηματοδότηση ενός αγαθού ή κάποιων υπηρεσιών. Συνεπώς, υπάρχει μία σχέση μεταξύ του συμβολαίου πώλησης και του συμβολαίου του δανείου και έτσι η χορήγηση του δανείου εξαρτάται από την παράδοση του αγαθού ή την εκπλήρωση των υπηρεσιών. Το προϊόν του δανείου καταβάλλεται κατευθείαν στον έμπορο για την πώληση του αγαθού, ενώ για την εξόφλησή του δεσμεύεται ο δανειζόμενος έναντι της τράπεζας. 12

18 Τα καταναλωτικά δάνεια που συνδέονται με ορισμένο σκοπό προτείνονται συνήθως στα καταστήματα επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών, στις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων κλπ. O δανειζόμενος προβαίνει σε εξόφληση, μερική ή ολική, του δανείου που του έχει διαθέσει η τράπεζα, πριν από τη λήξη της αρχικά συμφωνηθείσας διάρκειας του δανείου. Στην περίπτωση της μερικής πρόωρης εξόφλησης, ο δανειζόμενος ωφελείται μόνο ως προς το χρόνο εξόφλησης του δανείου. Στην περίπτωση όμως της ολικής πρόωρης εξόφλησης, ο δανειζόμενος δικαιούται μείωση επί του συνολικού κόστους του δανείου του, η οποία αφορά τους μη επερχόμενους τόκους του δανείου που εξοφλείται πρόωρα. Για το λόγο αυτό ο δανειζόμενος οφείλει να ενημερώσει εγγράφως την τράπεζα για την πρόθεσή του να προβεί σε πρόωρη ολοσχερή εξόφληση του δανείου του, τουλάχιστον 30 ημέρες πριν από την ημερομηνία εξόφλησης. Ακόμη ο δανειζόμενος έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει την απόφασή του για παροχή δανείου, δεδομένου ότι η αίτησή του έχει υποβληθεί στην τράπεζα εξ αποστάσεως. Στην περίπτωση αυτή ο δανειζόμενος μπορεί να ανακαλέσει την αίτηση του δανείου του αναιτιολόγητα και χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση, εντός δεκατεσσάρων (14) ημερολογιακών ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της αίτησης του δανείου από την τράπεζα. Το δικαίωμα υπαναχώρησης ασκείται με έγγραφη δήλωσή του δανειζόμενου και αποστολή της στην τράπεζα με συστημένο ταχυδρομείο. Εάν ο δανειζόμενος έχει ήδη εισπράξει το ποσό του δανείου πριν από την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης, οφείλει μαζί με την έγγραφη δήλωση υπαναχώρησης να προβεί και σε άμεση επιστροφή του ποσού του δανείου, αλλιώς η υπαναχώρησή του θεωρείται αυτοδικαίως άκυρη Overdraft: Το overdraft είναι παροχή πιστοδοτικής διευκόλυνσης σε δικαιούχους τρεχούμενων λογαριασμών καταθέσεων που διαφοροποιείται από τις άλλες μορφές δανείων (ανοιχτό, προσωπικό) ως προς τον χρόνο εξυπηρέτησης της οφειλής, δεδομένου ότι απαιτείται μόνο να καταβάλλονται οι τυχόν καθ υπέρβαση του ορίου χρεωστικοί τόκοι που λογίζονται στο τέλος κάθε εξαμήνου (δηλ 30/06 και 31/12 κάθε χρόνου). Χορηγείται για κάλυψη προσωπικών αναγκών, μόνο σε φυσικά πρόσωπα, κατόχους τρεχούμενων λογαριασμών καταθέσεων (ανά 13

19 φυσικό πρόσωπο και όχι ανά λογαριασμό). Κάθε φυσικό πρόσωπο μπορεί να έχει δικαίωμα υπερανάληψης μόνο σε ένα λογαριασμό. Δικαιολογητικά Για Έλληνες: ταυτότητα, πρωτότυπο εκκαθαριστικό σημείωμα του τελευταίου οικονομικού έτους ή δήλωση φορολογίας εισοδήματος (Ε1) με υπογραφή παραλαβής από την εφορία. Για αλλοδαπούς: διαβατήριο, άδεια παραμονής σε ισχύ, τρία τελευταία εκκαθαριστικά εφορίας. Για όλους: 1. Αν είναι μισθωτοί, πρόσφατη εκκαθάριση μισθοδοσίας και βεβαίωση ετών απασχόλησης από τον εργοδότη. 2. Αν είναι αυτοαπασχολούμενοι, πρόσφατο στοιχείο που να αποδεικνύει ότι η επιχείρηση βρίσκεται σε λειτουργία (περιοδική δήλωση ΦΠΑ, απόδειξη παροχής υπηρεσιών κτλ) Εγγύηση για δάνεια overdraft. Η λήψη εγγυητή δεν αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση ενός αιτήματος για όριο υπερανάληψης. Είναι μόνο πρόσθετη εξασφάλιση σε περίπτωση δυσμενούς εξέλιξης στην εξόφληση κεφαλαίου και τόκων υπερανάληψης Factoring 6 Ανήκει στην κατηγορία των καταναλωτικών ή προσωπικών δανείων τακτής λήξης για αγορά ειδών διαρκείας και υπηρεσιών (πλην αυτοκινήτων), μέσω τοπικών συμφωνιών, που συνάπτουν τα καταστήματα των τραπεζών με υγιείς και φερέγγυες εμπορικές επιχειρήσεις ειδών διαρκείας και παροχής υπηρεσιών 6 Εθνική τράπεζα της Ελλάδος (Εγκύκλιος σειρά Β αριθμός 85) 14

20 (ηλεκτρικά είδη, έπιπλα, υπηρεσίες πληροφορικής, εκπαίδευσης κτλ). Η σύμβαση καταρτίζεται εγγράφως μεταξύ ενός κατά κύριο επάγγελμα προμηθευτή αγαθών ή υπηρεσιών και ενός πράκτορα επιχειρηματικών απαιτήσεων, o οποίος αναλαμβάνει να παρέχει στον προμηθευτή, για το διάστημα που συμφωνείτε έναντι αμοιβής, υπηρεσίες σχετικές με την είσπραξη του συνόλου ή μέρους των απαιτήσεων του προμηθευτή, ιδίως από συμβάσεις αγαθών, παροχής υπηρεσιών σε τρίτους ή εκτέλεσης έργων. Συγκριτικά πλεονεκτήματα της διαδικασίας. Για τον έμπορο. Προώθηση των πωλήσεων του, μέσω της προσφοράς στην πελατεία της εναλλακτικής χρηματοδοτικής λύσης με σύγχρονα και ανταγωνιστικά προϊόντα, Ηλεκτρονική διαβίβαση αίτησης και έγκριση στο σημείο πώλησης, σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα και στο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων, Είσπραξη προμήθειας από το δάνειο, Μεταβίβαση πιστωτικού κινδύνου στην τράπεζα. Για τον αγοραστή. Χορήγηση δανείων για την κάλυψη μέχρι και 100% της αγοράς ειδών διαρκείας-υπηρεσιών, Άμεση απόκτηση αγαθών/υπηρεσιών με τμηματική αποπληρωμή τους, Αγορά του αγαθού, αίτηση και λήψη δανείου με μία επίσκεψη στο σημείο πώλησης. Το Factoring αφορά γεγενημένες απαιτήσεις και το περιεχόμενο του αποτελεί: Η εκχώρηση απαιτήσεων στον πράκτορα με ή χωρίς δικαίωμα αναγωγής. Η εξουσιοδότηση για την είσπραξη των απαιτήσεων. Η χρηματοδότηση του προμηθευτή με προεξόφληση των απαιτήσεων. Η λογιστική - νομική παρακολούθηση των απαιτήσεων. Η ολική ή μερική κάλυψη του κινδύνου. 15

21 Δάνειο αυτοκινήτου. Τα δάνεια αυτοκινήτου είναι μια ειδική κατηγορία καταναλωτικών δανείων τακτής λήξης γιατί έχουν μεγάλο επιχειρηματικό ενδιαφέρον για τις τράπεζες λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για την αγορά αυτοκινήτου και των υψηλών ποσών χορήγησης. Χορηγείται σε φυσικά πρόσωπα για αγορά καινούργιου ή μεταχειρισμένου επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης. Σήμερα τα δάνεια αυτής της κατηγορίας διατίθενται κυρίως σε συνεργασία με αντιπροσωπείες και εμπόρους αυτοκινήτων, με γρήγορες διαδικασίες αξιολόγησης του αιτήματος χωρίς να είναι απαραίτητη η προσέλευση του πελάτη στην τράπεζα. Το επιτόκιο των δανείων αυτοκινήτου είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο των απλών καταναλωτικών δανείων γιατί η κυριότητα του αυτοκινήτου παραμένει στην τράπεζα μέχρι την εξόφληση του δανείου. Επιπλέον ο δανειολήπτης είναι υποχρεωμένος να ασφαλίσει το αυτοκίνητο με πρόσθετες ασφαλιστικές καλύψεις (μεικτή ασφάλεια, πυρός κτλ) Δάνεια για φοιτητές. Στα δάνεια για φοιτητές ανήκει το σύνολο των τραπεζικών προϊόντων που αποσκοπούν στην κάλυψη συναλλακτικών, αποταμιευτικών, χρηματοδοτικών αναγκών και ασφαλιστικής κάλυψης σπουδαστών ανεξαρτήτως ηλικίας, κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας ( από πρωτοβάθμια μέχρι μεταπτυχιακές σπουδές), όλων των εκπαιδευτικών φορέων (δημοσίων ή ιδιωτικών), με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Δάνειο τακτής λήξης: Σκοπός του δανείου αυτού είναι η κάλυψη των αυξημένων προσωπικών αναγκών που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια των σπουδών, χωρίς δικαιολογητικά, αγορών ειδών ή υπηρεσιών. Καταθετικός λογαριασμός: Ο καταθετικός λογαριασμός είναι τρεχούμενος λογαριασμός καταθέσεων με δυνατότητα υπερανάληψης και χορήγησης καρνέ επιταγών. 16

22 1.3. Δικαιούχοι δανείων καταναλωτικής πίστης Δικαιούχος είναι κάθε φυσικό πρόσωπο ανεξαρτήτως υπηκοότητας (οι μη έχοντες υπηκοότητα θα πρέπει να διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα τα τελευταία 3 χρόνια και να έχουν κάνει τουλάχιστον μια φορά δήλωση εισοδήματος), να είναι αποδεκτής πιστωτικής κατάταξης και να διαθέτει εισόδημα που εξασφαλίζει την ομαλή αποπληρωμή των μηνιαίων δόσεων του δανείου. Ο αιτών να είναι 21 ετών και να μην υπερβαίνει το 65ο έτος της ηλικίας του μέχρι την λήξη του δανείου Εγγυητής δανείου Ο εγγυητής δεσμεύεται να αποπληρώσει το ποσό του δανείου αντί του δανειολήπτη σε περίπτωση που αυτός δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις. Κατά συνέπεια, η παροχή εγγύησης είναι κάτι πολύ σοβαρό διότι μπορεί να οδηγήσει τον εγγυητή σε υπερχρέωση εάν δεν είναι οικονομικά εξασφαλισμένος. Η παροχή εγγύησης δεν έχει πάντα την ίδια βαρύτητα. Εξαρτάται από το ύψος του δανείου και από τη διάρκεια του, τα οποία προορίζονται στη σχετική σύμβαση. Από τη στιγμή που το δάνειο έχει αποπληρωθεί στο σύνολο του, ο εγγυητής απαλλάσσεται από τις υποχρεώσεις του. Αν όμως ο δανειολήπτης αποδειχθεί αφερέγγυος, ο εγγυητής είναι υποχρεωμένος να τακτοποιήσει το χρέος του. 1.5.Δικαιολογητικά για την έγκριση καταναλωτικού δανείου. Τα δικαιολογητικά για την έκδοση ενός δανείου εξαρτώνται από την επαγγελματική ιδιότητα του δανειολήπτη. Αυτά είναι : Α.Δ.Τ. Φορολογική δήλωση των τελευταίων δύο ετών (Ε1) Εκκαθαριστικά σημειώματα φόρου εισοδήματος των τελευταίων δύο ετών. Για μισθωτούς: δύο τελευταίες αποδείξεις μισθοδοσίας. Δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) 17

23 Δήλωση του Ν. 1599/1986 στην οποία ο/η αιτών/ούσα δηλώνει, προς την Ελληνική Τράπεζα, πόσα άλλα δάνεια έχει, από ποιες Τράπεζες, ποια είδη δανείου και ποιο είναι το υφιστάμενο υπόλοιπο (και όριο, αν πρόκειται για ανοικτό δάνειο ή πιστωτική κάρτα) Αποδεικτικό διεύθυνσης ΟΤΕ/ΔΕΗ Δύο τελευταίοι λογαριασμοί πιστωτικής κάρτας (εάν υπάρχουν) 1.6. Επιτόκιο δανείου Για την εξυπηρέτηση των συναλλαγών μέσω καταναλωτικών δανείων χρησιμοποιούνται δύο επιτόκια αναφοράς (benchmarks). Το πρώτο είναι το επιτόκιο διατραπεζικής Euribor, που βρίσκεται υπό την αιγίδα της Τραπεζικής Ομοσπονδίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δεύτερο επιτόκιο είναι το Eurolibor υπό την αιγίδα της Ένωσης Βρετανών Τραπεζιτών. Για την Καταναλωτική Πίστη επιτόκιο αναφοράς είναι το Ευribor. Το Ευribor είναι μέσο διατραπεζικό επιτόκιο και είναι κοινό επιτόκιο για 57 Ευρωπαϊκές Τράπεζες. Υπάρχει Κώδικας Συμπεριφοράς που ορίζει τα κριτήρια επιλογής των Τραπεζών για τη συμμετοχή τους στην επιτροπή, τις υποχρεώσεις και τους κανόνες που ορίζουν τη σύνθεση και τις αρμοδιότητες του εποπτικού σώματος για το Ευribor. Η επιτροπή των Τραπεζών που συμμετέχουν στη διαμόρφωση του Ευribor περιλαμβάνει 47 Τράπεζες από χώρες της Ευρωζώνης, 4 Τράπεζες από χώρες της Ε.Ε. Εκτός της ζώνης του ευρώ και οι διεθνείς τράπεζες από χώρες εκτός της Ε.Ε., αλλά με σημαντική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ. (Στη διαμόρφωση του από την πλευρά της Ελλάδος μετέχει μόνον η ΕΤΕ). Το Ευribor διαμορφώνεται καθημερινά. Υπάρχει Ευribor μιας ημέρας, ενός μήνα, ενός τριμήνου και ενός εξαμήνου. Πάνω στο Ευribor υπολογίζει κάθε Τράπεζα το spread της. Με τον τρόπο αυτό oι Τράπεζες γνωρίζουν το κόστος του χρήματος και συνεπώς γνωρίζουν πως να τιμολογήσουν και πως να διαμορφώσουν τα επιτόκια τους. 18

24 1.7. Ύψος δανείου Το ύψος των δανείων αυτής της κατηγορίας κυμαίνεται από έως Το ανώτατο ύψος δανείου που θα χορηγηθεί ανά δανειοδοτούμενο μέσα στα παραπάνω όρια προσδιορίζεται από: Την πιστωτική κατάταξη του, Τις εκάστοτε παρεχόμενες διασφαλίσεις, Το ατομικό εισόδημα του πελάτη ή του τυχόν εγγυητή ο οποίος θα πρέπει να είναι συγγενικό πρόσωπο α βαθμού ή μέλος της ίδιας οικογένειας Έξοδα δανείου Oι ενδιαφερόμενοι για κάποιο καταναλωτικό δάνειο θα πρέπει να γνωρίζουν πως οι περισσότερες τράπεζες χρεώνουν τους δανειολήπτες με έξοδα δανείου. Τα έξοδα αυτά καταβάλλονται εφάπαξ με τη λήψη του δανείου και συνήθως αφαιρούνται από το χορηγούμενο ποσό. Τα έξοδα διεκπεραίωσης διακανονισμών όπως ονομάζονται αφορούν τα διαδικαστικά έξοδα που προκύπτουν από την αίτηση του δανείου και τα έξοδα για την αίτηση δανείου, για τους λογαριασμούς που θα σταλούν στον πελάτη κτλ. Για παράδειγμα στην ΑΤΕ 7 αν χορηγηθεί δάνειο ύψους θα εισπραχθούν έξοδα έγκρισης δανείου 90, ενώ για δάνειο θα εισπραχθούν έξοδα 300 κ.ο.κ Υπερημερία δανείου Η καθυστέρηση από το δανειζόμενο της καταβολής, έστω και μιας δόσης του δανείου, τον καθιστά υπερήμερο. Η ληξιπρόθεσμη οφειλή, κατά κεφάλαιο, τόκους και έξοδα, επιβαρύνεται με τον εκάστοτε ισχύοντα ανώτερο τόκο υπερημερίας. Οι μη εξοφλημένοι ληξιπρόθεσμοι τόκοι εκτοκίζονται, από την πρώτη ημέρα της καθυστέρησης με το ως άνω επιτόκιο υπερημερίας. Ως βάση υπολογισμού 7 Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας (ΑΤΕ-2007). 19

25 λαμβάνεται η περίοδος των 365 ημερών και ο τόκος που προκύπτει, εφόσον δεν εξοφληθεί, κεφαλαιοποιείται μετά το εξάμηνο. Ο πιστωτής δικαιούται να καταγγείλει τη σχετική σύμβαση, μεταξύ άλλων και σε περίπτωση μη ολοσχερούς εξόφλησης τριών (3) συνεχόμενων δόσεων από την επόμενη της λήξης της τελευταίας ανεξόφλητης δόσης Αποπληρωμή δανείου Παρέχεται η δυνατότητα στον πελάτη για πρόωρη μερική αποπληρωμή του κεφαλαίου, η οποία οδηγεί σε μείωση του ποσού των δόσεων που απομένουν, καθ όλη τη διάρκεια του δανείου. Δεν μεταβάλλεται η διάρκεια του δανείου και η νέα δόση ανακοινώνεται στον πελάτη με το επόμενο ειδοποιητήριο. Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα πρόωρης ολικής εξόφλησης του δανείου με προειδοποίηση 30 ημερών. Ακόμη οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η αποπληρωμή μπορεί να γίνει ανάλογα με την τράπεζα σε μηνιαίες ή εξαμηνιαίες τοκοχρεωλυτικές 8 δόσεις και η διάρκεια αποπληρωμής μπορεί να φθάσει ως και τους 48 μήνες. Σε κάθε περίπτωση μερικής ή ολικής εξόφλησης της οφειλής, πριν τη λήξη του δανείου ισχύει: Αν πρόκειται για δάνειο σταθερού επιτοκίου, εισπράττεται αποζημίωση σε ποσοστό 1% επί του προεξοφλούμενου κεφαλαίου, Αν πρόκειται για δάνειο κυμαινόμενου επιτοκίου δεν ισχύουν οι παραπάνω επιβαρύνσεις. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου μία οικογένεια βρίσκεται σε αδυναμία να αποπληρώσει ομαλά το καταναλωτικό δάνειο που της έχει χορηγηθεί κατά το παρελθόν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι για την ομαλή αποπληρωμή ενός δανείου υπάρχουν όμως δύο κανόνες-κριτήρια που εάν ακολουθούσε εξ' αρχής κάθε 8 Τοκοχρεωλυτικές Δόσεις: Οι δόσεις του δανείου που υπολογίζονται με το τοκοχρεωλυτικό σύστημα βάσει του οποίου κάθε δόση περιέχει μέρος του κεφαλαίου που ο Δανειολήπτης έχει λάβει και τον τόκο που αναλογεί επί του οφειλόμενου κεφαλαίου. 20

26 δανειοδοτούμενος θα θωράκιζε την οικογένεια του από τις δυσάρεστες συνέπειες που πάντα έχει η μη ομαλή εξυπηρέτηση ενός δανείου. Τα δύο αυτά κριτήρια είναι : 1) Το ποσό των εκάστοτε καταβολών (οι δόσεις που πληρώνουμε) ενός καταναλωτικού δανείου θα πρέπει να εξοικονομούνται από πηγές άντλησης ή εξοικονόμησης εισοδήματος εκτός των δαπανών που προορίζονται να καλύψουν βασικές ανάγκες. Οι πηγές θα πρέπει να προέρχονται: α) Από τα τυχόν έξοδα που θα εξοικονομήσει η οικογένεια και τα εισοδήματα που δημιουργηθούν μεταγενέστερα από την ανάλωση-τοποθέτηση του δανείου (και τα οποία θα εκτιμηθούν εξαιρετικά αυστηρά και συντηρητικά για να μην εκτροχιαστούμε από το πλάνο που έχουμε σχεδιάσει για την πληρωμή των δόσεων). β) Έπειτα από το διαθέσιμο προς αποταμίευση εισόδημα της οικογένειας. Όταν τα τυχόν έξοδα που θα εξοικονομηθούν από το δάνειο μαζί με το διαθέσιμο προς αποταμίευση εισόδημα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις καταβολές για την εξόφληση ενός δανείου. (Παράδειγμα: Όπου 200 λιγότερα έξοδα οικονομίες-αποταμίευση =300 < 500 δόση του δανείου, απομένουν δηλαδή να ευρεθούν ακόμα 200 για την κάλυψη των δόσεων). γ) Από την μερική εξοικονόμηση δαπανών της οικογένειας που δεν χαρακτηρίζονται ως πρώτης ανάγκης (αγαθά και υπηρεσίες που στην οικονομική επιστήμη διέπονται από εισοδηματική ελαστικότητα άνω της μονάδος). (Παράδειγμα : Μηνιαία η οικογένεια ή η επιχείρηση από τις συνολικές δαπάνες της: Έστω ότι ξοδεύονται σε δαπάνες πολυτελείας 300 και για να συμπληρωθεί η απαιτούμενη δόση ξοδεύονται 200, θα απομείνουν ποσό 100 ευρώ για να συνεχίσει η οικογένεια ή η επιχείρηση να δαπανά για αγαθά πολυτελείας). 2) Η διάρκεια αποπληρωμής ενός δανείου θα πρέπει να είναι ανάλογη με την διάρκεια της ωφέλειας που θα δημιουργήσει η τοποθέτηση -ανάλωση του δανείου. Εάν ακολουθηθούν και οι 2 κανόνες, μόνο εξωτερικοί και έντονα δυσμενείς παράγοντες ως προς το περιβάλλον της οικογένειας, θα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ομαλή αποπληρωμή ενός δανείου. 21

27 1.11. Εκταμίευση δανείου Για την εκταμίευση του εγκεκριμένου δανείου ο αγοραστής και ο εγγυητής, (εφόσον υπάρχει), πρέπει να υπογράψουν την σχετική σύμβαση στην οποία αναφέρονται οι όροι του δανείου και οι υποχρεώσεις που αυτοί αναλαμβάνουν. Στη συνέχεια, ο έμπορος υποβάλλει στην τράπεζα τον πλήρη φάκελο του δανείου, ο οποίος περιλαμβάνει: (α) Το πρωτότυπο της αίτησης, νομίμως υπογεγραμμένης. (β) Τη σχετική σύμβαση δανείου καταναλωτικής πίστης, νομίμως υπογεγραμμένης. (γ) Την αίτηση ανοίγματος λογαριασμών καταθέσεων, νομίμως υπογεγραμμένης. (δ) Αντίγραφο ή επικυρωμένο φωτοαντίγραφο του τιμολογίου (εξοφλημένο) ή απόδειξης λιανικής (σε περίπτωση απόδειξης ταμειακής μηχανής απαραίτητα θα πρέπει να υπάρχει όνομα αγοραστή καθώς και σφραγίδα με την επωνυμία της επιχείρησης). (ε) Την εγκεκριμένη αίτηση (προέγκριση) με τα στοιχεία του εγκεκριμένου δανείου, νομίμως υπογεγραμμένης. (στ) Φωτοαντίγραφα της ταυτότητας και του εκκαθαριστικού της εφορίας ή της φορολογικής δηλώσεως (υπογεγραμμένης από τον έφορο) ή συνοδευόμενης από την σχετική υπεύθυνη δήλωση του αγοραστού και του εγγυητή, εφόσον υπάρχει. (ζ) Την ανέκκλητη εξουσιοδότηση με την οποία ο αγοραστής εξουσιοδοτεί ανέκκλητα την τράπεζα να καταθέσει το προϊόν του δανείου στον λογαριασμό καταθέσεων του εμπόρου Ασφάλεια δανείου Αν ο πελάτης της τράπεζας έχει πάρει καταναλωτικό δάνειο και αδυνατεί να πληρώσει τις οφειλές του, επειδή έμεινε άνεργος ή γιατί κάποια σοβαρή ασθένεια τον κράτησε μακριά από τη δουλειά του για καιρό, ειδικά ασφαλιστικά 22

28 προγράμματα αναλαμβάνουν την αποπληρωμή των δόσεών του για διάστημα έως και 12 μηνών. Αρκεί εκείνος να προσκομίσει στην ασφαλιστική εταιρεία ή στην τράπεζα με την οποία σύναψε τη σχετική σύμβαση, έγγραφο του ΟΑΕΔ που θα πιστοποιεί ότι είναι άνεργος ή πιστοποιητικό γιατρού εφόσον ήταν ασθενής. Η ασφαλιστική εταιρεία, με τη σειρά της, εξετάζει αν οι λόγοι που επικαλείται ο καταναλωτής προβλέπονται στο συμβόλαιο που υπέγραψε και αν ναι, καταβάλλει για λογαριασμό του πελάτη της το υπόλοιπο του οφειλόμενου ποσού. Το κόστος της ασφάλισης δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να εκλαμβάνεται ως επιπλέον επιβάρυνση, αλλά ως ηθική υποχρέωση του δανειολήπτη έναντι των μελών με τα οποία συνδέεται. Το κόστος της ασφάλισης ζωής στα προϊόντα καταναλωτικής πίστης εξαρτάται από την ηλικία του δανειολήπτη και από το ύψος του ασφαλιζόμενου ποσού, με το μέσο ασφάλιστρο να κυμαίνεται από 15 ως 20 ευρώ ανά ευρώ δανείου. Τα προϊόντα «κάλυψης οφειλών σε περίπτωση θανάτου ή ολικής ανικανότητας» συνοδεύουν προαιρετικά τις πιστωτικές κάρτες και τα καταναλωτικά δάνεια. Σε κάποιες τράπεζες, η κάλυψη παρέχεται και υπό μορφή προσφοράς. Για παράδειγμα, για καταναλωτικό δάνειο μέχρι ευρώ, συγκεκριμένη τράπεζα παρέχει την κάλυψη δωρεάν, ενώ για δάνειο πάνω από αυτό το ποσό, ο πελάτης καλείται να πληρώσει ασφάλιστρο ίσο συνήθως με το 3 τοις χιλίοις του κεφαλαίου. Τέτοια προγράμματα προσφέρουν οι όμιλοι της Εθνικής (σε συνεργασία με την Εθνική Ασφαλιστική), της Εurobank (μαζί με τη Εurolife), της Αlpha Βank, της Πειραιώς (μαζί με την ΙΝG- Πειραιώς) και της Citibank. Ακόμη οι περισσότερες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών ή πώλησης αγαθών που συνεργάζονται με τράπεζες για την έκδοση καταναλωτικών δανείων στους πελάτες τους, ώστε να αποκτήσουν αγαθά ή υπηρεσίες που επιθυμούν, ασφαλίζουν τους πελάτες τους ώστε να διασφαλίσουν την ομαλή αποπληρωμή του δανείου τους. Για παράδειγμα η αλυσίδα καταστημάτων εμπορίας ηλεκτρικών ειδών, Ηλεκτρονική Αθηνών Α.Ε. συνεργάζεται με την ασφαλιστική εταιρία ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ Α.Ε.Γ.Α. και προσφέρει στους πελάτες της, στους οποίους έχει χορηγηθεί κάποιο καταναλωτικό δάνειο, το ασφαλιστικό πρόγραμμα «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΓΟΡΑΣ». Η ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ Α.Ε.Γ.Α. αποπληρώνει τις 23

29 οφειλόμενες δόσεις του δανείου σε περίπτωση απώλειας ζωής, ή μόνιμης ανικανότητας από ασθένεια ή ατύχημα του ασφαλισμένου της πελάτη. Σε αντίθεση με τα Ελληνικά ασφαλιστικά προϊόντα, τα πακέτα που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα (φέρουν την ονομασία «payment protection insurance») στη Βρετανία και τις ΗΠΑ, καλύπτουν την πληρωμή των δόσεων ή την αποπληρωμή του συνολικού ποσού δανείου, σε περίπτωση κατά την οποία παρουσιαστεί οποιοδήποτε πρόβλημα στον δανειολήπτη Συνολικό Ετήσιο Πραγματικό Ποσοστό Επιβάρυνσης (σεππε). Το Συνολικό Ετήσιο Πραγματικό Ποσοστό Επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ 9 ) αποτελεί το καταλληλότερο μέτρο υπολογισμού του συνολικού κόστους δανειοδότησης, το οποίο εξ ορισμού περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία κόστους της πίστωσης και είναι, ως εκ τούτου, κατά κανόνα μεγαλύτερο από το απλό ετήσιο επιτόκιο. Το ΣΕΠΠΕ αντικατοπτρίζει υπό τη μορφή ποσοστού επί τοις εκατό τη συνολική, σε ετήσια βάση, επιβάρυνση που θα έχει ο δανειολήπτης από μία συγκεκριμένη πιστωτική σύμβαση (περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία κόστους της πίστωσης και είναι εξ ορισμού μεγαλύτερο από το απλό ετήσιο επιτόκιο). Έτσι, τον βοηθάει να συγκρίνει εναλλακτικές προτάσεις δανειοδότησης, να επιλέξει την πίστωση που θεωρεί πλέον συμφέρουσα, που συνήθως είναι αυτή με το χαμηλότερο ΣΕΠΠΕ, και να αποφεύγει την υπερχρέωση, ενισχύοντας έτσι και τον ανταγωνισμό μεταξύ των τραπεζών. Ο καταναλωτής δεν θα πρέπει να επηρεάζεται στις επιλογές του από το ύψος του ετήσιου ή του μηνιαίου επιτοκίου τα οποία συνήθως 9 Για τον υπολογισμό του ΣΕΠΠΕ λαμβάνεται υπόψη η σταθερή, εκ 30,41666 ημερών, διάρκεια του μήνα και όχι η ημερολογιακή διάρκεια, δηλ. 28 ή 29 ημέρες για το Φεβρουάριο και 30 ή 31 ημέρες για τους άλλους μήνες. Το ΣΕΠΠΕ, όπου αναφέρεται (συμβάσεις, διαφημίσεις, προσφορές, κλπ), θα πρέπει να αναγράφεται ολογράφως και συντομογραφικά, σε μέγεθος γραμματοσειράς τουλάχιστον ίσο με αυτό του επιτοκίου και το ύψος του θα δίνεται υπό τη μορφή ποσο στού, δηλαδή δεκαδικού αριθμού με ακέραιο και - εάν υπάρχει - δεκαδικό μέρος, συνοδευόμενου από το σύμβολο επί τοις εκατό, πχ Συνολικό Ετήσιο Πραγματικό Ποσοστό Επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ) = 13,18 %. 24

30 προβάλλονται ως απόδειξη του χαμηλού κόστους του δανείου, αλλά δεν πραγματικότητα είναι παραπλανητικά. Για τov υπoλoγισμό της ΣΕΠΠΕ λαμβάvεται υπόψη: 0,6% υπέρ τoυ Δημoσίoυ (Ν.128/75) oυ και Oυσιαστικά η ΣΕΠΠΕ είvαι τo επιτόκιo με τo oπoίo πρoεξoφλoύvται oι πρoϋπoλoγιζόμεvες δόσεις και τo άθρoισμα τoυς είvαι ίσo με τo πoσό τoυ δαvείoυ. Οι υποχρεώσεις των τραπεζών Οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες από το νόμο να ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους, τόσο στα καταστήματά τους κατά τη διάρκεια της προσυμβατικής ενημέρωσης, όσο και τηλεφωνικώς, μέσω των εξειδικευμένων τηλεφωνικών κέντρων που διαθέτουν, για το ετήσιο πραγματικό κόστος των προϊόντων τους. Επιπλέον, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία υποχρεούνται να έχουν ανηρτημένους στα καταστήματά τους πίνακες, στους οποίους να αναφέρεται το ΣΕΠΠΕ των καταναλωτικών δανείων για πίστωση ευρώ και εξόφληση σε ένα χρόνο. Το συγκεκριμένο ποσό είχε επιλεγεί πριν από την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης και των ορίων δανεισμού στη χώρα μας και δεν έχει αλλάξει έκτοτε. Στον πίνακα που παρατίθεται, παρουσιάζονται τα ονομαστικά επιτόκια και το ΣΕΠΠΕ των καταναλωτικών δανείων που προσφέρουν οι εμπορικές τράπεζες. Η μεγάλη διαφορά που υπάρχει μεταξύ των ονομαστικών και των πραγματικών επιτοκίων καταδεικνύει ότι τα πρώτα δεν αποτελούν ασφαλές μέτρο σύγκρισης ομοειδών προϊόντων, καθώς το συνολικό κόστος δανεισμού επηρεάζεται και από τα έξοδα που χρεώνει η κάθε τράπεζα, τα οποία ποικίλουν. 25

31 Καταναλωτικά δάνεια χωρίς εξασφάλιση ΤΡΑΠΕΖΑ σταθερό επιτόκιο κυμαινόμενο επιτόκιο-επιτόκιο αναφοράς επιτόκιο ΣΕΠΠΕ επιτόκιο ΣΕΠΠΕ ALPHA 12,00% 14,09% - - ASPIS 8,5%+(0-3%) 10,74% - - CITIBANK 11,25% 13,83% - - EUROBANK ΕΡΓΑΣΙΑΣ 13,60% 16,82% 12,45% 15,49% NOVABANK 11,75% 14,73% 11,50% 14,45% PROBANK ,65% 14,88% ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 10,25% 11,90% 10,25% 11,90% ΓΕΝΙΚΗ 10,9% 14,09% 10,40% 13,52% ΕΓΝΑΤΙΑ 10,15% 11,95% 7,75% - 9,50% 10,56% - 12,52% ΕΘΝΙΚΗ 11,25% 13,63% 11,00% 13,34% ΕΛΛΗΝΙΚΗ - - 9,50%+περιθώριο (0%-4%) 13,43% ΕΜΠΟΡΙΚΗ - - Euribor 6μήνου+7,15% 13,73% ΛΑΙΚΗ 10,50% 13,34% ΕΚΤ+7,50 12,56% ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ 7,65% 9,813% 7,40% 9,539% ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 11,25 14, ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ 11,40% 13,41% 12,40% 14,42% ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 12,25% 14,83% 12,00% 14,55% OMEGA ,00% 12,24% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος 26

32 Στην Ελλάδα, βασικό στοιχείο των διαφημίσεων αποτελεί το επιτόκιο και το πραγματικό κόστος δανεισμού περνάει στα ψιλά γράμματα στο κάτω μέρος της οθόνης. Πάντως όπως επισημαίνουν παράγοντες της τραπεζικής αγοράς, στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη παιδείας στους καταναλωτές, πολλοί εκ των οποίων δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν μία σωστή έρευνα αγοράς που θα τους οδηγήσει στην πιο συμφέρουσα για αυτούς λύση. Οι αδυναμίες του ΣΕΠΠΕ. Το ΣΕΠΠΕ έχει αδυναμίες και δε λέει πάντα την αλήθεια, καθώς ορισμένα κόστη δεν περιλαμβάνονται σε αυτό. Συγκεκριμένα, δεν συνυπολογίζει το κόστος πρόωρης εξόφλησης, το οποίο μπορεί να διαφέρει από τράπεζα σε τράπεζα. Επιπλέον, μία άλλη παράμετρος που δεν περιλαμβάνεται σε αυτό είναι η δυνατότητα αλλά και το κόστος μετατροπής του επιτοκίου στα τοκοχρεολυτικά δάνεια. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το ύψος του ΣΕΠΠΕ εξαρτάται από τη συνολική διάρκεια εξόφλησης του δανείου, αλλά και τη συχνότητα καταβολής των δόσεων (μηναία, τριμηνιαία, εξάμηνη), που πρέπει να είναι η ίδια για να γίνει η σύγκριση μεταξύ δύο προϊόντων. Βασική προϋπόθεση για τη σύγκριση του ΣΕΠΠΕ δύο δανείων είναι το είδος του επιτοκίου να είναι ίδιο και στις δύο περιπτώσεις (σταθερό για την ίδια διάρκεια ή κυμαινόμενο) Τειρεσίας Με τη σταδιακή ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος, οι τράπεζες αναγνώρισαν την ανάγκη για πρόσβαση σε ακριβή δεδομένα Οικονομικής συμπεριφοράς, αφού έγινε σαφές ότι τέτοιες πληροφορίες συμβάλλουν στην προστασία της πίστης και στη μείωση των επισφαλειών προς όφελος του τραπεζικού συστήματος και των ίδιων των συναλλασσομένων. Για το σκοπό αυτό το σύνολο, σχεδόν, των ελληνικών τραπεζών ίδρυσε την εταιρία Τειρεσίας στην οποία ανατέθηκε η ανάπτυξη και διαχείριση ενός αξιόπιστου Αρχείου Δεδομένων Οικονομικής Συμπεριφοράς. 27

33 Ο Τειρεσίας διατηρεί αμιγώς τη φιλοσοφία της μη κερδοσκοπικής εταιρίας. Εξειδικεύεται στη συγκέντρωση και διάθεση πληροφοριών Οικονομικής συμπεριφοράς, για επιχειρήσεις και ιδιώτες, μέσω αξιόπιστων πληροφορικών συστημάτων. Παράλληλα, αναπτύσσει νέα διατραπεζικά πληροφορικά συστήματα, ενώ ταυτόχρονα παρέχει υπηρεσίες ενημέρωσης και άμεσης επαφής με τους άμεσα ενδιαφερόμενους. Η Τράπεζα ερευνά τα αρχεία του Τειρεσία για τυχόν ανεύρεση δυσμενών οικονομικών στοιχείων, προσημειώσεων υποθηκών κλπ. Προκειμένου να είναι νόμιμη η άντληση στοιχείων από το αρχείο δυσμενών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, Θα πρέπει να συντρέχει αποκλειστικά τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες προϋποθέσεις: 1. Να υπάρχει η συγκατάθεση του πελάτη. 2. Η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την εκτέλεση ή τη σύναψή μιας σύμβασης, όπως δανειακή σύμβαση, σύμβαση ενεχυρίασης, κλπ. 3. Η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την τήρηση οποιασδήποτε νόμιμης υποχρέωσης της Τράπεζας, π.χ. παροχή πληροφόρησης σε αιτήματα εποπτικών ή δικαστικών Αρχών. 4. Η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την προστασία των ζωτικών συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων, εάν αυτό τελεί σε φυσική ή νομική αδυναμία να δώσει τη συγκατάθεσή του. 5. Η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την ικανοποίηση των νομίμων συμφερόντων της Τράπεζας, με την προϋπόθεση ότι τα συμφέροντα αυτά είναι επικρατέστερα των ιδιωτικών δικαιωμάτων και συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων (Εγκ. Β 182/3.8.06). Βήματα για να βγει ο δανειολήπτης από τη λίστα του Τειρεσία. Το συγκεκριμένο διατραπεζικό σύστημα τηρεί δύο αρχεία: τη «λευκή» λίστα ή «Αρχείο Συγκέντρωσης Κινδύνων», όπου καταγράφονται όλα τα δάνεια και οι πιστωτικές κάρτες που διαθέτουν οι καταναλωτές. Η μαύρη λίστα ή «Σύστημα Οικονομικής Συμπεριφοράς» καταγράφει τις καταγγελθείσες συμβάσεις, δηλ. δάνεια και κάρτες που βρίσκονται σε καθυστέρηση ή δεν εξοφλήθηκαν. Όταν κάποιος ζητήσει δάνειο από μια τράπεζα, αυτή μπαίνει στο σύστημα μεταδιδόμενων πληροφοριών του Τειρεσία, πληκτρολογεί τα στοιχεία του πελάτη 28

34 και βλέπει αν θα βγει το όνομα. Το να αναγράφεται στη «μαύρη» λίστα το όνομα κάποιου δανειολήπτη σημαίνει ότι εμφανίζεται να χρωστάει στις τράπεζες και κατ επέκταση δεν μπορεί να πάρει νέο δάνειο, να μεταφέρει υπόλοιπα ή να βγάλει καινούργια πιστωτική κάρτα. Η έξοδος από το σύστημα συνεπάγεται ότι οι οφειλές έχουν τακτοποιηθεί. Διαγραφή από το αρχείο πραγματοποιείται σε περίπτωση πλήρους και ολοσχερούς εξόφλησης δανείου (εξαιρούνται τα ανοικτά δάνεια και το δικαίωμα υπερανάληψης overdraft), αλλιώς τηρούνται στα αρχεία για 3 χρόνια. Για τη διαγραφή απαιτείται σχετική ενημέρωση από την τράπεζα προς τον Τειρεσία στο πλαίσιο της μηνιαίας ενημέρωσης των στοιχείων που έχουν οι δύο πλευρές ή και εκτάκτως. Αλλά και ο ίδιος ο δανειολήπτης μπορεί να υποβάλει προς τον Τειρεσία πρωτότυπη βεβαίωση της τράπεζας περί πλήρους και ολοσχερούς εξοφλήσεως του δανείου και να διαγραφεί από τα μητρώα των κακοπληρωτών. Επίσης, διαγραφή γίνεται σε περίπτωση που ο δανειολήπτης καταγγείλει τη σύμβαση ανοικτού δανείου ή κάρτας ή τη σύμβαση με την οποία του παρασχέθηκε δικαίωμα υπερανάληψης από τρεχούμενο λογαριασμό, χωρίς υπόλοιπο, μετά από σχετική ενημέρωση του Τειρεσία από την τράπεζα. Σε περίπτωση που υφίσταται ανεξόφλητο υπόλοιπο, τότε το ανοικτό δάνειο, η κάρτα ή το δικαίωμα υπερανάληψης διαγράφεται όταν εξοφληθεί το υπόλοιπο αυτό, αφού ενημερωθεί ο Τειρεσίας από την τράπεζα. Σε περίπτωση δανείου ή κάρτας για την οποία έχει εκδοθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο πελάτης δεν ανέλαβε εγκύρως υποχρέωση από το συγκεκριμένο δάνειο ή την κάρτα, απαιτείται να προσκομισθεί στον Τειρεσία, από τον ενδιαφερόμενο, επικυρωμένο αντίγραφο της σχετικής δικαστικής απόφασης και των δικαιολογητικών τελεσιδικίας της. Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής δικαστικής απόφασης, με την οποία βεβαιώνεται ότι το υποκείμενο δεν ανέλαβε εγκύρως υποχρέωση από το συγκεκριμένο δάνειο ή κάρτα, τότε η σχετική πληροφορία του αρχείου συμπληρώνεται σχετικώς με την ένδειξη «ακυρώθηκε». 29

35 1.15. Τραπεζικός Μεσολαβητής Ο Τραπεζικός Μεσολαβητής (Τ.Μ.) είναι ένας ανεξάρτητος θεσμός, που δημιουργήθηκε από την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών (E.E.T.), για να εξετάζει δίκαια, αμερόληπτα και με διαφανείς διαδικασίες τις διαφορές των συναλλασσομένων με τις τράπεζες και να επιδιώκει τη φιλική διευθέτηση αυτών των διαφορών.το Γραφείο του Τ.Μ. λειτουργεί από την Στον Τραπεζικό Μεσολαβητή μπορούν να προσφύγουν μόνον ιδιώτες (όχι νομικά πρόσωπα), και για τραπεζικές συναλλαγές που δεν αφορούν την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Ο Τ.Μ. εξετάζει παράπονα ή διαφορές που σχετίζονται με την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών σε ιδιώτες (π.χ. λογαριασμό κατάθεσης, χορήγηση δανείου, έκδοση επιταγών, κάρτες κ.ά.) από τις τράπεζες που συμμετέχουν στο θεσμό. Διαδικασία υποβολής παραπόνων Πριν απευθύνει το παράπονό του ο δανειολήπτης στον Τ.Μ., πρέπει κατ' αρχήν να προσπαθήσει να το επιλύσει απευθείας με την τράπεζά του ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία: Στην τράπεζα Πρώτο βήμα για την υποβολή του παραπόνου του είναι ν' απευθυνθεί άμεσα στον υπεύθυνο του καταστήματος της τράπεζάς σας (προϊστάμενο υπηρεσίας, διευθυντή καταστήματος). Είναι υποχρεωμένος να ακούσει το πρόβλημά του και να τον βοηθήσει, γιατί η εξυπηρέτηση του πελάτη αποτελεί υποχρέωσή του. Κανονικά, ο υπεύθυνος του καταστήματος θα πρέπει ν' απαντήσει στο παράπονό του μέσα σε 10 εργάσιμες ημέρες Δεύτερο βήμα, αν δεν τον ικανοποιεί η λύση που τους προτείνει ο υπεύθυνος, είναι να απευθυνθεί στην ειδική Υπηρεσία Πελατών της τράπεζας. Κανονικά, η Υπηρεσία Πελατών θα πρέπει να τον απαντήσει εγγράφως σε 10 εργάσιμες ημέρες από την υποβολή του παραπόνου του. 30

36 Στον τραπεζικό μεσολαβητή Στην πλειοψηφία τους τα παράπονα των πελατών επιλύονται επιτόπου, από την ίδια την τράπεζα. Παρ' όλα αυτά, αν δε μείνει ικανοποιημένος από την απάντηση της Υπηρεσίας Πελατών της Τράπεζας ή αν περάσουν οι 10 εργάσιμες ημέρες χωρίς να πάρει απάντηση, μπορεί ο δανειολήπτης το αργότερο μέσα σε 1 μήνα (από την απάντηση της τράπεζας ή από την πάροδο των 10 εργάσιμων ημερών) να υποβάλει το παράπονό σας στον Τ.Μ. Η διαδικασία υποβολής παραπόνων στον Τ.Μ. γίνεται αποκλειστικά και μόνο γραπτώς. Γι' αυτό ο δανειολήπτης πρέπει να ζητήσει από τον Διευθυντή του καταστήματος της τράπεζάς σας το έντυπο παραπόνων προς τον Τραπεζικό Μεσολαβητή ή εκτυπώσει το κείμενο του Εντύπου Παραπόνων, από το site του Τ.Μ. Ο Τραπεζικός Διαμεσολαβητής δεν εξετάζει: Γεγονότα που συνέβησαν πριν την 15/3/1999, δηλαδή πριν λειτουργήσει ο θεσμός του Τ.Μ. o Παράπονα για τα οποία δεν έχετε απευθυνθεί στην τράπεζά σας (υπεύθυνος καταστήματος, υπηρεσία πελατών). Παράπονα που προέρχονται από ιδιώτες και σχετίζονται με την επαγγελματική τους δραστηριότητα, ή από νομικά πρόσωπα. Παράπονα που υποβάλλονται στον Τ.Μ. μετά από 1 μήνα από την απάντηση της Υπηρεσίας Πελατών της τράπεζας. Παράπονα που υποβάλλονται στον Τ.Μ. εφόσον περάσουν 10 εργάσιμες ημέρες μετά την υποβολή του παραπόνου του πελάτη και δεν έχει απαντήσει η Υπηρεσία Πελατών της τράπεζας. Παράπονα που υποβάλλονται στον Τ.Μ. μετά από 3 μήνες, αφότου συνέβη το γεγονός που τα προκάλεσε, εκτός αν αποδειχθεί ότι δεν μπορούσατε, με τη δέουσα επιμέλεια, να το γνωρίζετε νωρίτερα. Σε κάθε περίπτωση πάντως ο Τ.Μ. δεν εξετάζει παράπονα που υποβάλλονται μετά από 1 χρόνο αφότου συνέβη το γεγονός που τα προκάλεσε. Παράπονα που αποτελούν ήδη αντικείμενο δικαστικής επιδίωξης. Διαφορές που διευθετήθηκαν ήδη με την τράπεζα. Παράπονα που προκύπτουν από αποφάσεις της τράπεζας σχετικά με δανειοδοτήσεις. 31

37 Παράπονα που σχετίζονται με τη γενική επιχειρηματική πολιτική ή πρακτική μιας τράπεζας. Θέματα γενικής πληροφόρησης για τις τράπεζες και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Παράπονα των οποίων έχει ήδη επιληφθεί ο Τ.Μ., εκτός αν υπάρχουν νέα στοιχεία. Θέματα που σχετίζονται με αποφάσεις μιας τράπεζας που ενεργεί ως εκτελεστής διαθήκης ή καταπιστεύματος ή ως διαχειριστής περιουσίας. Παράπονα στα οποία εμπλέκονται ποινικά αδικήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα Καταναλωτικά δάνεια σε σχέση με την Ευρωζώνη. Σε σχέση με τον ευρωπαϊκό χώρο υπάρχουν βασικές διαφοροποιήσεις κυρίως στους όρους δανειοδότησης. Πιο συγκεκριμένα: 1. Σε πολλές χώρες δεν υπάρχει ανώτατο όριο χρηματοδότησης. 2. Οι Τράπεζες προσφέρουν στους πελάτες τους προϊόντα με βάση τη συναλλακτική συμπεριφορά τους 10, την πιστοληπτική ικανότητα και τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους. 3. Η διάρκεια των δανείων ποικίλλει ανά χώρα (συνήθως 4-6 χρόνια). 4. Δεν απαιτούνται δικαιολογητικά, εκτός από τα δάνεια αυτοκινήτων. 5. Ισχύει ο Λευκός Τειρεσίας. 10 Στην Ευρώπη, υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι για την παρακολούθηση της συναλλακτικής συμπεριφοράς των δανειοληπτών και τον εντοπισμό των αφερέγγυων πελατών. Στη Γαλλία και τη Γερμανία, οι εμπορικές Τράπεζες ενημερώνουν την Κεντρική τράπεζα για τα δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση και στη συνέχεια η Κεντρική τράπεζα ενημερώνει τις εμπορικές τράπεζες για τους αφερέγγυους πελάτες. 32

38 1.17. Καταναλωτικά δάνεια όλων των τραπεζών της Ελλάδας Κάθε Τράπεζα που δραστηριοποιείται στον τομέα της καταναλωτικής πίστης, σχεδιάζει τα αντίστοιχα προϊόντα της, ανάλογα με την αναπτυξιακή στρατηγική της. Oρίζει τις βασικές προϋποθέσεις, τους όρους και τα δικαιολογητικά που πρέπει να διαθέτουν όσοι υποβάλουν αίτημα χορήγησης δανείου και αξιολογεί τις πληροφορίες που παίρνει, βασιζόμενη στο δικό της σύστημα αξιολόγησης πελατείας (credit scoring). Τα δάνεια καταναλωτικής πίστης που προσφέρουν οι Τράπεζες τη Ελλάδος ενδεικτικά είναι: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Fast Line. Ώρα να εγκριθεί το δάνειο τηλεφωνικά. Προσωπικό Δάνειο «ΑΝΤΑΠΟΔΟΣΗ». Με μείωση του επιτοκίου κατά μισή ποσοστιαία μονάδα κάθε χρόνο, έως το 8%. Προσωπικό Δάνειο «ΣΠΟΥΔΑΖΩ» Ανοικτό Εθνοδάνειο Άρση Βαρών. Πρόγραμμα μεταφοράς υπολοίπου Εθνοδάνειο Καταναλωτικό Εθνοδάνειο Αυτοκινήτου μέσω Καταστημάτων Ε.Τ.Ε. Δάνεια για μεταπτυχιακούς φοιτητές. Δάνειο «Εύκολοι Φόροι». Για να ανταποκριθείτε στις φορολογικές υποχρεώσεις. Δάνειο με ενέχυρο τίτλους εισηγμένους στο Χ.Α. Εκμεταλλευτείτε τους τίτλους που έχετε και αποκτήστε τα μετρητά που χρειάζεστε. Υπερανάληψη (Overdraft). Μέχρι ευρώ μετρητά στον τρεχούμενο λογαριασμό σας με τον πιο απλό και άμεσο τρόπο. ALPHA BANK Προσωπικά Δάνεια Alpha X5 Προσωπικό Δάνειο: Μηνιαίος μισθός επί πέντε Alpha 700 Ανοικτό Προσωπικό Δάνειο Αlpha 702 Προσωπικό Δάνειο 33

39 Alpha 710 Καταναλωτικό Δάνειο EUROBANK Πρόγραµµα συγκέντρωσης και εξόφλησης οφειλών «εν τάξει» Ανοιχτή Γραμμή. Ανοικτό δάνειο με επιτόκιο που μειώνεται όσο αυξάνεται το ποσό. Δάνειο 12 για μισθωτούς Τηλεφωνικό Δάνειο Προσωπικό Τοκοχρεολυτικό Δάνειο Δάνειο Αυτοκινήτου Δάνειο Ειδών Διαρκείας Eurobank Φοιτητικό ATEbank Προσωπικά Δάνεια έως Nέα Προγράμματα Προσωπικών Δανείων Αναχρηματοδότηση Προσωπικών & Καταναλωτικών Δανείων Προκαταβολή Μισθών & Συντάξεων Εορτοδάνεια Δάνεια Σπουδών Μαθητικά Δάνεια Δάνεια Διακοπών ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Δάνειο CASH 4U χωρίς εξασφαλίσεις Δάνειο CASH 4U με εξασφαλίσεις Δάνειο CASH 4U με εξασφάλιση κινητές αξίες Ανοικτό Δάνειο CREDIT ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Ανοικτό Προσωπικό Δάνειο 34

40 Προσωπικό-Καταναλωτικό Δάνειο Προσωπικό-Καταναλωτικό Δάνειο με εξασφάλιση Κίνηση Ακινήτου Προσωπικό & Ανοικτό Συνδεδεμένο με Euribor Πρόγραμμα Μεταφοράς Υπολοίπου ΓΕΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ GENIKI Classic GENIKI Easy GENIKI Νέων GENIKI Ανοικτή Πίστωση GENIKI Αυτοκινήτου ΕΓΝΑΤΙΑ Προσωπικά Αυτοκινήτων Καταναλωτικά ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Προσωπικά Ελεύθερο Attica Open 2006 Attica XL Αυτοκινήτου-Σκάφους Attica Φυσικό Αέριο Σπουδών Γάμου ΛΑΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Δάνεια κάθε χρήσης Δάνεια Αυτοκίνητου Δάνεια μοτοσικλετών 35

41 Σπουδαστικά Δάνεια Δάνεια Μεταφοράς Υπολοίπων ASPIS BANK Καταναλωτικό δάνειο ASPIS BANK Ανοικτή Πίστωση ASPIS BANK Μεταφορά Υπολοίπου Καταναλωτικών Δανείων Νέο σπουδαστικό δάνειο ASPIS ΣΠΟΥΔΩΝ Δάνειο νέων γονέων Δάνειο μεγάλων αγορών Δάνεια εορτών / διακοπών HSBC Asset Link Maximum ΝOVABANK Τοκοχρεολυτικά Ανοικτά Μεταφοράς υπολοίπου PROBANK Προσωπικό δάνειο Προσωπικό δάνειο ΗΟΜΕ Καταναλωτικό δάνειο Καταναλωτικό δάνειο ΗΟΜΕ Σπουδαστικό Δάνειο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Προσωπικά-Καταναλωτικά Δάνεια «ΕΛΛΗΝΙΚΗ Μεταφοράς» 36

42 Omega Bank Καταναλωτικά Δάνεια Τα βασικότερα από τα παραπάνω προϊόντα καταναλωτικής πίστης που προσφέρουν σήμερα οι τράπεζες είναι τα εξής: Μηδέν επιτόκιο για 6 μήνες H Εθνική τράπεζα της Ελλάδος, αμέσως μετά την άρση περιορισμών στην καταναλωτική πίστη, προχώρησε στην αυτόματη αύξηση, κατά 50%, των πιστωτικών ορίων των συνεπών δανειοληπτών της που είχαν πάρει «ανοικτό» δάνειο τουλάχιστον ένα χρόνο πριν, ενώ το ίδιο θα ισχύσει και για τα ενήμερα «ανοικτά» δάνεια που συμπληρώνουν χρόνο. Επίσης, η Τράπεζα έχει προχωρήσει στην κατάργηση της προκαταβολής του 35% στα καταναλωτικά δάνεια. Το ύψος της χρηματοδότησης εξαρτάται πλέον από την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών. Η ETE προωθεί το πρόγραμμα «Άρση Βαρών» με 0% επιτόκιο για 4 ή 6 μήνες, το οποίο επιτρέπει τη μεταφορά των οφειλών από προσωπικά-καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες άλλων τραπεζών ή χρηματοπιστωτικών οργανισμών, σε ανοικτό ή προσωπικό δάνειο της Εθνικής. Συγκεκριμένα, η μεταφορά των οφειλών μπορεί να γίνει είτε σε ανοικτό δάνειο από ευρώ και πάνω ή σε προσωπικό δάνειο από 900 ευρώ και πάνω. Επιπλέον, η Εθνική προσφέρει τα εξής προϊόντα: * Καταναλωτικό Εθνοδάνειο με κατώτατο ποσό χορήγησης τα 900 ευρώ και ανώτατο ποσό το 100% της συνολικής δαπάνης βάσει δικαιολογητικών. H διάρκεια αποπληρωμής κυμαίνεται από 6 μέχρι 36 μήνες για ποσά από 900 έως ευρώ και φτάνει τους 60 μήνες για ποσά από ευρώ και πάνω. Το επιτόκιο είναι 9,25% κυμαινόμενο ή σταθερό 9% (πλέον εισφοράς 0,60%). Τα έξοδα είναι πάγιο ποσό και ανέρχεται στα 70,43 ευρώ για δάνεια διάρκειας μέχρι 2 χρόνια και 93,91 ευρώ για δάνεια μεγαλύτερης διάρκειας. 37

43 * Προσωπικό Εθνοδάνειο με κατώτατο ποσό χορήγησης τα 900 ευρώ. Το επιτόκιο είναι 9,95% κυμαινόμενο ή 9,25% σταθερό. H διάρκεια αποπληρωμής κυμαίνεται από 6-24 μήνες για ποσά μέχρι ευρώ και φτάνει τους 48 μήνες για μεγαλύτερα ποσά. Τα έξοδα είναι ίδια με εκείνα του καταναλωτικού δανείου. * Ανοικτό Εθνοδάνειο με ποσό χορήγησης από ευρώ και άνω και επιτόκιο 11,25% κυμαινόμενο. Τα έξοδα ανέρχονται στα 35 ευρώ ετησίως και η ελάχιστη μηνιαία καταβολή διαμορφώνεται στα 25 ευρώ. Κριτήριο η συμμετοχή Η τράπεζα προσφέρει ανοικτό προσωπικό δάνειο από έως ευρώ με επιτόκιο κυμαινόμενο 11,8%. H εφάπαξ αμοιβή προέγκρισης είναι 15 ευρώ και αφαιρείται από την πρώτη ετήσια συνδρομή, που ανέρχεται στα 50 ευρώ. H ελάχιστη μηνιαία καταβολή είναι ίση με το 1,5%, 2,5% ή 3,5% του εγκεκριμένου ορίου. Το Alpha 710 (καταναλωτικό δάνειο) για ποσά από έως ευρώ χορηγείται για αγορά αγαθών με δικαιολογητικά. Το επιτόκιο είναι σταθερό και διαμορφώνεται ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής του πελάτη στην αξία του αγαθού. Ειδικότερα, ανέρχεται σε 11,25% για συμμετοχή από 0-25% και σε 10% για συμμετοχή άνω του 25%. Τα έξοδα προέγκρισης ανέρχονται στα 15 ευρώ, συμψηφιζόμενα με τις εφάπαξ δαπάνες Επικοινωνίας που ανέρχονται στα 3,5 ευρώ ανά μήνα διάρκειας του δανείου και εισπράττονται εφάπαξ με την εκταμίευση του δανείου. H διάρκεια αποπληρωμής κυμαίνεται από 6 έως 72 μήνες. Ψηλό ποσό, χαμηλό επιτόκιο «Ανοικτή Γραμμή» ονομάζεται το νέο δάνειο που λάνσαρε η EFG Eurobank Εργασίας μετά την άρση των περιορισμών στα καταναλωτικά δάνεια. Το ανώτατο ποσό χρηματοδότησης μπορεί να φτάσει τα ευρώ (ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη). Το επιτόκιο που εφαρμόζεται είναι κλιμακούμενο ανάλογα με τη συνολική οφειλή κεφαλαίου (ξεκινά από 8,5%). Επίσης, η EFG Eurobank Εργασίας προσφέρει το Νέο Προσωπικό Δάνειο. Το ανώτατο ποσό χρηματοδότησης φτάνει τα ευρώ, ενώ η διάρκεια 38

44 αποπληρωμής εξαρτάται από το ποσό χορήγησης και κυμαίνεται από 6 έως 84 μήνες. Το επιτόκιο ξεκινά από 8,5%. Καταναλωτικό με προσημείωση «Cash 4U» είναι η ονομασία της νέας σειράς καταναλωτικών δανείων που λάνσαρε στην αγορά η Εμπορική Τράπεζα. Ειδικότερα, η Εμπορική χορηγεί καταναλωτικό δάνειο ύψους από έως ευρώ, χωρίς να απαιτούνται δικαιολογητικά αγορών και εξασφαλίσεις, με επιτόκιο 10,5% κυμαινόμενο και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 60 μήνες. Όμως, για μεγαλύτερα ποσά (από έως ευρώ) είναι απαραίτητες οι εξασφαλίσεις (π.χ. υποθήκη ακινήτου). Το επιτόκιο διαμορφώνεται στο 7,25% για ποσά μέχρι ευρώ και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 84 μήνες. Για ποσά δανείου ευρώ, το επιτόκιο είναι 6,75% και η διάρκεια αποπληρωμής μπορεί να φτάσει τα 10 χρόνια. Στο Ανοικτό Καταναλωτικό το ύψος της χρηματοδότησης διαμορφώνεται σε έως ευρώ. Το επιτόκιο εξαρτάται από το πιστωτικό όριο του πελάτη και συγκεκριμένα διαμορφώνεται στο 11,5% για ποσά μέχρι ευρώ, στο 11,25% για ποσά ευρώ, στο 11% για ποσά ευρώ και στο 10,75% για ποσά ευρώ. H ετήσια συνδρομή ανέρχεται στα 44 ευρώ και το ποσό της ελάχιστης καταβολής αντιστοιχεί στο 1,5% επί του εκάστοτε χρεωστικού υπολοίπου (με ελάχιστο ποσό τα 45 ευρώ το μήνα πλέον τόκων και λοιπών επιβαρύνσεων). Επιτόκια «κοστούμι» Δανειακές επιλογές στα μέτρα του καταναλωτή προσφέρει η τράπεζα Πειραιώς, η οποία υιοθέτησε την προσωπική τιμολόγηση για δάνεια άνω των ευρώ, με επιτόκιο από 7,5% πλέον περιθωρίου, από 0 μέχρι 4,5 μονάδες. 39

45 Συγκεκριμένα, με το νέο πρόγραμμα που λάνσαρε η τράπεζα Πειραιώς το ύψος του δανείου μπορεί να φτάσει τα ευρώ. Για ποσά μεγαλύτερα των ευρώ απαιτούνται εξασφαλίσεις (π.χ. υποθήκη ακινήτου κ.λπ). Παράλληλα, η τράπεζα Πειραιώς έχει σε ισχύ και πρόγραμμα μεταφοράς υπολοίπου δανείων με επιτόκιο 6% για 6 μήνες. Τα δάνεια μέχρι ευρώ, όπως και το ανοιχτό προσωπικό (ύψους μέχρι ευρώ), θα έχουν τυποποιημένη μορφή και θα χορηγούνται με τους ίδιους όρους σε όλους τους πελάτες. Όμως, για τα καταναλωτικά δάνεια άνω των ευρώ, η Τράπεζα καθιερώνει την προσωπική τιμολόγηση, καθώς κάθε δάνειο θα εξετάζεται και θα τιμολογείται ανάλογα με την περίπτωση. H τιμολόγηση βασίζεται στο βασικό επιτόκιο, που είναι 7,5% πλέον περιθωρίου από 0 μέχρι 4,5%. Το ποσοστό έκπτωσης που θα «κερδίσει» ο πελάτης εξαρτάται: * Από το ποσό δανείου, τη διάρκεια και το είδος του επιτοκίου (κυμαινόμενο ή σταθερό). * Από το προφίλ του πελάτη και τον σκοπό του δανείου. Αν, δηλαδή, ο πελάτης είναι φερέγγυος, αν έχει εισοδήματα και αν πρόκειται να χρησιμοποιήσει το δάνειο για αγορά αγαθών ή για σπουδές κ.λπ. * Από τυχόν ειδικές σχέσεις με πελάτες (π.χ. να έχουν λογαριασμό μισθοδοσίας ή λογαριασμό καταθέσεων, άλλο δάνειο κ.λπ.). Συγκεκριμένα, όσοι δανειοδοτήθηκαν στο παρελθόν από την Πειραιώς και ήταν ενήμεροι, έχουν έκπτωση μιας μονάδας. Την ίδια έκπτωση έχουν και όσοι διατηρούν λογαριασμό μισθοδοσίας. Αν κάποιος ζητήσει ευρώ χωρίς να αναφέρει τον σκοπό του δανείου, το επιτόκιο είναι 12%. Αυτομάτως έχει μία μονάδα έκπτωση, αν αναφέρει τον λόγο για τον οποίο χρειάζεται τα χρήματα. Αν είχε και προηγούμενη σχέση με την Τράπεζα και ήταν ενήμερος, το επιτόκιο πέφτει στο 8,75% - και στο 7,5% αν έχει λογαριασμό μισθοδοσίας. Διάρκεια έως και 7 χρόνια 40

46 Καταναλωτικά δάνεια από μέχρι ευρώ προσφέρει η Αγροτική τράπεζα με τα νέα προγράμματα καταναλωτικής πίστης που δημιούργησε μετά την άρση των περιορισμών. Το επιτόκιο διαμορφώνεται ανάλογα με το ύψος του δανείου ως εξής: * Για ποσά ευρώ, στο 9,5% σταθερό ή 9,9% κυμαινόμενο. * Για ποσά ευρώ, στο 9% κυμαινόμενο. * Για ποσά ευρώ, στο 8,5% κυμαινόμενο. H διάρκεια αποπληρωμής, ανάλογα με το ύψος του δανείου, ξεκινά από τους 48 μήνες και φτάνει τα 7 χρόνια, ενώ υπάρχει η δυνατότητα περιόδου χάριτος έξι μηνών. Επίσης, η ATE προσφέρει προγράμματα αναχρηματοδότησης προσωπικών και καταναλωτικών δανείων με σταθερό επιτόκιο 8,5% για ποσά ευρώ. Παρέχεται εξάμηνη περίοδος χάριτος και η διάρκεια αποπληρωμής μπορεί να φτάσει τους 72 μήνες ευρώ χωρίς εξασφαλίσεις H Γενική Τράπεζα έχει λανσάρει καταναλωτικό δάνειο ύψους μέχρι ευρώ, με επιτόκιο από 6,9% και διάρκεια αποπληρωμής 6 ετών. Με τη νέα σειρά καταναλωτικών δανείων, η Γενική Τράπεζα προσφέρει δάνεια μέχρι ευρώ χωρίς δικαιολογητικά αγοράς, με διάρκεια αποπληρωμής μέχρι και 72 μήνες και δάνεια μέχρι ευρώ, για τα οποία δεν απαιτούνται πρόσθετες εξασφαλίσεις (όπως προσημείωση ακινήτου κ.λπ.). Υπάρχουν τρεις κατηγορίες προϊόντων, με σταθερό ή κυμαινόμενο επιτόκιο, το οποίο διαμορφώνεται ανάλογα με το ύψος του δανείου. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσό τόσο χαμηλότερο το επιτόκιο. Συγκεκριμένα, στο δάνειο Γενική Classic, για ποσά μέχρι ευρώ, το κυμαινόμενο επιτόκιο διαμορφώνεται μειούμενο σταδιακά από το 10,9% (για ποσά μέχρι ευρώ) στο 6,90% (για ποσά πάνω από ευρώ) και το σταθερό από το 11,4% πέφτει έως το 7,4%. 41

47 Το ύψος του δανείου Γενική Easy κυμαίνεται από έως ευρώ, έχει σταθερό επιτόκιο 11,4% και διάρκεια αποπληρωμής 48 έως 72 μήνες, ανάλογα με το ποσό. Το δάνειο Γενική Ανοικτή Πίστωση έχει κυμαινόμενο επιτόκιο και το ύψος του διαμορφώνεται ανάλογα με το εγκριμένο όριο, μειούμενο σταδιακά από το 12,40% για ποσά μέχρι ευρώ, σε 7,40% για ποσά πάνω από ευρώ. Μικρό επιτόκιο για συνεπείς Καταναλωτικά δάνεια με ή χωρίς εξασφαλίσεις ύψους χορηγεί η Τράπεζα Κύπρου. Το νέο προσωπικό δάνειο της τράπεζας ονομάζεται «Συνεπώς». Αφορά δάνειο ύψους έως ευρώ και επιβραβεύει τον καταναλωτή για τη συνέπεια στην αποπληρωμή των δόσεών του με σταδιακή μείωση του επιτοκίου (1% κάθε χρόνο). Το τελικό επιτόκιο για τη μέγιστη διάρκεια αποπληρωμής (5 έτη) διαμορφώνεται σε 6,9%. H Τράπεζα παρέχει επίσης: * Προσωπικό δάνειο για ποσά μέχρι ευρώ χωρίς να απαιτούνται δικαιολογητικά αγορών, με επιτόκιο 11,9% (σταθερό ή κυμαινόμενο) και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 60 μήνες. * Καταναλωτικό δάνειο για ποσά ευρώ χωρίς την προσκόμιση δικαιολογητικών. Για να καλύψει το δάνειο το σύνολο της αξίας του χρηματοδοτούμενου αγαθού ή υπηρεσίας είναι απαραίτητη η προσκόμιση παραστατικών αγοράς. Τα επιτόκια διαμορφώνονται ως εξής: * Χωρίς εξασφαλίσεις 10,25%, κυμαινόμενο και σταθερό, με διάρκεια αποπληρωμής έως 60 μήνες. * Με εμπράγματες εξασφαλίσεις 5,5% πλέον σχετικής προσαύξησης επιτοκίου (κυμαινόμενο) και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 144 μήνες. 42

48 * Με δέσμευση μετρητών, διαχείρισης διαθεσίμων ή ομολόγων ελληνικού δημοσίου, 5% κυμαινόμενο και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 144 μήνες. Τα παραπάνω προγράμματα προσφέρονται και για μεταφορά υπολοίπων προσωπικών-καταναλωτικών δανείων και πιστωτικών καρτών από μία ή περισσότερες τράπεζες. Πέντε μήνες χωρίς τόκους «Αττικής Άτοκη Περίοδος» ονομάζεται το καταναλωτικό δάνειο που δημιούργησε η τράπεζα Αττικής. Το ποσό του δανείου διαμορφώνεται από έως ευρώ και έχει επιτόκιο 10,25%, ενώ η διάρκεια αποπληρωμής του κυμαίνεται από 12 έως 60 μήνες. Οι πέντε πρώτοι μήνες αποτελούν «άτοκη περίοδο», ενώ ο δανειολήπτης πληρώνει την πρώτη δόση έπειτα από έξι μήνες. H Τράπεζα έχει λανσάρει και το δάνειο «Αττικής- Μεταφορά Οφειλών». Το νέο αυτό δάνειο, με επιτόκιο 8,5%, δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να μεταφέρει όλα τα υπόλοιπα των ενήμερων δανείων και των πιστωτικών του καρτών, από οποιαδήποτε τράπεζα, σε ένα μόνο δάνειο και να πληρώνει ένα μηνιαίο ποσό, για όλες τις οφειλές του, σύμφωνα με τις δυνατότητές του. H εξόφληση της μηνιαίας δόσης του γίνεται μέσω της κάρτας Άττικα Card Visa, η οποία του χορηγείται. Το ποσό του δανείου διαμορφώνεται από μέχρι ευρώ, με διάρκεια αποπληρωμής από 12 μήνες μέχρι 5 χρόνια. H Τράπεζα Αττικής παρέχει τη δυνατότητα προεξόφλησης χωρίς καμία επιβάρυνση. Επιπλέον, επιστρέφεται στον πελάτη το 3% του μεταφερόμενου ποσού, με μέγιστο ποσό επιστροφής 100 ευρώ, μέσω της προπληρωμένης κάρτας Attica Gift Card Visa. Μεταφορά με 6,9% 43

49 Επιτόκιο 6,9% (κυμαινόμενο) έχει το δάνειο NovaStar Credit που δημιούργησε η NovaBank για τη μεταφορά υπολοίπων προσωπικών ή καταναλωτικών δανείων από άλλες τράπεζες. H διάρκεια αποπληρωμής διαμορφώνεται, ανάλογα με το ποσό, από 6 μέχρι 72 μήνες. Το ύψος του δανείου μπορεί να φτάσει τα ευρώ. Το προϊόν απευθύνεται σε πελάτες με ενήμερα προσωπικά ή καταναλωτικά δάνεια που έχουν εκταμιευθεί τουλάχιστον ένα χρόνο πριν. Επίσης, η Τράπεζα δημιούργησε το δάνειο NovaCredit με κυμαινόμενο επιτόκιο 10,75% ή 11% σταθερό για ποσά μέχρι ευρώ και με επιτόκιο 9,75% κυμαινόμενο ή 10% για ποσά από ευρώ μέχρι ευρώ. Δάνεια για κάθε χρήση Καταναλωτικά δάνεια κάθε χρήσης για ποσά μέχρι ευρώ χωρίς να απαιτούνται δικαιολογητικά, με επιτόκιο 10,5% σταθερό. Για ποσά ευρώ είναι απαραίτητη η προσκόμιση δικαιολογητικών και το επιτόκιο διαμορφώνεται στο 10% (σταθερό). Καταναλωτικά δάνεια ευρώ για κάθε χρήση με προσημείωση ακινήτου και με επιτόκιο 7,5% κυμαινόμενο (συνδεδεμένο με το παρεμβατικό επιτόκιο της EKT). H διάρκεια αποπληρωμής κυμαίνεται από 12 μήνες μέχρι 10 χρόνια. Τα έξοδα του δανείου ανέρχονται στα 250 ευρώ συν τα έξοδα για την προσημείωση του ακινήτου. Πρόγραμμα μεταφοράς υπολοίπων «Λαϊκή Transfer», μέσω του οποίου παρέχεται η δυνατότητα στους υφιστάμενους, αλλά και στους νέους πελάτες της Τράπεζας να συγκεντρώσουν όλα τα υπόλοιπα δάνεια καταναλωτικής πίστης (και πιστωτικές κάρτες) σε ένα. Το συνολικό ποσό δανειοδότησης φτάνει τα ευρώ, με επιτόκιο σταθερό 9,5% και διάρκεια αποπληρωμής μέχρι 60 μήνες. Αν υπάρξει προσημείωση, το ύψος του δανείου μπορεί να ανέλθει στα ευρώ. 44

50 8,9% για νέους πελάτες Προσφέρει προσωπικά δάνεια από έως ευρώ με επιτόκιο από 7,5% έως 12,5%, ανάλογα με το ποσό και τη διάρκεια αποπληρωμής, η οποία κυμαίνεται από 12 μέχρι 60 μήνες. Επίσης, χορηγεί προσωπικά δάνεια αναχρηματοδότησης δανειακών υποχρεώσεων για ποσά από έως ευρώ με επιτόκιο 8,90%. Ετοιμάζει νέα προϊόντα Πρόκειται σύντομα να λανσάρει νέα προϊόντα καταναλωτικής πίστης. Προς το παρόν, η Τράπεζα Εγνατία χορηγεί τα υπάρχοντα καταναλωτικά της δάνεια με βασικό επιτόκιο στο 7%, πλέον περιθωρίου που διαμορφώνεται ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα, τη φερεγγυότητα και τη σχέση που έχει ο πελάτης με την Τράπεζα. Με επιτόκιο στεγαστικού Ανοικτό δάνειο με επιτόκιο στεγαστικού προσφέρει η Ασπίς Bank σε νέους και παλαιούς πελάτες της. Η Aσπίς Bank προσφέρει ένα νέο προϊόν καταναλωτικής πίστης, με το οποίο ένας δανειολήπτης μπορεί να μεταφέρει το στεγαστικό του δάνειο από άλλη τράπεζα και ταυτόχρονα να πάρει ανοικτό δάνειο με επιτόκιο 5,45%, χωρίς έξοδα φακέλου, εγγραφής προσημείωσης κ.λπ. Με το ίδιο επιτόκιο ο δανειολήπτης μπορεί να μεταφέρει και στεγαστικό δάνειο από άλλη τράπεζα. Σε ότι αφορά τους πελάτες της Aσπίς Bank που ήδη έχουν πάρει στεγαστικό δάνειο, δικαιούνται και αυτοί ανοικτό δάνειο με επιτόκιο 5,45% και διάρκεια έως και 7 ετών. Και σε αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχουν έξοδα φακέλου κ.λπ. Το ύψος του ποσού του ανοικτού δανείου εξαρτάται από το ύψος του στεγαστικού δανείου που αποπληρώνεται. 45

51 Δάνεια με κάρτα H Τράπεζα χορηγεί καταναλωτικά δάνεια με επιτόκιο στο 10%, ενώ στο προϊόν «Ανοικτή πίστωση» το επιτόκιο διαμορφώνεται στο 12%. H Τράπεζα προσφέρει τέσσερα νέα προϊόντα, σε συνεργασία με την Mastercard. Ανοιχτό δάνειο με VISA H Τράπεζα προσφέρει στους κατόχους των καρτών της τη δυνατότητα να παίρνουν αυτόματα ανοικτό δάνειο, μέχρι ευρώ, χρησιμοποιώντας τη VISA σε ATM. Η δυνατότητα αυτή δεν επιβαρύνεται με χρεώσεις και έξοδα αν δεν χρησιμοποιηθεί. Αν γίνει χρήση, υπάρχει εφάπαξ επιβάρυνση 60 ευρώ και επιτόκιο 13,6%. Το προσωπικό δάνειο χορηγείται με επιτόκιο 12% και το καταναλωτικό με 10%. Με ή χωρίς εξασφαλίσεις H Τράπεζα χορηγεί καταναλωτικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο 9,5% χωρίς εξασφαλίσεις για ποσά από έως και επιτόκιο 7,50% με εξασφαλίσεις για ποσά από έως ευρώ. 46

52 Κεφάλαιο 2 ο 2.1. Οι εξελίξεις των δανείων της καταναλωτικής πίστης. Στην Καταναλωτική Πίστη η οποία υφίσταται στην Ελλάδα από το 1972, από το 1994 σταμάτησαν να ισχύουν τα περισσότερο περιοριστικά μέτρα που την αφορούσαν και έτσι, άρχισε ν αναπτύσσεται ραγδαία το retail banking με τη δημιουργία συνεχώς νέων προϊόντων. Το ποσοστό του δανεισμού για την ικανοποίηση των καταναλωτικών αναγκών κάθε οικογένειας που ήταν ελάχιστο μέχρι την εποχή εκείνη, άρχισε να μεγαλώνει. Συγκεκριμένα ο πίνακας που ακολουθεί εξετάζει τα υπόλοιπα καταναλωτικών δανείων μετά το 1995 μέχρι το 2004 όπου κατά την οκταετία αυτή γίνανε σημαντικές αλλαγές στην καταναλωτική πίστη, κυρίως μετά την απελευθέρωση της το Ανάλυση υπολοίπων καταναλωτικών δανείων νοικοκυριών (τρέχουσες τιμές, τέλος έτους). Καταναλωτικά δάνεια Υπόλοιπο (δις ) Ποσοστιαία Μεταβολή , ,61 29,8% ,15 33,5% ,94 36,7% ,86 31,3% ,70 47,6% ,18 43,5% ,27 25,6% ,40 27,2% ,05 37,4% Πηγές: Τράπεζα της Ελλάδος, Alpha Bank (2004) 47

53 Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα ο ρυθμός μεταβολής των καταναλωτικών δανείων παρουσιάζει μικρό ποσοστό αύξησης κατά την τετραετία Κατά την περίοδο , ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής του υπολοίπου καταναλωτικών δανείων έφτασε το 34,6% σε τρέχουσες τιμές. Η ένταση του φαινόμενου της πιστωτικής επέκτασης προς τα νοικοκυριά της χώρας μας, γίνεται εμφανέστερη κατά την σύγκριση των εξελίξεων στην Ελλάδα με αυτές της Ευρωζώνης την ίδια περίοδο, όπου το χρέος των νοικοκυριών της Ευρωζώνης σε τρέχουσες τιμές, αυξήθηκε με μέσο ρυθμό 8,7% στο τομέα του καταναλωτικού δανεισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2000, τα υπόλοιπα μέσω πιστωτικών καρτών εμφάνιζαν αύξηση περίπου 50% σε σχέση με το 1999, ενώ το εκτινάχθηκαν στο 63% για να αρχίσουν να υποχωρούν από το 2002 με ρυθμό αύξησης των υπολοίπων κατά 33%. Με βάση την έρευνα 12 της Τράπεζας της Ελλάδος που πραγματοποιήθηκε στο διάστημα Σεπτεμβρίου 2002 ως τα τέλη Ιανουαρίου 2003 σε ένα δείγμα νοικοκυριών σε όλες τις αστικές και ημιαστικές περιοχές της Ελλάδος, παρατηρούμε ότι η πιο διαδεδομένη μορφή δανεισμού κατά την περίοδο αυτή ήταν μέσω πιστωτικών καρτών καθώς τα μισά περίπου νοικοκυριά (53,1%), δήλωσαν ότι είχαν δανειστεί με τη χρήση πιστωτικής κάρτας. Κατά μέσο όρο το ποσό που όφειλε κάθε νοικοκυριό από πιστωτικές κάρτες ήταν Ακολουθούσαν τα δάνεια χωρίς εγγυήσεις 29,4%, τα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου 20,9%. Τέλος το 16,3% των νοικοκυριών δήλωσε ότι είχε κάνει χρήση πιστωτικών διευκολύνσεων από εμπορικές επιχειρήσεις. Αυτές οι εξελίξεις συνδέονται άμεσα με την ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ το 2001 και με το γεγονός ότι τον Ιούλιο 2003 με την Π.Δ.Τ.Ε. 2523/ καταργήθηκαν οι περιορισμοί και τα όρια στην Καταναλωτική Πίστη και έγινε άρση του πιστωτικού ορίου των Έτσι, μετά τη χρονιά αυτή μέχρι και 11 Στην Ελλάδα οι καθυστερήσεις καταναλωτικών δανείων το 2001 ανήλθαν σε ποσοστό 78%, έναντι ποσοστού 3% στην Ευρώπη. Από άποψη επιτοκίων στην Καταναλωτική Πίστη η Ελλάδα συγκαταλέχτηκε στις ακριβές χώρες. 12 Έρευνα της Τράπεζας της Ελλάδος. Το χρέος των Ελληνικών νοικοκυριών, σελ (Οικονομικό δελτίο,25 8/05) 48

54 σήμερα, οι τράπεζες μπορούν να χορηγούν απεριόριστα δάνεια 13. Για την απόφαση ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν επίσης οι εταιρείες αυτοκινήτων και τα πολυκαταστήματα όπου άρχισαν να προωθούν τα προϊόντα τους μέσω δανείων καταναλωτικής πίστης. Με την απελευθέρωση της Καταναλωτικής πίστης μερικές από τις αλλαγές που συνέβησαν ήταν ότι δημιουργήθηκαν: νέα προϊόντα, σύνθετες τιμολογήσεις, ειδικές προσφορές, όπως η δωρεάν χορήγηση πιστωτικών καρτών, η παροχή ασφαλιστικής κάλυψης, κατάργηση των επιβαρύνσεων σε περίπτωση πρόωρης εξόφλησης, επιτόκια καταναλωτικών δανείων συνδεδεμένα με το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καταναλωτικά δάνεια με υποθήκη ακινήτου κ.α. Συγκεκριμένα, με την Π.Δ.Τ.Ε. 2523/ ισχύουν τα εξής: Επιτρέπεται η χρηματοδότηση φυσικών προσώπων με σκοπό την αγορά αγαθών και υπηρεσιών και την κάλυψη προσωπικών αναγκών, συμπεριλαμβανομένης της εξόφλησης πάσης φύσεως ληξιπρόθεσμων ή άληκτων οφειλών τους, χωρίς περιορισμούς ή ειδικούς όρους ως προς το ύψος, το επιτόκιο, τη διαδικασία και τη μορφή χρηματοδότησης (προσωπικά δάνεια, έναντι δικαιολογητικών, μέσω πιστωτικών δελτίων, μέσω υπεραναλήψεων σε τρεχούμενο λογαριασμό καταθέσεων κλπ.). Η χρηματοδότηση θα παρέχεται με τραπεζικά κριτήρια που αφορούν ιδίως την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών που υιοθετεί και εφαρμόζει κάθε Τράπεζα. Καταργούνται οι διατάξεις περί ανωτάτου ορίου δημιουργίας χρεωστικού υπολοίπου, χρηματοδότηση φυσικών προσώπων για κάλυψη προσωπικών αναγκών, ανάληψης μετρητών μέσω χρήσης καρτών. 13 Συγκεκριμένα, η αναλογία της ετήσιας αύξησης των καταναλωτικών δανείων στην ετήσια αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών ανήλθε στο 75% το 2004, έναντι 34% το 2003 και μόλις 6% το

55 Έτσι μετά τις σημαντικές αλλαγές στην καταναλωτική πίστη,ο τζίρος των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν μέσω πιστωτικών καρτών το 2003 διαμορφώθηκε σε 6,2 δισ. ευρώ και εμφάνισε μέσο ρυθμό αύξησης 15% σε σχέση με το Τα καταναλωτικά με δικαιολογητικά σημείωσαν επιβράδυνση το Δεκέμβριο έναντι του Νοεμβρίου και κινήθηκαν με ρυθμό 41,3% στα 3,97 δισ. ευρώ. Μείωση σημείωσε ο ρυθμός αύξησης των προσωπικών δανείων από 44,4% τον Νοέμβριο στο 43% το Δεκέμβριο. Όσον αφορά τα επιτόκια χορηγήσεων προς τα νοικοκυριά για τα μεν καταναλωτικά δάνεια διαμορφώθηκαν, κατά μέσο όρο, το Δεκέμβριο στο 11,57% από 11,32% τον Δεκέμβριο του Την περίοδο αυτή το χρέος των νοικοκυριών της Ευρωζώνης σε τρέχουσες τιμές αυξήθηκε 3,5% στον τομέα του καταναλωτικού δανεισμού. Ακόμη ο αυξημένος ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών για την ενίσχυση της θέσης τους στην αγορά και η προώθηση προϊόντων καταναλωτικής πίστης οδήγησαν το 2003 σε μια μεταβολή των καταναλωτικών δανείων της τάξεως του 27,5% συγκρινόμενο με την επέκταση κατά 24,2% που σημειώθηκε το 2002 και με υπόλοιπο στο τέλος Δεκεμβρίου 12409,6 15 εκατ. ευρώ. Οι ευνοϊκές επιδράσεις από την υπερτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου, υπήρξαν καθοριστικές στην σημαντική πτώση των επιτοκίων των καταναλωτικών δανείων ως αποτέλεσμα της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έτσι τον Ιανουάριο 2004, τα επιτόκια διαμορφώθηκαν σε 11,11%, αλλάζοντας για πρώτη φορά την αυξητική τάση των επιτοκίων των τελευταίων ετών. Το σύνολο καταναλωτικών δανείων την ίδια χρονιά ανήλθαν σε 170,53 δις, με 76,65 δις αυτά μέσω πιστωτικών καρτών και στα 93,88 δις τα υπόλοιπα καταναλωτικά δάνεια. 14 Τα επιτόκια στα καταναλωτικά δάνεια κατά το έτος 2003, ήταν υψηλότερα έως και 2,08 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το μέσο όρο της ευρωζώνης. 15 Το παραπάνω ποσό αντανακλά μια αύξηση της τάξης του 1,2 ως ποσοστό του ΑΕΠ (από 6,9% στο 8,1%). Τον Ιανουάριο 2004, η τάση διατηρήθηκε σημειώνοντας ετήσιο ρυθμό αύξησης 28,7%. 50

56 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της καταναλωτικής πίστης επιταχύνθηκε περαιτέρω μέχρι τα μέσα 2005 (Μάιος 2005,57,00 δις, δηλαδή το 11,2% του ΑΕΠ 1617 ), ενώ το δεύτερο εξάμηνο του έτους επιβραδύνθηκε ελαφρά και έφθασε στο 7,8% το Δεκέμβριο. Η πιο διαδεδομένη μορφή δανεισμού είναι μέσω πιστωτικών καρτών και το 2005, η οποία αποτελεί τη σημαντικότερη κατηγορία καταναλωτικών δανείων χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια 18, καθώς το 53,1% 19 από τα νοικοκυριά που είχαν οφειλές από δάνεια δήλωσαν ότι έχουν δανειστεί με τη χρήση της πιστωτικής κάρτα, όπου από αυτά το 54,2 αντιμετώπισε δυσκολίες για την αποπληρωμή των πιστωτικών τους καρτών. Κατά μέσω όρο, το ποσό που οφείλει κάθε νοικοκυριό από πιστωτικές κάρτες είναι 1701 εκατ. το 2002 και 4957,2 εκατ. για το Ακολουθούν τα δάνεια που συνήθως δεν καλύπτονται από εγγυήσεις (29,4%) και τα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου (20,9%), με υπόλοιπο ανά νοικοκυριό 2979 εκατ. και 5815εκατ. αντίστοιχα. Από αυτά το 67% αντιμετώπισαν προβλήματα στην πληρωμή διάφορων δανείων (προσωπικά, καταναλωτικά, αυτοκινήτου). Τέλος το 16,3% των νοικοκυριών που έχουν οφειλή από δάνεια δηλώνει ότι έχει κάνει χρήση πιστωτικών διευκολύνσεων από εμπορικές επιχειρήσεις Τα επιτόκια 20 αυτή τη χρονιά σημείωσαν μικρές τάσεις αύξησης τους πρώτους οχτώ μήνες. Ειδικότερα το επιτόκιο των καταναλωτικών δανείων χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια (που αντιπροσωπεύουν περίπου το 54% του υπολοίπου των καταναλωτικών δανείων για το 2005), παρουσίασε μείωση, κατά 25 μονάδες 16 Με τον όρο ΑΕΠ νοείται ο ετήσιος τζίρος της χώρας με βάση επίσημα στοιχείο, δηλαδή δεν συνυπολογίζονται η αγορά μετοχών, η πώληση μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, σι αμοιβές αλλοδαπών κλπ 17 Εφημερίδα, «Η Οικονομία» (ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΟΥΛΕΡΕΣ-2005). Όπως επισημαίνεται και από την Τράπεζα της Ελλάδος, το ποσοστό των καθυστερούμενων δανείων (δηλαδή, αυτών που δεν εξυπηρετούνται επί πάνω από τρεις μήνες) ανέρχεται σε 7,2% για τα καταναλωτικά δάνεια και είναι πάνω από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 18 Το επιτόκιο των καταναλωτικών δανείων (αντιπροσωπεύουν το 33% του υπολοίπου των καταναλωτικών δανείων χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια) σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση (57 μονάδες βάσης) στην κατηγορία των καταναλωτικών δανείων στο οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2005(Αύγουστος2005: 12,22%) 19 Σύμφωνα με το οικονομικό δελτίο, 25 8/05 της Τράπεζας της Ελλάδος 20 Τα επιτόκια επηρεάζονται εκτός από το κόστος άντλησης κεφαλαίων και από παράγοντες όπως, οι ασφάλειες που παρέχονται από τους δανειολήπτες, το μέγεθος των κινδύνων που αναλαμβάνονται από τα πιστωτικά ιδρύματα και τη διάρκεια των δανείων. 51

57 βάσης, το οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου και διαμορφώθηκε σε 13,16% τον Αύγουστο. Επειδή το αντίστοιχο επιτόκιο αυξήθηκε ελαφρά το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου του 2005, η διαφορά του από το αντίστοιχο Ελληνικό μειώθηκε σε 3,62 εκατοστιαίες μονάδες τον Ιούλιο του 2005 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του Αυτή η σχετικά μεγάλη διαφορά αντανακλά το υψηλό επιτόκιο των δανείων μέσω πιστωτικών καρτών ( Αύγουστος 2005, 13,82%,Δεκέμβριος 2004,14,29%) στην Ελλάδα, τα οποία αποτελούν την σημαντικότερη κατηγορία δανείων χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια. 21 Το επιτόκιο των νέων καταναλωτικών δανείων με επιτόκιο σταθερό για περίοδο άνω του ενός έτους και έως πέντε έτη (τα οποία αποτελούσαν το 48% των καταναλωτικών δανείων με καθορισμένη διάρκεια), παρουσίασε διακυμάνσεις στο οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2005 και διαμορφώθηκε τον Αύγουστο σε 9,60% υψηλότερο κατά 15 μονάδες βάσης από το Δεκέμβριο του Η διαφορά μεταξύ του παραπάνω επιτοκίου και του αντίστοιχου στην ευρωζώνη διευρύνθηκε ελαφρά τους πρώτους μήνες του 2005 σε 2,93 εκατοστιαίες μονάδες, από 2,85 εκατοστιαίες μονάδες το Δεκέμβριο του Επίσης η διαφορά που παρατηρούμε σε όλα τα είδη δανείων αντανακλά έως ένα βαθμό τη σχετικά αυξημένη αβεβαιότητα που αντιμετώπιζαν οι τράπεζες στην Ελλάδα, όσον αφορά τις επισφαλείς απαιτήσεις και το ποσοστό ανάκτησης τους. 21 Το επιτόκιο των ανοιχτών δανείων ( τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου το 33% του υπολοίπου των καταναλωτικών δανείων χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια) σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση στην κατηγορία των καταναλωτικών δανείων στο οκτάμηνο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2005 (Αύγουστος 2005, 12,22%). 22 Κατά 10 μονάδες βάσης μειώθηκε το επιτόκιο των δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο ή επιτόκιο σταθερό έως ένα έτος, τα οποία αποτελούσαν το 33% των καταναλωτικών δανείων με καθορισμένη διάρκεια. 52

58 Στον πίνακα που ακολουθεί παρατηρούμε τη διαφορά των επιτοκίων στα καταναλωτικά δάνεια για το έτος 2005 μεταξύ της Ελλάδος-Ευρωζώνης Διαφορά επιτοκίων Ελλάδος-Ευρωζώνης για το έτος 2005 Καταναλωτικά δάνεια Επιτόκια% Ελλάδα Ευρωζώνη Έως 1 έτος 8,47 7,88 Άνω του ενός και 9,36 6,77 έως 5 έτη Άνω των 5 ετών 9,84 5,7 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Όπως παρατηρούμε τα επιτόκια στην Ελλάδα είναι αρκετά ψηλότερα, με μεγαλύτερη απόκλιση στα επιτόκια δανείων άνω των 5 ετών. Τέλος για το έτος 2005 στην αύξηση της ζήτησης καταναλωτικής πίστης συνέβαλαν κυρίως η βελτιωμένη εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις προοπτικές της οικονομίας και η αύξηση των δαπανών για διαρκή καταναλωτικά αγαθά, αν και η σπουδαιότητα του δεύτερου αυτού παράγοντα μειώθηκε προς το τέλος του έτους. Για το έτος 2006 η άνοδος των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ, η οποία άρχισε το Δεκέμβριο του 2005 καθώς και οι προσδοκίες της αγοράς για περαιτέρω άνοδο τους μέχρι το τέλος του έτους, επέδρασαν αυξητικά στο ύψος των επιτοκίων των χορηγήσεων στην Ελλάδα και την ευρωζώνη και για το Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2006, η άνοδος των επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ ήταν μεγαλύτερη από αυτή των ελληνικών. Συγκεκριμένα στα καταναλωτικά δάνεια η 53

59 σύγκλιση επιτοκίων σημειώθηκε στη κατηγορία των δανείων με σταθερό ή κυμαινόμενο επιτόκιο ως ένα έτος 23. Η διαφορά επιτοκίων με επιτόκιο σταθερό άνω του ενός έως πέντε έτη αυξήθηκε σημαντικά (κατά 55 μονάδες βάσης) έναντι των αντίστοιχων επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ και διαμορφώθηκε σε 263 μονάδες βάσης τον Ιούλιο του 2006 Αντίθετα στα καταναλωτικά δάνεια χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια η διαφορά των επιτοκίων αυξήθηκε (κατά 15 μονάδες βάσης) το επτάμηνο Ιανουαρίου- Ιουλίου του 2006 και αυτό λόγω του ότι στην κατηγορία αυτή όπου ανήκουν οι πιστωτικές κάρτες και αποτελούν τη σπουδαιότερη 24 κατηγορία δανείων, σε αντίθεση με άλλες χώρες του ευρώ. Έτσι το επιτόκιο τους διατηρείται σε υψηλό επίπεδο (Αύγουστος 2006: 14,34%). Η μείωση των θετικών διαφορών των επιτοκίων μεταξύ Ελλάδος και ζώνης του ευρώ μπορεί να αποδοθεί στον εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των τραπεζών στην Ελλάδα, αλλά και στον αυξανόμενο βαθμό ολοκλήρωσης των χρηματοοικονομικών αγορών της ζώνης του ευρώ 25. Επομένως όσο συνεχίζεται η ωρίμανση στις σχετικές αγορές, εντείνεται ο ανταγωνισμός και αυξάνεται το μέγεθος των ελληνικών τραπεζών, τα επιτόκια θα συνεχίσουν να συγκλίνουν προς τα αντίστοιχα της ζώνης του ευρώ. 23 Επιτόκιο Ε.Κ.Τ για τον εκάστοτε ημερολογιακό μήνα σημαίνει το τελευταίο επιτόκιο το οποίο καθορίστηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο (ή οποιοδήποτε άλλο όργανο που ενδεχομένως θα ορισθεί μελλοντικά) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.) για τον καθορισμό της θέσης της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως αυτό αναγράφεται στο διαδίκτυο στην ηλεκτρονική διεύθυνση αυτής ( στο κεφάλαιο "Main refinancing operations Minimum bid rate" και μπορεί να μεταβληθεί ή οποιοδήποτε άλλο επιτόκιο το οποίο θα αποφασίσει να εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως μέσο καθορισμού της θέσης της νομισματικής πολιτικής της. 24 Σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ τα δάνεια μέσω πιστωτικών καρτών δεν αποτελούν την κύρια μορφή δανεισμού (όσον αφορά τα καταναλωτικά δάνεια χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια), διότι οι σχετικές οφειλές ως επί το πλείστον εξοφλούνται χωρίς να αφήνουν υπόλοιπο. Επιπλέον, σε ορισμένες χώρες τα δάνεια μέσω πιστωτικών καρτών χορηγούνται από μη ΝΧΙ και γι αυτό τα επιτόκια τους δεν περιλαμβάνονται στα τραπεζικά επιτόκια. 25 Είναι χαρακτηριστικό ότι στα καταναλωτικά δάνεια όπου ο παράγοντας «εγγύτητα στον πελάτη» είναι καθοριστικός για τη σύναψη δανείων, οι σχετικές αγορές χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό κατάτμησης και υπάρχουν μεγάλες διαφορές στα επιτόκια μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ. Βλ. σχετική μελάτη της ΕΚΤ «Differences in MFI interest rates across euro area countries», Σεπτέμβριος

60 Σύμφωνα πάντα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το μέσο επιτόκιο των καταναλωτικών δανείων (σταθερό για ένα χρόνο) διαμορφώθηκε στην Ελλάδα το 2006 στο 7,89% (δεύτερο υψηλότερο μεταξύ των 12 χωρών της ευρωζώνης, μετά το 10,33% της Ιταλίας), ενώ το μέσο ευρωπαϊκό επιτόκιο σε αυτή την κατηγορία είναι 6,83%. Για τα δάνεια με επιτόκιο άνω του ενός έτους και ως 5 διαμορφώθηκε στο 9,02% και σε αυτά με σταθερό άνω του ενός έτους στο 9,49%. Το επιχείρημα των Ελλήνων τραπεζιτών για να δικαιολογήσουν την τεράστια απόσταση στα επιτόκια, κατά συνέπεια και στο κόστος των καταναλωτικών δανείων περιορίζεται στο γεγονός ότι η ελληνική αγορά είναι ανώριμη στα καταναλωτικά δάνεια και όσο η ζήτηση είναι υψηλή θα διατηρούνται αντίστοιχα και οι υψηλές τιμολογήσεις. Επίσης, επικαλούνται και το πρόβλημα του μεγάλου κινδύνου που αναλαμβάνουν καθώς τα εν λόγω δανειακά προϊόντα συνοδεύονται από σημαντικές επισφάλειες Τα καταναλωτικά δάνεια με μεγαλύτερη διάρκεια ενέχουν και υψηλότερο κίνδυνο, ο οποίος είναι δυνατόν να περιοριστεί με τη λήψη εμπράγματων εξασφαλίσεων ή εγγυήσεων. Τα επιτόκια των υπεραναλήψεων από τραπεζικούς λογαριασμούς ποικίλλουν σημαντικά, από επίπεδα κάτω του 7,00% έως 13,50% ή και άνω. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών για τις άλλες κατηγορίες καταναλωτικών δανείων είναι λιγότερο έντονες, αλλά παραμένουν σημαντικές. Επιπλέον, τα πιστοδοτικά κριτήρια που εφαρμόζουν οι τράπεζες για την έγκριση καταναλωτικών δανείων προς τα νοικοκυριά χαλάρωσαν σημαντικά το 2006, υποδηλώνοντας ότι οι συνθήκες προσφοράς δανείων βελτιώθηκαν στη διάρκεια του έτους. Ο λόγος του χρέους των νοικοκυριών προς το διαθέσιμο εισόδημά τους αυξήθηκε περαιτέρω μέχρι το τέλος του 2006 (στις τα καταναλωτικά δάνεια αντιπροσώπευαν το 14% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος στην ευρωζώνη ήταν 16% του ΑΕΠ 26 ), αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη έντονη δυναμική του δανεισμού. Ωστόσο, ο βαθμός χρέωσης των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ παρέμεινε χαμηλότερος από ότι σε άλλες βιομηχανικές χώρες, κυρίως τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο 26 Σύμφωνα με στοιχεία της τράπεζας EUROBANK (Ενημερωτικό δελτίο ) 55

61 Βασίλειο και την Ιαπωνία. Η επιβάρυνση για την εξυπηρέτηση των δανείων του τομέα των νοικοκυριών (οι δαπάνες για τόκους και χρεολύσια ως ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματός τους) αυξήθηκε ελαφρά το 2006, λόγω της ακόμη σθεναρής επέκτασης των δανείων και της μέτριας αύξησης των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων. Για το 2006 το σύνολο των καταναλωτικών δανείων έφτασε στα 25599,2 εκατ., 17880,6 εκ. για προσωπικά και καταναλωτικά με δικαιολογητικά και 7718,6 εκατ. για δάνεια μέσω πιστωτικών καρτών. Ενώ τα επιτόκια για την ίδια χρονιά διαμορφώθηκαν το πρώτο τρίμηνο του έτους στο 9,90% και στο τέλος του έτους στο 10,97%. Όπως παρατηρούμε το 2006 μεγάλες διαφορές παρατηρήθηκαν όχι μόνο ως προς το μέγεθος της αγοράς καταναλωτικής πίστης, αλλά και ως προς τα χαρακτηριστικά των προσφερόμενων προϊόντων (στα οποία περιλαμβάνονται οι πρακτικές όσον αφορά τις εξασφαλίσεις), τη χρήση δανείων μέσω πιστωτικών καρτών, το περιβάλλον της αγοράς (ιδίως το ρόλο των εξειδικευμένων φορέωνδανειστών), καθώς και τη διάρκεια της αρχικής περιόδου καθορισμού του επιτοκίου. Το 2007 παρότι υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ελληνική αγορά καταναλωτικής πίστης πλησιάζει την ωρίμανση, η ανάπτυξη της παραμένει ισχυρή αφού ο ετήσιος ρυθμός αύξησης έφτασε περίπου στο 22% του ΑΕΠ στις Τα καταναλωτικά δάνεια αντιπροσωπεύουν την περίοδο αυτή κατά μέσο όρο σχεδόν το 18% του μεικτού εισοδήματος των εργασιών λιανικής τραπεζικής στην ΕΕ. Συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 2007 τα καταναλωτικά δάνεια έφτασαν στα 969 εκατ ευρώ και καταγράφτηκε οριακή επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης από το 22% το Μάρτιο στο 22,6% τον Απρίλιο και τα χρέη των δανειοληπτών έφτασαν τα 28,040 δις ευρώ εκ των οποίων περίπου 8,5 δις ευρώ αφορούν οφειλές μέσω πιστωτικών καρτών. Τα εκκρεμούντα καταναλωτικά δάνεια ανά άτομο κυμάνθηκαν από 100 ευρώ σε μερικά κράτη μέλη όπως η Λιθουανία και η Σλοβακία, σε πέραν των 3000 ευρώ σε χώρες όπως η Βρετανία και η Ιρλανδία. Ήδη η αγορά καταναλωτικών δανείων στην Ευρωπαϊκή ένωση ξεπέρασε τα 800 δισ. ευρώ, με μέση ετήσια αύξηση που ξεπερνά το 8%. Και αυτά τα ποσά δείχνουν το μεγάλο περιθώριο αύξησης της 56

62 αποταμίευσης σε περίπτωση που ενισχυθεί ο ανταγωνισμός με αποτέλεσμα να φέρει έστω και μια μικρή μείωση στα επιτόκια που επιβάλλονται στους καταναλωτές σε τόσο σημαντικό ποσό. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ το μέσο επιτόκιο που επιβάλλεται σε καταναλωτικά δάνεια στην ευρωζώνη το 2007 διαφέρει από περίπου 6% στην πιο φθηνή χώρα (Φινλανδία) σε πέραν του 12% στην Πορτογαλία, την πιο ακριβή χώρα. Η σημερινή κατάσταση αποδεικνύει ότι υπάρχουν αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές και τις τράπεζες σε περίπτωση που αναπτυχθεί διασυνοριακή αγορά στην καταναλωτική πίστη. Τέλος όπως παρατηρούμε από την εξέλιξη των δανείων καταναλωτικής πίστης κατά τα έτη το υπόλοιπο των δανείων έχει αυξηθεί από 1,24 δις σε 27,07 δις τον Απρίλιο του 2007, και η άνοδος τους συνεχίζεται. Η συνεχιζόμενη αυτή άνοδος του βαθμού χρέωσης των νοικοκυριών έχει αυξήσει βέβαια την έκθεσή τους σε κινδύνους μεταβολής των επιτοκίων, του εισοδήματος και των τιμών των περιουσιακών στοιχείων. Κατά την αξιολόγηση αυτών των συνολικών μεγεθών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι αποτελούν μέσες τιμές για τον ενοποιημένο τομέα των νοικοκυριών και παρουσιάζουν έντονη διαφοροποίηση τόσο από χώρα σε χώρα της ζώνης του ευρώ όσο και από νοικοκυριό σε νοικοκυριό. Το ύψος του χρέους και η επιβάρυνση για την εξυπηρέτηση των δανείων βρίσκονται σε υψηλότερα επίπεδα αν η ανάλυση περιοριστεί μόνο σε όσα νοικοκυριά έχουν επί του παρόντος ανεξόφλητο ένα δάνειο. Επίσης, ο βαθμός χρέωσης και η επιβάρυνση για την εξυπηρέτηση των δανείων ποικίλλουν ανάλογα με τα διάφορα επίπεδα εισοδήματος, ενώ σε απόλυτους όρους ο κύριος όγκος του χρέους αφορά νοικοκυριά με υψηλά επίπεδα εισοδήματος, τα οποία μπορεί να αποδειχθούν ανθεκτικότερα σε πιθανή χειροτέρευση των μακροοικονομικών συνθηκών ή και αύξηση των επιτοκίων, η επιβάρυνση για την εξυπηρέτηση των δανείων είναι σαφώς υψηλότερη για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα. Ακόμη, τα αίτια που οδήγησαν στα υψηλότερα επιτόκια για τα ελληνικά καταναλωτικά δάνεια είναι οι υψηλές επισφάλειες, η αυξημένη αβεβαιότητα στην εξόφληση των καταναλωτικών δανείων και άλλα. Σε σχέση με τις παραπάνω 57

63 διαπιστώσεις παρατηρούμε ότι τα προηγούμενα χρόνια, μια σειρά διαρθρωτικών αλλαγών στην ελληνική οικονομία αλλά και στο τραπεζικό σύστημα οδήγησαν σε μια εντυπωσιακή πτώση των επιτοκίων, προς όφελος βεβαίως των δανειοληπτών αλλά και ευρύτερα της ελληνικής οικονομίας. Η πτώση των επιτοκίων πλέον έχει ανακοπεί και παγιώνεται ήδη ένα καθεστώς υψηλότερων επιτοκίων, σε σχέση μ' αυτά της ευρωζώνης. Όμως οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται ούτε για τα αίτια ούτε για τα επιχειρήματα που παρουσιάζουν οι τράπεζες. Αντιθέτως, τους ενδιαφέρει γιατί δεν προχωρούν εκείνες οι διαρθρωτικές αλλαγές, ώστε να εκλείψουν τα αίτια που επιβαρύνουν σήμερα τα επιτόκια, πέραν του μέσου όρου αυτών της ευρωζώνης. Το δεύτερο σοβαρό ζήτημα είναι η ίδια η πολιτική που εφαρμόζεται από την πλευρά των τραπεζών. Με μικρές εξαιρέσεις, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι τα επιτόκια κυμαίνονται περίπου στα ίδια επίπεδα. Δικαιολογημένα πλέον, ο απλός πολίτης κάνει λόγο για ένα ακόμη καρτέλ. Οι εποπτικές αρχές και η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι ανάγκη να επιληφθούν μιας σειράς ζητημάτων που οδηγούν σε μεγάλη επιβάρυνση και υπερχρέωση. Το τρίτο ζήτημα αφορά τις επικίνδυνες τάσεις που απέκτησε η άσκηση καταναλωτικής πίστης στην Ελλάδα. Η απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης οδήγησε σε τρομακτική άνοδο των δανείων αυτών. Υπάρχουν όμως σοβαρά προβλήματα που αφορούν την καταναλωτική πίστη. Τα επιτόκια και οι προμήθειες, σ' αυτή την κατηγορία των δανείων, είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα. Το ζήτημα αφορά έναν όγκο δανείων που ισοδυναμεί με το 1/4 της συνολικής δανειακής επιβάρυνσης της ελληνικής οικονομίας. Η άποψη των τραπεζών ότι αυτό το προϊόν έχει αυξημένη επισφάλεια δεν μπορεί να δικαιολογήσει τέτοια επίπεδα επιτοκίων και εν τέλει την αδυναμία τους να επιλέξουν την πελατεία τους. Η μη εφαρμογή προωθημένων κανόνων περιορισμού των κινδύνων δεν μπορεί να αποβαίνει σε βάρος των δανειοληπτών. Σημειώνεται ακόμη ότι η επιτοκιακή επιβάρυνση των νοικοκυριών από καταναλωτικά δάνεια κινείται πτωτικά. Ειδικότερα από την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωζώνη ως και σήμερα, τα κυμαινόμενα επιτόκια των καταναλωτικών, προσωπικών δανείων και πιστωτικών καρτών έχουν μειωθεί από 0,65 ως 1 μονάδα. 58

64 Οι μεταβολές αυτές των επιτοκίων συνδέονται με: - τη διασφάλιση / διαχείριση κινδύνων καταναλωτικής πίστης - τη λειτουργία λευκής λίστας Τειρεσία - τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο - την αύξηση του συνολικού ορίου. Τέλος, υπάρχει κάποια αβεβαιότητα λόγω του ότι το μέρος του υπάρχοντος χρέους που είναι εκτεθειμένο σε μεταβολές των συνθηκών όσον αφορά τα επιτόκια εξαρτάται από τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των σχετικών δανειακών συμβάσεων, τα οποία διαφέρουν σημαντικά ανά τη ζώνη του ευρώ. Γενικά, οι παραπάνω παράγοντες ενδέχεται να αντικατοπτρίζονται τουλάχιστον εν μέρει και στις διαφορές των επιτοκίων των νοικοκυριών μεταξύ των χωρών. Παραδείγματος χάριν, οι διαφορές ως προς τη στατιστική μεταχείριση των δανείων μέσω πιστωτικών καρτών ενδέχεται να ασκούν κάποια επίδραση στα τρέχοντα στοιχεία, αφού τα επιτόκια αυτών των δανείων είναι συνήθως πολύ υψηλότερα από ότι των λοιπών καταναλωτικών δανείων. Επίσης, τα χαρακτηριστικά των υπεραναλήψεων από τραπεζικούς λογαριασμούς και των δανείων μέσω πιστωτικών καρτών διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Οι επικρατούντες ρυθμοί πιστωτικής επέκτασης των νοικοκυριών τοποθετούν τη χώρα σε ένα αρνητικό για την εσωτερική ζήτηση μονοπάτι εξελίξεων, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί στο μέλλον στα πεδία των επιτοκίων και του βαθμού εξυπηρέτησης των καταναλωτικών δανείων. Μια αύξηση είτε των δανείων, είτε του ποσοστού των δανειοληπτών που αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του, δεν αποτελεί προϋπόθεση για την εξασθένηση του δανεισμού των νοικοκυριών ως μηχανισμού ενίσχυσης της εσωτερικής ζήτησης, αν και εφόσον πραγματοποιηθεί, θα επιτείνει σημαντικά την εν λόγω εξασθένηση. 59

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο 3.1. Το προφίλ του Έλληνα δανειολήπτη. Οι τράπεζες μετά την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης, αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν μοντέλα καταγραφής του προφίλ του πελατολόγιο τους. Στόχος η μέτρηση της φερεγγυότητας του δανειολήπτη, από την οποία εξαρτάται το ύψος του επιτοκίου: όσο πιο υψηλή είναι η πιστοληπτική ικανότητα του υποψήφιου δανειολήπτη, τόσο πιο μικρό το περιθώριο που προσθέτουν στο βασικό επιτόκιο χορηγήσεων. Προκειμένου οι τράπεζες να καταγράψουν τα στοιχεία που θα μπορούσαν να προβλέψουν τη μελλοντική συμπεριφορά του νέου πελάτη, βάσει των στατιστικών στοιχείων του παρελθόντος, διαμόρφωσαν ειδικές κάρτες οι οποίες περιλαμβάνουν μια σειρά από κριτήρια, όπως ηλικία, εισόδημα, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κλπ. Κάθε κριτήριο έχει διαφορετική βαρύτητα στη συνολική αξιολόγηση. Το κριτήριο με τη μεγαλύτερη βαρύτητα είναι το εισόδημα. Στη δεύτερη θέση περνά το επάγγελμα και στην τρίτη θέση η οικογενειακή κατάσταση. Το πρώτο κριτήριο εξασφαλίζει την ικανότητα αποπληρωμής, ενώ τα δύο επόμενα κριτήρια αποτελούν ενδείξεις για το πως θα εξελιχθεί η ικανότητα αποπληρωμής στο μέλλον. Αναλυτικά: Κριτήριο 1: Εισόδημα - περιουσία Το εισόδημα, πέρα από του ότι αποτελεί κριτήριο για την αξιοπιστία του πελάτη, κατατάσσει τον υποψήφιο πελάτη στα μάτια της τράπεζας στην πλευρά του δανειολήπτη ή του αποταμιευτή. Συγκεκριμένα, τα χαμηλά εισοδήματα αποτελούν την μεγαλύτερη πελατεία των τραπεζών για χορήγηση κάθε είδους δανείου, ενώ τα υψηλά εισοδήματα είναι πιο πρόθυμα να αγοράσουν επενδυτικά προϊόντα. Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι 4 στα 10 νοικοκυριά που έχουν δανειστεί έχουν συνολικό ετήσιο καθαρό εισόδημα μικρότερο των ευρώ. Ένα άλλο περίπου 60

66 40% έχει ετήσιο καθαρό εισόδημα μεταξύ ευρώ και ευρώ και το υπόλοιπο 20% εισόδημα μεγαλύτερο από ευρώ το χρόνο. Ένα παρεμφερές κριτήριο του εισοδήματος είναι η περιουσία του δανειολήπτη, πχ ακίνητο. H μεγάλη περιουσία εξασφαλίζει ευκολία στη χορήγηση κάποιου δανείου αντίθετα με τα μικρά εισοδήματα παρατηρείται μαγαλύερη δυσκολία για την χορήγηση κάποιου από τα προϊόντα της καταναλωτικής πίστης, όπως πιστωτικές κάρτες, προσωπικά δάνεια κλπ. Κριτήριο 2: Το επάγγελμα. Οι πιο συνεπείς δανειολήπτες είναι, εκτός απ' όσους έχουν μεγάλο εισόδημα, αυτοί που έχουν σταθερό επάγγελμα, σταθερή κατοικία διαμονής και μεγάλη ηλικία. Έτσι, από τους πιο συνεπείς δανειολήπτες και κατόχους πιστωτικών καρτών εμφανίζονται να είναι οι συνταξιούχοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι τραπεζικοί υπάλληλοι (ιδιαίτερα όταν έχουν μερικά χρόνια προϋπηρεσίας). Ακολουθούν οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα με σταθερό επάγγελμα και με αρκετά χρόνια προϋπηρεσίας. Στην αμέσως επόμενη θέση βρίσκονται οι ελεύθεροι επαγγελματίες, όπως είναι για παράδειγμα οι μηχανικοί, οι δικηγόροι, οι γιατροί και οι καθηγητές. Στους λιγότερο συνεπείς περιλαμβάνονται οι υπόλοιποι αυτοαπασχολούμενοι (μη μισθωτοί) και όσοι έχουν εποχικά επαγγέλματα. Για παράδειγμα αναφέρονται οι έμποροι, βιοτέχνες, εργάτες, οικοδόμοι, αγρότες, ταξιδιωτικοί πράκτορες, μεσίτες και εστιάτορες. Κριτήριο 3: Ηλικία. Με βάση το κριτήριο της ηλικίας, οι πιο συνεπείς πελάτες είναι άνω των 40 ετών, ενώ οι λιγότερο συνεπείς κάτω των 25 ετών. Μάλιστα ορισμένες τράπεζες έχουν προχωρήσει σε ειδικές έρευνες ώστε να διαμορφώσουν το προφίλ, τις συμπεριφορές και τις προτιμήσεις κάθε ηλικίας, ώστε να προσαρμόζουν αντίστοιχα τα προϊόντα τους. 61

67 Χαρακτηριστική είναι η εξής έρευνα (Έρευνα της Τράπεζας της Ελλάδος- 2006) που έχει χωρίσει τους πελάτες της καταναλωτικής πίστης στις εξής κατηγορίας, με βάση την ηλικία: Νέοι οι οποίοι αποτελούν λιγότερο από το 5% των πελατών και είναι ηλικίας μεταξύ ετών. Δεν εργάζονται (όχι πλήρης απασχόληση), είναι ανύπαντροι και δεν έχουν παιδιά. Θεωρείται ως η πιο επικίνδυνη ομάδα δανειοληπτών, στην οποία όμως ποντάρουν όλες οι τράπεζες, καθώς αποτελούν τη μελλοντική πελατεία. Νέοι εργαζόμενοι: Συνήθως αποτελούν το 20-25% της πελατείας των τραπεζών. H ηλικία τους κυμαίνεται μεταξύ ετών, είναι εργαζόμενοι, ανύπαντροι και δεν έχουν παιδιά. Οι 7 στους 10 της κατηγορίας αυτής έχει μόνο μία κάρτα. Οι μισοί σχεδόν πληρώνουν την κάρτα τους με την ελάχιστη καταβολή ενώ 2 στους 10 με ολική εξόφληση. Νέοι παντρεμένοι: Έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά, με τη διαφορά ότι είναι παντρεμένοι (χωρίς παιδιά). Αποτελούν περίπου το 7% της πελατείας των τραπεζών στην καταναλωτική πίστη. Παντρεμένοι με παιδιά έως 9 ετών. Αποτελούν σχεδόν το 20% της πελατείας της καταναλωτικής πίστης, είναι παντρεμένοι και έχουν παιδιά έως 9 ετών -ίσως και μεγαλύτερα. Οι 6 στους 10 έχει μία κάρτα και οι 3 στους 10 δύο κάρτες. Παντρεμένοι με παιδιά μέχρι 17 ετών. Σχεδόν το 15% της πελατείας της καταναλωτικής πίστης. Ανύπαντροι ηλικίας άνω των 35 ετών. Αποτελούν ένα μικρό ποσοστό, σχεδόν το 8%, αλλά είναι οι καλύτεροι πελάτες των τραπεζών. Συνεπείς και χρήστες κυρίως των πιστωτικών καρτών. Παντρεμένοι άνω των 35 χωρίς παιδιά. Είναι το πιο δύσκολο κομμάτι στην καταναλωτική πίστη. Δεν αποτελούν ούτε το 5% της πελατείας και αποτελείται κυρίως από παντρεμένους, χωρισμένους, χήρους κλπ. Άνω των 40 ετών με παιδιά που δεν μένουν μαζί τους. Ούτε το 4% της πελατείας με αντιφατικά συνήθως χαρακτηριστικά: Είτε πολύ συνεπείς, είτε ακριβώς το αντίθετο. Άνω των 40 ετών με παιδιά άνω των 18 ετών που μένουν μαζί τους. H καλύτερη πελατεία. Αποτελεί σχεδόν το 10-15% της καταναλωτικής πίστης. Είναι 62

68 συνήθως παντρεμένοι, χωρισμένοι, χήροι, με μεγάλα παιδιά. Έχουν σχετικά υψηλό εισόδημα, δικό τους σπίτι, είναι συνεπείς και χρησιμοποιούν πολύ εύκολα την πιστωτική τους κάρτα. Οι 8 στους 10 έχουν τουλάχιστον μία κάρτα. Επίσης, το 85% προτιμά την ολική εξόφληση σε κάρτες, δάνεια ή κάποιον ενδιάμεσο τρόπο μεταξύ ολικής εξόφλησης και ελάχιστης καταβολής, ενώ το 15% προτιμά την ελάχιστη καταβολή. Κριτήριο 4: Φύλο-κατοικία Αρχικά οι τράπεζες κρατούσαν και στοιχεία για το φύλο, ώσπου τα τελευταία χρόνια διαπίστωσαν ότι πλέον δεν έχει καμία σημασία στη φερεγγυότητα του πελάτη το αν είναι άνδρας ή γυναίκα. Οι τράπεζες, επίσης, δεν χρησιμοποιούν στα κριτήρια για τη μέτρηση της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών τους τις περιοχές της κατοικίας τους. Ωστόσο, από δειγματοληψία που έγινε προέκυψε ότι οι πιο συνεπείς δανειολήπτες προέρχονται από τη Δυτική Ελλάδα (κυρίως Δυτική Μακεδονία και Ήπειρος) και από τα νότια προάστια της Αθήνας. Η Αθήνα προηγείται στις πιστωτικές κάρτες, η Θεσσαλονίκη στα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, ενώ η περιφέρεια σε όσους αποφεύγουν τη σχέση δανειολήπτητράπεζας. Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος από έρευνες το 2002 και το 2005 και αναλύσεις που έχει διεξάγει σχετικά με το δανεισμό των Ελληνικών νοικοκυριών, και τα παραπάνω στοιχεία διαπιστώνουμε ότι : Σχεδόν ένας στους δύο Έλληνες έχει κάποιου είδους δάνειο ή πιστωτική κάρτα 27. Στην περιφέρεια, το ποσοστό αυτό είναι το πολύ 40%, Το 8% δανείζεται από φίλους και συγγενείς, Το 15% προτιμά να αγοράζει με δόσεις από τα καταστήματα (2 στους 10 κάνει αγορές σε καταστήματα ηλεκτρονικών και κινητής τηλεφωνίας μέσω πιστωτικών καρτών,), 27 Στο τέλος του 2005 σε κάθε τρία άτομα ηλικίας 20 ετών και άνω αντιστοιχούσαν 2 πιστωτικές κάρτες (Οικονομικό δελτίο,28 2/07). Το θετικό είναι ότι η απόσταση από τα ποσοστά χρήσης των καρτών που παρατηρούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι μεγάλη. Ενδεικτικό είναι ότι το 20% των πληρωμών που κάνουν οι Έλληνες γίνονται με πιστωτικές κάρτες όταν το μέσο αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 70%. 63

69 Έχει ακαθάριστο οικογενειακό εισόδημα ευρώ Είναι παντρεμένος και έχει ένα παιδί Έχει ηλικία 35 ετών Χρωστά στην κάρτα του μέχρι ευρώ. O μέσος όρος είναι στα ευρώ Χρωστά κατά μέσο όρο ευρώ (κάρτες, δάνεια κλπ) Χρησιμοποιεί την πιστωτική του κάρτα κυρίως για αγορά ρουχισμού (ένδυση, υπόδηση) και οικιακού εξοπλισμού (8 στους 10 κατόχους για ένδυση,5 στους 10 για αγορές οικιακού εξοπλισμού, 2 στους 10 για αγορές καλλυντικών) Παίρνει καταναλωτικό δάνειο με δικαιολογητικά μέχρι ευρώ για πέντε έτη, Παίρνει προσωπικό δάνειο ευρώ μέχρι πέντε έτη, Παίρνει ανοικτό δάνειο μέχρι ευρώ Ποιοι είναι οι καλύτεροι πελάτες των τραπεζών για δάνειο καταναλωτικής πίστης; Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος τα νεαρά ζευγάρια με δύο παιδιά, οι δημόσιοι υπάλληλοι αλλά και όσοι κατοικούν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι οι καλύτεροι πελάτες των τραπεζών, καθώς δανείζονται περισσότερο σε σχέση με άλλες ομάδες του πληθυσμού. Αντίθετα τα νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα μέχρι ευρώ είναι εκείνα που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη πίεση στην αποπληρωμή των δόσεων τους. Κάποια άλλα στοιχεία που έχουν ιδιαίτερη σημασία είναι τα εξής: Τα νοικοκυριά που διαμένουν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν κάποιο δάνειο σε σχέση με τα νοικοκυριά που κατοικούν στις λοιπές αστικές περιοχές. Τα ζευγάρια με 2 παιδιά δανείζονται περισσότερο σε σχέση με τα μονομελή νοικοκυριά ή τα ζευγάρια χωρίς παιδιά. 64

70 Επίσης ο αριθμός των εργαζόμενων μελών στο νοικοκυριό επηρεάζει στην απόφαση για λήψη δανείου, αφού τα νοικοκυριά με περισσότερα από 1 εργαζόμενα μέλη είναι εκείνα που έχουν και άλλο δάνειο π.χ. καταναλωτικό. Το ύψος τώρα του δανείου σχετίζεται τόσο με το εισόδημα και την περιουσία του νοικοκυριού, όσο και με την ηλικία που έχει ο αρχηγός της οικογένειας. Τέλος οι έρευνες δείξανε ότι: Τα νοικοκυριά που έχουν χαμηλό ετήσιο εισόδημα, μέχρι ευρώ, είναι εκείνα που αντιμετωπίζουν και μεγαλύτερες δυσκολίες στη μηνιαία αποπληρωμή των δόσεων τους και αυτό επειδή: Δαπανούν πάνω από το 40% του μηνιαίου εισοδήματος στην αποπληρωμή των δόσεων. Τα νοικοκυριά με 3 ή περισσότερα μέλη καθυστερούν την έγκαιρη πληρωμή σε σχέση με τα μονομελή νοικοκυριά ή τα ζευγάρια. Τα νοικοκυριά με αρχηγό με απολυτήριο δημοτικού εμφανίζουν υπερδιπλάσια ποσοστά στην καθυστέρηση πληρωμής των δόσεων, σε σχέση με τα νοικοκυριά με αρχηγό πτυχιούχο ανώτερης ή ανώτατης σχολής. Τα νοικοκυριά με αρχηγό εποχικά απασχολούμενο δήλωσαν σε τριπλάσιο ποσοστό καθυστέρηση στην αποπληρωμή των δανείων τους, λόγω του ότι δεν έχουν σταθερή ροή εισοδήματος. Οι περισσότεροι κάτοχοι πιστωτικών καρτών είναι άνδρες, παντρεμένοι, βρίσκονται στην Αττική (επτά στους δέκα). Επίσης, οι περισσότεροι κάτοχοι πιστωτικών καρτών είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι και έχουν ετήσιο εισόδημα μικρότερο από ευρώ (τρεις στους δέκα). Ένας στους δέκα κατόχους βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και δύο στους δέκα στην υπόλοιπη Ελλάδα. 65

71 Οι πίνακες που ακολουθούν αναφέρονται στο είδος δανείου ανά εισόδημα, στο ύψος καταναλωτικών δανείων, και στο ύψος της δόσης ανά εισόδημα που επιλέγουν οι δανειολήπτες σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. ΠINAKAΣ 1: Είδος δανείου ανά εισόδημα Καταναλωτικά-προσωπικά-ανοικτά δάνεια Μέχρι ευρώ-> 20% Από ευρώ -> 55% Άνω των ευρώ -> 25% Πιστωτική κάρτα Μέχρι ευρώ-> 40% Από ευρώ -> 50% Άνω των ευρώ -> 10% ΠINAKAΣ 2: Ύψος καταναλωτικών δανείων (ανοικτών, προσωπικών κλπ) Εισόδημα-> Υπόλοιπο Μέχρι ευρώ-> ευρώ Από ευρώ -> ευρώ Άνω των ευρώ -> ευρώ ΠINAKAΣ 3: Ύψος δόσης ανά εισοδηματική κατηγορία Εισόδημα-> Mηνιαία δόση Μέχρι ευρώ-> Μέχρι 300 ευρώ Από ευρώ -> 600 ευρώ Άνω των ευρώ -> 1000 ευρώ και άνω 66

72 3.3. Παράγοντες που επηρεάζουν την έγκριση ενός καταναλωτικού δανείου από την τράπεζα. Το γεγονός εάν μία τράπεζα θα χορηγήσει ένα δάνειο σε ένα πελάτη της εξαρτάται από δύο βασικούς παράγοντες, οι οποίοι είναι: Α.1 Παράγοντες που εξαρτώνται από την ίδια την τράπεζα. 1. Εσωτερικές οδηγίες της τράπεζας (η κάθε τράπεζα με αποφάσεις-εγκυκλίους της συστηματοποιεί τον τρόπο λήψης απόφασης και χορήγησης των δανείων). 2. Συστήματα έγκρισης δανείων της κάθε τράπεζας, Όσο πιο συγκεντρωτικό είναι το σύστημα έγκρισης δανείων από τα κεντρικά μίας τράπεζας τόσο πιο πολύ καθυστερεί ο χρόνος έγκρισης ενός δανείου. 3. Η θέση της Τράπεζας απέναντι στον ανταγωνισμό, τα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα που έχει από τη χορήγηση του δανείου, το ύψος των επισφαλειών που εμφανίζει, το ποσοστό ληξιπροθέσμων οφειλών, τα κέρδη, από τις προβλέψεις και άλλα οικονομικά μεγέθη, τόσο σε επίπεδο τράπεζας όσο και σε περιφερειακό επίπεδο (π.χ είναι δυνατό μία τράπεζα να μην χορηγήσει δάνειο σε κάποιο πελάτη διότι εμφανίζει δυσμενή στοιχεία,ενώ κάποια άλλη τράπεζα είτε θα το εγκρίνει με ευκολία ή θα ζητήσει αυξημένες εγγυήσεις κ.λ.π) 4. Οι αντιλήψεις, η κρίση, η άποψη, η εμπειρία, η επιστημονική κατάρτιση κ.λ.π του Δ/ντη του καταστήματος, του προϊσταμένου χορηγήσεων και γενικά των υπαλλήλων που εμπλέκονται με τις χορηγήσεις (όσο πιο σημαντική είναι η γνώμη τους στην λήψη απόφασης έγκρισης ενός δανείου τόσο πιο σημαντικά είναι τα παραπάνω). Α.2 Παράγοντες που εξαρτώνται από τον ίδιο τον πελάτη (σε συνδυασμό με το "Α.1" ). 1. Το είδος απασχόλησης του πελάτη, η μονιμότητα απασχόλησης, η σταθερότητα απασχόλησης, το ύψος εισοδημάτων του. 2. Εάν είναι επιχειρηματίας, ελεύθερος επαγγελματίας, έχει ατομική επιχείρηση κ.λ.π, το είδος της επιχείρησης, ο τζίρος του, τα κέρδη (επίσημα δηλούμενα στην 67

73 εφορία) αλλά παράλληλα εκτιμάτε, ανάλογα με την τράπεζα και ύψος των μη δηλούμενων πιθανόν εισοδημάτων. Επίσης συνεκτιμάτε η φύση της επιχείρησης, το αντικείμενο της, ο ανταγωνισμός, η θέση της στον ανταγωνισμό, η δυνατότητα προσαρμογής στο ταχύτατα μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, η αποδοτικότητα, ο βαθμός ευχαρίστησης των πελατών της, τα τυχόν παράπονα των προμηθευτών της, η νοικοκυρεμένη εμφάνιση της επιχείρησης, την άποψη που έχουν για την επιχείρηση οι ανταγωνιστές κτλ. 3. Η έως τώρα συνεργασία του πελάτη με την τράπεζα, το οικογενειακό περιβάλλον, η περιουσιακή του κατάσταση κτλ. 4. Οι παρεχόμενες εγγυήσεις (ανάλογα με το ύψος και τον τύπο του δανείου), δηλαδή εάν προσφέρεται προσωπικές εγγυήσεις (εγγυητές), αξιόγραφα για ενέχυρο (επιταγές, συναλλαγματικές, μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια, κτλ). Όσο μεγαλύτερης διασφαλιστικής αξίας είναι οι παρεχόμενες εγγυήσεις τόσο πιο εύκολα χορηγείτε ένα δάνειο. 5.Η ύπαρξη δυσμενών στοιχείων στο όνομα του πελάτη όπως σφραγισμένες επιταγές, γραμμάτια, συναλλαγματικές, διαταγές πληρωμής κ.λ.π, 6. Ο λόγος αίτησης δανείου (σε κατανάλωση, προσωπικές ανάγκες, δάνειο για να αποπληρώθεί κάποιο άλλο δάνειο σε κάποια άλλη τράπεζα κτλ ). 7. Αν ο πελάτης είναι στη λεγόμενη μαύρη λίστα του Τειρεσία. Η τράπεζα ελέγχει εάν κάποιος πελάτης είναι στην λίστα του Τειρεσία και στην περίπτωση που είναι καταχωρημένος απορρίπτει την αίτηση του. Σύμφωνα με τα παραπάνω η τράπεζα ελέγχει τη πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη της και ανάλογα είτε εγκρίνει είτε απορρίπτει την αίτηση του για καταναλωτικό δάνειο. Πολλές φορές όμως οι πελάτες αντιμετωπίζουν αδυναμία στο να πληρώσουν τις δόσεις των δανείων τους, ακόμη και αν την χρονική περίοδο που κάνουν την αίτηση του δανείου είναι φερέγγυοι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η έξαρση του δανεισμού έχει δημιουργήσει παράλληλα και σημαντική αύξηση των καθυστερήσεων στα καταναλωτικά δάνεια. Σύμφωνα με πληροφορίες της 68

74 Τράπεζας της Ελλάδος οι καθυστερήσεις 28 στα καταναλωτικά δάνεια αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Το ότι το πρόβλημα δεν έχει ακόμη λάβει ακόμη ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις, οφείλεται στο ότι ο δανεισμός ανακυκλώνεται, αφού οι δανειολήπτες καταναλωτικών δανείων που αντιμετωπίζουν προβλήματα στρέφονται εκ νέου στον δανεισμό, ώστε να αποπληρώσουν άλλα δάνεια ή δόσεις. Το πρόβλημα έχει επισημάνει και η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία πρόσφατα αύξησε τους συντελεστές των προβλέψεων στις απαιτήσεις από τα πάσης φύσεως καταναλωτικά δάνεια που βρίσκονται σε προσωρινή καθυστέρηση άνω του έτους ή σε οριστική καθυστέρηση, από 70% σε 90%, καθώς και εκείνων που χαρακτηρίζονται ως επισφαλή, από 84% σε 100%. 3.4 Που οφείλεται η αδυναμία αποπληρωμής των δόσεων των καταναλωτικών δανείων. Η εξέλιξη αυτή της αδυναμίας αποπληρωμής των καταναλωτικών δανείων οφείλεται κυρίως: α. Στο ίδιο το τραπεζικό σύστημα λόγω της δομής και του τρόπου λειτουργία του, β. Στο κάθε τραπεζικό ίδρυμα αυτόνομα και επιπρόσθετα των παραπάνω ευθυνών (ο τρόπος που λειτουργεί, αναπτύσσεται,διοικείται ) και οι εργαζόμενοι στο τραπεζικό σύστημα. γ. Οι ενώσεις, συντεχνίες, όργανα που λειτουργούν από πλευράς τραπεζικού συστήματος. Η ένωση ελληνικών τραπεζών (εκπροσωπεί τις διοικήσεις των τραπεζών) και η ΟΤΟΕ (συνδικαλιστική εκπροσώπηση των υπαλλήλων στις τράπεζες). δ. Τα εντεταλμένα όργανα της πολιτείας που ασκούν είτε εποπτικό έλεγχο είτε ασκούν οικονομική πολιτική. Η Τράπεζα της Ελλάδος, το εκάστοτε οικονομικό επιτελείο της κάθε κυβέρνησης (Υπουργείο οικονομιών κ.λ.π). 28 Ως καθυστέρηση νοείται η μη πληρωμή των δόσεων στην ημερομηνία που έχει προσδιοριστεί από την τράπεζα έως και την οριστική καθυστέρηση των 90 ημερών ή 3 συναπτών δόσεων. 69

75 στ. Οι ίδιοι οι δανειοδοτούμενοι με τα λάθη τους, την κακοδιαχείριση των οικονομικών τους όπου φέρουν και την μεγαλύτερη ευθύνη. ε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έμμεσα με τις αποφάσεις, τις διατάξεις και ότι σχετικό αποφασίζει και πρέπει να εφαρμοστεί και σε Εθνικό επίπεδο. ζ. Εξωγενείς παράγοντες και παράγοντες εκ των προαναφερομένων, (π.χ τιμές προϊόντων και πρώτων υλών, κρίση σε τουρισμό κτλ). Ο καθένας από τους παραπάνω παράγοντες έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης και ποσοστό συμμετοχής στο οικονομικό αδιέξοδο που αντιμετωπίζουν ορισμένοι δανειολήπτες. Όμως το ποσοστό ηθικής ευθύνης δεν είναι ανάλογο και με το ποσοστό της ευθύνης που έχουν από τις λανθασμένες αποφάσεις και πρακτικές τους. Έτσι ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης έχουν οι ίδιοι οι δανειοδοτούμενοι, το μεγαλύτερο ποσοστό ηθικής ευθύνης έχουν οι άλλοι παράγοντες και κυρίως αυτοί που ζουν, βιώνουν και ασχολούνται με την λειτουργία του τραπεζικού συστήματος (διοικήσεις, εργαζόμενοι, πολιτεία κτλ). Για να αποφευχθεί το φαινόμενο της αδυναμίας πληρωμής των καταναλωτικών τους δανείων όσοι δανείστηκαν αλλά και αυτοί που σκοπεύουν να δανεισθούν πρέπει πάντα να ακολουθούν κάποιους κανόνες ώστε να εξοφλούν άνετα τα δάνειά τους χωρίς να βρεθούν σε δύσκολη θέση. Με αυτόν τον τρόπο ο δανεισμός μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο που θα βελτιώνει και δεν θα δυσκολεύει τη ζωή τους Συμβουλές των τραπεζών στους υποψηφίους δανειολήπτες. 1. Σωστός προγραμματισμός. Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να γνωρίζει ο πελάτης προτού προχωρήσει στη λήψη καταναλωτικού δανείου είναι οι οικονομικές δυνατότητές του και το ακριβές ποσό που χρειάζεται να δανειστεί για να καλύψει κάποια ανάγκη. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει κάποιος να δανείζεται απλώς και μόνο γιατί του φαίνεται η προσφορά χρήματος δελεαστική αλλά επειδή έχει πραγματική ανάγκη. Αν, για 70

76 παράδειγμα, χρειάζεται ευρώ, δεν πρέπει να ζητήσει ευρώ επειδή απλώς τα δικαιούται, διότι θα πληρώσει ουσιαστικά χωρίς λόγο τόκους και θα επιβαρύνει τον ετήσιο οικογενειακό προϋπολογισμό. 2. Πλήρης ενημέρωση από τις τράπεζες. Ο πελάτης θα πρέπει να πάει στην τράπεζα και να ενημερωθεί για τα δάνεια της και για το τι προσφέρει το καθένα. Σημαντικό είναι να επιλέξει την τράπεζα που θα το εξυπηρετήσει πιο πολύ. Οι τράπεζες βέβαια είναι υποχρεωμένες να πληροφορούν τους πελάτες τους με ενημερωτικό υλικό, αλλά και προφορικά για όλα τα χαρακτηριστικά των προϊόντων που προσφέρουν. Συγκεκριμένα, με εγκύκλιό της, η Τράπεζα της Ελλάδος προσδιορίζει το πώς ακριβώς πρέπει οι τράπεζες να ενημερώνουν τους πελάτες τους για τα προϊόντα που προσφέρουν και για την αναλυτική τιμολόγησή τους. Η τράπεζα πρέπει να ενημερώνει τους πελάτες για: Το ύψος των βασικών επιτοκίων χορηγήσεων και το ύψος του spread την έναρξη και την περίοδο εκτοκισμού των δανείων, συμπεριλαμβανομένης και της πληροφόρησης για τυχόν παρεχόμενη περίοδο χάριτος, τη χρονική βάση υπολογισμού των τόκων, Το γενικό επιτόκιο αναφοράς και ο μηχανισμός διαμόρφωσης των επιτοκίων στις χρηματοδοτήσεις που εκτοκίζονται με κυμαινόμενο επιτόκιο, την ανάλυση καταβολής των δόσεων σε κεφάλαιο, τόκους και λοιπές επιβαρύνσεις, στην περίπτωση σύναψης δανείων σταθερού επιτοκίου, το ύψος του επιτοκίου υπερημερίας και ο τρόπος υπολογισμού των τόκων, τους όρους και τις σχετικές επιβαρύνσεις στις περιπτώσεις τυχόν υπέρβασης από τους δανειοδοτούμενους των συμβατικών ορίων χρηματοδότησης, τις προϋποθέσεις και τους όρους πρόωρης εξόφλησης, τυχόν υποχρέωση του δανειολήπτη για άνοιγμα καταθετικού λογαριασμού στο πιστωτικό ίδρυμα που χορηγεί το δάνειο ή την πίστωση. 71

77 3. Έρευνα αγοράς H πληθώρα των προϊόντων καταναλωτικής πίστης που προσφέρουν οι τράπεζες καθιστούν δύσκολη την τελική επιλογή όχι μόνο της τράπεζας, αλλά και του προϊόντος. Κατ' αρχήν ο δανειολήπτης πρέπει ανάλογα με τις ανάγκες του να αποφασίσει για το ποιο είδος δανείου θα λάβει (ανοιχτό ή τοκοχρεολυτικό δάνειο ή πιστωτική κάρτα). Αφού καταλήξει ως προς αυτό, πρέπει να διερευνήσει στην αγορά για το ποιο από τα ομοειδή προϊόντα που προσφέρουν οι τράπεζες είναι πιο οικονομικό. Ο τρόπος για να διευκρινισθεί αυτό είναι ο υπολογισμός της συνολικής ετήσιας πραγματικής επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ) 29, το επιτόκιο, η περίοδος αποπληρωμής, το κόστος δανείου κ.α. 4. Να είναι ειλικρινής απέναντι στην τράπεζα. Ο σωστός δανειολήπτης πρέπει να απαντά με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις των τραπεζοϋπαλλήλων που αναλαμβάνουν την έγκριση του δανείου. Η τροφοδότηση του υπαλλήλου με τις απαραίτητες προσωπικές πληροφορίες θα τον βοηθήσουν να βρει το πρόγραμμα που ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες σας του πελάτη, αλλά και να τον αποτρέψει από το να λάβει χρηματοδότηση που θα τον δυσκολέψει στην αποπληρωμή του δανείου. 5. Έρευνα για τις πρόσθετες επιβαρύνσεις στις πιστωτικές κάρτες. Πριν ή και μετά την απόκτηση πιστωτικής κάρτας, πρέπει να αναζητηθούν οι πρόσθετες επιβαρύνσεις που αυξάνουν το κόστος κατοχής και χρήσης της. Το επιτόκιο και η ετήσια συνδρομή είναι οι δύο κλασικές σταθερές του κόστους. Γνωστοί όμως θα πρέπει να γίνονται και κάποιοι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος δανεισμού, όπως το κόστος υπέρβασης του ορίου της κάρτας, ο τρόπος υπολογισμού των τόκων όταν χρεώνεται η κάρτα, το κόστος ανάληψης μετρητών καθώς και το επιτόκιο υπερημερίας.. 29 Το ΣΕΠΠΕ δείχνει στον καταναλωτή υπό μορφήν ποσοστού επί τοις εκατό τη συνολική, σε ετήσια βάση, επιβάρυνση που θα έχει από ένα δάνειο ή από τη χρήση της κάρτας, αφού περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία κόστους της πίστωσης. 72

78 6. Ένας ακόμη παράγοντας που πρέπει ο δανειολήπτης να εξετάζει είναι οι διαταγές πληρωμής 30 που εκδίδει η Τράπεζα. Οι λόγοι είναι : 1. Η τράπεζα που εκδίδει πολλές διαταγές πληρωμής το πιθανότερο είναι ότι δεν έχει κοινωνικό πρόσωπο και ευαισθησία, αφού μια διαταγή πληρωμής επιφέρει σοβαρές συνέπειες στο δανειολήπτη (κατάσχεση, πλειστηριασμός, εμφάνιση στον ΤΕΙΡΕΣΙΑ κ.λπ.). 2. Η τράπεζα που εκδίδει πολλές διαταγές πληρωμής το πιθανότερο είναι ότι δεν διακρίνεται από ευελιξία ή διάθεση συγκατάβασης ή πρόθεση για ρυθμίσεις των καθυστερημένων οφειλών του δανειολήπτη. 3. Η τράπεζα που εκδίδει πολλές διαταγές πληρωμής το πιθανότερο είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό των οφειλών που επιδιώκει να εισπράξει με αυτή τη διαδικασία να μην καταφέρει να τα εισπράξει ποτέ (επισφάλεια). Άρα, πάνω στη βάση όπου μια τράπεζα οφείλει να ικανοποιεί τους μετόχους δια της επίτευξης των κερδών, το κόστος της επισφάλειας που έχει θα το μετακυλίσει (με την τιμολόγηση) στους υπόλοιπους πελάτες που πληρώνουν τελικά τις οφειλές των δανείων τους. Αυτό σημαίνει ότι είτε άμεσα, είτε έμμεσα (έξοδα, προμήθειες) θα έχει αυξημένο πραγματικό τελικό επιτόκιο των δανείων της. Διαπιστώνουμε ότι η κατηγορία αυτών των τραπεζών σε συγκεκριμένες κατηγορίες δανείων (ιδιαίτερα προσωπικά καταναλωτικά) τα πραγματικά επιτόκια επιβάρυνσης είναι πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα πραγματικά επιτόκια των άλλων τραπεζών. Ορισμένες Τράπεζες εμφανίζονται συνεχώς στην κορυφή του πίνακα έκδοσης διαταγών πληρωμής. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό το γεγονός είναι επειδή έρχονται σε συμφωνία με γνωστές αλυσίδες καταστημάτων ή μεγάλα καταστήματα και αναλαμβάνουν να χορηγούν δάνεια και κάρτες στους υποψήφιους πελάτες της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις 31 από την πλευρά τους αναλαμβάνουν να συλλέξουν κάποια απλά χαρτιά, δικαιολογητικά από τον 30 Διαταγή πληρωμής είναι η δικαστική εντολή που ζητάει μια τράπεζα από το αρμόδιο δικαστήριο όπου δίνει την εντολή (το δικαστήριο) στον δανειολήπτη να εξοφλήσει το καθυστερημένο δάνειο του. Η διαταγή πληρωμής έπεται μετά την καταγγελία της σύμβασης από την τράπεζα (η καταγγελία της σύμβασης θα γίνει μετά τις αλλεπάλληλες ενοχλήσεις τηλεφωνικές ή με αλληλογραφία από την τράπεζα στον δανειολήπτη). 31 Πχ H αλυσίδα ηλεκτρικών ειδών «Ηλεκτρονική Αθηνών» συνεργάζεται με τις τράπεζες Eurobank, ETE και Cetelem για την έκδοση ανοιχτών καταναλωτικών δανείων στους πελάτες της, για την απόκτηση των ειδών που ενδιαφέρονται. Τα προσωπικά στοιχεία που χρειάζονται για την αίτηση κάποιου δανείου είναι η ταυτότητα και για ποσό δανείου άνω των 1500, το τελευταίο εκκαθαριστικό της εφορίας. 73

79 πελάτη και να τα στείλουν στην τράπεζα για έγκριση. Μετά την έγκριση η επιχείρηση παίρνει τα χρήματα της και η τράπεζα το ρίσκο και τους τόκους ως αμοιβή. Άρα : 1. Την επιχείρηση την συμφέρει να εγκρίνονται οι κάρτες δάνεια αφού έτσι εισπράττει τα χρήματα της (πωλήσεις), 2. Την Τράπεζα την συμφέρει γιατί βρίσκει πελάτες εύκολα και χωρίς κόπο (το κάνει η επιχείρηση για την τράπεζα), 3. Τον πελάτη τον συμφέρει γιατί χωρίς κόπο και ιδιαίτερο έλεγχο αγοράζει προϊόντα που ίσως δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να τα εξοφλήσει, Η τράπεζα της Ελλάδος αναλαμβάνει επίσης με νομοθετική ρύθμιση την προστασία των πελατών των τραπεζών από αθέμιτους όρους στις συμβάσεις που υπογράφουν με τα πιστωτικά ιδρύματα και επιβαρύνσεις που επιβάλλουν οι τράπεζες ή τρίτοι που πωλούν με πίστωση. Στόχος των ρυθμίσεων είναι ν αποσαφηνισθούν οι όροι διενέργειας των συναλλαγών και να ξεκαθαρίσει ποιος ελέγχει τις τράπεζες. Η ενημέρωση στο επίπεδο που επιθυμεί η Τράπεζα της Ελλάδος είναι αμφίβολο αν παρέχεται από τους υπαλλήλους των τραπεζών, δεδομένου ότι βασικός στόχος τους είναι η πώληση του προϊόντος. Την ίδια στιγμή όμως, δεν πρέπει να υποβαθμίζεται η ευθύνη του δανειολήπτη ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις ενδιαφέρεται πώς θα πάρει το δάνειο και δεν υπολογίζει σωστά το βάρος της αποπληρωμής του. Αντίστοιχα, υπάρχουν και οι επιθετικές πωλήσεις είτε από τράπεζες είτε από εμπορικές επιχειρήσεις που προβάλλουν την εύκολη και με χαμηλή μηνιαία επιβάρυνση απόκτηση καταναλωτικών αγαθών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πώληση αυτοκινήτων με δάνειο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, παρατηρείται διαφορετικός βαθμός επισφαλειών κατά κατηγορία αυτοκινήτου. Έτσι, έχει παρατηρηθεί ότι σι επισφάλειες είναι περισσότερες στις κατηγορίες των αυτοκινήτων που απευθύνονται σε νέους καθώς και στις πωλήσεις με μηδενική προκαταβολή και έναρξη αποπληρωμής του δανείου ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα. 74

80 Κάποια από τα βασικότερα σημεία παγίδες στις αιτήσεις των δανείων τους που πρέπει να έχουν υπόψη τους οι δανειολήπτες είναι: Προμήθειες: Στις προμήθειες δεν επιτρέπεται η είσπραξη οποιασδήποτε προμήθειας για όλα τα δάνεια και τις κάρτες. Επιτρέπονται οι εφάπαξ δαπάνες και έξοδα υπέρ τρίτων (πχ συμβολαιογραφικά, έξοδα εκταμίευσης κτλ). Επιτόκιο: Το ύψος των βασικών επιτοκίων θα πρέπει να διακρίνεται από τις λοιπές επιβαρύνσεις. Περίοδος εκτοκισμού: Η έναρξη και η λήξη της περιόδου εκτοκισμού, δηλαδή από πότε αρχίζει να τρέχει το επιτόκιο, θα πρέπει να διευκρινίζεται από την τράπεζα. Τόκος: Η τράπεζα θα πρέπει να διευκρινίζει τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζει τους τόκους. Κυμαινόμενο επιτόκιο: Θα πρέπει να διευκρινίζεται πως προκύπτει το κυμαινόμενο επιτόκιο. Δηλαδή, ποιο επιτόκιο είναι η βάση και από τι μεταβάλλεται. Μεταβολή επιτοκίου: Ο δανειολήπτης πρέπει να ενημερώνεται από την τράπεζα πόσο μπορεί να επιβαρυνθεί από ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων. Πρέπει να ζητά τουλάχιστον τρία σενάρια. Ανάλυση δόσεων: Ο δανειολήπτης πρέπει να ζητά την ανάλυση των δόσεων, δηλαδή ένα ξεχωριστό πίνακα που να αναφέρει πόσο από το κεφάλαιο και ποιο κομμάτι των τόκων πληρώνει κάθε μήνα. Επιτόκιο υπερημερίας: Η τράπεζα πρέπει να αναφέρει το ύψος του επιτοκίου υπερημερίας αλλά και το πώς και το πότε εφαρμόζεται. Επιπτώσεις: Ο δανειολήπτης πρέπει να γνωρίζει τις συνέπειες και τις σχετικές επιβαρύνσεις σε περιπτώσεις που παραβεί κάποιους από τους όρους της σύμβασης. Ολική ή μερική εξόφληση: Η τράπεζα πρέπει να διευκρινίζει το κόστος και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει ολική ή μερική προεξόφληση του δανείου. 75

81 Εξασφαλίσεις: Ο δανειολήπτης κατά την έρευνα αγοράς θα πρέπει να αναζητήσει τράπεζα που του προσφέρει εξασφαλίσεις από την ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων. Άνοιγμα λογαριασμού: Ο δανειολήπτης πρέπει να ενημερώνεται εάν είναι υποχρεωμένος να ανοίξει καταθετικό λογαριασμό στην τράπεζα που του δίνει δάνειο ή κάρτα. Επίσης, το ελάχιστο ποσό κατάθεσης και για πόσο διάστημα μπορεί να έχει ακίνητο τον λογαριασμό. Προβλέπονται επιβαρύνσεις για μικρά ποσά και για ακίνητους λογαριασμούς. Δάνεια εκτός τραπέζης: Προσοχή στις συμβάσεις για χορήγηση καταναλωτικών δανείων και πιστωτικών καρτών εκτός τράπεζας. Καλό είναι να αποφεύγεται η πρακτική αυτή και κατά την υπογραφή των συμβάσεων να παρίσταται αρμόδιο τραπεζικό στέλεχος. Μόνο αυτό φέρει την ευθύνη έναντι της τράπεζας. Ληξιπρόθεσμες οφειλές: Η τράπεζα πρέπει να ενημερώνει εγκαίρως τους πελάτες της για τυχόν ληξιπρόθεσμες οφειλές, για τις συνέπειες και για τον τρόποι αντιμετώπισης τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και τραπεζίτες δίνουν συστάσεις στους υποψήφιους δανειολήπτες να προσέχουν και να εκτιμούν τις πραγματικές τους ανάγκες, πριν μπουν σε μια τράπεζα για να κάνουν αίτηση για την λήψη ενός καταναλωτικού δανείου. Πολλοί καταναλωτές επίσης λαμβάνουν προσωπικά δάνεια για την εξόφληση του συνόλου ή μέρους των οφειλών πιστωτικών καρτών, καθώς το επιτόκιο ενός προσωπικού δανείου είναι σημαντικά χαμηλότερο από το επιτόκιο της πιστωτικής κάρτας. Είναι μια πρακτική που την υιοθετεί ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός καταναλωτών, με ορατό όμως τον κίνδυνο δημιουργίας προβλημάτων στην περίπτωση που μετά την εξόφληση των οφειλών των πιστωτικών καρτών αρχίσουν ξανά να μεγαλώνουν οι οφειλές προς τις κάρτες τους, έχοντας όμως πλέον μια επιπρόσθετη υπολογίσιμη επιβάρυνση, την εξόφληση και του προσωπικού δανείου. 76

82 3.6. Παγίδες που απορρέουν από τα καταναλωτικά δάνεια και πρέπει να έχει υπόψη του ο δανειολήπτης. Οι παγίδες που απορρέουν από τη λήψη καταναλωτικού δανείου και πρέπει να έχουν υπόψη τους οι δανειολήπτες είναι: 1. Τα δάνεια με οροφή στο επιτόκιο λανσάρονται ως αντίδοτο στην αύξηση των δόσεων, καθώς το επιτόκιο δεν μπορεί να αυξηθεί άνω του 2% από το αρχικό. Στην πραγματικότητα το περιθώριο κέρδους των τραπεζών είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση με τα απλά κυμαινόμενα, ενώ χρεώνονται και οι δανειολήπτες με ποινή πρόωρης αποπληρωμής 2,5% επί του κεφαλαίου. 2. Όσο όμως μεγαλώνει ο χρόνος της αποπληρωμής τόσο αυξάνουν και οι τόκοι που πληρώνει ο πελάτης στην τράπεζα. 3. Τα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο και σταθερή δόση έχουν μεταβλητή διάρκεια. Αυτό σημαίνει ότι ο δανειολήπτης γνωρίζει πόσα χρήματα θα πληρώνει κάθε μήνα, όχι όμως και για πόσους μήνες. Υπάρχει δηλαδή περίπτωση, αν τα επιτόκια αυξηθούν, ενώ η αρχική διάρκεια του δανείου είναι για παράδειγμα 20 χρόνια, να πληρώνει την τράπεζα ακόμα και για 25, 4. Τα δάνεια στα οποία ο πελάτης πληρώνει μόνο τους τόκους διευκολύνουν τον δανειολήπτη καθώς η μηνιαία δόση του είναι χαμηλότερη, ενώ όλο το κεφάλαιο πληρώνεται στη λήξη της διάρκειας. Στην πραγματικότητα πληρώνει πιο ακριβά τις όποιες αυξήσεις των επιτοκίων, καθώς δεν έχει αποπληρώσει κάποιο μέρος του κεφαλαίου του. 5. Τα προγράμματα υπερανάληψης των τραπεζών για τους καταθέτες ταμιευτηρίου έχουν στόχο να αντικαταστήσουν τη χρήση των πιστωτικών καρτών για άντληση ρευστού, καθώς επιβαρύνουν τον δανειολήπτη με επιτόκιο περίπου 9% έναντι 15% των πιστωτικών καρτών. Στην πραγματικότητα ανοίγουν την πόρτα του δανεισμού σε όλους ανεξαιρέτως τους καταθέτες. 6. Το τελευταίο διάστημα, οι περισσότερες τράπεζες έχουν μειώσει την ελάχιστη καταβολή στις πιστωτικές κάρτες ακόμα και στο 2% του συνολικού χρέους. Αυτό σημαίνει ότι ο πελάτης πληρώνει λιγότερα χρήματα κάθε μήνα, στην πραγματικότητα όμως δεν ξεπληρώνει ποτέ την οφειλή του στην τράπεζα. 7. Τα ανοιχτά καταναλωτικά δάνεια δίνουν τη δυνατότητα στον πελάτη να παίρνει όσα χρήματα θέλει και να επιβαρυνθεί με τόκους μόνο γι αυτά. 77

83 Εκτός όμως από το ετήσιο επιτόκιο, που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά και το 12%, οι τράπεζες χρεώνουν τον πελάτη με ετήσια συνδρομή που συχνά ανέρχεται σε 100 ή και επιπλέον ευρώ. 8. Ενώ ο πελάτης έχει ανοίξει λογαριασμό και έχει πάρει μια απλή κάρτα αναλήψεων από την τράπεζά του, ύστερα από μερικούς μήνες λαμβάνει μια νέα κάρτα, η οποία ταυτόχρονα είναι και πιστωτική. Αν όμως τη χρησιμοποιήσει για αγορές ακόμα και μόνο μία φορά, όχι μόνο θα επιβαρυνθεί με τα υψηλά επιτόκια δανεισμού (άνω του 15%), αλλά και θα αρχίσει να χρεώνεται με ετήσια συνδρομή 30 ευρώ και πλέον. 9. Μια ακόμη παγίδα είναι τα bonus και οι προσφορές που προσφέρουν οι τράπεζες κάθε μήνα προκειμένου οι καταναλωτές να πραγματοποιούν περισσότερες συναλλαγές με τις πιστωτικές κάρτες. 10. Οι άτοκες δόσεις επίσης αποτελούν ένα βασικό εργαλείο για την προώθηση των πιστωτικών καρτών μέσα από τα εμπορικά καταστήματα. Οι καταναλωτές όμως πρέπει να γνωρίζουν ότι μια δόση παύει να είναι άτοκη σε περίπτωση που αντί για ολόκληρο το ποσό της δόσης καταβληθεί μόνο ένα μέρος της. 78

84 Κεφάλαιο 4 ο Με την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης στη χώρα μας, οι εμπορικές τράπεζες λανσάρουν χορηγητικά προϊόντα που διατίθενται εδώ και χρόνια στο εξωτερικό και τα οποία δίνουν τη δυνατότητα σε όσους διαθέτουν καλή πιστοληπτική ικανότητα και παράσχουν τις απαιτούμενες εξασφαλίσεις να πετύχουν μείωση του δανειακού κόστους και κατά συνέπεια του ύψους των μηνιαίων δόσεων που θα κληθούν να καταβάλουν. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά των νέων «απελευθερωμένων» προγραμμάτων αποτελούν τα υψηλά πιστωτικά όρια και το κλιμακούμενο κόστος δανεισμού ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη, τις εγγυήσεις που είναι διατεθειμένος να δώσει στην τράπεζα και το ύψος της χρηματοδότησης. Με αυτόν τον τρόπο οι πελάτες μπορούν να εξασφαλίσουν έκπτωση στο επιτόκιο δανεισμού ως και 50%, και διπλασιασμό της διάρκειας αποπληρωμής, με την προσημείωση ενός ακινήτου, τη δέσμευση επενδύσεων ή μετρητών. Τα πιστωτικά ιδρύματα επιδιώκουν τη χορήγηση όσο των δυνατόν υψηλότερων δανείων σε πελάτες με αυξημένη πιστοληπτική ικανότητα και με την παροχή από μέρους τους εμπράγματων εξασφαλίσεων. Οι τελευταίες αφορούν τόσο την προσημείωση ενός ακινήτου όσο και τη δέσμευση επενδύσεων του δανειολήπτη, όπως π.χ. αμοιβαία κεφάλαια, καταθέσεις, εισηγμένες στο XA μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια ή ομόλογα του Δημοσίου Αρχή του υπεύθυνου δανεισμού Σύμφωνα με την πρόταση οδηγίας για την χορήγηση πίστης σε καταναλωτές (άρθρο 9), «όταν ο πιστωτικός φορέας συνάψει σύμβαση πίστωσης ή εγγύησης ή αυξήσει το συνολικό ποσό της πίστωσης ή το ποσό της εγγύησης, προϋποτίθεται ότι έχει εκτιμήσει εκ των προτέρων, με κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή του, ότι ο 79

85 καταναλωτής και, ενδεχομένως, ο εγγυητής θα τηρήσουν λογικά τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σύμβαση». Όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση της πρότασης οδηγίας, πηγή έμπνευσης της διάταξης αυτής αποτέλεσε η νομοθετική ισχύς σε ορισμένα κράτη μέλη (Ολλανδία, Βέλγιο) κανόνων που επιβάλλουν στους πιστωτικούς φορείς στον τομέα της καταναλωτικής πίστης να ενεργούν με σύνεση ή στο πλαίσιο κανόνων «καλής διαχείρισης». Όπως ειδικότερα αναφέρεται στην πρόταση οδηγίας, η αρχή του «υπεύθυνου δανεισμού» συνιστά υποχρέωση ως προς τα μέσα, και ειδικότερα υποχρέωση: προσφυγής σε κεντρικές βάσεις δεδομένων για την αναζήτηση στοιχείων και την εξέταση των απαντήσεων που δίνει ο καταναλωτής ή ο εγγυητής, σύστασης εγγυήσεων, επαλήθευσης των δεδομένων που διαβιβάζουν οι μεσίτες πιστώσεων, και επιλογής του είδους της χορηγούμενης πίστωσης. Η υποχρέωση δηλαδή αυτή δεν αποτελεί υποχρέωση επίτευξης συγκεκριμένου αποτελέσματος, αλλά υποχρέωση εξάντλησης των υπαρχόντων μέσων για την αξιολόγηση του αιτήματος του δανειολήπτη. Για τον καταναλωτή υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι άμυνας σε αυτό τον ανηλεή καταιγισμό προκλήσεων, προσκλήσεων, εορτοπροσφορών, πολυευκαιριών και των άλλων ευρημάτων των τραπεζών και των διαφημιστών τους. 1. Ο προσεκτικός προγραμματισμός των οικογενειακών δαπανών σε ετήσια, τριμηνιαία και μηνιαία βάση, και 2. Ο καθορισμός ανώτατου μηνιαίου ποσού που μπορεί να διατεθεί για την εξόφληση του συνόλου των δανειακών υποχρεώσεων καταναλωτικής πίστης. Όλα αυτά τα χρηματοδοτικά προϊόντα έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να επισημάνουμε ώστε να είναι ενήμερος ο δανειολήπτης: 80

86 1. Έχουν δυσανάλογα υψηλό κόστος χρήματος ενώ επιβαρύνονται από προμήθειες, έξοδα και διάφορες άλλες χρεώσεις που ανεβάζουν ακόμη υψηλότερα το συνολικό επιτόκιο πραγματικής επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ). Έτσι, στις διαφημίσεις προβάλλεται επιτόκιο π.χ % ενώ η πραγματική επιβάρυνση που είναι 22,23% η οποία αναγράφεται με πολύ μικρά και δυσδιάκριτα τυπογραφικά στοιχεία. 2. Με κύριο εργαλείο τη πειστική διαφήμιση, επιδιώκουν να δημιουργήσουν συνθήκες κατάλληλες στο κοινό με αποτέλεσμα να μειώνεται η ενσυνείδητη αντίστασή τους στη ροπή για αλόγιστες αγορές για την κάλυψη μη απόλυτα απαραίτητων και μη προγραμματισμένων αναγκών, 3. Με την πτώση των επιτοκίων, ο δανεισμός για καταναλωτικές ανάγκες φαίνεται διαρκώς περισσότερο δελεαστικός. 4. Ο μεγάλος κίνδυνος βρίσκεται στο ότι, κάτω από τις σημερινές συνθήκες αβεβαιότητας και γενικής αστάθειας για τους περισσότερους πολίτες το μελλοντικό εισόδημα δεν είναι απόλυτα σίγουρο και εξασφαλισμένο. Υπόκειται πάντα σε απρόβλεπτες και, κατά κανόνα, δυσμενείς εξελίξεις που όμως, η υποκειμενική εκτίμηση του καθενός θέλει να υποτιμήσει ή να αγνοήσει. Λόγω της ανεπάρκειας των βασικών υπηρεσιών του κράτους όπως υγεία, παιδεία, κάποιο απρόοπτο με μία σημαντική εκτός προγράμματος δαπάνη πάντα θα αποτελεί απειλή για την ομαλή αποπληρωμή του δανείου του καταναλωτή. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο λόγω των ηλικιακών διακρίσεων που κάνει η αγορά εργασίας σε βάρος ατόμων μεγαλύτερων ηλικιών που, συνήθως, έχουν συγκριτικά μεγαλύτερες οικογενειακές ανάγκες. 5. Όλα αυτά τα χρηματοδοτικά προϊόντα προσφέρονται με συμβάσεις που έχουν μικρά γράμματα αλλά πολλούς και μεγάλους καταχρηστικούς όρους καθώς και όλες τις άλλες αδιαφανείς μεθοδεύσεις των τραπεζών όπως την έλλειψη ανώτατου ορίου της οφειλής, μία θέση στις μαύρες λίστες του Τειρεσία, κλπ. Σε ότι αφορά τα παραπάνω, από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος προκύπτει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νοικοκυριών δεν αντιμετωπίζει δυσκολίες εξυπηρέτησης του χρέους τους. Ταυτόχρονα, αξίζει να σημειωθεί ότι το 51,6% των νοικοκυριών στην Ελλάδα δεν έχει συνάψει απολύτως καμία δανειακή σύμβαση με τράπεζα. 81

87 Η σημαντική αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες καταναλωτικής πίστης στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δεν είναι ορθό να συνδέεται με το ενδεχόμενο αυξημένου κινδύνου υπερχρέωσης των νοικοκυριών, καθώς η αύξηση αυτή οφείλεται σε συγκεκριμένους παράγοντες που συνοψίζονται κυρίως: στον σταθερά υψηλό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας, που έχει ως συνέπεια τα διαθέσιμα εισοδήματα, κατά μέσο όρο, να αυξάνονται, στην απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης στη χώρα μας το Η πολυπλοκότητα της έννοιας της υπερχρέωσης Η πολυπλοκότητα του ζητήματος ξεκινάει ήδη από το γεγονός ότι η ίδια η έννοια της υπερχρέωσης δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο σε τι συνίσταται. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η υπερχρέωση δεν οδηγεί μόνο, αλλά συχνά οφείλεται σε καταστάσεις κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ το κόστος που συνεπάγεται είναι πολύ σημαντικό και για τους ιδιώτες και για τους πιστωτές αλλά και για την πολιτεία. Σε ότι αφορά την πρόληψη της υπερχρέωσης, μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που παρατηρούνται είναι ότι, όπως διαφαίνεται από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ένα μεγάλο ποσοστό των υπερχρεωμένων προσώπων καταλήγει να είναι υπερχρεωμένο εξαιτίας της επέλευσης σημαντικών και απρόβλεπτων γεγονότων (micro events) που επηρεάζουν ουσιωδώς την προσωπική του κατάσταση, όπως κάποια σοβαρή αρρώστια, η αλλαγή της εργασιακής κατάστασης, ένα διαζύγιο, η έλευση ενός παιδιού κτλ. Τέτοιου είδους περιστατικά είναι ωστόσο πολύ δύσκολο ακόμη και να πιθανολογηθούν, πόσο μάλλον να προβλεφθούν, εκ των προτέρων, ώστε να αποφευχθεί τυχόν υπερχρέωση λόγω του ενδεχομένου επέλευσής τους. Η πολυπλοκότητα αυτή αλλά και οι μεγάλης σημασίας διαστάσεις που είναι δυνατό να λάβει η υπερχρέωση, οι τρεις άξονες στους οποίους θα πρέπει να δοθεί έμφαση είναι ιδίως: η θωράκιση του ρυθμιστικού πλαισίου, εφόσον και στο βαθμό που κρίνεται αναγκαία, 82

88 η υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών και, βεβαίως, η εκπαίδευση του καταναλωτή Σύνδεση της υπερχρέωσης με τον υπεύθυνο δανεισμό: τα μέτρα που λαμβάνονται και οι κανόνες που τηρούνται από τις ελληνικές τράπεζες. Στο μέτρο που ένα από τα συστατικά στοιχεία της υπερχρέωσης είναι η αδυναμία ή πολύ μεγάλη δυσκολία ενός καταναλωτή να αποπληρώσει τυχόν δάνειο ή πίστωση που έχει λάβει, το φαινόμενο της υπερχρέωσης συνδέεται στενά με τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες χορηγούνται οι πιστώσεις εκ μέρους των τραπεζών και το ζήτημα του υπεύθυνου δανεισμού. Αναφορικά με την υπεύθυνη στάση των ελληνικών τραπεζών: η Τράπεζα της Ελλάδος έχει δώσει συγκεκριμένες οδηγίες προς τις τράπεζες σχετικά με τον έλεγχο του ύψους του δανεισμού κάθε καταναλωτή ως ποσοστού του εισοδήματός του, οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα προσεκτικές κατά τη χορήγηση δανείων σε καταναλωτές, εφαρμόζοντας συγκεκριμένα μοντέλα αξιολόγησης της πιστοληπτικής τους ικανότητας προκειμένου να διασφαλίζουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια την αποπληρωμή από αυτούς του χρέους που αναλαμβάνουν, ενώ δεν επιθυμούν να συγκεντρώνουν επισφαλείς απαιτήσεις, διότι οι απαιτήσεις αυτές, σύμφωνα και με τους νέους κανόνες της Επιτροπής της Βασιλείας (κεφαλαίο 5 ο,βασιλεία 2 ) για την κεφαλαιακή επάρκεια (Basle II) συνεπάγονται την υποχρέωση διακράτησης περισσοτέρων ιδίων κεφαλαίων και σχηματισμού προβλέψεων, η πληροφόρηση που παρέχεται στον καταναλωτή σε όλα τα στάδια της σύμβασης είναι ιδιαίτερα διεξοδική και έχει ως στόχο το να εξοπλίσει τον καταναλωτή με την πληροφόρηση εκείνη που θα του επιτρέψει να λάβει συνειδητοποιημένα και υπεύθυνα την όποια απόφασή του. Επισημαίνεται δε ότι και στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση οδηγίας για την παροχή πιστώσεων σε καταναλωτές, ένα από τα κριτήρια που τίθενται για τον έλεγχο της εφαρμογής της αρχής τους υπεύθυνου δανεισμού είναι η τήρηση από τις τράπεζες των 83

89 υποχρεώσεων που καθιερώνονται για την παροχή προσυμβατικής πληροφόρησης στον καταναλωτή. Άλλη μια πολύ σημαντική παράμετρος για την ορθότερη κατά το δυνατόν αξιολόγηση από τις τράπεζες της πιστοληπτικής ικανότητας του καταναλωτή είναι η άντληση στοιχείων σε ότι αφορά τυχόν άλλες υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ο τελευταίος από την γνωστή ως λευκή λίστα του Τειρεσία. Την βάση αυτή, παρά τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα συμβουλεύονται ανελλιπώς οι τράπεζες Η αναγκαία συμβολή των καταναλωτών και της πολιτείας Από την άλλη πλευρά, καθίσταται σαφές με βάση τα προαναφερθέντα ότι ο ρόλος του καταναλωτή στη διαδικασία του υπεύθυνου δανεισμού είναι επίσης πολύ σημαντικός. Είναι απολύτως αναγκαίο δηλαδή ο καταναλωτής να είναι υπεύθυνος δανειολήπτης: παρέχοντας ακριβή και πλήρη πληροφόρηση στην τράπεζα, συμμετέχοντας στη διαδικασία της λευκής λίστας του ΤΕΙΡΕΣΙΑ αφιερώνοντας χρόνο για την ενημέρωσή του, λειτουργώντας με σύνεση, και τηρώντας τις συμβατικές του υποχρεώσεις. Τέλος, θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ο καθοριστικός ρόλος εν προκειμένω τόσο της πολιτείας όσο και των ενώσεων καταναλωτών, σε ό,τι αφορά ιδίως την ενημέρωση του καταναλωτή και την ανάπτυξη της κουλτούρας του υπεύθυνου δανειολήπτη. Τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν σχετικά με τα παραπάνω είναι πολλά και ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Ενδεικτικά μία πρωτοβουλία της βρετανικής Financial Services Authority και του BBC, που προώθησαν το γνωστό ως «Financial Healthcheck»( Πρόκειται για ένα πολύ απλό ερωτηματολόγιο, που μπορεί κανείς να συμπληρώσει σύντομα στο διαδίκτυο και το οποίο παρέχει στον καταναλωτή μια ποιοτική ανάλυση της προσωπικής του οικονομικής κατάστασης, του υποδεικνύει κάποιες 84

90 προτεραιότητες σε σχέση με τη λήψη δανείου και επισημαίνει κρίσιμα γι' αυτόν στοιχεία σχετικά. Σε κάθε περίπτωση, είναι σίγουρο ότι χρειάζεται διαρκής εγρήγορση, ενδιαφέρον και κοινή προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων (πολιτεία, εποπτικές αρχές, τράπεζες, καταναλωτές) με στόχο τη διατήρηση και δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν την αποτελεσματική και σε βάθος χρόνου πρόληψη της υπερχρέωσης. Σε ότι αφορά την πρόληψη της υπερχρέωσης, η ανάληψη δράσης για τη νομοθετική αντιμετώπιση του θέματος θεμελιώνεται ιδίως στα εξής: 1. αδυναμία σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις του καταναλωτή να αξιολογήσει αντικειμενικά και ορθά τις οικονομικές δυνατότητές του, 2. αυξητικές τάσεις υπερχρέωσης των νοικοκυριών με σοβαρές κοινωνικές διαστάσεις, 3. αυξημένος κίνδυνος για τους καταναλωτές να υπερχρεωθούν λόγω των αθέμιτων (παραπλανητικών ή επιθετικών) πρακτικών που ενδέχεται να χρησιμοποιούνται από τους πιστωτές και οι οποίες τον οδηγούν στην λήψη απόφασης που δεν θα ελάμβανε εφόσον δεν υπήρχαν οι πρακτικές αυτές, 4. ολοένα και πιο βατή πρόσβαση του καταναλωτή σε προϊόντα και υπηρεσίες. Για να αποφύγουν την υπερχρέωση τα Ελληνικά νοικοκυριά πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στα εξής: 1. Το ποσοστό του καθαρού οικογενειακού εισοδήματος που προορίζεται για αποπληρωμή καταναλωτικών δανείων και καρτών δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 20%. Αν πχ. το καθαρό οικογενειακό εισόδημα ανέρχεται σε ευρώ, οι οφειλές που θα έχει το νοικοκυριό να αποπληρώσει σε μηνιαία βάση θα πρέπει να κυμαίνεται γύρω στα ευρώ. Όταν αυξάνεται το ποσοστό των δόσεων πάνω από το 20% του μηνιαίου εισοδήματος, ο κίνδυνος που συνεπάγεται είναι να μην επαρκούν τα χρήματα για την πληρωμή των δόσεων τους τα επόμενα χρόνια. Σε περίπτωση που το σύνολο των οφειλών ξεπερνάει κατά πολύ το ποσοστό του 20%, δυσκολεύοντας έτσι την έγκαιρη 85

91 αποπληρωμή των οφειλών, είναι καλή η λύση της αναχρηματοδότησης με κάποιο δάνειο τακτής λήξεως (όχι ανοικτό) μεγαλύτερης διάρκειας. 2. Αν τα χρέη στα δάνεια είναι μεγαλύτερα από το εισόδημα του νοικοκυριού που αντιμετωπίζει τον βραχνά της υπερχρέωσης πρέπει να απευθυνθεί στην τράπεζα και να ζητήσει διακανονισμό. Οι τράπεζες επειδή ενδιαφέρονται να πάρουν τα χρήματά τους πίσω από τους πελάτες τους, κάνουν κάποιες διευκολύνσεις, πχ δίνουν παράταση για 6 έως 18 μήνες με το ίδιο ή με μικρότερο επιτόκιο. Το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις σχετίζεται κυρίως με το κόστος 32 που συνδέεται με τις διευκολύνσεις αυτές. Για να αποφασίσει κάποιος τι τον συμφέρει πραγματικά, θα πρέπει να λάβει υπόψη του τα εξής: Ότι θα αναλάβει ένα ποσοστό ρίσκου σχετικά με την προβλεπόμενη άνοδο των επιτοκίων τα επόμενα χρόνια. Το κόστος μετατροπής των όρων του δανείου ή η μεταφορά του δεν είναι μεγάλο, σε σχέση με την επιβάρυνση της μηνιαίας δόσης. Όλα τα παραπάνω σχετίζονται από το ύψος και τη διάρκεια του δανείου και κυρίως από το ποσοστό ωρίμανσης του δανείου (πόσο καιρό πριν έχει ληφθεί το δάνειο και τι υπόλοιπο απομένει και για πόσα χρόνια). 3.Εάν χρησιμοποιεί περισσότερες από μία κάρτες, να ταξινομήσει το πρόγραμμα πληρωμών του με τέτοιο τρόπο, ώστε η μεγαλύτερη πληρωμή να πραγματοποιείται στην κάρτα με το υψηλότερο ετήσιο επιτόκιο. 4. Σε περίπτωση που το σύνολο των οφειλών ανέρχεται σε μεγάλο ύψος και υπάρχει η δυνατότητα παροχής κάποιων εξασφαλίσεων (προσημείωση ακινήτου), το συνολικό κόστος για τον καταναλωτή μπορεί να μειωθεί σημαντικά διότι το επιτόκιο στα δάνεια με εξασφάλιση είναι μικρότερο και η διάρκεια μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να μειώνεται η μηνιαία δόση. 5.Ακόμη είναι καλό ο δανειολήπτης να συγκεντρώνει όλες τις οφειλές του σε μία ημερομηνία, γεγονός που διευκολύνει τον προγραμματισμό και τη διαχείριση. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στην περίπτωση των καταναλωτικών δανείων. 32 Σημειώνεται ότι τα κόστη αυτά αφορούν στις περιπτώσεις που ο δανειολήπτης εξετάζει την αλλαγή των όρων του δανείου του εντός της ίδιας της τράπεζας που είναι πελάτης. Επίσης, αρκετές τράπεζες προσφέρουν διάφορα προγράμματα, τα οποία προβλέπουν, μεταξύ άλλων κυμαινόμενα επιτόκια με ανώτατο όριο αύξησης (συνήθως όχι πάνω από 2 ποσοστιαίες μονάδες), όπως η Alpha Bank, η ATE Bank και η Γενική Bank. 86

92 6.Μια ακόμη λύση είναι η καταβολή της πληρωμής του δανείου πριν τη λήξη της οφειλής. Κάποιες τράπεζες, ή εταιρείες πιστωτικών καρτών καθυστερούν να αποστέλλουν τους μηνιαίους λογαριασμούς, χρεώνοντας, αρκετές φορές, τους καταναλωτές με επιτόκιο υπερημερίας για μια καθυστέρηση η οποία, τελικά, δεν οφείλεται στον πελάτη. 7.Να μην παρασύρεται από ένα πιθανό δελεαστικό επιτόκιο κι αυτό διότι οι εταιρείες πιστωτικών καρτών προσπαθούν να πείσουν τον καταναλωτή να καταθέσει αίτηση απόκτησης πιστωτικής κάρτας με προσφορές μηδενικών APR 33. Οι συνετοί καταναλωτές μπορούν να επωφεληθούν από τέτοιου είδους επιτόκια, αλλά, θα πρέπει, απλά, να γνωρίζουν την ακριβή χρονική τους διάρκεια και το ύψος στο οποίο θα διαμορφωθεί το επιτόκιο μετά τη λήξη της περιόδου χάριτος. 8.Να ενημερωθεί για τα διαφορετικά ετήσια επιτόκια που ισχύουν για την κάρτα του και να προτιμήσει μια κάρτα με ετήσιο επιτόκιο που δεν υπερβαίνει το 15%. Οι περισσότερες κάρτες έχουν, τουλάχιστον, δύο ξεχωριστά ετήσια επιτόκια, ένα για τις συνηθισμένες αγορές και ένα για τις προκαταβολές. Να χρησιμοποιεί την κάρτα για άντληση ρευστών μόνο για μεγάλη ανάγκη. Εάν προχωρήσει σε ανάληψη με την πιστωτική του κάρτα, τότε η τράπεζα θα του χρεώσει με ένα μέσο τόκο της τάξεως του 25% στο ποσό των μετρητών που κάνατε ανάληψη. Επίσης, τα μετρητά αυτά θα είναι το τελευταίο πράγμα που θα ξεπληρώσει. Όπως και το να έχει στην κατοχή του το πολύ δύο κάρτες. 9.Επίσης μια ακόμη λύση ενάντια στην υπερχρέωση είναι η μεταφορά του δανείου ή των δανείων σε άλλη τράπεζα 34. Με τη μεταφορά του υπολοίπου, ο 33 APR είναι το ετήσιο επιτόκιο που χρεώνουν οι τράπεζες, ή οι εταιρείες πιστωτικών καρτών. Καθορίζει το ύψος του τόκου που θα πληρώνει ο πελάτης για τις αγορές του. Υπάρχουν δύο τύποι επιτοκίων, τα σταθερά και τα κυμαινόμενα. Το σταθερό επιτόκιο δεν βασίζεται σε κάποιον δείκτη αγοράς και μπορεί να μεταβληθεί οποιαδήποτε στιγμή. Οι εταιρείες πιστωτικών καρτών είναι υποχρεωμένες να ενημερώσουν σχετικά τους καταναλωτές 15 ημέρες πριν την αλλαγή. Το κυμαινόμενο επιτόκιο σημαίνει ότι το "APR" βασίζεται, γενικά, στο βασικό επιτόκιο, το οποίο προσδιορίζεται από το κράτος. Κάποιες εταιρείες, ή τράπεζες που χρησιμοποιούν αυτό το βασικό επιτόκιο, προσθέτουν αρκετές ποσοστιαίες μονάδες επάνω του. 34 H διαχείριση του χρέους ενός δανειολήπτη γίνεται πιο εύκολη και με ευνοϊκότερους όρους αν συγκεντρώσει όλες τις οφειλές του σε μία τράπεζα ή είναι πιστός πελάτης μίας τράπεζας. Το χτίσιμο μιας μακροχρόνιας σχέσης με μια τράπεζα έχει σημαντικά πλεονεκτήματα. H τράπεζα θα αναγνωρίσει τη συνέπειά του, αν είναι παλαιός πελάτης, ή θα του προσφέρει πιο ευνοϊκούς όρους ώστε να τον προσελκύσει, σε περίπτωση που είναι νέος και συγκεντρώνει δάνεια από άλλες τράπεζες. Επίσης, πολλές τράπεζες επιβραβεύουν τους συνεπείς πελάτες με μικρότερα επιτόκια ή χειρίζονται με μεγαλύτερη ευχέρεια τη δανειοδότηση για την κάλυψη έκτακτων αναγκών κ.λπ. 87

93 δανειολήπτης μπορεί να επωφεληθεί από τα χαμηλότερα επιτόκια που προσφέρει μια άλλη τράπεζα και παράλληλα δεν χρεώνεται με ορισμένα έξοδα. Η μεταφορά αφορά οποιοδήποτε δάνειο καθώς και τις πιστωτικές κάρτες. Για μεταφορές υπολοίπων από πιστωτικές κάρτες οι τράπεζες εφαρμόζουν άτοκη περίοδο συνήθως για 6 μήνες, ώστε ο κάτοχος να αποπληρώσει την παλαιά οφειλή του χωρίς επιπλέον επιβάρυνση ή προνομιακό εισαγωγικό επιτόκιο για ένα ή δύο χρόνια. Ακόμη μπορεί να μεταφέρει το υπόλοιπό του σε μία άλλη κάρτα, η οποία προσφέρει μηδενικό επιτόκιο για μία περίοδο συχνά δώδεκα μηνών. 10. Συγκέντρωση πολλών οφειλών σε ένα δάνειο. Τον τελευταίο χρόνο έχουν έρθει στο προσκήνιο τα δάνεια ανακύκλωσης οφειλών. Οι δανειολήπτες μπορούν να συγκεντρώσουν τα χρέη από την πιστωτική κάρτα, το προσωπικό ή καταναλωτικό δάνειο σε ένα λογαριασμό. Το ύψος του νέου δανείου φθάνει σε υψηλά επίπεδα (άνω των ευρώ), ενώ η διάρκειά του ξεπερνά σε μερικές περιπτώσεις τα 5 χρόνια. Το επιτόκιο των προγραμμάτων συγκέντρωσης οφειλών κινείται μεταξύ 6,50%- 10% για τους πρώτους μήνες της σύμβασης ή και μέχρι την αποπληρωμή του ποσού. 11. Με την αξιοποίηση των κατά καιρούς χαμηλών προσφορών από διακοποδάνεια (το καλοκαίρι) ή εορτοδάνεια (Χριστούγεννα και Πάσχα). Για να μειωθούν οι δόσεις από τις πιστωτικές κάρτες, μια λύση είναι η λήψη καταναλωτικού δανείου. Ενδεικτικά την περίοδο αυτή διατίθεται καταναλωτικό δάνειο μέχρι ευρώ με επιτόκιο 3,95%, όταν το επιτόκιο των καρτών ξεπερνά το 17%. 12. Επαναδιαπραγμάτευση των όρων δανεισμού στην τράπεζά τους. Η αναπροσαρμογή παλαιών επιτοκίων είναι η πιο απλή μέθοδος. Ο πελάτης απευθύνεται στην τράπεζά του και ζητά να αλλάξουν οι όροι του δανείου του. Μια λύση είναι η επιμήκυνση της διάρκειας, η οποία γίνεται ανέξοδα και συνεπάγεται μικρότερη δόση αλλά για μεγαλύτερο διάστημα. Η πιο συμφέρουσα λύση είναι η μείωση του επιτοκίου, αλλά ο καταναλωτής θα κληθεί πιθανότατα να πληρώσει μια «ποινή», όταν πρόκειται για σταθερό επιτόκιο. Όσες τράπεζες δεν είναι πρόθυμες να αναπροσαρμόσουν το επιτόκιο, βρίσκονται αντιμέτωπες με το ενδεχόμενο απώλειας του πελάτη τους, καθώς μπορεί να μεταφέρει το στεγαστικό του σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα. 88

94 13. Επίσης η μετατροπή επιτοκίου από κυμαινόμενο σε σταθερό και αντίστροφα, εάν προσφέρεται, οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια του δανείου κρίνει ότι είναι απαραίτητο. 14. Εκμετάλλευση των προγραμμάτων ανακύκλωσης δανείων. Στην ελληνική αγορά υπάρχει πληθώρα προγραμμάτων ανακύκλωσης δανείων και τα προϊόντα αυτά, εφόσον χρησιμοποιηθούν σωστά, μειώνουν τις μηνιαίες δόσεις και εξασφαλίζουν χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Αν γίνει η αναχρηματοδότηση, στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να αποφεύγεται ο εκ νέου δανεισμός. 15. Η αποφυγή των αναλήψεων μετρητών από την κάρτα για την εξόφληση της δόσης της. Οι αναλήψεις μετρητών έχουν το μεγαλύτερο κόστος, αφού ο τόκος στον λογαριασμό της πιστωτικής κάρτας αρχίζει από την ημέρα ανάληψης και όχι από την ημέρα που θα καταγραφεί στον λογαριασμό η συναλλαγή, όπως συμβαίνει με τις αγορές αγαθών με κάρτα, ενώ έχουν επιπλέον εφάπαξ κόστος. Τις περισσότερες φορές αυτή η κίνηση οδηγεί σε φαύλο κύκλο, με συνέπεια την αύξηση του χρέους και των τόκων. 16. Η αποφυγή της υπέρβασης του πιστωτικού ορίου των καρτών.όσοι κάτοχοι πιστωτικών καρτών έχουν τη συνήθεια να υπερβαίνουν το πιστωτικό όριό τους θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και να εξοφλούν εγκαίρως το επιπλέον ποσό ώστε να μην επιβαρύνονται με επιπλέον τόκους. Αν ένας πελάτης υπερβεί για κάποιον λόγο το πιστωτικό όριό του, τότε πρέπει ως την ημερομηνία της επόμενης εκκαθάρισης του λογαριασμού της κάρτας να καταβάλει ολόκληρο το ποσό της υπέρβασης και το υπόλοιπο να το εξοφλεί κανονικά με τις γνωστές μηνιαίες έντοκες δόσεις. 17. Για τις οφειλές σε κάρτες ή ανακυκλούμενα δάνεια (ανοικτά δάνεια), καλό είναι, εάν αυτό είναι εφικτό, να προσπαθεί ο δανειολήπτης να πληρώνει μεγαλύτερο ποσό από την ελάχιστη δόση, έτσι, από τη μια μειώνει σημαντικά την οφειλή του και από την άλλη γλιτώνει την καταβολή επιπλέον τόκων στο μέλλον. Επιπλέον μειώνεται η δόση των επόμενων μηνών. Για παράδειγμα, σε ένα ανοιχτό δάνειο, αν ο πελάτης τον πρώτο μήνα εξοφλήσει όλο το ποσό που χρησιμοποίησε, τότε θα επιβαρυνθεί μόνο με τους τόκους ενός μηνός. 18. Σημαντικό είναι επίσης ο δανειολήπτης να διαβάζει τα λεγόμενα «ψιλά γράμματα» και να ενημερώνεται για τις επιπλέον επιβαρύνσεις που περιλαμβάνονται στα συμβόλαια των καταναλωτικών δανείων, όπου είναι: 89

95 Η ποινή για ολική αποπληρωμή του δανείου: Στην περίπτωση που κάποιος αποφασίσει να προχωρήσει στην αποπληρωμή όλου του ποσού. Η απαίτηση για εξόφληση όλου του ποσού, στην περίπτωση που σημειωθεί καθυστέρηση στην αποπληρωμή δόσεων. Οι τόκοι που χρεώνονται για τυχόν περίοδο χάριτος: Μπορεί, και για την περίοδο αυτή ο δανειολήπτης να επιβαρύνεται με τους ανάλογους τόκους. Η υποχρέωση για κάθε εγγυητή χωριστά: Στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόμη και όταν υπάρχουν περισσότεροι από ένας εγγυητές, καθένας χωριστά ευθύνεται για ολόκληρο το ποσό του δανείου. Τα έξοδα φακέλου: Ο δανειολήπτης είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τα έξοδα που προκύπτουν για τη δημιουργία του φακέλου σύναψης δανείου. Παράδειγμα ρύθμισης χρεών. Έστω ότι το καθαρό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα είναι ευρώ. Κανονικά θα πρέπει το σύνολο των δόσεων δανείων να μην ξεπερνά τα 280 ευρώ. Όμως, το συγκεκριμένο νοικοκυριό δίνει κάθε μήνα δόσεις ύψους 505 ευρώ για δάνεια αυτοκινήτου, προσωπικό δάνειο και για πιστωτικές κάρτες συνολικού ύψους ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να γίνει μεταφορά υπολοίπου ( ευρώ) όλων των δανείων σε μία τράπεζα, με νέο καταναλωτικό δάνειο διάρκειας 72 μηνών και με επιτόκιο γύρω στο 11,5%. H μηνιαία του δόση θα πέσει στα 230 ευρώ και, συνεπώς, το διαθέσιμο μηνιαίο εισόδημα αυξάνεται κατά 275 ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας και ενός μέσου υπολοίπου των 600 ευρώ σε πιστωτική κάρτα για την κάλυψη έκτακτων αναγκών (με ελάχιστη καταβολή 5%, που σημαίνει δόση 30 ευρώ τον μήνα). Όμως, προτείνεται η ελάχιστη δόση να είναι τουλάχιστον 50 ευρώ. H κατοχή μίας πιστωτικής κάρτας συνιστάται για την κάλυψη έκτακτων αναγκών αλλά η χρήση της πρέπει να γίνεται με σύνεση και η ανακύκλωση του χρέους με τον γρηγορότερο δυνατό ρυθμό. 90

96 4.5. Νέα προγράμματα δανείων καταναλωτικής πίστης Αναχρηματοδότηση δανείου καταναλωτικής πίστης. Η μεγάλη πιστωτική επέκταση που προηγήθηκε την τελευταία 5ετία και η οποία οδήγησε στον υψηλό δανεισμό μεγάλου μέρους των νοικοκυριών, οδήγησε τις τράπεζες στο να δημιουργήσουν νέα πιστωτικά εργαλεία, όπως τα προγράμματα αναχρηματοδότησης υφιστάμενων οφειλών. Εκμεταλλευόμενες τον κανόνα που θέλει τους δανειολήπτες αυτής της κατηγορίας να είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους, οι τράπεζες στοχεύουν στο να ανακουφίσουν τα νοικοκυριά, που βρέθηκαν υπερχρεωμένα, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να εξοφλήσουν τα δάνεια με ευνοϊκότερους όρους. Η αναχρηματοδότηση απευθύνεται στους καλοπληρωτές πελάτες των τραπεζών, οι οποίοι αν και συνεπείς στο ραντεβού τους με την τράπεζα τουλάχιστον κατά τους δύο τελευταίους μήνες, επιδιώκουν καλύτερους όρους αποπληρωμής, καλύτερη διαχείριση των δανείων τους και φυσικά ελάφρυνση στη μηνιαία δόση. Εφόσον καλύπτεται ο όρος της συνέπειας, οι τράπεζες εξασφαλίζουν σε αυτούς τους πελάτες καλύτερο επιτόκιο, επιμήκυνση στη διάρκεια αποπληρωμής του δανείου και συνήθως ένα πρόσθετο πιστωτικό όριο για την κάλυψη επιπλέον αναγκών. Συγκεντρώνοντας τις οφειλές τόσο από δάνεια ή πιστωτικές κάρτες σε ένα νέο λογαριασμό, ο δανειολήπτης επιτυγχάνει καλύτερη διαχείριση των οφειλών του και κυρίως ευνοϊκότερο επιτόκιο, αφού τα προγράμματα αυτής της κατηγορίας που κυκλοφορούν στην αγορά, διατίθενται με ιδιαίτερα ελκυστικό επιτόκιο, που μπορεί να ξεκινά από 6%, όταν το συμβατικό επιτόκιο καταναλωτικών δανείων υπερβαίνει το 10%. Η διάρκεια αποπληρωμής ενός καταναλωτικού δανείου εξαρτάται από το ύψος του δανείου. Η απελευθέρωση της αγοράς της καταναλωτικής πίστης επέτρεψε πάντως την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής ακόμη και στα 25 χρόνια, αλλά και την τιμολόγηση των δανείων αυτής της κατηγορίας τόσο με βάση κυμαινόμενα όσο και με βάση σταθερά επιτόκια μακράς διάρκειας. Τα καταναλωτικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο είναι συνήθως φθηνότερα από τα δάνεια με σταθερό επιτόκιο, αφού στην πρώτη περίπτωση η τράπεζα αναλαμβάνει μειωμένο ρίσκο και μπορεί να μεταφέρει τις όποιες αλλαγές στο κόστος χρήματος, στο επιτόκιο του πελάτη. 91

97 Στις πιστωτικές κάρτες κάποιος που χρωστάει μία ή περισσότερες κάρτες μπορεί να μεταφέρει το συνολικό χρέος του σε μία τρίτη κάρτα και να πετύχει ακόμη και πάγωμα των τόκων που πληρώνει για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο το υπόλοιπο της πρώτης κάρτας μηδενίζεται ή μειώνεται κατά το ύψος του μεταφερόμενου ποσού. Η πρώτη κάρτα εξακολουθεί να ισχύει και φυσικά ο κάτοχός της μπορεί να τη χρησιμοποιήσει, ενώ αν το επιθυμεί μπορεί να την καταργήσει. Τα εν λόγω προγράμματα προσφέρουν προνομιακό εισαγωγικό επιτόκιο, με το οποίο ο κάτοχος της κάρτας εξασφαλίζει χαμηλό κόστος δανεισμού για διάστημα έως και 2 έτη για το μεταφερόμενο υπόλοιπο. Κάποιες τράπεζες προσφέρουν άτοκη περίοδο που μπορεί να φτάσει έως και τους 6 μήνες, κατά τη διάρκεια της οποίας ο πελάτης μπορεί να αποπληρώσει την παλαιά οφειλή του χωρίς καμία επιπλέον επιβάρυνση. Με τη χρήση της υπηρεσίας αυτής, μπορεί να επιτευχθεί ακόμη και άτοκη εξόφληση των παλαιών υπολοίπων. Για να γίνει αυτό, ο κάτοχος της κάρτας θα πρέπει να αλλάζει τράπεζα ανά τακτά χρονικά διαστήματα, αξιοποιώντας την περίοδο των χαμηλών επιτοκίων. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος μεταφέρει τα χρήματα που χρωστά από τράπεζα σε τράπεζα για παράδειγμα κάθε εξάμηνο, θα απολαμβάνει μία παντοτινή άτοκη περίοδο για την αποπληρωμή του μεταφερόμενου ποσού. Το μέγιστο ύψος του δανείου που χορηγείται εξαρτάται σε κάθε περίπτωση από το είδος της εξασφάλισης. Όσο μικρότερη η μεταβλητότητα της αξίας των εξασφαλίσεων τόσο μεγαλύτερο το ποσό του δανείου που είναι διατεθειμένη η τράπεζα να χορηγήσει. H προσημείωση ενός ακινήτου αποτελεί την ιδανικότερη περίπτωση, ενώ ακολουθούν κατά σειρά τα μετρητά, τα ομόλογα του Δημοσίου, τα αμοιβαία κεφάλαια και οι μετοχές. Το ποσοστό της χρηματοδότησης επί των εξασφαλίσεων που δίδεται μειώνεται όσο το ρίσκο αυξάνει. Για παράδειγμα, αν δοθούν ως εγγύηση μετοχές του Χρηματιστηρίου Αθηνών, συνήθως δεν χορηγείται ποσοστό υψηλότερο του 50% επί της αξίας του χαρτοφυλακίου του δανειολήπτη, ενώ ανά τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. ανά εξάμηνο, πραγματοποιείται επαναξιολόγηση του δανείου. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι, εφόσον η ίδια τράπεζα που χορηγεί το δάνειο διαχειρίζεται και τις 92

98 επενδύσεις του πελάτη, ο έλεγχος είναι ευκολότερος γι' αυτήν και η δυνατότητα λήψης υψηλότερου δανείου είναι μεγαλύτερη. Για παράδειγμα, εφόσον ο πελάτης διαθέτει καταθέσεις ή επενδύσεις στην τράπεζα, εξασφαλίζει την απαραίτητη γι' αυτόν ρευστότητα οποιαδήποτε στιγμή το θελήσει και, κάθε φορά που χρειάζεται χρήματα, απαλλάσσεται από χρονοβόρες διαδικασίες αιτήσεων και προσκόμισης αποδείξεων ή τιμολογίων. Μάλιστα κάποια προγράμματα, που συνδυάζονται με τη δέσμευση επενδύσεων, παρέχουν σημαντικές ευκολίες και στον τρόπο αποπληρωμής, καθώς δίνουν τη δυνατότητα καταβολής οποιουδήποτε ποσού και οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς να προσδιορίζεται ελάχιστη μηνιαία καταβολή δόσης Δάνεια με προσημείωση ακινήτου. Σχετικά με τα χορηγητικά προϊόντα που προσφέρονται με προσημείωση ακινήτου, προτού ληφθεί η τελική απόφαση, ο δανειολήπτης πρέπει να εξετάσει όλες τις δυνατότητες που του παρέχονται. Ο λόγος είναι ότι τα δάνεια αυτά, παρά το γεγονός ότι προσφέρουν μειωμένο επιτόκιο ως και 50% σε σχέση με τα βασικά επιτόκια καταναλωτικής πίστης των τραπεζών, επιβαρύνονται με κάποια επιπλέον έξοδα. Όπως συμβαίνει και στα στεγαστικά δάνεια, ο πελάτης πληρώνει, εκτός από τις δαπάνες εξέτασης αιτήματος, που κυμαίνονται, ανάλογα με την τιμολογιακή πολιτική κάθε τράπεζας, από 150 ως 250 ευρώ, έξοδα μηχανικού για την εκτίμηση του ακινήτου, έξοδα δικηγόρου για τον έλεγχο των τίτλων και την εγγραφή της προσημείωσης, και τέλη εγγραφής προσημείωσης ύψους 0,75 % επί του πόσου της προσημείωσης. Επίσης το δάνειο βαρύνεται με τα ετήσια έξοδα ασφάλισης του ακινήτου (πυρός, σεισμού) καθώς και με τα έξοδα του κτηματολογίου, που εξαρτώνται από το ακίνητο και την περιοχή στην οποία βρίσκεται. Αξίζει να σημειωθεί ακόμη ότι η εκταμίευση σε αυτή την περίπτωση καθυστερεί σε σχέση με ένα δάνειο χωρίς προσημείωση, ενώ στα αρνητικά αναφέρεται και το γεγονός ότι αν ο πελάτης δεν καταφέρει τελικά να αποπληρώσει το δάνειο κινδυνεύει να χάσει το σπίτι του. Υπάρχει βεβαίως λύση και σε αυτό το μειονέκτημα, που δεν είναι άλλο από την ασφάλιση του δανείου για περιπτώσεις τυχαίων και απρόβλεπτων γεγονότων τα 93

99 οποία θα μπορούσαν να εμποδίσουν την ομαλή αποπληρωμή των δόσεων που απομένουν ως την ολική εξόφλησή του. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι: Η τράπεζα Πειραιώς προσφέρει καταναλωτικό δάνειο με εξασφάλιση με μειωμένο επιτόκιο που φθάνει το 2,75%, ενώ η Εθνική Τράπεζα με το πρόγραμμα «Άρση Βαρών» προσφέρει επιτόκιο στα επίπεδα του 3,50%. Η Τράπεζα Κύπρου δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες της, προσημειώνοντας ακίνητο, να χρεωθούν επιτόκιο που ισούται με το Euribor 1 μήνα συν περιθώριο 2,25% και να επεκτείνουν το χρονικό ορίζοντα αποπληρωμής. Η Εμπορική με το πρόγραμμα Cash 4U παρέχει περίοδο χάριτος 6 μηνών ενώ το επιτόκιο ισούται με το Euribor 6μήνου συν περιθώριο 3,20%, ενώ η Aspis Bank επεκτείνει το χρονικό ορίζοντα του δανείου με την παροχή εγγυήσεων. Το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο διαθέτει μία από τις καλύτερες προσφορές της αγοράς με σταθερό επιτόκιο 4,90% για το πρώτο έτος και ακολούθως κυμαινόμενο από 5,75% έως 6,75% ανάλογα με τις προσφερόμενες εξασφαλίσεις και την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη. Τέλος, η ATEbank με το πρόγραμμα ΑΤΕ Smart προσφέρει σταθερό επιτόκιο στα επίπεδα του 4,70% για τα τρία πρώτα χρόνια, ενώ με το πέρας της εν λόγω περιόδου ο δανειζόμενος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε κυμαινόμενο (6,10%) και σταθερό επιτόκιο (5,00%). Μέγιστο ποσό χρηματοδότησης που παρέχει η τράπεζα είναι τα ευρώ με βάση την εμπορική αξία του ακινήτου που προσφέρεται ως διασφάλιση Δάνεια με εγγύηση μετρητά. Με την ίδια λογική λειτουργούν τα προγράμματα καταναλωτικής πίστης που χορηγούνται με πολύ χαμηλά επιτόκια, εάν ο πελάτης διατηρεί χρηματικά διαθέσιμα σε καταθετικά ή επενδυτικά προϊόντα της τράπεζας. Δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση η εγγύηση για την τράπεζα είναι οι επενδύσεις του πελάτη. Με τον τρόπο αυτό τα πιστωτικά ιδρύματα εξασφαλίζουν από τη μία ρευστότητα από τις καταθέσεις του δανειολήπτη και από την άλλη τις χρησιμοποιούν ως εγγύηση για το δάνειο που του χορηγούν, γεγονός που τους επιτρέπει να προσφέρουν πολύ χαμηλά επιτόκια. 94

100 Με τα δάνεια αυτά δίνεται η δυνατότητα σε κάθε πελάτη με καταθέσεις ή επενδυτικό προϊόν, να λάβει άμεση ρευστότητα για κάλυψη καταναλωτικών ή επενδυτικών αναγκών, χωρίς να χρειαστεί να ρευστοποιήσει το αρχικό του προϊόν. Επιπλέον, δεν επιβαρύνεται με δαπάνες εξέτασης αιτήματος, ενώ δίνεται δυνατότητα αποπληρωμής οποτεδήποτε χωρίς καμία επιβάρυνση Λήψη καταναλωτικού δανείου για την αποπληρωμή της πιστωτικής κάρτας. H μεγαλύτερη απειλή των πιστωτικών καρτών είναι τα καταναλωτικά δάνεια. Οι πιστωτικές κάρτες είναι πιο ευέλικτες, προσφέρουν ρευστότητα και ευκολίες στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών ανά πάσα στιγμή, αλλά κοστίζουν ακριβά. Το επιτόκιό τους, κατά μέσο όρο, είναι σχεδόν διπλάσιο από εκείνο των καταναλωτικών ή ανοικτών δανείων. Έτσι, η λήψη καταναλωτικού ή ανοικτού δανείου για την εξόφληση των οφειλών από κάρτα είναι η πιο συμφέρουσα λύση. Μάλιστα, η λήψη καταναλωτικού ή ανοικτού δανείου για την εξόφληση οφειλών από πιστωτικές κάρτες ανταγωνίζεται τους ευνοϊκούς όρους της μεταφοράς υπολοίπων. Τα περισσότερα από τα προγράμματα αυτά προσφέρουν μηδενικό επιτόκιο για έξι μήνες το πολύ ή ένα μέσο επιτόκιο αποπληρωμής του μεταφερόμενου υπολοίπου που κυμαίνεται μεταξύ 4,9% και 8,5%. Αν σε αυτό το επιτόκιο προστεθεί το κόστος των νέων αγορών που θα κάνει ο καταναλωτής με την πιστωτική του κάρτα, τότε το μέσο επιτόκιο, στην περίπτωση της μεταφοράς υπολοίπου της νέας κάρτας ξεπερνά το 10%. 95

101 Καταναλωτικό ή ανοικτό; H κρίσιμη απόφαση που πρέπει να πάρει ο καταναλωτής είναι εάν θα πρέπει να επιλέξει καταναλωτικό ή ανοικτό δάνειο για να ξεπληρώσει την κάρτα και ταυτόχρονα να έχει και χρήματα διαθέσιμα για αγορές. O καταναλωτής ο οποίος επιθυμεί να αποπληρώσει την κάρτα του και να καλύψει έκτακτες ανάγκες θα πρέπει να επιλέξει τη λύση του καταναλωτικού δανείου. Αν ο καταναλωτής έχει συνεχή ανάγκη από ρευστά (π.χ. δεν επαρκούν οι μηνιαίες αποδοχές για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών του), το ανοικτό δάνειο είναι η καλύτερη λύση, ενώ η απόκτηση χρημάτων από την πιστωτική κάρτα αποτελεί τον ακριβότερο τρόπο δανεισμού. Στο σημείο αυτό αρκεί να αναφερθεί ότι το ποσό των αγορών που πραγματοποιείται μέσω πιστωτικών καρτών τοκίζεται ύστερα από 20 με 35 ημέρες. Αντίθετα, το ποσό που κάνει ανάληψη ο καταναλωτής μέσω πιστωτικών καρτών τοκίζεται από την πρώτη ημέρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες, το μέσο υπόλοιπο μιας πιστωτικής κάρτας ανέρχεται στο ποσό των ευρώ. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αποπληρωμής του ποσού αυτού με εναλλακτικούς τρόπους, που ακολουθούν, δείχνουν πόσο συμφέρει η εξόφληση οφειλών από κάρτες μέσω καταναλωτικών δανείων. Σημειώνεται ότι σε όλες τις περιπτώσεις ο καταναλωτής δεν έχει επιλέξει να πληρώνει τις μηνιαίες δόσεις του (καταναλωτικά, προσωπικά κ.λπ.) με την ελάχιστη καταβολή (π.χ. 3% της δόσης), διότι τότε το συνολικό κόστος αυξάνεται κατακόρυφα. Δηλαδή, η αποπληρωμή της κάρτας μέσω προσωπικού δανείου πληρώνοντας κάθε μήνα την ελάχιστη καταβολή έχει σχεδόν το ίδιο κόστος. Παράδειγμα 1 Αποπληρωμή οφειλής κάρτας ευρώ. Έστω ότι ο κάτοχος της κάρτας επιλέγει να εξοφλήσει την οφειλή των ευρώ σε ένα έτος πληρώνοντας κάθε μήνα τη δόση, χωρίς να κάνει καμία άλλη κίνηση. Αν το επιτόκιο είναι 15%, κάθε μήνα θα πληρώνει 90 ευρώ και το συνολικό του κόστος μέχρι την αποπληρωμή του θα διαμορφωθεί σε ευρώ. Σημειώνεται ότι το κόστος αυτό αφορά μόνο στην αποπληρωμή της οφειλής. Αν συνεχίσει να κάνει αγορές (συνήθως άλλα 96

102 1.000 ευρώ τον χρόνο), η μηνιαία δόση διαμορφώνεται στα 180 ευρώ και το συνολικό κόστος στο τέλος του έτους στα ευρώ. Παράδειγμα 2 Αποπληρωμή οφειλής κάρτας ευρώ με καταναλωτικό δάνειο. Ο κάτοχος της κάρτας επιλέγει να αποπληρώσει το υπόλοιπο της κάρτας του με καταναλωτικό δάνειο και ταυτόχρονα να πάρει άλλα ευρώ (μέσω του ίδιου του καταναλωτικού) για νέες αγορές και κάλυψη διαφόρων αναγκών που προέκυψαν. Δηλαδή, θα ζητήσει καταναλωτικό δάνειο ευρώ. Για καταναλωτικά δάνεια ποσού ευρώ διάρκειας ενός έτους, το επιτόκιο διαμορφώνεται γύρω στο 10% (δανειολήπτης με μέση πιστοληπτική ικανότητα). H μηνιαία δόση διαμορφώνεται σε 175 ευρώ και το συνολικό κόστος στο τέλος του έτους στα ευρώ. Αν η αποπληρωμή του καταναλωτικού δανείου γίνει σε πέντε έτη (η πιο συνηθισμένη πρακτική), η μηνιαία δόση πέφτει κατακόρυφα στα 40 ευρώ. Όμως, αυξάνεται το συνολικό κόστος του δανείου (μέχρι την αποπληρωμή του) στα ευρώ στο τέλος της πενταετίας Διαφορές καταναλωτικών-προσωπικών δανείων. Η διάκριση των δανείων καταναλωτικής πίστης σε καταναλωτικά δάνεια με δικαιολογητικά και σε προσωπικά δάνεια χωρίς δικαιολογητικά, είναι συμβατή με το βασικό ερώτημα που πρέπει να απαντά ο καταναλωτής στην προσπάθειά του να επιλέξει το καλύτερο δάνειο Εάν πρόκειται με το ποσό του δανείου να καλύψει την αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών, όπως οικιακών συσκευών ή την αγορά επίπλων, τότε είναι προτιμότερο να καταφύγει σε ένα καταναλωτικό δάνειο με δικαιολογητικά. Αν και η διάκριση αυτή αναφέρεται σε παλαιότερες περιόδους, όταν η καταναλωτική πίστη δεν είχε ακόμη απελευθερωθεί, αρκετές τράπεζες συνεχίζουν να την υιοθετούν, παρέχοντας εναλλακτικά και τις δύο βασικές κατηγορίες δανείων. Η λογική αυτής της διάκρισης είναι απλή και υπαγορεύεται από την αρχή ότι, παρέχοντας στην τράπεζα την πληροφόρηση για το πού θα δαπανήσουμε τα 97

103 χρήματα που δανειζόμαστε, επιτυγχάνουμε τον έλεγχο του πιστωτικού κινδύνου, κάτι που με τη σειρά του έχει αντανάκλαση στην τιμολόγηση του δανείου, δηλαδή στο επιτόκιο. Αντίστοιχα εάν το δάνειο προορίζεται να καλύψει ποικίλες καταναλωτικές ανάγκες, τότε ο δανειολήπτης δεν έχει παρά να στραφεί σε ένα προσωπικό ή ανοιχτό δάνειο. Στην περίπτωση του προσωπικού δανείου, εξασφαλίζει την εφάπαξ εκταμίευση ενός ποσού που μπορεί να ξεκινά από ευρώ και να φτάνει έως και τα στην περίπτωση προσημείωσης, για το οποίο κάθε μήνα, πληρώνει τόκο και χρεολύσιο. Αντίθετα στην περίπτωση ενός ανοιχτού δανείου, η τράπεζα ανοίγει για λογαριασμό τού πελάτη μια πιστωτική γραμμή, από την οποία μπορεί να αντλεί χρήματα, όσα και όποτε θέλει. Τα ανοιχτά δάνεια αποπληρώνονται συνήθως βάσει μηνιαίας ελάχιστης καταβολής και οι τόκοι επιβαρύνουν το μέρος του δανείου του οποίου ο πελάτης έχει κάνει χρήση. Τα δάνεια αυτής της κατηγορίας εξασφαλίζουν ουσιαστικά ρευστότητα, παρέχοντας στην οικογένεια χρήματα για την κάλυψη τρεχουσών καταναλωτικών αναγκών ή ακόμη και κάλυψη σε αιφνίδια και απρόβλεπτα γεγονότα. Με την επιφύλαξη της πολιτικής που εφαρμόζει κάθε τράπεζα, η κατηγορία με το υψηλότερο επιτόκιο είναι συνήθως τα δάνεια ανοιχτής γραμμής. Αντίθετα, τα δάνεια με το χαμηλότερο επιτόκιο είναι συνήθως τα καταναλωτικά δάνεια με δικαιολογητικά, ενώ κάπου στη μέση είναι τα προσωπικά δάνεια χωρίς δικαιολογητικά Διαφορές απλών καταναλωτικών και καταναλωτικών δανείων με προσημείωση ακινήτου. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ένα συγκριτικό παράδειγμα μεταξύ ενός δανείου με προσημείωση ακινήτου και ενός συμβατικού καταναλωτικού δανείου που δεν απαιτεί τη χορήγηση εμπράγματων εξασφαλίσεων. Στην προκειμένη περίπτωση ο πελάτης θέλει να δανειστεί το ποσό των ευρώ και να το αποπληρώσει σε 5 έτη. 98

104 Τι συμφέρει περισσότερο. Αν λάβει το δάνειο με την προσημείωση το επιτόκιο διαμορφώνεται στο 5%, ενώ αν λάβει το παραδοσιακό καταναλωτικό το ύψος του επιτοκίου είναι σημαντικά υψηλότερο και φτάνει το 9,5%. Εκτός όμως από το επιτόκιο, το ύψος της μηνιαίας δόσης επηρεάζεται και από τα έξοδα που πρέπει να καταβληθούν στην τράπεζα. Συγκεκριμένα, πρέπει να πληρώσει εκτός από τα έξοδα φακέλου, έξοδα νομικού και τεχνικού ελέγχου του ακινήτου, τα οποία ανέρχονται με συντηρητικούς υπολογισμούς σε 400 ευρώ, και έξοδα προσημείωσης (συνήθως 1% επί του ποσού του δανείου), που στο συγκεκριμένο παράδειγμα φτάνουν τα 300 ευρώ. Στην περίπτωση της προσημείωσης λοιπόν, το δάνειο που θα κληθεί ο δανειολήπτης να αποπληρώσει ανέρχεται σε ευρώ και η μηνιαία δόση σε 580 ευρώ. Από την άλλη, αν επιλεγεί το καταναλωτικό δάνειο χωρίς προσημείωση, ο δανειολήπτης θα κληθεί να πληρώσει μόνον έξοδα φακέλου 100 ευρώ, με αποτέλεσμα οι δόσεις του να υπολογιστούν για ποσό δανείου ύψους ευρώ. Η μηνιαία δόση ανέρχεται σε 632 ευρώ, 52 ευρώ περισσότερα σε σχέση με το πρώτο δάνειο. Η διαφορά αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι ενώ το επιτόκιο του καταναλωτικού δανείου με προσημείωση είναι σχεδόν το μισό, η αντίστοιχη μείωση στο ύψος της μηνιαίας δόσης φτάνει στο 8% περίπου. Δεν παύει βέβαια ο δανειολήπτης που προσημείωσε το ακίνητό του να έχει κέρδος που στο συγκεκριμένο παράδειγμα ανέρχεται σε ετήσια βάση σε 624 ευρώ και σε ευρώ στην πενταετία αποπληρωμής. 99

105 4.9. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των δανείων Καταναλωτικής πίστης Πλεονεκτήματα της Καταναλωτικής Πίστης Η μεγάλη διασπορά του πιστωτικού κινδύνου, Το μικρό ύψος του εκάστοτε αναλαμβανομένου κινδύνου, Τα υψηλά περιθώρια ανάπτυξης. Το εκτεταμένο και εναλλακτικό δίκτυο αποστήριξης δανείων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να πάρει πληροφορίες και να κάνει αίτηση για δάνειο: Είτε μέσω του δικτύου καταστημάτων σε όλη την Ελλάδα, Είτε με courier μέσω telemarketing, Είτε μέσω συνεργαζόμενων επιχειρήσεων. Η πληρωμή των δόσεων υποστηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα καναλιών: Τα γκισέ των τραπεζών Τα ΑΤΜ και το INTERNET BANKING Με πάγιες εξουσιοδότησης για χρέωση καταθετικού λογαριασμού. Δάνεια με συνολικά χαμηλότερη χρέωση, που σημαίνει: Με τη χαμηλότερη ΣΕΠΠΕ Με κλιμακούμενα έξοδα φακέλου, ανάλογα με τη διάρκεια του δανείου Μειονεκτήματα της Καταναλωτικής Πίστης. Το αυξημένο λειτουργικό κόστος. Ο κίνδυνος αύξησης των επισφαλειών. Το υψηλό κόστος επανείσπραξης. 100

106 Κεφάλαιο 5 ο 5. ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΙΙ Η «Βασιλεία ΙΙ», που θα εφαρμοστεί από όλες τις τράπεζες της Ευρώπης από τις αρχές του 2008, θεσπίζει νέους κανόνες ως προς τα κεφάλαια που απαιτούνται, ώστε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να χορηγούν δάνεια. Το πρόγραμμα θα δώσει την δυνατότητα στις τράπεζες να προσαρμόζουν τα επιτόκια που χορηγούν στους δανειολήπτες. Είναι λοιπόν πιθανό να παρατηρηθούν ακόμη και διαφορές της τάξης του 1-2% στα επιτόκια μεταξύ δανειοληπτών και οι διαφορές αυτές θα σχετίζονται με θέματα φερεγγυότητας και συνέπειας τους προς το τραπεζικό σύστημα. Ουσιαστικά η «Βασιλεία ΙΙ» θα επιβραβεύει τους συνεπείς δανειολήπτες, εξορθολογίζοντας το υφιστάμενο σύστημα όπου οι συνεπείς δανειολήπτες είχαν την ίδια αντιμετώπιση από τις τράπεζες με τους ασυνεπείς. Ακόμη επιβαρύνσεις ως προς την δέσμευση κεφαλαίων θα προκύψουν για τις τράπεζες που διαθέτουν πολύ υψηλά χαρτοφυλάκια καταναλωτικών δανείων και καρτών. Η «Βασιλεία ΙΙ» ωστόσο δεν φαίνεται να επιλύει θέματα διαφάνειας, καθώς οι τράπεζες θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν λογιστικά τρικ στους ισολογισμούς τους και τις λογιστικές τους καταστάσεις, όπως πράττουν βεβαίως και με τα διεθνή λογιστικά πρότυπα. Σε αυτό το ανησυχητικό συμπέρασμα καταλήγουν κορυφαία τραπεζικά στελέχη τα οποία υποστηρίζουν ότι σύμφωνα με τα διεθνή λογιστικά πρότυπα οι τράπεζες αντί να εφαρμόζουν ενιαίους κανόνες, συνεχίζουν να αξιολογούν ειδικού βάρους οικονομικούς δείκτες, όπως τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Οι τραπεζίτες πάντως εμφανίζονται προβληματισμένοι όσον αφορά την εφαρμογή της «Βασιλείας ΙΙ», κυρίως λόγω του γεγονότος ότι «αντί να απλοποιεί διαδικασίες τις καθιστά πιο περίπλοκες, εξέλιξη που αναμένεται να δώσει την δυνατότητα στις τράπεζες να εφαρμόζουν διάφορες πρακτικές και να αναζητούν π παράθυρα μετρίασης των όποιων δυσμενών επιπτώσεων». 101

107 Σύμφωνα με τραπεζίτες αν αξιολογηθούν τα στοιχεία που παραθέτει η τράπεζα της Ελλάδος με τα οικονομικά μεγέθη που εμφανίζουν οι τράπεζες, π.χ. στις λογιστικές καταστάσεις των τριμήνων, όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν ταυτοποιούνται. Το μοντέλο απομείωσης των δανείων επίσης εμφανίζει πολλές παραλλαγές στο τραπεζικό σύστημα. Άλλες τράπεζες απομειώνουν δάνεια με πολύ διαφορετικό τρόπο από μια άλλη τράπεζα παρά το γεγονός ότι έχουν υιοθετήσει και εφαρμόζουν τις αρχές των διεθνών χρηματοοικονομικών προτύπων. Επίσης αποτελεί παράδοξο πως π.χ. είναι δυνατό οι τράπεζες να ακολουθούν επιθετική τιμολογιακή πολιτική στα δάνεια μειώνοντας επιτόκια. Στην περίπτωση αυτή είναι εξόφθαλμη η τακτική των τραπεζών να επιμερίζουν τις απώλειες των πρώτων ετών έως το πέρας του δανείου, μετριάζοντας έτσι δραστικά τις πραγματικές απώλειες εσόδων των πρώτων ετών λόγω της τιμολογιακής πολιτικής. Επίσης στις καθυστερήσεις υπάρχουν αλλοιώσεις, καθώς οι τράπεζες καταφεύγουν στον νόμο 2076 περί παύσης εκτοκισμού και έτσι αλλοιώνονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των δανείων. Οι επιπτώσεις Έως και εκατ. ευρώ επιπρόσθετο κεφάλαιο θα υποχρεωθούν οι ελληνικές τράπεζες να δεσμεύσουν λόγω της εφαρμογής της «Βασιλείας». Βέβαια θα προκύψουν και οφέλη, καθώς θα απελευθερωθεί και κεφάλαιο. Σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί και με δεδομένο ότι όλες οι ελληνικές τράπεζες θα ενταχθούν αυτομάτως στην standard έκδοση των 3 επιπέδων που έχουν διαμορφωθεί, προκύπτει ότι θα υπάρξουν αλλαγές στην κεφαλαιακή διάρθρωση των τραπεζών. Στην ουσία οι περισσότερες τράπεζες θα κληθούν να μειώσουν τους δείκτες κεφαλαιακής τους επάρκειας και το «μη δεσμευμένο» τους κεφάλαιο, ώστε να πληρούν τα standards που θέτει η «Βασιλεία ΙΙ». Σύμφωνα με παράγοντες της Τράπεζας της Ελλάδος η κεφαλαιακή διάρθρωση των τραπεζών θα μεταβληθεί και οι περισσότερες τράπεζες θα διαθέτουν λιγότερα κεφάλαια από αυτά που εμφανίζουν. Στο πλαίσιο αυτό εκτιμάται ότι για την Εθνική θα συμβάλλει σε μικρή απελευθέρωση κεφαλαίου περί τα 50 εκατ. ευρώ, στην Alpha θα προκύψει επιβάρυνση περίπου 80 εκατ. ευρώ, στην ΑΤΕ αναμένεται να κινηθεί μεταξύ 50 έως και 100 εκατ. ευρώ, ενώ στην Εμπορική 102

108 περίπου 50 εκατ. ευρώ. Κερδισμένες θα είναι οι τράπεζες με μεγάλα χαρτοφυλάκια στεγαστικών, ενώ θα εμφανίσουν απώλειες όσες διαθέτουν μεγάλα ποσοστά δανείων σε επιχειρηματικά και υπό όρους στα καταναλωτικά. 103

109 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Από την έκθεση παρατηρούμε ότι μετά την ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ και με την εξέλιξη που παρουσιάστηκε στα καταναλωτικά δάνεια ύστερα την απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης, το 2003 υπάρχει μεγάλη αύξηση στο ποσοστό των καταναλωτικών δανείων που λαμβάνουν σήμερα τα νοικοκυριά. Η εξέλιξη αυτή της αύξησης έχει επηρεαστεί κατά πολύ και από το επίπεδο των νοικοκυριών, την ηλικία, το εισόδημα, το επάγγελμα και από το ότι σήμερα είναι η διαδικασία για να πάρει κάποιος δάνειο είναι πολύ απλή. Λόγω αυτού του γεγονότος πολλά νοικοκυριά ήρθαν αντιμέτωπα στο φαινόμενο της υπερχρέωσης και στην αδυναμία αποπληρωμής των δόσεων τους και αυτό έχει ως επέκταση πολλά προβλήματα και στην οικονομία της χώρας μας. Η λύση για να αποφύγουν την υπερχρέωση από δάνεια και κάρτες είναι ο σωστός προγραμματισμός των εισοδημάτων τους και αποφυγή της αλόγιστης χρήσης αυτών. 104

110 Βιβλιογραφία Internet Τράπεζες Άλλες ιστοσελίδες

111 Βιβλία 1. Οικονομικό δελτίο ALPHA BANK (Απρίλιος 2006-Τεύχος 101). 2. Ετήσια Έκθεση 2005( ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ) 3. Ετήσια Έκθεση 2006 (ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ) 4. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (στοιχεία από αρχεία) 5. Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος (στοιχεία από αρχεία) 6. Ενημερωτικό δελτίο EUROBANK EFG (23 Αυγούστου 2007) 106

112 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚA ΔΑΝΕΙΑ (με εξασφαλίσεις) -ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ σταθερό επιτόκιο κυμαινόμενο επιτόκιοεπιτόκιο αναφοράς ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. 10% συμμετοχή άνω του 25% ASPIS BANK ΑΝΩΝΥΜΗ 8,5%+περιθώριο 0-3% 7,90%+περιθώριο 0-3% ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ CETELEM 7,50% - CITIBANK INTERNATIONAL PLC 8,50%-14,50% - EFG EUROBANK ERGASIAS 10,60%-14,10% 9,45%-12,45% F.B.B. ΠΡΩΤΗ 8,25% πλεόν ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ περιθωρίου 4% ΤΡΑΠΕΖΑ - HSBC BANK PLC 6%* 6,75% MILLENIUM BANK A.E. 13,50% 12,50% (EKT, 0%-100%,) PROBANK Α.Ε. 11,15% 10,15% ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 4,70% (ATE Smart) - ΓΕΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 9,95% 5,45%-8,45% ΕΓΝΑΤΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ 8,25% (Βασικό επιτόκιο - Α.Ε. καταναλωτικήςπίστης) 107

113 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΤΔ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. ΛΑΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΕΛΛΑΣ) ΑΕ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Α.Ε. ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ LTD ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Α.Ε. - ΕΚΤ+ περιθώριο 1,50% 7,50%+περιθώριο - (1,00%-3,00%) 6,92% - (Euribor 6 μήνου + 3,20%) 1)6,60% με προσημείωση 11,10% 2)8,85% χωρίς προσημείωση - 9,65% 4,9%** 5,75%-6,25% Euribor μήνα + περιθώριο - 2,50% 5,90%(πλέον σχετικής 11,25% προσαύξησης επιτοκίου) 9,00%+Περιθώριο 1-9,00%+περιθώριο 1,5% 4% ΩΜΕΓΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. - *Σταθερό για 3 χρόνια **Σταθερό για 1 χρόνο Ενημέρωση 23/05/2007 Τράπεζα της Ελλάδος 108

114 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΥΠΕΡΑΝΑΛΗΨΗ (από τρεχούμενο λογαριασμό) - ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Επιτόκιο ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. 11,50% ΑΣΠΙΣ BANK 6,9% + περιθώριο 0-3% ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ CITIBANK INTERNATIONAL PLC 9,90% EFG EUROBANK ΕΡΓΑΣΙΑΣ 10,75-13,25% F.B.B. ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 10,50% HSBC BANK PLC ΕΚΤ +6,40% MARFIN BANK Α.Ε. 7,25%-10,75% MILLENIUM BANK - PROBANK Α.Ε. - PROTON ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. _ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ από 7,25% ΓΕΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 14,00% (ΕΚΤ, 0-200%) ΕΓΝΑΤΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. Ε.Κ.Τ. + 7,50% ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 12,25% ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΤΔ 9,55% ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 12,95% ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. - ΛΑΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΕΛΛΑΣ) ΑΕ 8,25% ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. 12,25% ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ - ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Α.Ε. 11,50% ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ LTD 10,75%+(1,5%-3,5% ) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Α.Ε. 10,75% Ενημέρωση 23/05/2007 Τράπεζα της Ελλάδος 109

115 ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ-ΕΠΙΤΟΚΙΑ TPAΠEZA επιτόκιο ΣEΠΠE* ετήσια συνδρομή (σε ευρώ) ALPHA TPAΠEZA A.E. Visa 15,25% Visa 17,33% Visa 24 ASPIS BANK ANΩNYMH TPAΠEZIKH ETAIPIA 15,50% 18,37% 30 CITIBANK 17% INTERNATIONAL PLC Euribor 3 μηνών 17,56% 35,22 EFG EUROBANK ERGASIAS 15,95% 18,55% 29,35 HSBC BANK PLC 15,50% 16,58% 30 NOVABANK A.E. 16,25% 17,91% 40,8 PROBANK A.E. 15,00% 17,27% 0 AΓPOTIKH TPAΠEZA 14,75% 18,70% 26,41 ΓENIKH TPAΠEZA 16% 17,19% 35 EΓNATIA TPAΠEZA A.E. 16,50% 21,10% 26,41 EΘNIKH TPAΠEZA 15,30% 15,97% 29,35 EΛΛHNIKH TPAΠEZA ΔHMOΣIA ETAIPEΙA ΛTΔ 14,90% 14,92% 20 EMΠOPIKH TPAΠEZA 15,00% 15,42% 26 ΛAΪKH TPAΠEZA (EΛΛAΣ) A.E. ΠANEΛΛHNIA TPAΠEZA A.E. 13% 15,28% 25 15,25% 18,35% 22 TAX. TAMIEYTHPIO 9,00% 10,11%

116 TPAΠEZA ATTIKHΣ A.E. 15,25% 18,40% 26 TPAΠEZA KYΠPOY ΔHMOΣIA ETAIPEIA LTD 15,35% 18,36% 20 TPAΠEZA ΠEIPAIΩΣ A.E. 15,35% 18,30% 27 ΩMEΓA TPAΠEZA A.E. 15,00% 18,68% 30 * Συνολική Ετήσια Πραγματική Επιβάρυνση Ενημέρωση 23/05/2007 Τράπεζα της Ελλάδος 111

117 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Ανάλυση της καταναλωτικής πίστης κατά κατηγορία δανείων από τα εγχώρια νοικοκυριά 112