Κίνητρα συμμετοχής αθλητών/ τριων με και χωρίς κινητικές αναπηρίες στην ξιφασκία

Transcript

1 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, 21, Ε.Α.Ψ. Κίνητρα συμμετοχής αθλητών/ τριων με και χωρίς κινητικές αναπηρίες στην ξιφασκία Χαρίλαος Τσολάκης, Ευτέρπη Ζάχου, Νίκη Καραγεώργη, Φωτεινή Σκαφίδα, Φεβρωνία Καρκαλέτση, και Εμμανουήλ Σκορδίλης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού, Πανεπιστήμιο Αθηνών Περίληψη Σκοπός της έρευνας ήταν η εξέταση των κινήτρων επιλεγμένων ενηλίκων αθλητών της ξιφασκίας, με και χωρίς κινητικές αναπηρίες. Η παρούσα έρευνα βασίστηκε στις κοινωνικές-γνωστικές θεωρίες για την επίτευξη στόχων (achievement goal theory Duda, 1989), τα κίνητρα αθλητικής επίτευξης (sport achievement motivation Gill & Deeter, 1988), καθώς και στη θεωρία αυτοκαθαρισμού (selfdetermination theory Standage, Duda, & Ntoumanis, 2003). Οι αντίστοιχες κλίμακες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (Duda, 1989), το Ερωτηματολόγιο Αθλητικού Προσανατολισμού (Gill & Deeter, 1988) και η Κλίμακα Αθλητικής Παρακίνησης (Pelletier, Fortier, Vallerand, Tuson, Briere, & Blais 1995). Για τις ανάγκες της έρευνας εξετάστηκε το σύνολο των αθλητών της Εθνικής ομάδας ξιφασκίας με αναπηρία (4 άνδρες και 1 γυναίκα) και 30 αθλητές (17 άνδρες και 13 γυναίκες) της Εθνικής ομάδας χωρίς αναπηρία, οι οποίοι συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια αμέσως μετά το τέλος της προπόνησης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι αθλητές της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία, περισσότερο μοιάζουν παρά διαφέρουν μεταξύ τους αναφορικά με τα κίνητρα στον αθλητισμό. Οι αθλητές της ξιφασκίας με κινητική αναπηρία εμφάνισαν υψηλότερα εσωτερικά κίνητρα αναφορικά με την απόκτηση γνώσης και εμπειρίας στον αθλητισμό. Περαιτέρω διερεύνηση του θέματος είναι χρήσιμη. Λέξεις κλειδιά: ξιφασκία, κίνητρα, αθλητές με αναπηρία Abstract The aim of the present research was to examine the motives of selected adult fencing athletes with and without disability for their participation in competitive sports. Social-cognitive theories regarding achievement of personal goals (achievement goal theory Duda, 1989) and success (sport achievement motivation Gill & Deeter, 1988), as well as self determination theory (Standage, Duda, & Ntoumanis, 2003) served as the theoretical base of our research. The selected psychometric means of evaluation were the Task and Ego Orientation in Sport Questionnaire (Duda, 1989), the Sport Orientation Questionnaire (Gill & Deeter, 1988) and the Sport Motivation Scale (Pelletier et al., 1995). The two teams that participated in the research were: a) the whole team of Greek Paralympic level fencing athletes with disability (4 male, 1 female) and b) a team of 30 Greek Olympic and international level fencing athletes without disability. They all completed the questionnaires after finishing practice. The results revealed that fencing athletes, with or without disability, are more alike than different, regarding their participation motives in competitive sports. Their only difference was in the field of internal motives of gaining knowledge and experience from sports participation, where athletes with disability had higher motives, comparing to their counterparts without disability. Further research is needed. Key words: fencing, motivation, athletes with disability Διεύθυνση επικοινωνίας: Τσολάκης Χάρης, Κότσικα 6, 10434, tsolakis@phed.uoa.gr

2 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με τον Roberts (1992), τα κίνητρα αναφέρονται σε παράγοντες της προσωπικότητας (γνωστικές διαδικασίες) που ενεργοποιούνται όταν ένα άτομο αναλαμβάνει να υλοποιήσει ένα έργο, συναγωνίζεται, προσπαθεί να επιτύχει κάποιο θεμιτό αποτέλεσμα και αξιολογείται για αυτή του την προσπάθεια. Στη διεθνή αθλητική βιβλιογραφία αναφέρονται ως motivation και περιγράφουν την αλληλεπίδραση κυρίως μεταξύ των στόχων που θέτουν οι αθλητές και της ανάγκης τους να επιτύχουν. Οι θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα κίνητρα συμμετοχής στον αθλητισμό συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την κοινωνική-γνωστική (social cognitive) προσέγγιση της Duda (1989) για την κατάκτηση των προσωπικών στόχων (achievement goal theory), τη θεωρία κινήτρων για την επιτυχία (sport achievement motivation) των Gill και Deeter (1988) και την πιο πρόσφατη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού στη φυσική αγωγή και τον αθλητισμό (Self-determination theory) των Standage, Duda και Ntoumanis (2003). Η Duda (1989), συνεχίζοντας την έρευνα του Nicholls (1984, 1989), ισχυρίστηκε ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων και τα κίνητρα που έχουν κατά τη συμμετοχή τους καθορίζονται από την προσπάθεια που καταβάλλουν ώστε να είναι επιτυχείς στον αθλητισμό (perceived competence). Η Duda (1989) κατασκεύασε το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (ΕΑΠΕρΕγ), το οποίο δομήθηκε για να περιγράψει την παραπάνω αναφερόμενη θεωρία, όπου η αίσθηση της επιτυχίας γίνεται αντιληπτή μέσω της προσωπικής βελτίωσης και προσπάθειας που καταβάλλουν οι αθλητές (task orientation) και μέσω της υπερίσχυσης και επικράτησης έναντι των αντιπάλων (ego orientation) (Duda, 1989, 1992). Αντίστοιχα, οι Gill και Deeter (1988) θεώρησαν ότι η προσπάθεια για επιτυχία των αθλητών καθορίζεται από την προδιάθεση τους να συμμετέχουν, να επιδιώκουν την επιτυχία, να ανταγωνίζονται και να κατακτούν νέους στόχους κάθε φορά. Οι Gill και Deeter (1988) κατασκεύασαν για τους παραπάνω σκοπούς το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού (ΕΑΠ), και προσδιόρισαν τα κίνητρα των αθλητών για επιτυχία ως καθοριζόμενα από την συναγωνιστικότητα (competitiveness), συγκρίνοντας, δηλαδή, τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια της συμμετοχής, ως καθοριζόμενα από τον προσανατολισμό στη νίκη και επικράτηση έναντι των αντιπάλων (win orientation) και ως καθοριζόμενα από την προσανατολισμό να συγκρίνουν και να βελτιώνουν τον εαυτό τους με βάση τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά (goal orientation). Πρόσφατα, οι Standage και συν. (2003) επέκτειναν την θεωρία του αυτοπροσδιορισμού των Deci και Ryan (1985, 1991), στην φυσική αγωγή και τον αθλητισμό, αναφέροντας κατά πόσο τα κίνητρα και οι πράξεις ενός αθλητή είναι εσωτερικές και μπορούν με τη σειρά τους να επηρεάσουν αντίστοιχα τις επιλογές του. Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού (Pelletier et al., 1995), διακρίνονται τρεις βασικές ψυχολογικές ανάγκες για κάθε άνθρωπο: (α) αυτονομία (autonomy), (β) επάρκεια (competence) και (γ) σύναψη σχέσεων (relatedness). Ένας αθλητής που μπορεί να ικανοποιεί τις παραπάνω ανάγκες του στο περιβάλλον όπου βρίσκεται, θεωρεί αντίστοιχα και τις επιλογές του ως αυτοπροσδιοριζόμενες. Τέλος, στη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού υπάγονται: (α) τα εσωτερικά κίνητρα (intrinsic motivation) που συνδέονται με θετικά συναισθήματα (ικανοποίηση, χαρά από την συμμετοχή, κοκ) και χωρίζονται στους παράγοντες γνώση (knowledge), επίτευξη (achievement-accomplishment) και διέγερση (stimulation), (β) τα εξωτερικά κίνητρα (extrinsic motivation) που περιγράφουν πράξεις επηρεασμένες από μια διαχωρίσιμη ακολουθία (Standage et al., 2003) με τους παράγοντες εξωτερική ρύθμιση (external regulation), ενδοβολική ρύθμιση (introjection) και ρύθμιση μέσω ταύτισης (identification) και γ) η απουσία κινήτρων-έλλειψη παρακίνησης (amotivation). Από τη μέχρι σήμερα εξέταση της βιβλιογραφίας, βρέθηκε ότι τα κίνητρα συμμετοχής έχουν εξεταστεί εκτεταμένα σε αθλητές στο εξωτερικό (π.χ., Duda, Olson, & Templin,

3 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ Newton & Duda, 1993 Weiss & Stevens, 1993 Marsh, 1994 Lerner, & Locke, 1995 Beauchamp, Halliwell, Fournier, & Koestner, 1996 Ommundsen & Pedersen, 1999 Van- Yperen, & Duda, 1999 Doganis, 2000 Hanrahan & Biddle, 2002 Martens & Weber, 2002). Επιπλέον, η διάδοση του Παραολυμπιακού αθλητισμού έδωσε το ερέθισμα σε ερευνητές να εξετάσουν τα κίνητρα και σε αθλητές με αναπηρία. Ειδικότερα, οι έρευνες των Brasile και συνεργατών (Brasile, 1988 Brasile & Hedrick, 1991 Brasile, Kleiber, & Harnisch, 1991) ήταν οι πρώτες που ανέδειξαν ότι οι αθλητές καλαθοσφαίρισης, με και χωρίς αναπηρία, έχουν περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές από τους αρτιμελείς αθλητές αναφορικά με τα κίνητρα τους για συμμετοχή στον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό. Αργότερα, οι ερευνητές που συνέχισαν τις μελέτες των Brasile και συνεργατών, εξέτασαν αθλητές της καλαθοσφαίρισης κυρίως με κινητικές αναπηρίες (White & Duda, 1993 Skordilis et al., 2001 Skordilis & Stavrou, 2005), αθλητές των Παραολυμπιακών Αγώνων γενικότερα (Page, O Connor, & Wayda, 2000) και αθλητές με νοητική καθυστέρηση (Zoerink & Wilson, 1995). Στη χώρα μας, αντίστοιχα, το ενδιαφέρον των ερευνητών στράφηκε μόλις την τελευταία δεκαετία προς την κατεύθυνση των κινήτρων σε αθλητές αποκλειστικά με κινητικές αναπηρίες (Skordilis et al., 2003 Skafida, 2002 Κοκαρίδας και συν., 2005). Στη συνέχεια, παρουσιάζονται ενδεικτικά τα ερευνητικά αποτελέσματα από την Ελλάδα και εξωτερικό. Οι White και Duda (1993) εξέτασαν τα κίνητρα συμμετοχής και τους λόγους για επιτυχία που καταγράφουν οι καλαθοσφαιριστές με κινητικές αναπηρίες από τον Καναδά, χρησιμοποιώντας το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (ΕΑΠΕρΕγ) καθώς και ερωτηματολόγιο με 21 προτάσεις που αξιολογεί τις πεποιθήσεις αναφορικά με την επιτυχία στον αθλητισμό. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχουν δύο κύριοι παράγοντες που περιγράφουν τα κίνητρα συμμετοχής και τις πεποιθήσεις των νεαρών αθλητών με αναπηρία για την επιτυχία. Ο πρώτος παράγοντας προσδιορίσθηκε με βάση τη σύνδεση της επιτυχίας των αθλητών με την προσπάθεια, την προπόνηση και κάποιους εξωτερικούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την επιτυχία αυτή. Ο δεύτερος παράγοντας προσδιορίσθηκε με βάση την πιθανή σύνδεση της επιτυχίας με τον προσανατολισμό στο εγώ, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να είναι συνδεδεμένος με απόψεις που συμπλέκουν την ικανότητα με την τύχη, την συγκυρία καθώς και το παράνομο πλεονέκτημα που μπορεί να αποκτήσει ένας αθλητής σε συνθήκες αγώνα. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι έφηβοι αθλητές με αναπηρία μπορεί να είναι προσανατολισμένοι στο έργο ή στο εγώ. Σε κάθε περίπτωση, οι προσανατολισμοί τους ανταποκρίνονται και στις πεποιθήσεις τους αναφορικά με την επιτυχία στον αθλητισμό, ενώ στο μέλλον είναι αναγκαία εκτενέστερη έρευνα, η οποία να αποτυπώνει τα κίνητρα των αθλητών με κινητικές αναπηρίες, τις διαφορές αναφορικά με το φύλο και τον τύπο της αναπηρίας, καθώς και να πραγματοποιείται σε μεγαλύτερο δείγμα αθλητών και αθλητριών για την καλύτερη δυνατή γενίκευση των αποτελεσμάτων. Οι Zoerink και Wilson (1995) χρησιμοποίησαν το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού (ΕΑΠ) στις ΗΠΑ για να εξετάσουν τις απόψεις αθλητών με νοητική καθυστέρηση σχετικά με την ανταγωνιστικότητα, την επιθυμία για νίκη και τον καθορισμό στόχων σε ομαδικά αθλήματα, καθώς και τις διαφορές αναφορικά με το φύλο των αθλητών με συναθλητές τους χωρίς αναπηρίες. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έδειξε ότι, ανεξάρτητα από την αναπηρία, οι νεαροί άντρες ήταν πιο ανταγωνιστικοί σε σχέση με τις γυναίκες συναθλήτριές τους. Άλλα ευρήματα της έρευνας ήταν τα εξής: α) οι άνδρες αθλητές με νοητική καθυστέρηση ήταν πιο ανταγωνιστικοί σε σχέση με τους αθλητές χωρίς αναπηρία, ενώ β) οι άντρες αθλητές χωρίς αναπηρία αντιλαμβάνονταν την νίκη ως πιο σημαντική συγκριτικά με τους συναθλητές τους με νοητική καθυστέρηση. Οι Page, O Connor και Peterson (2001) ανέφεραν ότι οι αθλητές με αναπηρία παρουσιάζουν διάφορα κίνητρα, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες για τους λόγους συμμετοχής των αθλητών αυτών στον αγωνιστικό αθλητισμό καθώς και για τους τρόπους 16

4 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ λήψης των σχετικών αποφάσεων. Οι ερευνητές εξέτασαν τους λόγους για τους οποίους περιορισμένος αριθμός κορυφαίων αθλητών με αναπηρία στις ΗΠΑ συμμετείχε στον αθλητισμό, χρησιμοποιώντας το ΕΑΠ με τις τρεις κλίμακες της ανταγωνιστικότητας, της κατάκτησης προσωπικών στόχων και της νίκης. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι η συμμετοχή παρείχε στους αθλητές αυτούς μια επιβεβαίωση ικανότητας, αφού θεωρούσαν τους εαυτούς τους σοβαρούς ανταγωνιστές, είχαν μια δημιουργική κοινωνική έξοδο, βελτίωναν τη φυσική τους κατάσταση και γενικότερα άμβλυναν τις επιπτώσεις της αναπηρίας στην καθημερινή τους ζωή. Οι Skordilis και συνεργάτες (2001) εξέτασαν τον προσανατολισμό και τους στόχους ενήλικων ανδρών και γυναικών αθλητών καλαθοσφαίρισης και μαραθωνίου δρόμου με κινητική αναπηρία στις ΗΠΑ. Η ανάλυση των ΕΑΠ και ΕΑΠΕρΕγ, έδειξε ότι οι άντρες είχαν υψηλότερη ανταγωνιστικότητα, ενώ οι γυναίκες υψηλότερους στόχους. Αντίθετα, δεν βρέθηκαν διαφορές μεταξύ των δυο φύλων στην προδιάθεση για νίκη. Οι καλαθοσφαιριστές είχαν υψηλότερη βαθμολογία στον προσανατολισμό νίκης, ενώ οι μαραθωνοδρόμοι είχαν υψηλότερη βαθμολογία στους στόχους. Αντίθετα, δεν υπήρχαν διαφορές μεταξύ των δύο αγωνισμάτων στην ανταγωνιστικότητα. Τέλος, αναφορικά με το ΕΑΠΕρΕγ, οι Skordilis και συν. (2001) δεν βρήκαν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Οι μαραθωνοδρόμοι είχαν υψηλότερη βαθμολογία στο Εγώ, ενώ καμιά διαφορά δεν σημειώθηκε ανάμεσα στους μπασκετμπολίστες και μαραθωνοδρόμους στον προσανατολισμό στο Έργο. Οι Skordilis και συν. (2003) εξέτασαν τους αθλητικούς προσανατολισμούς σε ικανοποιητικό αριθμό αρχαρίων, επαγγελματιών, και αθλητών καλαθοσφαίρισης με αναπηρία στην Ελλάδα. Η ανάλυση των απαντήσεων του EAΠ έδωσε σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις τρεις ομάδες, και η κατάκτηση νίκης ήταν ο παράγοντας που διαχώρισε σημαντικά τις τρεις ομάδες. Συγκεκριμένα, τις υψηλότερες τιμές είχαν οι επαγγελματίες αθλητές, ενώ ακολουθούσαν οι ερασιτέχνες και οι αθλητές με αναπηρία. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι οι αθλητές με κινητικές αναπηρίες και οι ερασιτέχνες αθλητές της καλαθοσφαίρισης είχαν αντίστοιχες απαντήσεις στους παράγοντες του ΕΑΠ και κατέληξαν ότι υπάρχει ανάγκη να επανεξεταστούν οι αθλητικοί προσανατολισμοί σε αθλητές της καλαθοσφαίρισης, ώστε να μπορούν να γενικευθούν τα αποτελέσματα με περισσότερη σιγουριά. Τέλος, οι Κοκαρίδας και συν. (2005) εξέτασαν τον αθλητικό προσανατολισμό και την αθλητική ταυτότητα σκοπευτών των Παραολυμπιακών αγώνων της Αθήνας. Στην έρευνα συμμετείχαν έμπειροι αθλητές σκοποβολής, με επίκτητη και εκ γενετής κινητική αναπηρία, από διαφορετικές εθνικές ομάδες των Παραολυμπιακών αγώνων. Τα αποτελέσματα του ΕΑΠ και του ερωτηματολογίου της αθλητικής ταυτότητας ανέδειξαν διαφορές στον προσανατολισμό στη νίκη με βάση την προπονητική ηλικία των συμμετεχόντων και την επίδραση της αναπηρίας στην προσωπική και κοινωνική ταυτότητα των αθλητών. Από τη μέχρι σήμερα εξέταση της βιβλιογραφίας, δεν βρέθηκαν έρευνες που να εξετάζουν τα κίνητρα αθλητών της ξιφασκίας, με και χωρίς κινητικές αναπηρίες. Επιπλέον, δεν βρέθηκαν μελέτες που να αξιολογούν τα κίνητρα αθλητών της ξιφασκίας με αναπηρία, με βάση τη θεωρία του αυτοπροσδιορισμού των Standage και συν. (2003). Ως εκ τούτου, η παρούσα έρευνα σχεδιάστηκε για να καλύψει το συγκεκριμένο κενό στη βιβλιογραφία μελετώντας τα κίνητρα Ελλήνων ενηλίκων αθλητών της ξιφασκίας με και χωρίς κινητικές αναπηρίες, χρησιμοποιώντας το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (ΕΑΠΕρΕγ Duda, 1989), το Ερωτηματολόγιο Αθλητικού Προσανατολισμού (ΕΑΠ Gill & Deeter, 1988) και την Κλίμακα Αθλητικής Παρακίνησης (ΚΑΠ Pelletier et al., 1995). Βασισμένοι στις έρευνες των Brasile και συνεργατών, δεν αναμένονταν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα κίνητρα συμμετοχής στον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό ανάμεσα σε Έλληνες αθλητές της ξιφασκίας, με και χωρίς κινητικές αναπηρίες. 17

5 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ ΜΕΘΟΔΟΣ Συμμετέχοντες Αθλητές με αναπηρία. Για τις ανάγκες της έρευνας συμμετείχε το σύνολο των ενηλίκων αθλητών της Εθνικής ομάδας ξιφασκίας με αναπηρία (n = 5). Από τους 5 αθλητές οι 4 ήταν άντρες και η 1 ήταν γυναίκα, που γυμνάζονταν 4.8 φορές την εβδομάδα (SD = 1.92), για 2.6 ώρες κάθε φορά (SD = 0.89). Οι αθλητές ήταν πτυχιούχοι λυκείου (n = 3), ΤΕΙ (n = 1), και ΑΕΙ (n = 1), με υψηλή αγωνιστική εμπειρία, αφού είχαν λάβει μέρος σε αγώνες υψηλού επιπέδου, όπως Παραολυμπιακοί αγώνες (n = 3) και Παγκόσμιοι αγώνες (n = 2), και με διακρίσεις που κυμαίνονταν από την πρώτη έως και τη 18η θέση. Τέλος, οι συμμετέχοντες αθλητές είχαν αποκλειστικά κινητική αναπηρία, που τους υποχρέωνε να συμμετέχουν στην ξιφασκία με αναπηρικό αμαξίδιο. Αθλητές χωρίς αναπηρία. Επιπλέον, αξιολογήθηκαν οι απαντήσεις 30 αθλητών της εθνικής ομάδας ξιφασκίας, χωρίς αναπηρία. Οι αθλητές χωρίζονταν σε άντρες (n = 17) και γυναίκες (n = 13), που γυμνάζονταν περίπου 5 φορές την εβδομάδα (Μ = 4.80, SD = 1.92), από 2.50 ώρες περίπου κάθε φορά (Μ = 2.60, SD = 0.89) και με αγωνιστική εμπειρία 8.50 χρόνια (Μ = 8.47, SD = 3.67). Οι αθλητές είχαν επίσης λάβει μέρος σε αγώνες υψηλού επιπέδου (Βαλκανικούς, Διεθνείς, Μεσογειακούς, Πανευρωπαϊκούς, Παγκόσμιους), με διακρίσεις που κυμαίνονταν από την πρώτη μέχρι και την 64 η θέση. Ερευνητικά Εργαλεία Για την εξέταση των κινήτρων των συμμετεχόντων αθλητών χρησιμοποιήθηκαν τα εξής ερευνητικά εργαλεία: (α) Ερωτηματολόγιο Αθλητικού Προσανατολισμού (ΕΑΠ Sport Orientation Scale Gill & Deeter, 1988), (β) Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (ΕΑΠΕρΕγ Task and Ego Orientation in Sport Questionnaire Duda, 1989) και (γ) Κλίμακα Αθλητικής Παρακίνησης (ΚΑΠ Sport Motivation Scale Pelletier et al., 1995). Το Ερωτηματολόγιο Αθλητικού Προσανατολισμού (ΕΑΠ) περιέχει 25 προτάσεις σχετικά με: α) την ανταγωνιστικότητα (13 προτάσεις) (competitiveness), β) τον προσανατολισμό στη νίκη (6 προτάσεις) (win orientation) και γ) τον προσανατολισμό στον στόχο (6 προτάσεις) (goal orientation). Οι συμμετέχοντες συμπληρώνουν το ερωτηματολόγιο με βάση τη πενταβάθμια κλίμακα Likert από 1 (συμφωνώ απόλυτα) μέχρι 5 (διαφωνώ απόλυτα). Οι απαντήσεις αφορούσαν τις προσωπικές τους εκτιμήσεις στο άθλημά τους. Η χαμηλότερη βαθμολογία αντιστοιχεί σε υψηλότερη ανταγωνιστικότητα, προδιάθεση για νίκη και κατάκτηση προσωπικών στόχων (π.χ., Είμαι ένας αποφασισμένος αγωνιστής). Σύμφωνα με τους Μαγγουρίτσα και συν. (2004), οι δείκτες εσωτερικής συνέπειας Crobach alpha ήταν.89,.84, και.86 για την ανταγωνιστικότητα, την προδιάθεση νίκης και την κατάκτηση προσωπικών στόχων, αντίστοιχα. Το Ερωτηματολόγιο Αγωνιστικού Προσανατολισμού στο Έργο και στο Εγώ (ΕΑΠΕρΕγ) αποτελείται απο13 προτάσεις σχετικά με την ικανοποίηση που λαμβάνουν οι αθλητές μέσα από τον: α) προσανατολισμό στο έργο (7 προτάσεις) (task orientation) και β) προσανατολισμό στο εγώ (6 προτάσεις) (ego orientation). Οι συμμετέχοντες συμπληρώνουν το ερωτηματολόγιο με βάση μία πενταβάθμια κλίμακα Likert από 1 (συμφωνώ απόλυτα) έως 5 (διαφωνώ απόλυτα), όπου η χαμηλότερη βαθμολογία αντιστοιχεί σε υψηλότερη προδιάθεση για ικανοποίηση μέσα από την επίτευξη των στόχων τους ή την επικράτηση έναντι των αντιπάλων τους (π.χ., Αισθάνομαι επιτυχημένος/η όταν είμαι ο/η μόνος/η που μπορεί να 18

6 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ εκτελέσει σωστά μια άσκηση). Οι Καρτερολιώτης και Σταύρου (1996α, 1996β) πιστοποίησαν την εσωτερική συνέπεια των δύο παραγόντων σε δείγμα Ελλήνων αθλητών, με συντελεστές Cronbach alpha.83 για τον προσανατολισμό στο έργο και.80 για τον προσανατολισμό στο εγώ, αντίστοιχα. Τέλος, η Κλίμακα Αθλητικής Παρακίνησης (ΚΑΠ) αποτελείται από 28 προτάσεις οι οποίες απαρτίζουν 7 παράγοντες που αξιολογούν τα εσωτερικά κίνητρα, τα εξωτερικά κίνητρα και την απουσία κινήτρων. Συγκεκριμένα, οι 28 προτάσεις ομαδοποιούνται σε: (α) τρεις παράγοντες εσωτερικών κινήτρων (4 προτάσεις για τη γνώση-knowledge, 4 προτάσεις για την επίτευξη-achievement, και 4 προτάσεις για τη διέγερση-stimulation), (β) τρεις παράγοντες εξωτερικών κινήτρων (4 προτάσεις για την αναγνώριση-identification, 4 προτάσεις για την ενδοβολική ρύθμιση-introjection και 4 προτάσεις για την αξιολόγηση των εξωτερικών παραγόντων-identification) και (γ) 4 προτάσεις που αξιολογούν την απουσία κινήτρων και την έλλειψη παρακίνησης (amotivation). Οι αθλητές/τριες απαντούν με βάση το πως αισθάνονται συνήθως όταν προπονούνται και συμμετέχουν σε 7βάθμια κλίμακα Likert, από 1 (διαφωνώ απόλυτα) μέχρι 7 (συμφωνώ απόλυτα) (π.χ., γιατί κάνεις αθλητισμό; Για την ευχαρίστηση που νοιώθω ζώντας συναρπαστικές εμπειρίες...). Υψηλότερη βαθμολογία αντιστοιχεί και σε υψηλότερα εσωτερικά, εξωτερικά κίνητρα ή έλλειψη παρακίνησης αντίστοιχα. Ο Doganis (2000) εξέτασε την αξιοπιστία του ερωτηματολόγιου σε Έλληνες αθλητές χωρίς αναπηρία και βρήκε συντελεστές Cronbach alpha που κυμαίνονταν από.64 έως.78. Διαδικασία Μέτρησης Αρχικά, η ερευνητική ομάδα του ΤΕΦΑΑ Αθηνών ήρθε σε επαφή με την αντίστοιχη Ομοσπονδία και ακολούθως με τους προπονητές της ξιφασκίας. Στη συνέχεια, έγινε επαφή με τους αθλητές με και χωρίς αναπηρία και επίσκεψη στους χώρους προπόνησης, όπου εξηγήθηκε ο σκοπός της παρούσας έρευνας. Οι αθλητές ήταν όλοι ενήλικοι και ανταποκρίθηκαν θετικά στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων και τη συμμετοχή τους στην έρευνα. Τέλος, ύστερα από σχετική συνεννόηση, η ερευνητική ομάδα επισκέφθηκε τους χώρους προπόνησης των αθλητών και χορήγησε τα ερωτηματολόγια αμέσως μετά τη λήξη της προπόνησης τους. Η χορήγηση και συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε με την παρουσία, την καθοδήγηση και την ευθύνη της ερευνητικής ομάδας, τα μέλη της οποίας παρείχαν συμβουλές και κατευθύνσεις-οδηγίες για την ορθή συμπλήρωση των ερωτηματολογίων στους αθλητές, όποτε αυτό χρειαζόταν. Στατιστική Ανάλυση Για τις ανάγκες της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το Στατιστικό Πακέτο των Κοινωνικών Επιστημών (Statistical Package for the Social Sciences-SPSS 13 Norusis, 1993). Οι στατιστικές αναλύσεις αφορούσαν την εξαγωγή των μέσων όρων και τυπικών αποκλίσεων των αθλητών της ξιφασκίας με και χωρίς αναπηρία, την πολυμεταβλητική ανάλυση διασποράς (MANOVA) (Tabachnick & Fiddell, 1998 Stevens, 2002), καθώς και μονομεταβλητικές post hoc αναλύσεις (Grimm, 1993) για την ανάδειξη των διαφορών στα κίνητρα συμμετοχής στον αθλητισμό μεταξύ αθλητών της ξιφασκίας με και χωρίς αναπηρία. Ως εξαρτημένες μεταβλητές της έρευνας ορίσθηκαν οι απαντήσεις των Ελλήνων αθλητών (α) στους δύο παράγοντες του ΕΑΠΕρΕγ (έργο & εγώ), (β) στους τρεις παράγοντες του ΕΑΠ (ανταγωνιστικότητα, νίκη & προσωπικοί στόχοι) και (γ) στους επτά παράγοντες του ΚΑΠ (γνώση, επίτευξη, διέγερση, εξωτερική ρύθμιση, ενδοβολική ρύθμιση, ρύθμιση μέσω 19

7 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ ταύτισης και απουσία κινήτρων-έλλειψη παρακίνησης). Ως ανεξάρτητη μεταβλητή ορίσθηκε η αναπηρία, με δύο επίπεδα (αθλητές με και χωρίς κινητικές αναπηρίες). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι αθλητές με και χωρίς κινητική αναπηρία απάντησαν στο ΕΑΠΕρΕγ, ΕΑΠ και ΚΑΠ (Πίνακας 1 και Γραφήματα 1, 2, 3). Πίνακας 1. Απαντήσεις των αθλητών της ξιφασκίας, με και χωρίς κινητικές αναπηρίες, στα ΕΑΠΕρΕγ, ΕΑΠ και ΚΑΠ Μεταβλητή ΜΟ ΤΑ Ν ΕΑΠ Ανταγωνιστικότητα Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Νίκη Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Στόχοι Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία ΚΑΠ Γνώση Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Επίτευξη Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Διέγερση Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Εξωτερική ρύθμιση Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Ενδοβολική ρύθμιση Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Ταύτιση Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Απουσία κινήτρων-παρακίνησης Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία ΕΑΠΕρΕγ Έργο Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Εγώ Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία

8 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Όσον αφορά στο ΚΑΠ, οι αθλητές με αναπηρία φάνηκε να είναι προσανατολισμένοι στο έργο και στη προσπάθεια με απαντήσεις που κυμαίνονταν από 1.00 έως Επιπλέον, φάνηκε να είναι ανταγωνιστικοί με τιμές που κυμαίνονταν από 1.00 έως 2.77 και λιγότερο προσανατολισμένοι στη νίκη με τιμές από 1.00 έως Αντίστοιχα, οι αθλητές χωρίς αναπηρία ήταν προσανατολισμένοι στο έργο και ανταγωνιστικοί και λιγότερο προσανατολισμένοι στη νίκη. Αναφορικά με το ΕΑΠΕρΕγ, οι αθλητές με αναπηρία ήταν προσανατολισμένοι στο Έργο και λιγότερο στην ικανοποίηση μέσα από την επιβολή και την επικράτηση-εγώ. Αντίστοιχα, οι αθλητές χωρίς αναπηρία ήταν και εκείνοι με τη σειρά τους προσανατολισμένοι περισσότερο στην προσπάθεια-έργο και λιγότερο στο Εγώ μέσα από τη συμμετοχή τους στον αθλητισμό. Τέλος, οι απαντήσεις στο ΚΑΠ έδειξαν υψηλά εσωτερικά κίνητρα για τους αθλητές με αναπηρία, χαμηλότερα εξωτερικά κίνητρα και χαμηλή τιμή στην έλλειψη παρακίνησηςαπουσία κινήτρων. Για τους αθλητές χωρίς αναπηρία, τα αποτελέσματα ήταν αντίστοιχα, με υψηλές τιμές στα εσωτερικά κίνητρα, χαμηλότερες στα εξωτερικά κίνητρα και ακόμα χαμηλότερες τιμές στην έλλειψη παρακίνησης-απουσία κινήτρων. 5 4 Με αναπηρία Χωρίς Αναπηρία Ανταγ/τα Νίκη Στόχοι Γράφημα 1. Απαντήσεις των αθλητών/ τριων της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία, στο ΕΑΠ 5 Με αναπηρία Χωρίς αναπηρία Έργο Εγώ Γράφημα 2. Απαντήσεις των αθλητών/ τριων της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία, στο ΕΑΠΕρΕγ 21

9 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ 7 6 Με αναπ ηρία Χωρίς αναπ ηρία Εσ/κα1 Εσ/κα2 Εσ/κα3 Εξ/κα1 Εξ/κα2 Εξ/κα3 Έλλειψη Εσ/κά1: Εσωτερικά κίνητρα 1 - Γνώση Εσ/κά2: Εσωτερικά κίνητρα 2 - Επίτευξη Εσ/κά3: Εσωτερικά κίνητρα 3 - Διέγερση Εξ/κά1: Εξωτερικά κίνητρα 1 - Εξωτερική ρύθμιση Εξ/κά2: Εξωτερικά κίνητρα 2 Ενδοβολική ρύθμιση Εξ/κά3: Εξωτερικά κίνητρα 3 Ρύθμιση μέσω ταύτισης Έλλειψη: Απουσία κινήτρων Έλλειψη παρακίνησης Γράφημα 3. Απαντήσεις των αθλητών/ τριων της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία, στο ΚΑΠ Επιπρόσθετα, με την πολυμεταβλητική ανάλυση διασποράς, αξιολογήθηκαν οι διαφορές ανάμεσα στους αθλητές με και χωρίς κινητική αναπηρία, στους παράγοντες των ΕΑΠΕρΕγ, ΕΑΠ και ΚΑΠ. Αναφορικά με το ΕΑΠΕρΕγ (Λ =.979, F = 0.345, p =.711, η 2 =.021) και το ΚΑΠ δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές και ως εκ τούτου δεν πραγματοποιήθηκαν οι post hoc στατιστικές αναλύσεις (Λ =.965, F = 0.379, p =.769, η 2 =.035). Σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες αθλητών βρέθηκαν ως προς τα εσωτερικά τους κίνητρα (ΚΑΠ) (Λ =.737, F = 3.679, p =.022, η 2 =.263) και οι post hoc μονομεταβλητικές αναλύσεις στη συνέχεια έδειξαν σημαντικές διαφορές στον παράγοντα γνώση (F = 3.056, p =.040, η 2 =.085). Η εξέταση των μέσων τιμών έδειξε ότι οι αθλητές με κινητική αναπηρία είχαν υψηλότερες τιμές, άρα και υψηλότερα κίνητρα να συμμετέχουν στον αθλητισμό για να αποκτούν γνώσεις και εμπειρίες, συγκριτικά με τους συναθλητές τους χωρίς αναπηρία. Αναφορικά με τα εξωτερικά κίνητρα (Λ =.971, F = 0.311, p =.817, η 2 =.029) και την απουσία κινήτρων-έλλειψη παρακίνησης (t = , p =.292) δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων αθλητών. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Για τις ανάγκες της έρευνας εξετάστηκαν τα κίνητρα αθλητών της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία. Συνολικά, αξιολογήθηκαν οι απαντήσεις στα ερωτηματολόγια των ΕΑΠΕρΕγ, ΕΑΠ και ΚΑΠ από 5 Έλληνες αθλητές/ τριες της Εθνικής Παραολυμπιακής ομάδας, και 30 αθλητές/ τριες χωρίς αναπηρία που αποτελούσαν μέλη της Εθνικής ομάδας ξιφασκίας της χώρας μας. Ο περιορισμένος αριθμός αθλητών με κινητικές αναπηρίες (n = 5) οδήγησε την ερευνητική ομάδα στην περιγραφική παρουσίαση των αποτελεσμάτων αρχικά και στη συνακόλουθη εξέταση των συγκριτικών τιμών μεταξύ των δύο ομάδων. 22

10 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Αξιολογώντας τις απαντήσεις, οι αθλητές με και χωρίς αναπηρία είχαν περισσότερες ομοιότητες, παρά διαφορές στις απαντήσεις τους, ενισχύοντας την θεωρητική υπόθεση όσον αφορά τους συγκεκριμένους παράγοντες. Φάνηκαν συνολικά περισσότερο προσανατολισμένοι στην προσπάθεια και στο έργο, στη βελτίωση δηλαδή μέσα από την καθημερινή προπόνηση στο αγώνισμα τους. Επιπλέον, ήταν λιγότερο ανταγωνιστικοί και λιγότερο προσανατολισμένοι για επιτυχία μέσα από τη νίκη και δεν επιζητούσαν τη διάκριση μέσα από την επικράτησή τους έναντι των αντιπάλων τους. Τέλος, και οι δύο ομάδες αθλητών είχαν υψηλότερα εσωτερικά παρά εξωτερικά κίνητρα για τη συμμετοχή τους. Διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες βρέθηκαν μόνο στον παράγοντα γνώση, όπου οι αθλητές με κινητική αναπηρία είχαν υψηλότερη παρακίνηση και ευχαρίστηση από την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων ή την εισδοχή νέων πληροφοριών μέσα από τη συμμετοχή τους στο αγώνισμα της ξιφασκίας, συγκριτικά με τους συναθλητές τους χωρίς αναπηρία. Σε σχέση με την εμφάνιση των κινήτρων, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας συμφωνούν με τους Brasile (1988), Brasile και Hedrick (1991) και Brasile και συν. (1991). Οι παραπάνω ερευνητές, αξιολογώντας τα κίνητρα σε καλαθοσφαιριστές με κινητικές αναπηρίες και συγκρίνοντας τις απαντήσεις τους με το γενικό πληθυσμό κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι αθλητές εμφανίζουν ομοιότητες μεταξύ τους, ανεξάρτητα από την παρουσία ή μη της αναπηρίας. Επίσης, οι Skordilis και συν. (2003) αξιολόγησαν τα κίνητρα σε 35 αθλητές με καρότσι και βρήκαν ότι το δείγμα τους με καλαθοσφαιριστές με κινητικές αναπηρίες σε καρότσι είχε υψηλά κίνητρα για επιτυχία μέσα από την βελτίωση και είχε αντίστοιχη ανταγωνιστικότητα με τους αθλητές της ξιφασκίας, που αξιολογήθηκαν στην παρούσα έρευνα. Οι Page και συν. (2001) διαπίστωσαν ότι κορυφαίοι αθλητές των Παραολυμπιακών αγώνων θεωρούσαν τους εαυτούς τους ιδιαίτερα ανταγωνιστικούς, η συμμετοχή τους παρείχε μια επιβεβαίωση ικανότητας, και είχαν μια δημιουργική κοινωνική διέξοδο. Ανάλογα ήταν τα συμπεράσματα της μελέτης των Skordilis και συν. (2001) οι οποίοι βρήκαν υψηλή ανταγωνιστικότητα και προδιάθεση για κατάκτηση στόχων σε μαραθωνοδρόμους και καλαθοσφαιριστές με κινητική αναπηρία, ενώ βρέθηκε χαμηλότερη προδιάθεση για νίκη και επικράτηση έναντι των αντιπάλων. Σε σχέση με τον αθλητικό προσανατολισμό, τα αποτελέσματα μας έρχονται σε αντίθεση με τα αντίστοιχα των Κοκαρίδα και συνεργατών (2005), οι οποίοι αξιολόγησαν 30 αθλητές σκοποβολής διαφόρων εθνικών ομάδων που συμμετείχαν στους Παραολυμπιακούς. Στα αποτελέσματά τους, οι Κοκαρίδας και συνεργάτες (2005) βρήκαν ότι οι αθλητές ήταν προσανατολισμένοι στη νίκη και λιγότερο ανταγωνιστικοί, ενώ δεν ήταν καθόλου προσανατολισμένοι ως προς το στόχο. Η παρούσα έρευνα αποτελεί την πρώτη προσπάθεια καταγραφής των κινήτρων συμμετοχής των αθλητών της Ελληνικής Παραολυμπιακής ομάδας της ξιφασκίας και σύγκρισης των απαντήσεών τους με τις αντίστοιχες των αθλητών Εθνικής ομάδας χωρίς αναπηρία. Η εξέταση των αποτελεσμάτων δεν ανέδειξε σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, γεγονός που δύναται να αποδοθεί στον περιορισμένο αριθμό των αθλητών με κινητική αναπηρία (n = 5), που αποτελούσαν όμως και το σύνολο των αθλητών της Παραολυμπιακής ομάδας. Ενδεχομένως, η εξάπλωση του αγωνίσματος και η συμπλήρωση της εθνικής ομάδας με μεγαλύτερο αριθμό αθλητών μελλοντικά να δώσει τη δυνατότητα άρσης του παραπάνω ερευνητικού περιορισμού και να αναδείξει σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων αθλητών. Σημαντικές διαφορές βρέθηκαν μόνο στον παράγοντα γνώσεις, που υπάγεται στα εσωτερικά κίνητρα των αθλητών του KAΠ. Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας μας όμως δεν ανέδειξε άλλες δημοσιευμένες μελέτες όπου χρησιμοποιείται το ΚΑΠ για την εξέταση των κινήτρων σε αθλητές με κινητικές αναπηρίες και ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα μας δεν μπορούσαν να συγκριθούν με αντίστοιχες έρευνες. Αντίθετα, για το ΕΑΠ και το ΕΑΠΕρΕγ υπάρχει πληθώρα ερευνών που έχουν στο παρελθόν αξιολογήσει τα κίνητρα αθλητών με και 23

11 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ χωρίς αναπηρία, παρέχοντας αντίστοιχους δείκτες εγκυρότητας και αξιοπιστίας. Άρα, στο μέλλον είναι χρήσιμο να αξιολογηθούν τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά του ΚΑΠ σε αθλητές με αναπηρία, προσδιορίζοντας συγκεκριμένους δείκτες εγκυρότητας και αξιοπιστίας, και επιτρέποντας την ασφαλέστερη χρήση του για την αξιολόγηση των κινήτρων σε αθλητές Παραολυμπιακών αγωνισμάτων. Τα υψηλά εσωτερικά κίνητρα που βρέθηκαν στην παρούσα έρευνα περιγράφουν την προδιάθεση των αθλητών να θεωρούν σαν πρόκληση την καθημερινή τους συμμετοχή στους αγώνες, περνώντας δημιουργικά το χρόνο τους στην προπόνηση και μαθαίνοντας καινούριες δεξιότητες καθημερινά (Brewer, 2009). Επιπλέον, η εσωτερική παρακίνηση είναι η κυρίαρχη που κρατάει σε εγρήγορση τους αθλητές που κάνουν υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό, παίρνοντας ενισχύσεις από την αξία που επενδύουν οι ίδιοι στην καθημερινή τους προσπάθεια, και όχι σε κάποια εξωτερική πηγή όπως οικονομικές απολαβές, δημοσιότητα, κοκ. Με βάση τα παραπάνω, τα αποτελέσματα μπορούν να θεωρηθούν ενθαρρυντικά για τους Έλληνες αθλητές της ξιφασκίας, με και χωρίς αναπηρία, που εσωτερικά παρακινούμενοι συμμετέχουν για τις γνώσεις εμπειρίες και θετικά συναισθήματα που τους παρέχει ο υψηλός αγωνιστικός αθλητισμός (Brewer, 2009). Επιπλέον, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας είναι ενδεικτικά και δεν μπορούν να γενικευθούν σε αθλητές με και χωρίς κινητική αναπηρία που συμμετέχουν σε διαφορετικά από την ξιφασκία αγωνίσματα, ή και σε αθλητές με μικρότερη αγωνιστική εμπειρία, που δεν είχαν διακρίσεις υψηλού επιπέδου στο παρελθόν. Επιπλέον, η αξιολόγηση των κινήτρων έγινε αποκλειστικά με ερωτηματολόγια, αμέσως μετά τη λήξη της προπόνησης των αθλητών, χωρίς, για παράδειγμα, χρήση άλλων κλιμάκων όπως το Perceptions of Success Questionnaire (Roberts & Ommundsen, 1996), που πιθανά να οδηγούσε σε διαφορετικά συμπεράσματα σχετικά με τη επίτευξη στόχων και την προσπάθεια επικράτησης έναντι των αντιπάλων τους. Συνολικά, στην παρούσα έρευνα φάνηκε ότι οι αθλητές της ξιφασκίας, με και χωρίς κινητικές αναπηρίες, μοιάζουν περισσότερο παρά διαφέρουν μεταξύ τους αναφορικά με τα κίνητρα τους για συμμετοχή στον αθλητισμό. Στο μέλλον, ενδιαφέρον θα είχε η εξέταση των κινήτρων σε αθλητές με κινητικές αναπηρίες από διαφορετικά αθλήματα και σύγκριση τους με αντίστοιχα δεδομένα συναθλητών τους χωρίς αναπηρία, ώστε να δημιουργηθεί μια ενιαία βάση δεδομένων που να περιγράφει συνολικά τους αθλητές αυτούς. Επιπλέον, θα μπορούσαν να εξεταστούν και αθλητές με διαφορετική αγωνιστική εμπειρία, όπως αθλητές που λαμβάνουν μέρος πρώτη φορά σε αγώνες ή/ και αθλητές υψηλού επιπέδου και να αξιολογηθούν οι διαφορές τους. Τέλος, θα ήταν αρκετά χρήσιμο για όλους τους εμπλεκόμενους με την αγωνιστική προετοιμασία των αθλητών με και χωρίς κινητικές αναπηρίες να κατανοήσουν τα κίνητρα που καθορίζουν την προετοιμασία και την υψηλή αγωνιστική τους απόδοση κατά τη διάρκεια της αθλητικής τους σταδιοδρομίας. Για τους προπονητές ιδιαίτερα, που έχουν σχεδόν αποκλειστικά την ευθύνη να παροτρύνουν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και των αγώνων τους αθλητές τους, είναι σημαντικό να υποστηρίζουν την υιοθέτηση της κατάλληλης στάσης και κινήτρων για να παραμείνουν στον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό μεγιστοποιώντας παράλληλα τις επιδόσεις τους. Στρατηγικές για την υιοθέτηση εσωτερικών κινήτρων, που βασίζονται στην δυνατότητα των αθλητών να αυτοκαθορίζουν τους στόχους τους όσο πιο ρεαλιστικά γίνεται, συμμετέχοντας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που τους αφορούν, ενισχύουν την προπονητική διαδικασία και τα θετικά συναισθήματα που βιώνουν οι αθλητές τους καθημερινά. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Beauchamp, H. P., Halliwell, W., Fournier, J., & Koestner, R. (1996). Effects of cognitivebehavioral psychological skills training on the motivation, preparation, and putting performance of novice golfers. The Sport Psychologist, 10(2)

12 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Brasile, F. M. (1988). Psychological factors that influence participation in wheelchair basketball. Palaestra, 4, Brasile, F. M., & Hedrick, B. N. (1991). A comparison of participation incentives between adult and youth wheelchair basketball players. Palaestra, 3, Brasile, F. M., Kleiber, D. A., & Harnisch, D. (1991). Analysis of participation incentives among athletes with and without disabilities. Therapeutic Recreation Journal, 1, Brewer, B. (2009). Sport psychology. Handbook of sports medicine and science. Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell. Deci, Ε. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York, NY: Plenum. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1991). A motivational approach to self: Integration in personality. In R. A. Dienstbier (Ed.), Nebraska Symposium on Motivation: Perspectives on Motivation (vol. 38, pp ). Lincoln, University of Nebraska. Doganis, G. (2000). Development of a Greek version of the Sport Motivation scale. Perceptual and Motor Skills, 90, Duda, J. (1989). The relationship between task and ego orientation and the perceived purpose of sport among male and female high school athletes. Journal of Sport & Exercise Psychology, 11, Duda, J. (1992). Motivation in sport settings: A goal perspective approach. In: G.C. Roberts GC (Ed.). Motivation in sport and exercise. Champaign, IL: Human Kinetics. Duda, J. Olson, L., & Templin, T. (1991). The relationship of task and ego orientation to sportsmanship attitudes and perceived legitimacy of aggressive acts. Research Quarterly for Exercise and Sport, 62, Gill, D., & Deeter, T. (1988). Development of the sport orientation questionnaire. Research Quarterly, 59, Grimm, L. G. (1993). Statistical applications for the behavioral sciences. New York, NY: John Wiley & Sons, Inc. Hanrahan, S., & Biddle, S. (2002). Measurement of achievement orientations: Psychometric measures, gender, and sport differences. European Journal of Sport Science, 2, Lerner, B. S., & Locke, E. A. (1995). The effects of goal setting, self-efficacy, competition, and personal traits on the performance of an endurance task. Journal of Sport and Exercise Psychology, 17, Καρτερολιώτης, Κ., & Σταύρου, Ν. (1996α). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα του ερωτηματολογίου αθλητικού προσανατολισμού. Πρακτικά 5 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ψυχολογικής Έρευνας, (σελ.75-76). Πάτρα: ΕΛΨΕ. Καρτερολιώτης, Κ., & Σταύρου, Ν. (1996β). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα του ερωτηματολογίου αθλητικού προσανατολισμού σε νεαρούς αθλητές. Περιλήψεις 3 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Καθηγητών Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού (σελ.38-39). Αθήνα, Ελλάδα. Κοκαρίδας, Δ., Νάτσης, Π., Μακρόπουλος, Κ., Χατζηγεωργιάδης, Α., & Καρπαθάκης, Ν. (2005). Ο αθλητικός προσανατολισμός και η αθλητική ταυτότητα σκοπευτών των Παραολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και στον Αθλητισμό, 3(1), Μαγγουρίτσα, Γ., Κοκαρίδας, Δ., Χασσάνδρα, Μ., Πέρκος, Σ., Τσάπατος, Σ., & Ντάβος, Α. (2004). Ο αθλητικός προσανατολισμός αθλητών καλαθοσφαίρισης σε καρότσι. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό, 2, Marsh, H. W. (1994). Sport motivation orientations: Beware of jingle-jangle fallacies. Journal of Sport and Exercise Psychology, 16,

13 Χ. ΤΣΟΛΑΚΗΣ, Ε. ΖΑΧΟΥ, Φ. ΣΚΑΦΙΔΑ, Φ. ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗ & Ε. ΣΚΟΡΔΙΛΗΣ Martens, P. M., & Webber, N. S. (2002). Psychometric properties of the sport motivation scale: An evaluation with college varsity athletes from U.S. Journal of Sport and Exercise Psychology, 24(3), Newton, M., & Duda, J. (1993). The relationship of task and ego orientation to performancecognitive content, affect and attribution in bowling. Journal of Sport Behavior, 16, Nicholls, J. G. (1984). Conceptions of ability and achievement motivation. In R. Ames & C. Ames (Eds.), Research on motivation in education: Vol. 1. Student motivation (pp ). New York, NY: Academic Press. Nicholls, J. G. (1989). The Competitive ethos and democratic education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Norusis, M. J. (1993). SPSS for Windows: Advanced Statistics. Release 6.0. Chicago, IL: SPSS. Ommundsen, Y., & Pedersen, B. H. (1999). The role of achievement goal orientation and perceived ability upon somatic and cognitive indices of sport competition trait anxiety. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 9, Page, S. J., O Connor, E. A., & Peterson, K. (2001). Leaving the disability ghetto: A qualitative study of factors underlying achievement motivation among athletes with disabilities. Journal of Sport and Social Issues, 25(1), Page, S. J., O Connor, E. A., & Wayda, V. K. (2000). Exploring competitive orientation in a group of athletes participating in the 1996 Paralympic trials. Perceptual and Motor Skills, 91, Pelletier, L. G., Fortier, M. S., Vallerand, R. J., Tuson, K. M., Briere, N. M., & Blais, M. R. (1995). Toward a new measure of intrinsic motivation, extrinsic motivation, and amotivation in sports: The Sport Motivation Scale (SMS). Journal of Sport and Exercise Psychology, 17, Roberts, G. C. (1992). Motivation in sport and exercise: Conceptual constrains and convergence. In G. C. Roberts (Ed.), Motivation in sport and exercise (pp. 3-29) Champaign, IL: Human Kinetics. Skafida, F. A. (2002). The psychological characteristics of the Greek elite athletes with physical disabilities. Unpublished Master s Thesis. National and Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece. Skordilis, E. K., Koutsouki, D., Asonitou, K., Evans, E., Jensen, B., & Wall. K. (2001). Sport orientation and goal perspectives of wheelchair athletes. Adapted Physical Activity Quarterly, 18(3), Skordilis, E. K., Gavriilidis, A., Charitou, S., & Asonitou, K. (2003). Comparison of sport achievement orientation of male professional, amateur and wheelchair basketball athletes. Perceptual and Motor Skills, 97, Skordilis, E. K., & Stavrou, N. (2005). Sport orientation model for wheelchair basketball athletes. Perceptual and Motor Skills, 100, Standage, M., Duda, J., & Ntoumanis, N. (2003). A model of contextual motivation in physical education: using constructs from self-determination and achievement goal theories to predict physical activity intentions. Journal of Educational Psychology, 95, Stevens, J. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences (3 rd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Tabachnick, B. G., & Fiddell, L. S. (1998). Using multivariate statistics (3 rd ed.). New York, NY: Harper Collins. 26

14 ΚΙΝΗΤΡΑ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Van-Yperen, N. W., & Duda, J. (1999). Goal orientations, beliefs about success, and performance improvement among young elite Dutch soccer players. Scandinavian Journal of medicine and Science in Sports, 9, Weiss, M. R., & Stevens, C. (1993). Motivation and attrition of female coaches: An application of social exchange theory. The Sport Psychologist, 7, White, S. A., & Duda, H. L. (1993). Dimensions of goals and beliefs among adolescent athletes with physical disabilities. Adapted Physical Activity Quarterly, 10, Zoerink, D. A., & Wilson, J. (1995). The competitive disposition: Views of athletes with mental retardation. Adapted Physical Activity Quarterly, 12,