ΙΣΤΟΡΙΑ της ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ. PDF created with pdffactory trial version

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ της ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

2 Περίοδοι της αστρονομίας Προϊστορική Βαβυλωνιακή & Αιγυπτιακή Ελληνική Αραβική & Ινδική Αναγεννησιακή 18 ος & 19 ος αιώνας 20 ος αιώνας

3 Ηπρώτη φάση ανάπτυξης της Αστρονομίας (= Αστρο + νόμος) τους προϊστορικούς καθώς και αρχές των ιστορικών χρόνων συνδέεται με την εξυπηρέτηση καθαρά πρακτικών αναγκών, όπως ήταν ηύπαρξη ημερολογίου, ο προσανατολισμός στην ξηρά και στη θάλασσα κ.ά.

4 Μέσα στο ίδιο πλαίσιο όμως θα πρέπει να τοποθετηθεί και μία άλλη όψη της Αστρονομίας της αρχαιότητας: η πίστη, από άγνοια και φόβο, του τότε ανθρώπου, ότι τα άστρα και ιδιαίτερα οήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες, επηρεάζουν άμεσα τα γεγονότα πάνω στη Γη, όπως είναι οι πόλεμοι, οι επιδημίες, οι πλημμύρες, οι πείνες, ακόμα και το πεπρωμένο κάθε ανθρώπου.

5 Έτσι αναπτύχθηκε η Αστρολογία (= Άστρο + λόγος) και μαζί της οι αστρονομικές παρατηρήσεις, οι οποίες με την πάροδο των αιώνων και των χιλιετιών οδήγησαν σε μετρήσεις σημαντικής ακρίβειας, αλλά και σε μια πολύ προχωρημένη γνώση διαφόρων αστρονομικών φαινομένων, χωρίς όμως να έχει γίνει καμιά σχεδόν προσπάθεια θεωρητικής ερμηνείας.

6 Σε όλη τη Γη συναντάμε αρχαία μνημεία που παρουσιάζουν αστρονομικό ενδιαφέρον κι έχουν ηλικία ετών περίπου.

7 Οι πυραμίδες της Αιγύπτου Οι πυραμίδεςτηςγκίζας είναιτοαρχαιότερο καιτομοναδικό σωζόμενο απόταεπτά θαύματατουαρχαίουκόσμου. Η κατασκευήχρονολογείταιστο 2580π.Χ. καιχρησιμοποιήθηκε γιατονενταφιασμό Φαραώ

8 Ηαστρονομία της Μεγάλης πυραμίδας του Χέοπα: Το βόρειο άνοιγμα σχηματίζει γωνία 31 ο και σημαδεύει το βόρειο ουράνιο πόλο Το νότιο άνοιγμα σχηματίζει γωνία 44 ο και σημαδεύει τον αστερισμό του Ωρίωνα

9 Τα ερείπια του Στόουνχετζ (Stonehenge) στην Αγγλία Η κατασκευή του διήρκησε από το π.Χ.

10 Αστρονομικά: κατά το θερινό ηλιοστάσιο στις 21 Ιουλίου (τότε έχουμε την πιο μεγάλη μέρα) ο ήλιος ανατέλλει κατά μήκος της Heel Stone και όταν φτάσει στο υψηλότερο σημείο του μοιάζει σαν να ισορροπεί πάνω στην πέτρα δημιουργώντας μία σκιά που εκτείνεται μέχρι το κέντρο του μνημείου. Το ίδιο συμβαίνει και στο χειμερινό ηλιοστάσιο προς την αντίθετη μεριά όμως.

11 Ο Βαβυλωνιακός πολιτισμός, που ξεκίνησε το π.χ., έδωσε στην Αστρονομία πάρα πολλά, ιδιαίτερα τους τελευταίους π.χ.αιώνες με τους Χαλδαίους. Στην Ινδία από το π.χ., καθώς και στην Κίνα από το π.χ. περίπου, υπάρχουν αξιόπιστες μαρτυρίες για αξιόλογες αστρονομικές γνώσεις. Όλοι αυτοί οι πολιτισμοί είχαν δημιουργήσει ημερολόγια, είχαν αναπτύξει τις παρατηρήσεις των ουρανίων σωμάτων, ξεχώριζαν και ονόμαζαν τους αστερισμούς. Παρατηρούσαν ακόμα τις εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης, για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία από το π.χ.

12 Στην Αμερική Οι πολιτισμοί των Ίνκας, των Αζτέκων και των Μάγια είχαν σημαντικά αστρονομικά επιτεύγματα. Το ημερολόγιο των Μάγιας, αν και στηριζόταν σε πολύ πρωτόγονες μεθόδους παρατήρησης, ήταν σημαντικής ακρίβειας. Ημερολόγιο των Ίνκας

13 ΗΕλληνική αστρονομία Σαν Ελληνική αστρονομία λέμε αυτή που γράφηκε στην ελληνική γλώσσα κατά την αρχαιότητα. Την χωρίζουμε δε σε τέσσερις περιόδους: 1η Ξεκινάειμε τους ύμνους του Ορφέα (16οςαιώνας π.χ.) και φτάνεισταέπη του Ομήρου (9ος αιώνας π.χ.) και του Ησιόδου (8ος αιώνας π.χ.). Είναι μιαεποχήόπου γίνονται παρατηρήσεις του ουρανούχωρίς κανένα θεωρητικό μοντέλο για τον Κόσμο. Στα Ορφικά κείμεναπεριέχονται εκτός από κοσμογονικές αντιλήψεις και ονόματα αστερισμών, αειφανείςαστέρες, η ζωδιακή ζώνηκαι οι πλανήτες. Ο Όμηρος μέσαστα έπητου δίνει σημαντικές πληροφορίες για τις αστρονομικές γνώσεις της εποχής. Ο ίδιος θεωρεί τη Γηεπίπεδη, ενώ γνώριζε ότι οαυγερινός είναι οίδιος με τον Έσπερο. Επίσης, αναφέρει τις Πλειάδες, τον Ωρίωνα, τη ΜεγάληΆρκτο, και το λαμπρό Σείριο. Στην Οδύσσεια περιγράφει την κίνηση του Ήλιου στον ουρανόσαν καμπύλη και την παρομοιάζει μετην σπείρατης έλικας.

14 2η περίοδοςείναι ηπροσωκρατική. Αρχίζειαπό τον 7ο αιώνα με κύριουςεκπροσώπουςτου Ίωνεςκαιφτάνει έως τουςπυθαγόρειουςφιλοσόφουςτου 5ου αιώναπ.χ. Αναξίμανδρος (610 π.χ.-546 π.χ.) -Μίλησεπρώτοςγιατο ότι ηγηείναιμετέωρηκαι γιατηνκίνηση τηςγύρω από το κέντρο του κόσμου (προφανώςτονήλιο). - Μέτρησετιςαποστάσειςτωνπλανητώναπό τηγη. Σχεδίασετονπρώτο χάρτητηςουράνιαςσφαίρας. - Μέτρησεδεμεσχετικήακρίβειατηνλόξωσητηςεκλειπτικής (24ο αντί τηςσωστής 23ο 27'). Φιλόλαος (6ος-5οςαιώναςπ.Χ.) Οπρώτοςπου θεωρούσεότι ηγηκαι ησελήνηπεριφέρονται κάθε 24 ώρεςγύρω απότηνπύρινησφαίρατον Ήλιο. ΟΑναξαγόρας (γεννήθηκε στις ΚλαζομενέςτηςΙωνίαςπερί το 500 π.χ.) Πίστευεότι οήλιοςείναιωςδιάπυροςλίθοςκιόχι οθεόςαπόλλων,γιατησελήνηπίστευεπωςήταν ετερόφωτη. Καταδικάστηκεσεθάνατο γιατίεισήγαγεκαινάδαιμόνια,στοντάφοτου γράφτηκε: Εδώ αναπαύεται οαναξαγόρας, που γιατονουράνιο κόσμο βρήκετηναλήθεια.

15 3η περίοδοςείναιτης κλασσικής Ελλάδος. Μέτων (έζησετον 5οαιώναπ.Χ.στηνΑθήνα) Επινόησε ένανημερολογιακό κύκλο βασισμένοστις κινήσεις τηςσελήνης, που είναι γνωστός ωςκύκλοςτου ΜέτωναήΚύκλος της Σελήνηςπουχρησιμοποιήθηκε αργότερα από τη χριστιανική εκκλησία για τονπροσδιορισμότου Πάσχα. Έφτιαξε επίσης ηλιακόρολόι στην Πνύκα.

16 Πλάτωνας ( π.χ.) Εκτός απόφιλόσοφος άσκησε μεγάλη επίδρασηστην εποχή του καισαν αστρονόμος. Θεωρούσε την αστρονομία κλάδοτων μαθηματικώνενώστηνπολιτεία περιέγραψε την κίνηση τωνουρανίωνσωμάτων με την βοήθεια περιστρεφόμενων σφονδύλων. Θεωρούσε το σύμπαν σφαιρικό και τη Γηνα κατέχει το κέντροτου.

17 Αριστοτέλης ( π.χ.) Στο έργο του "ΠερίτουΟυρανού" ο Κόσμοςστο σύνολότουαποτελείσφαιρικό χώρο τουοποίουτο κέντρο κατέχειηεπίσηςσφαιρική Γη. Έδωσεδύο γιατί ηγη ήτανστρογγυλή: α) σημείωσεότι ηγήινη σκιάπάνταέκανεμιακυκλικήστεφάνηπάνωστο φεγγάρι κατάτηδιάρκειαμιαςσεληνιακής έκλειψης, ηοποίαεξηγείταιμόνο αν ηγη ήταν σφαιρική. β) Ήξερεότιοι άνθρωποιπουταξίδεψανπροςτο Βορρά, είδαντον ΠολικόΑστέρα ναανατέλλειυψηλότεραστονουρανό, ενώ προςτο ΝότοείδαντονΠολικό αστέρα ναβυθίζεται. Σεμιαεπίπεδη Γη, οι θέσειςτωναστεριώνδεν θαμεταβάλλοντανμε τητοποθεσίατηςπαρατήρησης. Οιαστρονομικέςαντιλήψειςτου ΑριστοτέληίσχυανμέχριτηνΑναγέννηση

18 Αρίσταρχος οσάμιος ( π.χ.) Ήτανοπρώτος άνθρωπος πουσε έργο τουπρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο, θέτοντας τονήλιο καιόχιτη Γη στο κέντρο του γνωστούσύμπαντος. Ερατοσθένης ( π.χ.) Από τα πιο σπουδαία επιτεύγματάτου ήταν ότιυπολόγισεγια πρώτη φορά το μέγεθος της Γης, Κατασκεύασεέναναστρικό χάρτη που περιείχε 675 αστέρες. Πρότεινε την προσθήκη στο ημερολόγιο μίας ημέραςανά τέσσεραχρόνια στήλη πηγάδι

19 Ίππαρχος ορόδιος ( π.χ.) Θεωρείται ως ο«πατέρας της παρατηρησιακής Αστρονομίας». Υπολόγισε πως το ηλιακό ήτροπικό έτος είναι 365,242 ημέρες, όταν σήμεραυπολογίζεται σε 365, ημέρες. Είναι εφευρέτης του Αστρολάβου, το όργανο μετη βοήθειατου οποίου μέτρησε τις συντεταγμένες των αστέρων. Ηανακάλυψητης μετάπτωσης των ισημεριών.

20 Κλαύδιο Πτολεμαίο ( μ.χ.) Είναι γνωστός κυρίως για το μεγάλοέργο του, τη «Μεγάλη Μαθηματική Σύνταξη», γνωστή και ως Αλμαγέστη (από την ονομασία πουτης έδωσαν οι Άραβες), η οποία περιείχε τις εργασίες πολλών Ελλήνωναστρονόμων, καθώςκαι τις δικές του μελέτες σεσυνολικά 13 τόμους. Τοποθέτησε τηγη στο Κέντρο του Σύμπαντος, με τη Σελήνη, Ερμή, Αφροδίτη, Ήλιο, Άρη, Δίακαι Κρόνονα περιφέρονται κυκλικά γύρωαπό τον πλανήτημας. Το μοντέλοαυτόεπέζησεγια χρόνια. ΗΓη του Πτολεμαίου δεν περιστρεφόταν γύρωαπό τονάξονατης, ανπεριστρεφόταν τασύννεφακαι τα πουλιάθαέμεναν πίσω, μην μπορώντας να τηνακολουθήσουν.

21 Από 3ο έως 15ο αιώνα μ.χ. Οι Άραβες βοήθησανναυπάρξει συνέχειααπό τηαστρονομίατης Ελληνιστικήςπεριόδου στηναστρονομική σκέψητηςαναγέννησης Οι Ινδοί αστρονόμοι έκαναναξιόπιστους προσδιορισμούς, τηςαπόστασης Γης Σελήνης, και της ακτίνας τηςγης.

22 Από την Αναγέννηση έως τον 19ο αιώνα Νικόλαος Κοπέρνικος ( ),Πολωνός κληρικός και αστρονόμος. Σε βιβλίο πουκυκλοφόρησεμετάτο θάνατό του θεωρεί το γεωκεντρικό σύστημαυπερβολικάπολύπλοκο, γι' αυτό και υποστήριζετοπιοαπλό ηλιοκεντρικόσύστημα, μετη Γηναπεριστρέφεται γύρω από τον άξονατης μίαφορά την ημέρακαι ναπεριφέρεταιγύρωαπό τονήλιομία φοράτοχρόνο

23 Τύχων Μπράχε ( ) Δανός Οπρώτος Ευρωπαίος που έκανελεπτομερείς παρατηρήσεις χρησιμοποιώντας όργανα και δημιουργώντας ταπρώτααπλά αστεροσκοπεία Ο Γιόχαν Κέπλερ ( ) Γερμανός Δεν ήτανπαρατηρητής αλλάθεωρητικός που έστρεψε την προσοχή του στη βελτίωση της ακρίβειας του Κοπερνίκειου Συστήματος. Διατύπωσε τους τρεις βασικούςνόμους που καθόριζαν τις κινήσεις των πλανητών.

24 Γαλιλαίος Γαλιλέι ( ) Ιταλός Δεν εφηύρε τοτηλεσκόπιο και δεν ήτανοπρώτος πουτοέστρεψε προςτονουρανό. Ανακάλυψε: Οτι οι πλανήτες ήταναρκετά διαφορετικοίσε εμφάνισηαπόό,τι ταάστρα Τέσσεριςδορυφόρουςναπεριφέρονται γύρωαπό τον Δία, πουαποδείχτηκε έναμεγάλο επιχείρημα υπέρτουκοπερνίκειουσυστήματος. Ότι τοφεγγάρι έχειβουνάκαιείχεμετρήσειτο ύψος μερικώναπό αυτά. Γαλαξίαμας, αποτελείταιστην πραγματικότητα από μυριάδεςαστέρια. Το εκκλησιαστικόδικαστήριοτον αναγκάσε να ανακαλέσει καιναπεράσει τουπόλοιποτηςζωής του σε κατ' οίκον περιορισμό

25 ΙσαάκΝεύτων ( ) Άγγλος Διατύπωσετους τρειςνόμους: Δυναμικής Αδράνειας Δράσης Αντίδρασης Απέδειξεότιοιτροχιέςτων πλανητών είναι ελλειπτικές Ανακάλυψετοτηλεσκόπιοανάκλασης

26 Έντμουντ Χάλλεϋ ( )Άγγλος Κατέγραψε κινήσεις 24 κομητών Μελέτησε τονγήινομαγνητισμό, καθώς και το φαινόμενο των παλιρροιών. ΟυίλλιαμΧέρσελ ( ) Γερμανός Τον Μάρτιοτου 1781 ανακάλυψε τον πλανήτηουρανό Τον 19 ο αιώναανακαλύπτεται το φασματοσκόπιο και ο πλανήτης Ποσειδώνας, δημιουργούνται πολλά αστεροσκοπείακαι ηαστρονομίαγίνεται μιαεπιστήμη ευρύτεραγνωστή.

27 20 ος αιώνας Αποκτάμε εικόνατου Γαλαξίαμας, ενώ τοηλιακό μας Σύστημαβρέθηκε ναείναιτοποθετημένοόχι στο κέντρο, όπωςθεωρούσανμέχρι τότε, αλλά στιςπαρυφέςτουγαλαξία. Εξηγείται, ότιμέσω τηςλαμπρότητας (ήτοαπόλυτομέγεθος) και της επιφανειακής θερμοκρασίας (ήοφασματικός τύπος) των άστρωνμπορεί ναμάθουμε με ποιό τρόποείχαν εξελιχθεί τααστέριαστοχρόνο. Αναγνωρίζεταιότιοι ατμόσφαιρες τωναστεριών κυρίως αποτελούνται από υδρογόνοκαι ήλιο. Με τηραγδαίαεξέλιξητης φωτογραφικής τέχνηςβρίσκεται μιατεράστια πολιτείαδισεκατομμυρίων άστρωνέξωκαι πέρααπό τοδικό μας Γαλαξία. Ανακαλύπτεται οπλούτωνας. Αρχίζουν ταδιαστημικάταξίδιαεπανδρωμένακαι μηεπανδρωμένα. Πατάει γιαπρώτηφοράάνθρωποςτο πόδιτουσεουράνιοσώμα.

28 Ηπαρουσίαση αυτή αποτελεί την εισαγωγή στο μάθημα της ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ της Β Λυκείου Βαγγέλης Νταλούμης Μαθηματικός