ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΑΕΜ 97

Transcript

1 ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΑΕΜ 97 ΚΑΒΑΛΑ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ

2 ΘΕΜΑ : «Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ΚΑΣΜΕΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ - 2 -

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ LEASING 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ FINANCIAL LEASING ΜΟΡΦΕΣ FINANCIAL LEASING 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΙΝΗΤΩΝ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΟΤΤΑΒΑΣ 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ Η ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΙΟΥ

4 4.2.2 ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΜΙΣΘΩΤΗ ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ Η ΤΡΙΓΩΝΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ 5. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ 6. Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΜΑΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΑΞΙΑ 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ 7. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ LEASING ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ LEASING 52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ 8. ΤΡΟΠΟΙ ΑΠΟΣΒΕΣΕΩΣ ΔΑΝΕΙΩΝ 56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΝΑΤΟ 9. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ LEASING ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΑΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΑΞΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΤΟΚΙΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ 58 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - 4 -

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στη δεκαετία που διανύουμε αλλά και σε προηγούμενες έχουμε γίνει μάρτυρες σημαντικών αλλαγών στο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον τόσο στον Ευρωπαϊκό χώρο όσο και στο διεθνή. Η ένωση της Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας, η κατάρρευση πολιτικών συστημάτων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις στα Βαλκάνια, η εξέλιξη της πορείας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό με τη δυσκολία της παγκόσμιας οικονομίας να ξεπεράσει την ύφεση, δημιουργούν καταστάσεις και προβλήματα που χρήζουν άμεσης και συνεχούς αντιμετώπισης. Οι εξελίξεις αυτές επηρεάζουν σαφώς το διεθνές σύστημα δανεισμού. Τα οικονομικά σύνορα καταρρέουν και τα ανταγωνιστικά πρότυπα μεταβάλλονται. Με τον ίδιο ρυθμό τροποποιούνται οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των επενδυτών, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η συνολική ζήτηση των υπηρεσιών δανειοδότησης. Έτσι η επιχειρηματική πελατεία κατευθύνεται σε νέες μορφές χρηματοδότησης χαμηλού κόστους, οι ιδιώτες σε νέα επενδυτικά προϊόντα ευέλικτα και με υψηλές αποδόσεις και τέλος το σύνολο της αγοράς, διαθέτοντας πλέον επαρκή ενημέρωση, είναι σε θέση να αναζητήσει και να επιλέξει προϊόντα τα οποία προσφέρουν, τη καλύτερη, κάθε φορά σχέση κόστους ~ όφελους. Στο χώρο αυτών των μεταβολών κυρίαρχο ρόλο, άλλοτε ως καθοδηγητής και άλλοτε απλά ως υποστηρικτής, παίζει η τεχνολογία. Η ραγδαία εξέλιξη τα τελευταία χρόνια έχει βοηθήσει, άμεσα ή έμμεσα, στη διαμόρφωση μιας πολύ καλά πληροφορημένης, άρα απαιτητικής αγοράς επενδύσεων. Η ελληνική επενδυτική αγορά, αργά αλλά σταθερά εναρμονίζεται στις νέες συνθήκες. Η εποχή που το ελληνικό σύστημα με το οποίο πραγματοποιούνταν όλες οι επενδύσεις και έπαιζε το ρόλο απλά που του ανέθεταν οι νομισματικές αρχές έχει οριστικά περάσει. Στην ελληνική αγορά κάνουν την εμφάνιση τους νέες μορφές χρηματοδοτήσεων οι οποίες είναι πρωτοποριακές και συμφέρουσες. Μία τέτοια μορφή είναι - 5 -

6 και η χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing) που θα δούμε διεξοδικά στη συνέχεια. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.ΓΕΝΙΚΑ Μέσω των τραπεζικών δανείων οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούν στοιχεία του πάγιου ή κυκλοφορούντος ενεργητικού των επιχειρήσεων τους. Ειδικότερα, οι χρηματοδοτήσεις πάγιων στοιχείων γίνονται για την ανανέωση ή την επέκταση του μηχανολογικού τους εξοπλισμού, των εγκαταστάσεων κλπ. Η επιχειρηματική απόφαση για την αγορά παγίων στοιχείων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και καθοριστική για την πορεία της επιχείρησης. Οι αγορές παγίων στοιχείων απαιτούν συνήθως σχετικά μεγάλα ποσά, τα οποία καλύπτονται από την ίδια την επιχείρηση εξ ολοκλήρου ή σε συνδυασμό με τον τραπεζικό δανεισμό. Το κόστος αυτό καλείται να καλύψει η επιχείρηση κατανέμοντας το σε έτη ανάλογα με την διάρκεια απόσβεσης του παγίου, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα και κέρδη που θα μπορούν να δικαιολογήσουν την ορθότητα της συγκεκριμένης απόφασης. Το Leasing (χρηματοδοτική μίσθωση) έρχεται να προτείνει μια εναλλακτική μορφή απόκτησης πάγιων στοιχείων, παρέχοντας μια σειρά πλεονεκτημάτων έναντι των παραδοσιακών μορφών χρηματοδότησης. Το γεγονός αυτό επέβαλε την αλματώδη ανάπτυξη του θεσμού στην χώρα μας. Σχηματικά η επενδυτική απόφαση αγοράς ενός παγίου θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί εναλλακτικά ως εξής: - 6 -

7 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΜΕ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΜΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΑΝΕΙΣΜΟ ΜΕ LEASING Στη χώρα μας, λόγω της πρόσφατης καθιέρωσης του, αν και τα αντίστοιχα ποσοστά είναι σημαντικά χαμηλότερα, παρατηρείται θεαματική άνοδος των εργασιών των επιχειρήσεων στον τομέα αυτό. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε πιο αναλυτικά την έννοια του, τα μέρη που εμπλέκονται, καθώς και τα πλεονεκτήματα που παρέχει. 1.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Το αντικείμενο της έρευνας αυτής εστιάζεται στην χρηματοδοτική μίσθωση ~ leasing, μια αρκετά συμφέρουσα μέθοδος δανεισμού για τις επιχειρήσεις, που είναι ίσως και η πιο ευνοϊκή από όλες. Το leasing έχει γίνει ευρέως γνωστό τα τελευταία χρόνια και αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς της τάξεως του 30% περίπου ανά έτος. Η χρηματοδοτική μίσθωση αποτελεί μια σύγχρονη μορφή χρηματοδότησης για την απόκτηση των πάγιων στοιχείων δηλαδή του επαγγελματικού εξοπλισμού μιας επιχείρησης και απευθύνεται σε κάθε εταιρία ανεξαρτήτως νομικής μορφής και δραστηριότητας. Στην πράξη, ο πελάτης επιλέγει τον εξοπλισμό που επιθυμεί, υποβάλλει το αίτημα στην εταιρία leasing και προτείνει τον προμηθευτή που προτιμά. Η εταιρία αν δεχτεί το αίτημα, αναλαμβάνει να αγοράσει τον ανωτέρω εξοπλισμό τον οποίο στη συνέχεια το μισθώνει στον πελάτη για συγκεκριμένη χρονική περίοδο έναντι προσυμφωνημένου μισθώματος που καταβάλλεται σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα με μηνιαίες, τριμηνιαίες ή εξαμηνιαίες καταβολές. Επιπλέον υποχρέωση της εκμισθώτριας εταιρείας είναι να παραχωρεί στον πελάτη το δικαίωμα για την αγορά του πάγιου στοιχείου, στο κόστος - 7 -

8 της υπολειμματικής αξίας του. Πιο συγκεκριμένα, η χρηματοδοτική μίσθωση διέρχεται από τρεις φάσεις, ακολουθώντας την παρακάτω πορεία: Α. Όταν μια επιχείρηση επιθυμεί να αποκτήσει κινητό ή ακίνητο εξοπλισμό και παρόλα αυτά δεν διαθέτει ή δεν επιθυμεί να διαθέσει ίδια κεφάλαια για την αγορά αυτού, απευθύνεται σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης, αφού προηγουμένως έχει επιλέξει τον προμηθευτή και ότι σχετίζεται με το είδος και τις ιδιότητες του εξοπλισμού και έχει ασφαλώς καταλήξει στο ύψος του κεφαλαίου που απαιτείται και στους όρους παράδοσης του. Στη συνέχεια δηλώνοντας την επιθυμία του στην εταιρεία Leasing να προβεί στην αγορά και εφόσον αυτή δεχθεί το αίτημα του συνάπτεται η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης. Επομένως η εταιρεία Leasing υποχρεούται να προβεί στην αγορά του εξοπλισμού και να κανονίσει την παράδοση αυτού στο μισθωτή. Β. Το επόμενο στάδιο αναφέρεται στο χρονικό διάστημα της σύμβασης. Το διάστημα αυτό καθορίζεται εξ ολοκλήρου σχεδόν από την οικονομική ζωή του μισθίου καθώς και από το ύψος και τη συχνότητα των μισθωμάτων που προτίθεται να καταβάλλει ο μισθωτής. Τα μισθώματα ορίζονται σε τακτές δόσεις και καλύπτουν μεγάλο μέρος ή ακόμη και το σύνολο του κεφαλαίου αγοράς επιβαρυνόμενο με τόκους, διάφορα έξοδα καθώς και ένα ποσό για την αμοιβή της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης. Τα έξοδα, τις δαπάνες και τους κινδύνους για τη διατήρηση ακεραίου του μισθίου, επωμίζεται ο μισθωτής, ο οποίος φέρει και την ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη, απώλεια ή ολοκληρωτική καταστροφή. Στο χρονικό διάστημα που ορίζεται η σύμβαση, κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση. Καταγγελία της σύμβασης δικαιούται μόνο η εκμισθώτρια εταιρεία, μόνο στην περίπτωση όπου ο μισθωτής δεν τηρεί της υποχρεώσεις του απέναντι της

9 Γ. Μετά τη λήξη της σύμβασης και εφόσον αυτή έχει διεξαχθεί ομαλά δίνεται στον μισθωτή η δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε τρεις προτεινόμενες λύσεις 1 : 1. να αποκτήσει την κυριότητα του μισθίου, πληρώνοντας στην εταιρία leasing ένα μικρό ποσό το οποίο ανταποκρίνεται στην υπολλειματική αξία, δηλαδή στο μη εξοφλημένο ποσό με τα μέχρι τώρα μισθώματα, είτε σε ένα συμβολικό ποσό, όταν τα μισθώματα έχουν καλύψει ολοκληρωτικά το κεφάλαιο με τους τόκους 2. να ανανεώσει τη σύμβαση με ευνοϊκότερους όρους και μικρότερης αξίας από τα αρχικά μισθώματα και τέλος 3. να επιστρέψει το μίσθιο στην εκμισθώτρια εταιρία. Το leasing ακινήτων παρόλο που έχει πολλά κοινά στοιχεία με το leasing κινητών έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που οφείλονται στη διαφορετική φύση αυτού. Για το λόγο αυτό θα το δούμε αναλυτικότερα σε επόμενο κεφάλαιο. Ας δούμε όμως την διαδικασία της μίσθωσης με τη χρήση ενός παραδείγματος. Παράδειγμα 1 Η εταιρία ΜΟΤΟ Α.Ε. (μισθωτής) ασχολείται με την ενοικίαση μοτοποδηλάτων. Ο οξύς ανταγωνισμός της επιβάλλει κάθε τέσσερα χρόνια να ανανεώνει τα μηχανάκια που νοικιάζει. Προκειμένου να προβεί στην εν λόγω ανανέωση, αποφάσισε την αγορά 30 μοτοποδηλάτων συγκεκριμένου τύπου και μάρκας. Πήρε επομένως τη σχετική προσφορά- προτιμολόγιο. Στη συνέχεια υπέβαλε αίτηση σε εταιρεία leasing, ώστε η απόκτηση των μοτοποδηλάτων να γίνει μέσω χρηματοδοτικής μίσθωσης. Μαζί με την αίτηση υπέβαλε και την προσφορά- προτιμολόγιο καθώς και μια σειρά οικονομικών στοιχείων 1 Στη Γαλλία συμφωνούνται συνήθως και οι τρείς αυτές ευχέριες για υτό γίνεται και λόγος για τριπλή option αγοράς ως χαρακτηριστικό του Leasing και είναι υποχρεωτική από το νόμο. Στη Γερμανία και στην Ελβετία, αντίθετα η option αγοράς δεν συνηθίζεται, τουλάχιστον για το Leasing κινητών και αυτό για να αποφευχθούν δυσμενείς επιπτώσεις στο φορολογικό πεδίο. Έτσι ακολουθείται η τακτική να συμφωνείται ότι το τίμημα από την πώληση του πράγματος θα διανέμεται ανάμεσα στην εκμισθώτρια εταιρεία και στον επενδυτή. Η option αγοράς δεν συνηθίζεται και στις ΗΠΑ όπως επίσης και στην Αγγλία

10 που απαιτούνται για την χορήγηση οποιασδήποτε μορφής δανειοδότησης. Η εταιρεία leasing, με τη σειρά της, εξέτασε το αίτημα και τη φερεγγυότητα του πελάτη. Δεδομένου όμως ότι για να ικανοποιηθεί το αίτημα του πελάτη, η εταιρεία leasing θα πρέπει να εξετάσει και κατά πόσο εμπορεύσιμα είναι τα μοτοποδήλατα. Δηλαδή να εξετάσει αν είναι αποδεκτού κατασκευαστή, αξιόπιστα και αν θα μπορούν να αξιοποιηθούν και από άλλες επιχειρήσεις. Έτσι αποδείχτηκε ότι η ΜΟΤΟ Α.Ε. πληρούσε όλα τα τραπεζικά κριτήρια για να χρηματοδοτηθεί το αίτημα της και κλήθηκε να υπογράψει τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης η οποία περιλάμβανε τη διάρκεια της μίσθωσης, το ποσό του μισθώματος και τα διαστήματα καταβολής. Έπειτα η ΜΟΤΟ Α.Ε. έκανε την παραγγελία των μοτοποδηλάτων από τον πωλητή τους, έλεγξε αν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές της παραγγελίας και τελικά υπέγραψε το πιστοποιητικό αποδοχής του εξοπλισμού. Τα πιστοποιητικό διαβιβάστηκε στην εταιρεία leasing, όπου και ενεργοποιήθηκε η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης. Η εταιρεία κατέβαλε στον πωλητή την αξία του τιμολογίου, αποκτώντας έτσι την κυριότητα των μοτοποδηλάτων. Την περίπτωση αυτή θα μπορούσαμε να την απεικονίσουμε γραφικά ως εξής: ΠΩΛΗΤΗΣ ΜΟΤΟΠΟΔΗΛΑΤΩΝ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΜΟΤΟ Α.Ε. ΕΤΑΙΡΕΙΑ LEASING

11 Επομένως: Το Leasing είναι μια συμφωνία κατά την οποία ο ιδιοκτήτης ενός πράγματος κινητού ή ακινήτου, επιτρέπει σε κάποιον άλλον να το χρησιμοποιήσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, καταβάλλοντας το συμφωνημένο ενοίκιο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ Ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει αναπτυξιακό και εκσυγχρονιστικό σκοπό. Ο αναπτυξιακός της σκοπός διακρίνεται από την προσφορά στο μισθωτή μιας επιπλέον μορφής χρηματοδότησης, του προσφέρει δηλαδή έναν εναλλακτικό τρόπο δανειοδότησης χωρίς όμως να υποκαθιστά τις υπάρχουσες παραδοσιακές μεθόδους. Δίνεται επομένως στον επενδυτή η δυνατότητα επιλογής προκειμένου να καλύψει τις επενδυτικές του ανάγκες. Ενώ ο εκσυγχρονιστικός του σκοπός φαίνεται από τη δυνατότητα της εκμισθώτριας εταιρείας να προμηθεύει και να ανανεώνει διαρκώς το μισθωτή με τεχνολογικό εξοπλισμό. Η προώθηση των επενδύσεων με κίνητρα αναπτυξιακά για επέκταση και ο εκσυγχρονισμός των επιχειρήσεων για αύξηση της παραγωγικότητας είναι η φιλοσοφία στην οποία βασίστηκε ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης 3. Οι επενδυτικές δραστηριότητες, μπορούν να επεκταθούν μέσω του θεσμού της χρηματοδοτικής μίσθωσης 4. Δίνεται η δυνατότητα απόκτησης τεχνολογικού εξοπλισμού σε γεωργικές βιομηχανίες, συνεταιρισμούς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις με τη 2 Εθνική Τράπεζα. 3 Σε πολλές χώρες, όπου ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης εφαρμόστηκε, αναπτύχθηκε με γρήγορους ρυθμούς και ξεπέρασε πολλές φορές κάθε πρόβλεψη. Αυτό οφείλεται στο ότι ο θεσμός ήρθε να συμπληρώσει και να καλύψει ορισμένα χρηματοδοτικά κενά στη γρήγορη και συνεχώς εξελισσόμενη βιομηχανική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών. 4 Η επέκταση των επενδύσεων μπορεί να γίνει είτε στο δημόσιο, είτε στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως στον βιομηχανικό και γεωργικό καθώς επίσης και στις μικρομεσαίες και μεταποιητικές επιχειρήσεις

12 χρηματοδοτική μίσθωση αφού είναι δύσκολο να διαθέτουν ίδια κεφάλαια ενώ ταυτόχρονα δεν διαθέτουν δανειοληπτική ικανότητα. 1.2 ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ Το financial leasing ως μια μέθοδος χρηματοδότησης στη σύγχρονη μορφή του πρωτοεμφανίσθηκε στις ΗΠΑ, πρώτα με τη γενική μορφή του sale and lease back σε ακίνητα στη δεκαετία του 1930 και έπειτα στη γνωστή και πλέον εξελιγμένη μορφή του leasing σε κινητό εξοπλισμό στη δεκαετία του Στη διάρκεια λοιπόν της δεκαετίας του 1950 η χρηματοδοτική μίσθωση ήρθε να συμπληρώσει τα χρηματοδοτικά κενά που υπήρχαν στην ταχεία βιομηχανική και συνεπώς μεταπολεμική ανάπτυξη. Υποστηρίζεται η άποψη ότι οι μορφές του leasing ανευρίσκονται ακόμη παλαιότερα στα αρχαία δίκαια των Σουμέριων, της Αιγύπτου 5 και της Ελλάδας. Κάτι τέτοιο βέβαια θα μπορούσε να ισχύει μόνο στην περίπτωση της μίσθωσης. Άλλωστε μόνο η λέξη lease έχει ελληνικές ρίζες (6). Επίσης η δομή και η λειτουργία της πρώτης μορφής αυτής του sale and lease back με την οποία πρωτοεμφανίσθηκε ο θεσμός συγγενεύει με το θεσμό της «πράσεως επί λύσει» του αρχαίου ελληνικού δικαίου, το οποίο κατά την ελληνιστική περίοδο έγινε γνωστό και «ώνης επί πίστει» και έτσι μεταφυτεύθηκε στο αρχαίο ρωμαϊκό δίκαιο με τη μορφή της fiducia cum creditore contracta. Παρά τις όποιες διαφορές οι αρχαίοι αυτοί θεσμοί 5 Στην Αίγυπτο το π.χ, κατά τη διάρκεια της δυναστείας του MENES καταρτίσθηκε μια πράξη με την οποία ένας κτηματίας εκμίσθωνε σε άλλους έκταση γής μαζί με όλο τον εξοπλισμό, τους δούλους και τα κοπάδια των ζώων έναντι περιοδικών καταβολών, εποχιακά ή ακόμη και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. 6 Το ρήμα lease προέρχεται από το λατινικό laxare που σημαίνει και λύω (vincula= τα δεσμά λύω) το ίδιο όπως και το αντίστοιχο ελληνικό. Την ίδια έννοια είχε και η «πράσις επί λύσει» δηλαδή πώληση που ταυτόχρονα συμφωνήθηκε η «λύσις» της στη συνέχεια με επάνοδο της κυριότητας του οφειλέτη σε εμπρόθεσμη και κανονική ικανοποίηση από αυτόν του δανειστή. Φυσικά η ετυμολογική αυτή σύμπτωση των δύο ρημάτων, λύειν και lease, δεν επεκτείνεται και στους θεσμούς, αυτούς καθεαυτούς, αφού στον πρώτο η «λύσις» συνιστούσε την τελευταία απλώς πράξη της δικαιοπραξίας σε ομαλή εξέλιξη της, ενώ στο δεύτερο με τον όρο lease νοείται αυτή η ίδια η δικαιοπραξία και το συνιστώμενο με αυτή δικαίωμα

13 λειτουργούσαν πανομοιότυπα. Ο πιστωτής δηλαδή για την εξασφάλιση της απαίτησης του αποκτούσε την κυριότητα του μισθίου, κινητού ή ακινήτου, του οφειλέτη το οποίο του επέστρεφε μετά την εξόφληση του χρέους, με ταυτόχρονη συμφωνία να παραμείνει το μίσθιο στην κατοχή του. Στο αγγλοσαξονικό δίκαιο, ο όρος lease, αρχικά υποδήλωνε εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο, και που με αυτό ο δικαιούχος γινόταν προσωρινός κύριος του ακινήτου έναντι αντιπαροχής, έχοντας αφενός το δικαίωμα της παραπέρα παραχώρησης του σε leasing έως τη λήξη του συμφωνημένου χρονικού διαστήματος καθώς και όλα τα βάρη, έξοδα και κινδύνους που επιβάλλονται σε αυτόν. Είναι φανερή επομένως η ομοιότητα του παλαιού αυτού θεσμού με το θεσμό της επικαρπίας (7) ο οποίος είναι σε χρήση στην Ηπειρωτική Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι ο θεσμός αυτός εγκαταλείφθηκε αφότου διαμορφώθηκε ικανοποιητικά από τους Ρωμαίους το ενεχυριακό δίκαιο, επανεμφανίσθηκε ύστερα από το πέρασμα πολλών αιώνων στα μεσαιωνικά κράτη κάτω από τη σφοδρή πίεση των συναλλαγών. Στη συνέχεια αναγνωρίστηκε και διαμορφώθηκε στη Γερμανία ο θεσμός της Sicherungsubereignung, ο οποίος λειτουργούσε πανομοιότυπα με αυτόν της fiducia. Παρόλα αυτά ως πρώτη εφαρμογή του leasing θεωρήθηκε εκείνη που πραγματοποιήθηκε το 1936 από την εταιρία της Καλλιφόρνιας των ΗΠΑ Safeway Stores Inc.με τη μορφή του sale and lease back αν και παραπλήσιες χρηματοδοτικές πράξεις φαίνεται να είχαν ήδη προηγηθεί στη Βρετανία από τα τέλη του περασμένου αιώνα. Συγκεκριμένα, η εταιρία αυτή ανήγειρε ένα πολυκατάστημα, το οποίο στη συνέχεια το πούλησε σε ομάδα επενδυτών με ταυτόχρονη παραχώρηση του σε αυτήν εκ μέρους τους σε Leasing για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η μέθοδος αυτή έγινε στη συνέχεια ευρέως γνωστή και πήρε ιδιαίτερα μεγάλη έκταση από τα τέλη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, με αγοραστές ασφαλιστικές κυρίως εταιρίες οι οποίες με τον τρόπο αυτό μπορούσαν να επενδύσουν με ασφάλεια και επικερδώς σε ακίνητα τις αποταμιεύσεις τους. Έτσι από την απλούστερη αυτή μορφή με την οποία έκανε την 7 Το δικαίωμα της επικαρπίας διαφέρει κυρίως εξαιτίας του κανόνα του αμεταβίβαστου συμβατικά ή με αιτία θανάτου. Στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο αντίστοιχος της θεσμός είναι το life interest

14 εμφάνιση του το Financial Leasing δεν δυσκολεύτηκε στη συνέχεια να προσαρμοστεί και σε πολυπλοκότερους συνδυασμούς. Το φράγμα του Ατλαντικού ξεπεράστηκε γρήγορα και μια σειρά από τραπεζικά συγκροτήματα όπως η Bank of America και η Citicorp έκαναν το πρώτο βήμα και δημιούργησαν γέφυρες για την εξάπλωση των θυγατρικών. Όπως ήταν αναμενόμενο φθάνοντας πρώτα στη Βρετανία και έπειτα στις υπόλοιπες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης, δεν άργησε ο θεσμός αυτός να ριζωθεί και να αναπτυχθεί. Παρόλες τις διαφορές στα δίκαια των διαφόρων χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης η εξέλιξη του θεσμού ακολούθησε μια ραγδαία πορεία. Εκείνο όμως που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι ότι εδώ κρίθηκε πως θα έπρεπε ο θεσμός αυτός να υπάγεται σε μία ιδιαίτερη νομοθετική ρύθμιση, αναφορικά κυρίως με τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες ορισμένα νομικά πρόσωπα θα μπορούσαν να διενεργούν τις χρηματοδοτήσεις του είδους, τη θέση ενός φορολογικού και λογιστικού πλαισίου για τα συμβαλλόμενα μέρη και επιπλέον τη θέση σε καθεστώς δημοσιότητας και δικαιοπραξίας, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος κυριότητας του χρηματοδοτικού οίκου. Έτσι αρχικά στη Γαλλία έγινε προσπάθεια προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος της πτώχευσης του μισθωτή, διακρίνοντας τη διαφορετικότητα του θεσμού αυτού από άλλους που συνηθίζονται να συνομολογούνται για διαφύλαξη της κυριόητας του πωλητή. 1.3 ΕΞΕΛΙΞΗ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ LEASING Ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης, ως μια νέα τεχνική για την χρηματοδότηση των επιχειρήσεων έχει καθιερωθεί διεθνώς και ένας μεγάλος αριθμός επενδύσεων διενεργείται μέσω αυτού. Τις τελευταίες δεκαετίες η εξέλιξη του και η εγκαθίδρυση του στο επενδυτικό κοινό είναι ραγδαία και αυτό οφείλεται τόσο στην ενημέρωση, όσο και στα πλεονεκτήματα που διαθέτει έναντι άλλων μορφών χρηματοδότησης. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι περίπου το 35% των τραπεζικών χρηματοδοτικών πράξεων γίνεται με τι μέθοδο του Leasing, ενώ ο αριθμός των εταιριών

15 που παρέχουν χρηματοδοτικές μισθώσεις ανέρχεται σε περίπου. Στη χώρα μας παρά το γεγονός ότι θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, λειτουργεί μια 15ετία, και βρίσκεται ακόμη σε «νηπιακή φάση», έχει γίνει γρήγορα αποδεκτό καλύπτοντας το 6% με προοπτική να φθάσει στο 8% λόγω των σημαντικών ωφελειών και των πλεονεκτημάτων που προσφέρει στους επενδυτές. Επίσης η νέα μορφή του θεσμού που ψηφίστηκε στη χώρα μας στις 8/2/99 το Leasing ακινήτων είναι αναμφισβήτητα ένα ασυναγώνιστο χρηματοδοτικό εργαλείο. Βέβαια η πλειοψηφία του επιχειρηματικού κόσμου αναμένεται να τηρεί μια στάση αναμονής προκειμένου να παρακολουθήσει στενά την πρακτική εφαρμογή του νέου προϊόντος. Πέραν αυτών το Leasing ακινήτων πρόκειται να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής της ήδη αυξημένης κίνησης των εταιριών χρηματοδοτικής μίσθωσης

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΓΕΝΙΚΑ Το leasing απέδειξε κατά την πορεία του στο χρόνο ότι είναι ένας ευέλικτος θεσμός, ο οποίος μπορεί και προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις τις οποίες καλείται να ικανοποιήσει. Έτσι το Leasing προσέλαβε το χαρακτήρα ενός ελαστικού συμβατικού μορφώματος, που έδινε τη δυνατότητα στους συμβαλλόμενους να προσδιορίζουν κατά βούληση τους όρους και το περιεχόμενο του. Επομένως δεν υπάρχει ένας ορισμός που να περικλείει όλες τις ιδιαιτερότητες του θεσμού αυτού. Παρόλα αυτά αν σταθούμε στα βασικά στοιχεία που προκύπτουν από το περιεxόμενο της σύμβασης leasing, θα διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες, σε διάφορες παραλλαγές με κύρια όμως χαρακτηριστικά την κυριότητα του πράγματος, τη μίσθωση και τη χρηματοδότηση. Έτσι έχουμε : Τη ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ (OPERATING LEASING) Τη ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ( FINANCIAL LEASING)

17 2.1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Η διαχειριστική μίσθωση ή αλλιώς λειτουργικό leasing (8), είναι η πρώτη μορφή με την οποία έκανε την εμφάνιση του το leasing και αναφέρεται στην εκμίσθωση οικονομικών αγαθών, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι βραχυπρόθεσμες ανάγκες του μισθωτή. Με το operating leasing παρέχονται προς εκμίσθωση, προϋπάρχοντα συγκεκριμένα αγαθά όπως αυτοκίνητα, βαγόνια σιδηροδρόμων, εμποροκιβώτια, υπολογιστές κ.λ.π. για την κάλυψη των αναγκών εκμετάλλευσης του μισθωτή. Η χρονική διάρκεια, βέβαια της μίσθωσης είναι περιορισμένη και στη συνέχεια επιστρέφεται το μίσθιο για παραπέρα εκμίσθωση. Επομένως στη διεθνή συναλλακτική πρακτική, μπορούμε να πούμε ότι εκμισθωτής είναι είτε ο ίδιος ο κατασκευαστής του αγαθού, είτε μια ανεξάρτητη από αυτόν εξειδικευμένη επιχείρηση ( εταιρεία leasing). Μισθωτής μπορεί να είναι μια επιχείρηση (ένας επαγγελματίας) που αποβλέπει στην εκμετάλλευση κεφαλαιουχικών αγαθών, ή ένας ιδιώτης που ενδιαφέρεται για τη χρήση καταναλωτικών αγαθών. Στο επίκεντρο της διαχειριστικής μίσθωσης βρίσκεται το ενδιαφέρον του εκάστοτε μισθωτή για προσωρινή μόνο χρήση του μισθίου- αγαθού. Συνακόλουθα και η διάρκεια της σύμβασης αυτής όπως προείπαμε συμφωνείται να είναι βραχύχρονη ή καθορίζεται ως αόριστη, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στο μισθωτή για ελεύθερη καταγγελία. Κατά την επιλογή από το μισθωτή της σύμβασης του operating leasing 9, αντιλαμβανόμαστε ότι έχει ήδη αποφασίσει να μην 8 Ο όρος λειτουργικό leasing προτάθηκε κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στη Βουλή και υιοθετήθηκε εδώ ως πλέον πρόσφορη απόδοση του όρου «operating». Βλ. πρακτικά Βουλής συνέδρ. Θ , σ. 290, 295. Ο Μάζης σ.32, χρησιμοποιεί τον όρο «επιχειρησιακή μίσθωση» που όμως προκαλεί ίσως την εντύπωση ότι αφορά μόνο επιχειρήσεις. Εξάλου ο όρος «μικτή χρηματοδοτική μίσθωση» που χρησιμοποιεί ο Γεωργιάδης και ακολουθεί ο Παπαποστόλου, αποτελεί απόδοση που δεν διαφοροποιεί επερκώς το operating με το financial leasing, έτσι και Μάζης σ.33, υποσ Βλ. αναλυτικά για το operating leasing Γεωργιάδη, Νέες Μορφές Συμβάσεων, σ.34-35, Παπαποστόλου ΝοΒ 1988, σ.156, Μητσίοπουλο,σ. 24, Μάζης, σ , και Παπαρσενίου σ

18 προβεί σε μια μόνιμη επένδυση η οποία θα προϋπέθετε τη δέσμευση των κεφαλαίων του. Έτσι ο εκμισθωτής προκειμένου να αποσβέσει το συνολικό κόστος της κατασκευής ή αντίστοιχα της αγοράς του μισθίου αγαθού και να εξασφαλίσει ταυτόχρονα κάποιο κέρδος, είναι υποχρεωμένος να προβαίνει σε διαδοχικές εκμισθώσεις του ιδίου αγαθού. Το περιεχόμενο της σύμβασης operating leasing δεν εξαντλείται μόνο στην προσφορά της χρήσης του αγαθού, αλλά περιλαμβάνει και άλλες δευτερεύουσες πτυχές όπως την τεχνική συντήρηση, τις όποιες επιδιορθώσεις αυτό απαιτεί καθώς και την ασφάλιση του 10. Έτσι στη διαχειριστική μίσθωση η επενδυτική απόφαση βαραίνει τον εκμισθωτή, ο οποίος φέρει και τον κίνδυνο μιας λανθασμένης επένδυσης αν δεν βρεθούν αρκετοί ενδιαφερόμενοι για τη χρήση του αγαθού. Ο κίνδυνος αυτός είναι βασικό χαρακτηριστικό του operating leasing και ταυτόχρονα καίριο σημείο διάκρισης από το financial leasing. Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι τα κύρια χαρακτηριστικά της διαχειριστικής μίσθωσης είναι τα εξής: 1. Ο εκμισθωτής στη διαχειριστική μίσθωση προβαίνει σε εκμίσθωση του μηχανολογικού εξοπλισμού για περιορισμένη χρονική διάρκεια. 2. Η μίσθωση μπορεί να διακοπεί με απλή προειδοποίηση του μισθωτή ακόμη και πριν τη λήξη της συμφωνημένης χρονικής περιόδου. 3. Ο εκμισθωτής φέρει την υποχρέωση για τη συντήρηση και την ασφάλιση του μισθίου. 4. Το ύψος των μισθωμάτων που καλείται να πληρώσει ο μισθωτής δεν είναι απαραίτητο να καλύπτει όλο το κόστος του μισθίου. 2.2 FINANCIAL LEASING Η χρηματοδοτική μίσθωση σε αντίθεση με τη διαχειριστική μίσθωση, είναι μια μορφή χρηματοδότησης η οποία συνδυάζει άριστα 10 Γεωργιάδης, Νέες Μορφές Χρηματοδοτησης, σ

19 τον τραπεζικό δανεισμό και τη μίσθωση κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. Στη χρηματοδοτική μίσθωση ο εκμισθωτής αποβλέπει να αποσβέσει όλο το κόστος του μηχανολογικού εξοπλισμού με μία μόνο μακρόχρονη συμφωνία από ένα μόνο μισθωτή, στον οποίο δίνεται και το δικαίωμα αγοράς του μισθίου μετά τη λήξη της σύμβασης. Το ποσό της μίσθωσης που καλείται να πληρώσει ο μισθωτής καλύπτει όλο το κόστος του μισθίου και εντάσσεται σε πλήρη τοκοχρεωλυτική διαδικασία. Έτσι με καταβολή των μισθωμάτων πραγματοποιείται ολική απόσβεση της αξία του μισθίου, ενώ το συνολικό κόστος των μισθωμάτων υπερβαίνει την αξία του. Επίσης ο εκμισθωτής δεν φέρει την υποχρέωση να παρέχει υπηρεσίες συντήρησης και ασφάλισης για τα πάγια στοιχεία του εξοπλισμού. Αυτό είναι συνήθως υποχρέωση του μισθωτή. Επιπρόσθετα η μίσθωση δεν μπορεί να διακοπεί από τον μισθωτή πριν τη λήξη της συμφωνημένης χρονικής περιόδου που αναγράφεται στη σύμβαση. Στη χρηματοδοτική μίσθωση ο μισθωτής είναι αυτός που επιλέγει τον προμηθευτή αλλά και το αντικείμενο της μίσθωσης ΜΟΡΦΕΣ FINANCIAL LEASING Το financial leasing έχει αρκετές μορφές από τις οποίες οι συνηθέστερες είναι: Direct Leasing Sale and LeaseBack Leverage Leasing Conditional Sale Lease Vendor Leasing Master Lease Line Off Shore Lease Ας δούμε αναλυτικότερα για το κάθε ένα ξεχωριστά

20 ΑΜΕΣΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Το Direct Leasing ( Άμεση Μίσθωση) είναι μια διμερής σχέση 11, υπάρχει δηλαδή ο κατασκευαστής- εκμισθωτής του παγίου στοιχείου και ο μισθωτής. Σε πολλές περιπτώσεις η σχέση αυτή μπορεί να κάνει την εμφάνιση της και ως τριμερής, να εμπλέκεται δηλαδή, εκτός των προηγούμενων δύο, και η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης η οποία είναι ανεξάρτητη από τον κατασκευαστή. Στην άμεση μίσθωση ο εκμισθωτής έχει ορισμένες υποχρεώσεις έναντι του μισθωτή. Αναλαμβάνει τη συντήρηση των πάγιων στοιχείων, ειδικής τεχνολογίας, όπως ηλεκτρονικοί υπολογιστές, μηχανές γραφείου κ.α..σε άλλα πάγια στοιχεία, τα οποία δεν θεωρούνται ειδικής τεχνολογίας, την υποχρέωση της συντήρησης την έχει ο μισθωτής έναντι του εκμισθωτή. Τέτοια μηχανήματα θεωρούνται τα αυτοκίνητα, αγροτικά μηχανήματα κ.α.. ΠΩΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΜΙΣΘΩΣΗ Η μορφή Sale and LeaseBack (Πώληση και επαναμίσθωση) διευκολύνει πολύ τις επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν χρηματοδοτήσει την αγορά των παγίων τους με βραχυπρόθεσμο δανεισμό και όχι με μακροπρόθεσμο, ο οποίος ορθολογικά επιβάλλεται. Καταλήγουν επομένως να πουλήσουν τον εξοπλισμό τους σε μια εταιρεία Leasing, υπό τον όρο της επαναεκμίσθωσης του στην ίδια επιχείρηση, αφού ο εξοπλισμός θεωρείται απαραίτητος για την παραγωγική της διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο ο μισθωτής συνεχίζει την οικονομική εκμετάλλευση του μηχανήματος πληρώνοντας τα ρυθμιζόμενα μισθώματα, ενώ η κυριότητα του μηχανήματος έχει πλέον περάσει στον εκμισθωτή. ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Το Leverage Leasing (Συμμετοχική Χρηματοδοτική Μίσθωση), αποτελείται από τέσσερα μέρη τον κατασκευαστή ή προμηθευτή του μισθίου, τον εκμισθωτή, τον μισθωτή και έναν χρηματοδοτικό οργανισμό( Τράπεζα). Τα τέσσερα αυτά μέρη συμμετέχουν αναλογικά και μπορεί να 11 Π. Χατζηπαύλου, Β. Γόντικα, 1982, σ

21 είναι και περισσότερα καμιά φορά. Η συμμετοχική Μίσθωση χρησιμοποιείται συνήθως όταν πρόκειται για μεγάλης αξίας μίσθιο όπως πλοία, αεροπλάνα, τραίνα κ.α..το Leverage Leasing έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση του το 1963 από την United States Leasing International, για εξοπλισμό αεροπορικών εταιριών και σιδηροδρόμων. ΠΩΛΗΣΗ- ΜΙΣΘΩΣΗ ΥΠΟ ΟΡΟΥΣ Η μορφή της χρηματοδοτικής μίσθωσης Conditional Sale Lease ( Πώληση- Μίσθωση υπό όρους) έχει μια ιδιαιτερότητα, δηλαδή ενώ ακολουθείται τυπικά η διαδικασία και οι όροι της μίσθωσης, καταλήγει σε πώληση και εμμέσως αναγνωρίζονται οι όροι της πώλησης. Η μορφή αυτή προωθείται ιδιαίτερα διότι επωφελούνται από τα πλεονεκτήματα της τα συμβαλλόμενα σε αυτήν μέρη, με φορολογικές απαλλαγές, επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις κ.α.. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΙΣΘΩΣΗΣ- ΠΩΛΗΣΗΣ Το Vendor Leasing (Πρόγραμμα Μίσθωσης- Πώλησης) χρησιμοποιείται ως «μέσο» προώθησης των πωλήσεων των κατασκευαστών- προμηθευτών. Οι αντιπρόσωποι εξοπλισμού, για να αυξήσουν τις πωλήσεις τους απευθύνονται σε εταιρείες Leasing, προκειμένου να τους επιτραπεί να προσφέρουν άμεση χρηματοδότηση με τη μορφή Direct Leasing ή με τη μορφή Conditional Sale Lease. Με αυτά τα προγράμματα των κατασκευαστών εγκρίνεται η πίστωση του μισθωτή και του παραδίδεται ο εξοπλισμός προς εκμετάλλευση με τους προβλεπόμενους όρους. Ο εκμισθωτής από την πλευρά του πληρώνει τον κατασκευαστή και υποχρεώνεται να εισπράττει τα μισθώματα από το μισθωτή. Ο εκμισθωτής μπορεί να προσφέρει στον κατασκευαστή υπηρεσίες σε θέματα διαφήμισης και προώθησης. ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΜΙΣΘΩΣΗΣ Η μορφή αυτή της χρηματοδοτικής μίσθωσης το Master Lease Line (Ειδική Μορφή Μίσθωσης) επιτρέπει στον μισθωτή να αποκτήσει σταδιακά τον εξοπλισμό, χωρίς να έχει την υποχρέωση διαπραγμάτευσης

22 νέου συμβολαίου για κάθε στάδιο ή είδος εξοπλισμού. Επομένως η διαπραγματεύσεις γίνονται για όλη τη χρονική διάρκεια και για όλη τη σειρά των μηχανημάτων. ΔΙΕΘΝΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗ Μια άλλη διάκριση της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι αυτή που γίνεται πέρα από τα γεωγραφικά όρια μια χώρας. Έτσι έχουμε τη μορφή Off Shore Lease ( Διεθνής Μίσθωση). Η Διεθνής Μίσθωση απευθύνεται κυρίως σε βιομηχανικές επιχειρήσεις που χρειάζονται κεφαλαιουχικό εξοπλισμό και συγκεκριμένα αντικείμενα μεγάλης αξίας όπως πλοία, αεροπλάνα κ.α.. Στην περίπτωση αυτή ο μισθωτής και η εταιρεία Leasing είναι εγκατεστημένοι σε διαφορετικές χώρες και άρα παρουσιάζονται δυσεπίλυτα προβλήματα εξαιτίας του διαφορετικού δικαίου που αυτοί υπάγονται. Το «δίκαιο της σημαίας» είναι αυτό που τελικά καθορίζει ποιας χώρας το δίκαιο θα εφαρμοστεί Μάζης, Η Χρηματοδοτική Μίσθωση, 1999, σ. 19, υποσ

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο κεφάλαιο της ιστορικής ανασκόπησης, ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης, εμφανίστηκε αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια έγινε παγκοσμίως γνωστός. Η μορφή αυτή χρηματοδότησης χρησιμοποιείται σαν μια εναλλακτική και συμπληρωματική μέθοδος, απόκτησης πάγιων στοιχείων, χωρίς όμως να υποκαθιστά τις παραδοσιακές μεθόδους (δανεισμό). Η χρηματοδοτική μίσθωση κατοχυρώνεται με μια σύμβαση μεταξύ του εκμισθωτή και του μισθωτή. Η εκμίσθωση του πάγιου στοιχείου γίνεται με τα μισθώματα, τα οποία υπολογίζονται σαν να είναι τοκοχρεωλυτικές δόσεις ενός δανείου και είναι ανάλογα της αξίας του μισθίου. Στα μισθώματα συνυπολογίζεται και όλο κόστος της μίσθωσης (τόκοι, πληθωρισμός, λειτουργικά έξοδα, αποσβέσεις κ.λ.π.). Η σύμβαση της χρηματοδοτικής μίσθωσης γίνεται για μια ορισμένη χρονική διάρκεια η οποία είναι ανάλογη της διάρκειας ζωής του μισθίου. Εάν μετά τη λήξη της σύμβασης της χρηματοδοτικής μίσθωσης υπάρχει υπολειμματική αξία, τότε το μίσθιο γίνεται αντικείμενο νέας διαπραγμάτευσης με άλλους ή νέους όρους ή μπορεί να πουληθεί στον μισθωτή. Μέχρι τη λήξη της σύμβασης το μίσθιο ανήκει στον εκμισθωτή. Δηλαδή τη νομική κυριότητα του πράγματος την έχει ο εκμισθωτής ενώ ο μισθωτής έχει την οικονομική εκμετάλλευση. Ο μισθωτής δεν φέρει την υποχρέωση για παροχή εμπράγματης ασφάλισης, έχει όμως ευθύνη για οποιαδήποτε τυχαία καταστροφή ή χειροτέρευση του μισθίου. Οι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης κυμαίνονται για τα μεν κινητά μηχανήματα από 3 7 χρόνια, ενώ για τα ακίνητα πάγια στοιχεία από 7 20 χρόνια

24 3.1 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΙΝΗΤΩΝ Στην Ελλάδα εισήχθη με το ν.1665/1986, αρχικά σε κινητά και αργότερα με το άρθρο 11 του ν. 2367/1995 σε ακίνητα. Η νομοθετική αυτή επέμβαση θα μπορούσε να θεωρηθεί περιττή, αφού σε κανένα εμπόδιο δεν θα μπορούσε να σταθεί καμία από τις δύο συμβάσεις. Η πώληση δηλαδή από προμηθευτή σε χρηματοδοτικό οίκο- εταιρεία Leasing αλλά και η μίσθωση από αυτήν σε επενδυτή. Υπήρχαν όμως σοβαροί λόγοι που επέβαλλαν τη νομοθετική παρέμβαση, σημαντικά εμπόδια νομικής φύσεως, τα οποία ακόμη και αν δεν αχρήστευαν τελείως το θεσμό, θα καθιστούσαν προβληματική τη λειτουργία του. Ένα τέτοιο σοβαρό εμπόδιο προκύπτει από τη διάταξη του άρθρου 1 παράγραφος 2 του ν. 4112/1929, σύμφωνα με την οποία, χάνεται η κυριότητα και κάθε εμπράγματο δικαίωμα σε μηχάνημα όταν αυτό τοποθετείται μόνιμα σε ακίνητο. Έτσι η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης χάνει την ασφάλεια της. Επίσης θα μπορούσε να κινδυνεύσει και σε άλλες περιπτώσεις, αν δηλαδή μεταβιβαζόταν η κυριότητα του πράγματος σε τρίτο πρόσωπο, καθώς και η περίπτωση ενεχυρίασης υπέρ τρίτου. Επιπλέον, το δικαίωμα της κυριότητας του εκμισθωτή θα κινδύνευε, αν ο μισθωτής έφτανε σε οικονομικό μαρασμό (πτώχευση), όπου εδώ ο θεσμός κινδυνεύει εκ θεμελίων πλέον. Πέρα όμως από τα νομικά εμπόδια τα οποία επιδιώχθηκε να εξαληφθούν, υπήρχαν και άλλοι λόγοι για να ασκηθεί νομοθετικά παρεμβατική πολιτική. Η χρησιμότητα του Leasing στην Εθνική Οικονομία ήταν σημαντική και επομένως καθίσταται επιτακτική ανάγκη η ομαλή ανάπτυξη του θεσμού, αφενός διότι οι εξειδικευμένες εταιρείες Leasing εκτελούν εργασίες παρόμοιες με αυτές των Τραπεζών, αφετέρου για να καθιερωθεί ένα σταθερό λογιστικό και φορολογικό πλαίσιο μέσω του οποίου θα δίνονται κίνητρα κυρίως από φοροαπαλλαγές. Στο άρθρο 1 του ν. 1665/1986 δεν διατυπώνεται ο ορισμός της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης, αλλά απλά αναφέρονται ορισμένα

25 χαρακτηριστικά καθώς και οι όροι που θα τεθούν για τη σύναψη της. Αρχικά η διάταξη αυτή, πριν ακόμη γίνει επέκταση του Leasing σε ακίνητα, διατυπωνόταν ως εξής: 1. «Με τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης η κατά το άρθρο 2 εταιρεία υποχρεούται να παραχωρεί έναντι μισθώματος τη χρήση κινητού πράγματος που προορίζεται για την επιχείρηση ή το επάγγελμα του αντισυμβαλλομένου της 13, παρέχοντας του συγχρόνως το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Ο μισθωτής έχει τη δυνατότητα να ασκήσει το δικαίωμα αγοράς και πριν τη λήξη του χρόνου. 2. «Αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να είναι και κινητό που αγόρασε προηγουμένως η εταιρία Leasing από το μισθωτή.» Ειδικότερα δεν αναφέρεται η περίπτωση του direct leasing, αν δηλαδή μπορεί η εκμισθώτρια εταιρία να είναι και κατασκευάστρια του προς εκμίσθωση πράγματος. Μια τέτοια περίπτωση όμως ανατρέπεται από το άρθρο 2 του ίδιου νόμου όπου ορίζεται ότι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορούν να ενεργούν μόνο εταιρείες οι οποίες συνίστανται για αυτό το σκοπό. Επομένως δεν μπορούν να ασκούν παράλληλα οποιοδήποτε άλλο έργο, όπως αυτό του παραγωγού. Παρόλα αυτά,και αυτό είναι μια ιδιορρυθμία του ελληνικού νόμου, μια κατασκευάστρια κεφαλαιουχικών αγαθών εταιρεία μπορεί να συστήσει μια Χρηματοδοτική Εταιρεία, η οποία θα αποκτά από εκείνη τα πράγματα που κατασκευάζει, με αποκλειστικό σκοπό την παραχώρηση σε χρηματοδοτική μίσθωση. Η ύπαρξη της τριγωνικής σχέσης που δημιουργείται με την παρεμβολή τρίτων προμηθευτών, είναι μια ακόμη ιδιαιτερότητα του ελληνικού νόμου. Δηλαδή οι προμηθευτές από τους οποίους η εταιρεία Leasing αποκτά κάθε φορά τα προς εκμίσθωση υλικά, τα οποία μπορεί να έχουν αποκτηθεί από πριν, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εισφορά σε είδος από μέτοχο της. Έστω ότι έχουμε μια χρηματοδοτική μίσθωση τρακτέρ από εταιρεία Leasing και το οποίο έχει αποκτήσει με τον τρόπο 13 Μάζης, Η Χρηματοδοτική Μίσθωση, 1999,σ.88, υποσ. 203α

26 αυτό από τον προμηθευτή, στην προκειμένη περίπτωση από κατασκευάστρια μέτοχο της επιχείρησης. Τέλος η κάλυψη του θεσμού αυτού από νομικής πλευράς προβλέπει ουσιαστικά τέσσερις τομείς, δηλαδή: 1. Την ιδιοκτησία του εξοπλισμού και την κάλυψη των μερών που εμπλέκονται από κινδύνους αστικής και ποινικής ευθύνης. 2. τα φορολογικά θέματα και την ασφάλεια των πάγιων στοιχείων. 3. Τους όρους της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης 4. Τις εμπράγματες σχέσεις μεταξύ του μισθωτή, της εκμισθώτριας εταιρείας και του κατασκευαστή. Ανεξάρτητα όμως από τις όποιες ατέλειες και ιδιαιτερότητες του ελληνικού νόμου, σωστά περιορίστηκε σε ένα γενικό πλαίσιο με μόνη αναφορά ορισμένων γενικών κανόνων. Πιθανώς μια λεπτομερειακή παράθεση διατάξεων για καθεμιά από τις διαφορές του θεσμού, στη συνέχεια να θεωρούνταν απρόσφορες αφού το νέο αυτό μόρφωμα διέρχεται ακόμη το στάδιο της εξέλιξης και δεν έχει διαπλαστεί τελειωτικά 14. «Έτσι στο άρθρο 1 ορίζονται τα σχετικά με τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης και το αντικείμενο αυτής που μπορεί να είναι μόνο κινητά για επαγγελματική χρήση, με το άρθρο 2 ορίζονται τα σχετικά με την εκμισθώτρια εταιρεία, στο άρθρο 3 αναφέρονται τα σχετικά με τη διάρκεια της σύμβασης και τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του μισθωτή, στο άρθρο 4 έχουμε ότι αφορά το τύπο και τη δημοσιότητα της σύμβασης, στο άρθρο 5 τα σχετικά με τις επιτρεπόμενες ασφαλιστικές ρήτρες και τέλος με το άρθρο 6 οι φορολογικές απαλλαγές και οι σχετικές ρυθμίσεις στο φορολογικό και λογιστικό πλαίσιο.» Τα ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη λειτουργία του θεσμού σε συνδυασμό με τις ιδιορρυθμίες αυτού θα δούμε στα επόμενα κεφάλαια της εργασίας. 14 Μάζης, Η Χρηματοδοτική Μίσθωση, 1999, σ

27 3.1.1 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Με το άρθρο 11 του ν.2367/1995 εισήχθη και στην Ελλάδα ο θεσμός της χρηματοδοτικής μίσθωσης ακινήτων. Με τη εισαγωγή ρυθμίσεων και συμπληρώσεων προστέθηκαν άρθρα που αποσκοπούσαν σε ευνοϊκές φορολογικές διατάξεις και συγκεκριμένα για τη χρηματοδοτική μίσθωση αγροτικών εκτάσεων. Επιπλέον εισήχθησαν και παραπέρα τροποποιήσεις και συγκεκριμένα για τη μορφή του Leasing «sale and lease back» το οποίο ήταν απαγορευτικό αρχικά και ιδιαίτερα για τα ακίνητα. Με τις καινούριες αυτές διατάξεις δεν θεσπίστηκε κάποιο ξεχωριστό νομοθετικό πλαίσιο αλλά επιτεύχθηκε απλά επέκταση πάνω σε αυτά που μέχρι τότε ίσχυαν. Έτσι τώρα η χρηματοδοτική μίσθωση τροποποιημένη και συμπληρωμένη φέρει ενιαίες ρυθμίσεις για κινητά και ακίνητα με μοναδικές διακρίσεις μόνο εκεί που αναγκαστικά επιβάλλονται από τη φύση των ακινήτων. Η επέκταση του θεσμού της χρηματοδοτικής μίσθωσης και στα ακίνητα κρίθηκε απαραίτητη, ιδίως για την ανάκαμψη της στεγαστικής δραστηριότητας, η οποία βρίσκεται σε ύφεση τα τελευταία χρόνια εξαιτίας του υψηλού κόστους του χρήματος και της διαρκώς ανοδικής πορείας της αξίας των ακινήτων. Επιπλέον για την υποβοήθηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων κυρίως, αλλά και για τους επαγγελματίες η απόκτηση επαγγελματικής στέγης κρίνεται εξίσου απαραίτητη όσο και η απόκτηση μηχανολογικού εξοπλισμού. Το πλεονέκτημα από την επέκταση αυτή είναι η αποφυγή ζημίας που υφίσταται μια επιχείρηση ή επαγγελματίας κατά την αναγκαστική μεταβολή του χώρου της επαγγελματικής εγκατάστασης τους, η οποία προκαλείται με βάση τη νομοθεσία για τις επαγγελματικές μισθώσεις. Η δημιουργία αισθήματος ασφαλείας στους μισθωτές που συνάπτουν σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης από το λόγο ότι θα γνωρίζουν εκ των προτέρων εφόσον πληρώνουν κανονικά και εμπρόθεσμα τις από τη σύμβαση απορρέουσες υποχρεώσεις τους, δεν πρόκειται να εξαναγκασθούν προκειμένου να καταβάλουν υψηλότερο μίσθωμα από το συμφωνημένο αλλά ούτε να εγκαταλείψουν την επαγγελματική στέγη εξαιτίας ιδιόχρησης από μέρους

28 του εκμισθωτή. Τέλος με την νομοθετική κάλυψη της χρηματοδότησης ακινήτων, ευνοούνται αλυσιδωτά και άλλες πτυχές όπως η φθηνότερη απόκτηση ακινήτων μέσω στεγαστικών δανείων, αλλά και η εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης επαγγελματικής στέγης. 3.2 ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Αναφορικά τώρα με το περιεχόμενο της σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης θα πρέπει πέρα από τα στοιχεία των συμβαλλομένων (ονόματα, επαγγελματική δραστηριότητα, διεύθυνση κ.α.) να περιέχονται και όσα ορίζονται στα άρθρα 1 και 3 του νόμου. Συγκεκριμένα θα πρέπει να γίνει περιγραφή του κινητού ακινήτου που πρόκειται να παραχωρηθεί σε μίσθωση. Επίσης η διάρκεια της σύμβασης 15, το ύψος του μισθώματος, οι όροι της τμηματικής καταβολής του καθώς και οι επιλογές υπέρ του μισθωτή για την αγορά του μισθίου στο τέλος της σύμβασης ή η ανανέωση αυτής. Η διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν μπορεί να αφεθεί για αόριστο χρόνο αλλά θα πρέπει να οριστεί για ορισμένο χρόνο, όπως ρητά επιτάσσει το άρθρο 3, κάτι που ουσιαστικά είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την τμηματική αποπληρωμή της χρηματοδότησης. Φαινομενική μόνο εξαίρεση από τη διάταξη αυτή του νόμου προκειμένου δηλαδή να μην ορίζεται η διάρκεια είναι σε περιπτώσεις όπου το χρονικό διάστημα της σύμβασης είναι μικρότερο των τριών ή πέντε ετών. Όπως προείπαμε ουσιώδες στοιχείο είναι η αναφορά στη σύμβαση του επαγγέλματος του μισθωτή. Η παράλειψη του στοιχείου αυτού μπορεί να οδηγήσει ώστε να θεωρηθεί ανίσχυρη η σύμβαση ως χρηματοδοτική μίσθωση σύμφωνα με αδυναμία εφαρμογής του νόμου 1665/1986. Επιπλέον για την προστασία της εκμισθώτριας εταιρείας θα πρέπει να ορίζεται με ακρίβεια στη σύμβαση ο τόπος, το 15 Ως διάρκεια της σύμβασης όπως ορίζεται από το νομό είναι το διάστημα της ανέκλιτης περιόδου. Η option ανανέωσης της σύμβασης και επομένως η χρονική επέκταση της δεν περιλαμβάνεται στη ανέκλιτη περίοδο. Η έναρξη της ανέκλιτης περιόδου ταυτίζεται με το χρονικό σημείο σύναψης της δικαιοπραξίας

29 οίκημα, όπου θα τοποθετηθεί το μίσθιο 16. Κάθε μεταβολή, η οποία σχετίζεται με το είδος των πραγμάτων, τον προμηθευτή και γενικότερα στους όρους της παραγγελίας είναι ανίσχυρη χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση του μισθωτή επενδυτή. Επιπρόσθετα για τη διασφάλιση της εκμισθώτριας εταιρείας αλλά και του επενδυτή από κινδύνους όπως μελλοντικές αυξήσεις του πληθωρισμού ή διακύμανση της αξίας του εθνικού νομίσματος έναντι ξένων, επιτρέπεται η συνομολόγηση ρητρών επιτοκίου ή αξίας συναλλάγματος αλλά μόνο αν η εκμισθώτρια εταιρεία έχει αναλάβει κινητά που φέρουν υποχρέωση σε συνάλλαγμα. Τέλος νόμιμοι είναι και οι όροι που συνηθίζονται στις χρηματοδοτικές μισθώσεις αρχικά α) με κάθε έξοδο που καταβάλει η εκμισθώτρια εταιρεία κατά τη διάρκεια της σύμβασης θα της αποδίδεται αμέσως ή θα προστίθεται στα υπολειπόμενα μισθώματα, β) σε αντικανονική εκ μέρους του μισθωτή καθυστέρηση καταβολής των μισθωμάτων η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης θα δικαιούται να καταγγείλει τη σύμβαση και να προβεί στην αφαίρεση του μισθίου. 3.3 Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΟΤΤΑΒΑΣ Στην Οττάβα του Καναδά συνήλθε το Μάιο του 1988 διεθνής συνδιάσκεψη για το διεθνές Leasing, και στην οποία υιοθετήθηκε ένα σχετικό σχέδιο της σύμβασης του Unidroit 17. Η θέσπιση ενιαίων νομικών κανόνων, προκειμένου να ρυθμισθούν οι σχέσεις μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών και αυτών έναντι τρίτων, καθίστανται αναγκαία στο διεθνές Leasing. Στην περίπτωση δηλαδή όπου ο λήπτης- επενδυτής συνάπτει σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης με εταιρεία Leasing που είναι εγκατεστημένη σε χώρα του εξωτερικού. Βοηθάει δηλαδή την επίλυση των πολύπλοκων ζητημάτων που τότε δημιουργούνται και συνεπώς στην ομαλή εξέλιξη της συναλλαγής με παραπέρα ευεργετικές επιπτώσεις για την ανάπτυξη του θεσμού, αφού 16 Εφόσον βέβαια δεν πρόκειται για μέσο μεταφοράς ή άλλης φύσεως πράγματα που η κατά προορισμό χρήση τους δεν συναρτάται με ένα ορισμένο τοπικό σημείο. 17 Μάζης, Η Χρηματοδοτική Μίσθωση,1999, σ. 69, υποσ

30 αυτό οδηγεί στην ανάπτυξη των εξαγωγών μιας χώρας. Τα διάφορα ζητήματα τα οποία στο παρελθόν έδωσαν λαβή για αμφισβητήσεις και ταλαιπώρησαν στην πράξη, επιλύονται με τα όσα υιοθετήθηκαν και καταγράφηκαν στη διεθνή αυτή σύμβαση. Εύλογα επομένως αναμένεται ότι όσα κράτη προτίθενται να εισαγάγουν νομοθετικά το θεσμό, δεν θα απομακρυνθούν από τη ρύθμιση αυτή και θα φροντίσουν να την ακολουθήσουν, πόσο μάλλον τα κράτη που θα την υπογράψουν, προκειμένου να αποφευχθεί σύγκρουση με το εσωτερικό τους δίκαιο. Είναι φανερό λοιπόν ότι η διεθνής σύμβαση βοηθάει στην υιοθέτηση κοινών λύσεων από τη νομολογία των διαφόρων κρατών καθώς και στην ενοποίηση θετικών δικαίων. Στο προοίμιο αυτής της σύμβασης πέρα της αναγραφής των λόγων που την κατέστησαν αναγκαία, διακηρύσσονται και οι σκοποί που επιδιώκεται να εκπληρωθούν μέσω αυτής. Συγκεκριμένα ως λόγοι οι οποίοι επέβαλλαν τη θέσπιση των ενιαίων κανόνων, αναφέρονται, η παρεμβολή σημαντικών εμποδίων στο θεσμό, η μέριμνα για ισόρροπη εξυπηρέτηση των συμφερόντων όλων όσων εμπλέκονται στη συναλλαγή αυτή, καθώς και η ανάγκη προσαρμογής των κανόνων στις τριγωνικές σχέσεις που δημιουργούνται 18. Ο νομοθέτης στη περίπτωση αυτή ουσιαστικά επιβάλλει το μισθωτικό χαρακτήρα ως προέχοντα σε σχέση με εκείνον της πίστωσης προς χάρη του αδύνατου συμβαλλόμενου μέρους, που είναι ο μισθωτήςεπενδυτής. Επιπλέον οι συντάκτες της διεθνούς σύμβασης διαχωρίζουν τα συμβαλλόμενα μέρη σε δύο δικαιοπραξίες, οι οποίες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους αλλά δεν θεωρούνται ανεξάρτητες. Αυτό είναι κύριο χαρακτηριστικό του financial leasing και είναι αυτό που το διαχωρίζει από τη μίσθωση. Τέλος η καινοτομία βάση της οποίας ενεργεί η διεθνής σύμβαση πέρα του ότι είναι ιδιαίτερα διευκολυντική για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του μισθωτή, αλλά και της εταιρείας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ανατρεπτική από νομική άποψη. Δικαιολογείται όμως από 18 Μάζης, Η Χρηματοδοτική Μίσθωση,1999, σ. 72, υποσ

31 την ύπαρξη της τριγωνικής σχέσης, αφού η εταιρεία αποκτά μεν την κυριότητα του πράγματος, την οικονομική εκμετάλλευση όμως έχει μόνο επενδυτής που το επέλεξε

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Προκειμένου να εξετάσουμε το θεσμό της χρηματοδοτικής μίσθωσης θα πρέπει να αναφερθούμε στα μέρη από τα οποία αποτελείται η σύμβαση, ποιοι εμπλέκονται, τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ τους καθώς και τις ενέργειες που πρέπει να διεξάγει η εκμισθώτρια εταιρεία για να δεχθεί τη χρηματοδότηση μιας μισθώτριας επιχείρησης. 4.1 ΤΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ Στην εφαρμογή της χρηματοδοτικής μίσθωσης εμπλέκονται συνήθως τρία μέρη ο εκμισθωτής, ο μισθωτής και ο κατασκευαστής. Ο εκμισθωτής, είναι αυτός που οργανώνει, διαχειρίζεται και προωθεί τις δραστηριότητες της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Ο εκμισθωτής επενδύει ίδια ή ξένα (δανειακά) κεφάλαια και επωφελείται από τις προμήθειες και άλλα πλεονεκτήματα του θεσμού όπως οι αποσβέσεις, επιδοτήσεις επιτοκίων, φορολογικές απαλλαγές και οι επιχορηγήσεις των κεφαλαίων. Ο μισθωτής είναι αυτός που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά του μισθίου και αυξάνει την παραγωγή του μέσω του εξοπλισμού. Φέρει την υποχρέωση καταβολής μισθωμάτων χωρίς όμως να έχει την κυριότητα, ενώ δικαιούται να επιλέγει τον εξοπλισμό με τις προδιαγραφές που επιθυμεί. Ο προμηθευτής είναι το τρίτο πρόσωπο της σχέσης αυτής συγκεκριμένα είναι αυτός ο οποίος κατασκευάζει τον εξοπλισμό και στη

33 συνέχεια πουλά στον εκμισθωτή. Μέσω της χρηματοδοτικής μίσθωσης ο κατασκευαστής επιτυγχάνει την προώθηση των προϊόντων του με μαζικές πωλήσεις καθώς και τις ωφέλειες από την τεχνική συντήρηση του μηχανήματος. 4.2 ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ Η ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΙΟΥ Αναφορικά με τη νομική κυριότητα του μισθίου όπως προείπαμε αυτή ανήκει στον εκμισθωτή. Αυτός παραμένει τυπικά και νομικά ο ιδιοκτήτης του εξοπλισμού μέχρι τη λήξη της σύμβασης, το οποίο σημαίνει ότι σε περίπτωση πτώχευσης του μισθωτή, το μίσθιο επιστρέφει στον εκμισθωτή. Σε περιπτώσεις όμως μίσθωσης- πώλησης (sale and leaseback) ο μισθωτής θεωρείται ιδιοκτήτης του πράγματος και οι σχετικές ρυθμίσεις θεωρούνται ως έμμεσες πωλήσεις ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΚΜΙΣΘΩΤΗ ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ Ο εκμισθωτής προκείμενου να προβεί στην σύναψη σύμβασης θα πρέπει να συλλέξει ορισμένες πληροφορίες με τον υποψήφιο μισθωτήεπενδυτή. Θα πρέπει συνεπώς να υπάρχουν κάποια κριτήρια που θα πληρεί ο μισθωτής και αυτά είναι τα ακόλουθα: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Αν δηλαδή ο επενδυτής βάσει της οικονομικής του κατάστασης θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις των μισθωμάτων. Κάτι τέτοιο φαίνεται από τον ισολογισμό του και στην περίπτωση εταιρείας από τη ρευστότητα του μισθωτή(δείκτη ρευστότητας), τη συνέπεια του μισθωτή

34 σε ανειλημμένες υποχρεώσεις, το δείκτη δανεισμού ( δανειακά προς ίδια κεφάλαια), το δείκτη απόδοσης μηχανολογικού εξοπλισμού κ.α. ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΩΤΗ Εξετάζει εάν υπάρχουν δικαστικές εκκρεμότητες, περιπτώσεις όπως καθυστέρηση των πληρωμών, καθώς και την αξιοποίηση των πιστώσεων του. Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Αφορά το είδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας, τα προϊόντα της επιχείρησης, τον πληθωρισμό και τη συμπεριφορά της επιχείρησης σε σχέση με το επιχειρηματικό περιβάλλον. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Σχετίζεται με την επιχείρηση, και το μέγεθος αυτής σε σχέση με ομοειδείς επιχειρήσεις, το μερίδιο της στην αγορά και την εξέλιξη της σε σχέση με την διεύρυνση της αγοράς Η ΤΡΙΓΩΝΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Αναφορικά με τις σχέσεις των συμμετεχόντων μερών, θα πρέπει να φαίνεται ξεκάθαρα, η παραγωγή, η παράδοση, η εγκατάσταση και η εγγύηση του μηχανολογικού εξοπλισμού. Έτσι ο κατασκευαστής προμηθευτής κατασκευάζει τον εξοπλισμό, και τον παραδίδει στον εκμισθωτή. Τέλος ο εκμισθωτής αναλαμβάνει να παραδώσει τον εξοπλισμό στον μισθωτή. Για την απρόσκοπτη λειτουργία του θεσμού της χρηματοδοτικής μίσθωσης θα πρέπει τα τρία συμβαλλόμενα μέρη να συμφωνούν στα εξής: 1. Ο μισθωτής και ο εκμισθωτής να συμφωνούν κυρίως για τη διάρκεια και τους όρους της σύμβασης, για τις εναλλακτικές λύσεις, καθώς και για το πως θα διαμορφωθούν τα μισθώματα. 2. Ο κατασκευαστής προμηθευτής και ο εκμισθωτής να συμφωνούν σε ότι αφορά τις προδιαγραφές του εξοπλισμού, το κόστος της κατασκευής, τους όρους παράδοσης και εγκατάστασης, ενώ άξιο προσοχής είναι η εγγύηση και η συντήρηση του εξοπλισμού