ΔΝΣΑΞΗ ΣΧΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ TΧΝ ΚΛΑΙΚΧΝ ΓΛΧΧΝ: ΣΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΔΡΜΑΝΙΑ ΓΙΑ ΣΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ

Transcript

1 Π3.1.1 Σύληαμε κεζνδνινγηθνύ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε ησλ ΤΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε γισζζηθή δηδαζθαιία κε παηδαγσγηθή ηεθκεξίσζε. ΔΝΣΑΞΗ ΣΧΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ TΧΝ ΚΛΑΙΚΧΝ ΓΛΧΧΝ: ΣΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΔΡΜΑΝΙΑ ΓΙΑ ΣΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Μειέηε ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο «Δημιοσργία πρωηόησπης μεθοδολογίας εκπαιδεσηικών ζεναρίων βαζιζμένων ζε ΤΠΕ και δημιοσργία εκπαιδεσηικών ζεναρίων για ηα μαθήμαηα ηης Ελληνικής Γλώζζας ζηην A /βάθμια και Β /βάθμια εκπαίδεσζη» MIS ΟΡΗΕΟΝΣΗΑ ΠΡΑΞΖ, ζηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε», ε νπνία ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν) θαη απφ εζληθνχο πφξνπο. ΠΑΝΑΓΙΧΣΗ ΔΡΑΝΗ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ, ΓΗΑ ΒΗΟΤ ΜΑΘΖΖ ΚΑΗ ΘΡΖΚΔΤΜΑΣΧΝ Θεζζαινλίθε 2011

2 ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ ΔΡΓΟΤ ΠΡΑΞΖ: «Γεκηνπξγία πξσηόηππεο κεζνδνινγίαο εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ βαζηζκέλσλ ζε ΤΠΔ θαη δεκηνπξγία εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ γηα ηα καζήκαηα ηεο Διιεληθήο Γιώζζαο ζηελ Α/βάζκηα θαη Β/βάζκηα εθπαίδεπζε» MIS (θσδ ), - ΟΡΗΕΟΝΣΗΑ ΠΡΑΞΖ, ζηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε», ε νπνία ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν) θαη εζληθνχο πφξνπο. Ζ αλσηέξσ πξάμε πινπνηείηαη ζην πιαίζην ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε». ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΤΠΔΤΘΤΝΟ: Η.Ν. ΚΑΕΑΕΖ ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΤΠΔΤΘΤΝΟ: ΒΑΗΛΖ ΒΑΗΛΔΗΑΓΖ ΠΑΡΑΓΟΣΔΟ: Π3.1.1 Σύληαμε κεζνδνινγηθνύ πιαηζίνπ γηα ηελ έληαμε ησλ ΤΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε γισζζηθή δηδαζθαιία κε παηδαγσγηθή ηεθκεξίσζε ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΠΑΡΑΓΟΣΔΟΤ: ΓΖΜΖΣΡΖ ΚΟΤΣΟΓΗΑΝΝΖ Τπεχζπλνο - πληνληζηήο Οκάδαο Κιαζηθψλ Γισζζψλ: Λάκπξνο Πφιθαο Οκάδα εξγαζίαο θιαζηθψλ γισζζψλ: Δπδνμία Μεηξνχζε Μαξία Ξαλζνχ Λάκπξνο Πφιθαο Παλαγηψηεο εξάλεο ΦΟΡΔΑ ΤΛΟΠΟΗΖΖ: ΚΔΝΣΡΟ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΛΧΑ Καπαμαούνα 1 Πλατεία Σκπα Τ.Κ Καλαμαπιά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr ειίδα 2 απφ 128

3 Πεξηερόκελα 1. Πεξίιεςε Δηζαγσγή Πξνζρνιηθή Δθπαίδεπζε Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε Ζ ζέζε ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ ζηελ εθπαίδεπζε ηεο ΟΓΓ Σα ιαηηληθά σο κάζεκα ζηε Γεξκαληθή εθπαίδεπζε Ηζηνξηθή πξνέιεπζε ηεο ειιεληθήο παηδείαο ζηε Γεξκαλία Ζ δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ θαη ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζήκεξα Δθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε θαη θιαζηθέο ζπνπδέο ζηελ ΟΓΓ Σα ΑΠ ζπνπδψλ γηα ηα ιαηηληθά θαη ηα αξραία ειιεληθά Δηζαγσγή Γηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ: πκβνιή ζηελ θαηάθηεζε ησλ ζηφρσλ ηεο γεξκαληθήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο TΠΔ θαη δηδαζθαιία θιαζηθψλ γισζζψλ Φεθηαθνί πφξνη γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία Μειέηεο γηα ηε ζέζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ πκπεξάζκαηα-πδήηεζε Βηβιηνγξαθία ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ ειίδα 3 απφ 128

4 1. Πεξίιεςε Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο κειέηεο απνηέιεζαλ ηα καζήκαηα ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ (αξραία ειιεληθά θαη ιαηηληθά) ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο (εθεμήο ΟΓΓ) θαη ε ζρέζε ηνπο κε ηηο Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο (εθεμήο ΣΠΔ). Γηα ηε δηεξεχλεζε ηνπ δεηήκαηνο κειεηήζεθαλ ηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ ησλ 16 θξαηηδίσλ ηεο ΟΓΓ ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο πεγέο πνπ παξέρνληαη απφ θαη ζε εθπαηδεπηηθνχο. Ζ κειέηε αξρηθά επηθεληξψζεθε ζηελ αδξνκεξή πεξηγξαθή ηνπ γεξκαληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ζηελ νξηνζέηεζε ηνπ ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. ηε ζπλέρεηα πξνρψξεζε ζηελ αλάδεημε ησλ αληηιήςεσλ πνπ δηαηξέρνπλ ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (κεηά θαη ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε ζηε Γεξκαλία) ζρεηηθά κε ηε γιψζζα. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε πξνέθπςε πσο νη θιαζηθέο γιψζζεο πξνζεγγίδνληαη φρη κφλν σο γισζζηθφ, αιιά θαη πνιηηηζηηθφ κάζεκα, ηθαλφ λα εθνδηάζεη ην καζεηή κε πνιιαπιέο δεμηφηεηεο ρξήζηκεο γηα ηε δσή ηνπ σο ελήιηθα. Οη λέεο ηερλνινγίεο εκθαλίδνληαη έρνληαο δηπιφ ξφιν, είηε σο έλα παηδαγσγηθφ κέζν είηε σο έλα κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ. πγθεθξηκέλα, ρξεζηκνπνηνχληαη σο έλα πεξηβάιινλ εξγαζίαο πνπ δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο κειέηεο ηεο γιψζζαο (γξακκαηηθή, ιεμηιφγην, κνξθνινγία) αιιά ηαπηφρξνλα δηεπθνιχλεη ηελ επηηφπηα κειέηε ησλ γισζζηθψλ επηινγψλ ζηα δηάθνξα θείκελα. Δπηπιένλ, αλαγλσξίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο πνπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη ζηελ επηθνηλσληαθή θαη θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα σο ην λέν κέζν γξακκαηηζκνχ, ηδηαηηεξφηεηεο νη νπνίεο κειεηψληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. ε αξθεηά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα παξαηεξήζεθε κηα έληνλε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηνλ εμσζρνιηθφ θφζκν θαζψο νη καζεηέο θαινχληαη λα απνθηήζνπλ εθαξκνζκέλεο γισζζηθέο δεμηφηεηεο. ε απηφ ην πιαίζην νη λέεο ηερλνινγίεο, θαη ηδηαίηεξα ην δηαδίθηπν, ρξεζηκνπνηνχληαη σο έλα κέζν γηα επηθνηλσλία κε ηνλ εμσζρνιηθφ θφζκν θαζψο επίζεο θαη σο έλαο ρψξνο αλάξηεζεο ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ. Οη καζεηέο απνθηνχλ δεμηφηεηεο λένπ γξακκαηηζκνχ θαζψο αζρνινχληαη ειίδα 4 απφ 128

5 κε ηε δηεξεχλεζε, αλάιπζε θαη εξκελεία ςεθηαθψλ πεγψλ θαη ηειηθά απνθηνχλ ηελ δεμηφηεηα ηεο ίδηαο ηεο κάζεζεο (Lernen lernen). Ζ κειέηε παξνπζηάδεη αθφκε θαη νξηζκέλεο ζεσξεηηθέο απφςεηο γηα ηε (δπλεηηθή) ζπκβνιή ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο πξνηνχ ζπλνςίζεη ηα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ θαη ηα εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη γηα πεξαηηέξσ πξνβιεκαηηζκφ. Ζ κειέηε ζπλνδεχεηαη απφ παξαξηήκαηα (α) γηα ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ είλαη δηαζέζηκν ζην γεξκαλφ εθπαηδεπηηθφ θαη ζρεηίδεηαη κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, (β) απνζπάζκαηα απφ αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηνπο ζηφρνπο ηεο δηδαζθαιίαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ θαη ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζην γεξκαληθφ ζρνιείν θαη (γ) απνζπάζκαηα κε αλαθνξέο ζηηο ΣΠΔ θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. ειίδα 5 απφ 128

6 2. Δηζαγσγή 2.0 Σν Γεξκαληθό Δθπαηδεπηηθό ύζηεκα ηελ Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη απνθεληξσηηθφ, αθνχ ην θάζε θξαηίδην (Länder) έρεη ηελ επζχλε γηα ηα ζρνιεία θαη ηε δηαρείξηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζχκθσλα κε ηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο πνπ νξίδνληαη απφ ην ζχληαγκα 1. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ 16 εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα (φζα θαη ηα θξαηίδηα ηεο ΟΓΓ) πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο ζε κεγαιχηεξν ή κηθξφηεξν βαζκφ. Μέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ςεθνθνξίαο θαη ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ θξαηηδίσλ, ζην επίπεδν ηνπ Τπνπξγείνπ Δθπαίδεπζεο θαη Σερλψλ, θαζνξίδνληαη νη βαζηθέο αξρέο, πνπ νδεγνχλ ζε γεληθά ηππνπνηεκέλα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα αλαθνξηθά κε ηε βαζηθή δνκή ηνπο. Ζ θνίηεζε ζην ζρνιείν είλαη ππνρξεσηηθή γηα φια ηα παηδηά πνπ θαηνηθνχλ κφληκα ζηε ρψξα, αλεμάξηεηα απφ ηελ εζληθφηεηά ηνπο, γηα ελλέα ή, ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, δέθα (ζε πέληε θξαηίδηα) ρξφληα, ελψ αθνινπζεί ηξία ρξφληα ππνρξεσηηθή κεξηθή παξαθνινχζεζε ζην Berufsschule (επαγγεικαηηθφ ζρνιείν αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο) κέρξη ηελ ειηθία ησλ 18 εηψλ. Σν ζρνιείν είλαη ππνρξεσηηθφ απφ ηελ ειηθία ησλ έμη εηψλ. Οη γνλείο κπνξνχλ λα επηιέμνπλ κεηαμχ ησλ δεκφζησλ (δσξεάλ θνίηεζε) θαη ησλ ιίγσλ ηδησηηθψλ ζρνιείσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ. Σα Γεξκαληθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα παξέρνπλ κηα πνηθηιία ηχπσλ εθπαίδεπζεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο δηαθνξεηηθέο αλάγθεο θαη ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. 1 ηνηρεία έρνπλ αληιεζεί απφ ηηο παξαθάησ πεγέο: Organisation of the Education System in Germany (2009/10). Γηαζέζηκν ειεθηξνληθά ζην: (πξνζπειάζηεθε 12/03/2011), ειίδα 6 απφ 128

7 Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηελ ΟΓΓ δηαθξίλεηαη ζηελ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ζπλερηδφκελε εθπαίδεπζε (βι. θαη δηάγξακκα). Δηθφλα 1: Η δνκή ηνπ Γεξκαληθνύ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο 2 2 Πεγή: ειίδα 7 απφ 128

8 2.1 Πξνζρνιηθή Δθπαίδεπζε Ζ πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε παξέρεηαη ζε παηδηά ειηθίαο απφ 3 εηψλ. Ζ θνίηεζε είλαη πξναηξεηηθή, αιιά φια ηα παηδηά έρνπλ ην λφκηκν δηθαίσκα γηα κηα ζέζε ζην Νεπηαγσγείν, ην νπνίν έρεη σο απνζηνιή λα εληζρχζεη ηα παηδηά λα αλαπηχμνπλ ηηο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο. Σν 95% πεξίπνπ ησλ παηδηψλ θνηηά θαλνληθά ζην Νεπηαγσγείν. 2.2 Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε Απφ ηελ ειηθία ησλ έμη εηψλ φια ηα παηδηά πξέπεη λα θνηηήζνπλ ζην Γεκνηηθό ρνιείν (Grundschule), ην νπνίν ζηα πεξηζζφηεξα θξαηίδηα δηαξθεί 4 ρξφληα (κε εμαίξεζε ηα θξαηίδηα ηνπ Βεξνιίλνπ θαη ηνπ Βξαλδεκβνχξγνπ φπνπ δηαξθεί 6 ρξφληα). Απνζηνιή ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ είλαη λα πξνσζήζεη έλα ζπζηεκαηηθφ ηχπν κάζεζεο, λα ελζαξξχλεη ηα παηδηά κε δηαθνξεηηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο θαη λα παξέρεη ηε βάζε γηα ζπλερηδφκελε εθπαίδεπζε θαη δηά βίνπ κάζεζε. Κεληξηθή ζέζε έρεη ε κάζεζε ησλ βαζηθψλ δεμηνηήησλ φπσο ε αλάγλσζε, ε γξαθή θαη ε αξηζκεηηθή. Ζ κεηάβαζε ζηα δεπηεξνβάζκηα ζρνιεία γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο πνηθίιεη αλάινγα κε ην θξαηίδην. Οη γνλείο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα επηινγήο ηνπ ηχπνπ ηνπ ζρνιείνπ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ην παηδί ηνπο, αιιά ε επηηπρήο θνίηεζε είλαη απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ επηινγή ηνπ είδνπο ηνπ ζρνιείνπ πνπ κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη. Σα ζρνιεία ππνζηεξίδνπλ ηνπο γνλείο κε ππνδείμεηο θαη ζπκβνπιέο, ελψ ν δάζθαινο παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επηινγή θαηάιιεινπ ηχπνπ ζρνιείνπ γηα ηνλ θάζε καζεηή. 2.3 Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε Ζ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε δηαθξίλεηαη ζε δχν επίπεδα. ην Γεπηεξνβάζκην Δπίπεδν Η (Sekundarstufe I) ε ΟΓΓ έρεη ζε κεγάιν βαζκφ έλα γεληθφ ηξηκεξέο εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα: Hauptschule, Realschule θαη Gymnasium. Σν Gesamtschule, ειίδα 8 απφ 128

9 ην νπνίν θαιχπηεη θαη ηνπο ηξεηο ηχπνπο ζρνιείσλ ππφ εληαία ζηέγε θαη κε δηαθνξεηηθή νξγαλσηηθή δνκή, είλαη έλαο εηδηθφο ηχπνο ζρνιείνπ θαη δελ απαληά ζε φια ηα θξαηίδηα. ε δηάθνξα θξαηίδηα ππάξρνπλ επίζεο εηδηθά ζρνιεία φπσο ην Orientierungsstufen (Φάζε Πξνζαλαηνιηζκνχ), Regelschulen (Γεληθά ρνιεία), εληαίν Hauptschule θαη Realschule, Werkrealschulen (δεπηεξνβάζκηα ηερληθά ζρνιεία) θαη άιια. Σν Hauptschule (πξψελ Volksschule) πνπ θαιχπηεη ηα ζρνιηθά έηε 5-9, παξέρεη ζηνπο καζεηέο γεληθή βαζηθή εθπαίδεπζε ζηα καζήκαηα: Γεξκαληθά, κία μέλε γιψζζα, καζεκαηηθά, θπζηθή / ρεκεία, βηνινγία, γεσγξαθία, ηζηνξία, θιπ. Γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ, ηα καζήκαηα ζηα θχξηα αληηθείκελα πξνζαξκφδνληαη ζηηο αηνκηθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ. Οη απφθνηηνη ησλ Hauptschule ζπλήζσο ζπλερίδνπλ ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ελψ νη καζεηέο κε πςειή βαζκνινγία κπνξνχλ επίζεο λα θνηηήζνπλ ζε ζρνιείν αλψηεξνπ επηπέδνπ πξηλ ή κεηά ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο θαηάξηηζε. ηελ θαλνληθή ηνπ κνξθή ην Realschule θαιχπηεη ηηο ζρνιηθέο βαζκίδεο 5-10 θαη παξέρεη ζηνπο καζεηέο επξύηεξε γεληθή εθπαίδεπζε. ήκεξα ην Realschule είλαη πνζνηηθά ν πην ζεκαληηθφο ηχπνο ζρνιείνπ θαη ζρεδφλ ην 40% ησλ καζεηψλ επηηπγράλνπλ ζην απνιπηήξην γεληθήο εθπαίδεπζεο κε ηε ζπκπιήξσζε ηεο δέθαηεο βαζκίδαο. Σν Realschule πξνεηνηκάδεη ηνπο καζεηέο γηα ςειήο πνηφηεηαο επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ή ην παλεπηζηήκην. Σα καζήκαηα πεξηιακβάλνπλ Γεξκαληθά, μέλεο γιψζζεο, καζεκαηηθά, θπζηθή, ρεκεία, βηνινγία, γεσγξαθία, ηζηνξία, πνιηηηθή, κνπζηθή, ηέρλεο, αζινπαηδηέο θαη ζξεζθεπηηθά. Αλάινγα κε ηελ έθεζε θαη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, νη καζεηέο κπνξνχλ λα επηιέμνπλ λα εκβαζχλνπλ ζε ζπγθεθξηκέλα ππνρξεσηηθά καζήκαηα ή λα επηιέμνπλ λέα αληηθείκελα. Σν Gymnasium παξέρεη ζηνπο καζεηέο γεληθή εθπαίδεπζε εηο βάζνο θαη θαιχπηεη ηα ζρνιηθά έηε 5 έσο 13 (ζε κεξηθά θξαηίδηα έσο 12) 3. Σν Gymnasium έρεη δχν δηαθνξεηηθέο κνξθέο: ην θαλνληθφ Gymnasium φπνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ φια ηα έηε 5-13 γηα ηελ εηζαγσγή ζην Παλεπηζηήκην, θαη ην 3 Σν ππνρξεσηηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηε Γεξκαλία ζα θέξεη ζχληνκα εληαία 12εηή θνίηεζε, γηα λα ελαξκνληζηεί έηζη κε ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ησλ άιισλ επξσπατθψλ θξαηψλ. ειίδα 9 απφ 128

10 αλψηεξν επίπεδν πνπ αξρίδεη ηνλ ελδέθαην ρξφλν θαη πξνεηνηκάδεη ηνπο καζεηέο γηα ην Hochschulreife (εζληθφ απνιπηήξην) είηε κε έκθαζε ζηε γεληθή εθπαίδεπζε είηε πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία φπσο ην επαγγεικαηηθφ Γπκλάζην (berufliche Gymnasium) πνπ εηδηθεχεηαη ζε ηνκείο φπσο δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ, ηερλνινγίεο, επηζηήκεο ηξνθίκσλ, θνηλσληθέο επηζηήκεο, θιπ. ην ηέινο ηνπ δέθαηνπ έηνπο νη καζεηέο κπνξνχλ λα ζπλερίζνπλ ζην αλψηεξν επίπεδν ή λα δψζνπλ εμεηάζεηο γηα ην Mittlere Reife (απνιπηήξην γεληθήο εθπαίδεπζεο). Ζ αλψηεξε γπκλαζηαθή βαζκίδα (Gymnasiale Oberstufe) θαιχπηεη ηα έηε 11 έσο 13 (ή 12) θαη κεηά απφ κία εηζαγσγηθή θάζε δηάξθεηαο ελφο έηνπο δηαηξείηαη ζε εμάκελα. Οη καζεηέο έρνπλ πνιπάξηζκεο δπλαηφηεηεο λα εζηηάζνπλ ζε εηδηθά αληηθείκελα εληφο ηνπ παξερφκελνπ πιαηζίνπ καζεκάησλ. Σα καζήκαηα παξέρνληαη ζε βαζηθφ θαη αλψηεξν επίπεδν: ην βαζηθφ επίπεδν θαιχπηεη ηα δχν ηξίηα ησλ καζεκάησλ θαη παξέρεη ηηο βαζηθέο γλψζεηο θαη ην αλψηεξν επίπεδν παξέρεη δηδαζθαιία εηο βάζνο πνπ δηεπξχλεη θαη εκβαζχλεη ηε γλψζε ησλ καζεηψλ. ειίδα 10 απφ 128

11 3. Η ζέζε ησλ θιαζηθώλ γισζζώλ ζηελ εθπαίδεπζε ηεο ΟΓΓ 4. Ζ δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ έρεη καθξά παξάδνζε ζην γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Οη θιαζηθέο γιψζζεο απνηεινχζαλ γηα αηψλεο ηνλ ππξήλα ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο ζηνλ αλζξσπηζκφ ηεο κεηαξξπζκηζηηθήο πεξηφδνπ (Philipp Melanchthon) θαη ζηνλ αλζξσπηζκφ ηνπ 18 νπ θαη 19 νπ αηψλα (Wilhelm von Humboldt). 3.1 Σα ιαηηληθά σο κάζεκα ζηε Γεξκαληθή εθπαίδεπζε Ζ ηζηνξία ησλ ιαηηληθψλ σο ζρνιηθνχ καζήκαηνο ζην γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα αλάγεηαη ζηηο αξρέο ηνπ Μεζαίσλα (720). Σα πξψηα ζρνιεία ηδξχζεθαλ εθείλε ηελ επνρή απφ κνλαζηήξηα, ζηα νπνία ε ιαηηληθή ήηαλ ε νκηινχκελε θαη ε γιψζζα δηδαζθαιίαο. Χο εθ ηνχηνπ, κπνξεί θαλείο λα πεξηγξάςεη ηα ιαηηληθά σο ην παιαηφηεξν γλσζηηθφ αληηθείκελν ζηε Γεξκαλία θαη ηνλ ππξήλα ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ Μεζαίσλα. H ζπνπδαηφηεηά ηνπ εθείλε ηελ επνρή ήηαλ αλακθηζβήηεηε, αθνχ ε θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο (ζε επίπεδν γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ) παξείρε πιήξε πξφζβαζε ζηελ εθθιεζηαζηηθή δσή θαη ζηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε. Πέξα απφ ηελ ελεξγφ γλψζε ηεο γιψζζαο ν καζεηήο έπξεπε λα θαηέρεη επξχ θάζκα θαη ηεο αληίζηνηρεο ινγνηερληθήο παξαγσγήο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, εθηφο απφ ην ιεγφκελν Disticha Catonis, ζην δηδαθηηθφ πξφγξακκα ηεο επνρήο πεξηιακβάλνληαη ηα έξγα ηνπ επηθνχ πνηεηή Βηξγίιηνπ (Αηλεηάδα) θαη ηνπ Οβίδηνπ (Μεηακνξθψζεηο), ν πνηεηήο θαη ζαηηξηθφο Οξάηηνο, ν θσκηθφο πνηεηήο Σεξέληηνο, ν ξήηνξαο, θηιφζνθνο θαη πνιηηηθφο Κηθέξσλ, θαη ν ηζηνξηθφο αιινχζηηνο. Πνιχ κεγάιε αμία, σζηφζν, δφζεθε επίζεο ζηα έξγα ζχγρξνλσλ ζπγγξαθέσλ, φπσο ζην έξγν Alexandreis ηνπ Walter von Chatillon, έλα έπνο γηα ηνλ Μέγα Αιέμαλδξν. Σα ιαηηληθά ήηαλ ζηνπο 4 Ζ πεξηγξαθή βαζίδεηαη ζηα αληίζηνηρα θείκελα πνπ πεξηέρεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζπλδέζκνπ θιαζηθψλ θηινιφγσλ ηεο Γεξκαλίαο (Deutscher Altphilologenverband), δηαζέζηκα γηα ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζην: θαη γηα ηα ιαηηληθά ζην: ειίδα 11 απφ 128

12 κεζαησληθνχο ρξφλνπο, κηα δσληαλή, εμειηζζφκελε γιψζζα πνπ δηαθνξνπνηνχληαλ απφ ηε γιψζζα ηεο θιαζηθήο επνρήο. Τπφ ηελ επίδξαζε ηεο Αλαγέλλεζεο ηνπ 14νπ αηψλα, ε θιαζηθή αξραηφηεηα επαλήιζε ζην επίθεληξν ηεο πξνζνρήο: Οη αλζξσπηζηέο ζεσξνχζαλ ηα κεζαησληθά ιαηηληθά βάξβαξε γιψζζα θαη είδαλ ζ απηήλ ηελ έθθξαζε ηεο γισζζηθήο θαη ηεο πλεπκαηηθήο απνζχλζεζεο. Οη αλζξσπηζηέο πηζηεχνπλ φηη νη ηέρλεο θαη νη επηζηήκεο ζα πξέπεη λα αλαλεσζνχλ κε ηελ αλαγέλλεζε ηεο θιαζηθήο παηδείαο. απηή ηελ πξνζπάζεηα ζπκβάιιεη ελεξγά φρη κφλν ε γιψζζα, ηα θείκελα ηεο νπνίαο απνηεινχλ ππέξηαην ππφδεηγκα χθνπο, ην νπνίν έπξεπε λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο ελεξγνχο πξνθνξηθήο θαη γξαπηήο ρξήζεο ηεο ιαηηληθήο, αιιά θαη ε θιαζηθή ειιεληθή θαη ξσκατθή παηδεία κε ηα πξφηππα θαη ηε ζπκπεξηθνξά πνπ πξνβάιιεη. Χο απφιπην πξφηππν ηεο Ρσκατθήο παηδείαο ζεσξήζεθε ν Κηθέξσλαο, ππφδεηγκα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη ελζάξθσζε ηεο ξσκατθήο Humanitas (ηη θάλεη ηνπο αλζξψπνπο κε ηελ πξαγκαηηθή έλλνηα αλζξψπνπο») Χο εθπαηδεπηηθφ θίλεκα, ν αλζξσπηζκφο είρε κηα πνιχ ηζρπξή επίδξαζε ζηελ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κε θχξην εθθξαζηή ηνλ κεηαξξπζκηζηή ηεο εθπαίδεπζεο θαη αλζξσπηζηή Philipp Melanchthon ( ). Σα ιαηηληθά βξίζθνληαη ζην θέληξν φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνζπαζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα δηδάζθνπλ ηα πάληα ζηα ιαηηληθά, θαη ηα ιαηηληθά πξέπεη λα κηιηνχληαη δηαξθψο (αθφκε θαη απφ ηνπο θνηηεηέο). Ο Κηθέξσλ, ν Σεξέληηνο, ν Βηξγίιηνο θαη ν Οβίδηνο ήηαλ ην θέληξν ηεο αλάγλσζεο, αιιά θαη ζχγρξνλα θείκελα, φπσο ην Colloquia familiaria ηνπ αλζξσπηζηή Erasmus ( ) βξίζθνπλ ζέζε ζηε ζρνιηθή ηάμε. Απφ ην 17 ν αηψλα, ιφγσ ηεο έμαξζεο ησλ πνιέκσλ θαη ησλ αλαδπνκέλσλ εζληθώλ γισζζψλ, αξρίδεη ε παξαθκή ηνπ καζήκαηνο ησλ Λαηηληθψλ ζηα ζρνιεία. Παξφιν πνπ ηα ιαηηληθά ζπλερίδνπλ λα είλαη ε πην ζεκαληηθή μέλε γιψζζα πνπ δηδάζθεηαη ζην ζρνιείν, δίλεηαη ηψξα κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ εθκάζεζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Δπηπιένλ, λέα γλσζηηθά αληηθείκελα, φπσο ηα Μαζεκαηηθά, ε Φπζηθή θαη ηα Γαιιηθά ζπκπεξηειήθζεζαλ ζηνλ θαλφλα παίξλνληαο έηζη κεξίδην ειίδα 12 απφ 128

13 απφ ηηο ψξεο δηδαζθαιίαο ησλ ιαηηληθψλ. Γίλεηαη επίζεο, γηα πξψηε θνξά, ιφγνο (Christian Gottlob Heyne, ) γηα θζίλνπζα πνηφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ήηαλ πξνθαλψο αλεπαξθήο, θαη νδήγεζε ηε δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ ζε πθνινγηθφ θνξκαιηζκφ, "ρσξίο ην πλεχκα θαη ηε ζεκαζία" ηνπ καζήκαηνο. Μφλν ζηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα έγηλε κηα δξαζηηθή αιιαγή πνπ επεξεάζηεθε ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνλ λέν-αλζξσπηζηή Wilhelm von Humboldt θαη νδήγεζε ζε ζπλνιηθή κεηαξξχζκηζε ηεο εθπαίδεπζεο. Κχξηνο ζηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο δελ είλαη ε πξαθηηθή θαη επαγγεικαηηθή αμηνπνίεζε ηεο γιψζζαο, αιιά ε απφθηεζε κηαο «θαζνιηθήο εθπαίδεπζεο», πνπ νδεγεί ζηελ αξκνληθή αλάπηπμε ελφο αλεμάξηεηνπ, απηφλνκνπ θαη ππεχζπλνπ άηνκνπ. Παξά ην γεγνλφο φηη ν Humboldt πξνέηαμε ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ σο «ηδαληθφ γηα ηελ αλζξψπηλε χπαξμε», ε γιψζζα ησλ Ρσκαίσλ παξέκεηλε ζην θέληξν ηεο εθπαίδεπζεο: απφ ηηο 32 ψξεο ηνπ ζρνιείνπ. Βάζεη ηνπ ιεγφκελνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο "Süvernschen" ηνπ 1816, πξνβιέπνληαη ζηηο δχν ρακειφηεξεο βαζκίδεο έμη έσο νθηψ ψξεο δηδαζθαιίαο ησλ ιαηηληθψλ, ελψ έλα εμίζνπ πςειφ πνζνζηφ ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο πξνβιέπεηαη θαη γηα ηα αξραία ειιεληθά (5-7 ψξεο) θαη Μαζεκαηηθά (6 ψξεο). Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα ην ζρνιείν απνκαθξχλεηαη απφ ηελ θηιειεχζεξε έλλνηα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ ζηφρνπο πνπ είρε ζέζεη ν Humboldt. Σν ζρνιείν πξέπεη λα δηδάζθεη, ππφ ηελ επίδξαζε θαη ηεο αξηζηνθξαηίαο ηεο επνρήο, ππαθνή ζηελ εμνπζία, ηελ έλλνηα ηνπ θαζήθνληνο θαη ηελ απηάξθεηα. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ηα ιαηηληθά ζεσξήζεθαλ ην ηδαληθφ φρεκα: θαη ε γιψζζα θαη ηα θείκελα ήηαλ πξφηππν γηα ηελ ηάμε, ηελ πεηζαξρία θαη εθηέιεζε ηνπ θαζήθνληνο πξνο ην θξάηνο. Έηζη, ν Καίζαξαο, ε δηδαζθαιία ηνπ νπνίνπ κέρξη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα, θαηείρε κφλν έλα κηθξφ ξφιν ζην επίζεκν ζρνιηθφ πξφγξακκα, αλαδεηθλχεηαη ηψξα ζε κέγηζην ζρνιηθφ ζπγγξαθέα. ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα βαζηθφο ζηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο δελ είλαη ε θνξκαιηζηηθή γισζζηθή εθπαίδεπζε, αιιά ε "Δηζαγσγή ζηηο αλζξσπηζηηθέο ζπνπδέο ειίδα 13 απφ 128

14 ηνπ αξραίνπ θφζκνπ". Οη ζπγγξαθείο πνπ δηδάζθνληαη ζην ζρνιείν είλαη, πέξα απφ ηνλ Καίζαξα θαη ηνλ Κηθέξσλα, ν Λίβηνο θαη ν Σάθηηνο, Οβίδηνο, ν Οξάηηνο θαη ν Βηξγίιηνο. Με βάζε απηά ηα αξραία θείκελα, ε επίζεκε εθπαίδεπζε έπξεπε λα πξνσζήζεη ηελ αγάπε γηα ην βαζηιηά θαη ηελ παηξίδα, έλα ζηφρν πνπ έθηαζε ζην απνθνξχθσκά ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πξψηνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. ηε Γεκνθξαηία ηεο Βατκάξεο ε δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ ιακβάλεη ρψξα θάησ απφ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο, κε δεδνκέλε ηελ πνιηηηθή αλαηαξαρή κεηά ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Σν κάζεκα θαιείηαη, ζην πιαίζην ησλ ιεγφκελσλ πνιηηηζκηθψλ ζπνπδψλ, λα ζπκβάιεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο γεξκαληθήο θνπιηνχξαο θαη ζηελ αλάηαζε ηνπ εζληθνχ αηζζήκαηνο. Σαπηφρξνλα, ππφ ηελ επίδξαζε ηεο πξννδεπηηθήο εθπαίδεπζεο, ηα ζρνιηθά βηβιία εθζπγρξνλίδνληαη θαη θξίλνληαη θαηάιιεια γηα ηε δηδαζθαιία ζε παηδηά. Γεδνκέλνπ φηη ε ελεξγή εθκάζεζε ηεο ιαηηληθήο γιψζζαο δελ ζεσξείηαη πιένλ ζεκαληηθφο ζηφρνο, ε δηδαζθαιία επηθεληξψλεηαη ζηε κεηάθξαζε ησλ ιαηηληθψλ θεηκέλσλ ζηα γεξκαληθά, κηα ζηάζε πνπ εμαθνινπζεί λα δηέπεη ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο αθφκε θαη ζήκεξα. Ζ εθκεηάιιεπζε ησλ Λαηηληθψλ γηα πνιηηηθνχο ζθνπνχο έθζαζε ζην απνθνξχθσκά ηεο, σζηφζν, κφλν ζηελ επνρή ηνπ εζληθνζνζηαιηζκνχ. Οη Λαηίλνη θαη νη Έιιελεο ζπγγξαθείο αληηκεησπίδνληαη κέζα απφ κηα δηαζηξεβισκέλε ξαηζηζηηθή άπνςε, θαη ζηφρνο ηεο θιαζηθήο εθπαίδεπζεο είλαη ε ζπκβνιή ζηε ιεγφκελε «ακπληηθή πλεπκαηηθή εθπαίδεπζε"(wehrgeistige Erziehung). Έηζη, νη πνηεηέο εμνβειίδνληαη απφ ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπ 1938, ελψ αληίζεηα, ζπγγξαθείο φπσο ν Καίζαξαο, ν Σάθηηνο θαη ν Λίβηνο έξρνληαη ζην πξνζθήλην, αθνχ πξνβάιινπλ εγεηηθέο θπζηνγλσκίεο, ξσκατθέο αξεηέο θαη ηδαληθά, ηα νπνία ζα πξέπεη λα ελζηεξληζηνχλ νη Γεξκαλνί πνιίηεο. Ο πξαγκαηηθφο ξφινο ηεο Λαηηληθψλ θαηά ηελ πεξίνδν απηή είλαη δηηηφο: δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη γίλεηαη κεγάιε πξνζπάζεηα ε δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ λα ππνηαρζεί ζηηο ηδενινγηθέο πξνζηαγέο ηνπ λαδηζηηθνχ θξάηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο, ππήξραλ πνιιέο ελδείμεηο φηη νξηζκέλνη ειίδα 14 απφ 128

15 θαζεγεηέο ησλ ιαηηληθψλ πξνζπαζνχλ λα απνβάινπλ ην ηδενινγηθφ θνξηίν απφ ηα καζήκαηα ηνπο, αζθψληαο έκκεζε θξηηηθή ζην λαδηζηηθφ θαζεζηψο. 3.2 Ηζηνξηθή πξνέιεπζε ηεο ειιεληθήο παηδείαο ζηε Γεξκαλία. Σν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ησλ αλζξσπηζηψλ ηνπ 14 νπ έσο 16 νπ αηψλα βαζίζηεθε ζηελ πίζηε φηη ε κειέηε ησλ αξραίσλ ζπγγξαθέσλ είρε δηακνξθσηηθφ (εηδνινγηθφ) ραξαθηήξα ζηελ αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. Απηφ ην εθπαηδεπηηθφ θίλεκα ζηφρεπε θπξίσο, κέζα απφ ηε κειέηε ηεο γξακκαηηθήο, ηεο ξεηνξηθήο, ηεο ηζηνξίαο, ηεο πνίεζεο θαη ηεο εζηθήο θηινζνθίαο, φρη κφλν ζηελ πλεπκαηηθή απφιαπζε, αιιά ζηε βειηίσζε ηεο θνηλσλίαο. Ζ αξραία Διιάδα απνηεινχζε ηε κεγαιχηεξε πεγή ηεο δπηηθήο επηζηήκεο, ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θηινζνθίαο θαη εμήξε ηελ αμία ηεο ειιεληθήο ζενινγηθήο γλψζεο. Έηζη, ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ είρε γηα ηνλ κεηαξξπζκηζηή, αλζξσπηζηή θαη ζεσξεηηθφ ηεο εθπαίδεπζεο Philipp Melanchthon ( ) ηδηαίηεξε ζεκαζία, φρη κφλν σο βάζε ηεο επηζηήκεο, αιιά σο ε γιψζζα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο. Μφλν εθείλνη πνπ δηαζέηνπλ βαζηά γλψζε ηεο ειιεληθήο είλαη ζε ζέζε λα εξκελεχνπλ θαηάιιεια ηηο Γξαθέο. Δπνκέλσο, νη πεπαηδεπκέλνη ηεο επνρήο νθείινπλ λα γλσξίδνπλ ηα αξραία ειιεληθά απφ ην πξσηφηππν. Παξά ην γεγνλφο φηη ν Melanchthon θαη άιινη αλζξσπηζηέο (φπσο ν Erasmus ηνπ Ρφηεξληακ), εμέθξαδαλ μαλά θαη μαλά ην ζεβαζκφ ηνπο πξνο ηελ Διιεληθή θαη ζπλέβαιαλ ζηελ εμάπισζε ηεο ζηα ζρνιεία, ε ειιεληθή γιψζζα έπαημε έλαλ πην πεξηνξηζκέλν ξφιν ζηε ζρνιηθή δσή θαη δελ θαηάθεξε πνηέ λα απνθηήζεη ηελ αίγιε ησλ ιαηηληθψλ. Γηα παξάδεηγκα, ελψ ε ιαηηληθή δηδαζθφηαλ θαηά θαλφλα θαη ζηηο πέληε ηάμεηο ηνπ γπκλαζίνπ, ε ειιεληθή δηδαζθφηαλ κφλν ζε δχν ή ηξεηο ηάμεηο. Δθηφο απφ ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζεκαληηθή ήηαλ ε κειέηε ηεο Καηλήο Γηαζήθεο θαη κηθξφηεξσλ θεηκέλσλ εθπαηδεπηηθνχ-δηδαθηηθνχ ραξαθηήξα. Ζ δηδαζθαιία πεξηειάκβαλε Αίζσπν, Θένγλη, θείκελα ηνπ Γεκνζζέλε θαη ηνπ Ηζνθξάηε, Ξελνθψληα θαη Πινχηαξρν, ελψ κεξηθέο θνξέο αθφκε νη καζεηέο κειεηνχζαλ Όκεξν θαη Ζζίνδν. Σέινο, ηα καζήκαηα ειιεληθψλ ζρεδφλ εμαθαλίδνληαη απφ ηα ηέιε ηνπ 16 νπ Αηψλα, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ άλνδν ηεο ειίδα 15 απφ 128

16 επηζηήκεο θαη ησλ εζληθψλ γισζζψλ θαη πεξηνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο γηα λα κπνξεί λα δηαβάζεη θαλείο ηελ Καηλή Γηαζήθε. Μφλν απφ ηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα, ε ειιεληθή γιψζζα απνθηά κεγαιχηεξε βαξχηεηα θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηνπ ιεγφκελνπ «Νέν-αλζξσπηζκνχ». Οη λεναλζξσπηζηέο αλαδήηεζαλ κέζα απφ ηε κειέηε ησλ έξγσλ ηεο θιαζηθήο αξραηφηεηαο, ηελ «εθπαίδεπζε ηνπ ιανχ», πνπ αληηθαηνπηξίδεηαη ζην ειιεληθφ ηδεψδεο. Έηζη εθείλε ηελ επνρή ε ειιεληθή γιψζζα, κε ηε ζπκβνιή κεηαξξπζκηζηψλ ηεο εθπαίδεπζεο, φπσο ν Johann Matthias Gesner ( ), ν Johann August Ernesti ( ) θαη o Christian Gottlob Heyne ( ), ηξάβεμε θαη πάιη ηελ πξνζνρή ελφο επξχηεξνπ θνηλνχ. πγγξαθείο, ησλ νπνίσλ ε κειέηε πεξηνξηδφηαλ ζε κηθξά ηκήκαηα ή είρε ζηελ πξάμε εμαθαληζηεί, μαλαδηαβάδνληαη ζε κεγαιχηεξε θιίκαθα: εδψ ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ άιισλ, ν επηθφο πνηεηήο Όκεξνο, νη ηξαγηθνί νθνθιήο θαη Δπξηπίδεο, ν θηιφζνθνο Πιάησλαο θαη ν ηζηνξηθφο Ξελνθψλ, ν Ζξφδνηνο θαη ν Θνπθπδίδεο. ηηο αξρέο ηνπ 19νπ Αηψλα, ε ειιεληθή γιψζζα, θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηνπ αλζξσπηζκνχ, απέθηεζε κεγάιε θνηλσληθφ-πνιηηηθή ζεκαζία. Μεηά ηε ζηξαηησηηθή ήηηα ηεο Πξσζίαο θαηά ηεο Γαιιίαο ην 1806 θαη ηελ θαηάξξεπζε ηνπ παιαηνχ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο, κφλν κηα ξηδηθή θνηλσληθν-πνιηηηθή κεηαξξχζκηζε ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιίζεη ηε ζπλέρηζε ηνπ πξσζηθνχ θξάηνπο. Σα κεηαξξπζκηζηηθά απηά ζρέδηα έπξεπε λα ππνζηεξίδνληαη απφ κηα ζπλνιηθή εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε, κε ηελ νπνία είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλν ην φλνκα ηνπ Wilhelm von Humboldt ( ). Ζ εθπαίδεπζε, ζχκθσλα κε ηνλ Humboldt, πξέπεη λα ζηνρεχεη φρη ζηελ απνθφκηζε πξαθηηθψλ ή επαγγεικαηηθψλ εθνδίσλ, αιιά λα είλαη «θαζνιηθή» θαη λα πξνσζεί ηελ αξκνληθή αλάπηπμε αλεμάξηεησλ, ειεχζεξσλ θαη ππεχζπλσλ πξνζσπηθνηήησλ. Απηή ε θηιειεχζεξε αληίιεςε ηεο εθπαίδεπζεο πξνηείλεη ηα ειιεληθά έλαληη ησλ ιαηηληθψλ. Απηφ ζπκβαίλεη φρη κφλν ιφγσ ηνπ γισζζηθνχ πινχηνπ ηεο ειιεληθήο, αιιά θαη γηαηί ε ειιεληθή θνπιηνχξα, ζχκθσλα κε ηελ ηδεαιηζηηθή αληίιεςε ησλ λέν-αλζξσπηζηψλ, απνηειεί ηελ πινπνίεζε ηεο ειίδα 16 απφ 128

17 ινγηθήο, ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο νκνξθηάο θαη πξέπεη λα ζεσξεζεί σο πξνζθνξά ζην ηδεψδεο ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο. Έηζη, ηα αξραία ειιεληθά απέθηεζαλ θεληξηθφ ξφιν ζηνλ θαλφλα ησλ καζεκάησλ ηνπ γπκλαζίνπ. ην ιεγφκελν "Αλαιπηηθφ πξφγξακκα Süvernschen" ηνπ 1816, ην νπνίν ήηαλ κέξνο ηεο κεηαξξχζκηζεο ησλ Πξσζηθψλ ζρνιείσλ, ηα καζήκαηα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαηαλέκνληαη γηα πξψηε θνξά ζε ηέζζεξηο ηάμεηο/βαζκίδεο. Μεηά απφ έλα δηεηέο πξφγξακκα ζπνπδψλ, νη καζεηέο πξέπεη λα δηδάζθνληαη ζηηο δχν αλψηεξεο ηάμεηο Όκεξν, Ξελνθψληα θαη Ζξφδνην, νθνθιή, Γεκνζζέλε θαη Πιάησλα απφ ην πξσηφηππν. Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ Humboldt άιιαμε ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ζην γεξκαληθφ ζρνιείν θαη ζπλερίδεη λα δηαπλέεη ηελ παξνπζία ηνπ καζήκαηνο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σα αξραία ειιεληθά παξέρνπλ ζην καζεηή πνιχηηκεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο πνπ ηνλ θαζηζηνχλ αλεμάξηεην, θξηηηθφ θαη ππεχζπλν θνξέα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Παξάιιεια ην κάζεκα ζέηεη θαίξηα εξσηήκαηα γηα δεηήκαηα ηνπ παξφληνο πνπ αθνξνχλ άκεζα ηνπο λένπο. Ζ αιιειεπίδξαζε απηή ηεο γιψζζαο θαη ησλ πεγψλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο ινγνηερλίαο θαζηζηνχλ ηα αξραία ειιεληθά έλα ζχγρξνλν κάζεκα γηα ην γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα αθφκε θαη ζήκεξα. 3.3 Ζ δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ θαη ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζήκεξα 5 Αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηνπ ζρνιείνπ θαη ην ΑΠ ζπνπδψλ θάζε θξαηηδίνπ ν καζεηήο κπνξεί λα επηιέμεη ηα ιαηηληθά ζηελ πέκπηε, έβδνκε, έλαηε ή ελδέθαηε ηάμε (ζε ειηθία δει 11, 13, 15 ή 17 εηψλ). Σα ιαηηληθά δελ απνηεινχλ ηελ πξψηε μέλε γιψζζα γηα ην καζεηή, αθνχ έρεη ήδε δηδαρζεί αγγιηθά ζην δεκνηηθφ. Σν κάζεκα ησλ ειιεληθψλ πξνζθέξεηαη απφ ηελ φγδνε ή ηελ έλαηε ηάμε (14 ή 15 εηψλ αληίζηνηρα) ζηα παξαδνζηαθά γπκλάζηα 6. ε κεξηθά θξαηίδηα νη καζεηέο 5 Glücklich, Hans-Joachim & Ivo Gottwald, Latein und Griechisch in der Bundesrepublik Deutschland, 6 Δκπεξηζηαησκέλε κειέηε γηα ηηο ψξεο δηδαζθαιίαο αλά ηάμε, επίπεδν θαη θξαηίδην γηα ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ, ζην Γθφγθνο, Γ. (1999) «Σα Αξραία ειιεληθά ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε ηεο Γεξκαλίαο», ζην Σεκηλάξην 19 (Ο αξραίνο θφζκνο ζηα ζχγρξνλα αλαιπηηθά ειίδα 17 απφ 128

18 θαινχληαη λα απνθαζίζνπλ αλ ζα επηιέμνπλ ηα ιαηηληθά ή ηα αξραία ειιεληθά σο κάζεκα βαζηθνχ (Grundkurs) ή πξνρσξεκέλνπ (Leistungskurs) επηπέδνπ. Οη ψξεο δηδαζθαιίαο είλαη ζπλήζσο ηξεηο αλά εβδνκάδα γηα ηα καζήκαηα βαζηθνχ επηπέδνπ θαη πέληε ψξεο εβδνκαδηαίσο γηα ηα καζήκαηα πξνρσξεκέλνπ επηπέδνπ. ηε δεχηεξε πεξίπησζε απαηηνχληαη πεξηζζφηεξεο θαη επξχηεξεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο απφ ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη έξρνληαη ζε επαθή κε απζεληηθά θείκελα. Όπσο φια ηα γισζζηθά καζήκαηα πξνρσξεκέλνπ επηπέδνπ, έηζη θαη ε δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ θαη ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ παξέρεη βαζηθέο δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο, φπσο ε εξκελεπηηθή ηθαλφηεηα, ε ρξήζε βνεζεηηθψλ εξγαιείσλ, ε αλάπηπμε κνξθψλ γξαπηήο θαη πξνθνξηθήο έθθξαζεο (πξνθνξηθή αλαθνίλσζε, ζπδήηεζε). Γηα ηελ πηζηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ ζηα ιαηηληθά θαη ζηα αξραία ειιεληθά απαηηείηαη ε θαηνρή ηνπ Latinum θαη Graecum αληίζηνηρα. Οη καζεηέο απνθηνχλ απηή ηελ πηζηνπνίεζε, χζηεξα απφ πέληε ρξφληα θνίηεζεο θαη θαηφπηλ πξνθνξηθψλ θαη γξαπηψλ εμεηάζεσλ. Ζ θαηνρή ησλ παξαπάλσ πηζηνπνηεηηθψλ είλαη κεξηθέο θνξέο απαξαίηεηε γηα ηε θνίηεζε ζε νξηζκέλεο ζρνιέο ή παλεπηζηήκηα, αιιά απηφ πνηθίιεη ζεκαληηθά απφ ζρνιή ζε ζρνιή θαη απφ εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα ζε εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα. Σα Λαηηληθά είλαη αξθεηά δεκνθηιέο κάζεκα γηα καζεηέο θαη γνλείο ζηελ ΟΓΓ. Πεξίπνπ καζεηέο καζαίλνπλ ιαηηληθά εηεζίσο (αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζην 31,6% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνχ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ πνπ θνηηά ζην γεξκαληθφ Γπκλάζην), ελψ γηα ηα ειιεληθά ν αληίζηνηρνο αξηζκφο είλαη πνιχ κηθξφηεξνο θαη αλέξρεηαη ζε καζεηέο επί ζπλφινπ καζεηψλ (ή 0,53% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνχ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ). πξνγξάκκαηα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο), ζζ Αζήλα: Παλειιήληα Έλσζε Φηινιφγσλ. ειίδα 18 απφ 128

19 πγθεθξηκέλα, ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ πξνζθέξεηαη ζήκεξα ζε 214 (έλαληη 199 ηελ ζρνιηθή πεξίνδν 2003/4) Γπκλάζηα ζηελ ΟΓΓ 7, ελψ ν καζεηηθφο πιεζπζκφο παξνπζηάδεη κεγάιε κείσζε ηα ηειεπηαία ρξφληα, φπσο παξαηεξεί θαλείο θαη ζηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ 8 : / / (6,6%) (1,7%) (2,7%) (0,54%) (0,53%) Ζ εηθφλα απηή αλά θξαηίδην έρεη σο εμήο: / /10 Βαπαξία (5,3%) (3,4%) (5,2%) (1,1%) (0.9%) Βεξνιίλν (6,5%) 734 (1,8%) (7,2%) (1,9%) (2,2%) Ακβνύξγν (5,6%) 430 (0,7%) 637 (2,3%) 474 (1,0%) 673(1,15%) Βξέκε 320 (2,8%) 96 (0,4%) 107 (1,0%) 14 (0,1%) <100 (0,1%) άαξιαλη 800 (5,33%) 395 (1,1%) 390 (2,8%) 37 (0,13%) 34(0,12%) Παιαηηλάην (6,3%) (0,98%) (2,5%) 777 (0,70%) 929 (0,67%) ηνπ Ρήλνπ Βάδε (5,3%) (1,6%) (2,2%) (0,46%) (0,50%) Βπηεκβέξγε Δζζε (5,5%) (1,1%) (2,5%) 833 (0,49%) 1137 (0,54%) Κάησ αμσλία (5,1%) (1,4%) (2,5%) 977 (0,63%) 582 (0,21%) ιέζβηρ (2,9%) 357 (0,48%) 353 (0,93%) 207 (0,31%) 95 (0,11%) Υνιζηάηλ Β. Ρελαλία- Βεζηθαιία (6,8%) (1,5%) (1,7%) (0,32%) (0,66%) 7 Γηα έλαλ θαηάινγν κε ηα γπκλάζηα πνπ πξνζθέξνπλ ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ ζηελ ΟΓΓ δεο 8 Σα ζηνηρεία παξαηίζεληαη ζηελ έξεπλα πνπ δηελήξγεζε ν Γεξκαλφο ζπλάδεξθνο Markus Gruber, Statistische Informationen zur Lage des Altgriechisch-Unterrichts in der Bundesrepublik Deutschland (2009/10), δηαζέζηκν ειεθηξνληθά ζην: Dateien/Statistik0910.pdf. ειίδα 19 απφ 128

20 Γηα ηα πέληε λέα θξαηίδηα, ηα νπνία πξνέθπςαλ απφ ηελ επαλέλσζε ησλ δχν Γεξκαληψλ, ηα ζηνηρεία έρνπλ σο εμήο γηα ην ζρνιηθφ έηνο 2009/10: 2009/10 Βξαλδεκβνύξγν 37 (0,07%) Μεθιεκβνύξγν-Γπηηθή Πνκεξαλία 43 (0,17%) αμσλία 135 (0,17%) αμσλία-αλράιηε 122 (0,27%) Θνπξηγγία 95 (0,20%) Όπσο παξαηεξεί θαλείο, ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ έρεη ππνζηεί κεγάιε ζπξξίθλσζε ηα ηειεπηαία πελήληα πεξίπνπ ρξφληα κε ηνπο καζεηέο λα έρνπλ κεησζεί ζην ειάρηζην, ελψ ηα ιαηηληθά δηδάζθνληαη αθφκε ζε ηθαλνπνηεηηθφ αξηζκφ καζεηψλ. Σνχην ζπκβαίλεη, θπξίσο, επεηδή ε ιαηηληθή γιψζζα ζεσξείηαη ε βάζε ησλ επξσπατθψλ γισζζψλ θαη ν ζπλδεηηθφο θξίθνο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ζχγρξνλνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ θαη ηεο δπηηθήο ζθέςεο 9. Αθφκε, σο κάζεκα ηα ιαηηληθά πξνζθέξνληαη σο κάζεκα ηφζν γηα καζεηέο πνπ αθνινπζνχλ ζεσξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, αιιά θαη γηα ηνπο καζεηέο ηνπ ηερληθνχ θαη επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ. Ηζηνξηθά, ινηπφλ, δελ ακθηζβεηήζεθαλ πνηέ σο εθφδην γεληθφηεξεο κφξθσζεο γηα ηνπο γεξκαλνχο καζεηέο, ελψ ε ζηελή ζχλδεζή ηνπο κε ηηο εμεηάζεηο, εληζρχεη ηε ζέζε ηνπο ζην γεξκαληθφ ζρνιείν. Σν ελζαξξπληηθφ ζηνηρείν πνπ πξνθχπηεη, πάλησο, απφ ηνπο παξαπάλσ πίλαθεο γηα ηα αξραία ειιεληθά είλαη φηη κεηά ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε πνπ μεθίλεζε ζηελ ΟΓΓ απφ ην 2000 παξαηεξείηαη κηθξή απμεηηθή ηάζε ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο γηα ηνπο ιφγνπο πνπ αλαπηχζζνληαη παξαθάησ. 9 Καινχδε, Δπ., Παπαλδξένπ, Ησ., Θενδσξνπνχινπ, Αηθ., Κνζεγηάλ, Υ. (1992) «Γεξκαλία: H δηδαζθαιία ησλ Λαηηληθψλ ζηε Βαπαξία», ζην Α. Βνζθφο θαη Θ. Παπαθσλζηαληίλνπ. Από ηε Μεηάθξαζε ζην Πξσηόηππν. Σπκβνιή ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Αξραίσλ Διιεληθώλ ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. ζζ Αζήλα: Eθδφζεηο Καξδακίηζα. ειίδα 20 απφ 128

21 3.4 Δθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε θαη θιαζηθέο ζπνπδέο ζηελ ΟΓΓ 10. Ζ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε ζηελ ΟΓΓ μεθίλεζε ην 2000 θαη βαζίζηεθε ζε απαληήζεηο εξσηεκαηνινγίσλ ζηα ζρνιεία κε εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηηο εκπεηξίεο ησλ θαζεγεηψλ απφ ηα ηειεπηαία αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ Ζ ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαλέξσζε ηελ αλάγθε κείσζεο ηεο χιεο θαη κεγαιχηεξεο ειεπζεξίαο νξγάλσζεο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηα νπνία πνιιέο θνξέο αθνινπζνχλ ην δηθφ ηνπο, ηξνπνπνηεκέλν θαη βαζηζκέλν ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο αλαιπηηθφ πξφγξακκα γηα ηα δηδαζθφκελα καζήκαηα ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο. Απνθαζίζηεθε αθφκε λα δνζεί έκθαζε ζηε καζεηνθεληξηθή θαη επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ζηελ δηδαζθαιία, φπνπ ν καζεηήο ζπκκεηέρεη ελεξγά (Aktor) ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο. Απφ ην ζεζκνζεηήζεθαλ αιιαγέο φπσο ε εηζαγσγή ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζην δεκνηηθφ, ην νθηαεηέο γπκλάζην, ε ελίζρπζε ησλ βαζηθψλ καζεκάησλ (γεξκαληθά, καζεκαηηθά, μέλε γιψζζα), θαζψο θαη άιισλ ελαιιαθηηθψλ (νηθνλνκηθά, πιεξνθνξηθή, θπζηθέο επηζηήκεο). Ζ λέα έκθαζε ζηελ δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε, κε ηελ εηζαγσγή λέσλ καζεκάησλ πνπ ζπλδένπλ ηηο επηζηήκεο κεηαμχ ηνπο ηείλεη πξνο ηελ πξαγκάησζε κηαο επειημίαο ζηελ δηδαζθαιία, θαη ηελ αιιαγή απφ ηνλ έιεγρν ηεο χιεο ζηνλ έιεγρν ησλ απνηειεζκάησλ, ελψ παξάιιεια κεηψζεθε ν αξηζκφο ησλ δηδαζθνκέλσλ καζεκάησλ αλά εκέξα. ηνλ λέν ηχπν γπκλαζίσλ εηδηθφηεξα, ε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ θαηαιακβάλεη θεληξηθή ζέζε ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Όινη νη καζεηέο δηδάζθνληαη ηνπιάρηζηνλ δχν ππνρξεσηηθέο μέλεο γιψζζεο, θαη έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα επηινγήο ηξίηεο θαη ηέηαξηεο μέλεο γιψζζαο εάλ ην επηζπκνχλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αξραίσλ Διιεληθψλ ή/θαη ησλ ιαηηληθψλ. ηφρνο ησλ λέσλ γπκλαζίσλ είλαη νη καζεηέο, φρη κφλν λα ρεηξίδνληαη πεξηζζφηεξεο απφ κία μέλεο γιψζζεο, αιιά θαη λα πξνζεγγίδνπλ ηνπο πνιηηηζκνχο πνπ έρνπλ ηελ ξίδα ηνπο ζηηο γιψζζεο απηέο, ψζηε λα κπνξνχλ λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο πξνθιήζεηο ηεο 10 ηνηρεία έρνπλ αληιεζεί απφ ηελ αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην ηνπ ΟΓΔΓ, ηνπ Γ. Κνχξηε, Μεηαξξύζκηζε Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ ζηα αλζξσπηζηηθά γπκλάζηα ηεο Βάδεο Βπξηεκβέξγεο, δηαζέζηκε θαη ειεθηξνληθά ζην ειίδα 21 απφ 128

22 δηεπξπκέλεο ελσκέλεο Δπξψπεο θαη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα Αλζξσπηζηηθά Γπκλάζηα (Humanistische Gymnasien), ηα νπνία επηθεληξψλνληαη ζηελ κειέηε ηνπ Δπξσπατθνχ αξραίνπ θφζκνπ σο ζεκέιην ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο, μεθηλνχλ ηα ιαηηληθά απφ ηελ 5ε ηάμε θαη ηα αξραία ειιεληθά σο κάζεκα επηινγήο (ηξίηε μέλε γιψζζα) απφ ηελ 8ε ηάμε. Ζ ζέζε ησλ δχν απηψλ γισζζψλ παγηψζεθε ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα επεηδή, φπσο ζα δνχκε αλαιπηηθφηεξα ζηε ζπλέρεηα ηεο κειέηεο (βι. ηκήκα 4.1) ζεσξνχληαη θνηηίδα ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ θαη γιψζζεο-θιεηδηά γηα πνιινχο επηζηεκνληθνχο ηνκείο, θαζψο θαη γηα πνιιέο κνληέξλεο γιψζζεο. Απφ ην 2003 ιεηηνπξγνχλ, κάιηζηα, δεθαηέζζεξα Δπξσπατθά Γπκλάζηα ζηελ Βάδε-Βπξηεκβέξγε, κε άιια ιφγηα αλζξσπηζηηθά γπκλάζηα φπνπ δηδάζθνληαη ππνρξεσηηθά δχν αξραίεο (ιαηηληθά θαη αξραία ειιεληθά) θαη δχν ζχγρξνλεο μέλεο γιψζζεο. Σν κάζεκα ησλ ιαηηληθψλ, φπσο επηζεκάλζεθε παξαπάλσ, ηπγράλεη ηδηαίηεξεο απνδνρήο ζηε γεξκαληθή εθπαίδεπζε, ελψ θαη ην κάζεκα ησλ ειιεληθψλ αλαγλσξίδεηαη σο ζεκειηψδεο αληηθείκελν κηαο επξχηεξεο αλζξσπηζηηθήο παηδείαο. H ελίζρπζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηα αλζξσπηζηηθά γπκλάζηα έγηλε ηφζν ζε ζέκαηα δνκήο φζν θαη ζε ζέκαηα πεξηερνκέλνπ. H εηζαγσγή ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ κείσζε ηελ ρξήζε ηνπ δηδαθηηθνχ βηβιίνπ κε ηηο πνηθίιεο γξακκαηηθέο αζθήζεηο θαη εηζήγαγε γλήζηα αλαγλψζκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη θεηκέλσλ απφ ηελ χζηεξε αξραηφηεηα θαη ηνλ Μεζαίσλα. Ζ πξνζθνξά ηνπ καζήκαηνο ησλ ειιεληθψλ ζηα αλζξσπηζηηθά γπκλάζηα, ζπλεηέιεζε ζηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ πνπ επέιεμαλ ηελ ειιεληθή γιψζζα σο ηξίηε μέλε γιψζζα ζηα 200 πεξίπνπ Γπκλάζηα ηεο Γεξκαλίαο, αλ θαη ν αξηζκφο ησλ θαζεγεηψλ παξακέλεη κεησκέλνο (απφ 420 ην κφιηο 202 ην ). ηα 30 πεξίπνπ γπκλάζηα ζηελ Βάδε-Βπξηεκβέξγε, γηα παξάδεηγκα, φπνπ δηδάζθνληαη ηα αξραία ειιεληθά, ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ ην παξαθνινχζεζαλ σο κάζεκα επηινγήο ζηελ 9ε ηάμε ήηαλ κφλν 0,9% ην (απφ 1,5% ην ), αιιά έθηνηε απμάλεηαη ζηαδηαθά (πεξίπνπ καζεηέο θαηά ην ζρνιηθφ έηνο , δειαδή 4,4% ηνπ ζπλνιηθνχ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ). ειίδα 22 απφ 128

23 ην πιαίζην ηεο ζηήξημεο ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζε αξθεηά θξαηίδηα δηάθνξνη θνξείο θαη ηδξχκαηα πνπ νξγαλψλνπλ ζεηξά εθδειψζεσλ γηα ηελ δηάδνζε ηεο εθκάζεζεο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ, έρνπλ ζεζπίζεη βξαβεία θαη ππνηξνθίεο γηα καζεηέο, ελψ δηνξγαλψλνπλ ηνπηθνχο δηαγσληζκνχο γηα ηα αξραία ειιεληθά θαη ηα ιαηηληθά. Έηζη, ζηε Βάδε-Βπξηεκβέξγε, γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη ην θξαηηθφ ίδξπκα Ηumanismus Heute, ζην Βεξνιίλν δηεμάγεηαη θάζε δχν ρξφληα ν δηαγσληζκφο Lebendige Antike, ελψ ζηε Βαπαξία νη καζεηέο ηεο 8 εο ηάμεο κπνξνχλ λα ιάβνπλ κέξνο ζην δηαγσληζκφ Certamen Bavaricum 11. Μάιηζηα, ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηεο αμσλίαο-αλράιηεο 12 αλαθέξεηαη φηη νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ζηελ θαιχηεξε πξνεηνηκαζία ηνπο ζε ηέηνηνπο δηαγσληζκνχο (ι.ρ. ν δηαγσληζκφο ηνπ θξαηηδίνπ Certamen Francianum γηα ηα ιαηηληθά θαη ηα αξραία ειιεληθά), κε ηελ αλαδήηεζε βηβιηνγξαθηθψλ πεγψλ ζην δηαδίθηπν, ηελ ειεθηξνληθή επηθνηλσλία κε αξρεία, βηβιηνζήθεο, κνπζεία θαη άιινπο νξγαληζκνχο γηα ηε ζπιινγή πιηθνχ. 11 Γηα πεξηζζφηεξα βι. Γθφγθνο, φ.π., ζζ , ζ. 14. ειίδα 23 απφ 128

24 4. Σα ΑΠ ζπνπδώλ γηα ηα ιαηηληθά θαη ηα αξραία ειιεληθά Δηζαγσγή Όπσο εηπψζεθε παξαπάλσ, ην θαζέλα απφ ηα 16 θξαηίδηα είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ηνπ θξαηηδίνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη δίλεηαη κεγάιε απηνλνκία ζε ηνπηθφ επίπεδν (θαη πνιιέο θνξέο ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο) 13 ζην ζρεδηαζκφ ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ γηα ηα πεξηζζφηεξα καζήκαηα, γεγνλφο πνπ ζπληειεί ζηηο κεγάιεο δηαθνξέο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ησλ θξαηηδίσλ 14. Οη δηαθνξέο απηέο κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ ζηε κνξθή, ζην πεξηερφκελν, ζηελ έθηαζε, θαη ζηε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, γηα λα θαλεί ε ζηνρνζεζία ησλ επηκέξνπο γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηηο δηάθνξεο βαζκίδεο ηεο γεξκαληθήο εθπαίδεπζεο. Οξηζκέλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα είλαη πνιχ κηληκαιηζηηθά θαη πεξηνξίδνληαη, θαηά βάζε, ζε γλσζηηθνχο ζηφρνπο πνπ πξέπεη λα θαηαθηήζνπλ νη καζεηέο, ελψ άιια είλαη πνιχ πην «αλνηρηά» θαη θάλνπλ ιφγν γηα ηε ζχλδεζε ηεο κάζεζεο κε ηελ αλάπηπμε ησλ καζεηψλ θαη ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ έρνπλ απνθηεζεί ζην ζρνιείν ζηε κεηέπεηηα δσή ηνπο. ε γεληθέο γξακκέο πάλησο, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε, ελαξκνλίδνληαη κε ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ νξίδνπλ νη 13 Βι., ιφγνπ ράξε, ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ Max Planck Gymnasium, Göttingen, γηα ηα αξραία ειιεληθά, Schulinternes Curriculum für das Fach Griechisch in der Lehrbuchphase, ζην ή ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα γηα ηα ιαηηληθά ηνπ Waldoberschule ηνπ Βεξνιίλνπ κε εηδηθή ελφηεηα γηα ηα Λαηηληθά θαη ηα Νέα Μέζα (ζ. 6), ζην 14 Δδψ παξνπζηάδνληαη νη θπξηφηεξεο ηάζεηο ησλ ΑΠ ζπνπδψλ θαη γίλεηαη παξαπνκπή ζηα ΑΠ θξαηηδίσλ, φπνπ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην. Όπνπ γίλεηαη αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα θξαηίδηα έρεη ρξεζηκνπνηεζεί έλα ζχζηεκα θσδηθνπνίεζεο πνπ ζηεξίδεηαη ζηε βηβιηνγξαθία ζην ηέινο ηεο κειέηεο. Ζ θσδηθνπνίεζε θέξεη ηε κνξθή ελφο δηςήθηνπ αξηζκνχ, ην πξψην ςεθίν ηνπ νπνίνπ αλαθέξεηαη ζην θξαηίδην θαη ην δεχηεξν ζην έγγξαθν, φπσο απηφ πεξηγξάθεηαη ζην βηβιηνγξαθηθφ νδεγφ. Γηα παξάδεηγκα, ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα κε ηνλ αξηζκφ 16.1 αληηζηνηρεί ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ θξαηηδίνπ ηεο Θνπξηγγίαο γηα ηα αξραία ειιεληθά. ε πεξηπηψζεηο θνηλψλ αλαθνξψλ θαη αηηηνιφγεζεο ε πεξηγξαθή αθνξά ζην ζχλνιν ζρεδφλ ηνπ πιηθνχ. ειίδα 24 απφ 128

25 κειέηεο PISA θαη απερνχλ ηε γιψζζα θαη ηελ εθπαηδεπηηθή θηινζνθία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε απηέο. Δίλαη σο επί ην πιείζηνλ ζηνρνθεληξηθά (Zielorientierte Bildung) σο πξνο ην αληηθείκελν (πνηνπο ζηφρνπο πξέπεη λα θαηαθηήζεη ν καζεηήο), καζεηνθεληξηθά (Schulorientierte Bildung) σο πξνο ην επίθεληξν ηεο δηδαθηηθήοκαζεζηαθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο γλψζεο θαη θάλνπλ ιφγν γηα θαηάθηεζε δεμηνηήησλ (Kompetenzen-Δrwerb) απφ ηνπο καζεηέο πνπ κπνξνχλ λα βξνπλ εθαξκνγή θαη έμσ απφ ηελ ηάμε. Έλα επηπιένλ ζηνηρείν πνπ ππνδειψλεη ηελ αλνηρηή θχζε ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ είλαη ε απνπζία αλαθνξάο ζε ζπγθεθξηκέλα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ή ζηελ χιε πνπ πξέπεη λα θαιχςνπλ νη καζεηέο, αθήλνληαο κεγάια πεξηζψξηα ειεπζεξίαο ζηνλ δηδάζθνληα λα επηιέμεη κφλνο ηνπ ην πιηθφ ηνπ κε βάζε ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπ θαη λα δηακνξθψζεη, φπσο εθείλνο θξίλεη ζθφπηκν, ηε δηδαζθαιία ηνπ. Αλ κπνξνχζε θαλείο (ηεξνπκέλσλ ησλ αλαινγηψλ θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ θάζε θξαηηδίνπ) λα πξνηείλεη έλα ζρήκα γηα ηε δνκή ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, απηφ ζα κπνξνχζε λα είλαη φπσο παξαθάησ: 1. Σθνπνί θαη ζηόρνη ηνπ γεξκαληθνύ Γπκλαζίνπ: αλαπηχζζνληαη νη ζεσξεηηθέο αξρέο πνπ αθνξνχλ ζην ξφιν, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ απνζηνιή ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθήο βαζκίδαο θαζψο θαη ηνπο γεληθνχο θαη εηδηθνχο ζθνπνχο εθπαίδεπζεο. 2. Τν κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ/ιαηηληθώλ: Πεξηγξάθεηαη ν ραξαθηήξαο ηνπ καζήκαηνο θαη αηηηνινγείηαη ε ελζσκάησζή ηνπ ζην γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. 3. Καηάθηεζε ησλ βαζηθώλ δεμηνηήησλ θαη ζύλδεζή ηνπο κε ην γισζζηθό κάζεκα: Αλαθνξά ζηηο ηέζζεξηο θχξηεο δεμηφηεηεο πνπ απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο γεξκαληθήο εθπαίδεπζεο θαη ην ξφιν ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ ζηελ θαηάθηεζή ηνπο. ειίδα 25 απφ 128

26 4. Πεξηγξαθή ησλ επηκέξνπο ζεκαηηθώλ ελνηήησλ: άιιεο θνξέο κε πνιπζέιηδε αλαθνξά θαη άιιεο θνξέο ζπλνπηηθά επηρεηξείηαη ε αλά ηάμε/βαζκίδα/είδνο πεξηγξαθή ησλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ θαη ε ζχλδεζε ηνπο κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα. 5. Αμηνιόγεζε ησλ καζεηώλ: φπνπ ππάξρεη, ζην ηκήκα απηφ γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ηξφπνπο αμηνιφγεζεο ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ, ελψ ζε νξηζκέλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ππάξρνπλ θαη δείγκαηα εμεηαζηηθψλ ζεκάησλ. ε φ,ηη αθνξά ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, πνπ απνηειεί θαη ην θχξην αληηθείκελν ηεο παξνχζαο κειέηεο, ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξίμεη θαλείο φηη ηα ΑΠ ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο βαζηθέο επηκέξνπο θαηεγνξίεο: 1. Κακία νπζηαζηηθή αλαθνξά ζηηο ΣΠΔ θαη ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπο ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή πξάμε (βι. γηα παξάδεηγκα ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ησλ θξαηηδίσλ ηεο Βαπαξίαο, ηνπ Βξαλδεκβνχξγνπ, ηεο Βάδεο- Βπξηεκβέξγεο). 2. Πεξηζηαζηαθή (passim) αλαθνξά γηα ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθήκαζεζηαθή δηαδηθαζία, ρσξίο ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα (π.ρ ζηα θξαηίδηα ηνπ Ακβνχξγνπ, ηεο Βξέκεο, ηεο Έζζεο, ηνπ Παιαηηλάηνπ ηνπ Ρήλνπ, ηεο Βφξεηαο Ρελαλίαο-Βεζηθαιίαο). 3. Δηδηθφηεξε, ζπγθεθξηκέλε αλαθνξά γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία πνπ εληνπίδεηαη θπξίσο ζηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ, πηλάθσλ ιεμηινγίνπ θαη γξακκαηηθήο, ρξήζε εθαξκνγψλ (φπσο ε εθαξκνγή Powerpoint) γηα πξνθνξηθέο παξνπζηάζεηο εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ, αληαιιαγή ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ θαη ρξήζε δηαδηθηπαθψλ πεγψλ γηα έλα κάζεκα πνπ πεξλά ηα ζηελά φξηα ηεο παξαδνζηαθήο ηάμεο, ρξήζε ινγηζκηθνχ γηα ζπγθεθξηκέλεο επηκέξνπο ζεκαηηθέο ελφηεηεο θαη ζχλδεζε ηνπ καζήκαηνο ησλ ιαηηληθψλ θαη αξραίσλ ειιεληθψλ κέζσ ησλ ΣΠΔ κε άιια αληηθείκελα γηα κηα δηεπηζηεκνληθή, ειίδα 26 απφ 128

27 δηαζεκαηηθή κάζεζε (ι.ρ. ζηα θξαηίδηα ηνπ Βεξνιίλνπ, Μέθιελκπνπξγθ- Πνκεξαλίαο, αμσλίαο, ηεο αμσλίαο-αλράιηεο, Θνπξηγγίαο). 4. Άκεζε ζχλδεζε ησλ ΣΠΔ κε ην κάζεκα ησλ Λαηηληθψλ, θαζψο, ζην ΑΠ ηεο αμσλίαο, γηα παξάδεηγκα, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα επηιέμνπλ ηε ζεκαηηθή ελφηεηα Λαηηληθά θαη Γηαδίθηπν, φπνπ ν ζπζρεηηζκφο ΣΠΔ θαη γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ είλαη εκθαλήο. Ζ αλάιπζε πνπ αθνινπζεί ζηεξίδεηαη θπξίσο ζηα ΑΠ πνπ αλήθνπλ ζηηο θαηεγνξίεο 3 θαη 4, αθνχ απηά πξνζθέξνπλ πξνζθνξφηεξν έδαθνο γηα λα εμεηαζηεί ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. Πξηλ φκσο απφ ηελ επηκέξνπο αλάιπζε, θξίλεηαη ζθφπηκε κηα ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ επηρεηξεκάησλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηα ΑΠ πνπδψλ ησλ θξαηηδίσλ γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ ζην Γεξκαληθφ Gymnasium θαη ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηεο αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηε Γεξκαλία. 4.2 Γηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ: πκβνιή ζηελ θαηάθηεζε ησλ ζηφρσλ ηεο γεξκαληθήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ησλ ιαηηληθψλ, θαηά θχξην ιφγν, θαη ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ αλαπηχρζεθε παξαπάλσ. Αθφκε θαη ζήκεξα φκσο, ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν ηνπιάρηζηνλ, ηα ΑΠ πνπδψλ γηα ηα αληίζηνηρα καζήκαηα ηνλίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο θιαζηθήο παηδείαο ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ησλ καζεηψλ θαη ζηελ θαηάθηεζε ησλ δεμηνηήησλ πνπ επαγγέιιεηαη ην γεξκαληθφ ζρνιείν. H ζπνπδαηφηεηα ηνπ καζήκαηνο θαηέρεη θεληξηθή ζέζε ζε φια ηα ΑΠ ζπνπδψλ, ελψ ζε νξηζκέλα, γίλεηαη ηδηαίηεξε κλεία ζηελ ηζηνξηθή ζεκαζία ηεο θιαζηθήο παηδείαο, γηα ηελ εθπαίδεπζε ηεο πεξηνρήο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα, απνηειεί ην θξαηίδην ηεο Θνπξηγγίαο, ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ νπνίνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ηε κεγάιε παξάδνζε ηεο θιαζηθήο εθπαίδεπζεο ζην θξαηίδην, αθνχ ν αλζξσπηζηήο Nicholas Marschalk, ηζχλσλ λνπο ηνπ θχθινπ αλζξσπηζηψλ ηεο Erfurt ειίδα 27 απφ 128

28 εμέδσζε ην 1501 ην πξψην έληππν ζρνιηθφ εγρεηξίδην γηα ηα αξραία ειιεληθά, ηππσκέλν κε ειιεληθνχο ραξαθηήξεο. εκαληηθή ζέζε θαη καθξνρξφληα παξάδνζε θαηέρεη επίζεο ε Διιεληθή Φηινινγία ζην πεξίθεκν Παλεπηζηήκην ηεο Jena, ελψ δελ πξέπεη λα μερλάεη θαλείο ηελ εμαηξεηηθά παξαγσγηθή εξγαζία νξηζκέλσλ θαζεγεηψλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηεο Θνπξηγγίαο, φπσο ν Valentin Christian Friedrich Rost ( ), δηεπζπληήο ηνπ γπκλαζίνπ ζηε Gotha, ζηνλ νπνίν νθείινπκε έλα απφ ηα πην δεκνθηιή γεξκαλν-ειιεληθά ιεμηθά, ην πεξίθεκν Rost 15. Οη αλαθνξέο γηα ηε ζπκβνιή ηεο θιαζηθήο παηδείαο ζηελ θαηάθηεζε ησλ επηζπκεηψλ δεμηνηήησλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ δελ είλαη πεξηζηαζηαθέο, αιιά αληίζεηα αξθεηά εθηεηακέλεο. ηα πεξηζζφηεξα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα κάιηζηα πξφθεηηαη γηα μερσξηζηέο ζεκαηηθέο ελφηεηεο πνπ αθνξνχλ: (α) ζηε ζπκβνιή ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ ζηελ επίηεπμε ησλ γεληθφηεξσλ ζθνπψλ θαη ζηφρσλ ηνπ γεξκαληθνχ ζρνιείνπ θαη (β) ζηελ εηδηθφηεξε ζπκβνιή ηνπ καζήκαηνο (ησλ Διιεληθψλ ή ησλ Λαηηληθψλ αληίζηνηρα) ζηελ θαηάθηεζε ησλ ηεζζάξσλ βαζηθψλ δεμηνηήησλ, φπσο απηέο πεξηγξάθνληαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο πξνδηαγξαθέο (Βildungsstandards) πνπ ζπλέηαμε ην 2003 ε χλνδνο ησλ Τπνπξγψλ Παηδείαο ησλ θξαηηδίσλ ηεο ΟΓΓ. Οη δεμηφηεηεο απηέο θαιχπηνπλ, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαθάησ ζρήκα ηνπο ηνκείο: Σνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ (Sachkompetenz) Σσλ κεζφδσλ εξγαζίαο (κεζνδνινγίαο) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο (Methodenkompetenz) Σσλ θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ (Sozialkompetenz) Σεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηα (Selbstkompetenz) , ζ. 5. ειίδα 28 απφ 128

29 Δηθφλα 2: Βαζηθέο δεμηόηεηεο πνπ πξέπεη λα θαηαθηήζνπλ νη καζεηέο θαηά ηε θνίηεζή ηνπο ζην γεξκαληθό Γπκλάζην. ε κηα πξνζπάζεηα γηα ην άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ πξνο ηελ θνηλσλία θαη ηελ ζχλδεζε ηνπ κε ηε δσή ηνπ καζεηή σο ππεχζπλνπ πνιίηε, νη ζπληάθηεο ππνζηεξίδνπλ φηη ε θαηάθηεζε φισλ ησλ παξαπάλσ ζηνρεχεη λα θαηαζηήζεη ην καζεηή ηθαλφ λα εθαξκφδεη φζα έρεη κάζεη ζην ζρνιείν ρσξίο λα ρξεηάδεηαη εμσηεξηθή παξψζεζε θαη ζε πεξηζηάζεηο έμσ απφ ην ζρνιείν, παίξλνληαο πξσηνβνπιίεο θαη αλαιακβάλνληαο επζχλεο, έλλνηεο πνπ νη Γεξκαλνί απνδίδνπλ κε ηνλ κνλνιεθηηθφ φξν Ηandlungskompetenz (βι. θαη ζρήκα παξαπάλσ). Οη ζπληάθηεο παξαηεξνχλ φηη, ελψ ππάξρεη ζαθήο επηθάιπςε σο πξνο ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ, ν δηαθνξεηηθφο ηνπο ραξαθηήξαο επηηξέπεη θαη αληίζηνηρε δηαθνξνπνίεζή σο πξνο ηνπο ζηφρνπο πνπ θαινχληαη λα πξαγκαηψζνπλ ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα. Γηα ηα αξραία ειιεληθά νη νδεγίεο αλαθέξνπλ φηη: 1. ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ επξσπατθή πνιηηηζηηθή ηζηνξία θαη είλαη γη απηφ ην ιφγν, ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο γηα ηε ζχγρξνλε επξσπατθή ηζηνξία θαη ηνλ ειίδα 29 απφ 128

30 πνιηηηζκφ 16. Ζ επαθή κε ηα θείκελα ηνπ Οκήξνπ, ηνπ Πιάησλα θαη άιισλ ζπγγξαθέσλ ηεο αξραηφηεηαο θαζηέξσζε ηελ έλλνηα ηνπ νπκαληζκνχ θαη ηεο αλζξσπηζηηθήο παηδείαο ζηελ Δπξψπε 17, ζέηεη ηηο βάζεηο γηα ηε ζχγρξνλε θηινζνθία, πνιηηηθή, ζξεζθεία (ηα ειιεληθά είλαη ε γιψζζα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο), ινγνηερλία, αξρηηεθηνληθή, θαιέο ηέρλεο 18 θαη ιεηηνπξγεί έηζη σο ζπλδεηηθφο θξίθνο κε ην ηζηνξηθφ παξειζφλ 19. Ζ ελαζρφιεζε κε ηα πξσηφηππα θείκελα βνεζά ην καζεηή λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ην παξειζφλ, αιιά θαη ηε δηθή ηνπ ηζηνξηθή, θνηλσληθή, πνιηηηθή θαη πνιηηηζηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ζηελ νπνία εθείλνο δεη θαη αλαπηχζζεηαη 20. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ παξφληνο νπιίδεη ηνλ καζεηή κε ηηο απαξαίηεηεο (δηα)πνιηηηζκηθέο ηθαλφηεηεο πνπ ζα ηνλ βνεζήζνπλ λα αληηκεησπίζεη ην κέιινλ σο ελεξγφο, αλεμάξηεηνο θαη ππεχζπλνο πνιίηεο Ο ειιεληθφο πνιηηηζκφο ήηαλ πάληνηε έλα κείγκα γλψξηκσλ (π.ρ., ε έλλνηα ηεο δεκνθξαηίαο) αιιά θαη αιιφηξησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ, φπσο ε δνπιεία θαη ε παηξηαξρία 22. Ζ ηδηαίηεξε θχζε ηνπ καζήκαηνο επλνεί ηελ επαθή κε μέλεο ζπλήζεηεο θαη πνιηηηζκνχο, ελψ ε ειιεληθή εθπαίδεπζε πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα αζθήζνπλ θξηηηθή ζηελ δηθή ηνπο πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα θαη λα δνπλ θάησ απφ άιιν πξίζκα ζχγρξνλεο θνηλσληθέο πξαθηηθέο 23 θαη πνιηηηθά ζπζηήκαηα. Οη καζεηέο κπνξνχλ επίζεο λα αλαπηχμνπλ κεγαιχηεξε αλεθηηθφηεηα απέλαληη ζην μέλν 24 θαη λα κπνξέζνπλ λα αληηκεησπίζνπλ θαιχηεξα παξφκνηεο θαηαζηάζεηο ζηε δσή ηνπο θαη κεηά ην ζρνιείν Πνιιέο απφ ηηο έλλνηεο-θιεηδηά ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο (Γηθαηνζχλε, Σχρε, Μνίξα, γηα παξάδεηγκα) απαζρνινχλ ηνπο αλζξψπνπο αθφκε θαη ζήκεξα, ελψ , ζ. 392, 1.3, ζ. 498, 3.1, ζ. 9, 6.1, ζ. 5, 8.1, ζ. 4, 9.1, ζ. 7, 10.1, ζ. 10, 14.1, ζ. 6, 16.1, ζ , ζ , ζ. 17, 6.1, ζ. 5, 8.1, ζ. 4, 14.1, ζ , ζ. 392, 3.1, ζ. 9, 4.1, ζ. 18, 15.1, ζ , ζ. 9, 10.1, ζ. 10, 15.1, ζ. 16, 16.1, ζ , ζ. 9, 7.1, ζ. 5, 9.1, ζ. 7, 10.1, ζ. 10, 14.1, ζ. 7, 16.1, ζ , ζ , ζ.10, 7.1. ζ.4, 13.1, ζ.3, 14.1, ζ , ζ , ζ.17. ειίδα 30 απφ 128

31 ε κειέηε ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο θαη ηεο θηινζνθίαο γεληθά (κε ηε ζπζηεκαηηθή κειέηε ηεο ειιεληθήο ζθέςεο), ξίρλεη θσο ζε θαίξηα αλζξψπηλα εξσηήκαηα 26, ππνδεηθλχεη απαληήζεηο θαη πινπηίδεη ηηο εκπεηξίεο ησλ λέσλ αλζξψπσλ 27, νη νπνίνη ζα κπνξνχζαλ λα αλαπηχμνπλ, ζηεξηγκέλνη ζηηο ηδέεο θαη ηα θείκελα ηεο αξραηφηεηαο, ζηξαηεγηθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ (Problemlösungstrategien) ρξήζηκεο γηα ηε δσή ηνπο σο ελήιηθεο 28. χκθσλα κε ηνπο ζπληάθηεο, ε ζπλάληεζε κε ηελ αξραία ειιεληθή θηινζνθία, πνίεζε, θαη ηζηνξηνγξαθία κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε αλεμάξηεησλ θαη ππεχζπλσλ πξνζσπηθνηήησλ, έλαλ δειαδή απφ ηνπο ζηφρνπο-θιεηδηά ηεο γεξκαληθήο εθπαίδεπζεο 29. Σνλίδεηαη θαη ν εηδνινγηθφο ραξαθηήξαο ηνπ καζήκαηνο, αθνχ ε επίιπζε δηάθνξσλ δεηεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επαθή κε ηα θείκελα καζαίλεη ηνπο καζεηέο λα επηρεηξεκαηνινγνχλ, λα αλαπηχζζνπλ ινγηθή ζθέςε 30, θξηηηθή ηθαλφηεηα θαη ελδειερή ελαζρφιεζε (Beharrlichkeit) κε ηα ζέκαηα πνπ αλαπηχζζνληαη ζε δξακαηηθά ε θηινζνθηθά θείκελα ηεο αξραηφηεηαο ε γισζζηθφ επίπεδν, ππνζηεξίδεηαη φηη ε εθκάζεζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο ιεηηνπξγεί επηθνπξηθά ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο θαη ηελ εθκάζεζε ζχγρξνλσλ μέλσλ γισζζψλ 32. Ζ ειιεληθή γιψζζα κε ηελ πνηθηινκνξθία ηεο ζε επίπεδν κνξθνινγίαο, ζχληαμεο θαη ζεκαζηνινγίαο ζπκβάιιεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο γιψζζαο σο ζπζηήκαηνο επηθνηλσλίαο, εληζρχνληαο έηζη ηε γισζζηθή επαηζζεζία θαη δεκηνπξγηθφηεηα ησλ καζεηψλ 33. Σα αξραία ειιεληθά παξνπζηάδνληαη δειαδή σο γιψζζα-πξφηππν, 34 γιψζζα αλαζηνραζκνχ 35 πνπ βνεζά ηνπο καζεηέο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε δνκή θαη ηνπο ηξφπνπο νξγάλσζεο ηεο κεηξηθήο ηνπο γιψζζαο , ζ. 18, 14.1, ζζ. 6-7, 16.1, ζ , ζ , ζ. 9, 8.1, ζ.5, 13.1, ζ. 4, 14.1, ζ , ζ.5, 13.1, ζ.3, 16.1,ζ , ζ , ζ.19, 7.1, ζ , ζ. 9, 10.1, ζ.11, 13.1, ζ.2, 14.1, ζ.6, 15.1, ζ , ζ , ζ.7, 16.1, ζ Έηζη απνδίδεηαη ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία ν φξνο Reflexion/reflection. ειίδα 31 απφ 128

32 Αθφκε, ε ζπζηεκαηηθή ελαζρφιεζε κε ηα αξραία ειιεληθά βειηηψλεη ηελ έθθξαζε ησλ καζεηψλ ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα θαη δηεπθνιχλεη ηελ θαηάθηεζε μέλσλ γισζζψλ 36. Ζ γλσξηκία κε ηα αξραία ειιεληθά θαη ε γλψζε νξνινγίαο θαη ηερληθψλ φξσλ βνεζά ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε επηκέξνπο γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, φπσο νη θπζηθέο επηζηήκεο, ηα καζεκαηηθά θαη ε ζξεζθεηνινγία 37. Σα αξραία ειιεληθά ζπληεινχλ επίζεο ζηνλ θαιχηεξν ρεηξηζκφ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο 38 θαη ηελ επέθηαζε ηνπ ιεμηινγίνπ ησλ καζεηψλ κε ηελ θαηαλφεζε γισζζηθψλ δνκψλ (ιέμεσλ ή θαη θξάζεσλ) ζηα γεξκαληθά πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ ειιεληθή. Αθφκε, ε ελδειερήο κειέηε ησλ θεηκέλσλ κε ηε ρξήζε κεζνδνινγηθψλ εξγαιείσλ, φπσο γξακκαηηθέο, ιεμηθά, ζρνιηαζκέλεο εθδφζεηο, ζέηεη ηηο βάζεηο γηα απνθσδηθνπνίεζε, θξηηηθή αλάιπζε θαη αμηνιφγεζε ησλ θεηκέλσλ, αξεηέο πνπ βξίζθνπλ πξαθηηθή εθαξκνγή ζηελ εθκάζεζε ηεο κεηξηθήο αιιά θαη ζχγρξνλσλ μέλσλ γισζζψλ 39. Σέινο, γίλεηαη ηδηαίηεξε αλαθνξά (α) ζηελ αμία ηεο κεηάθξαζεο απφ ηα αξραία ειιεληθά ζηα γεξκαληθά σο δηαλνεηηθή άζθεζε πνπ εληζρχεη ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ 40 θαη (β) ζηε ζηελή ζρέζε ζθέςεο θαη γιψζζαο Ζ γλσξηκία κε ηελ αξραία ειιεληθή ινγνηερλία πξνσζεί ηελ αηζζεηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ, αθνχ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα απνιαχζνπλ έλα ηδηαίηεξα επξχ θάζκα ινγνηερληθψλ εηδψλ πνπ απαξηίδεηαη απφ θείκελα πςεινχ ινγνηερληθνχ επηπέδνπ 42. Σψξα κάιηζηα νη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα απνιαχζνπλ ζην πξσηφηππν ινγνηερληθά θείκελα 43 πνπ ηνπο είραλ γίλεη γλσζηά ζην κάζεκα ησλ γεξκαληθψλ θαη λα εθηηκήζνπλ νη ίδηνη ηηο αξεηέο ηνπ αξραηνειιεληθνχ ιφγνπ θαη ηε ζπγγξαθηθή αξηηφηεηα ησλ εθπξνζψπσλ ηεο ειιεληθήο ινγνηερληθήο παξαγσγήο , ζ. 392, 3.3, ζ. 9, 6.1, ζ.7, 10.1, ζ , ζ , ζ , ζ. 9, 6.1, ζ. 5, 7.1, ζ. 6, 10.1, ζ. 12, 16.1, ζ , ζ. 9, 10.1, ζ , ζ , ζ.8, 16.1, ζ , ζ , ζ.5, 8.1, ζ.5. ειίδα 32 απφ 128

33 Απηφ ζπληειεί ζηελ βειηίσζε θαη ηεο εξκελεπηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο θαη ηεο θξηηηθήο επαθήο κε ηε ινγνηερλία γεληθφηεξα Απφ ηηο πην ελδηαθέξνπζεο παξαηεξήζεηο είλαη φηη ηα αξραία ειιεληθά θαηαδεηθλχνπλ ηε γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή ζπλέρεηα ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ, απφ ηελ αξραηφηεηα, ζην Βπδάληην θαη ζηε ζχγρξνλε Διιάδα 46. Οη καζεηέο ζπλεηδεηνπνηνχλ φηη ε Διιάδα είλαη ε κφλε Δπξσπατθή ρψξα ηεο νπνίαο ε γιψζζα κηιηέηαη αδηάιεηπηα ηα ηειεπηαία 3000 ρξφληα 47. Σα αξραία ειιεληθά απνηεινχλ επίζεο ηε βάζε ηεο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο 48 θαη ζα κπνξνχζαλ λα ηδσζνχλ φρη κφλν σο γιψζζα γηα γισζζηθέο παξαηεξήζεηο θαη θεηκεληθή αλάιπζε, αιιά θαη σο γιψζζα επηθνηλσλίαο, πξνζθέξνληαο κηα ζαπκάζηα επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα έξζνπλ ζε επαθή θαη κε ηε λέα ειιεληθή γιψζζα θαη πνιηηηζκφ 49, γεγνλφο πνπ πξνζδίδεη ζηελ (εληαία) ειιεληθή γιψζζα κηα κνλαδηθή ζέζε ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα απέλαληη ζηα ιαηηληθά θαη ζηηο άιιεο μέλεο γιψζζεο Τπάξρεη επίζεο αλαθνξά ζην δηαζεκαηηθφ ραξαθηήξα ηνπ καζήκαηνο 51 θαη ζηελ ζχλδεζή ηνπ κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο (μέλεο γιψζζεο, ηζηνξία, θηινζνθία, θπζηθέο επηζηήκεο, ζξεζθεηνινγία, καζεκαηηθά, εθαξκνζκέλεο ηέρλεο, αξρηηεθηνληθή, κνπζηθή, ζέαηξν, αζιεηηζκφο) θαζψο επίζεο θαη ζηε ζπκβνιή ηνπ ζηελ πλεπκαηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ, αθνχ παξέρεη φρη κφλν γλψζεηο, αιιά θαη δεμηφηεηεο, ζηάζεηο δσήο θαη αηζζεηηθή απφιαπζε 52. Δθηφο απφ ηηο παξαπάλσ ζέζεηο θαη δηαπηζηψζεηο πνπ ζε γεληθέο γξακκέο ηζρχνπλ θαη γηα ηα ιαηηληθά, ηδηαίηεξε κλεία γίλεηαη ζηα παξαθάησ: , ζ.3, 10.1, ζ , ζ.3, 8.1, ζ , ζ , ζ.6, 16.1, ζ , ζ.5, 12.1,ζ.7, 16.1, ζ , ζ , ζ.17, 6.1, ζ.7, 9.1, ζ.7, 14.1, ζ.14, 15.1, ζ ,ζ.2, 16.1, ζ.9. ειίδα 33 απφ 128

34 I. Σα ιαηηληθά απνηεινχλ ηε βάζε ησλ ζχγρξνλσλ επξσπατθψλ γισζζψλ, ελψ ε ινγνηερληθή παξαγσγή ηνπ ειιελνξσκατθνχ θφζκνπ ιεηηνπξγεί σο γέθπξα αλάκεζα ζηελ αξραηφηεηα, ην Μεζαίσλα 53 θαη ηε ζχγρξνλε επνρή γηα ηνλ επξσπατθφ ρψξν, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο θνηλήο Δπξσπατθήο ηαπηφηεηαο 54, απφ ηε κηα πιεπξά θαη ζηελ θαηαλφεζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ επξσπατθψλ ιαψλ απφ ηελ άιιε 55. Απηφ ζπκβάιιεη ζηε δηαπνιηηηζκηθή επηθνηλσλία 56, αθνχ ε θαηάθηεζε θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ γλψζεσλ επλνεί ηελ επαηζζεηνπνίεζε απέλαληη ζηνπο μέλνπο πνιηηηζκνχο 57 θαη βνεζά ηνπο καζεηέο λα απνθηήζνπλ θξηηηθή ζηάζε απέλαληη ζηε δηθή ηνπο πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα 58. Κάηη ηέηνην απμάλεη ηηο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ θαη εληζρχεη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο 59. II. Σνλίδεηαη επίζεο φηη ε ζεκαηνινγία πνπ πξαγκαηεχνληαη ηα θιαζζηθά θείκελα είλαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ (ξφινο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, αλζξψπηλεο αμίεο, αξκνληθή ζπλχπαξμε κε αλζξψπνπο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή ζηάζε δσήο) 60 θαη φηη ε επαθή ηνπο κε ην πξσηφηππν ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά πξνο ηε δηδαζθαιία ησλ Γεξκαληθψλ θαη άιισλ μέλσλ γισζζψλ πνπ κειεηψληαη ζην ζρνιείν 61. Σα ιαηηληθά βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο σο ζπζηήκαηνο 62 θαη ιεηηνπξγνχλ σο κνληέιν θαηαλφεζεο ηεο δνκή ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο άιια θαη ησλ άιισλ ζχγρξνλσλ μέλσλ γισζζψλ (Sprachreflexion) 63. Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα θαηαλννχλ ηε δηθήο ηνπο γιψζζα θαιχηεξα θαη, θαηά ζπλέπεηα, λα ηε ρξεζηκνπνηνχλ πην ζπλεηδεηά θαη πην ζσζηά 64. Οη κεηαθξάζεηο βνεζνχλ, επίζεο, ηνπο καζεηέο λα θαηαλννχλ ηελ πνιπζεκία ησλ θεηκέλσλ, λα αλαιχνπλ ηελ πξφζεζε ηνπ , ζ , ζ.7, 6.1, ζ.5, 7.2, ζ.3, 13.2, ζ , ζ.9, 5.2, ζ.5, 7.2, ζ.3, 10.4, ζ.7, 13.2, ζ.2, 14.2, ζ.6, 15.2, ζ.18, 16.2, ζ , ζ , ζ , ζ. 9, 15.2, ζ , ζ. 9, 15.2, ζ , ζ. 9, 9.4, ζ.7, 15.2, ζ , ζ. 9, 5.2, ζ.7, 7.2, ζ.3, 13.2, ζ , ζ. 9, 6.1, ζ , ζ.7, 16.2, ζ , ζ.2. ειίδα 34 απφ 128

35 ζπγγξαθέα θαη λα κπνξνχλ λα αμηνινγνχλ ηα ινγνηερληθά έξγα 65. Όια ηα παξαπάλσ ηνπο θαζηζηνχλ ηθαλφηεξνπο λα αληεπεμέξρνληαη κε επηηπρία ζηελ πιεζψξα ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ζήκεξα 66. III. Οη έλλνηεο, νη ζθέςεηο θαη νη ζεσξίεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηελ ειιελνξσκατθή ινγνηερλία, ηέρλε, ηζηνξία, θηινζνθία θαη κπζνινγία θαη ε πξφζιεςή ηνπο ζήκεξα βνεζά επίζεο ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο γχξσ απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη λα δηεπξχλνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπο γηα δηαπνιηηηζκηθέο παξαηεξήζεηο 67. Αθφκε ηνπο θαζηζηά ηθαλνχο λα απνθηνχλ γλψζεηο πνπ άπηνληαη θαη άιισλ αληηθεηκέλσλ θαη λα αληηιακβάλνληαη ηελ πνιππινθφηεηα πνπ δηέπεη ηνλ ζχγρξνλν θφζκν θαη ηξφπν δσήο θαη λα εξκελεχνπλ θαιχηεξα ην παξφλ. ην δηαζεκαηηθφ ραξαθηήξα ηνπ καζήκαηνο επηκέλνπλ ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, ηνλίδνληαο φηη απνηειεί αθεηεξία γηα ηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ πνπ μεπεξλνχλ ηα ζηελά φξηα ελφο θαη κφλν καζήκαηνο. Απηφ ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε εξκελεία θνηλσληθψλ, πνιηηηζηηθψλ, θαιιηηερληθψλ, ηζηνξηθψλ, πνιηηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη ηερληθψλ εμειίμεσλ ηεο ζχγρξνλεο επνρήο 68 ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ αμηψλ θαη ζηελ εκθάληζε λέσλ ζηάζεσλ δσήο. 69 IV. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη επίζεο ζην γεγνλφο φηη ηα ιαηηληθά βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα απνθηήζνπλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ρξήζηκεο θαη κεηά ην ζρνιείν. Αθφκε, νη ζηξαηεγηθέο κάζεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην κάζεκα (ρξήζε ιεμηθψλ, γξακκαηηθψλ, ζρνιηαζκέλσλ εθδφζεσλ) 70 θαη νη ηερληθέο δηδαζθαιίαο απνηεινχλ κηα πξψηεο ηάμεο επθαηξία γηα εθαξκνγή ζηηο παλεπηζηεκηαθέο ηνπο ζπνπδέο θαη ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη αξγφηεξα ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν 71, αθνχ αλαπηχζζνπλ ηελ απηνπεπνίζεζε ησλ καζεηψλ, εληζρχνπλ ην ζπλεξγαηηθφ πλεχκα θαη ηελ νκαδηθφηεηα , ζ.7, 13.2, ζ , ζ.7, 15.2, ζ , ζ. 9, 15.2, ζ.18, 16.2, ζ , ζ , ζ , ζ , ζ. 9. ειίδα 35 απφ 128

36 V. Ζ αλάπηπμε αξεηψλ θαη δεμηνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζσπηθφηεηα ησλ καζεηψλ θαηαιακβάλεη επίζεο ζεκαληηθή ζέζε ζε φια ζρεδφλ ηα ΑΠ ζπνπδψλ γηα ηα ιαηηληθά. Γίλεηαη ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηνλ εηδνινγηθφ ραξαθηήξα ηνπ καζήκαηνο θαη ζηε ζπκβνιή ηνπ ζηε δηακφξθσζε ησλ κειινληηθψλ ελεξγψλ πνιηηψλ ηνπ γεξκαληθνχ θξάηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε αλαθνξά ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο ηεο Κάησ αμσλίαο 72 : «δεδνκέλνπ όηη ηα έξγα ησλ Λαηίλσλ ζπγγξαθέσλ πξαγκαηεύνληαη πνιιέο θνξέο κε ππνδεηγκαηηθό ηξόπν βαζηθά εξσηήκαηα ηεο αλζξώπηλεο ύπαξμεο, ν πξνζαλαηνιηζκόο ηνπ καζήκαηνο ησλ Λαηηληθώλ ζηόρν έρεη λα ζηεξίμεη ηνπο λένπο αλζξώπνπο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα αλαθαιύςνπλ ηνλ εαπηό ηνπο, έηζη ώζηε λα βξνπλ ην δξόκν ηνπο όρη κόλν ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο δσή, αιιά θαη ζηνλ πξνζσπηθό θαη θνηλσληθό ηνπο ρώξν. Έλαο ζεκαληηθόο ζηόρνο ηεο δηδαζθαιίαο ησλ ιαηηληθώλ είλαη ε αλάπηπμε κηαο νινθιεξσκέλεο πξνζσπηθόηεηαο, ππεύζπλεο θαη απηόλνκεο ζε όινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο, ζην πιαίζην κηαο ιεηηνπξγηθήο δεκνθξαηίαο 73». Έλλνηεο, φπσο αλεμαξηεζία, απηνλνκία, θξηηηθή ζθέςε, αλεθηηθόηεηα απέλαληη ζην δηαθνξεηηθό, επίιπζε πξνβιεκάησλ, παξώζεζε, θηλεηνπνίεζε, αλάπηπμε θιίζεσλ θαη δεμηνηήησλ, πξνζσπηθή επζύλε, ζπλέπεηα, επηκέιεηα, εηιηθξίλεηα, αληνρή, νκαδηθόηεηα, ζπλεξγαζία, πεξηέρνληαη ζηελ πιεηνςεθία ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη θαηαδεηθλχνπλ, ζηε ζεσξεηηθή ζχιιεςή ηνπο, ηνπιάρηζηνλ ηελ επηζπκία ησλ ζπληαθηψλ, ε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ λα βξεη πξφζθνξν έδαθνο φρη κφλν ζην γλσζηηθφ ηνκέα θαη κέζα ζην θιεηζηφ ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, αιιά λα απνηειέζεη αθεηεξία γηα ηελ απφθηεζε ηθαλνηήησλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ ζα ηνπο ζπλνδεχνπλ ζε φιε ηνπο ηε δσή. Απηφ πνπ παξαηεξεί, επίζεο, θαλείο είλαη ν έληνλνο γισζζηθφο πξνζαλαηνιηζκφο πνπ πξνζδίδεηαη ζηα ιαηηληθά θαη ν ζπζρεηηζκφο ηνπ αληηθεηκέλνπ κε: , ζ.7 73 Όπνπ δελ ππάξρεη αλαθνξά, νη κεηαθξάζεηο είλαη δηθέο κνπ. ε θάζε άιιε πεξίπησζε αλαθέξεηαη ξεηά ε πεγή ηεο κεηάθξαζεο. ειίδα 36 απφ 128

37 (α) ηηο εμεηάζεηο θαη ηηο ζπνπδέο ζην παλεπηζηήκην. (β) ηε κειέηε ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο. ην ΑΠ ηεο Θνπξηγγίαο, γηα παξάδεηγκα, επηζεκαίλεηαη φηη ζε αληίζεζε κε ηε δηδαζθαιία ησλ ζχγρξνλσλ γισζζψλ, ζηφρνο ηνπ καζήκαηνο ησλ Λαηηληθψλ δελ είλαη ε επηθνηλσληαθή ρξήζε ηνπ ιφγνπ, αιιά ε κειέηε ηεο γιψζζαο θαη ησλ θεηκέλσλ. Ζ πινπνίεζε απηήο ηεο αξρήο ηεο έρεη σο απνηέιεζκα ε δηδαζθαιία λα γίλεηαη ζε δχν γιψζζεο, θαη ζηα ιαηηληθά θαη ζηα γεξκαληθά. αληηθείκελν ηεο έξεπλαο, κειέηεο είλαη θαη ε γεξκαληθή γιψζζα, ζηελ νπνία γίλεηαη ε πεξηγξαθή θαη ε επηρεηξεκαηνινγία ησλ φζσλ αλαπηχζζνληαη ζην κάζεκα 74. Ζ αλαθνξά ζηε ιαηηληθή σο λεθξή γιψζζα θαη ε ζχλδεζε κε ηηο εμεηάζεηο, ηε κειέηε ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο θαη ηελ επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ηνπ καζεηή εγείξεη ίζσο θάπνηεο ακθηβνιίεο ζρεηηθά κε ην αλ θαη θαηά πφζνλ γίλεηαη πξνζπάζεηα λα επηηεπρζνχλ φρη κφλνλ νη γισζζηθνί, αιιά θαη νη επξχηεξνη ζηφρνη ηνπ καζήκαηνο. Ζ ζχλδεζε κε ηηο εμεηάζεηο, ηδηαίηεξα, θαη κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή είλαη πηζαλφλ λα έρεη αληίθηππν ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο, θαηλφκελν γλσζηφ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο θαη σο δηαδξαζηηθή επίδξαζε (washback effect). To θαηλφκελν απηφ πεξηγξάθεη ηελ επζπγξάκκηζε ηεο δηδαθηηθήο-καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κε ηελ επηηπρία ζηηο εμεηάζεηο, αθήλνληαο κηθξά πεξηζψξηα γηα άιιεο, πην δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη αλαδεηήζεηο κέζα ζηελ ηάμε. ηα αξραία ειιεληθά, αληίζεηα, πξνζδίδεηαη έλαο πην αλνηρηφο ραξαθηήξαο, αθνχ ηζηνξηθά ην κάζεκα μεθεχγεη απφ ην ζηελφ γξακκαηηθφ κνληέιν θαη δίλεηαη έκθαζε ζηνλ πνιηηηζκηθφ ηνπ ραξαθηήξα, ελψ, ζηε ζπγρξνληθή ηνπ δηάζηαζε, δε ζπλδέεηαη ηφζν ζηελά κε ην εμεηαζηηθφ ζχζηεκα, φπσο ηα ιαηηληθά , ζ.8. ειίδα 37 απφ 128

38 5. TΠΔ θαη δηδαζθαιία θιαζηθώλ γισζζώλ Γεληθέο παξαηεξήζεηο Έρεη γίλεη θαη ζε άιια ζεκεία ηεο κειέηεο αλαθνξά ζηελ πνηθηινκνξθία ησλ ΑΠ ζπνπδψλ ησλ θξαηηδίσλ ηεο ΟΓΓ. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή ηζρχεη θαη γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θαη αθνξά ηφζν ην πεξηερφκελν φζν θαη ηελ έθηαζε, ε νπνία αθηεξψλεηαη γηα ηε ζεσξεηηθή ηεθκεξίσζή ηνπο. ε γεληθέο γξακκέο, πάλησο, ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή πξάμε εληάζζεηαη ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο θαηάθηεζεο εξεπλεηηθψλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ πνπ εθνδηάδνπλ ην καζεηή κε ηα απαξαίηεηα εξγαιεία θαη γλψζεηο γηα ηελ πξνζπέιαζε θάζε γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ, ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηε γιψζζα θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη ηεο Ρψκεο. πγθεθξηκέλα, ε δεμηφηεηα απηή νξίδεηαη σο: Η δεμηόηεηα απηή πεξηιακβάλεη ηελ ηθαλόηεηα ησλ καζεηώλ λα αλαπηύζζνπλ ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη λα εθαξκόδνπλ δηαθνξεηηθέο ηερληθέο αλάινγα κε ηνπο επηκέξνπο γλσζηηθνύο ηνκείο [ ] Δδώ αλήθνπλ ηερληθέο πξνθνξηθήο θαη γξαπηήο επηθνηλσλίαο, γξαπηήο θαη πξνθνξηθήο έθθξαζεο, θαζώο επίζεο ηερληθέο αλάθηεζεο πιεξνθνξηώλ 75 Δίλαη αμηνζεκείσην φηη νη Γεξκαλνί ζπληάθηεο αλαθέξνληαη ζηα απαξαίηεηα κεζνδνινγηθά εξγαιεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηερλνινγία σο Μέζα (Medien) ή Νέα Μέζα 76 (Νeue Medien), φξνο πνπ ζπκπεξηιακβάλεη, φρη κφλν ηηο λέεο ηερλνινγίεο ή ΣΠΔ, φπσο νξίδνληαη ζε άιια εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα, αιιά θαη πην 75 Μinisterium für Bildung, Wissenschaft und Kultur Mecklenburg-Vorpommern, Rahmenplan Griechisch, 2008, ζ Οη φξνη Νέα Μέζα, Μέζα, ΣΠΔ θαη λέεο ηερλνινγίεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξνχζα κειέηε ρσξίο δηάθξηζε. ειίδα 38 απφ 128

39 ζπκβαηηθά/παξαδνζηαθά αλαπαξαζηαηηθά κέζα φπσο ν πίλαθαο, πιαθάη ή πφζηεξ, δηαθάλεηεο, δξακαηνπνηήζεηο 77 θ.ν.θ. Ζ θνίηεζε ζην γεξκαληθφ Γπκλάζην έρεη ζηφρν λα εμνπιίζεη ηνπο καζεηέο κε ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο γηα λα είλαη ζε ζέζε λα αληεπεμέξρνληαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ θφζκνπ ζηνλ νπνίν θαινχληαη λα δήζνπλ θαη λα εξγαζηνχλ σο ελήιηθεο. ην ΑΠ ζπνπδψλ γηα ηα ιαηηληθά ηεο αμσλίαο 78 γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά φηη κεηαμχ ησλ ζθνπψλ ηνπ Γπκλαζίνπ είλαη ε επέθηαζε θαη εκβάζπλζε ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηα Μέζα, ηηο δηάθνξεο εθθξάζεηο ηνπο θαη ηελ επίδξαζε ηνπο ζηε δηδαζθαιία θαη ζηε κάζεζε. Οη καζεηέο καζαίλνπλ πψο λα εληνπίδνπλ θαη λα αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηε θχζε ησλ Μέζσλ θαη λα εληζρχνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ηθαλφηεηα σο πξνο ηε ρξεζηκφηεηα ηνπο. Αθφκε, ζην ΑΠ γηα ηα αξραία ειιεληθά ηνπ ίδηνπ θξαηηδίνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ πνιπκνξθία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ καζήκαηνο θαη ησλ ζεκάησλ πνπ εκπιέθνληαη ζηε δηδαζθαιία ηνπ, θάηη πνπ επηηξέπεη ηε ζχλδεζε κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα (θπζηθέο, θνηλσληθέο επηζηήκεο) θαη ηε δηεπηζηεκνληθή ηνπ πξνζέγγηζε. Ζ θαηάιιειε εθαξκνγή ησλ Μέζσλ κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ ραξαθηήξα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ πξνο φθεινο ησλ καζεηψλ 79. ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ Βεξνιίλνπ γηα ηα αξραία ειιεληθά 80, γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη δηαβάζκηζε ησλ ηθαλνηήησλ πνπ πξέπεη λα θαηαθηήζνπλ νη καζεηέο αλάινγα κε ηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο ζηελ νπνία θνηηνχλ. Ζ δηαθνξνπνίεζε αθνξά (α) ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ εξγαζηψλ πνπ αλαιακβάλνπλ νη καζεηέο (β) ηελ εκβάζπλζε ζην ζέκα πνπ θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ (γ) ηελ έθηαζε ησλ εξγαζηψλ ηνπο (κηθξφηεξα ή κεγαιχηεξα projects) θαη (δ) ηελ θαζνδήγεζε απφ ην δηδάζθνληα (κηθξφηεξνο ή κεγαιχηεξνο βαζκφο αλεμαξηεζίαο θαη απηνλνκίαο). 77 Γηα ην ιφγν απηφ ην παξάξηεκα πνπ αθνξά ζην βνεζεηηθφ πιηθφ πνπ έρεη ζπγθεληξσζεί γηα ηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ηα ιαηηληθψλ πεξηιακβάλεη δηαθάλεηεο, ερεηηθφ πιηθφ (θαζέηεο θαη δίζθνπο), CD-Rom, ελψ έρνπλ παξαιεηθζεί θάξηεο γηα ηελ εθκάζεζε ιεμηινγίνπ, επηηξαπέδηα παηρλίδηα θ.ν.θ , ζ. VIII. 79 φ.π., ζ , ζ.13, 3.3, ζζ ειίδα 39 απφ 128

40 Αθφκε, ζε νξηζκέλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα (φπσο απηά ηνπ Βεξνιίλνπ, ηεο αμσλίαο θαη ηνπ Μέθιελκπνπξγθ-Πνκεξαλίαο), θαηά ηελ πεξηγξαθή ησλ επηκέξνπο ζεκαηηθψλ ελνηήησλ ή ησλ γλσζηηθψλ πεξηνρψλ επηζεκαίλεηαη φηη γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε νη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη λα αμηνπνηήζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ νη ΣΠΔ (γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ, γηα παξάδεηγκα, κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ ή δηαδηθηπαθψλ αλαδεηήζεσλ ή γηα ηελ επεμεξγαζία ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ, φπσο, ιφγνπ ράξε, ην αξραίν ζέαηξν, ε ζηξαηησηηθή νξγάλσζε ζηελ αξραηφηεηα, κε ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζηνλ παγθφζκην ηζηφ). ην ηκήκα πνπ αθνινπζεί, επηρεηξήζεθε λα γίλεη κηα θαηεγνξηνπνίεζε ησλ αλαθνξψλ ζηηο ΣΠΔ, φπσο απηέο απνηππψλνληαη ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ησλ θξαηηδίσλ, ζε επηκέξνπο ηνκείο γηα λα αλαδεηρζεί ν ξφινο ηνπο θαη ε ζεκαζία ηνπο γηα ηε γεξκαληθή εθπαίδεπζε. Σνκείο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ Ο ξφινο ησλ Μέζσλ (Μedien) είλαη, ζχκθσλα κε ηα ΑΠ ζπνπδψλ, πνιιαπιφο θαη ε ελζσκάησζή ηνπο ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία κπνξεί λα βξεη εθαξκνγή ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: 1. ΣΠΔ σο εξγαιεία αλαδήηεζεο πιεξνθνξηώλ Οη καζήηξηεο θαη νη καζεηέο θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ ζηξαηεγηθέο αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ, ηηο νπνίεο ζπγθξίλνπλ, επηιέγνπλ θαη αμηνινγνχλ 81. Απφ ηελ αξρή ηνπ καζήκαηνο νη καζεηέο πξέπεη λα έρνπλ πξφζβαζε ζε εξγαιεία, φπσο ιεμηθά (γεληθά θαη εμεηδηθεπκέλα), ζε CD θαη ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ πνπ ζα ζπκβάιεη ζηελ , ζ.12, 3.3, ζ.16, 6.1, ζ.17, 7.1, ζ. 6, 7.2, ζ.6, 8.1, ζ.8. ειίδα 40 απφ 128

41 θαηαλφεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ θεηκέλσλ 82. Πξψηε πξνηεξαηφηεηα δίλεηαη ζε εξγαιεία πνπ βνεζνχλ ηελ εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ 83 θαη ηελ άζθεζε ζηε κεηάθξαζε πξνο ηε γεξκαληθή γιψζζα, ελψ έκθαζε δίλεηαη θαη ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζηηθφ ζπγθείκελν ησλ πξνο δηδαζθαιία θεηκέλσλ ή ησλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα 84. εκεηψλεηαη επίζεο φηη νη καζεηέο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα επηιέγνπλ ειεθηξνληθέο πεγέο θαη λα πξνβαίλνπλ ζε ζπζηεκαηηθή έξεπλα πνπ ζα ζηνρεχεη ζηελ νηθνλνκηθφηεξε θαη πην επηηπρεκέλε πξνζπέιαζε ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ. 2. ΣΠΔ σο κέζα αλαπαξάζηαζεο H αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Παξάιιεια, ζπκβάιιεη ζηελ αξηηφηεξε αηζζεηηθή παξαγσγή εξγαζηψλ θαη αζθήζεσλ πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ηνπο καζεηέο 85. Σα παξαδείγκαηα ησλ Μέζσλ σο εξγαιείσλ παξνπζίαζεο δηαπιέθνπλ γηα κηα αθφκα θνξά ηα ςεθηαθά κέζα κε ηα αλαινγηθφηεξα κέζα παξνπζίαζεο: πίλαθαο, δηαθάλεηα, πιαθάη, ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο. H αμηνπνίεζε ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθφλαο δεκηνπξγνχλ λέα θεηκεληθά είδε θαη ζπληεινχλ ζηε δεκηνπξγία πνιπηξνπηθψλ θεηκέλσλ 86. Ζ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ είλαη πεξηζζφηεξν επνπηηθή θαη ζαθέζηεξε, αθνχ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί πην ζχλζεηεο κνξθέο παξνπζίαζεο 87, ζπληειψληαο έηζη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ γισζζηθψλ θαη κε γισζζηθψλ ζηνηρείσλ ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ ,.ζ , ζ Υαξαθηεξηζηηθά ζην 7.2, ζζ. 53, 76, , ζ.12, 15.2, ζ , ζ , ζζ.8, 16. ειίδα 41 απφ 128

42 3. ΣΠΔ σο πεξηβάιινληα γξακκαηηζκoύ Ζ ελζσκάησζε ησλ Μέζσλ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία αιιάδεη ηελ παξαγσγή ησλ θεηκέλσλ, νδεγεί ζε λένπ ηχπνπ θείκελα θαη απαηηεί λέεο κεζφδνπο πξφζιεςεο ησλ θεηκέλσλ 88. Οη καζεηέο θαη νη καζήηξηεο θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ ζε λέα είδε θεηκέλσλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηθαλφηεηεο λέσλ γξακκαηηζκψλ (πνιπηξνπηθά θείκελα). Οη λέεο ηερλνινγίεο εκθαλίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ σο έλα αθφκε κέζν γηα γξαθή πνπ απαηηεί λένπ είδνπο δεμηφηεηεο θαη δίλεη λέν πεξηερφκελν ζην γξακκαηηζκφ, θαζψο δελ γίλεηαη ιφγνο κφλν γηα γξαθή αιιά θαη γηα επεμεξγαζία θαη αλαζεψξεζε ηνπ θεηκέλνπ 89. Ζ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ βνεζά ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηεο εθείλεο πνπ ηνπο θαζηζηνχλ ηερλνινγηθά εγγξάκκαηνπο (computer literate), εθφδην απαξαίηεην θαη γηα κεηά ην ζρνιείν, ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο δσή ΣΠΔ σο δίαπινη επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο απόςεσλ ζρεηηθά κε ην γλσζηηθό αληηθείκελν Ζ ρξήζε ησλ Νέσλ Μέζσλ απαηηεί δηαθνξεηηθέο κνξθέο θνηλσληθήο κάζεζεο, ζπληειεί ζηελ ελίζρπζε ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ζηελ αλάιεςε επζπλψλ γηα ηα απνηειέζκαηα ηεο θαηαθηεζείζαο γλψζεο. Αθφκε, ε ελζσκάησζε ζηε δηδαθηηθή καζεζηαθή δηαδηθαζία ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνχ κπνξεί λα βνεζήζεη ηελ εμαηνκηθεπκέλε κάζεζε θαη λα εληζρχζεη ηνλ απζεληηθφ ραξαθηήξα θαη ηελ «αλνηρηφηεηα» ηνπ καζήκαηνο (κε ηε ρξήζε, γηα παξάδεηγκα, , ζπκκεηνρή ζε δηάθνξα fora θιπ). Οη εξγαζίεο ησλ καζεηψλ κπνξνχλ λα αλαξηεζνχλ ζην δηαδίθηπν θαη λα απνηειέζνπλ εξέζηζκα γηα ηελ επηθνηλσλία κε άιια ζρνιεία, ζηα νπνία δηδάζθνληαη νη θιαζηθέο γιψζζεο 91, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ αλάπηπμε ειεχζεξνπ δηαιφγνπ θαη αληαιιαγήο απφςεσλ , ζ.11, 8.3, ζ , ζ , ζ , ζζ. 6, 76, 8.2, ζ.11, 8.3, ζ.11. ειίδα 42 απφ 128

43 Αιιά θαη νη καζεηέο ηεο ίδηαο ηάμεο κπνξνχλ λα επεθηείλνπλ ηε κάζεζε θαη εθηφο ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη ρξφλνπ, πξαγκαηνπνηψληαο δηαδηθηπαθέο επηζθέςεηο ζε βηβιηνζήθεο, αξρεία θαη κνπζεία 92 ή θάλνληαο βηβιηνγξαθηθέο έξεπλεο θαη αλαθνηλψλνληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ηνπο ζε πιαηθφξκεο εξγαζίαο πνπ νη ίδηνη έρνπλ δεκηνπξγήζεη ΣΠΔ θαη αμηνιόγεζε ησλ καζεηώλ Οη ΣΠΔ πξνζθέξνπλ πξφζθνξν έδαθνο γηα ηελ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ εξγαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ππφςε θαη αμηνπνηνχλ ηδηαίηεξεο ηάζεηο θαη ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη αλαπηχζζνπλ ηφζν ηελ εμαηνκηθεπκέλε γλψζε φζν θαη ηελ νκαδηθφηεηα θαη ζπλεξγαζία 94. Πξνθνξηθέο παξνπζηάζεηο κε ηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνύ (Powerpoint), θαηαζθεπή ηζηνζειίδσλ, δεκηνπξγία ειεθηξνληθώλ αζθήζεσλ (π.ρ. κε ην πξόγξακκα Hot Potatoes), δεκηνπξγία βίληεν ή νπηηθν-αθνπζηηθνύ πιηθνύ, δεκηνπξγία θνιάδ κε θείκελν θαη εηθόλα, θξηηηθέο ινγνηερληθώλ θεηκέλσλ, παξσδίεο, δηαθεκηζηηθά πιαθάη θαη ηξηζδηάζηαηεο θαηαζθεπέο είλαη, κεηαμχ άιισλ, κνξθέο εξγαζηψλ πνπ κπνξεί λα ππνβιεζνχλ απφ ηηο καζήηξηεο θαη ηνπο καζεηέο γηα ηελ αμηνιφγεζή ηνπο ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ 95. Οη ΣΠΔ επεξεάδνπλ θαη ηελ παξνπζίαζε θαη αμηνιφγεζε ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ, ελψ πξνυπφζεζε γηα κηα δίθαηε αμηνιφγεζε, βαζηζκέλε ζηελ αξρή ηεο ηζνηηκίαο θαη ησλ ίζσλ επθαηξηψλ, είλαη ν ρψξνο ηνπ ζρνιείνπ λα είλαη θαηάιιεια εμνπιηζκέλνο γηα λα παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ελζσκάησζεο ησλ ΣΠΔ ζηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ. Έηζη, δελ εμαξηάηαη , ζ Ζ ελαζρφιεζε κε ην δηαδίθηπν ελέρεη θαη θάπνηνπο θηλδχλνπο, αλ δελ γίλεηαη κε ζχλεζε, φπσο επηζεκαίλεηαη θαη ζηηο νδεγίεο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (φ.π). Οη θίλδπλνη απηνί ζρεηίδνληαη κε ηελ νηθνλνκία ηνπ καζήκαηνο (δειαδή πφζνο ρξφλνο δηαηίζεηαη γηα αλάινγεο έξεπλεο απφ ηνπο καζεηέο), ηνλ νξίδνληα πξνζδνθηώλ ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ (πφζα θαη πνηα ζηνηρεία είλαη απαξαίηεηα λα ζπιιέμεη ν καζεηήο γηα ηελ επίηεπμε ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ) θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ εξεπλψλ (πνηεο απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγνληαη ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ καζήκαηνο) , ζ , ζ.8. ειίδα 43 απφ 128

44 ν ζρεδηαζκφο θαη ε ππνβνιή ησλ εξγαζηψλ απφ ηνλ νηθηαθφ ηερληθφ εμνπιηζκφ 96, θάηη πνπ ζα κπνξνχζε λα ιεηηνπξγήζεη αξλεηηθά γηα κεξίδα ηνπ καζεηηθνχ πιεζπζκνχ. 6. TΠΔ θαη δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία Ζ εθηελέζηεξε αλαθνξά γηα ηηο αιιαγέο πνπ επηθέξεη ε ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία αλαπηχζζεηαη ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηα ιαηηληθά ζηελ θαηψηεξε θαη αλψηεξε βαζκίδα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (8.2 θαη 8.3 αληίζηνηρα) ηνπ θξαηηδίνπ Μέθιελκπνπξγθ-Πνκεξαλίαο. Δθεί γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ αιιαγή ζηηο απαηηήζεηο πνπ πξέπεη λα εθπιεξψλεη ην ζχγρξνλν ζρνιείν θαη γηα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο εθπαηδεπηηθήο θνπιηνχξαο 97. Οη αιιαγέο απηέο, κπνξνχλ, ζχκθσλα κε ηνπο ζπληάθηεο, λα εληνπηζηνχλ ζε ηξεηο θπξίσο ηνκείο: 1. Οη ΣΠΔ επεξεάδνπλ ηνπο ζηφρνπο θαη ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, αθνχ αιιάδνπλ ηνπο ηξφπνπο παξαγσγήο θεηκέλσλ, νδεγνχλ ζε λένπο ηχπνπο θεηκέλνπ θαη απαηηνχλ λέεο κεζφδνπο πξφζιεςεο ησλ θεηκέλσλ Οη ΣΠΔ επηθέξνπλ αιιαγέο ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία, αθνχ δεκηνπξγνχλ λέεο αλάγθεο θαη λέεο κνξθέο δηδαζθαιίαο γηα ηνλ δηδάζθνληα πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ επξχ θάζκα κέζσλ γηα ηελ πξνζθνξφηεξε επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ηνπ ζηφρσλ, αιιά θαη γηα ην καζεηή, αθνχ νη λέεο ηερλνινγίεο επλννχλ ηελ εμαηνκηθεπκέλε κάζεζε θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ καζεηψλ, απμάλνληαο έηζη ην επίπεδν ππεπζπλφηεηαο θαη θπξηφηεηαο σο πξνο παξαγφκελν απνηέιεζκα 99. Μηα αθφκε αιιαγή πνπ επηθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο αθνξά ζην ζρεδηαζκφ θαη ηε ζπγγξαθή ησλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Σα ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζπλνδεχνληαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απφ CD, ελψ νη κεγάινη εθδνηηθνί νίθνη παξέρνπλ θαη πιήζνο ππνζηεξηθηηθνχ πιηθνχ (θχιια εξγαζίαο, ζ , ζ φ.π. 99 φ.π. ειίδα 44 απφ 128

45 ζπλνδεπηηθά θείκελα, ράξηεο, ειεθηξνληθέο βάζεηο εθκάζεζεο ιεμηινγίνπ, online αζθήζεηο γξακκαηηθήο θαη ιεμηινγίνπ) ζηε δηάζεζε ηνπ δάζθαινπ θαη ησλ καζεηψλ 100, κέζα απφ ηηο νηθείεο ηζηνζειίδεο. 7. ΣΠΔ θαη γιώζζα Απφ ηελ αξρή ηνπ καζήκαηνο νη καζεηέο πξέπεη λα έρνπλ πξφζβαζε ζε εξγαιεία, φπσο ιεμηθά (γεληθά θαη εμεηδηθεπκέλα), ζε CD θαη ζε ειεχζεξν ινγηζκηθφ πνπ ζα ζπκβάιεη ζηελ θαηαλφεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ θεηκέλσλ 101. Οη λέεο ηερλνινγίεο ζεσξνχληαη νηθνλνκηθφηεξεο θαη απνηειεζκαηηθφηεξεο ζε ζρέζε κε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη θηιηθφηεξεο ζην ρξήζηε, δειαδή ην καζεηή. Πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ησλ Μέζσλ γηα ηε κνξθνινγία, ηε ζχληαμε θαη ην ιεμηιφγην 102, αιιά γίλεηαη επίζεο ιφγνο γηα κηα ζπλνιηθφηεξε επίδξαζε ησλ Μέζσλ απέλαληη ζηε γιψζζα σο αμία. Ζ ρξήζε ιεμηθψλ, βηβιίσλ αλαθνξάο, ιεμηινγηθψλ πηλάθσλ, βάζεσλ γισζζηθψλ δεδνκέλσλ, ιεμηινγηθψλ θαξηψλ είλαη ηα κέζα πνπ πξνηείλνληαη απφ φια ζρεδφλ ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ ζπζηεκαηηθφηεξε επαθή κε ηε γιψζζα. Αθφκε, νη καζεηέο, ζχκθσλα κε ην ΑΠ ηεο αμσλίαο, γηα παξάδεηγκα, δηαπηζηψλνπλ φηη ηα θείκελα ηεο δηθήο ηνπο γιψζζαο θαη ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ είλαη ηζνδχλακα 103, ελψ κπνξνχλ λα εθαξκφδνπλ ηηο ηερληθέο γηα ηε γιψζζα θαη ηελ επηθνηλσλία (γηα παξάδεηγκα, ηηο ηθαλφηεηεο ηεο πεξηγξαθήο θαη ηεο πξφζιεςεο/εξκελείαο) θαη ζε άιια θείκελα. Απηφ πνπ ηνλίδεηαη είλαη ε ηθαλφηεηα ηεο κεηαβίβαζεο (Übertragung) ησλ θαηαθηεκέλσλ δεμηνηήησλ θαη ζε άιιεο γιψζζεο, ηθαλφηεηα πνπ απνξξέεη απφ ην ραξαθηήξα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ θξηηηθή αμηνπνίεζή ηνπο Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα κπνξεί λα βξεη θαλείο ζηα λέα εγρεηξίδηα ηεο ζεηξάο Latein mit Felix απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν C.C.Buchner, ή ζηε ζεηξά Salvete θαη ηελ αληίζηνηρε γξακκαηηθή κε βηληενζθνπεκέλα καζήκαηα ηνπ εθδνηηθνχ νίθνπ Cornelsen, , ζ.6, 7.2, ζ. 6, 8.1. ζ , ζ. 17, 7.2, ζ. 49, 8.2, ζ. 20, 8.3, ζ.11, 13.1, ζ.7, 13.2, ζ , ζ , ζ.7, 13.2, ζ. 3. ειίδα 45 απφ 128

46 8. ΣΠΔ θαη ινγνηερλία: από ηε ιέμε ζην θείκελν Ζ θαηαλφεζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ θεηκεληθψλ εηδψλ κε ηα νπνία έξρεηαη ζε επαθή ν καζεηήο, αιιά δελ είλαη αξθεηή γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ ηδεψλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζηα θείκελα ηεο ινγνηερληθήο παξαγσγήο ηεο αξραηφηεηαο. Οη λέεο ηερλνινγίεο είλαη ζε ζέζε λα βνεζήζνπλ ην καζεηή λα θαηαλνήζεη ηα θείκελα πιεξέζηεξα, ζε φιεο ηνπο ηηο δηαζηάζεηο, αθνχ ηψξα ππάξρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπ πιήζνο δεπηεξνγελψλ πεγψλ, εξκελεπηηθέο απφπεηξεο, πξφζβαζε ζε νπηηθφ θαη αθνπζηηθφ πιηθφ 105, πιηθφ απφ παξαζηάζεηο, πξφζβαζε ζε κνπζεία γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ ηζηνξηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη θαιιηηερληθψλ ζπκθξαδνκέλσλ ηεο επνρήο. 9. TΠΔ θαη αλάπηπμε δεμηνηήησλ Ζ ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε έρεη ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, ηεο απηφλνκεο κάζεζεο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ καζεηψλ 106. Ο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα είλαη ν ξφινο ηνπ δηεπθνιπληή πνπ πξνσζεί ην νκαδνζπλεξγαηηθφ πλεχκα θαη επηβιέπεη ηελ ελαζρφιεζε ησλ καζεηψλ κε εθηελέζηεξεο εξγαζίεο (projects), είηε απηέο αθνξνχλ εηθνληθέο ή ζεαηξηθέο αλαπαξαζηάζεηο ή ελαιιαθηηθέο κνξθέο θεηκέλνπ κε ηε ρξήζε βίληεν θαη πνιπκέζσλ 107. Σα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα επηζεκαίλνπλ φηη νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα ζέηνπλ δηθνχο ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο, λα πξνβαίλνπλ ζε απηφ-αμηνιφγεζε θαη λα αμηνπνηνχλ νη ίδηνη ηα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο ηνπο , ζ. 8, 8.2, ζ.20, 8.3, ζ. 11, ζ.7, 15.2, ζ , ζζ. 6, , ζζ. 12, 19, ζ , ζ. 7. ειίδα 46 απφ 128

47 Αθφκε, εληζρχνπλ ηελ νκαδηθή ζπλεξγαζία (κε ηε ζπκκεηνρή ζε νκαδηθέο εξγαζίεο θαη projects) 109, αιιά παξάιιεια είλαη ζε ζέζε λα αλαδείμνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ καζεηψλ, 110 αλαθνξηθά κε ην γλσζηηθφ ηνπο επίπεδν θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα βνεζήζεη ην δηδάζθνληα λα νξγαλψζεη ηε δηδαζθαιία ηνπο θαιχηεξα, ζηνρεχνληαο ζηελ εμαηνκηθεπκέλε γλψζε 111. Tέινο, επηζεκαίλεηαη φηη νη καζεηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο γηα ζπγθεθξηκέλνπο καζεζηαθνύο ζθνπνύο, απμάλνπλ ηηο λέεο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ απαηηεί απηφ ην είδνο γξακκαηηζκνχ. Οη καζεηέο, δειαδή, κπνξνχλ λα αληεπεμέξρνληαη ζε πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ επαθή ηνπο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, λα αλαιχνπλ απηά ηα πξνβιήκαηα θαη λα εληζρχνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ηθαλφηεηα απέλαληη ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε ηερλνινγία, αλ ελζσκαησζεί δεκηνπξγηθά ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία ΣΠΔ σο κέζν επίιπζεο πξνβιεκάησλ Αθφκε, ε θξηηηθή απνηίκεζε θαη ν θξηηηθφο ρεηξηζκφο ησλ πεγψλ πνπ αλαδεηνχλ νη καζεηέο θαη φρη ε απιή παξάζεζε θαη ρξήζε ηνπο ζηελ ηάμε, φπσο ζπλέβαηλε σο επί ην πιείζηνλ κέρξη ζήκεξα, βνεζά ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο θαη αιιάδεη ηα δεδνκέλα ηεο δηδαζθαιίαο 113. Αλαθέξεηαη ζπρλά ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα φηη νη λέεο ηερλνινγίεο πξνζθέξνπλ ζηξαηεγηθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη απηφλνκεο κάζεζεο. Οη καζεηέο εθαξκφδνπλ ηερληθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θσδηθνπνίεζε, εξκελεία θαη απνθσδηθνπνίεζε ησλ θεηκέλσλ θαη ζε άιιεο ή ζηε δηθή ηνπο γιψζζα, αλαπηχζζνπλ ηθαλφηεηεο πεξηγξαθήο αληηθεηκέλσλ, είλαη ζε ζέζε λα επαλαπξνζδηνξίδνπλ ηα θείκελα θαη λα ηα εξκελεχνπλ κε ηε βνήζεηα πνπ ηνπο , ζ., 6.1, ζ. 7, 8.1, ζ , ζ. 6, 6.1. ζ , ζ φ.π., ζζ. VI, , ζ. VII. ειίδα 47 απφ 128

48 παξέρεηαη ζην δηαδίθηπν. Ζ ελαζρφιεζε κε ηε γιψζζα, πφζν κάιινλ κε ηηο θιαζηθέο γιψζζεο, πξνυπνζέηεη θαη απαηηεί ηελ πξνζπέιαζε ζπγθεθξηκέλσλ δπζθνιηψλ, άξα είλαη απφ ηε θχζε ηεο κηα δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιεκάησλ. Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ αλνίγεη λένπο νξίδνληεο ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο εμνπιίδεη κε πεξηζζφηεξεο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη ηερληθέο αληηκεηψπηζεο αλάινγσλ πξνβιεκάησλ θαη ζε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα. Μειέηε πεξίπησζεο: Σν παξάδεηγκα ηεο αμσλίαο Απφ ηηο πην ελδηαθέξνπζεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο (θαη επηινγήλ) είλαη απηή πνπ παξέρεη ην θξαηίδην ηεο αμσλίαο ζηνπο καζεηέο ηεο 9εο ηάμεο (ειηθίαο 15 εηψλ) ηνπ Γπκλαζίνπ πνπ επηιέγνπλ ην κάζεκα σο ηξίηε γιψζζα 114 : 114 Πεγή: Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Latein, ζ. 49. ειίδα 48 απφ 128

49 Έλαηε (9 ε ) ηάμε (1 ε επηινγή) Σα Λαηηληθά ζην Γηαδίθηπν Γλψζε βαζηθψλ κεζφδσλ εξγαζίαο ζην Γηαδίθηπν Ζ ρξήζε ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο, επηινγή πιηθoχ θαη θξηηηθή ρξήζε ησλ πεγψλ -Ζ ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ σο κέζνπ έξεπλαο θαη πεγήο πιεξνθνξηψλ -Υξήζε εηθνληθψλ ηάμεσλ Πνιηηηθή πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ Γπλαηφηεηα εμαηνκηθεπκέλεο κάζεζεο θαη αλάπηπμεο (πξσηνγελή θείκελα ζηα ιαηηληθά) -Καηαζθεπή πξνζσπηθήο ηζηνζειίδαο (Λαηηληθά ιεμηθά, κπζνινγία) atein/ (Οη ηξέρνπζεο εηδήζεηο ζηα ιαηηληθά) -Αζθήζεηο κε ηε ρξήζε θπιινκεηξεηή (Webbrowser) Καηαζθεπή ηζηνζειίδαο Παξνπζίαζε επξχηεξσλ εξγαζηψλ (projects) Γεκηνπξγία αζθήζεσλ κε πξνγξάκκαηα πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ην δηαδίθηπν, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ην πξφγξακκα Hot Potatoes. ειίδα 49 απφ 128

50 Σν γεγνλφο φηη ε ελφηεηα απηή πξνζθέξεηαη απφ έλα κφλν θξαηίδην θαη ζε καζεηέο πνπ επηιέγνπλ ηα ιαηηληθά σο ηξίηε γιψζζα ζεκαίλεη φηη είλαη πξνζβάζηκε ζε έλα πνιχ κηθξφ αξηζκφ καζεηψλ. Ζ ελφηεηα απηή ζπλδέεη ηα ιαηηληθά κε ηε ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ, ρσξίο φκσο λα δίλνληαη πεξαηηέξσ δηεπθξηλίζεηο γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο, πξνηάζεηο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηεο απφ ην δηδάζθνληα θαη παξαδείγκαηα θαιήο πξαθηηθήο πνπ ζα βνεζνχζαλ ηνπο εκπιεθφκελνπο ζηελ πξνζπέιαζή ηεο κέζα ζηελ (θαη έμσ απφ ηελ) ηάμε. Οη ΣΠΔ αληηκεησπίδνληαη σο λέν κέζν γξακκαηηζκνχ θαη σο αθνξκή γηα ηελ επαθή κε ην γλσζηηθφ αληηθείκελν. Απνπζηάδεη φκσο κηα πην ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε πνπ ζα κπνξνχζε λα αλαδείμεη πηζαλά νθέιε γηα ηνπο καζεηέο πνπ ζα είρε ε άκεζε απηή ζχλδεζε δηαδηθηχνπ θαη γιψζζαο. Γηα παξάδεηγκα, δε γίλεηαη θακία αλαθνξά ζε νθέιε, φπσο ε παξνρή θηλήηξσλ θαη ε παξψζεζε ησλ καζεηψλ, ε θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο κέζα θαη έμσ απφ ηελ ηάμε, ε επαθή κε ηε γιψζζα ζε απζεληηθφηεξα ζπκθξαδφκελα, ε παξνρή άκεζεο ελίζρπζεο θαη αλαηξνθνδφηεζεο γηα ηε βειηίσζε ηεο γισζζηθήο ηθαλφηεηαο, ε ελεξγφο κάζεζε θαη ε αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ πνπ απνθηνχλ θπξηφηεηα πάλσ ζηε κάζεζε ή ε πξφζβαζε ζηε γλψζε θαη απφ άιινπο καζεηέο, αθνχ ην πιηθφ κπνξεί λα είλαη άκεζα δηαζέζηκν ζηνλ παγθφζκην ηζηφ. Δπίζεο, απνπζηάδεη νπνηαδήπνηε ζχλδεζε ησλ ΣΠΔ θαη ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ινγνηερλίαο, αθνχ ε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηεο ζεκαηηθήο ελφηεηαο πεξηνξίδεηαη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ κφλν ζην γισζζηθφ ηκήκα ησλ ιαηηληθψλ, ρσξίο λα γίλεηαη ιφγνο γηα ην πψο ζα κπνξνχζαλ σθειεζνχλ νη καζεηέο απφ ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαηά ηελ επαθή ηνπο κε ηα θείκελα ηεο θιαζηθήο παηδείαο. ειίδα 50 απφ 128

51 6. Φεθηαθνί πόξνη γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία Ζ ζεκαζία πνπ δίλεηαη απφ ηε γεξκαληθή εθπαίδεπζε ζηελ ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία θαίλεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ππάξρεη θαη γηα ηα 16 θξαηίδηα έλαο Δζληθφο Φνξέαο Σαηληψλ θαη Δηθφλαο (Film und Bild in Wissenschaft und Unterricht) 115 πνπ παξάγεη ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ γηα ηα ζρνιεία (ηαηλίεο, βίληεν θαη ζεηξέο απφ έγρξσκεο δηαθάλεηεο). Γηα ηηο θιαζηθέο γιψζζεο, γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη ςεθηαθφ πιηθφ κε ηε κνξθή ςεθηαθνχ δίζθνπ (DVD) πνπ ηηηινθνξείηαη Ο θόζκνο ηεο αξραίαο Διιάδαο (Die Welt des antiken Griechenland) πνπ ζπλνδεχεηαη απφ θχιια εξγαζίαο ζε κνξθή pdf θαη Word, ζπλνδεπηηθφ θείκελν, νδεγίεο γηα ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ ζην κάζεκα, θαη ζπλνδεπηηθφ ηεηξάδην γηα ην καζεηή 116. Δπηπιένλ, ζηα πεξηζζφηεξα θξαηίδηα ιεηηνπξγνχλ θεληξηθέο ππεξεζίεο γηα ηελ εθπαίδεπζε κε ηελ ελζσκάησζε θαη αμηνπνίεζε ησλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιία, νη νπνίεο ειέγρνπλ ηα εκπνξηθά ινγηζκηθά θαη θάλνπλ ζπζηάζεηο γηα ηε ρξήζε ηνπο ζηα ζρνιεία 117. Πέξα απφ απηά, αμίδεη θαλείο λα αλαθέξεη, έζησ επηγξακκαηηθά, θαη ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία εθπαηδεπηηθψλ ή/θαη παλεπηζηεκηαθψλ δαζθάισλ πνπ έρνπλ ζπγθεληξψζεη ρξήζηκν πιηθφ γηα ηελ δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ κε ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ή έρνπλ δεκηνπξγήζεη νη ίδηνη ειεθηξνληθέο πιαηθφξκεο γηα ηελ δηεπθφιπλζε δηδαζθφλησλ θαη καζεηψλ. Μία απφ ηηο πην ελδηαθέξνπζεο πξνζπάζεηεο 118 είλαη απηή ηνπ θιαζηθνχ θηινιφγνπ Egon Gottwein, ν νπνίνο ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Navicula Bacchi έρεη ζπγθεληξψζεη εληππσζηαθφ πιηθφ γηα ηε 115 Λεπηνκέξεηεο κπνξεί λα βξεη ν αλαγλψζηεο ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ θνξέα, Πεξηζζφηεξα ζηελ ππεξζχλδεζε &src=online&pid=5b4494bfa50bb03108f c2c331&pid=5b4494bfa50bb03108f c2c Καηάινγν κε ηηο ηζηνζειίδεο ησλ επηκέξνπο θξαηηδίσλ κπνξεί λα βξεη ν αλαγλψζηεο ζηελ ηζηνζειίδα Βι. θαη ειίδα 51 απφ 128

52 δηδαζθαιία ησλ ιαηηληθψλ θαη ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ, πξνζθέξνληαο ζηνπο ρξήζηεο ηελ δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη γξακκαηηθέο, αζθήζεηο ιεμηινγίνπ, ειεθηξνληθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη πιήζνο άιισλ εθαξκνγψλ. ειίδα 52 απφ 128

53 7. Μειέηεο γηα ηε ζέζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθώλ γισζζώλ Πέξα απφ ηηο επίζεκεο ζέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηα ΑΠ ζπνπδψλ, είλαη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνλ γηα ηνπο ζθνπνχο απηήο ηεο κειέηεο, λα πξνρσξήζεη θαλείο ζε κηα ζχλνςε ησλ απφςεσλ πνπ δηαηππψλνληαη απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη κειεηεηέο ηεο εθπαίδεπζεο ζρεηηθά κε ηε ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. Οη κειεηεηέο επηζεκαίλνπλ φηη νη δπλαηφηεηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ δελ έρνπλ εξεπλεζεί ζην βαζκφ πνπ ζα έπξεπε (νχηε ζεσξεηηθά νχηε εκπεηξηθά) γηα ηελ εμαγσγή αζθαιψλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηε ρξεζηκφηεηά ηνπο ζηε καζεηηθή δηδαθηηθή δηαδηθαζία 119. Υξεηάδεηαη θξηηηθή κειέηε ηεο πηζαλήο ζπλεηζθνξάο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, θαη είλαη απαξαίηεην λα αλαπηπρζνχλ λέεο ηερληθέο έξεπλαο πνπ ζα βαζίδνληαη ζηελ αμηνπνίεζε πνιπκεζηθψλ εθαξκνγψλ, εθπαηδεπηηθψλ CD θαη ηνπ δηαδηθηχνπ, νη νπνίεο πξέπεη λα ηεζνχλ ζε εθαξκνγή ζηε ζρνιηθή πξάμε, παξάιιεια κε άιιεο πην παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. 120 Αθφκε, πξέπεη λα ζεζκνζεηεζνχλ θξηηήξηα γηα ηελ αλάπηπμε εηδηθψλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ γηα ηηο θιαζηθέο γιψζζεο 121. Οη λέεο ηερλνινγίεο πξνζθέξνπλ επθαηξίεο γηα απηφλνκε κάζεζε θαη πξνζδίδνπλ ρξψκα ζηελ δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία, θηλεηνπνηνχλ ηνπο καζεηέο θαη ηνπο δίλνπλ θίλεηξα γηα λα θαηαθηήζνπλ ηε γλψζε 122. Aθφκε, νη λέεο ηερλνινγίεο ζα πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ ζηελ θαηεχζπλζε δεκηνπξγίαο λένπ ηχπνπ 119 Waiblinger, Franz Peter. Computereinsatz im Lektüreunterricht: Eine neue Form der Textausgabe, ζ Biastoch, Martin (1999) «Internet für Griechischlehrer». Altsprachlicher Unterricht 42 (6), ζ Waiblinger, φ.π., ζζ Fechner, D. (1998). Multimedia im altsprachlichen Unterricht, Αltsprachlicher Unterricht (4+5), ζ. 98. ειίδα 53 απφ 128

54 θεηκέλσλ (πνιπηξνπηθφηεηα) θαη ζηελ ζπγγξαθή εξγαζηψλ κε ηε ρξήζε πνιπκεζηθψλ εθαξκνγψλ. Τπάξρνπλ φκσο θαη εθείλνη πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ην δηαδίθηπν, θαη νη λέεο ηερλνινγίεο γεληθφηεξα, δε ζα θέξνπλ ηελ επαλάζηαζε ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ, κπνξνχλ φκσο λα εθζπγρξνλίζνπλ θαη λα εκπινπηίζνπλ ην κάζεκα, εηδηθφηεξα ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: Αλαδήηεζε πιηθνχ ζε εμεηδηθεπκέλεο κεραλέο αλαδήηεζεο Απνζήθεπζε ηνπ πιηθνχ θαη ηαμηλφκεζή ηνπ, ρξήζε ηνπ πιηθνχ γηα εμαηνκηθεπκέλεο εξγαζίεο ή/θαη παξνπζηάζεηο ησλ καζεηψλ Γεκηνπξγία ειεθηξνληθψλ αζθήζεσλ κε ηε ρξήζε εηδηθνχ ινγηζκηθνχ ρεδηαζκφο θχιισλ εξγαζίαο χλδεζε θεηκέλνπ κε εηθνληθφ πιηθφ, φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ (επίζθεςε ζε κνπζεία, εθζέζεηο ηέρλεο, εξγαζίεο γηα ηελ Ηζηνξία ηεο ηέρλεο, θνθ) Δκπινπηηζκφο ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο κε λέεο ηερλνινγίεο θαη λέεο κεζφδνπο εξγαζίαο. Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα βξεη εθαξκνγή, ζχκθσλα κε ηνπο κειεηεηέο, ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο δηδαθηηθήο-καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, δειαδή ζηελ ζπιινγή ηνπ πιηθνχ, ζηελ επεμεξγαζία ηνπ θαη ζηελ παξνπζίαζε ησλ επξεκάησλ ζηελ ηάμε. Αθφκε, ε δηδαζθαιία κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ είλαη πην επέιηθηε ζε ζρέζε κε άιιεο, πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο (κεησπηθή δηδαζθαιία, γηα παξάδεηγκα) θαη επηηξέπεη ηε ζπλδπαζηηθή ρξήζε πνιιψλ κεζφδσλ θαη εξεπλεηηθψλ εξγαιείσλ. Ο καζεηήο έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ιεμηινγηθέο θαη γξακκαηηθέο εξκελείεο, εξκελεπηηθή αλάιπζε ηνπ θεηκέλνπ κέζα απφ ειεθηξνληθά ζρνιηαζκέλεο εθδφζεηο, πίλαθεο ζπκθξαδνκέλσλ, πξφζβαζε ζε βάζεηο δεδνκέλσλ θαη ππεξζπλδέζεηο πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ ηε κειέηε ησλ θεηκέλσλ πην άλεηε, πην νηθνλνκηθή θαη, θπξίσο, πην νπζηαζηηθή. Ζ απηνλνκία πνπ απνθηά ν καζεηήο είλαη επίζεο παξάγνληαο πνπ θάλεη ειίδα 54 απφ 128

55 ηε κάζεζε πην επνηθνδνκεηηθή θαη ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο πεξηζζφηεξν μεθνχξαζην θαη θηιηθφ πξνο ην ρξήζηε, αιιά θαη κε πεξηζζφηεξα εξεζίζκαηα γηα κάζεζε 123. Σέινο, ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ γηα ηνπο καζεηέο ζπλνςίδνληαη απφ ηνλ Gottwein 124 ζηα εμήο: Αχμεζε ησλ θηλήηξσλ γηα κάζεζε (ιφγσ ηεο θαηλνηνκίαο ησλ ΣΠΔ). Αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο (επηινγή θαηάιιεινπ πιηθνχ, ζσζηή αμηνπνίεζή ηνπ γηα ην πξνζθνξφηεξν απνηέιεζκα, εχξεζε ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ γηα ηελ παξνπζίαζε). Αλάπηπμε ηεο ζπλζεηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ. Καιχηεξε πξφζιεςε, θαη θαηά ζπλέπεηα, θαηαλφεζε ησλ θεηκέλσλ κε ηελ αμηνπνίεζε νπηηθνχ (δεπηεξνγελή θείκελα, ζθίηζα, θσηνγξαθίεο, ράξηεο, πίλαθεο) ή/θαη αθνπζηηθνχ πιηθνχ. Αλάιεςε κεγαιχηεξεο επζχλεο γηα ην απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο κε ηε ζπλερή αλαηξνθνδφηεζε πνπ δίλεηαη ζηνπο καζεηέο. ηνλ ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο, ε θαηάιιειε ρξήζε ησλ ΣΠΔ : πκβάιιεη ζηελ θαηάξγεζε ησλ νπνηνδήπνηε ρξνληθψλ, ηνπηθψλ ή πξνζσπηθψλ πεξηνξηζκψλ Πξνζθέξεη κεγαιχηεξε ειεπζεξία ζηελ επηινγή θεηκέλσλ (κε ηελ νινέλα κεγαιχηεξε δηαζεζηκφηεηά ηνπο ζε ειεθηξνληθή κνξθή) 123 Löbker, Fr. «Alte Sprachen und Neue Medien - Computergestützter Lateinunterricht Erfahrungsbericht aus einem Grundkurs: der Computer als Medium im Fach Latein». ζζ Βι. πεξηζζφηεξα ζην ειίδα 55 απφ 128

56 Γίλεη ηε δπλαηφηεηα γηα νπζηαζηηθφηεξε επηθνηλσλία: (α) αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο (δίθηπα ππνινγηζηψλ, , αληαιιαγή πιηθνχ κέζσ ηνπ ππνινγηζηή, ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ζε fora, chat). (β) κεηαμύ ηνπ δαζθάινπ θαη ησλ καζεηώλ ηνπ (άκεζε πξφζβαζε ζε πιηθφ δηαζέζηκν ζην δηαδίθηπν, παξνρή πιηθνχ πνπ ζα ήηαλ αιιηψο δχζθνιν λα αλαθηήζνπλ νη καζεηέο, ακεζφηεξε επηθνηλσλία κε ηνπο καζεηέο, ελαιιαθηηθέο κνξθέο παξνπζίαζεο ηνπ πξνο δηδαζθαιίαο πιηθνχ, αλάζεζε εξγαζηψλ, αλάξηεζε ζπλεξγαηηθψλ projects ζην δηαδίθηπν). (γ) κεηαμύ ησλ δηδαζθόλησλ δηαθνξεηηθώλ γλσζηηθώλ αληηθεηκέλσλ, αθνχ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα γηα δηεπηζηεκνληθέο, δηαζεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δηδαζθφλησλ πνπ δελ είλαη πάληνηε εθηθηφ λα πξαγκαηνπνηεζεί ζην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ πηεζηηθνχ, πνιιέο θνξέο, ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο. (δ) κεηαμύ ηνπ Γπκλαζίνπ θαη άιισλ βαζκίδσλ/θνξέσλ εθπαίδεπζεο (δεκνηηθφ, θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, παλεπηζηήκηα, Μνπζεία). (ε) αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη εμσζρνιηθνύο θνηλσληθνύο εηαίξνπο (Δθθιεζία, εξγαηηθά ζπλδηθάηα, πνιηηηθά θφκκαηα). Σέινο, επηζεκαίλεηαη φηη φια ηα παξαπάλσ επλννχλ κηα πην αλνηρηή δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία, έλα ζρνιείν πνπ αλνίγεη ηηο πφξηεο ηνπ ζηελ θνηλσλία θαη είλαη ζε ζέζε λα παξέρεη ελεκέξσζε θαη πξφζβαζε ζε γνλείο, ζπλαδέξθνπο, παιηνχο καζεηέο θαη θνηλσληθνχο θνξείο. ειίδα 56 απφ 128

57 8. πκπεξάζκαηα-πδήηεζε Οη ζχγρξνλεο ηάζεηο αλάπηπμεο θαη ζρεδηαζκνχ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζηε γεξκαληθή εθπαίδεπζε ελαξκνλίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηηο κειέηεο PISA θαη ζέηνπλ ζην θέληξν ησλ ζεσξεηηθψλ ηνπο αλαδεηήζεσλ ηελ καζεηνθεληξηθή θαη θεηκελνθεληξηθή δηδαζθαιία, ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ζηε δξάζε (Ζandlungsorientierung) θαη ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ 125. Ο ιφγνο γηα ηηο ΣΠΔ αλαπηχζζεηαη ζην πιαίζην απηψλ ησλ αλαδεηήζεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα απνηειεί κέξνο ηεο δεμηφηεηαο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο κεζφδνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο θαη ηηο ηερληθέο κάζεζεο ζην γισζζηθφ κάζεκα. Αλαθνξηθά κε ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλα ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ πξνηείλεηαη ε έληαμε θαη ε αμηνπνίεζε ηνπο σο δεμηφηεηα-θιεηδί φινπ ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ, φπσο δηαπηζηψλεηαη ζηηο γεληθέο πξνδηαγξαθέο ηεο εθπαίδεπζεο 126, πνπ ζεκαίλεη ηελ ελζσκάησζε ησλ δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζε φιν ην εχξνο ηνπ ζρνιηθνχ πιαηζίνπ θαη ησλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ. Ζ έληαμε δε ησλ ΣΠΔ ζε κία απφ απηέο ηηο δεμηφηεηεο ζεκαζηνδνηεί ηε βαξχηεηα πνπ δίλεηαη απφ ην γεξκαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηηο ςεθηαθέο ζρνιηθέο πξαθηηθέο κάζεζεο θαη γξακκαηηζκνχ θαη ηε ινγηθή ελζσκάησζεο ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε ζχκθσλα κε ην νιηζηηθφ πξφηππν 127. ρεηηθά κε ηα καζήκαηα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ησλ ιαηηληθψλ, ηδηαίηεξε βαξχηεηα δίλεηαη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο δηδαθηηθψλ εξγαιείσλ πνπ θηλεηνπνηνχλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, πξνσζνχλ ηελ εμαηνκηθεπκέλε θαη δηαδξαζηηθή κάζεζε θαη δηεπθνιχλνπλ ηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο απνηειψληαο πεγή άληιεζεο απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ, πεξηβάιινλ απζεληηθήο επηθνηλσλίαο 125 Βιέπε ραξαθηεξηζηηθά 14.1, ζ Sekretariat der Ständigen Konferenz der Kultusminister der Länder in der Bundesrepublik Deutschland (2004) Bildungsstandards im Fach Deutsch für den Mittleren Schulabschluss. Wolters Kluwer Deutschland GmbH: München, ζ Κνπηζνγηάλλεο, Γ. (2010) «Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ». Σην Δπηκνξθσηηθό πιηθό γηα ηελ επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηα Κέληξα Σηήξημεο Δπηκόξθσζεο. Πάηξα: ΔΑΗΣΤ, ζζ ειίδα 57 απφ 128

58 θαη κέζν γηα δεκηνπξγηθφηεξε απφθηεζε γισζζηθψλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ΣΠΔ πξνηείλεηαη λα αμηνπνηεζνχλ θαη σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ. Γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο απηή νη καζεηέο πξέπεη λα γλσξίζνπλ δειαδή θαηά ην γισζζηθφ κάζεκα πψο λα ρεηξίδνληαη ηα λέα κέζα, πξνθεηκέλνπ γηα παξάδεηγκα λα αληιήζνπλ θείκελα θαη πιεξνθνξίεο ή λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα πνηθίια ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα πνπ είλαη δηαζέζηκα. Δπηπιένλ, φκσο, νη καζεηέο ζα πξέπεη λα εθνδηαζηνχλ θαη κε ιεηηνπξγηθέο δηαζηάζεηο λέσλ γξακκαηηζκψλ. ην πιαίζην απηφ ζα πξέπεη λα γλσξίζνπλ ηηο ζπκβάζεηο ηεο γξαθήο/ αλάγλσζεο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα, φπσο γηα παξάδεηγκα ηεο ζπκβάζεηο ηεο γξαθήο ζε έλα πξφγξακκα επεμεξγαζίαο θεηκέλσλ ή παξνπζηάζεσλ, ελψ ηαπηφρξνλα ζα πξέπεη λα εμνηθεησζνχλ κε ζηξαηεγηθέο αλαδήηεζεο θαη ρξήζεο πιεξνθνξηψλ απφ απηά. Χζηφζν, ζα ιέγακε πσο απφ ηηο πξνηάζεηο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ απνπζηάδεη ε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάδεημε ηεο θεηκεληθήο πνιπηξνπηθφηεηαο θαη ζηε ζεκαζία ηεο γηα ηε δηακφξθσζε ησλ κεηαδηδφκελσλ κελπκάησλ θαη θαη' επέθηαζε ζηε δηακφξθσζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Με άιια ιφγηα, θαίλεηαη πσο ζηηο πξνηάζεηο πνπ θαηαηίζεληαη, αλ εμαηξέζεη θαλείο θάπνηεο γεληθέο θξηηηθέο δεμηφηεηεο, δελ ππάξρεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζε θξηηηθέο δηαζηάζεηο πξφζιεςεο. Μνινλφηη, επνκέλσο, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα εζηηάδνπλ ηδηαίηεξα ζηηο δεμηφηεηεο λέσλ γξακκαηηζκψλ θαη ζηελ απφθηεζε απηψλ θαηά ηελ ελεξγφ εκπινθή ησλ καζεηψλ ζηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο, σζηφζν εκκέλνπλ πεξηζζφηεξν ζε ηερληθέο θαη ιεηηνπξγηθέο δηαζηάζεηο λέσλ γξακκαηηζκψλ. Κιείλνληαο, αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο πξνσζνχληαη ηδηαίηεξα απφ ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ νη δεμηφηεηεο λέσλ γξακκαηηζκψλ, δεδνκέλνπ φηη νη πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ηηο ΣΠΔ είλαη εθηελείο θαη επαλαιακβαλφκελεο. Χζηφζν, αθνινπζψληαο ηε κεηαθνξά ησλ ηξηψλ νκφθεληξσλ θχθισλ σο πξνο ηε γισζζνδηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ 128 παξαηεξνχκε πσο πξφθεηηαη γηα ζεσξήζεηο πνπ ππάγνληαη ζηνπο δχν εζσηεξηθνχο 128 Κoutsogiannis, D. (ππφ έθδνζε) ICTs and language teaching: the missing third circle. ειίδα 58 απφ 128

59 νκφθεληξνπο θχθινπο, νη νπνίνη αθνξνχλ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζσλ γηα απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο θαη σο κέζσλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηνλ πξψην εζσηεξηθφ θχθιν ηνπνζεηνχληαη νη αληηιήςεηο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζν πνπ θαζηζηά νηθνλνκηθφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ηε δηδαζθαιία. Δδψ κπνξνχκε λα εληάμνπκε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο πεγή αλαδήηεζεο θαη άληιεζεο πιεξνθνξηψλ θαη ςεθηαθνχ πνιπηξνπηθνχ πιηθνχ. ην δεχηεξν θχθιν εληάζζνληαη νη αληηιήςεηο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ. Δδψ εληάζζεηαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα επηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε, γηα αμηνπνίεζε ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο θαη γηα ηε δεκηνπξγία εξγαζηψλ θαη ηε δεκνζίεπζε ηνπο ζην δηαδίθηπν. Αληίζεηα, απνπζηάδεη ε γισζζνδηδαθηηθή ζεψξεζε ησλ ΣΠΔ ππφ ην πξίζκα ηνπ ηξίηνπ νκφθεληξνπ θχθινπ. χκθσλα κε απηφλ αθεηεξία γηα ηελ αμηνπνίεζή ησλ ΣΠΔ ζα ήηαλ ε θξηηηθή θαη ππνςηαζκέλε θνηλσληθά, ηζηνξηθά, γισζζνινγηθά θαη πνιηηηζκηθά πξνζέγγηζή ηνπο, κε ηελ έλλνηα πσο νη θεηκεληθέο θαη επηθνηλσληαθέο αιιαγέο ζα αληηκεησπίδνληαλ φρη κφλν σο κέξνο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, αιιά σο κέξνο ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ θαη πνιηηηθνχ πιαηζίνπ 129. Απνπζηάδεη, επίζεο, ζρεδφλ θάζε αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηνπ δηδάζθνληα θαη ζην ξφιν πνπ θαιείηαη λα παίμεη ν εθπαηδεπηηθφο ζηελ πξνζθνξφηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ, θάηη πνπ εμεγείηαη πηζαλφλ απφ ηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάπηπμε καζεηνθεληξηθψλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ κε βαζηθφ πξσηαγσληζηή ην καζεηή. Δμαθνινπζεί φκσο λα απνηειεί έιιεηςε ε αλαθνξά ζηνλ δηδάζθνληα, αθνχ ν ξφινο ηνπ είλαη απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο θαη ν ίδηνο πξέπεη λα είλαη θαηάιιεια θαηαξηηζκέλνο, λα πηζηεχεη ζηε ρξεζηκφηεηα ησλ ΣΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη λα έρεη ηελ δηάζεζε θαη ηε γλψζε λα πξνρσξήζεη ζηηο αιιαγέο πνπ ρξεηάδνληαη ζηε δηδαθηηθή ηνπ πξαθηηθή θαη κεζνδνινγία γηα ηελ επηηπρεκέλε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ ηάμε. 129 φ.π. ειίδα 59 απφ 128

60 Σέινο, δελ παξαηίζεληαη θάπνηα ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα κε ηε κνξθή ζρεδίσλ καζήκαηνο ή ζεκαηηθψλ ελνηήησλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Παξαδείγκαηα θαιήο πξαθηηθήο ή δηδαθηηθέο πξνηάζεηο ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ην δηδάζθνληα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αμηνπνηήζεη ηηο ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη λα απνθνκίζεη ζην βαζκφ πνπ είλαη δπλαηφ παηδαγσγηθά νθέιε απφ ηελ ελζσκάησζή ηνπο. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί απνηππψλνληαη ζπγθεληξσηηθά νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο γεξκαληθήο εθπαίδεπζεο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ, φπσο απηή πξνέθπςε απφ ηελ αλάιπζε ησλ πξνγξακκάησλ ησλ 16 θξαηηδίσλ ηεο ΟΓΓ γηα ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε πνπ ήηαλ θαη ην αληηθείκελν έξεπλαο ηεο παξνχζαο κειέηεο. Β/ζκηα Δθπαίδεπζε Γλώζεηο γηα ηνλ θόζκν, ζηάζεηο, αμίεο, πξόηππα Γισζζηθό Μάζεκα - πξαγκαηηθή εμσζρνιηθή δσή, ζχλδεζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ καζεηή (πνιππνιηηηζκηθφηεηα, πνιπγισζζία) - πξνζθηιή θαη ελδηαθέξνληα γηα ηνπο εθήβνπο ζέκαηα, αιιά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα κέζα απφ ηελ ελαζρφιεζε κε ηνλ θιαζηθφ πνιηηηζκφ (ινγνηερλία, θηινζνθία, ηζηνξία, ηέρλε, ηζηνξία) - ζεηηθέο αηνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο θαη αμίεο (π.ρ. ζπλεξγαζία, απηνεθηίκεζε, απηνπεηζαξρία, θξηηηθή ζθέςε, αλεθηηθφηεηα) - ν καζεηήο σο κειινληηθφο πνιίηεο κε θξηηηθή αληίιεςε, ΣΠΔ - κέζν επαθήο κε ηνλ θεηκεληθφ θφζκν θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ γηα απηφλ - κέζν επηθνηλσλίαο, γλσξηκίαο θαη επαθήο κε ηνλ θιαζζηθφ θφζκν θαη πνιηηηζκφ - ζεκαηηθφ πεδίν ππφ δηεξεχλεζε γηα ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ - κέζν δεκνζίεπζεο ησλ νπηηθψλ ησλ καζεηψλ γηα ηνλ θφζκν ειίδα 60 απφ 128

61 Γλώζεηο γηα ηε γιώζζα εκείσζε/ γιώζζα Γηδαθηηθέο πξαθηηθέο, ρώξνο θαη ρξόλνο, ηθαλφηεηα εθαξκνγήο ησλ δεμηνηήησλ ζηελ δσή, ελεξγφο πνιίηεο κε απηνλνκία, αλεμαξηεζία, εμσζηξέθεηα, αλεθηηθφηεηα απέλαληη ζην μέλν, πηνζέηεζε θνηλήο επξσπατθή θνπιηνχξαο - εζηίαζε ζηελ απφθηεζε ιεμηθνγξακκαηηθψλ γλψζεσλ, επηθνηλσληαθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη θεηκεληθψλ ηχπσλ - ε γιψζζα σο ζχζηεκα (θαηαλφεζε δνκψλ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαη ζχγρξνλσλ μέλσλ γισζζψλ) -ε γιψζζα ζηε δηαρξνλία ηεο (ζε φ,ηη αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο σο βάζε γηα ηελ εθκάζεζεο ηεο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο) -ε γιψζζα σο αμία θαη θνξέαο ηδεψλ θαη ηδαληθψλ - θεηκελνθεληξηθή αληίιεςε: γιψζζα σο ζχλνιν θεηκεληθψλ ηχπσλ ζε απζεληηθά γισζζηθά πεξηβάιινληα -πνιπηξνπηθφηεηα (νπηηθνπνίεζε θεηκέλσλ, πξνθνξηθφηεηα, ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ) - ν καζεηήο σο θνηλσληθφο πξσηαγσληζηήο (Αktor) κε ελεξγφ ξφιν ζηε κάζεζε σο κέζν δηδαζθαιίαο θαη καζεζηαθφ πεξηβάιινλ: - εξγαιείν απηνθαζνδεγνχκελεο γισζζηθήο εθκάζεζεο γηα απφθηεζε γισζζηθψλ γλψζεσλ κε δεκηνπξγηθφ ηξφπν (π.ρ. δηαδίθηπν, πξνζαξκνζκέλν ινγηζκηθφ) - πεξηζζφηεξε εζηίαζε ζηε ζπλδπαζηηθή απφθηεζε ησλ γλψζεσλ γηα ηε γιψζζα κε ηελ θαηάθηεζε λέσλ γξακκαηηζκψλ σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ: - απφθηεζε απαξαίηεησλ ηερληθψλ γξαθήο θαη αλάγλσζεο ζηα ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα - αλάπηπμε επηθνηλσληαθψλ ηθαλνηήησλ θαη αιιειεπηδξαζηηθψλ δεμηνηήησλ ζηα λέα κέζα - δεμηφηεηεο αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ -σο κέζν δηδαζθαιίαο θαη ειίδα 61 απφ 128

62 ζεσξίεο κάζεζεο (απηελέξγεηα, ζπλεξγαζία, νκαδηθφηεηα) - βαζηζκέλε ζε ζρέδηα, εξγαζίεο (projects) θαη δξαζηεξηφηεηεο πξαγκάησζε - ακθηζβήηεζε ησλ (ζηελψλ) νξίσλ ηνπ ζρνιηθνχ ρσξνρξφλνπ, κεγαιχηεξε ειεπζεξία γηα κάζεζε θαη γλψζε - επέθηαζε ηνπ ζρνιηθνχ ρσξνρξφλνπ ζην εμσζρνιηθφ πεξηβάιινλ - ζεσξίεο ηεο ζχρξνλεο παηδαγσγηθήο καζεζηαθφ πεξηβάιινλ: - ΣΠΔ σο εξγαιεία αηνκηθήο πξφζβαζεο ζηε κάζεζε -πεγή άληιεζεο δηδαθηηθψλ πφξσλ -εξγαιείν άληιεζεο πιεξνθνξηψλ - ΣΠΔ σο βαζηθνί πφξνη ηνπ καζεζηαθνχ ρψξνπ - αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα επέθηαζε ηνπ ζρνιηθνχ ρσξνρξφλνπ (tasks θαη projects, επηθνηλσλία κε ηξίηνπο) Σαπηόηεηεο καζεηώλ θαη δηδαζθόλησλ Λφγνο καζεηψλ: ελεξγφο εκπινθή θαη δξάζε, πξσηνβνπιία, ζπλεξγαζία αιιά θαη επηκειήο εξγαηηθφηεηα, ππφςε νη ηζρχνπζεο θαη κειινληηθέο ηαπηφηεηεο ησλ παηδηψλ θαη ε νκαιή έληαμε ηνπο ζην πιαίζην κηαο δεκνθξαηηθήο θαη πνιππνιηηηζκηθήο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο Λφγνο δηδαζθφλησλ: σο βνεζφο, ζχκβνπινο, θαζνδεγεηήο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (απνπζηάδεη ζρεδφλ ε έλλνηα ηνπ δηδάζθνληα απφ ηα ΑΠ ζπνπδψλ) -δεμηφηεηεο ηερληθήο θαη ιεηηνπξγηθήο θχζεσο λένπ γξακκαηηζκνχ - αλάπηπμε θξηηηθψλ ηθαλνηήησλ λένπ γξακκαηηζκνχ Γισζζνδηδαθηηθνί λόγοι - θπξίαξρνη ιφγνη: θεηκελνθεληξηθή πξνζέγγηζε (θεηκεληθά είδε), παξαδνζηαθφο ιφγνο (γλψζε βαζηθψλ θαλφλσλ ζηίμεο, νξζνγξαθίαο, ινγνηερληθψλ ζρεκάησλ, γξακκαηηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ δνκψλ), ειίδα 62 απφ 128

63 Κιαζηθέο γιψζζεο σο γιψζζα πξφηππν (γιψζζα αλαζηνραζκνχ) γηα ηε κεηξηθή θαη ηηο ζχγρξνλεο μέλεο γιψζζεο Αμηνιόγεζε - πξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήο αμηνινγηθέο κέζνδνη θαη αξρέο (π.ρ. πξνθνξηθέο αλαθνηλψζεηο, βηληενζθνπήζεηο, κεγαιχηεξα projects, θνιάδ, θαηαζθεπέο) - ρξήζε εξγαιείσλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ - εμεηαζηηθφο ραξαθηήξαο αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Παξαηεξήζεηο/ ηδηαηηεξόηεηεο -αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα αλά θξαηίδην, απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα -ειεπζεξία ζηελ εθαξκνγή ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζε ηνπηθφ/ζρνιηθφ επίπεδν -χπαξμε εθπαηδεπηηθψλ πξνδηαγξαθψλ (Bildungsstandards) - επηηπρία γεξκαληθήο εθπαίδεπζεο ζην PISA (κεηά ηελ αλαζεψξεζε ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε) Κιείλνληαο, ε κειέηε απηή παξνπζίαζε βαζηθέο αξρέο-παξακέηξνπο γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ, ζε επίπεδν εθπαηδεπηηθψλ πξνδηαγξαθψλ, φπσο απηέο απνηππψλνληαη ζηηο επίζεκεο νδεγίεο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Δμίζνπ ελδηαθέξνπζα θαη, ίζσο πην δηαθσηηζηηθή, ζα ήηαλ κηα επηηφπηα έξεπλα πνπ ζα επηθεληξσλφηαλ ζε ζπγθεθξηκέλεο, αληηπξνζσπεπηηθέο γηα ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ, κειέηεο πεξίπησζεο θαη ζα εξεπλνχζε: ειίδα 63 απφ 128

64 (α) ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηα γεξκαληθά ζρνιεία (χπαξμε εηδηθά δηακνξθσκέλσλ αηζνπζψλ θαη εξγαζηεξίσλ πιεξνθνξηθήο, ηερληθφο εμνπιηζκφο, ήζνο ηνπ ζρνιείνπ) (β) ηηο δπλαηφηεηεο εθαξκνγήο ησλ παξαπάλσ αξρψλ απφ ηνπο δηδάζθνληεο (θαηάιιειε επηκφξθσζε, επαξθήο γλψζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηεο αμηνπνίεζήο ηνπο ζηελ δηδαθηηθή πξάμε, ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία θαη ζηηο εμεηαζηηθέο δνθηκαζίεο) (γ) ηε ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο απφ ηνπο καζεηέο (αιιαγή ζηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο θαη ζηνλ ηξφπν εξγαζίαο, ζπλεξγαζία κε ζπκκαζεηέο εληφο θαη εθηφο ζρνιηθήο ηάμεο, απνηειέζκαηα εμεηαζηηθψλ δνθηκαζηψλ). ειίδα 64 απφ 128

65 Βηβιηνγξαθία Α. Αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδώλ 1. Baden-Württemberg (Βάδε-Βπξηεκβέξγε) 1. Bildungsstandards für Griechisch (3. Fremdsprache) Gymnasium klasse 10, Kursstufe. 2. Bildungsstandards für Latein (3. Fremdsprache) Gymnasium klasse 10, Kursstufe. 3. Bildungsstandards für Griechisch (spät beginnende Fremdsprache) Gymnasium Kursstufe. 4. Bildungsstandards für Latein (spät beginnende Fremdsprache) Gymnasium Kursstufe. 5. Leitgedanken zum Kompetenzerwerb für Latein und Griechisch, Gymnasium Klassen 6, 8, 10, Kursstufe. 2. Bayern (Βαπαξία) 1. Staatinstitut für Schulqualität und Bildungsforschung München, Lehrplan Griechisch. 2. Staatinstitut für Schulqualität und Bildungsforschung München, Lehrplan Latein. 3. Staatinstitut für Schulqualität und Bildungsforschung München, Lehrplan Klassische Sprachen. 3. Berlin (Βεξνιίλν) 1. Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε) Rahmenlehrplan Für die Sekundarstufe I Jahrgangsstufe 7-10, Gesamtschule Gymnasium, Griechisch 3. Fremdsprache. ειίδα 65 απφ 128

66 2. Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε), Rahmenlehrplan für die Sekundarstufe I Jahrgangsstufe 7-10, Gesamtschule Gymnasium, Latein 2/3 Fremdsprache. 3. Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε), Rahmenlehrplan für die gymnasiale Oberstufe Gymnasien Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe Berufliche Gymnasien Kollegs Abendgymnasien, Griechisch. 4. Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε), Rahmenlehrplan für die gymnasiale Oberstufe Gymnasien Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe Berufliche Gymnasien Kollegs Abendgymnasien, Latein. 4. Brandenburg (Βξαδελβνχξγν) 1. Ministerium für Bildung, Jugend und Sport Land Brandenburg (1992) Vorläufiger Rahmenplan Griechisch, Gymnasiale Oberstufe, Sekundarstufe II. 2. Ministerium für Bildung, Jugend und Sport Land Brandenburg (2007), Latein. Hinweise zum Unterricht in der Jahrgangsstufe 11 im Land Brandenburg. 5. Bremen (Βξέκε) 1. Freie Hansestadt Bremen (2007) Latein als zweite Fremdsprache. Bildungsplan für das Gymnasium (Jahrgangsstufe 8 10). 2. Freie Hansestadt Bremen (2007) Latein als dritte Fremdsprache. Bildungsplan für das Gymnasium (Jahrgangsstufe 8 10). 6. Hamburg (Ακβνχξγν) 1. Freie und Hansestadt Hamburg, Behörde für Bildung und Sport (2004) Rahmenplan alte Sprachen (Latein, Griechisch). Bildungsplan achtstufiges Gymnasium, Sekundarstufe I. ειίδα 66 απφ 128

67 7. Hessen (Έζζε) 1. Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Griechisch, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 7/8 G bis 9G und gymnasiale Oberstufe. 2. Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Latein, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 5G bis 9G und gymnasiale Oberstufe. 8. Mecklenburg-Vorpommern (Μέθιελκπνπξγθ-Πνκεξαλία) 1. Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg- Vorpommern (2008) Rahmenplan Griechisch, Jahrgangsstufen 9 bis 12 des Gymnasiums. 2. Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg- Vorpommern (2002) Rahmenplan Latein. Gymnasium, Integrierte Gesamtschule, Jahrgangsstufen 5 bis Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg- Vorpommern (2002) Rahmenplan Latein. Gymnasium, Integrierte Gesamtschule, Jahrgangsstufen 7 bis Niedersaschen (Κάησ αμσλία) 1. Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium, Schuljahrgänge 5-10, Griechisch. 2. Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium, Schuljahrgänge 7-10, Griechisch. 3. Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium, Schuljahrgänge 5-10, Latein. 4. Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium gymnasiale Oberstufe die Gesamtschule gymnasiale Oberstufe das Abendgymnasium das Kolleg, Latein. ειίδα 67 απφ 128

68 10. Nordrhein-Westfalen (Βφξεηα Ρελαλία-Βεζηθαιία) 1. Ministerium für Schule und Weiterbildung (2009) Kehrlehrplan für das Gymnasium, Sekundarstufe I in Nordrhein-Westfalen, Griechisch. 2. Ministerium für Schule und Weiterbildung (2009) Kehrlehrplan für das Gymnasium, Sekundarstufe I in Nordrhein-Westfalen, Latein. 11. Rheinland-Pfalz (Παιαηηλάην ηνπ Ρήλνπ) 1. Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Weiterbildung Rheinland-Pfalz (1998) Lehrplan Griechisch (Gymnasiale Oberstufe). 2. Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Weiterbildung Rheinland-Pfalz (1998) Lehrplan Latein (Gymnasiale Oberstufe). 3. Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Weiterbildung Rheinland-Pfalz (2009) Lehrplan Latein (Sekundarstufe I). 12. Saarland (Εάαξιαλη) 1. Ministerium für Bildung, Kultur und Wissenschaft (2004) Achtjähriges Gymnasium Lehrplan für das Fach Griechisch, Klassenstufen 8 und Ministerium für Bildung, Kultur und Wissenschaft (2006) Achtjähriges Gymnasium Lehrplan Griechisch als 3. Fremdsprache für die Einführungsphase der gymnasialen Oberstufe. 3. Ministerium für Bildung, Familie, Frauen und Kultur (2008) Gymnasiale Oberstufe Saar (GOS), Latein E-Kurs (2. Halbjahr der Hauptphase) Terenz Adelphoe, Materialien zum E-Kurs. 4. Ministerium für Bildung, Familie, Frauen und Kultur (2008) Gymnasiale Oberstufe Saar (GOS), Latein G-Kurs. ειίδα 68 απφ 128

69 13. Sachsen (αμσλία) 1. Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Griechisch. 2. Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Latein. 14. Sachsen-Anhalt (αμσλία-αλράιηε) 1. Kultusministerium des Landes Sachsen-Anhalt (2003) Rahmenrichtlinien Gymnasium, Griechisch, Schuljahrgänge Kultusministerium des Landes Sachsen-Anhalt (1999) Rahmenrichtlinien Gymnasium, Latein. 15. Schleswig-Holstein (ιέζβηρ-υφιζηάηλ) 1. Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig-Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe I der weiterführenden allgemeinbildenden Schulen Gymnasium, Gesamtschule. Griechisch. 2. Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig-Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe IΙ Gymnasium, Gesamtschule. Griechisch. 3. Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig-Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe I der weiterführenden allgemeinbildenden Schulen Gymnasium, Gesamtschule. Latein. 4. Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig-Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe IΙ Gymnasium, Gesamtschule. Latein. ειίδα 69 απφ 128

70 16. Thüringen (Θνπξηγγία) 1. Thüringer Kultusministerium (1999) Lehrplan für das Gymnasium, Griechisch. 2. Thüringer Kultusministerium (1999) Lehrplan für das Gymnasium, Latein. 3. Thüringer Kultusministerium (2001) Lehrplan für das Gymnasium, Griechisch als neu einsetzende Fremdsprache. 4. Thüringer Kultusministerium (2001) Lehrplan für das Gymnasium, Latein als neu einsetzende Fremdsprache. Β. Ξελόγισζζε βηβιηνγξαθία (δηθηπνγξαθία) Bayerischer Schulserver, Computereinsatz im Fach Latein, (πξνζπειάζηεθε 15/03/2011). Bayerischer Schulserver, Computereinsatz im Fach Griechisch, (πξνζπειάζηεθε 15/03/2011). Biastoch, M. (1999). Internet für Griechischlehrer. Altsprachlicher Unterricht 42 (6), Deutscher Altphilologenverband, Griechisch an der Schule, d=7:griechisch-schule&catid=2:griechisch&itemid=35, (πξνζπειάζηεθε 18/03/2011). Deutscher Altphilologenverband, Latein Das älteste Fach an der deutschen Schule, d=39:latein-aeltestes-fach&catid=1:latein&itemid=34. (πξνζπειάζηεθε 18/03/2011). Glücklich, H-J. and Gottwald, Η. Latein und Griechisch in der Bundesrepublik Deutschland, (πξνζπειάζηεθε 21/03/3011). Fachkonferenz Alte Sprachen, Max-Planck-Gymnasium Göttingen (2009) Schulinternes Curriculum fφr das Fach Griechisch in der Lehrbuchphase. (πξνζπειάζηεθε 12/06/2011). ειίδα 70 απφ 128

71 Fechner, D. (1998). Multimedia im altsprachlichen Unterricht, Αltsprachlicher Unterricht (4+5), Gottwein, E., Beiträge zur Didaktik des gymnasialen Unterrichts im Fach Griechisch im Hinblick auf die Nutzung elektronischer Medien, (πξνζπειάζηεθε 30/03/2011). Gruber, M. Statistische Informationen zur Lage des Griechisch-Unterrichts in der Bundesrepublik Deutschland (2009/10). Γηαζέζηκν ειεθηξνληθά ζην regensburg.de/fakultaeten/phil_fak_iv/klass_phil/griechisch/gruber- Dateien/Statistik0910.pdf (πξνζπειάζηεθε 16/06/2011). Κipf, S. (1995). Mediensammlung zum Altsprachlichen Unterricht. Mitteilungsblatt des Deutschen Altphilologenverbandes 38, Sonderheft. Γηαζέζηκν θαη ειεθηξνληθά ζην (πξνζπειάζηεθε 02/04/2011). Κipf, S. (1995). Spielsammlung zum altsprachlichen Unterricht, (πξνζπειάζηεθε 02/04/2011). Κoutsogiannis, D. (ππφ δεκνζίεπζε) ICTs and language teaching: the missing third circle. Löbker, Fr. «Alte Sprachen und Neue Medien - Computergestützter Lateinunterricht Erfahrungsbericht aus einem Grundkurs: der Computer als Medium im Fach Latein». (πξνζπειάζηεθε 29/03/2011). OECD (2010), PISA 2009 Results: What Students Know and Can Do Student Performance in Reading, Mathematics and Science (Volume I) Sekretariat der Ständigen Konferenz der Kultusminister der Länder in der Bundesrepublik Deutschland (2004) Bildungsstandards im Fach Deutsch für den Mittleren Schulabschluss. Wolters Kluwer Deutschland GmbH: München. Waiblinger, Franz Peter. Latein und Griechisch. Wozu? (πξνζπειάζηεθε 06/04/2011). ειίδα 71 απφ 128

72 Waiblinger, Franz Peter. Computereinsatz im Lektüreunterricht: Eine neue Form der Textausgabe, (πξνζπειάζηεθε 06/04/2011). Wald Oberschule/Gymnasium, Fachbereich Latein (2009). Schulinternes Curriculum Latein, Sekundarstufen I und II, (πξνζπειάζηεθε 12/06/2011). Γ. Διιελόγισζζε βηβιηνγξαθία. Γθφγθνο, Γ. (1999). «Σα Αξραία ειιεληθά ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε ηεο Γεξκαλίαο», ζζ , ζην Σεκηλάξην 19 (Ο αξραίνο θφζκνο ζηα ζχγρξνλα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο). Αζήλα: Παλειιήληα Έλσζε Φηινιφγσλ. Καινχδε, Δπ., Παπαλδξένπ, Ησ., Θενδσξνπνχινπ, Αηθ., Κνζεγηάλ, Υ. (1992). «Γεξκαλία: H δηδαζθαιία ησλ Λαηηληθψλ ζηε Βαπαξία», ζζ , ζην Α. Βνζθφο θαη Θ. Παπαθσλζηαληίλνπ. Από ηε Μεηάθξαζε ζην Πξσηόηππν. Σπκβνιή ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Αξραίσλ Διιεληθώλ ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. Αζήλα: Καξδακίηζα. Κνχξηεο, Γ. Μεηαξξύζκηζε Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ ζηα αλζξσπηζηηθά γπκλάζηα ηεο Βάδεο Βπξηεκβέξγεο. Γηαζέζηκν ειεθηξνληθά (πξνζπειάζηεθε 21/03/2011). Κνπηζνγηάλλεο, Γ. (2010). «Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκφο». Σην Δπηκνξθσηηθό πιηθό γηα ηελ επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηα Κέληξα Σηήξημεο Δπηκόξθσζεο (Τεύρνο 3, Κιάδνο ΠΔ02), ζζ Πάηξα: ΔΑΗΣΤ. ειίδα 72 απφ 128

73 Παράρτημα A: Συγκεντρωτικό υλικό που έχει παραχθεί για τη διδαςκαλία θεματικών ενοτήτων των λατινικών και των αρχαίων ελληνικών 130. I. πιινγή πιηθνύ γηα ην κάζεκα ησλ Λαηηληθώλ 1. CD-ROM Arbeitskreis Multimedia im Lateinunterricht. Hg. v. Staatsinstitutz für Schulpädagogik und Bildungsforschung. Bibliotheca Teubneriana Latina. BTL-1. Teubner Caesar III. Sierra Caesar übersetzen. De bello Gallico - Der Helvetierkrieg. Version 2.0. Minerva - Alte Sprachen am PC. Klett Der Internet Guide für Lehrer. Junior Der Limes. Eine antike Grenze. Hg. v. Saalburgmuseum bei Bad Homburg im Taunus Dichtung der Antike von Homer bis Nonnos. Directmedia disco. 1. Lernjahr Latein. Für die Schule und zu Hause. Cornelsen Software disco. 2./3. Lernjahr Latein. Für die Schule und zu Hause. Cornelsen Software Formosus II. Lateintrainer. Medienwerkstatt Mühlacker Forum Classicum auf CD-Rom. Version 2.1, Januar Enthält: MDAV 94/1-96/4. FC 97/1-2000/4. Das Geheimnis des Zenturio. Geschichte. Auf den Spuren der Römer und Germanen. Cornelsen Software Giganten, Götter und Gorgonen. Das Pantheon der Götter. Rom und Griechenland.Acta/Emme Gutenberg-DE Intensivierungsstunden Latein am achtjährigen Gymnasium in Bayern, hrsg. v. Staatsinstituit für Schulqualität 2006 Itinera. Ex machina. Vokable- und Formentrainer für Latein als 3. Fremdsprache. Minerva - Alte Sprachen am PC. Klett Latein in 90 Tagen. Mehr als ein Vokabeltrainer. TopWare Latein Trainer. Profit Line. Wortschatz erweitern, Wortformen analysieren, Erfolsgkontrolle. Ari 1998 Lateinisch Deutsch. Ausführliches Handwörterbuch von Karl Ernst Georges. 130 Γηα έλα πιεξέζηεξν θαηάινγν, o νπνίνο δεκνζηεχζεθε απφ ηνλ Αndreas Fritsch ζε εηδηθφ ηφκν ηνπ πεξηνδηθνχ Forum Classicum (κε ηνλ ηίηιν Mediensammlung zum altsprachlichen Unterricht) δεο ηελ ππεξζχλδεζε γηα ηε δηδαζθαιία ησλ θιαζζηθψλ γισζζψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Humboldt ηνπ Βεξνιίλνπ ζηελ ππεξζχλδεζε ειίδα 73 απφ 128

74 Directmedia Latinum. In fenestris. Lernsoftware für später beginnendes Latein. Vandenhoeck & Ruprecht Lege 1.2. Das Assistenz- und Analyseprogramm für den lateinischen Lektüreunterricht. SESN Litora audio. Hör-CD. Vandenheock & Ruprecht 2005 Litora in fenestris. Software auf CD-Rom. Vandenhoeck & Ruprecht 2006 Lumina. In fenestris. Lernsoftware Latein ab dem 1. Lernjahr. Vandenhoeck & Ruprecht Lumina audio. Hör-CD. Vandenheock & Ruprecht Memodux. Wortschatztrainer Latein. C.C. Buchner, Lindauer, Oldenbourg Navigium. Computer-Training Latein Philipp Niederau Navigium. Computer-Training Latein Cäsar, Bellum Gallicum. Philipp Niederau Navigium. Computer-Training Latein Cäsar, Bellum Gallicum. Philipp Niederau Noten ok! Latein ab 1. Lernjahr. Vokabel- und Formentrainer; Wortschatz bis zum großen Latinum; Formenlexikon mit 4500 Einträgen. Klett PC-Felix. Die Übungssoftware zum Alteinbuch Felix B I/B II/B III. C.C. Buchner. Rom-CD-Rom. Martial führt durch sein Rom. Sachunterricht. Bei den Römern. Arbeitsblätter am Computer. Donauwörth / Leipzig / Dortmund: Auer Verlag SPQR. The empire's darkest hour Studeo. Tolle audi. Sprechtexte und Vertonungen. Berlin: Cornelsen The Great Battles. Collector s Edition. PC-CD-Rom Vollversion(Strategie- Computerspiel) Troia Jahre Geschichte im Modell. W. Zöllner/R. Ackermann. Konrad Theiss Verlag GmbH Von Zeus zu Europa. WBF-Medien für den Unterricht. 16mm und Video, min. zu zentralen Themen der Lehrpläne wozu.was.wie. Literaturrecherche und Internet. Von Rainer Baasner und Kristina Koebe. Philipp Reclam jun ZMDI. Zentrastelle Medien, Daten und Informationen im HeLP. Hessisches Bildstellen-System. Veranstaltungen Februar bis Juli Γηαθάλεηεο Aesop und Phaedrus (24 F) (Prof. Fritsch), FAS 128 Alltagsleben römischer Legionäre (12 F), LaBi Westfalen Altchristliche Baukunst: Konstantinsbasilika (8 SW), Stoedtner Alte Beschreibstoffe (12 SW, 1 F), FWU, LaBi Altrömische Baukunst (42 SW), Stoedtner, FAS 59 Ancient Rome (60 F), Albatours, FAS 131 ειίδα 74 απφ 128

75 Antike Belagerungsmaschinen (9 F), Klett, FAS 103 Antikes Alltagsleben am Beispiel Pompejis (12 F), V-Dia, FAS 100 Antikes Rom (20 SW), Stoedtner Antikes Rom I (15 F), Stoedtner, FAS 37 Antikes Rom II (10 F), Stoedtner, FAS 38 Archaeologie Aerienne (32 F), Archeologia, FAS 108 Architektur im Zeitwandel - A. Altertum, (12 F), Höpfel Aspekte der römischen Kultur - Pompeji und seine Umgebung, (24 F) V-Dia, FAS 101 Auf den Spuren der Römer in Nordafrika (12 F), Lünnemann Augustus und seine Zeit (12 F), Klett Aus dem Leben des Lucius Caecilius Secundus - Bürger der Stadt Pompeji, Tonbildreihe (39 F), FWU, FAS 83, LaBi Aus der Geschichte des Waschens (20 F), LaBi L 1735 Ausgrabungen auf dem Magdalensberg in Kärnten (30 F), Hofstetter-Dia Baukunst und Plastik der Etrusker (17 F), FWU, LaBi Bauten am Limes (12 F), Klett, FAS 84, LaBi L 2400 Bilder zur Vergil-Lektüre (19 SW), Bundesstaatliche Hauptstelle, Wien Bücher und Schreibmaterial bei den Römern (32 F), Albatours Caesars Bellum Gallicum (10 SW, 13 F); FWU, FAS 90, LaBi Cambridge Classical Filmstrips, Press Syndicate of the University of Cambridge Filmstrip I: Pompeji (34 F), FAS 122 Filmstrip II: Roman Britain (35 F), FAS 123 Filmstrip III: Rome (36 F), FAS 124 Cambridge Latin Course, Press Syndicate of the University of Cambridge Unit 1 (60 F), FAS 76 Unit 2(60 F), FAS 77 Unit 3 (74 F), FAS 78 Unit 4, Set 1: Pliny, Catullus, Ovid and Tacitus (50 F), FAS 79 Unit 4, Set 2: Faces and Places (27 F), FAS 80 Unit 5, Set 1: Dido and Aeneas (30 F), FAS 81 Unit 5, Set 2: Nero and Agrippina (14 F), FAS82 Campi Flegrei (24 F), Albatours Carnuntum (16 SW), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 72, LaBi L 2397 Christentum im Römischen Reich (12 F), FWU Cicero gegen Verres, Bilderreihe zur Anfangslektüre (48 F), Diesterweg, FAS 53, 146 Classical Sicily (40 F), Albatours, FAS 129 Cursus Romanus (500 F), Odysseus-Verlag, Hans Widmer, Juraweidstr. 11, CH-5023 Biberstein, FAS 145 Das Abendland erwacht, Tonbildreihe, (51 F), Jünger, FAS 1 Das Alte Rom (40 F), Krumnack Das Alte Rom I (30 F), Flemmings, FAS 34 Das Alte Rom II (30 F), Flemmings, FAS 35 Das Alte Rom III (30 F), Flemmings, FAS 36 ειίδα 75 απφ 128

76 Das antike Rom (36 F), Diesterweg, FAS 94 Das antike Rom (60 F), Albatours Das antike Sizilien (38 F), Albatours Das Christentum in seinen Anfängen (27 F), Christophorus Das Forum Romanum (20 F), Staatl. Lehrmittelverlag Bern, FAS 91 Das italisch-römische Haus (16 F), V-Dia, FAS 24 Das Leben in einer römischen Stadt am Beispiel Pompejis (25 F), Flemmings, FAS 41 Das römische Haus (16 F), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 71 Das römische Theater (20 F), Albatours, FAS 136 Das römische Theater (20 F), Staatl. Lehrmittelverlag Bern, FAS 60 Das Römisch-Germanische Museum Köln (48 F), Röm.-Germ. Museum Köln Das spätrömische Trier I, Die Kaiserstadt (8 F), FWU, LaBi Das spätrömische Trier II, Stadtanlage, Alltag (8 F), FWU, LaBi Das spätrömische Trier III, Handel und Waren (12 F), FWU, LaBi Das spätrömische Trier IV, Kultur und Religion (9 F), FWU, LaBi Das Zeitalter des Augustus im Münzbild (12 F), Klett, FAS 157 Der frühchristliche Heilsglauben in den Katakombenmalereien (20 F), Christophorus Der Limes in Deutschland (20 F), Bildarchiv H. Kraft, FAS 43 Der Limes in Deutschland (60 F), LaBi L 1672 Der Limes und die Saalburg (16 F), Flemmings, FAS 44 Der Mithraskult (12 F), Oberschulamt Karlsruhe Der Untergang Trojas (20 F), Albatours, FAS 137 Der Untergang Trojas, (20 F), Staatl. Lehrmittelverlag Bern Diareihe zu Bornemann C, Hirschgraben Dias aus der Antikenabteilung der SMPK Berlin (36 F), FAS 46 Die Antikensammlung im Pergamon-Museum (25 F), LaBi L 2138 Die Etrusker und Europa, Ausstellung im Alten Museum, (12 F), Postel Verlag, FAS 140 Die frühe Kirche, (36 F), Christophorus, FAS 110 Die Gladiatoren (12 F), Klett, FAS 107 Die Irrfahrten des Odysseus (20 F), Albatours, FAS 134 Die Kirche im christlichen Römerreich - Von 313 bis gegen 750 n. Chr. (20 SW, 12 F), Calig Die Kirche im heidnischen Römerreich - Von den Anfängen bis 313 n. Chr. (22 SW, 12 F), Calig Die Kunst der Etrusker (12 F), Lünnemann Die Kunst und Kultur Roms (30 F), Jünger Die Mainzer Römerschiffe (12 F), V-Dia/LaBi Rheinland-Pfalz Die Phlegräischen Felder (24 F), Albatours Die Religion der Römer (20 F), Calig, FAS 64 Die Römer an Rhein und Mosel (35 F), Diesterweg, FAS 141 Die Römer in Bayern (39F, 3SW, 6 OHF), LaBi Südbayern, FAS 75 Die Römer in Kärnten (100 F), v. J. Barth, Priel 311, A Wolfsberg, und E. Zach ειίδα 76 απφ 128

77 Die Römer in Österreich (24 SW), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 73 Die Römer und die Götter (12 F), + Arbeitsbogen, Klett, FAS 63, LaBi L 2398 Die römische Antike 1 (30 F), Jünger, FAS 17 Die römische Antike 2 (30 F), Jünger, FAS 18 Die römische Antike 3 (30 F), Jünger, FAS 19 Die römische Villenanlage von Borg (12 F), Landesinstitut für Pädagogik und Medien, Dudweiler Die römischen Katakomben (25 SW), LaBi L 1389 Die Saalburg - ein römisches Kastell am Limes, LaBi Hessen Die Tempel von Paestum (16 F), FWU Die Welt der Römer (60 SW), Aschendorff, FAS 112 Dionysos-Mosaik im Römisch-Germanischen Museum in Köln (6 F), infodia, FAS 51 Ein Besuch in den Katakomben (62 SW), Calig Etrusker (25 F), Krumnack Etrusker, Albatours Etrusker, Geschichte, Kultur und Religion (20 F), FWU, LaBi Etruskische Kunst (14 F), V-Dia Etruskische Kunst (22 F), Krumnack Etruskische Kunst (Florenz) (12 F), Stoedtner Etruskische Kunst, Albatours Etruskische Wandmalerei (19 F), FWU, LaBi Freilegung einer "fabrica" in Nordafrika (12 F), FWU, LaBi Frühitalische und etruskische Kunst (26 SW), Stoedtner Funde aus der Zeit der Germanen (11 F), FWU, LaBi Gallo-römische Schweiz (24 F), Staatl. Lehrmittelverlag Bern, FAS 92 Germanische Vor- und Frühzeit (36 F), LaBi L 2251 Geschichte des Lateinunterrichts (238 F) (Prof. Fritsch), FAS 121 Geschichte, Kultur und Religion der Etrusker (20 F), FWU Geschichtliche Stätten Kleinasiens (32 F), Krumnack Glas der Caesaren (12 F), Vista Point Golf von Neapel (18 F), Krumnack Götter und Polis. Münzen (12 F), Klett, FAS 160 Grenzsicherung und Verkehr im Römischen Reich (11F), FWU, FAS 89, LaBi Griechische Bauten auf Sizilien (19 F), FWU Griechische Tempel auf Sizilien (10 F), Stoedtner Griechische und römische Theater in Italien (10), Stoedtner Hadrianswall in England (8 F), Krumnack Heidnische und christliche Bildkunst Roms (15 SW), LaBi L 909 Herculaneum (18 F), FWU Herculaneum (20 F), Krumnack, FAS 68 Herculaneum (36 F), Albatours Igeler Säule (12 F), V-Dia, FAS 126 In den Katakomben Roms (12 F), Lünnemann ειίδα 77 απφ 128

78 Italien und Rom bis um 500 v. Chr. (15 SW), FWU Italisch-römische Malerei (15 F), V-Dia, FAS 29 Kirchengeschichte des Altertums I (30 F), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 69 Kirchengeschichte des Altertums II (30 F), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 70 Kleidung und Stand in der Römerzeit (12 F), Klett, FAS 62, LaBi L 2409 Kult und Religion im Römischen Reich (12 F), FWU Kultur der Römerzeit an Mosel und Rhein (41 SW), LaBi Rheinland-Pfalz Kurze Kleidgeschichte II - Darstellungen von Bekleidungen aus Griechenland, Rom, Byzanz (20 SW), Bundesstaatl. Hauptstelle Wien Latein in unserer Umwelt (48 F), Jünger, FAS 120 Limes und Römerkastell - Saalburg (14 SW), LaBi Hessen Limes, Kastell Saalburg (16 F), Höpfel Limes, Von der Grenzanlage zum Kulturdenkmal (24 F), V-Dia/LaBi Rheinland-Pfalz Malerei - Anfänge bis ins 20. Jh. (118 F), LaBi L 1468 Mode und Trachten im Altertum (30 SW), LaBi L 1149 Modernes Rom (12 F), Stoedtner Mosaiken aus Ravenna (20 F), FWU, LaBi Nationalmuseum in Neapel (60 F), Albatours Neapel und Umgebung (30 F), Jünger Olympia und die olympischen Spiele (50 F), Bildarchiv Foto Marburg, FAS 109 Ostia (19 F), FWU, LaBi Ostia (19 F), V-Dia, FAS 39 Ovids Metamorphosen (Dr. J. Steinhilber) (29 SW/F), FAS 93 Paestum (36 F), Albatours Paestum (8 F), Stoedtner Plinius: Vom Vesuvausbruch des Jahres 79 n. Chr. (20 F), Diesterweg, FAS 65 Pompeji (10 F), Stoedtner, FAS 40 Pompeji (19 F), FWU, FAS 42 Pompeji (20 F), Krumnack, FAS 67 Pompeji (48 F + Tonkassette), Albatours Pompeji (60 F), Albatours Pompeji (72 F), Bildarchiv Foto Marburg, FAS 106 Pompeji erotica (24 F), Albatours, FAS 132 Pompeji I (10 F), Stoedtner Pompeji II, (10 F), Stoedtner Pompeji und seine Ausgrabungen (40 SW), Stoedtner, FAS 58 Portus Lunae (18 F), LaBi L 1827 Rezeption der Antike in Kunst und Architektur, Teil I: Bildende Kunst (12 F), Klett, FAS 155 Rezeption der Antike in Kunst und Architektur, Teil II: Architektur (12 F), Klett, FAS 156 Rheinisches Landesmuseum Bonn (57 F), Rheinisches Landesmuseum Bonn, FAS 98 Römischer Beton, Teil 1,2,3 - (36 F), Fotos von Dr.-Ing. Heinz-Otto Lamprecht, hrsg. Bundesverband der Deutschen ειίδα 78 απφ 128

79 Zementindustrie, FAS 158 Rom - Denkmäler seiner großen Geschichte (36 F), V-Dia, FAS 20 Rom - die "Ewige Stadt" (12 F), Jünger Rom (20 F), FWU Rom (32 F), Krumnack Rom 1: Allgemeine Stadtübersicht (30 F), Jünger Rom 1: Von den sieben Hügeln zum "Mare nostrum" (36 F), Recontre Rom 2: Die antiken Stätten Roms (30 F), Jünger Rom 2: Die Weltherrschaft und die frühe Kaiserzeit (36 F), Recontre Rom 3: Dämmerung und neues Licht (36 F), Recontre Rom als politische Hauptstadt (Das antike, päpstliche und moderne Rom) (24 F), Jaeger Rom I: Res publica (26 F), Westermann, FAS 32 Rom II: Kaiserzeit (25 F), Westermann, FAS 33 Rom im Wandel der Jahrhunderte (12 F), Stoedtner, FAS 21 Roma aeterna (90 F + 30 Min. Kassette), Jünger Roman Books & Writing Materials (19 F), CAMBRIDGE CLASSICAL FILMSTRIPS Schools Council Publications, FAS 144 Römer auf deutschem Boden - Architektur (15 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Bürgerliches Leben (15 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Der Limes (15 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Geschichtskarten (4 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Heerwesen (15 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Kunst (15 F), Krumnack Römer auf deutschem Boden - Religion (10 F), Krumnack Römer in Deutschland I: Trier, Landesmuseum - Römische Reliefs (12 F), Stoedtner Römer in Deutschland II: Trier, Landesmuseum - Römische Mosaiken (10 F), Stoedtner Römer in Deutschland III: Trier, Landesmuseum - Mosaik von Nennig (8 F), Stoedtner Römerbauten in der Schweiz I (8 F). Stoedtner Römerbauten in der Schweiz II (10 F), Stoedtner Römerbauten in Deutschland - Xanten: Colonia Ulpia Traiana (10 F), Stoedtner Römerbauten in Deutschland: Römerkastell Saalburg (15 F), Stoedtner Römerbauten in Frankreich (12 F), Stoedtner Römerbauten in Italien (10 F), Stoedtner Römerbauten in Österreich (12 F), Stoedtner Römerbauten in Südfrankreich (12 F), Stoedtner Römerbauten in Südfrankreich II (10 F), Stoedtner Römerbauten in Trier (8 F), Stoedtner Römerlager an der Lippe, LaBi Westfalen Römermuseum Homburg/Saar, Gebäude/Bronzestatuetten (12 F), Städtisches Kulturund Verkehrsamt, Homburg/Saar, FAS 143 ειίδα 79 απφ 128

80 Römerzeit - gezeigt am Beispiel Regensburg (30 SW/F), LaBi Nordbayern Römerzeitliche Villa am Silberberg in Ahrweiler (48 F), LaBi Rheinland-Pfalz Römische Architektur I: Republik (8 F), V-Dia, FAS 22 Römische Architektur II: Kaiserzeit (15 F), V-Dia, FAS 23 Römische Architektur, Albatours Römische Baukunst: Tivoli bei Rom, Villa des Hadrian (8 F), Stoedtner, FAS 25 Römische Bauten in der Provence (50 F), LaBi L 1826 Römische Bauten in Köln (24 F), Röm.-Germ. Museum Köln Römische Bildhauerei I + II, Albatours Römische Denkmäler (6 F), Römisch-Germanisches Zentralmuseum Mainz, FAS 86 Römische Geschichte (20 SW), Stoedtner Römische Geschichte I: Anfänge und Republik (20 SW), Stoedtner, FAS 30 Römische Geschichte II: Die Kaiserzeit (25 SW), Stoedtner, FAS 31 Römische Historienreliefs (36 F), Bildarchiv Foto Marburg, FAS 57 Römische Inschriften (12 F), Klett Römische Kaiserzeit (10 F), Höpfel Römische Kleinkunst im Römisch-Germanischen Museum in Köln (18 F), infodia, FAS 49 Römische Kulturdenkmäler in der Ungarischen Volksrepublik I und II (40 F) DEWAG Berlin (DDR), FAS 139 Römische Kunst (26 F), Krumnack Römische Malerei und römisches Mosaik, Albatours Römische Mosaiken (10 F), Christophorus Römische Mosaiken (8 F), Stoedtner Römische Münzen (25 F), Foto Marburg, FAS 56 Römische Plastik (15 F), V-Dia, FAS 26 Römische Plastik (20 F), Stoedtner Römische Plastik I (8 F), Stoedtner Römische Plastik II, (8 F), Stoedtner Römische Portraits (15 SW), Stoedtner, FAS 27 Römische Portraits (23 F), FWU, FAS 28, LaBi Römische Steindenkmäler im Römisch-Germanischen Museum in Köln (18 F), infodia, FAS 50 Römische Thermen, (12 F), Klett, FAS 102, LaBi L 2408 Römische Wasserleitungen (8 F), Lindauer (zu Cursus Latinus 2) Römischer Beton (24 F), Bayern Zement 1990 Römischer Import in Westfalen, LaBi Westfalen Römisches Weltreich I. Vom Stadtstaat zum Weltreich (20 F), media nova, FAS 148 Römisches Weltreich II. Rom in seiner großen Zeit (40 F), media nova, FAS 149 Römisches Weltreich III. Der Zerfall des römischen Weltreiches (20 F), media nova, FAS 150 Römisches Weltreich IV. Das frühe Christentum (20 F), media nova, FAS 151 Römisches Weltreich V. Die Römer an Rhein und Donau (40 F), media nova, FAS 152 ειίδα 80 απφ 128

81 Römisches Weltreich VI. Pompeji - Leben in einer römischen Stadt (40 F), media nova, FAS 153 Römisches Weltreich VII. Römische Kunst (20 F), media nova, FAS 154 Römisches Wohnen I: Im Mietshaus (12 F), Klett, FAS 104, LaBi L 2399 Römisches Wohnen II: In der Villa (12 F), Klett, FAS 105, LaBi L 2402 Rom-Modell in den Königlichen Museen für Kunst und Geschichte, Brüssel, FAS 147 Saalburgmuseum (15 F), Saalb., FAS 88 Schrift und Buch (20 F), Albatours, FAS 135 Schrift und Buch. Wege antiker Texte durch die Jahrhunderte (20 F), Staatlicher Lehrmittelverlag Bern Servitus. Seneca und andere Autoren zur Sklaverei (23 F), Diesterweg, FAS 127 Sizilien (15 F), Krumnack Sizilien (18 F), FWU Sizilien (24 F), Jünger Sklaverei in der römischen Antike (23 F), Diesterweg So lebten die Römer in Deutschland (45 F), Flemmings, FAS 45 Soldaten am Limes (12 F), Klett, FAS 85, LaBi 2401 Stadt Xanten, Stadtgeschichte, Regionalmuseum Xanten (18 F), infodia, FAS 52 Teil I: Im Mietshaus (12 F) Teil II: In der Villa (12 F) Straßen und Transportwesen in Pompeji (36 F), Albatours Theater der Antike (12 F), Lindauer (zu Cursus Latinus 1 u. 2) Trachten und Waffen aus römischer Zeit (6 F), Römisch-Germanisches- Zentralmuseum Mainz, FAS 87 Türkei (Ionien, Karien, Lykien), Diesterweg, FAS 142 Vesuv und Ätna (12 F), Jünger Villa des Hadrian (8 F), Stoedtner Villa Hadriana bei Tivoli (27 F), LaBi L 1828 Villa Iulia in Rom, Albatours Villa Oplontis (12 F), Albatours Vom Machtkampf nach Caesars Ermordung - Cicero gegen Antonius im Herbst des Jahres 44 (22 F), Diesterweg, FAS 113 Vom Papyrus zur Schnellpresse (72 F), Tonbildreihe, Jünger, FAS 48 Vom Vesuvausbruch des Jahres 79 n. Chr (20 F), Diesterweg, FAS 65, LaBi L 2396 Vulkanische Erscheinungsformen im Bereich des Vesuv (12 F), V-Dia, FAS 99 Wasserversorgung einer römischen Stadt (12 F), Klett, FAS Film Actio in Caesarem, Schulprojekt, Video, FAS 58 Alexander der Große. Die Schlacht um Issos (Die großen Feldherrn), München 1996 (ca. 45 min) Alltag in einem germanischen Gehöft (15 Min., F-Ton, 16 mm), LaBi XLT 1734 Alte Bibelhandschriften (10 Min., F-Ton, 16 mm), FWU, LaBi ειίδα 81 απφ 128

82 Athen - Alexandria - Karthago - Rom. Metropolis. Augustus, aus der Serie "Weltmacht Rom", Video, LaBi MAZ 2589 Aus dem Alltag eines römischen Legionärs (16 Min., F-Ton, 16 mm), Institut für Weltkunde, LaBi XLT 2715 Aus dem Wirtschaftsleben der Germanen (15 Min., F-Ton, 16 mm), Institut für Weltkunde Ausgrabung einer "fabrica" in Nordafrika (20 Min., F-Ton, 16 mm), FWU, LaBi Ausgrabungen (18 Min, F-Ton, 16 mm), FWU, LaBi Baut eure Städte am Vesuv. Pompeji 79. H. Steinhilber Caesars Bellum Gallicum VII 70 im Zeichentrick; (18 Min., F-Ton, 16 mm), LaBi Schleswig-Holstein Das antike Rom (15 Min., F, Ton, 16 mm), FWU, LaBi Das 1. Evangelium Matthäus von Pier Paolo Pasolini. Spezialpreis der Jury, Filmfestspiele Venedig 1964 (DVD). Leipzig: Kinowelt Home Entertainment (Film ca. 130 min.; Deutsch/Italienisch) Das Römisch-Germanische Museum Köln, Video, Klett, FAS 23 Das tapfere Schneiderlein. Bundeswettbewerb Fremdsprachen 1994, Gymnasium Heppenheim, Kl min Das Wachsen des römischen Reiches, LaBi De familia Romana, Video (16 Min.), FWU, LaBi Der Diener des Fürsten - Der Keltenfürst, Ausgrabungen und Restaurierung, Video, Klett Der Golf von Neapel. Auf Odysseus Spuren, Zürich o.j., ca. 60 min. Die Etrusker und Europa. Die große Ausstellung im Alten Museum Berlin. SFB 1993 (ca. 50 min.). Die Römer am Limes zwischen Donau und Rhein (13 Min, F-Ton, 16 mm), Institut für Weltkunde Die Römer zwischen Alpen und Nordmeer (Archäologische Staatssammlung) Die Römervilla von Ahrweiler (15 Min., F-Ton, 16 mm), FWU, LaBi Die Sieben Weltwunder. Ewigkeit aus Menschenhand. BMG Video 1997 (ca. 54 min) Die Technik der antiken Großbronzen, Teil I. Wachsmodell, Form, Guß; Teil II. Arbeit, die verborgen bleibt. Zur Restauration des Betenden Knaben, SMPK Berlin, o.j. je 19 min. Die Vatikanischen Museen, ihre Geschichte, Kunstwerke und Protagonisten, I. Folge, Edizioni Musei Vaticani, o.j. Die Vatikanischen Museen, ihre Geschichte, Kunstwerke und Protagonisten, II. Folge, Edizioni Musei Vaticani, o.j. Ein römischer Kaufmann nördlich der Alpen (13 Min., F-Ton, 16 mm), Institut für Weltkunde Eine Reise ins antike Pompeji, Dokumentarfilm, Pompei 1992, ca. 40 min Entstehung des Vesuvs (5 Min., F, stumm, 16 mm), FWU, LaBi Fellini: Satyricon (DVD). München: sphe ειίδα 82 απφ 128

83 (Deutsch/Französisch/Italienisch/Spanisch. Film 124 min.), FAS 75 Great Cities of the Ancient World. Rome & Pompeji, Roma 1993, 70 min. Hannibal, der Schrecken Roms (Reihe: Sphinx - Geheimnisse der Geschichte), Video, ZDF Video, FAS 42 Horazens Satire I 9, von einem LK verfilmt, LaBi Südbayern Im Schatten der Etrusker, Zürich o.j. ca. 45 min. Instrumentum, Einführungsfilm (13 Min.), Video, Buchner, FAS 18 Italienische Vulkane (20 Min. F-Ton, 16 mm), FWU Italienische Vulkane, Video (20 Min.), LaBi Julius Caesar. Die Schlacht um Alesia (Die großen Feldherren), München 1996, ca. 45 min Julius Caesar - Rom auf dem Wege zur Diktatur (17 Min., F-Ton, 16 mm), Institut für Weltkunde Julius Caesar. Ein Film von Uli Edel DVD (ca. 170 Min. Englisch/Deutsch plus Special Features), FAS 73 Kleopatra - Das letzte Lächeln der Pharaonen (Reihe: Sphinx - Geheimnisse der Geschichte), Video, ZDF Video, FAS 40 Kunst der Griechen, Video, DuMont, FAS 37 Kunst der Römer, Video, DuMont, FAS 38 Metropolis. Die Macht der Städte Vol. I: ROM: Das Herz des Imperiums. KARTHAGO: Die Stadt der Seefahrer. ZDF 2003, DVD ca. 104 min., FAS 77 Metropolis. Die Macht der Städte Vol. II: ALEXANDRIA: Das Zentrum des Wissens. ATHEN: Die Herrschaft des Volkes. ZDF 2003, DVD ca. 104 min., FAS 78 Michael Jackson apud inferos. Bundeswettbewerb Fremdsprachen 1997, Mädchengymnasium Essen, Kl. 9. Nero. Legende eines Monsters. BMG Video 1997 (ca. 54 min) Plautus Mostellaria, Video, LaBi Südbayern Plautus, Amphitruo, Video (90 Min.), Arbeitsgemeinschaft Klassischer Philologen in der Steiermark/Graz, Bundesgymnasium Lichtenfelsgasse 3-5, 8010 Graz, Österreich Plautus, Mostellaria; Video; LaBi Hessen, FAS 24 Plautus, Rudens; Soc. Latina, Video, FAS 19 Pompeji. Die untergegangene Stadt, Zürich o.j. ca. 45 min Pompeji. Der letzte Tag. BBC-Dokumentation (DVD ca. 60 min.), FAS 79 Pyramus und Thisbe. Nach Ovid. Bundeswettbewerb Fremdsprachen 1997, Reuchlin- Gymnasium Pforzheim, Kl. 10, Ltg Herr Hornberger. 17 min Quo vadis. Turner Entertainment Co (ca. 162 min), FAS 74 Rom, Video, Albatours Rom, Vatikan, Katakomben, Zwei Teile, Teil I. Das antike Rom + Katakomben (44 min.), Teil II. Das Rom der Renaissance, des Barock und der Moderne (42 min), 1991 Rom. Das ewige Imperium (Untergegangene Kulturen), Time-Life-Video 1995, ca. 50 min Rom zu Fuß. Zentrum abendländischer Kultur und Geschichte (Reisewege zur Kunst), ειίδα 83 απφ 128

84 Film von Toni Kienlechner, 1986,45 min., DuMont ROMA Explosiva. Das römische Kulturmagazin. Mit dem germanisch-römischen Moderatorenteam Kunigunde & Gaius Chronicus Loquax und dem Wetterbericht von Gaius Julius Ventus. Beitrag der Friedensschule Münster zum Bundeswettbewerb Fremdsprachen SI - Latein 2003, 22 min. Römerstadt Augusta Raurica, Zwei Teile, Teil I. "Brot und Brei für die Menschen Roms", 12 min., Teil II. "Wir mahlen und backen wie die Römer", 9 min, Augst 1996 Römische Provinz. H. Steinhilber. Römische Zahlzeichen (35 Min., F, stumm, 16 mm), FWU, LaBi Sabinum (zu Horaz serm II 6), LaBi Südbayern Salve, Auguste (Markus Junkelmann und seine Legionäre), Video, LaBi MAZ 1226 Schauplätze der Weltkulturen: Athen. BMG Video 1997 (ca. 53 min) Senecae Troas acta pridie Kal. Dec. MCMLXXXXIII Monaci in aedibus Americanis; egit grex Monacensis modos fecit Martin Keeser, gregem docuit Wilfried Stroh, FAS 47 So lebten die Etrusker, Video, DuMont Sturm über Asien: Alexander der Große erobert die Welt. ZDF Universum Film 1996 (ca. 53 min) Terenz "Die Brüder", Gymnasium 9. Klasse, FWU Texterschließung am Beispiel Lateinunterricht, FWU The Terence Projekt. Brothers. Terenetius Adelphoe in Englisch Translation, 1996, 108 min Trier, Wissenschaftlicher Verlag Trier, FAS 25 Truppenlager an der Lippe, Video (14 Min.), LaBi MAZ 2887 Türkei, Von Troja nach Didyma, Video, DuMont, Video Vinculum Amicitiae. IX Conventus internationalis Jyväskylä Finlandia 6-13 Aug, Ηρεηηθό Τιηθό A) Γίζθνη Alteuropäische Weihnacht, Stauda, S 47 Antike Dichtung im Spiegel der Musik, audite, S 81 Asterix erobert Rom, Teil 2: Wie die Gallier den großen Circus in Rom auseinandernahmen und Caesar in Pension schicken, PEG Jugendserie, S 88 Ave Maria, Gregorianischer Choral, Philips, S 109 Caesar, 13 complete passages..., Folkways, S 22 Caesar, BG II 19-28, Polyglotte, S 1 Cantus Gregorianus, Requiem aeternam, Psallite, S 84 Carmina Burana aus der Original-Handschrift um 1300, Teldec, S 39 Carmina Burana II, Teldec, S 40 Carmina Didymi, Polyglotte, S 15 ειίδα 84 απφ 128

85 Cicero, Cat., Tusc., off., de senec., ad Att., Folkways, S 23 Cicero, de inv., Phil. u. a., Polyglotte, S 19 Cicero, De re publica I 7-11, 58-63, Polyglotte, S 5 Cicero, De re publica, somn. Scip. I, Polyglotte, S 6 Cicero, De re publica, somn. Scip. II, Polyglotte, S 7 Cicero, In Cat. I 1-12, Polyglotte, S 2 Cicero, In Cat. I 12-23, Polyglotte, S 3 Cicero, In Cat. I 24-33, Polyglotte, S 4 Cicero, Selections: Speeches, Philosophical Works and Letters, Folkways, S 24 Cicero, Tusc. I 18-35, de or. I 1-23, Polyglotte, S 20 Classics of Latin Poetry and Prose by Caes., Cic., Cat., Hor. and Virgil, Caedmon, S 38 Der Fuchs und die Trauben, Fabeln nach Aesop, La Fontaine u.a., Dt. Grammophon, S 179 Dido and Aeneas (H. Purcell), Decca Dido, e versibus Vergilii composita a Jan Novak, audite, S 117 Die letzten Tage von Pompeji, Europa, S 176 Die Versmaße von Horaz und Catull, Polyglotte, S 21 Essentials of Latin - An Introductory course I, Folkways, S 31 Essentials of Latin - An Introductory course II, Folkways, S 32 Essentials of Latin - An Introductory course III, Folkways, S 33 Essentials of Latin - An Introductory course IV, Folkways, S 34 Essentials of Latin - An Introductory course V, Folkways, S 35 Exsultate Iubilate - Geistl. Musik von Mozart, Telefunken, S 46 Gaudeamus igitur; meum est propositum, BSV, S 14 Geistliche Musik aus der könig. Kapelle zu Versailles, Schwann, S 83 Gregorian chants for Lent and Easter, Tournabout, S 45 Hannibal, Folge 2, Zebra Jugendserie, S 110 Hildegard von Bingen, Gesänge, Psallite, S 85 Horace, Odes, Folkways, S 25 Horaz in der Musik, audite, S 167 Horaz, 16 lyrische Gedichte vertont v. A. Fink, Connaisseur, S 180 Horaz, serm., carm. Polyglotte, S 8 Introduction to the Latin Language, Plautus, Cato, Cicero u.v.a., Folkways, S 36 Latin readings I, Cicero, Caesar, Terenz, Lukrez u.a. Polyglotte, S 16 Latin readings II, Terenz, S 17 Latin readings III, Rhetorik, Polyglotte, S 18 Le Latin sans Peine - Lingua latina sine molestia, Assimil, S Lieder und Tänze des Mittelalters und der Renaissance, Tonbild, S 118 Marien-Motetten der Renaissance, Schwann, S 107 Metri Oraziani e metri Catulliani, Polyglotte, S 21 Missa Luba, Philipps, S 94 Musik an Notre Dame, harmonia mundi (EMI), S 86 Musique de la grece antique, harmonia mundi, S 82 ειίδα 85 απφ 128

86 Orff, C., Ludus de nato infante mirificus- das Weihnachtsspiel, Ariola, S 44 Orff, C., Trionfi, trittico theatrale, Supraphon, S Orlando di Lasso, Deftige Lieder und Chansons, Fertus in conviviis, Christophorus, S 108 Ovid, Met. VI , Polyglotte, S 9 Ovid, Selections, Folkways, S 26 Readings from Tacitus, Folkways, S 28 Readings in Church Latin (Vergil, Horaz), Folkways, S 30 Readings in Church Latin (Caesar, Cicero), Folkways, S 29 Roman Legends from Livy and Ovid, Polyglotte, S 11 Roman Love poetry- Sel. from Cat., Tib., Sulpicia, Prop. and Ovid, Folkways, S 37 Sallust, Cat. 51, 1-43, Polyglotte, S 10 Salve Regina, Gregor. Gesänge, Philips, S 106 Sancta nox, placida nox, Teldec, S 96 Schola Cantorum Benediktbeuern, Binder/Landshut, S 115 Short readings of Verse and Prose, Polyglotte, S 13 Six Passages from Vergil, Polyglotte, S 12 The story of Vergil s Aeneid, Folkways, S 116 Vergil, Aeneis II, Polyglotte, S 80 Virgil, Selections, Folkways, S 27 Wienhäuser Liederbuch, Camerata, S 95 B) CD Aesopia, v. Jan Novák, Sechs Fabeln des Phaedrus für Chor und zwei Klaviere, Obligat Weimar, FAS 14 Apuleius. Amor und Psyche. Laufzeit: 78:10, FAS 18 Bundeswettbewerb Fremdsprachen: Mehrsprachenwettbewerb Zusammengest. v. Marion Enders, FAS 10 Doctor Ammondt, The legend lives forever in latin, stop records Finland, FAS 17 Flamma Flamma, The fire requiem, Nicholas Lens, Sony Masterworks Hörspiele zum Lateinunterricht I: Apuleius von Madaura / Lucius Annaeus Seneca, FAS 5 Hörspiele zum Lateinunterricht II: Plinius der Jüngere / Die Vesuvbriefe / Alltag in Pompeji, FAS 6 Hörspiele zum Lateinunterricht III: Die Etrusker / Die Verschwörung des Catilina / Das erste Triumvirat / Caesar überschreitet den Rubikon., FAS 7 Jan Novák, Schola cantans. Zuerst 1980 auf Kassette. (Catul. c. 34, 61, 12, 5; Caes. BG 1,1,1-3; Hor. c. I 2, I 22, epod. 15; Mart. 10,62, Phaed. 1,13; Carm. Bur. 142, 85, Ant. Pal. 388a,14, 15, 16) Klassische Sagen des Altertums, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF, FAS 1 Klassische Sagen des Altertums II, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF, FAS 2 ειίδα 86 απφ 128

87 Klassische Sagen des Altertums III, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF, FAS 3 Orff, Carl: Catulli Carmina; Chor der deutschen Oper. Egk: La Tentation de Saint Antoine. FAS 19 Ov. met. 14, (Vertumnus und Pomona), Track 1-7: dt., Track 8-14: lat., gelesen von Dankfried Gabriel und Nina Mindt. Berlin ; FAS 9 Puellae Ovidianae, FAS 15 Societas Latina. Phonetice Latina - De pronuntiatu Latino 2 CDs, FAS 12 Vergili Aeneidos liber IV - Vergils Didobuch. Lat. gesprochen von W, Stroh, FAS 11 C) Καζέηεο Aesopia, v. Jan Novák, Sechs Fabeln des Phaedrus für Chor und zwei Klaviere, Obligat Weimar, K 214 Ausgebeutete im Altertum: Der Sklave als Gladiator (Cicero, Plinius, Sueton u. a.) / Der Sklave als Revolutionär (griech. und lat. Zeugnisse über Spartacus). Wien: BMUK Audite et probate, Caes., Cat., Sen. u.a., provoce, K 150 Caesar - Das Spiel der Feinde, Intercord, K 97 Caesar and Cato, Educational Audio Visual Inc., K 100 Caesar, BG IV - V 5, provoce, K 141 Caesar, de bello Gallico I 1-29, provoce, K 123 Cambridge Latin Course Unit I, Cambr. Univ. Press, K 111 Cambridge Latin Course Unit III, Cambr.Univ. Press, K 103 Cambridge Latin Course Unit IV, Cambr. Univ. Press, K 112 Cambridge Latin Course Unit V, Cambr. Univ. Press, K 104 Catullus and Horace, Selections, read in Ancient Latin by Stephen G. Daitz, Audio Forum Catullus, c. 1-17; 21-48, provoce, K 143 Catullus, c ; , provoce, K 142 Cicero, Or. in Catilin. II et or. in Verr. act. I 15-29, provoce Cicero, Or. in Catilin. IV et or. in Verr. act. I, 1-15, provoce Cicero, Selections, read in Ancient Latin by St. G. Daitz, Audio Forum Colloquia Latina, Soc. Latina, K 134 Curriculum Geschichte, I, Altertum, Diesterweg, K De pronuntiatu Latino, Soc. Latina, K 139 De vita Caesaris, Das Leben des Gaius Iulius Caesar, hrsg. von der kath. Schule Liebfrauen, Berlin, K 93 Dialogi latini de rebus recentioribus, Soc. Latina, K 137 Die Heldentaten des Herkules. Neu erzählt von Dimiter Inkiow - vorgetragen von Peter Kaempfe, Igel-Records, K Die schönsten Sagen des klassischen Altertums, Aulos, K 126 Die Verschwörung des Catilina, LaBi TX 784 ειίδα 87 απφ 128

88 Evangelium Secundum Marcum - Latine I, Soc. Latina, K 155 Evangelium Secundum Marcum - Latine II, Soc. Latina, K 156 Gregorianische Gesänge, Christophorus, K 128 Gregorianische Gesänge, Die ältesten Marienproprien, Calig, K 127 Hannibal der Eroberer, Intercord, K 98 Hannibal der verratene Feldherr, Intercord, K 99 Latein! Ja, aber gesungen und getanzt, Fidula-Verlag, Boppard, K 158 Latin readings I: Cicero, Caes., Liv., Tac., Plaut., Ter. u.a., Polyglotte Latin readings II: Terenz, Polyglotte Latin readings III: Rhetorik, Polyglotte Latine discere iuvat, Libreria Editrice Vaticana, K Latini Dialogi Erasmiani et alii, Soc. Latina, K 174 Lingua Latina Viva, PLS Pschycholog. Lernsysteme, Bremen, K Liturgicae Lectiones, Soc. Latina, K 140 Lysiu Logos. Altgriechische Musik. Eugen Ungerer, K 224 Lysiu Logos. Altgriechische Musik. Eugen Ungerer, K225 Martialis epigrammata selecta, provoce, K 149 Melissae Emissiones Latinae I, Melissa Brüssel, K 175 Melissae Emissiones Latinae II, Melissa, Brüssel, K 151 Metamorphosen lateinischer Tradition: Roma aeterna, die Geburt einer politischen Idee / Das ewige Rom - bis zum tausendjährigen Reich. Wien: BMUK Nepos, Atticus, provoce, K 148 Ovidius, Metamorphoses, provoce, K 122 Pericopae quaedam Novi Testamenti, Soc. Latina, K 157 Phaedrus, fab. I - III 5. provoce, K 147 Phaedrus, Fabulae selectae, provoce Phonetice Latina, Soc. Latina, K 135 Plautus, Miles Gloriosus (dt.), FWU, K 66, LaBi Plautus, Miles Gloriosus (lat.), FWU, K 65, LaBi Plautus, Rudens, Kassette zu ratio 29, Buchner, K 138 Plautus, Rudens, Melissa, Brüssel, K 152 Proben lat. Verskunst gesprochen v. W. Stroh, LaBi Südbayern, K 105 Radio Roma ipsa, Hörspiel, Wahlen in Rom, (Cicero und Catilina), Berliner Schülerwettbewerb 1989, K 188 Roman legends from Livy and Ovid; short readings of Verse and Prose; six passages from Virgil, Polyglotte Römer gegen Gote, FWU, K 64, LaBi Salve regina - Gregorianische Gesänge, Philipps, K 124 Schola cantans, Texte von Catull, Horaz, Phaedrus, Caesar u.a. von Jan Novak vertont, R. Spann Seneca, epist. 1-10; 61, provoce, K 146 Tacitus, Germania 1-29, provoce, K 145 Terenz, Adelphoe, (dt.), FWU, K 68, LaBi Terenz, Adelphoe, (lat.), FWU, K 67, LaBi ειίδα 88 απφ 128

89 The Pronunciation and Reading of Ancient Latin: A Practical Guide, by St. G. Daitz, Audio Forum Triumvirat auf der Schloßbrücke, Radiosendung, Berliner Schülerwettbewerb 1989, Klasse 10.3 Wald-Oberschule Berlin, K 121 Vater Unser, Pater Noster, Calig, K 136 Vergil, Selections, read in Ancient Latin by St. G. Daitz, Audio Forum Vergilius, Aen. IV, V 1-219, provoce, K 144 Voces Latinae, Cat., Hor., Phaedr. u.a., Inmus, K 87 Vom Papyrus zur Schnellpresse, Tonbildreihe, vgl. Dia-Reihe 48 Zur Aussprache des Lateinischen, Inst. für didakt. Forschung, München, K 129 II. πιινγή πιηθνύ γηα ηα Αξραία Διιεληθά Δθδνηηθνί Οίθνη θαη Οξγαληζκνί Albatours Reisen GmbH, Abt. Medienversand, Majoranweg 5, Stuttgart Antikenmuseum Berlin, Schloßstr.1, Berlin Artemis und Winkler, Martiusstr. 8, München Aschendorff-Verlag, Soester Str. 13, Münster Audio-Forum, Department R, 96 Broad Street, Guilford CT, USA audite - Schallplatten, Austraße 138, Stuttgart AULOS-Schallplatten, Viersen Bayerischer Schulbuchverlag (BSV), Hubertusstr. 4, München Bildarchiv Foto Marburg der Philipps-Universität Marburg, Ernst-von-Hülsen-Haus, Wolfstraße, Marburg Bundesstaatliche Hauptstelle für Lichtbild und Bildungsfilm (SHB), Plunkergasse 3-5, A Wien Caedmon records, 505 Eight Avenue, New York 10018; zu beziehen über: Teakfield Publishing Company Ltd., 1 Westmead, Farnborough, Hampshire GU 14 7 RU, England Calig-Verlag, München Christophorus-Verlag Herder GmbH, Hermann-Herder-Str. 4, Freiburg i. Br. Verlag Moritz Diesterweg, Wächtersbacher Str. 89, Frankfurt/Main DuMont Buchverlag, Postfach , Köln Folkways Records, 43 W, 61 ST, NYC New York FWU = Institut für Film und Bild in Wissenschaft und Unterricht, Bavaria-Film-Platz 3, Grünwald Hagemann, Lehrmittelverlag, Karlstr. 20, Düsseldorf Gerhard R. Hauptmann, Berlin Höpfel, Bernburger Str. 30, Berlin Igel-Records: Aktive Musik Verlagsgesellschaft mbh Postfach , Dortmund ειίδα 89 απφ 128

90 Jaeger & Co., Hurlebuschweg 7, Hannover Werner Jünger, DIA-Film und Ton-Verlag, Frankfurt/Main Ernst Klett Schulbuchverlag, Rotebühlstr. 77, Stuttgart Krumnack DIA-Verlag, Nienburg/Weser Landesbildstelle Berlin (LaBi), Wikingerufer 7, Berlin Verlag Lünnemann, Auwaldstr. 18, Freiburg/Br. Mamouth-Comics, Ippokratous 44, Athen, Griechenland Media Nova-Verlag, Plettstr. 13, Postfach , München Neuenkirchener Verlag des Erziehungsvereins Heinrich H. Paschotta, Jork Justus Perthes Verlag Gotha GmbH, Justus-Perthes-Str. 3-5, Gotha Polyglotte, Düsseldorf Sailer Verlag, Wissen auf Video, Nürnberg Schweizerischer Altphilologenverband, Kommission "Archäologie - Gymnasium", Staatlicher Lehrmittelverlag, Moserstr. 2, CH Bern 25 Lichtbildverlag Franz Stoedtner, Feuerbachstraße 12-14, Düsseldorf Tageslicht-Lehrbild-Verlag A. Schaarschmidt (TLV), Zell u.a. V-Dia Verlag, Postfach , Heidelberg Velhagen und Klasing, Bielefeld, s. Cornelsen Verlagsgesellschaft, Mecklenburgische Str. 53, Berlin Verlagsgesellschaft Schulfernsehen, Breite Str , Köln Westermann Schulbuchverlag, G.-Westermann-Allee 66, Braunschweig 1. CD-ROM Der Traum vom Fliegen. Eine Präsentation der Klasse 8K2 der Wald-Oberschule Berlin für den Siemens Join-Multimedia-Wettbewerb Die antiken Olympischen Spiele. Eine archäologische Rekonstruktion. Griechische Verse (Homer, Sophokles, Aristophanes)/ Griechische Prosa (Xenophon, Thukydides, Platon) vorgetragen von Konrat Ziegler, Weidmann-Olms Hellas. Medienpaket. Hg. v. Staatsinstitut für Schulpädagogik und Bildungsforschung München: C.C. Buchner. Homer. Die Odyssee.erzählt von Christoph Martin. Patmos Platon im Kontext. Sämtliche Werke auf CD-Rom. Mit den Einleitungen in die Übersetzungen von Friedrich Schleiermacher. Karsten Worm InfoSoftWare Platone. opere complete con il testo greco. Laterza Multimedia. Singe den Zorn. Homers Ilias in Troja. "Ilias-Projekt 2003". In einem Film von Antje Borchardt und Matthias Merkle. DVD Dramatisches Theater Film + Vers. Troia Jahre Geschichte im Modell. v. W. Zöllner/R. Ackermann. Theiss Von Zeus zu Europa. ειίδα 90 απφ 128

91 2. Γηαθάλεηεο Alexander und die Hellenisierung der Alten Welt, 8 F/4 SW, LaBi Altes Griechenland - Architektur, 20 F, Höpfel, Krumnack Altes Griechenland - Plastiken, 20 F, Höpfel, Krumnack Altgriechische Baukunst, 29 SW, Stoedtner Antike Belagerungsmaschinen, 9 F, Klett, FAS 103 Antikes Athen, 10 F, Stoedtner Antikes Griechenland I: Geographische und historische Grundlagen, 20 F, media nova, FAS 114 Antikes Griechenland II: Sagen und geschichtliche Wirklichkeit, 20 F, media nova, FAS 115 Antikes Griechenland III: Athen in seiner großen Zeit, 20 F, media nova, FAS 116 Antikes Griechenland IV: Kunst und Wissenschaften, 20 F, media nova, FAS 117 Antikes Griechenland V: Wettkämpfe und Erziehung, 20 F, media nova, FAS 118 Antikes Griechenland VI: Alexander der Große und der Hellenismus, 20 F, media nova, FAS 119 Architektur im Zeitwandel - A. Altertum, 12 F, Höpfel, Krumnack Athen und die Akropolis, 12 F, Stoedtner Athen unter Perikles, 1 SW, 11 F, FWU, LaBi Aus dem klassischen Griechenland, 12 F, Lünnemann Classical Sicily, 40 F, Albatours, FAS 129 Das Abendland erwacht, (Tonbildreihe), 51 F, Jünger, FAS 1 Das antike Athen, 16 F, FWU, LaBi Das antike Griechenland, 36 F, Diesterweg, FAS 95 Das antike Griechenland, Reihe 1: Die kretisch-mykenische Zeit, 24 F, Jünger, FAS 3 Das antike Griechenland, Reihe 2: Die klassische Zeit, 40 F, Jünger, FAS 4 Das antike Sizilien (38 F), Albatours Das griechische Theater, 20 F, Albatours, FAS 133 Das griechische Theater, 20 F, Staatl. Lehrmittelverlag Bern, FAS 61 Das mykenische Hellas, 45 F, LaBi L 1671 Das Weltreich der Perser (34 F), Jünger Delphi, 1 SW, 16 F, FWU Der Altar von Pergamon, 10 SW, Stoedtner, FAS 15 Der Untergang Trojas, 20 F, Albatours, FAS 137 Dias aus der Antikenabteilung der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz Berlin, 36 F, FAS 46 Die Akropolis von Athen, 10 F, Stoedtner Die Akropolis, 16 F, V-Dia, FAS 12 Die frühe Kirche (Text- und Bilddokumentation), 42 F, Medienstelle Burckhardthaus, Christophorus-Verlag, FAS 110 Die griechische Polis, 12 F, LaBi Die Irrfahrten des Odysseus, 20 F, Albatours, FAS 134 Die Kreter, 20 F, Höpfel, Krumnack ειίδα 91 απφ 128

92 Die Kunst in Troja, Kreta und Mykene, 25 SW, Stoedtner Die Religion der Griechen, 25 SW, Calig Die Tempel von Paestum, 16 F, V-Dia, FAS 14 Die Welt der Hellenen, 36 SW, Aschendorff, FAS 111 Geschichtliche Stätten Kleinasiens, 32 F, Höpfel, Krumnack Griechenland - Die Wiege der europäischen Kultur (Tonbildreihe), 80 F, Jünger, FAS 2 Griechenland, 34 F, Höpfel, Krumnack Griechenland, ältestes Kulturland Europas, 17 F, Jaeger Griechische Architektur, 20 F, V-Dia, FAS 9 Griechische Architektur, Albatours Griechische Bauten auf Sizilien, 19 F, V-Dia, FAS 13 Griechische Bildhauerei, Albatours Griechische Geschichte, 36 F, Westermann Griechische Kunst ab 470 v. Chr., 20 F, Höpfel Griechische Kunst bis 470 v. Chr., 20 F, Höpfel Griechische Kunst, 30 SW, Stoedtner Griechische Malerei, Albatours Griechische Mythologie, 36 F, V-Dia, FAS 5 Griechische Plastik (12 F), Stoedtner Griechische Plastik I, 15 F, V-Dia, FAS 10 Griechische Plastik II, 11 F, V-Dia, FAS 11 Griechische Plastik, 16 SW, Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 74 Griechische Plastik, Meisterwerke aus der Dresdener Skulpturensammlung, 12 F, Stoedtner Griechische Plastik: Frühzeit, 25 SW, Stoedtner Griechische Plastik: Hellenismus, 11 SW, Stoedtner Griechische Plastik: Klassische Periode, 4. Jh., 20 SW, Stoedtner Griechische Plastik: Klassische Periode, 5. Jh., 17 SW, Stoedtner Griechische Tempel und Theater, 12 F, Stoedtner Griechische Vasenmalerei (geometrisch - Spätstil), 25 SW, Stoedtner Griechische Vasenmalerei I, 8 F, Stoedtner Griechische Vasenmalerei II, 10 F, Stoedtner Heilige Stätten im antiken Griechenland, 19 F, FWU Kirchengeschichte des Altertums I, 24 F, Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 69 Kirchengeschichte des Altertums II, 30 F, Bundesstaatl. Hauptstelle Wien, FAS 70 Klassisches Griechenland, 139 F, LaBi L 1495 Kretisch-mykenische Kunst I: Knossos, 10 F, Stoedtner Kretisch-mykenische Kunst II: Mykene, 12 F, Stoedtner Magna Graecia, 45 F, LaBi L 1725 Minoisch-mykenische Kultur I: Architektur, 20 F, V-Dia, FAS 6 Minoisch-mykenische Kultur II: Keramik und Fresken, 15 F, V-Dia, FAS 7 Minoisch-mykenische Kultur III: Kunsthandwerk, 16 F, V-Dia, FAS 8 Mykene und Tiryns, 18 F, FWU ειίδα 92 απφ 128

93 Nationalmuseum in Neapel (60 F), Albatours Olympia und die olympischen Spiele in der Antike, 50 F, Philipps-Universität Marburg, Bildarchiv Foto, FAS 109 Olympia, 1 SW, 18 F, FWU, LaBi Olympia, 10 F, Stoedtner Paestum, 8 F, Stoedtner Paläste auf Kreta, 15 SW, Stoedtner Rezeption der Antike in Kunst und Architektur, Teil I: Bildende Kunst (12 F), Klett, FAS 155 Rezeption der Antike in Kunst und Architektur, Teil II: Architektur (12 F), Klett, FAS 156 Schrift und Buch, 20 F, Albatours, FAS 135 Sizilien, 15 F, Höpfel, Krumnack Sizilien, 18 F, FWU Sizilien, 24 F, Jünger Sport bei den Griechen, 15 F, Dias aus der Antikenabteilung der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz Berlin, FAS 47 Sport und Spiele bei den Griechen, 26 F, LaBi L 2457 Türkei (Ionien, Karien, Lykien), 36 F, Diesterweg, FAS 142 Vom Papyrus zur Schnellpresse (Tonbildreihe), 72 F, Jünger, FAS Film Alltag in Griechenland, (21 Min., F-Ton, 16 mm), LaBi Alexander der Große. Die Schlacht um Issos (Die großen Feldherren), München 1996, ca. 45 min. Athen - Alexandria - Karthago - Rom. Metropolis. Aus der Geschichte der Mode: Altertum, Video, FWU, LaBi Das minoische Kreta (28 Min., F-Ton, 16 mm), FWU Berlinaia 1995, Homer: Ilias Buch 1, Universität München, Video, FAS 43 Berlinaia 1995, Homer: Ilias Buch 2, Universität Basel, Video, FAS 44 Berlinaia 1995, Homer: Ilias Buch 4, FU Berlin, Video, FAS 45 Der Golf von Neapel. Auf Odysseus Spuren, Zürich o.j., ca. 60 min. Der griechische Tempel, T. 1, Der dorische Tempel (21 Min., F-Ton, 16 mm), LaBi Der griechische Tempel, T. 2, Der ionische Tempel (18 Min., F-Ton, 16 mm), La Bi Der Pergamon-Altar, Video, LaBi Der Tod kam übers Meer: Kreta - Das verlorene Paradies (Reihe: Sphinx - Geheimnisse der Geschichte), Video, ZDF Video, FAS 41 Dialoge mit Herodot, Video, 6 Kassetten, Sailer, FAS Vater der Geschichte 2. Reich am Nil ειίδα 93 απφ 128

94 3. Babylon 4. Sparta, Ionischer Aufstand 5. Griechenland, Perser 6. Athens Aufstand Die Ägäis. Mythos Atlantis (Untergegangene Kulturen), Time-Life-Video 1995, ca. 50 min Die antiken Olympischen Spiele. Eine archäologishce Rekonstruktion. Die athenische Demokratie (15 Min., F-Ton, 16 mm), LaBi Die Irrfahrten des Odysseus I-III, Video, LaBi /01311/01312 Die Münchener Dionysien 1997, Video, F. Müller, Karl-Schönherr-Str. 1, A Axams, FAS 55 Die Odyssee. Die unglaublichen abneteur des Odysseus. Mit Irene Papas, Bekim Fehmiu, Barbara Bach. Regie: Franco Rossi (3 DVDs ca. 370 min. plus ca. 70 min. Bonusmaterial), FAS 80 Griechenland. Das Vermächtnis der Antike (Untergegangene Kulturen), Time-Life- Video 1995, ca. 50 min Im Reich der Götter und Giganten, Der Pergamonaltar und die Antikensammlung in Berlin, Video (45 Min.), Philipp von Zabern u. Sender Freies Berlin, FAS 39 Kunst der Griechen, Video, Du Mont, FAS 37 Medea. Italienischer Spielfilm von Nach dem Drama von Euripides. Mit Maria Callas. 105 min. Mykene (15 Min., F-Ton, 16 mm), FWU Singe den Zorn. Homers Ilias in Troia. Ein Film von Antje Borchardt und Matthias Merkle DVD (96 Min. plus 54 Min. Bonusmaterial) FAS 72 Sklavenalltag in Athen, Video, LaBi Ηρεηηθό Τιηθό A) Γίζθνη Ancient Greek poetry, Folkways Antike Dichtung im Spiegel der Musik, audite, S 81 Apologie des Sokrates von Platon, griechisch gespr. von Wolfgang Schadewaldt, Artemis, S 114 Apologie des Sokrates: Verteidigung und Schlußwort des Sokrates nach dem Todesurteil, Sprecher: Werner Krauss, Text nach Platon, frei gestaltet von Matthias Wiem, Teldec, S 49 Bartholdy, F. M.: Antigone, Schauspielmusik zu der Tragödie des Sophokles, audite, S 173 Daphnis and Chloe, Folkways Die Irrfahrten des Odysseus, Hörspiel von Peter Folken nach Texten der "Odyssee" des Homer mit Will Quadflieg als Odysseus, PEG Jugendserie, S 90 ειίδα 94 απφ 128

95 Die Irrfahrten des Odysseus, Europa Jugendserie, S 91 Die Perser des Aischylos, LaBi SCH 180 Homer, Folkways Homer: Auszüge aus der Odyssee, Deutsche Grammophon Homer: Odyssee (aus dem 1. und 5. Gesang), Griechisch und Deutsch, ins Deutsche übertragen und gesprochen von Wolfgang Schadewaldt, Artemis, S 113 Musique de la Grèce antique, harmonia mundi, S 82 Plato: On the death of Socrates, Folkways Sophokles: Antigone, Folkways Unterwegs mit Odysseus (Originalaufnahmen aus der TV-Serie), Electrola, S 120 B) CD Die Abenteuer und Irrfahrten des Odysseus. Sprecher: Torben Kessler, Wolf Aniol, Wolgang Hinze, Bianca Hein u.a. 2 CDs, FAS 16 Die Bacchen. Chorlieder des Euripides. Gesamtleitung: Jens Holzhausen, Musik: Felix Mundt. 2002, FAS 8 Homer: Die Odyssee. Erzählt von Christoph Martin. Interpret: Dieter Mann. Folge 3: Menelaos. Spielzeit: 39.50, FAS 4 Klassische Sagen des Altertums, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF, FAS 1 Klassische Sagen des Altertums II, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF, FAS 2 Klassische Sagen des Altertums III, sagenhaft erzählt von Michael Köhlmeier (5 CD), Edition Radio Literatur, ORF; FAS 3 Koinegg, Karlheinz: Die Abenteuer und Irrfahrten des Odysseus. München: der hörverlag 200/2004 (WDR 1999) Musique de la Grèce Antique. Atrium Musicae de Madrid. Georgio Panigua. Harmoni mundi 2000, FAS 20 Singe den Zorn. Homers Ilias in Troja. "Ilias-Projekt 2003". In einem Film von Antje Borchardt und Matthias Merkle. DVD Dramatisches Theater Film + Vers. C) Καζζέηεο A Recital of Ancient Greek Poetry, read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum Aischylos: Die Perser (Dt.), FWU, K 70 Aischylos: Die Perser (Gr.), FWU, K 69 AKOUTE, Eine Einführung in das Neugriechische auf der Grundlage des Altgriechischen mit Bezug auf Lexis, Diesterweg, K 207 Antigone, LaBi Tx 398 Aristophanes' Birds, read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum Classics of Greek Poetry and Prose - Selections in Greek from the Iliad, the Odyssey, ειίδα 95 απφ 128

96 Plato's Republic, the Poetry of Sappho and Mimnermus and an Anacreontic, Caedmon Curriculum Geschichte - 1. Altertum, Diesterweg, K 61, K 62, K 63 Demosthenes: logoi olympiakoi (alpha bis gamma), gelesen von E. Ungerer, K 206 Die Abenteuer des Odysseus. Neu erzählt von Dimiter Inkiow, Sprecher: Peter Kaempfe K Die Heldensagen des Herkules. Neu erzählt von Dimiter Inkiow, vorgetragen von Peter Kaempfer, Igel-Records, K Die Katze lässt das Mausen nicht. Und andere Fabeln des Äsop. Neu erzählt von Dimiter Inkiow, Sprecher: Peter Kaempfe K Die schönsten Sagen des Klassischen Altertums, Prometheus, Die Sintflut (Deukalion und Pyrrha), Phaethon, Orpheus, Aulos, K 126 Euripides' Hekabe, read in Ancient Greek by S. G. Daitz, Audio Forum Euripides, Bacchae, Polyglotte Fete bei Dionysos - Das antike Theater, LaBi TX 2815 Gorgias, Hellena; Thukydides, Epitaphios; Lysias XXIV; Demosthenes, Philippica III; Isokrates, Panegyrikos Read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, 2 Kassetten mit Textheft, Audio Forum Greek Orators, Selections, read in ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum Greek Tragedy - Entire scenes from Electra, Oedipus, The Persians, Hecuba, Caedmon Homer: Auszüge aus Ilias und Odyssee, LaBi Tx 3664 Lexis - Einführung in die griechische Sprache, FWU, LaBi Pindar: Die erste olympische Ode, Die sechste nemeische Ode (1. Str.), (Gr./Dt.), FWU, K 71 Platon in moderner Sprache, Dialog zwischen Sokrates und Kriton, Heinrich H. Paschotta Plato's portrait of Sokrates: Apology, Krito, Phaido, Read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum Sophokles: König Ödipus (Dt.), FWU, K 74, K 75 Sophokles: König Ödipus (Gr.), FWU, K 72, K 73 Sport und Spiele der Griechen, LaBi TX 3103 The Iliad of Homer, Part one: Books 1-6, Part Two: Books 7-12, Part Three: Books 13-18, Part Four: Books Read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum, K (Part one) The Odyssey of Homer, Part one: Books 1-6. Read in Ancient Greek by Stephen G. Daitz, Audio Forum, K The Pronunciation and Reading of Ancient Greek: A Practical Guide, by Stephen G. Daitz, Audio Forum ειίδα 96 απφ 128

97 Παράρτημα Β: Αποςπάςματα από τα ΑΠ Σπουδών των κρατιδίων τησ ΟΔΓ. 1. Αξραία Διιεληθά Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006) Rahmenlehrplan für die gymnasiale Oberstufe (Gymnasien Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe Berufliche Gymnasien Kollegs Abendgymnasien), Griechisch, ζ. 9. ειίδα 97 απφ 128

98 Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Griechisch, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 7/8 G bis 9G und gymnasiale Oberstufe, ζ.3. ειίδα 98 απφ 128

99 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg-Vorpommern (2008) Rahmenplan Griechisch, Jahrgangsstufen 9 bis 12 des Gymnasiums, ζ.5. ειίδα 99 απφ 128

100 Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium, Schuljahrgänge 7-10, Griechisch, ζ. 7. ειίδα 100 απφ 128

101 Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Griechisch, ζ.2. ειίδα 101 απφ 128

102 Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig- Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe I der weiterführenden allgemeinbildenden Schulen Gymnasium, Gesamtschule. Griechisch, ζζ ειίδα 102 απφ 128

103 Kultusministerium des Landes Sachsen-Anhalt (2003) Rahmenrichtlinien Gymnasium, Griechisch, Schuljahrgänge 9 12, ζ. 6. ειίδα 103 απφ 128

104 Thüringer Kultusministerium (1999) Lehrplan für das Gymnasium, Griechisch, ζ.10. ειίδα 104 απφ 128

105 2. Λαηηληθά Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006) Rahmenlehrplan für die gymnasiale Oberstufe (Gymnasien Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe Berufliche Gymnasien Kollegs Abendgymnasien), Latein, ζ.9. ειίδα 105 απφ 128

106 Freie Hansestadt Bremen (2007) Latein als dritte Fremdsprache. Bildungsplan für das Gymnasium (Jahrgangsstufe 8 10), ζ. 5. ειίδα 106 απφ 128

107 Freie und Hansestadt Hamburg, Behörde für Bildung und Sport (2004) Rahmenplan alte Sprachen (Latein, Griechisch), Bildungsplan achtstufiges Gymnasium, Sekundarstufe I, ζ. 5. ειίδα 107 απφ 128

108 Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Latein, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 5G bis 9G und gymnasiale Oberstufe, ζ.3. ειίδα 108 απφ 128

109 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg-Vorpommern (2002) Rahmenplan Latein. Gymnasium, Integrierte Gesamtschule, Jahrgangsstufen 7 bis 10, ζζ ειίδα 109 απφ 128

110 Niedersächsisches Kultusministerium (2008) Kerncurriculum für das Gymnasium gymnasiale Oberstufe die Gesamtschule gymnasiale Oberstufe das Abendgymnasium das Kolleg, Latein, ζ. 7. ειίδα 110 απφ 128

111 Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Latein, ζ. 2. ειίδα 111 απφ 128

112 ειίδα 112 απφ 128

113 Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig- Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe I der weiterführenden allgemeinbildenden Schulen Gymnasium, Gesamtschule. Latein, ζ. 18. ειίδα 113 απφ 128

114 Thüringer Kultusministerium (1999) Lehrplan für das Gymnasium, Latein, ζζ.7-8. ειίδα 114 απφ 128

115 Παράρτημα Γ: Παραθέματα από τα ΑΠ Σπουδών, όπου γίνονται οι ςημαντικότερεσ αναφορέσ για την ενςωμάτωςη των ΤΠΕ ςτη διδαςκαλία των κλαςικών γλωςςών 131. Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε), Rahmenlehrplan für die gymnasiale Oberstufe Gymnasien Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe Berufliche Gymnasien Kollegs Abendgymnasien, Griechisch. (ζζ.6-7) (ζ.8) 131 Δπεηδή σο επί ην πιείζηνλ νη αλαθνξέο είλαη θνηλέο θαη γηα ηηο δχν (αξραία ειιεληθά θαη ιαηηληθά) γιψζζεο, κφλν ην έλα παξάζεκα πεξηιακβάλεηαη ζην παξφλ παξάξηεκα. ειίδα 115 απφ 128

116 (ζ.10) (ζ.12) (ζ.16) ειίδα 116 απφ 128

117 Senatsverwaltung für Bildung, Jugend und Sport Berlin (2006, 1 ε έθδνζε) Rahmenlehrplan Für die Sekundarstufe I Jahrgangsstufe 7-10, Gesamtschule Gymnasium, Griechisch 3. Fremdsprache. (ζ.19) (ζ.12) ειίδα 117 απφ 128

118 Freie und Hansestadt Hamburg, Behörde für Bildung und Sport (2004) Rahmenplan alte Sprachen (Latein, Griechisch). Bildungsplan achtstufiges Gymnasium, Sekundarstufe I. (ζ.6) (ζ.17) ειίδα 118 απφ 128

119 Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Griechisch, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 7/8 G bis 9G und gymnasiale Oberstufe. (ζ.6) (ζ.19) Hessisches Kultusministerium (2010) Lehrplan Latein, Gymnasialer Bildungsgang Jahrgangsstufen 5G bis 9G und gymnasiale Oberstufe. (ζ.5) (ζ.6) ειίδα 119 απφ 128

120 (ζ.49) (ζ.53) (ζ.76) (ζ.81) ειίδα 120 απφ 128

121 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg-Vorpommern (2008) Rahmenplan Griechisch, Jahrgangsstufen 9 bis 12 des Gymnasiums. (ζ.8) (ζ.8) (ζ.16) ειίδα 121 απφ 128

122 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg-Vorpommern (2002) Rahmenplan Latein. Gymnasium, Integrierte Gesamtschule, Jahrgangsstufen 5 bis 6. (ζ. 11) (ζ. 16) (ζ.20) ειίδα 122 απφ 128

123 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur, Mecklenburg-Vorpommern (2002) Rahmenplan Latein. Gymnasium, Integrierte Gesamtschule, Jahrgangsstufen 7 bis 10. (ζ.11) ειίδα 123 απφ 128

124 Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Weiterbildung Rheinland-Pfalz (1998) Lehrplan Latein (Gymnasiale Oberstufe). (ζ.53) Ministerium für Bildung, Wissenschaft und Weiterbildung Rheinland-Pfalz (2009) Lehrplan Latein (Sekundarstufe I). (ζ.5) Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Griechisch. (ζ. VIII) ειίδα 124 απφ 128

125 (ζ.7) Sächsisches Staatsministerium für Kultus (2004/2007/2009) Lehrplan Gymnasium, Latein. (ζ.3) 7) (ζ. ειίδα 125 απφ 128

126 Kultusministerium des Landes Sachsen-Anhalt (2003) Rahmenrichtlinien Gymnasium, Griechisch, Schuljahrgänge (ζ.14) Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig- Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe I der weiterführenden allgemeinbildenden Schulen Gymnasium, Gesamtschule. Griechisch. (Anhang, ζ.1) ειίδα 126 απφ 128

127 Ministerium für Bildung, Wissenschaft, Forschung und Kultur des Landes Schleswig- Holstein (2002) Lehrplan für die Sekundarstufe IΙ Gymnasium, Gesamtschule. Griechisch. (ζ. 4) (ζ.43) Thüringer Kultusministerium (1999) Lehrplan für das Gymnasium, Griechisch. (ζ.1) (ζ. 7) (ζ.18) ειίδα 127 απφ 128

128 (ζ. 30) (ζ. 33) ειίδα 128 απφ 128