ΕΝΑΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Transcript

1 ΕΝΑΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ιούλιος 2019

2 ΕΝΑΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ιούλιος

3 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ EUIPO Nathan Wajsman, Επικεφαλής Οικονομολόγος Carolina Arias Burgos, Οικονομολόγος ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συντάκτες εκφράζουν τις ευχαριστίες τους για τις παρατηρήσεις τις οποίες υπέβαλαν σχετικά με το σχέδιο έκθεσης οι Marta Beck-Domzalska (Eurostat), Giles Fontaine (Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο του Οπτικοακουστικού Τομέα), Inna Garkova (Ευρωπαϊκή Επιτροπή), Ruth Towse (Πανεπιστήμιο του Bournemouth), Peter van de Ven [Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, (ΟΟΣΑ)]. 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική δραστηριότητα ποσοτικοποιείται και μετράται στους εθνικούς λογαριασμούς. Η βασική μεθοδολογία περιγράφεται στο Σύστημα Εθνικών Λογαριασμών (ΣΕΛ), τη διεθνώς συμφωνηθείσα δέσμη συστάσεων για τον τρόπο κατάρτισης δεικτών μέτρησης της οικονομικής δραστηριότητας. Η πρώτη έκδοση του ΣΕΛ δημοσιεύθηκε το 1953 από τα Ηνωμένα Έθνη και τηρείται σήμερα από τα Ηνωμένα Έθνη, το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα, τον ΟΟΣΑ και την Eurostat. H πλέον πρόσφατη επικαιροποίησή του δημοσιεύτηκε το Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το σύστημα για τη μέτρηση της οικονομικής δραστηριότητας αποτελεί προσαρμογή του ΣΕΛ και ονομάζεται Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών (ΕΣΛ). Το ΕΣΛ τηρείται από την Eurostat και η πλέον πρόσφατη επικαιροποίησή του πραγματοποιήθηκε το Το σύστημα εθνικών λογαριασμών δημιουργήθηκε αρχικά λόγω της ανάγκης για μέτρηση της βιομηχανικής παραγωγής, της προστιθέμενης αξίας, της απασχόλησης και του εξωτερικού εμπορίου στους διάφορους τομείς της οικονομίας αλλά και στο σύνολο αυτής. Για τον σκοπό αυτό, η οικονομική δραστηριότητα χωρίζεται στον πρωτογενή, τον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα. Ο πρωτογενής τομέας περιλαμβάνει τη γεωργία και τις εξορυκτικές βιομηχανίες, ο δευτερογενής περιλαμβάνει κυρίως την κατασκευαστική βιομηχανία, τις δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, αερίου, ύδατος, κ.λπ.) και την οικοδομική βιομηχανία και ο τριτογενής τομέας περιλαμβάνει τις υπηρεσίες. Καθεμία από τις κύριες αυτές κατηγορίες υποδιαιρείται περαιτέρω σε διαδοχικά λεπτομερέστερες υποταξινομήσεις. Στην, η ταξινόμηση αυτή ονομάζεται NACE (Nomenclature statistique des activités économiques dans la Communauté Européenne - Στατιστική ταξινόμηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα). Στο λεπτομερέστερο επίπεδο ταξινόμησης, η οικονομική δραστηριότητα υποδιαιρείται με βάση τη NACE σε περίπου 700 κλάδους. Στην πράξη, ωστόσο, είναι αδύνατον να συγκεντρώσουμε στατιστικά στοιχεία για ορισμένες οικονομικές δραστηριότητες με βάση το ισχύον σύστημα εθνικών λογαριασμών. Συγκεκριμένα, για ορισμένους τομείς δραστηριότητας στους οποίους οι φορείς χάραξης πολιτικής και το ευρύ κοινό έχουν συμφέροντα, είναι αδύνατον να ανακτηθούν πληροφορίες απευθείας από τα δημοσιευμένα στατιστικά στοιχεία, είτε επειδή δεν εμπίπτουν στα όρια της τυποποιημένης ταξινόμησης είτε επειδή αφορούν προϊόντα ή (κατά κανόνα) υπηρεσίες που δεν αγοράζονται ούτε πωλούνται στην αγορά και, ως εκ τούτου, δεν εμπίπτουν στο πεδίο των οικονομικών στατιστικών στοιχείων 1. Για τον σκοπό αυτό, οι δορυφορικοί λογαριασμοί παρέχουν ένα πλαίσιο το οποίο συνδέεται με τους εθνικούς λογαριασμούς, αλλά επικεντρώνονται σε ορισμένες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής που δεν αντικατοπτρίζονται άμεσα στους εν λόγω λογαριασμούς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι δορυφορικοί λογαριασμοί για τον τουρισμό, το περιβάλλον, τη μη αμειβόμενη οικιακή ή εθελοντική εργασία. Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. του τουρισμού), οι δορυφορικοί λογαριασμοί προβλέπουν κυρίως εναλλακτικές κατηγορίες οικονομικών δραστηριοτήτων οι οποίες περιλαμβάνονται ήδη στους παραδοσιακούς εθνικούς λογαριασμούς, ενώ σε άλλες περιπτώσεις (π.χ. μη αμειβόμενη εθελοντική εργασία) μπορεί να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής του λογαριασμού (το όριο παραγωγής). Η παρούσα έκθεση εξετάζει τις προοπτικές δημιουργίας ενός τέτοιου δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους καθώς και τις πιθανές μεθοδολογίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό. Στο κεφάλαιο 1 που ακολουθεί εξετάζεται η οριοθέτηση και η ταξινόμηση πολιτιστικών 1 Στην οικονομική γλώσσα, τέτοιου είδους δραστηριότητες βρίσκονται εκτός του ορίου παραγωγής των εθνικών λογαριασμών. 4

5 και δημιουργικών δραστηριοτήτων. Το κεφάλαιο 2 αποτελεί το κεντρικό μέρος της έκθεσης. Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται πιθανές μεθοδολογίες για τη δημιουργία ενός δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους και διατυπώνεται συγκεκριμένη πρόταση, η οποία βασίζεται στις συστάσεις της Eurostat, του ΟΟΣΑ, του ΔΝΤ, της UNESCO και άλλων ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών. Τέλος, στο κεφάλαιο 3 εξετάζονται ζητήματα που αφορούν τη συλλογή των δεδομένων που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους. 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι δορυφορικοί λογαριασμοί παρέχουν ένα πλαίσιο το οποίο συνδέεται με τους εθνικούς λογαριασμούς αλλά επικεντρώνονται σε ορισμένες πτυχές της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής οι οποίες δεν αντικατοπτρίζονται άμεσα στους τελευταίους. Η παρούσα έκθεση εξετάζει τις προοπτικές δημιουργίας ενός τέτοιου δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους και τις πιθανές μεθοδολογίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό. Οι δημιουργικοί κλάδοι ορίζονται στην έκθεση ως οικονομικές δραστηριότητες που έχουν ως αντικείμενο την παραγωγή και την αξιοποίηση της γνώσης, της πληροφορίας και του πολιτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές είναι σημαντικές για τη σύγχρονη οικονομία, όμως η ποσοτικοποίησή τους δεν είναι εύκολη. Αυτό οφείλεται εν μέρει στα ζητήματα ταξινόμησης και εν μέρει στο γεγονός ότι τέτοιου είδους δραστηριότητες συχνά διεξάγονται εκτός του πλαισίου της οικονομίας της αγοράς, με αποτέλεσμα για την εκτίμηση της αξίας τους να απαιτείται η χρήση άλλου είδους στατιστικών στοιχείων τα οποία εξάγονται από πηγές τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα. Παρά ταύτα, αρκετές είναι οι χώρες που έχουν επιτελέσει έργο στον συγκεκριμένο τομέα το οποίο μπορεί να χρησιμεύσει ως αφετηρία. Επίσης, οργανισμοί όπως ο ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ ή η UNESCO έχουν εκδηλώσει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μεθόδων μέτρησης της οικονομικής αξίας του πολιτισμού. Για την αξιολόγηση της σκοπιμότητας ενός δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους της, ελήφθησαν υπόψη οι ακόλουθες πτυχές: η ταξινόμηση κλάδων και προϊόντων η διαχείριση των «δωρεάν» ή επιδοτούμενων ψηφιακών υπηρεσιών η συμπερίληψη παραβιάσεων ΔΔΙ στο τρέχον πλαίσιο των εθνικών λογαριασμών καθώς και στον δορυφορικό λογαριασμό για τους δημιουργικούς κλάδους η ακολουθία των λογαριασμών, καθώς και των λογαριασμών των θεσμικών τομέων που σχετίζονται με τον δορυφορικό λογαριασμό για τους δημιουργικούς κλάδους. Οι κλάδοι που προτείνονται για συμπερίληψη στους δημιουργικούς κλάδους μπορούν να ενταχθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: πολιτιστική κληρονομιά, αρχεία και βιβλιοθήκες βιβλία και Τύπος εικαστικές τέχνες τέχνες του θεάματος οπτικοακουστικά μέσα και πολυμέσα αρχιτεκτονική διαφήμιση λογισμικό και δικτυακές πύλες. Ως είθισται, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κύριες, δευτερεύουσες και βοηθητικές δραστηριότητες των εν λόγω κλάδων, αλλά να συμπεριληφθεί και η παραγωγή δημιουργικών προϊόντων από μη δημιουργικούς κλάδους. Για παράδειγμα, πολλές επιχειρήσεις που δεν ανήκουν στον δημιουργικό κλάδο δημοσιεύουν βιβλία, περιοδικά ή λογισμικό ή παρέχουν υπηρεσίες διαφήμισης ως δευτερεύουσες ή βοηθητικές δραστηριότητες. Συνεπώς, θα πρέπει να προστεθεί ένας ένατος τομέας για να συμπεριληφθούν και οι «λοιποί μη δημιουργικοί κλάδοι που παράγουν δημιουργικά προϊόντα». Ως εκ τούτου, στον εν λόγω τομέα 6

7 θα συμπεριληφθούν τα τμήματα των λοιπών κλάδων που παράγουν δημιουργικά προϊόντα ως δευτερεύουσα δραστηριότητα, και συνεπώς, θα χρειαστεί ανακατανομή των τμημάτων αυτών από τους κλάδους στους οποίους εμπίπτουν σύμφωνα με την τυποποιημένη ταξινόμηση. Ένας σημαντικός τομέας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η ψηφιακή οικονομία, η οποία έχει αλλάξει όχι μόνο τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων του δημιουργικού κλάδου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές συμμετέχουν στις δραστηριότητες αυτές. Συχνά, η σχέση μεταξύ του οφέλους για τους καταναλωτές και της παροχής και χρηματοδότησης της υπηρεσίας δεν είναι άμεση, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να αντικατοπτριστεί στους εθνικούς λογαριασμούς η οικονομική σημασία και η χρήση των υπηρεσιών αυτών από τους διάφορους οικονομικούς παράγοντες. Ωστόσο, δεδομένης της σημασίας των δραστηριοτήτων αυτών, είναι σημαντικό να καταστεί σαφέστερο ποιος παράγει, ποιος πληρώνει και ποιος επωφελείται από αυτές τις «δωρεάν» υπηρεσίες και να ποσοτικοποιηθεί η αξία των υπηρεσιών αυτών. Οι «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες εμπίπτουν σε τρεις κύριες κατηγορίες: Υπηρεσίες που χρηματοδοτούνται από τη διαφήμιση Υπηρεσίες που χρηματοδοτούνται μέσω δεδομένων Υπηρεσίες που παρέχονται από εθελοντές. Και οι τρεις αυτές κατηγορίες υπηρεσιών περιλαμβάνονται στον προτεινόμενο δορυφορικό λογαριασμό για τους δημιουργικούς κλάδους, με τη χρήση τυποποιημένων μεθοδολογιών για τον υπολογισμό της αξίας των εν λόγω δραστηριοτήτων. Τέλος, η έκθεση εξετάζει τον τρόπο διαχείρισης των δραστηριοτήτων που παραβιάζουν τα ΔΔΙ στο πλαίσιο των εθνικών λογαριασμών και περιλαμβάνει πρόταση για τη συμπερίληψή τους στον δορυφορικό λογαριασμό για τους δημιουργικούς κλάδους. Σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση του διεθνούς συστήματος εθνικών λογαριασμών (και του ΕΣΛ για την ), οι παράνομες δραστηριότητες θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στους εθνικούς λογαριασμούς εφόσον η συναλλαγή μεταξύ των δύο μερών πραγματοποιήθηκε με αμοιβαία συμφωνία. Στο πλαίσιο του δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους, αυτό αφορά κυρίως δραστηριότητες που παραβιάζουν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως η παράνομη πρόσβαση σε έργα που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ορισμένες από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση απαιτούν στατιστικές πληροφορίες οι οποίες δεν είναι διαθέσιμες σε όλες τις χώρες της. Ωστόσο, η προτεινόμενη μεθοδολογία προσπαθεί να είναι όσο το δυνατόν πληρέστερη και να προβλέψει τις συνέπειες των διαφόρων αποφάσεων που αφορούν τον δορυφορικό λογαριασμό για τους δημιουργικούς κλάδους καθώς και τη σχέση του με το κεντρικό πλαίσιο των εθνικών λογαριασμών. Σε πολλές περιπτώσεις, τα δεδομένα πρέπει να συλλέγονται με έμμεσες μεθόδους και πρέπει να υπολογίζεται η αντίστοιχη οικονομική αξία. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρότι η ανάπτυξη ενός δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους και τους κλάδους του πολιτισμού δεν είναι εύκολη, είναι εντούτοις δυνατή και επιθυμητή, δεδομένου ότι θα καταστήσει δυνατή την ποσοτικοποίηση σημαντικών πτυχών της σύγχρονης οικονομίας, ιδίως του ψηφιακού τομέα, οι οποίες επί του παρόντος δεν περιλαμβάνονται ή περιλαμβάνονται μόνο εμμέσως στις οικονομικές στατιστικές. Δεδομένης της πολυπλοκότητας του εγχειρήματος, στα προτεινόμενα επόμενα βήματα θα συμπεριληφθεί η διεξαγωγή πιλοτικού έργου για τη δημιουργία ενός δορυφορικού λογαριασμού για τους δημιουργικούς κλάδους σε ένα ή δύο κράτη μέλη της. 7

8 ΕΝΑΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ιούλιος 2019