ΘΔΧΡΙΔ ΜΑΘΗΗ ΤΜΠΔΡΙΦΟΡΙΜΟ

Transcript

1 ΘΔΧΡΙΔ ΜΑΘΗΗ ΤΜΠΔΡΙΦΟΡΙΜΟ Βαζηθή ζέζε αν µηα απψ ηηρ παιαηψηεπερ ζευπίερ πποζυπηθψηεηαρ, ο ζςµπεπηθοπηζµψρ µποπεί να αποδοζεί απσηθά ζηον Descartes, ο οποίορ εηζήγαγε ηεν έννοηα ηος επεζίζµαηορ θαη αποθάιεζε ηον άνζπυπο «µεσανή», εξαπηϊµενε απψ ηα εξυηεπηθά γεγονψηα θαη ηος οποίος ε τςσή είναη ηο θάνηαζµα ζηεν µεσανή. Αν θαη οη πεπηζζψηεπερ ζευπίερ ιεηηοςπγοων έυρ θάποηο βαζµψ µε ηεν ςπψζεζε ψηη οη άνζπυποη έσοςν θάποηος είδοςρ ειεωζεπε βοωιεζε θαη πυρ είναη εζηθά ζθεπηψµενερ ονηψηεηερ, ο ζςµπεπηθοπηζµψρ απνείηαη να δεσζεί ηηρ εζυηεπηθέρ δηεπγαζίερ ηος αηψµος. ηο µςαιψ ηος ζςµπεπηθοπηζηή, ο άνζπυπορ δεν είναη ηίποηα πεπηζζψηεπο, απψ έναν απιψ δηαµεζοιαβεηή µεηαξω ηερ ζςµπεπηθοπάρ θαη ηος πεπηβάιιονηορ. Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ δεµηοςπγήζεθε απψ ηον John B. Watson ζηηρ απσέρ ηος 20 ος αηϊνα θαη αποηειεί ηεν ππϊηε πποζπάζεηα ζσεµαηηζµοω µηαρ ζςνεποωρ ζευπίαρ µάζεζερ, ηοςιάσηζηον ζηεν ζωγσπονε Γςηηθή θοηνυνία. Γηάθοπερ παπαιιαγέρ πποέθςταν ηηρ επψµενερ δεθαεηίερ απψ ποιιοωρ επεςνεηέρ, ζςµπεπηιαµβανοµένυν ηυν Thorndike, Tolman, Guthrie, Hull, Skinner αιιά θαη απψ άιιοςρ. Απψ ηεν οπηηθή ηος ζςµπεπηθοπηζηή, πένηε ςποζέζεηρ ιαµβάνονηαη υρ οπζέρ: Δζηίαζε ζηεν ζςµπεπηθοπά, ε οποία µποπεί να παπαηεπεζεί ζε ανηίζεζε µε ηηρ εζυηεπηθέρ νοεηηθέρ δηαδηθαζίερ (ηηρ οποίερ ο Watson αποθαιοωζε «µαωπο θοςηί»). Δάν έσεη ππαγµαηοποηεζεί µάζεζε, ηψηε θάποηος είδοςρ εξυηεπηθή ζςµπεπηθοπά ζα παπαηεπεζεί. Ζ ζςµπεπηθοπά αςηή µποπεί να παπαηεπεζεί, να µειεηεζεί θαη να µεηπεζεί ανηηθεηµενηθά, δειαδή απψ πεπηζζψηεποςρ απψ έναν επεςνεηέρ ηαςηψσπονα. Γηα αςηψ ηο ιψγο, ο ζςµπεπηθοπηζµψρ είναη επίζερ γνυζηψρ υρ «τςσοιογία επεζίζµαηορ-απψθπηζερ» Σο πεπηβάιιον είναη ο δεµηοςπγψρ ηερ µάζεζερ θαη ηερ ζςµπεπηθοπάρ θαη ψση θάποηα ηδηαίηεπα σαπαθηεπηζηηθά Απσέρ ψπυρ ε ζσεηηθψηεηα θαη ε ενίζσςζε είναη βαζηθέρ γηα ηεν πεπηγπαθή ηερ δηαδηθαζίαρ ηερ µάζεζερ Δθηίµεζε ηυν ηθανοηήηυν ηυν µαζεηϊν γηα ηεν εξαθπίβυζε ηος ζεµείος ζηο οποίο ζα ππέπεη να ξεθηνήζοςν οη οδεγίερ Έµθαζε ζηεν ηειεηοποίεζε απσηθϊν βεµάηυν ππην να πποσυπήζοςµε ζε πηο ποιωπιοθα επίπεδα 1

2 Βαζηθά σαπαθηεπηζηηθά Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ επηθενηπϊνεηαη ζηον ηπψπο µε ηον οποίο ζσεµαηίδεηαη, ενδςναµϊνεηαη θαη δηαηεπείηαη ο ζςζσεηηζµψρ µεηαξω ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ απψθπηζερ. Γεν απαζσοιείηαη θαζψιος µε ηεν εξαθπίβυζε ηερ δοµήρ ηερ γνϊζερ ηος µαζεηή, αιιά οωηε θαη µε ηηρ δηανοεηηθέρ δηαδηθαζίερ πος αςηψρ σπεζηµοποηεί. Ο µαζεηήρ σαπαθηεπίδεηαη υρ ανηηδπαζηηθψρ ζε ζςνζήθερ ηος πεπηβάιιονηορ, δειαδή δεν αναιαµβάνεη ενεπγψ πψιο ζηεν δηεπεωνεζε ηος πεπηβάιιονηψρ ηος. Δπεηδή ε ζςµπεπηθοπά, ζωµθυνα µε ηοςρ ζςµπεπηθοπηζηέρ, είναη αποηέιεζµα ανηίδπαζερ ζε πεπηβαιιονηηθά επεζίζµαηα, µποπεί να ηποποποηεζεί µέζυ ηερ ζσεδίαζερ ηος θαηάιιειος πεπηβάιιονηορ. Οη άνζπυποη ανηηδποων µε ηον ίδηο ηπψπο ζε µηα δηαππωζµηζε πεπηβαιιονηηθϊν ζςνζεθϊν θαη γηα αςηψ είναη απαπαίηεηο να βποωµε ηηρ ζυζηέρ πεπηβαιιονηηθέρ ζςνζήθερ, γηα ηεν ππψθιεζε ηερ ζυζηήρ (επηζςµεηήρ) ανηίδπαζερ. Ζ µνήµε δεν απαζσοιεί ηςπηθά ηοςρ ζςµπεπηθοπηζηέρ. Αν θαη ε απψθηεζε «ζςνεζεηϊν» ζςδεηείηαη, δίνεηαη ιίγε ζεµαζία ζηο πυρ αςηέρ οη ζςνήζεηερ αποζεθεωονηαη ή αναθαιοωνηαη γηα µειιονηηθή σπήζε. Ζ ιήζε αποδίδεηαη ζηεν µε-σπήζε µηαρ απψθπηζερ µε ηο πέπαζµα ηος σπψνος. Ζ πεπηοδηθή επανάιετε θαη εξάζθεζε βοεζάεη ζηεν δηαηήπεζε ηερ εηοηµψηεηαρ ηος µαζεηή να ανηηδπάζεη. Ο ψπορ «µεηαθοπά γνϊζερ» αναθέπεηαη ζηεν εθαπµογή ηυν νεοαποθηεζένηυν γνϊζευν ζε θαηνοωπγηερ θαηαζηάζεηρ θαη µε νέοςρ ηπψποςρ, αιιά θαη ζηον ηπψπο µε ηον οποίο ε παιαηψηεπε γνϊζε επεπεάδεη ηεν µάζεζε. ηηρ ζςµπεπηθοπηθέρ ζευπίερ µάζεζερ, ε µεηαθοπά είναη αποηέιεζµα ηερ γενίθεςζερ. Καηαζηάζεηρ οη οποίερ πεπηιαµβάνοςν αποιωηυρ ίδηα ή παπψµοηα σαπαθηεπηζηηθά, επηηπέποςν ζηηρ ζςµπεπηθοπέρ να µεηαθέποςν ζηοησεία απψ ηεν µία θαηάζηαζε ζηεν άιιε. Γηα παπάδεηγµα, έναρ µαζεηήρ ο οποίορ έµαζε να αναγνυπίδεη θαη να θαηεγοπηοποηεί ηεν θηειηά, παποςζηάδεη µεηαθοπά γνϊζερ ψηαν θαηεγοπηοποηεί ηο ζθενδάµη σπεζηµοποηϊνηαρ ηεν ίδηα δηαδηθαζία. Οη οµοηψηεηερ µεηαξω ηερ θηειηάρ θαη ηος ζθενδαµηοω επηηπέποςν ζηο µαζεηή να εθαπµψζεη ηεν πποεγοωµενε εµπεηπία µάζεζερ ηερ θαηεγοπηοποίεζερ ηερ θηειηάρ, ζηεν δηαδηθαζία θαηεγοπηοποίεζερ ηος ζθενδαµηοω. Η ζςνεηζθοπά ζηεν εθπαίδεςζε Μηα βαζηθή ζςνεηζθοπά ηος ζςµπεπηθοπηζµοω ήηαν ε πεπηζζψηεπο ανζπϊπηνε πποζέγγηζε ζηεν εθπαίδεςζε. Γηαπηζηϊζεθε πυρ οη ανηαµοηβέρ πος αθοιοςζοων ηεν επηζςµεηή ζςµπεπηθοπά είναη πεπηζζψηεπο αποηειεζµαηηθέρ ζηεν αωξεζε ηερ επηζςµεηήρ ζςµπεπηθοπάρ, απψ ψηη ε ηηµυπία µεηά απψ µηα 2

3 ανεπηζωµεηε ζςµπεπηθοπά. Οη ζςµπεπηθοπηζηέρ πποζπαζοων να ζσεµαηίζοςν ζηπαηεγηθέρ, οη οποίερ είναη σπήζηµερ γηα ηεν δεµηοςπγία θαη ηεν ενδςνάµυζε ζςζσεηίζευν επεζίζµαηορ-απψθπηζερ θαη πεπηιαµβάνοςν ηεν σπήζε πιεποθοπηαθϊν εναςζµάηυν, εξάζθεζερ θαη ενίζσςζερ. Αςηέρ οη ζηπαηεγηθέρ έσοςν γενηθά αποδεησζεί αξηψπηζηερ θαη αποηειεζµαηηθέρ ζηεν δηεςθψιςνζε ηερ µάζεζερ πος πεπηιαµβάνεη δηαθπίζεηρ (ανάθιεζε γεγονψηυν), γενηθοποηήζεηρ (οπηζµψρ θαη αναπαπάζηαζε ηδεϊν), ζςζσεηίζεηρ (εθαπµογή επεξεγήζευν) θαη ηεν δεµηοςπγία αιςζίδυν (ε αςηψµαηε εθηέιεζε µηα ζςγθεθπηµένερ δηαδηθαζίαρ). Χζηψζο, γενηθά ζευπείηαη πυρ οη ζςµπεπηθοπηζηηθέρ απσέρ δεν µποποων να επεξεγήζοςν πιήπυρ ηεν απψθηεζε ανυηέπος επηπέδος ηθανοηήηυν ή αςηϊν πος απαηηοων βαζωηεπε επεξεπγαζία (ψπυρ ε ανάπηςξε µηαρ γιϊζζαρ, ε επίιςζε πποβιεµάηυν θαη ε θπηηηθή ζθέτε). Ποιιά απψ ηα βαζηθά ζςµπεπάζµαηα θαη σαπαθηεπηζηηθά ηος ζςµπεπηθοπηζµοω, βπίζθονηαη ενζυµαηυµένα ζηεν ζωγσπονε ζσεδίαζε δηδαθηηθϊν ππαθηηθϊν. Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ αποηέιεζε ηεν βάζε γηα ηεν ζσεδίαζε ποιιϊν απψ ηα απσηθά οπηηθοαθοςζηηθά µέζα θαη πποθάιεζε ηεν δεµηοςπγία ποιιϊν δηδαθηηθϊν ζηπαηεγηθϊν, ψπυρ οη µεσανέρ µάζεζερ ηος Skinner. Ο Skinner πίζηεςε πυρ ο απψιςηορ ζηψσορ ηερ εθπαίδεςζερ είναη ε µάζεζε ζηο άηοµο ζςµπεπηθοπϊν, οη οποίερ ζα εξαζθάιηδαν ηεν πποζυπηθή ηος επηβίυζε, θαζϊρ θαη ηεν επηβίυζε ηος ποιηηηζµοω θαη ηος είδοςρ. Ο πψιορ ηος δαζθάιος, ζωµθυνα µε αςηήν ηεν οπηηθή, είναη να παπέσεη ηο θαηάιιειο πεπηβάιιον, ηο οποίο πποθαιεί ηηρ επηζςµεηέρ ζςµπεπηθοπέρ θαη εθµεδενίδεη ηηρ ανεπηζωµεηερ. Πηο ζςγθεθπηµένα, οη ζςµπεπηθοπηζηηθέρ ζευπίερ πηζηεωοςν ψηη ε δοςιεηά ηος δαζθάιος /ζσεδηαζηή δηδαθηηθήρ είναη : να εξαθπηβϊζεη ποηα εναωζµαηα πποθαιοων επηζςµεηέρ αποθπίζεηρ να οπγανϊζεη θαηαζηάζεηρ εξάζθεζερ, ζηηρ οποίερ ε παπαθίνεζε ζα ζςνδέεηαη µε ηα επεζίζµαηα-ζηψσοςρ, ηα οποία απσηθά δεν έσοςν πποθαιοωµενε ηζσω, αιιά ηα οποία αναµένεηαη να πποθαιέζοςν ηηρ αποθπίζεηρ ζηο «θςζηθψ» πεπηβάιιον να δεµηοςπγήζεη ηηρ θαηάιιειερ πεπηβαιιονηηθέρ θαηαζηάζεηρ, ϊζηε οη µαζεηέρ να δίνοςν ηηρ ζυζηέρ αποθπίζεηρ θαηά ηεν παποςζία ηυν επεζηζµάηυν-ζηψσυν θαη να δέσονηαη ενίζσςζε γηα αςηέρ ηοςρ ηηρ αποθπίζεηρ 3

4 Κπηηηθή ηος ζςµπεπηθοπηζµού Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ έσεη ςποζηεί απθεηή θπηηηθή, ε οποία πεπηιαµβάνεη ηα εξήρ ζεµεία : Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ δεν δηθαηοιογεί ψια ηα είδε ηερ µάζεζερ, αθοω δεν αζσοιείηαη µε ηηρ ενέπγεηερ ηος µςαιοω Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ δεν εξεγεί ηεν αναγνϊπηζε νέυν γιυζζηθϊν ζσεδίυν απψ ηα παηδηά θαη γηα ηεν οποία δεν ςπάπσεη µεσανηζµψρ ενίζσςζερ Οη έπεςνερ έσοςν δείξεη πυρ ηα δϊα πποζαπµψδοςν ηα ενηζσςµένα ζσέδηα ζε θαηνοωπγηερ πιεποθοπίερ. Γηα παπάδεηγµα, ένα πονηίθη µποπεί να µεηαβάιιεη ηεν ζςµπεπηθοπά ηος γηα να ανηηδπάζεη ζε αιιαγέρ ζηεν δηαππωζµηζε ενψρ ιαβωπηνζος, ηον οποίο είσε µάζεη µέζυ ηερ ενίζσςζερ H έννοηα ηερ αµοηβήρ θαη ηερ ηηµυπίαρ είναη ςποθεηµενηθή θαη ειιοσεωεη έηζη ο θίνδςνορ ενίζσςζερ µε-επηζςµεηήρ ζςµπεπηθοπάρ H αγνψεζε ηερ ζσέζερ µεηαξω ηος δαζθάιος θαη ηος µαζεηή Τπάπσεη ο θίνδςνορ ο µαζεηήρ να ζςζσεηίζεη ηεν µάζεζε µε ηεν ανηαµοηβή (δειαδή, ο µαζεηήρ να ζςµµεηέσεη ζηεν εθπαηδεςηηθή δηαδηθαζία γηα ηεν ανηαµοηβή θαη ψση γηα ηεν απψθηεζε γνϊζερ) Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ µποπεί να δηαθπηζεί ζε ηπεηρ βαζηθέρ ηάζεηρ, ηψζο ηδεοιογηθά ψζο θαη σπονοιογηθά, ε θάζε µία απψ ηηρ οποίερ έσεη ηοςρ εθθπαζηέρ θαη ςποζηεπηθηέρ ηερ. 4

5 Κιαζηθόρ ζςµπεπηθοπηζµόρ Ο θιαζηθψρ ζςµπεπηθοπηζµψρ ή ζευπία ηερ θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ ή ζευπία ηερ θιαζηθήρ εξαπηεµένερ µάζεζερ, έσεη θωπηο εθθπαζηή ηον Ivan Pavlov, ο οποίορ ζευπείηαη ζήµεπα ψηη έζεζε ηα ζεµέιηα ηερ ζςµπεπηθοπηζηηθήρ τςσοιογίαρ (µαδί µε ηον Ρϊζο θςζηοιψγο Sechenov, αιιά θαη ηον C. Darwin). Η βηογπαθία ηος Pavlov Ο Ivan Petrovitch Pavlov γεννήζεθε ζηηρ 14 επηεµβπίος, ηο 1849 ζηο Ryazan. Ο παηέπαρ ηος ήηαν ηεπέαρ θαη γηα αςηψ ε απσηθή εθπαίδεςζε ηος Ivan ππαγµαηοποηήζεθε ζε εθθιεζηαζηηθψ ζσοιείο θαη απγψηεπα ζε ζεοιογηθά ζεµηνάπηα. ηεν ειηθία ηυν 21 σπψνυν (ηο 1870) ξεθίνεζε ηηρ ζποςδέρ ηος ζηεν θςζηοιογία θαη ζε άιιερ θςζηθέρ επηζηήµερ. Σο 1879 ηηρ οιοθιήπυζε ζηεν Ηαηπηθή θαη Υεηποςπγηθή αθαδεµία. Απψ εθεί, έιαβε µηα ςποηποθία πος ηος επέηπεπε να ζςνεσίζεη ηηρ ζποςδέρ θαη ηεν έπεςνά ηος, θαη ηο 1883 έιαβε ηο νηοθηοπά ηος γηα ηεν έπεςνα πάνυ ζηα νεωπα ηερ θαπδηάρ. Αςηή ε έπεςνα έδεηξε πυρ ςπήπσε µηα ανηαναθιαζηηθή δηάπζπυζε ζηεν ιεηηοςπγία ηερ θαπδηάρ θαη ηερ θςθιοθοπίαρ. Σο 1890, ο Pavlov ξεθίνεζε ηεν οπγάνυζε ηος ηµήµαηορ θςζηοιογίαρ θαη ηος ηνζηηηοωηος πεηπαµαηηθήρ ηαηπηθήρ. ςνέσηζε ηεν έπεςνά ηος γηα ηα επψµενα 45 σπψνηα µέσπη ηον ζάναηψ ηος. Σο 1903 παποςζίαζε µηα επγαζία ζηο Γηεζνέρ Ηαηπηθψ ςνέδπηο ζηεν Μαδπίηε πάνυ ζηεν «Πεηπαµαηηθή Φςζηοιογία θαη Φςσοπαζοιογία ηυν δϊυν». ε αςηήν ψπηζε ηεν εξαπηεµένε ανηαναθιαζηηθή ανηίδπαζε θαη άιια ανηαναθιαζηηθά, θαη έδεηξε πυρ ένα εξαπηεµένο ανηαναθιαζηηθψ µποπεί να ζευπεζεί ζαν µηα ζηοησεηϊδερ τςσοιογηθή θαη θςζηοιογηθή δηαδηθαζία. Ζ επγαζία ηος Pavlov ήηαν εξαηπεηηθή θαη µε ηοςρ µαζεηέρ ηος µειέηεζε ποιιέρ ψτεηρ ηυν ανηαναθιαζηηθϊν θαη άιιυν ζεµάηυν. Έιαβε ποιιά βπαβεία, ζςµπεπηιαµβανοµένος θαη ηος βπαβείος Νψµπει ηο 1904, αιιά θαη ηο 1912 ηος ηηµεηηθοω νηοθηοπά ηος πανεπηζηεµίος ηος Cambridge. Πέζανε ηον Φεβποςάπηο ηος 1936 ζε ειηθία 87 σπονϊν. 5

6 Η ζευπία ηος Pavlov Ο Pavlov επηθενηπϊζεθε ζηεν µειέηε ηυν ανηαναθιαζηηθϊν θαη δηεπεωνεζε ηο θαηά πψζο ηα ανηαναθιαζηηθά µποποων να ηποποποηεζοων µέζυ ηερ µάζεζερ. Δθάπµοζε ηα πεηπάµαηά ηος ζε ζθςιηά, πηζηεωονηαρ πυρ µποποωζε να ηοςρ πποζδϊζεη µηα νέα ζςµπεπηθοπά, µέζα απψ ηον ζσεµαηηζµψ µηα ζσέζερ εξάπηεζερ ανάµεζα ζηο άζσεηο εξαπηεµένο επέζηζµα (ένα θοςδοωνη) θαη ζηεν ανηίδπαζε (έθθπηζε ζάιηος), ε οποία πποθαιοωνηαν ζςνήζυρ απψ ένα θςζηθψ επέζηζµα ψπυρ ε πποζθοπά ηποθήρ. Σο 1927 ο Pavlov, ξεθίνεζε να δηεπεςνά ηεν µάζεζε µέζυ ηερ θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ. Απσηθά ηα ζθςιηά παπήγαγαν ζάιηο µψνο ψηαν έηπυγαν. Απγψηεπα, ο Pavlov παπαηήπεζε πυρ ηα ζθςιηά παπήγαγαν ζάιηο θαη ψηαν µεηέθεπε ηο θαγεηψ µέζα ζηο δυµάηηο. Αναπυηήζεθε γηαηί ζςνέβε αςηή ε αιιαγή. Ξεθίνεζε να πεηπαµαηίδεηαη µε δηάθοπα επεζίζµαηα, ψπυρ ηο να σηςπάεη ένα θοςδοωνη αθπηβϊρ ππην δϊζεη ηποθή ζηα ζθςιηά θαη ηειηθά θαηψπζυζε να θάνεη ηα ζθςιηά να εθθπίνοςν ζάιηο θαη µψνο ζηο άθοςζµα ηος θοςδοςνηοω. Ο Pavlov ανζπτυξε ςυγκεκριµζνθ ορολογία για να περιγράψει τα όςα ζβλεπε ςτα πειράµατά του. Έτςι, ζνα ανεξάρτθτο ερζκιςµα όπωσ θ τροφι, παράγει ζνα ενςτικτϊδεσ αντανακλαςτικό, όπωσ θ ζκκριςθ ςάλιου πριν το φαγθτό. Η ζκκριςθ του ςάλιου ονοµάςτθκε ανεξάρτθτθ αντανακλαςτικι αντίδραςθ, επειδι ο ςκφλοσ δεν τθν είχε διδαχκεί από κάπου αλλά παραγόταν αυτόµατα. Το κουδοφνι, ζνασ ουδζτεροσ ιχοσ για τον ςκφλο παλιότερα, ονοµάςτθκε άςχετο ι εξαρτθµζνο ερζκιςµα και θ ζκκριςθ ςάλιου τϊρα ονοµαηόταν εξαρτθµζνθ αντανακλαςτικι αντίδραςθ, εξαιτίασ τθσ ςχζςθσ εξάρτθςθσ που είχε ςχθµατιςτεί µεταξφ των δφο. Ο Pavlov δηαπίζηυζε επίζερ πυρ ψζο µηθπψηεπορ ήηαν ο σπψνορ µεηαξω ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ απψθπηζερ, ηψζο πηο γπήγοπα ζα µποποωζε να αναπηςσζεί µηα εξαπηεµένε ανηαναθιαζηηθή ανηίδπαζε. Αναθεπψηαν ζηεν σπονηθή πεπίοδο µεηαξω ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ απψθπηζερ υρ ζσεηηθψηεηα ηος επεζίζµαηορ. Μέζα απψ ηα πεηπάµαηά ηος, ο Pavlov, ανέπηςξε θάποηερ βαζηθέρ απσέρ οη οποίερ δηέποςν ηεν εξαπηεµένε ανηαναθιαζηηθή µάζεζε θαη είναη γνυζηέρ υρ νψµοη ηερ µάζεζερ. Οη θςπηψηεποη απψ αςηοωρ ηοςρ νψµοςρ είναη : Απψζβεζε: Αν ζηο ζθςιί παποςζηαδψηαν µψνο ηο εξαπηεµένο επέζηζµα (δειαδή ο ήσορ ηος θοςδοςνηοω) συπίρ, θαηά δηαζηήµαηα, να ενηζσωεηαη απψ ηεν παποςζίαζε ηος ανεξάπηεηος επεζίζµαηορ (δειαδή ηερ ηποθήρ), ηψηε παπαηεποωνηαν ψηη ε εξαπηεµένε ανηαναθιαζηηθή ανηίδπαζε (δειαδή ε έθθπηζε 6

7 ζάιηος) µεηυνψηαν θαη ήηαν πηζανή ε βαζµηαία εξαθάνηζή ηερ. Αςζψπµεηε ανάθαµτε: Ο Pavlov παπαηήπεζε πυρ ε εξαθάνηζε ηερ εξαπηεµένερ ανηαναθιαζηηθήρ ανηίδπαζερ δεν είναη οπηζηηθή, δηψηη µεηά απψ µηα πεπίοδο, ενδέσεηαη ε ίδηα ανηίδπαζε να εθδειυζεί θαη πάιη. Γενίθεςζε ηος επεζίζµαηορ: Σο ζθςιί µεηά ηεν απψθηεζε ηερ εξαπηεµένερ ανηαναθιαζηηθήρ µάζεζερ, µποποωζε να ανηηδπά µε ηον ίδηο ηπψπο (δειαδή µε ηεν έθθπηζε ζάιηος) ψση µψνο ζηον ήσο ηος θοςδοςνηοω, αιιά θαη ζε άιια παπψµοηα επεζίζµαηα (ψπυρ ζηο άναµµα ενψρ ιαµπηήπα). Γηάθπηζε ηος επεζίζµαηορ: ε θάποηερ πεπηπηϊζεηρ, ηο ζθςιί δεν ανηηδποωζε ζε παπεµθεπή επεζίζµαηα παπά µψνο ζηο επέζηζµα µε ηο οποίο είσε ζςνδεζεί ε µάζεζε (δειαδή ηον ήσο ηος θοςδοςνηοω). Σο ππψβιεµα µε ηεν ζευπία ηος Pavlov ήηαν πυρ αδςναηοωζε να ιάβεη ςπψτε ηεν ενεπγεηηθή θωζε ενψρ οπγανηζµοω θαη ηεν επίδπαζε πος µποπεί να έσεη αςηή ζηο πεπηβάιιον αιιά θαη ζε άιιοςρ οπγανηζµοωρ ζηο πεπηβάιιον. Έηζη, ποιιοί επεςνεηέρ δηαθϊνεζαν µε ηεν ζευπία ηος θαη παποςζίαζαν άιιερ επεξεγήζεηρ ηος θαηνοµένος ηερ µάζεζερ. 7

8 ςµπεπηθοπηζµόρ Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ ενδηαθέπεηαη θςπίυρ γηα ηεν ζςµπεπηθοπά πάπα γηα ηεν ζθέτε, ηο ζςναίζζεµα ή ηεν γνϊζε. Δπηθενηπϊνεηαη ζηα ζηοησεία ηερ ζςµπεπηθοπάρ πος είναη ανηηθεηµενηθά θαη µποποων να παπαηεπεζοων. ιερ οη ζςµπεπηθοπηζηηθέρ ζευπίερ πεπηιαµβάνοςν θάποηο είδορ µεσανηζµοω επεζίζµαηορ-ανηίδπαζερ, πος επεξεγεί ηεν δηαδηθαζία ηερ µάζεζερ. Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ πποέπσεηαη απψ ηεν έπεςνα ηος John B. Watson, ενψρ αµεπηθάνος τςσοιψγος. Ο Watson πίζηεςε πυρ ε τςσοιογία ζα έππεπε να αζσοιείηαη µψνο µε ηεν µειέηε ηερ ζςµπεπηθοπάρ θαη δεν ηον ενδηέθεπε θαζψιος ηο πνεωµα ή ε ανζπϊπηνε ζςνείδεζε. Σο ζευποωζε ποιω ζεµανηηθψ να µειεηάµε ηον άνζπυπο ανηηθεηµενηθά, ψπυρ µειεηάµε ηα δϊα. Ζ έπεςνα ηος Watson βαζίδεηαη ζηα πεηπάµαηα ηος Ivan Pavlov θαη ζηεν ζευπία ηερ θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ. ήµεπα, ο ζςµπεπηθοπηζµψρ ζσεηίδεηαη θςπίυρ µε ηο ψνοµα ηος B.F. Skinner, ο οποίορ δεµηοωπγεζε ηεν θήµε ηος µέζυ ηερ δοθηµήρ ηυν ζευπηϊν ηος Watson ζηο επγαζηήπηο. Ο Skinner οςζηαζηηθά απέππηπηε ηεν έµθαζε πος έδηνε ο Watson ζηα ανηαναθιαζηηθά θαη ζηεν ςποθαηάζηαζε. Ο Skinner πίζηεςε πυρ οη άνζπυποη ανηηδποων ζηο πεπηβάιιον ηοςρ, αιιά επηδποων θαη πάνυ ηος γηα να παπάγοςν ζςγθεθπηµένερ ζςνέπεηερ. Έηζη, ζςµµεηέσοςν ζε ένα βπψγσο ανάδπαζερ πος αποηειεί ζεµανηηθψ θοµµάηη ενψρ µεγαιωηεπος ζςζηήµαηορ. Ο Skinner ανέπηςξε ηεν ζευπία ηερ ζςνηειεζηηθή ςποθαηάζηαζερ, ζωµθυνα µε ηεν οποία δποωµε µε ηον ηπψπο πος δποωµε επεηδή αςηοω ηος είδοςρ ε ζςµπεπηθοπά είσε θάποηερ εςνοφθέρ ζςνέπεηερ ζηο παπειζψν. Βαζηθέρ Θέζεηρ Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ είναη «θςζηθψρ». Αςηψ ζεµαίνεη ψηη ο ςιηθψρ θψζµορ είναη ε απψιςηε ππαγµαηηθψηεηα θαη πυρ ηα πάνηα µποποων να εξεγεζοων µε βάζε ηοςρ θςζηθοωρ νψµοςρ. Ο άνζπυπορ δεν δηαζέηεη τςσή ή πνεωµα, παπά µψνο ένα µςαιψ ηο οποίο ανηηδπά ζε εξυηεπηθά επεζίζµαηα Κενηπηθψρ άξοναρ ηος ζςµπεπηθοπηζµοω είναη ψηη οη ζθέτεηρ, ηα ζςναηζζήµαηα θαη οη νοεηηθέρ δηαδηθαζίερ, δεν θαζοπίδοςν αςηά πος θάνοςµε. Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ βιέπεη ηεν ζςµπεπηθοπά ζαν αποηέιεζµα ηερ ςποθαηάζηαζερ. Οη άνζπυποη είναη βηοιογηθέρ µεσανέρ θαη δεν δποςν ζςνεηδεηά, αιιά ανηηδποων ζε επεζίζµαηα Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ δηδάζθεη ψηη δεν είµαζηε ςπψιογοη ηυν ππάξεϊν µαρ. Δάν είµαζηε απιέρ µεσανέρ, δίσυρ τςσή θαη πνεωµα, πος ανηηδποων ζε επεζίζµαηα θαη επηδποων ζηο πεπηβάιιον γηα ηεν ππαγµαηοποίεζε ζηψσυν, ηψηε ψηη θάνοςµε 8

9 είναη αναπψθεςθηο Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ είναη σεηπαγυγψρ. Γεν αναδεηά µψνο να θαηανοήζεη ηεν ανζπϊπηνε ζςµπεπηθοπά, αιιά να ηεν πποβιέτεη θαη να ηεν ειέγξεη. Απψ ηηρ ζευπίερ ηος, ο Skinner ανέπηςξε ηεν ηδέα ηερ «δηαµψπθυζερ». Μέζυ ηος ειέγσος ηυν ανηαµοηβϊν θαη ηυν ηηµυπηϊν, µποπείρ να δηαµοπθϊζεηρ ηεν ζςµπεπηθοπά ενψρ άιιος αηψµος. Άλλοι πολφ ςθµαντικοί ερευνθτζσ του ςυµπεριφοριςµοφ, ιταν ο Guthrie και ο Thorndike. Ο ζςµπεπηθοπηζµόρ ππην από ηον Skinner Οη παιηψηεπερ ζευπίερ ηος ζςµπεπηθοπηζµοω έσοςν ςποβαζµηζηεί, θαηέσονηαρ απιϊρ ηζηοπηθή ζεµαζία θαη ζευποωνηαη ζαν αποηςσεµένερ πποζπάζεηερ επεξήγεζερ ηερ δηαδηθαζίαρ ηερ µάζεζερ. Ζ αποηςσία δεν οθείιεηαη ηψζο ζηεν αναθπίβεηα ηος µεσανηζµοω επεζίζµαηορανηίδπαζερ, ψζο ζηεν ανεπάπθεηά ηος. Μποποων να σπεζηµοποηεζοων γηα ηεν επεξήγεζε θάποηυν ζςµπεπηθοπϊν, αιιά ε γενηθψηεηά ηοςρ είναη ηποµεπά πεπηοπηζµένε. Ο ζςµπεπηθοπηζµόρ ηος Skinner Ο Skinner είναη γνυζηψρ ζηεν ηζηοπία ηερ τςσοιογίαρ υρ µεγάιορ δεµηοςπγψρ ζςζηεµάηυν. Ίζυρ, ε ζποςδαηψηεπε ζςνεηζθοπά ηος να είναη ε πεπηγπαθή ηερ επίδπαζερ ηερ ενίζσςζερ ζηηρ αποθπίζεηρ θαη ε εθαπµογή ηυν αποηειεζµάηυν ηυν επεςνϊν ηος ηψζο ζε ξεσυπηζηά άηοµα, ψζο θαη ζε δηάθοπερ θοηνυνηθέρ οµάδερ. Θα αναθεπζοωµε ζε αςηψν θαη ηο έπγο ηος εθηενέζηεπα παπαθάηυ. John B. Watson εµανηηθόηεποη εθππόζυποη ηος ζςµπεπηθοπηζµού Η βηογπαθία ηος John B. Watson Ο John Broadus Watson γεννήζεθε ηο 1878 ζηο Greenville, ηερ νψηηαρ Carolina, ζηοςρ Emma θαη Pickens Watson. Πήπε ηο πηςσίο ηος απψ ηο πανεπηζηήµηο ηος Chicago θαη ηο 1903 έιαβε ηο νηοθηοπά ηος. Λίγο απγψηεπα, έγηνε αναπιεπυηήρ θαζεγεηήρ ζηο ηµήµα Φςσοιογίαρ ηος πανεπηζηεµίος John Hopkins. Έγπατε µηα επγαζία πάνυ ζηεν ζσέζε πος ςπάπσεη µεηαξω ηερ ζςµπεπηθοπάρ ηος ιεςθοω πονηηθοω θαη ηερ ανάπηςξερ ηος νεςπηθοω ζςζηήµαηορ. 9

10 ηα ππϊηα σπψνηα ηος 20 ος αηϊνα, ζηο πεδίο ηερ τςσοιογίαρ επηθπαηοωζε δηαθυνία ζηηρ απψτεηρ πος αθοποωζαν ηεν θωζε ηερ ζςνείδεζερ θαη ηυν µεζψδυν µειέηερ αςηήρ. Σο 1913 ζηο πανεπηζηήµηο Columbia, ο Watson έδυζε µηα δηάιεξε µε ηίηιο «Ζ τςσοιογία ψπυρ ηεν βιέπεη ο ζςµπεπηθοπηζηήρ». Πίζηεςε πυρ ηο ππψβιεµα ήηαν ε σπήζε απσαφθϊν µεζψδυν ψπυρ ε ενδοζθψπεζε, θαη ηο αθαηάιιειο ηος ζέµαηορ ηος ανηηθεηµένος. Ανηίζεηα, ππψηεηνε ηεν ηδέα µηαρ ανηηθεηµενηθήρ µειέηερ ηερ ζςµπεπηθοπάρ, ηεν οποία αποθάιεζε «ζςµπεπηθοπηζµψ». Έβιεπε ηεν τςσοιογία, υρ ηεν µειέηε ηυν ππάξευν ηυν ανζπϊπυν µε ηεν ηθανψηεηα να πποβιέπεη θαη να ειέγσεη ηηρ ππάξεηρ αςηέρ. Αςηή ε θαηνοωπγηα ηδέα έγηνε γνυζηή υρ ε ζευπία ηος ζςµπεπηθοπηζµοω. Ζ ζευπία ηος Watson γηα ηον ζςµπεπηθοπηζµψ ζευπήζεθε πηδοζπαζηηθή θαη έµεηνε γνυζηή γηα ηεν αθπαία ανηηπνεςµαηηθψηεηα ηερ, ηεν βαζηθή ςποβάζµηζε ηερ ζθέτερ ζηεν παπαγυγή αποθπίζευν θαη ηεν θάπυρ απιοφθή εξάπηεζή ηερ απψ ηηρ ςπψ ζςνζήθερ ανηηδπάζεηρ. ηηρ απσηθέρ ηος έπεςνερ, ο Watson σπεζηµοποίεζε δϊα υρ ςποθείµενα θαη ζηεν ζςνέσεηα µεηαπήδεζε ζηεν µειέηε ηερ ανζπϊπηνερ ζςµπεπηθοπάρ θαη ηυν ζςναηζζεµάηυν, ζηο πανεπηζηήµηο John Hopkins. Ήζειε να αναπηωξεη ηεσνηθέρ πος ζα ηος επέηπεπαν να ςποθαζηζηά θαη να ειέγσεη ηα ζςναηζζήµαηα ηυν ανζπυπίνυν ςποθεηµένυν. Θευποωζε ψηη ηα παηδηά έσοςν ηπεηρ βαζηθέρ ζςναηζζεµαηηθέρ ανηηδπάζεηρ : ηον θψβο, ηεν οπγή θαη ηεν αγάπε. Κάποηα ζηηγµή εγθαηέιεητε ηεν αθαδεµαφθή ηος θαπηέπα θαη έζηπετε ηο ενδηαθέπον ηος ζηον ηοµέα ηερ δηαθήµηζερ. Πέζανε ηο 1958 ζε ειηθία 80 σπονϊν. Η ζευπία ηος Watson Ο Watson ήηαν ο ππϊηορ πος σπεζηµοποίεζε ηον ψπο «ζςµπεπηθοπηζµψρ», ηο 1913 (Watson, 1913). Ο ζςµπεπηθοπηζµψρ ζευπεί πυρ ε ζςµπεπηθοπά µποπεί να παπαηεπεζεί θαη να ζςζσεηηζζεί µε άιια παπαηεπήζηµα γεγονψηα. Έηζη, ςπάπσοςν γεγονψηα πος πποεγοωνηαη αιιά θαη αθοιοςζοων ηεν ζςµπεπηθοπά. Ο ζθοπψρ ηος ζςµπεπηθοπηζµοω, είναη να εξεγήζεη ηεν ζσέζε µεηαξω ηυν επεζηζµάηυν, ηερ ζςµπεπηθοπάρ θαη ηυν ζςνεπεηϊν (ανηαµοηβή, ηηµυπία ή οςδεηεπψηεηα). Ζ ζευπία ηος Watson ενδηαθεπψηαν θςπίυρ γηα ηεν επίδπαζε ηυν επεζηζµάηυν. Ποιιέρ απψ ηηρ ηδέερ ηος πποήιζαν απψ ηα πεηπάµαηα πος έθανε ο Pavlov ζε δϊα θαη απψ ηεν ζευπία ηερ θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ. 10

11 Σα βαζηθά ζεµεία ηερ ζευπίαρ ηος Watson Ήηαν ανηίζεηορ µε ηηρ απψτεηρ πεπί τςσήρ θαη πνεωµαηορ Υπεζηµοποίεζε ηεν έννοηα ηερ ζσεηηθψηεηα γηα να επεξεγήζεη ηεν δηαδηθαζία ηερ µάζεζερ Θευποωζε ηο ζςναίζζεµα ζαν άιιο ένα παπάδεηγµα θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ Απέππηπηε ηεν ηδέα ηυν αηοµηθϊν δηαθοπϊν Θευποωζε πυρ οη ποιωπιοθερ ζςµπεπηθοπέρ πποέπσονηαν απψ ζςνδςαζµοωρ αναγνυπίζηµυν ανηαναθιαζηηθϊν Ήηαν ο θωπηορ ςποζηεπηθηήρ ηερ έννοηαρ ηερ «αναηποθήρ» θαη πίζηεςε πυρ ψιερ οη ανζπϊπηνερ δηαθοπέρ είναη αποηέιεζµα ηερ µάζεζερ Πίζηεςε πυρ ε εξάζθεζε ενηζσωεη ηεν µάζεζε Αν θαη ε ζευπία ηος Watson δεν θαηάθεπε να εξεγήζεη επαθπηβϊρ ηεν δηαδηθαζία ηεν ανζπϊπηνερ µάζεζερ, ε έπεςνά ηος ζευπείηαη πιέον πυρ αποηειεί ηα ππϊηα ζηάδηα ανάπηςξερ ηερ µαζεζηαθήρ επηζηήµερ. Edward L. Thorndike Η βηογπαθία ηος Thorndike Ο Edward Lee Thorndike, έναρ αµεπηθάνορ ππυηοπψπορ ζηεν ζςγθπηηηθή τςσοιογία, γεννήζεθε ζηον Lowell, ζηε Massachusetts, ηο 1874, ζηεν οηθογένεηα ενψρ µεζοδηζηή ηεπέα. Δνδηαθέπζεθε γηα ηο πεδίο ηερ τςσοιογίαρ µεηά απψ ηεν ανάγνυζε ηος «Απσέρ ηερ Φςσοιογίαρ», απψ ηον William James θαη αθοω αποθοίηεζε απψ ηο πανεπηζηήµηο Weslyan, µπήθε ζηο Harvard γηα να µειεηήζεη ςπψ ηον James. O Thorndike δεν οιοθιήπυζε ηεν εθπαίδεςζή ηος ζηο Harvard. Απγψηεπα, µεηαθέπζεθε ζηο πανεπηζηήµηο ηερ Columbia, ψπος θαη οιοθιήπυζε ηο Ph.D. ηος. Σο 1898, ηος απονεµήζεθε ηο νηοθηοπά πάνυ ζηεν επγαζία ηος «Ζ νοεµοζωνε ηυν δϊυν : Μηα πεηπαµαηηθή έπεςνα γηα ηηρ ζςζσεηηδψµενερ δηαδηθαζίερ ζηα δϊα», ζηεν οποία θαηέιεγε πυρ ε πεηπαµαηηθή πποζέγγηζε είναη ο µψνορ ηπψπορ γηα να θαηανοήζοςµε ηεν µάζεζε θαη δηαηωπυζε ηο δηάζεµο «νψµο ηερ επίδπαζερ». Μεηά ηεν αποθοίηεζε, ο Thorndike πέπαζε ένα σπψνο ζηο θοιέγηο γηα γςναίθερ ηος Case Western Reserve ζηο Cleveland ηος Ohio. Έπεηηα, έγηνε θαζεγεηήρ τςσοιογίαρ ζηο θοιέγηο θαζεγεηϊν ηος πανεπηζηεµίος ηερ 11

12 Columbia, µειεηϊνηαρ ηεν ανζπϊπηνε µάζεζε, εθπαίδεςζε θαη πνεςµαηηθή εξάζθεζε. Παπέµεηνε ζηο Columbia γηα ηο ςπψιοηπο ηερ θαπηέπαρ ηος. Ζ ππυηοποπηαθέρ έπεςνερ ηος Thorndike ζηα πεδία ηερ εθπαίδεςζερ ηυν δϊυν αιιά θαη ηυν ανζπϊπυν είναη απψ ηηρ πηο ζεµειηϊδεηρ ζηεν ηζηοπία ηερ τςσοιογίαρ. Σο 1912, αναγνυπίζηεθε γηα ηα επηηεωγµαηά ηος θαη τεθίζηεθε ππψεδπορ ηερ Αµεπηθάνηθερ Φςσοιογηθήρ Ένυζερ. Σο 1934, ε Αµεπηθάνηθε Ένυζε γηα ηεν Ππψοδο ηερ Δπηζηήµερ ηον τήθηζε υρ ηον µοναδηθψ θοηνυνηθψ επηζηήµονα γηα να εγεζεί αςηήρ ηερ οπγάνυζερ. Ο Thorndike βγήθε ζηεν ζωνηαξε ηο 1939, αιιά επγαδψηαν ενηαηηθά µέσπη ηο ζάναηψ ηος ηο Ζ δοςιεηά ηος αποηέιεζε ηεπάζηηα επηπποή ζηηρ έπεςνερ ηος B.F. Skinner. Ο Thorndike ήηαν ζωγσπονορ ηος Pavlov θαη ηος Watson. Δηζήγαγε ηεν έννοηα ηερ ενίζσςζερ, ηεν οποία ο Watson θαη ο Guthrie αγνψεζαν. Ζ έπεςνα ηος Thorndike δεν ιαµβάνεη ζςσνά ηεν πποζοσή πος ηερ αξίδεη, εξαηηίαρ ηος ψηη ποιιέρ πηςσέρ ηερ έσοςν ζσεηηζηεί µε ηον Skinner. Οη έπεςνερ ηος Thorndike ζςσνά αποθαιοωνηαη ζςζσεηηζµψρ ή ζευπία ηερ ζςνδεηηθψηεηαρ, εξαηηίαρ ηερ ηδέαρ ψηη δεζµοί µεηαξω επεζηζµάηυν θαη αποθπίζευν ιαµβάνοςν ηεν µοπθή νεςπυνηθϊν ζςνδέζευν. Ζ µάζεζε πεπηιαµβάνεη ηεν εγθαηάζηαζε ζςνδέζευν, ενϊ ε ιεζµονηά ηεν απεγθαηάζηαζε ζςνδέζευν. Ο Thorndike ήηαν ποιω παπαγυγηθψρ θαη έθανε έπεςνερ ζηα πεδία ηυν εθπαηδεςηηθϊν ππαθηηθϊν, ηερ ιεθηηθήρ ζςµπεπηθοπάρ, ηερ ζςγθπηηηθήρ τςσοιογίαρ, ηερ εξέηαζερ ηερ νοεµοζωνερ, ηος πποβιήµαηορ ηερ θςζηθήρ αναηποθήρ, ηερ µεηαθοπάρ γνϊζερ (ε ζευπία ηος πποηείνεη πυρ ε µεηαθοπά γνϊζερ εξαπηάηαη απψ ηεν παποςζία παπψµοηυν ζηοησείυν ζηεν απσηθή θαη ζηηρ νέερ µαζεζηαθέρ θαηαζηάζεηρ, δειαδή ε µεηαθοπά γνϊζερ είναη πάνηα ζςγθεθπηµένε θαη ψση γενηθή) θαη ηυν ποζοηηθϊν µεηπήζευν ζε ζςνδςαζµψ µε ηηρ ζευπίερ µάζεζερ. Η ζευπία ηος Thorndike Ζ µαζεζηαθή ζευπία ηος Thorndike αποηειεί ηεν απσηθή βάζε επεζίζµαηορ -απψθπηζερ πάνυ ζηεν οποία οηθοδοµήζεθε ε ζςµπεπηθοπηθή τςσοιογία. Ζ µεγαιωηεπε ζςνεηζθοπά ηος Thorndike ζηεν τςσοιογία, ήηαν ο νψµορ ηερ επίδπαζερ, ο οποίορ ιέεη πυρ οη αποθπίζεηρ πος ππαγµαηοποηοωνηαη αθπηβϊρ ππην απψ µηα επηζςµεηή θαηάζηαζε είναη πεπηζζψηεπο πηζανέρ να επαναιεθζοων, ενϊ ανηίζεηα οη αποθπίζεηρ πος ππαγµαηοποηοωνηαη ιίγο ππην απψ µηα δςζάπεζηε θαηάζηαζε είναη πεπηζζψηεπο πηζανέρ να µεν επαναιεθζοων. Μηα άιιε ζςνεηζθοπά ηος, ήηαν ε απψππητε ηερ νψεζερ πυρ ο άνζπυπορ είναη απιϊρ άιιο ένα δϊο µε ιογηθή. Πίζηεςε πυρ ε νοεµοζωνε ζα έππεπε να οπίδεηαη µψνο µέζα απψ ηεν ηθανψηεηα ηος οπγανηζµοω να δεµηοςπγεί ζςνδέζεηρ (ζςζσεηίζεηρ). 12

13 Κάποηοη επηπιέον νψµοη πος πποθωπηοςν απψ ηεν µαζεζηαθή ζευπία ηος Thorndike είναη οη εξήρ : Ποιιαπιή απψθπηζε: ζε θάζε θαηάζηαζε, έναρ οπγανηζµψρ µποπεί να ανηηδπάζεη µε δηάθοποςρ ηπψποςρ, εάν ε ππϊηε ανηίδπαζή ηος δεν ηον θέπεη απεςζείαρ ζε µηα πηο εςσάπηζηε θαηάζηαζε. Ζ επίιςζε πποβιεµάηυν ππαγµαηοποηείηαη µέζυ ηερ δοθηµήρ θαη ηος ιάζοςρ (trial and error). ηάζε ή Σάζε: αποηειεί ένα ηπψπο ζςµπεπηθοπάρ ή ανηίδπαζερ ζηον οποίο δείσνεη πποηίµεζε ο οπγανηζµψρ. Δίναη µοναδηθψρ γηα θάζε είδορ ή γηα θάζε οµάδα ζσεηηδψµενυν εηδϊν θαη µποπεί να θαζοπίδεηαη θοηνυνηθά θαη ποιηηηζµηθά ζηοςρ ανζπϊποςρ. Γηάθπηζε ηυν ζηοησείυν: ο Thorndike παπαηήπεζε πυρ ε ονηψηεηα πος µαζαίνεη µποπεί να θηιηπάπεη άζσεηερ πηςσέρ µηαρ θαηάζηαζερ θαη να ανηηδπά µψνο ζε ζεµανηηθά ζηοησεία ηερ. Ανηίδπαζε θαηά αναιογία: ζε ένα νέο πιαίζηο, ανηηδπάζεηρ απψ ένα ζσεηηδψµενο ή παπψµοηο πιαίζηο µποπεί να µεηαθεπζοων ζηο θαηνοωπγηο. ςσνά αςηψ αποθαιείηαη «ζευπία ηυν ψµοηυν ζηοησείυν». ςζσεηηδψµενε µεηαηψπηζε: είναη δςναηψν να µεηαηοπίζεηρ θάζε απψθπηζε απψ ηο ένα επέζηζµα ζηο άιιο Νψµορ ηερ εηοηµψηεηαρ: µηα ζεηπά απψ ανηηδπάζεηρ µποποων να αποηειέζοςν αιςζίδα γηα να ηθανοποηήζοςν θάποηο ζηψσο, γηαηί αιιηϊρ πποθαιεί ενψσιεζε ε παπεµπψδηζε ηερ εθπιήπυζήρ ηος Νψµορ ηερ εξάζθεζερ: οη ζςνδέζεηρ επεζηζµάηυν θαη αποθπίζευν δςναµϊνοςν µέζυ ηερ εξάζθεζερ Ζ νοεµοζωνε αποηειεί ζςνάπηεζε ηος απηζµοω ηυν ζςνδέζευν πος δεµηοςπγήζεθαν Ζ µεηαθοπά γνϊζερ ππαγµαηοποηείηαη εξαηηίαρ πποεγοωµενυν θαηαζηάζευν πος έσοςν ανηηµεηυπηζηεί Κάποηερ µεηέπεηηα έννοηερ πος εηζήσζεθαν ζηε ζευπία ηος Thorndike ηψζο απψ ηον ίδηο ψζο θαη απψ άιιοςρ µειεηεηέρ είναη: Ηδηοθηεζία: Οη ζςνδέζεηρ δεµηοςπγοωνηαη πηο εωθοια εάν ηο άηοµο θαηανοήζεη πυρ ηο επέζηζµα θαη ε ανηίδπαζε πεγαίνοςν µαδί (απσέρ Gestalt) Ποιηθψηεηα: Οη ζςνδέζεηρ ενηζσωονηαη πηο εωθοια ππορ ηεν απσηθή θαηεωζςνζε ζηεν οποία δεµηοςπγήζεθαν παπά ππορ ηεν ανηίζεηε Δωπορ επίδπαζερ: Ζ ενίζσςζε δεν επεπεάδεη µψνο ηεν ζωνδεζε πος ηεν πποθάιεζε, αιιά επεπεάδεη θαη πποζυπηνά ηηρ γεηηονηθέρ ζςνδέζεηρ 13

14 Ο Thorndike ήζειε ε ζευπία ηος να είναη µηα γενηθή ζευπία µάζεζερ γηα ηοςρ ανζπϊποςρ θαη ηα δϊα. Σον ενδηέθεπε ε εθαπµογή ηερ ζηεν εθµάζεζε µαζεµαηηθϊν (Thorndike, 1922), οπζογπαθίαρ θαη ανάγνυζερ (Thorndike, 1921), µέηπεζερ ηερ νοεµοζωνερ (Thorndike et al., 1927) θαη εθπαίδεςζερ ηυν ενειίθυν (Thorndike et al., 1928). Ο Thorndike έδυζε µεγάιε έµθαζε ζηηρ ζςνέπεηερ ηυν ζςµπεπηθοπϊν, πποζδίδονηάρ ηοςρ ηεν ηδηψηεηα ηος θαζοπηζηή ηος ηη µαζαίνεηαη θαη ηη ψση. Δπηπιέον, εηζήγαγε ηηρ µειέηερ ηυν δϊυν γηα ηεν ηθανοποίεζε πποβιέτευν πος έθανε απψ ηεν ζευπία ηος. Αθψµε, ήηαν ο ππϊηορ πος εθάπµοζε τςσοιογηθέρ απσέρ ζηεν δηαδηθαζία ηερ δηδαζθαιίαρ. Ο Hull δέσζεθε ηεν άποτε ηος Thorndike ψηη οη ζςνδέζεηρ δεµηοςπγοωνηαν µεηαξω ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ απψθπηζερ θαη ψση µεηαξω ηερ ανηαµοηβήρ θαη ηερ απψθπηζερ. Αςηψ αποηέιεζε θαη ηον θενηπηθψ άξονα ηερ ζευπίαρ ηος Hull. Παπάδεηγµα εθαπµογήρ ηερ ζευπίαρ ηος Thorndike Σο θιαζηθψ παπάδεηγµα ηερ ζευπίαρ επεζίζµαηορ-απψθπηζερ ηος Thorndike είναη µηα γάηα πος µαζαίνεη να δπαπεηεωεη απψ ένα θοςηί, πηέδονηαρ ένα µοσιψ πος βπίζθεηαη ζηο εζυηεπηθψ ηος θοςηηοω. Μεηά απψ απθεηή ζςµπεπηθοπά δοθηµήρ θαη ιάζοςρ, ε γάηα µαζαίνεη να ζςζσεηίδεη ηο πάηεµα ηος µοσιοω (επέζηζµα) µε ηο άνοηγµα ηος θοςηηοω (απψθπηζε). Αςηή ε ζωνδεζε Δ-Α δεµηοςπγείηαη δηψηη έσεη ζαν αποηέιεζµα µηα ηθανοποηεηηθή θαηάζηαζε (ηεν απψδπαζε απψ ηο θοςηί). Ο νψµορ ηερ εξάζθεζερ θαζοπίδεη ψηη ε ζωνδεζε ππαγµαηοποηήζεθε δηψηη ηο δεςγάπυµα Δ-Α ζςνέβε ποιιέρ θοπέρ (νψµορ ηερ επίδπαζερ), ανηαµείθζεθε (νψµορ ηερ επίδπαζερ) θαη ζσεµάηηζε µηα αθοιοςζία ανηηδπάζευν (νψµορ ηερ εηοηµψηεηαρ). Edwin Guthrie Η βηογπαθία ηος Guthrie Ο Guthrie γεννήζεθε ηο 1886, πήπε ηο Ph.D. ηος απψ ηο πανεπηζηήµηο ηερ Pennsylvania ηο 1912 θαη πέπαζε ηεν αθαδεµαφθή ηος θαπηέπα ζηο πανεπηζηήµηο ηερ Washington. Πέζανε ηο 1959 ζε ειηθία 73 σπονϊν. Η ζευπία ηος Guthrie πυρ θαη ο Watson, έηζη θαη ο Guthrie απαζσοιοωνηαν απθεηά µε ηεν ανηηθεηµενηθψηεηα θαη ηα παπαηεπίζηµα ζηοησεία ηερ ζςµπεπηθοπάρ. Ζ ζςνεηζθοπά ηος µποπεί να ζςµπηςσζεί ζε ένα βαζηθψ νψµο ο οποίορ ιέεη πυρ : ηο 14

15 επέζηζµα ή ο ζςνδςαζµψρ επεζηζµάηυν πος πποθάιεζε µηα ανηίδπαζε ζα οδεγήζεη ζηεν ίδηα ανηίδπαζε εάν επαναιεθζεί. Πίζηεςε, πυρ ο δεζµψρ µεηαξω ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ απψθπηζερ εγθαζηζηψηαν ηεν ππϊηε θοπά ή θαζψιος, θαη πυρ οη επαναιήτεηρ δεν ενηζσωοςν αιιά οωηε αποδςναµϊνοςν ηεν ζωνδεζε. Χζηψζο, επεηδή θάζε ππψηςπο επεζίζµαηορ είναη ειάσηζηα δηαθοπεηηθψ, ποιιέρ επαναιήτεηρ απαηηοωνηαη γηα ηεν παπαγυγή µηαρ γενηθήρ ανηίδπαζερ. Μία ενδηαθέποςζα απσή πος πποθωπηεη απψ ηεν ηοποζέηεζε αςηή ονοµάδεηαη «postremity» θαη αναθέπεη πυρ πάνηα µαζαίνοςµε ηο ηειεςηαίο ππάγµα πος θάνοςµε ζαν ανηίδπαζε ζε ζςγθεθπηµένο επέζηζµα. Ζ ζευπία ηος Guthrie πποηείνεη πυρ ε ιεζµονηά είναη αποηέιεζµα παπαζίηυνεµπιοθήρ, παπά ηος πεπάζµαηορ ηος σπψνος, θαζϊρ ηα επεζίζµαηα ζσεηίδονηαη µε θαηνοωπγηερ ανηηδπάζεηρ. Δπηπιέον, οη ζςνζήθερ παπαγυγήρ πποεγοωµενυν ανηηδπάζευν µποποων να ηποποποηεζοων εάν ζςζσεηηζηοων µε αποηπεπηηθέρ ανηηδπάζεηρ ψπυρ ο θψβορ ή ε θοωπαζε. Ο πψιορ ηυν θηνήηπυν είναη να δεµηοςπγήζεη µηα θαηάζηαζε αθωπνηζερ θαη δπαζηεπηψηεηαρ, ε οποία ζα παπάγεη ανηηδπάζεηρ οη οποίερ µποποων να ςποθαηαζηαζοων. Ο Guthrie αναθεπψηαν ζηοςρ δεζµοωρ επεζηζµάηυν θαη αποθπίζευν υρ «ζςνήζεηερ». Σο βαζηθψηεπο µεηονέθηεµα ηερ ζευπίαρ ηος, είναη πυρ δεν επεξεγεί γηαηί απσηθά εθηειοωνηαη θάποηερ ζςγθεθπηµένερ ζςµπεπηθοπέρ. Ο Guthrie ήζειε ε ζευπία ηος να αποηειέζεη µηα γενηθή ζευπία µάζεζερ, αν θαη ε πεπηζζψηεπε έπεςνα πος έθανε γηα να ςποζηεπίξεη ηεν ζευπία ηος έγηνε µε δϊα. Σέιορ, ο Guthrie πποζπάζεζε να εθαπµψζεη ηεν γενηθή εηθψνα ηερ ζευπίαρ ηος ζε άηοµα µε δηαηαπασέρ πποζυπηθψηεηαρ. Βαζηθά ζηοησεία ηερ ζευπίαρ ηος Guthrie Σα βαζηθά ζηοησεία ηερ ζευπίαρ ηος Guthrie ή αιιηϊρ ηερ ζευπίαρ ηερ µάζεζερ µε µία δοθηµή είναη οη εξήρ: Υπεζηµοποίεζε ζσεηηθψηεηα γηα να επεξεγήζεη ηεν δηαδηθαζία ηερ µάζεζερ Ζ ζευπία ηος δεν επεξεγεί ηο γηαηί µεπηθέρ θοπέρ οη άνζπυποη δποςν δηαθοπεηηθά ζε ίδηερ θαηαζηάζεηρ Πίζηεςε πυρ ηα επεζίζµαηα θαη οη ανηηδπάζεηρ επεπεάδοςν ζςγθεθπηµένα αηζζεηεπηαθάµεσανηθά ππψηςπα, δειαδή αςηψ πος µαζαίνεηαη είναη οη θηνήζεηρ θαη ψση οη ζςµπεπηθοπέρ Διασηζηοποίεζε ηεν ζεµαζία ηερ ενίζσςζερ, επεηδή ζςµβαίνεη µεηά απψ ηεν εζυηεπηθή ζςζσέηηζε ηος επεζίζµαηορ θαη ηερ ανηίδπαζερ 15

16 Πίζηεςε πυρ µηα ζςνήζεηα µποπεί να ανηηθαηαζηαζεί απψ µηα πεπηζζψηεπο επηζςµεηή ζςνήζεηα Ζ παιηά ζςνήζεηα δεν ξεσνηέηαη, αιιά ανηηθαζίζηαηαη, ϊζηε ε θαηνοωπγηα ανηίδπαζε να ππαγµαηοποηείηαη ζηο µέιιον Γηαηωπυζε ηπεηρ µεζψδοςρ ανηηθαηάζηαζερ µηαρ παιηάρ (ανεπηζωµεηερ) ζςνήζεηαρ µε µηα θαηνοωπγηα : Μέζοδορ εξάνηιεζερ: µεηά απψ πιήζορ επαναιήτευν ηο δϊο θοςπάδεηαη ηψζο πος δεν µποπεί πιέον να παπάγεη ηεν παιηά απψθπηζε θαη έηζη ζα εθαπµοζηεί µηα θαηνοωπγηα ανηίδπαζε ή ηο δϊο δεν ζα ανηηδπά Μέζοδορ θαηυθιίος: απσηθά εηζάγοςµε µηα ήπηα µοπθή ηος επεζίζµαηορ (θάηυ απψ ηο επίπεδο ηος θαηυθιίος). ηαδηαθά αςξάνοςµε ηεν ηζσω ηος επεζίζµαηορ, µέσπη να είναη ανεσηψ ηο πιήπερ επέζηζµα θαη συπίρ να παπάγεηαη ε ανεπηζωµεηε ζςµπεπηθοπά Μέζοδορ ηυν αζςµβίβαζηυν επεζηζµάηυν: ηοποζέηεζε ηος δϊος ζε µηα θαηάζηαζε ζηεν οποία δεν µποπεί να παπάγεη ηεν ανεπηζωµεηε ζςµπεπηθοπά ψηαν ηος παποςζηάδεηαη ηο επέζηζµα Παπάδεηγµα εθαπµογήρ ηερ ζευπίαρ ηος Guthrie Σο θιαζηθψ πεηπαµαηηθψ παπάδεηγµα γηα ηεν ζευπία ηος Guthrie πεπηειάµβανε γάηερ οη οποίερ µάζαηναν να δπαπεηεωοςν απψ ένα γςάιηνο θοςηί (Guthrie & Horton, 1946). Ο Guthrie σπεζηµοποίεζε ένα γςάιηνο θοςηί, δηψηη ηος επέηπεπε να θυηογπαθίδεη ηηρ θηνήζεηρ ηυν γαηϊν. Αςηέρ οη θυηογπαθίερ έδεησναν πυρ οη γάηερ µάζαηναν να επαναιαµβάνοςν ηεν ίδηα αθοιοςζία θηνήζευν, ε οποία ζςζσεηηδψηαν µε ηεν επεπσψµενε απψδπαζε απψ ηο θοςηί. Ζ βειηίυζε ππαγµαηοποηείηαη επεηδή άζσεηερ θηνήζεηρ ξεσνηοωνηαη ή δεν πεπηιαµβάνονηαη ζηηρ αθοιοςζηαθέρ ζςζσεηίζεηρ. Βαζηθέρ απσέρ ηερ ζευπίαρ ηος Guthrie Γηα να ππαγµαηοποηεζεί ςποθαηάζηαζε, ο οπγανηζµψρ ππέπεη να ανηηδπά ενεπγά (δειαδή να θάνεη ππάγµαηα) Δπεηδή ε µάζεζε πεπηιαµβάνεη ηεν ςποθαηάζηαζε ζςγθεθπηµένυν θηνήζευν, οη οδεγίερ ππέπεη να είναη ζςγθεθπηµένερ θαη απιοφθέρ Ζ έθζεζε ζε ποιιέρ παπαιιαγέρ ηυν επεζηζµάηυν είναη επηζςµεηή γηα ηεν παπαγυγή µηαρ γενηθοποηεµένερ ανηίδπαζερ Ζ ηειεςηαία απψθπηζε ζε µηα µαζεζηαθή θαηάζηαζε ζα ππέπεη να είναη ε ζυζηή, δηψηη ζα είναη αςηή ε οποία ζα ζςζσεηηζηεί 16

17 B. F. Skinner Η βηογπαθία ηος Skinner O Burrhus Frederic Skinner γεννήζεθε 20 Μαπηίος ηος 1904 ζηεν Susquehanna ηερ Pennsylvania. O Skinner πήπε ηο πηςσίο ζηεν αγγιηθή θηιοιογία απψ ηο θοιέγηο Hamilton, ζηεν Νέα Τψπθε. Μεηά απψ απθεηά ηαξίδηα, αποθάζηζε να επηζηπέτεη ζηεν ζσοιή ηος θαη πήπε ηο µάζηεπ ζηεν τςσοιογία ηο 1930 θαη ηο νηοθηοπά ηος ηο 1931 θαη ηα δωο απψ ηο πανεπηζηήµηο ηος Harvard. Παπέµεηνε ζηο Harvard ψπος θαη έθανε ηηρ έπεςνέρ ηος έυρ ηο Σο 1936 µεηαθψµηζε ζηεν Minneapolis γηα να δηδάξεη ζηο πανεπηζηήµηο ηερ Minnesota. Δθεί γνϊπηζε θαη πανηπεωηεθε ηεν Yvonne Blue. Σο 1945, µεηαθψµηζε πάιη γηα να δηδάξεη αςηήν ηε θοπά ζηο ηµήµα Φςσοιογίαρ ηος πανεπηζηεµίος ηερ Indiana, ψπος θαη έγηνε ππψεδπορ ηος ηµήµαηορ. Σο 1948, ηον πποζθάιεζαν πίζυ ζηο Harvard, ψπος θαη παπέµεηνε ηο ςπψιοηπο ηερ δυήρ ηος. Ήηαν ποιω δπαζηήπηορ άνζπυπορ, δηεξάγονηαρ έπεςνερ, επηβιέπονηαρ εθαηονηάδερ ςποτήθηοςρ δηδάθηοπερ θαη γπάθονηαρ ποιιά βηβιία. ηηρ 18 Αςγοωζηος ηος 1990, ο B.F. Skinner πέζανε απψ ιεςσαηµία θαηοπζϊνονηαρ να γίνεη ίζυρ ο πηο γνυζηψρ τςσοιψγορ, µεηά απψ ηον Sigmund Freud. 17

18 Η ζευπία ηος Skinner Ο Skinner δέσζεθε ηο µονηέιο ηερ θιαζηθήρ ςποθαηάζηαζερ πος δεµηοςπγήζεθε απψ ηον Pavlov θαη αναπηωσζεθε απψ ηοςρ Watson θαη Guthrie. Πίζηεςε ψµυρ, πυρ αςηοω ηος είδοςρ ε ςποθαηάζηαζε επεξεγοωζε µψνο ένα µηθπψ ηµήµα ηερ ανζπϊπηνερ θαη δυηθήρ ζςµπεπηθοπάρ. Πίζηεςε, πϊρ οη πεπηζζψηεπερ ανηηδπάζεηρ ηυν ανζπϊπυν δεν πποέπσονηαη απψ οθζαιµοθανή επεζίζµαηα. Ζ έννοηα ηερ ενίζσςζερ είσε ήδε πποηαζεί απψ ηον Thorndike, θαη ο Skinner ανέπηςξε ηεν ηδέα αςηή αθψµα πεπηζζψηεπο. Ζ ζευπία ηος Skinner βαζίδεηαη ζηεν ζςνηειεζηηθή ςποθαηάζηαζε. Αςηψ πος δηαθπίνεη ηεν ζςνηειεζηηθή ςποθαηάζηαζε ζε ζσέζε µε πποεγοωµενερ µοπθέρ ζςµπεπηθοπηζµοω (π.σ. Thorndike, Hull) είναη ψηη: ο οπγανηζµψρ µποπεί να δεµηοςπγήζεη απψθπηζε αςηοβοωιυρ, δειαδή συπίρ ηεν ανάγθε εξυηεπηθοω επεζίζµαηορ. Ο οπγανηζµψρ, θαζϊρ δηεθπεπαηϊνεη ηηρ θαζεµεπηνέρ ηος δπαζηεπηψηεηερ, βπίζθεηαη ζηεν δηαδηθαζία ηερ επενέπγεηαρ ζηο πεπηβάιιον. Καηά ηεν δηάπθεηα αςηϊν ηυν δπαζηεπηοηήηυν, ο οπγανηζµψρ έπσεηαη ζε επαθή µε ένα εηδηθψ επέζηζµα, πος αποθαιείηαη ενηζσςηηθψ επέζηζµα, ή απιϊρ ενηζσςηήρ. Αςηψ ηο εηδηθψ επέζηζµα έσεη ηεν ηθανψηεηα να αςξάνεη ηεν ζςµπεπηθοπά πος εθδειϊνεηαη αθπηβϊρ ππην απψ ηον ενηζσςηή. Αςηή είναη ε ζςνηειεζηηθή ςποθαηάζηαζε :«ε ζςµπεπηθοπά αθοιοςζείηαη απψ θάποηα ζςνέπεηα, θαη ε θωζε αςηήρ ηερ ζςνέπεηαρ µεηαηπέπεη ηεν ηάζε ηος οπγανηζµοω να επαναιάβεη αςηή ηε ζςµπεπηθοπά ζηο µέιιον». Μία ζςµπεπηθοπά πος αθοιοςζείηαη απψ ένα ενηζσςηηθψ επέζηζµα έσεη ζαν αποηέιεζµα ηεν αςξεµένε πηζανψηεηα επανεθδήιυζερ ηερ ζςµπεπηθοπάρ αςηήρ. Οη ενηζσςηέρ πάνηα αθοιοςζοων µηα ζςµπεπηθοπά θαη µποποων να είναη εςσάπηζηοη ή δςζάπεζηοη θαη να πποζηίζενηαη ή να αθαηποωνηαη απψ µηα θαηάζηαζε. Ο παπαθάηυ πίναθαρ αναθέπεη πεπηιεπηηθά ηοςρ δηάθοποςρ ζςνδςαζµοωρ : 18

19 Οη δηάθοποη ζςνδςαζµοί ηυν ενηζσςηών Δςσάπηζηοη Γςζάπεζηοη Πποζηίζεηαη ζε µηα θαηάζηαζε µεηά από µηα ανηίδπαζε Θεηηθή Δνίζσςζε : Ανηαµοηβή, αςξάνεη ηεν πηζανψηεηα επανεµθάνηζερ ηερ ίδηαρ ζςµπεπηθοπάρ, π.σ. θαγεηψ, ιεθηηθψρ έπαηνορ, θαιοί βαζµοί Σηµυπία : Δθαπµψδονηαρ έναν επίπονο ή δςζάπεζηο ενηζσςηή µεηά απψ µηα ανεπηζωµεηε ζςµπεπηθοπά, µεηϊνεη ηεν πηζανψηεηα εµθάνηζερ ηερ ίδηαρ ζςµπεπηθοπάρ, π.σ. ειεθηπηθψ ζοθ, σαζηοωθη, θυνέρ Αθαηπείηαη από µία θαηάζηαζε µεηά από µηα ανηίδπαζε Σηµυπία : µεηϊνεη ηεν πηζανψηεηα επανάιετερ µηαρ ανηίδπαζερ, π.σ. ηο να εµποδίζεηρ έναν έθεβο να δεη ηειεψπαζε ή να βγεη έξυ γηα βπάδς Απνεηηθή ενίζσςζε : ε αθαίπεζε ή µείυζε µηαρ δςζάπεζηερ θαηάζηαζερ µεηά απψ επηζςµεηή ζςµπεπηθοπά, αςξάνεη ηεν πηζανψηεηα επανάιετερ ηερ ζςµπεπηθοπάρ, π.σ. ηο να δϊζεηρ ζε έναν έθεβο πεπηζζψηεπο σαπηδηιίθη ιψγυ θαιήρ ζςµπεπηθοπάρ Δπίπεδο Ηιηθία Υαπαθηεπηζηηθά Οη παπαηεπήζεηρ Απψ ηεν γέννεζε ηος έυρ Skinner θαη ηα δωο µποποων ηοησεηϊδεηρ να ανηηιεπηηθέρ συπηζζοων ζε σπψνηα ηθανψηεηερ, ανηαναθιαζηηθέρ ανεξάπηεηερ µεηαβιεηέρ, οη οποίερ µποποων να θηνήζεηρ, ηποποποηεζοων µε-ηςσαίερ θηνήζεηρ απψ ζε ηον απψθπηζε ππορ επεζίζµαηα, πεηπαµαηηδψµενο θαη απψ εξαπηεµένερ µεηαβιεηέρ, οη οποίερ δεν µποποων να ανηθανψηεηα νοεηηθήρ ηποποποηεζοων απψ ηον πεηπαµαηηδψµενο θαη πηζηεωεηαη αναπαπάζηαζερ πυρ επεπεάδονηαη ανηηθεηµένυν απψ ηηρ εθηψρ οπηηθοω πεδίος ανεξάπηεηερ µεηαβιεηέρ. Δπίπεδο αηζζήζευν θαη µεσανηθϊν θηνήζευν Ππο-ιεηηοςπγηθψ επίπεδο Απψ δωο έυρ πένηε σπονϊν Αναπαπαζηαηηθή ζθέτε, µποπεί να Οη ανεξάπηεηερ µεηαβιεηέρ πεπηιαµβάνοςν : θάνεη νοεηηθέρ µεηαµοπθϊζεηρ ηυν ηδεϊν/ εηθψνυν, µε-δοµεµένε ποή ζθέτερ, εγυθενηπηθή ζθέτε, δεν µποπεί να επηιωζεη πποβιήµαηα ηο είδορ ηερ ενίζσςζερ : o Ππυηεύοςζα ενίζσςζε: ενζηηθηϊδερ ζςµπεπηθοπέρ δηαηήπεζερ ηερ θαηάζηαζερ, οδεγοων ζηεν δςζθοιία µε ηηρ µεηαθοπηθέρ ηθανοποίεζε βαζηθϊν αναγθϊν επηβίυζερ, ψπυρ ηο θαγεηψ ζσέζεηρ θαη ηο νεπψ. Γεν ιαµβάνεη σϊπα µάζεζε, δηψηη οη ζςµπεπηθοπέρ πποθωπηοςν αςηψµαηα Δπίπεδο ζηαζεπήρ ιεηηοςπγηθψηεηαρ Απψ πένηε έυρ ένδεθα σπονϊν Έσεη ηειεηοποηήζεη ηεν ηδέα ηερ o Γεςηεπεύοςζα ενίζσςζε: ο ενηζσςηήρ δεν ενηζσωεη δηαηήπεζερ απψ ηερ µψνορ θαηάζηαζερ, ηος, αιιά απαηηεί ηεν ωπαπξε θαη ενψρ ππυηεωονηα ενηζσςηή ψπυρ µποπεί να ο πάπεη ζςνδςαζµψρ ηηρ ανηηιεπηηθέρ ήσος ή θυηψρ µε ηεν ηποθή οπηηθέρ άιιυν, µποπεί να εθηειέζεη ιεηηοςπγίερ πος βαζίδονηαη ζε ζηαζεπέρ ηδέερ θαη o Γενηθοποηεµένε ενίζσςζε: εδϊ ηα επεζίζµαηα ανηηθείµενα, γίνονηαη δεν ενηζσςηηθά µποπεί να µέζυ εθηειέζεη νοεηηθέρ αζθήζεηρ πάνυ ηος επαναιαµβανψµενος ζςνδςαζµοω ηοςρ µε ππυηεωοςζερ ζε αθαηπεηηθά ή ή δεςηεπεωοςζερ ςποζεηηθά ενηζσωζεηρ. Γηα παπάδεηγµα : ζηεν ανζπϊπηνε ζςµπεπηθοπά, ζηοησεία, δςζθοιία ο πιοωηορ, ζηεν ε θαηανψεζε ζσέζευν ανάµεζα ζε εξοςζία, ε δωναµε, ε θήµε θαη ε νοεµοζωνε ζευποωνηαη ποιωηηµα ζε απθεηοωρ ζσέζεηρ ποιηηηζµοωρ. Σα εξυηεπηθά ζωµβοια αςηϊν ηυν ηδηοηήηυν αποηειοων γενηθοποηεµένοςρ ενηζσςηέρ. Σα σπήµαηα, ο βαζµψρ, ε αναγνϊπηζε θαη ηα πηςσία, γηα παπάδεηγµα, είναη ποιω ενηζσςηηθά γηα άηοµα γνυζηηθέρ ζε δεξηψηεηερ θοηνυνίερ πος πος πεπηγπάθζεθαν ζευποων ποιωηηµερ ηηρ ηδηψηεηερ πος αςηά ζςµβοιίδοςν ηο πςζµψ ηερ ενίζσςζερ : Πάνυ απψ ηεν ειηθία ηυν 18 ςζζϊπεςζε γνϊζερ θαη o ςνεσήρ ενίζσςζε: ε ενίζσςζε δίνεηαη θάζε θοπά ηθανοηήηυν πος ηο θαη δϊο ψση ζςιιογή παπάγεη ηεν επηζςµεηή ανηίδπαζε Δπίπεδο επίζεµερ ιεηηοςπγηθψηεηαρ Απψ ένδεθα έυρ 18 σπονϊν Μποπεί να εθηειέζεη ψιερ ηηρ Απσέγονερ Δνέπγεηερ Δπεξήγεζε Παπάδεηγµα ATRANS Μεηαθοπά µηαρ αθεπεµένερ Γίνυ ζσέζερ PTRANS Μεηαθοπά ηερ θςζηθήρ ζέζερ ηος Πεγαίνυ ανηηθεηµένος PROPEL Δθαπµογή θςζηθήρ βίαρ θαηά ενψρ ππϊσνυ ανηηθεηµένος MOVE Κίνεζε µέποςρ ηος ανηηθεηµένος Κάζοµαη GRASP Λαβή ενψρ ανηηθεηµένος απψ Αππάδυ θαηνοωπγηυν γνυζηηθϊν δεξηοηήηυν 19

20 o Γηαθεθοµµένε ενίζσςζε: ε ενίζσςζε δίνεηαη µψνο µεπηθέρ θοπέρ πος ηο δϊο δίνεη ηεν επηζςµεηή ζςµπεπηθοπά o Πιήζορ ενηζσύζευν : ζα εθαπµοζηεί ένα πποαποθαζηζµένο πιήζορ ενηζσωζευν o Σςσαία ζηαζεπή ενίζσςζε: ε ενίζσςζε δίνεηαη γηα ένα πποαποθαζηζµένο πιήζορ ανηηδπάζευν, αιιά ηςσαία θαη ψση µε ζηαζεπψ ππψγπαµµα o Δνίζσςζε ζε σπονηθό δηάζηεµα: ε ενίζσςζε δίνεηαη µεηά απψ ένα πποθαζοπηζµένο σπονηθψ δηάζηεµα o Δνίζσςζε ζε ζηαζεπό σπονηθό δηάζηεµα: ε ενίζσςζε δίνεηαη µε ζηαζεπψ ππψγπαµµα, ψπυρ γηα παπάδεηγµα, θάζε πένηε ιεπηά o Δνίζσςζε ζε µεηαβιεηό σπονηθό δηάζηεµα: ε ενίζσςζε δίνεηαη µεηά απψ ηςσαίο σπονηθψ δηάζηεµα Οη εξαπηεµένερ µεηαβιεηέρ πεπηιαµβάνοςν : Ρςζµόρ απόθηεζερ: αναθέπεηαη ζηο πψζο γπήγοπα ένα δϊο µποπεί να εθπαηδεςζεί γηα να εθηειεί µηα ζςνηειεζηηθή ζςµπεπηθοπά ζαν ζςνάπηεζε ηερ ενίζσςζερ. Ο Skinner ζηεποωζε ηα πεηπαµαηψδυά ηος απψ θαγεηψ γηα 24 ϊπερ ή πεπηζζψηεπο ππην εθαπµψζεη ένα ππψγπαµµα ενίζσςζερ. Αςηή ε ηαθηηθή έηεηνε να αςξήζεη ηο πςζµψ απψθηεζερ. Ρςζµόρ απόθπηζερ: αποηειεί µέηπο ηερ µάζεζερ θαη είναη ποιω εςαίζζεηο ζε δηάθοποςρ πςζµοωρ ενίζσςζερ. ηηρ πεπηζζψηεπερ πεπηπηϊζεηρ, ζηα δϊα δηνψνηοςζαν δηαθεθοµµένα ππογπάµµαηα ενίζσςζερ, ϊζηε να επηδεηθνωοςν ηεν επηζςµεηή ανηίδπαζε θαη ζε άιιερ ζηηγµέρ. Ο πςζµψρ απψθπηζερ αποηειεί ηο µέηπο ηυν ζυζηϊν ανηηδπάζευν θαηά ηεν δηάπθεηα ενψρ ππογπάµµαηορ εξέηαζερ, ζςµπεπηιαµβανοµένυν θαη ηυν θοπϊν πος δεν παπέσεηαη ενίζσςζε µεηά απψ ηεν ζυζηή ανηίδπαζε. Φαίνεηαη πυρ ηα πεηπαµαηψδυα αναπηωζζοςν πποζδοθίερ ψηαν ηοςρ δίνεηαη ανηαµοηβή ζε πποβιεπψµενερ ζηηγµέρ. Γειαδή, δϊα ηα οποία ηαΐδονηαη ηεν ίδηα ϊπα θάζε µέπα γίνονηαη πεπηζζψηεπο ενεπγεηηθά θαζϊρ πιεζηάδεη εθείνε ε ϊπα, ψπυρ ένα ζθςιί ηος οποίος ο αθένηερ επηζηπέθεη ζπίηη θάζε µέπα ηεν ίδηα ϊπα, γίνεηαη πηο πποζεθηηθψ ψηαν πιεζηάδεη εθείνε ε ϊπα. Δπηπιέον, ο Skinner αναθάιςτε πυρ ψηαν σπεζηµοποηοωνηαν ενίζσςζε µε ζηαζεπψ πςζµψ, ε επηζςµεηή ζςµπεπηθοπά ζα µεηυνψηαν ή ζα εξαθανηδψηαν αθπηβϊρ µεηά απψ ηεν ενίζσςζε, αιιά ψηαν ήηαν πεπίπος ϊπα γηα ηεν επψµενε ενίζσςζε, ηο δϊο ζα επαναιάµβανε ηηρ επηζςµεηέρ ανηηδπάζεηρ. Ρςζµόρ εξαθάνηζερ: αποθαιείηαη ο πςζµψρ ζηον οποίο µηα ζςνηειεζηηθή ανηίδπαζε εξαθανίδεηαη µεηά απψ ηεν αποµάθπςνζε ηερ ενίζσςζερ. Ο Skinner αναθάιςτε πυρ ηα ππογπάµµαηα ζςνεσοωρ ενίζσςζερ παπήγαγαν ένα πηο γπήγοπο πςζµψ µάζεζερ ζηεν απσηθέρ θάζεηρ ηος ππογπάµµαηορ εθπαίδεςζερ, αιιά θαη ένα πηο γπήγοπο πςζµψ εξαθάνηζερ ψηαν ηο ενηζσςηηθψ επέζηζµα ζηαµαηοωζε. Έηζη, θαηέιεξε ζηο ζςµπέπαζµα πυρ µηα ζςµπεπηθοπά ε οποία δεν αθοιοςζείηαη πιέον απψ ενηζσςηηθψ επέζηζµα έσεη ζαν αποηέιεζµα µεηυµένε πηζανψηεηα επανεµθάνηζερ ηερ ζςµπεπηθοπάρ αςηήρ ζηο µέιιον. 20

21 ηηρ έπεςνέρ ηος µε ηα δϊα, ο Skinner αναθάιςτε πυρ ε ζςνεσήρ ενίζσςζε ζηα απσηθά ζηάδηα ηερ εθπαίδεςζερ θαίνεηαη να αςξάνεη ηο πςζµψ ηερ µάζεζερ. Απγψηεπα, ε δηαθεθοµµένε ενίζσςζε δηαηεπεί ηεν ανηίδπαζε γηα πεπηζζψηεπο θαη θαζςζηεπεί ηεν εξαθάνηζε. Ζ ζευπία ηος Skinner πποζπάζεζε να δϊζεη ζςµπεπηθοπηζηηθέρ εξεγήζεηρ γηα ένα εςπω πιήζορ νοεηηθϊν θαηνοµένυν. Γηα παπάδεηγµα ο Skinner : Δξεγεί ηα θίνεηπα ζε ζσέζε µε ηεν ζεηηθή θαη απνεηηθή ενίζσςζε Πποζπαζεί να πεπηγπάτεη ηεν πποθοπηθή θαη γιυζζηθή µάζεζε (Skinner, 1957) Αζσοιείηαη θαη µε ηα ζέµαηα ηερ ειεωζεπερ βοωιεζερ θαη ηος θοηνυνηθοω ειέγσος (Skinner, 1971) Μέζα απψ ηεν ζευπία ηος, ο Skinner, είσε πποηείνεη µηα δηδαθηηθή µεσανή ε οποία ζα πποχπψζεηε ηεν δπαζηεπηψηεηα ηος µαζεηή, ζα επέµενε ζηεν πιήπε θαηανψεζή ηος ππην πποσυπήζεη θαη ζα είσε ηα εξήρ βαζηθά σαπαθηεπηζηηθά : α) απιψ σεηπηζµψ, β) άµεζε ζεηηθή ενίζσςζε, γ) θάζε παηδί να µποπεί να πποοδεωεη µε ηο δηθψ ηος πςζµψ, δ) ηο δηδαθηηθψ ςιηθψ να παποςζηάδεηαη µε δςναµηθψ ηπψπο θαη ε) ηα ιάζε να θαηαγπάθονηαη γηα ηεν βειηίυζε ηος ςιηθοω. Οη βαζηθέρ απσέρ ζσεδίαζερ ηερ δηδαζθαιίαρ πος πποθωπηοςν απψ ηεν ζευπία ηερ ζςνηειεζηηθήρ µάζεζερ είναη (Markle, 1969; Skinner, 1968): Οη παηδαγυγηθοί θαη δηδαθηηθοί ζηψσοη ζα ππέπεη να δηαηςπϊνονηαη µε ζςγθεθπηµένο θαη ζαθή ηπψπο Ζ ποπεία ππορ ηον δηδαθηηθψ ζηψσο να αναιωεηαη ζε βήµαηα, ϊζηε να είναη δςναηή ε ενίζσςζε θαη ε αξηοιψγεζε ηος µαζεηή µε βάζε ηεν ππψοδο πος έσεη θάνεη Ζ εξάζθεζε ζα ππέπεη να έσεη ηεν µοπθή επϊηεζερ (επέζηζµα) απάνηεζερ (απψθπηζε) ϊζηε να αποθαιωπηεηαη ζηο µαζεηή ηο δηδαθηηθψ ανηηθείµενο ζε ζηαδηαθά βήµαηα Ο µαζεηήρ ζα ππέπεη να ιαµβάνεη απεςζείαρ ανάδπαζε Ζ δςζθοιία ηυν επυηήζευν ζα ππέπεη να είναη οπγανυµένε µε ηέηοηο ηπψπο ϊζηε ε απάνηεζε να είναη πάνηα ζυζηή θαη έηζη ο µαζεηήρ να ιαµβάνεη πάνηα ζεηηθή ενίζσςζε Θα ππέπεη ε θαιή απψδοζε ζηο µάζεµα να έσεη πάνηα δεςηεπεωυν ενηζσςηέρ ψπυρ οη ιεθηηθοί έπαηνοη, ηα δϊπα θαη οη θαιοί βαζµοί 21

22 Ζ ζευπία ηος Skinner ανήθεη ζηηρ ηεσνοιογηθέρ ζευπίερ µάζεζερ οη οποίερ ηονίδοςν ηεν βειηίυζε ηος µενωµαηορ µε ηεν πποζθςγή ζηεν εθαπµοζµένε ηεσνοιογία. θοπψρ ηυν ηεσνοιογηθϊν ζευπηϊν, είναη ε δεµηοςπγία ενψρ πεπηβάιιονηορ πιεποθοπηθήρ γηα ηεν αναπαπάζηαζε ζθενϊν ηερ ππαγµαηηθήρ δυήρ ζε µηα επγαζηεπηαθή εµπεηπία. ηεπίδονηαη ζηεν ηθανψηεηα ηος ςποιογηζηή να επεξεπγάδεηαη πιεποθοπίερ θαη ζηεν βειηίυζε ηερ αιιειεπίδπαζερ ανζπϊποςςποιογηζηή. ηηρ ηεσνοιογηθέρ ζευπίερ ζςµπεπηιαµβάνονηαη οη ζευπίερ ηυν: Gagne, Briggs, Carroll. Οη ηεσνοιογηθέρ ζευπίερ µποποων να δηαθπηζοων ζε δωο ηάζεηρ, ζηεν ζςζηεµηθή πποζέγγηζε θαη ζηα ςπεπµέζα. Ζ ζςζηεµηθή πποζέγγηζε έσεη ζαν βαζηθψ ζηψσο ηεν βειηίυζε ηερ οπγάνυζερ ηερ δηδαζθαιίαρ θαη ηον ζυζηψ ζσεδηαζµψ ηερ παηδαγυγηθήρ. Σα βήµαηα πος αθοιοςζοωνηαη ζε αςηήν ηεν πποζέγγηζε είναη ηα εξήρ: Ανάιςζε ηυν ζθοπϊν θαη σαπαθηεπηζηηθϊν ηος µαζεηή ωιιετε ηος ζςζηήµαηορ δηδαζθαιίαρ Πεηπαµαηηζµψρ Αξηοιψγεζε θαη ηποποποίεζε ηεν ζςζηεµηθή πποζέγγηζε ε ιογηθή ηος ζσεδηαζµοω ηερ δηδαζθαιίαρ ζηεπίδεηαη ζηα εξήρ: ηεν πποζέιθςζε ηερ πποζοσήρ ηος µαζεηή ηεν πιεποθψπεζε ηος µαζεηή γηα ηοςρ ζηψσοςρ ηερ δηαδηθαζίαρ ηερ µάζεζερ ηεν ςπενζωµηζε ζηο µαζεηή ηυν ήδε γνυζηϊν πεπηεσοµένυν ηος γνυζηηθοω ανηηθεηµένος πος ζα εξεηαζηεί ηεν ζαθή παποςζίαζε ηος ςιηθοω ηεν θαζοδήγεζε ηερ µάζεζερ ηεν αναδήηεζε αποδείξευν ηερ µάζεζερ πος έσεη ππαγµαηοποηεζεί ηεν ανάδπαζε απψ ηον θαζεγεηή ηεν εθηίµεζε ηερ επίδοζερ ηος µαζεηή ηεν ενζάππςνζε ηερ µεηαβίβαζερ γνϊζευν ζε άιιοςρ ηοµείρ εθαπµογήρ 22

23 Σέιορ, οη απσέρ ζσεδηαζµοω ηερ δηδαζθαιίαρ µε βάζε ηεν ζςζηεµηθή πποζέγγηζε είναη: Ζ εξαηοµίθεςζε ηερ δηδαζθαιίαρ Ο βπασςππψζεζµορ θαη µαθπςππψζεζµορ ζσεδηαζµψρ Ζ αναγθαηψηεηα ζσεδηαζµοω θαη οπγάνυζερ Ζ πποζθςγή ζηεν ζςζηεµηθή ζευπία Ο ςποιογηζµψρ ηυν ζςνζεθϊν εθµάζεζερ Απψ ηεν άιιε, ε πποζέγγηζε µε ηα ςπεπµέζα εξεηάδεη ηο ηεσνοιογηθψ πεπηβάιιον θαη ηεν αιιειεπίδπαζε ηος, θαη ζηοσεωεη ζηεν δψµεζε ζςζηεµάηυν ψιο θαη πεπηζζψηεπο αιιειεπηδπϊνηυν. Ζ πποζέγγηζε αςηή ανηιεί έµπνεςζε θςπίυρ απψ ηεν θςβεπνεηηθή, ηον ζςµπεπηθοπηζµψ θαη ηεν ζευπία πιεποθοπηϊν. Ο Skinner αναθέπζεθε ζηηρ εθαπµογέρ ηος ζςµπεπηθοπηζµοω θαη ηεν ζςνηειεζηηθήρ ςποθαηάζηαζερ ζηεν εθπαηδεςηηθή δηαδηθαζία. Πίζηεςε πυρ ο ζηψσορ ηερ εθπαίδεςζερ ήηαν να δηδάξεη ζηοςρ µαζεηέρ ηεσνηθέρ επηβίυζερ ηψζο γηα ηοςρ ίδηοςρ ψζο θαη γηα ηεν θοηνυνία. Πίζηεςε αθψµε, πυρ ο πψιορ ηος δαζθάιος (αν θαη ξεπεπαζµένορ) ήηαν να ενηζσωεη ζςµπεπηθοπέρ πος ζςνέβαιαν ζηηρ ηεσνηθέρ επηβίυζερ. Σέιορ, ζα ππέπεη να ζεµεηυζεί πυρ ο ίδηορ ο Skinner απέππηπηε ηεν ηδέα ηυν ζευπηϊν µάζεζερ (Skinner, 1950). Οη απψτεηρ ηυν ζςµπεπηθοπηζηϊν έσοςν αποηειέζεη ηµήµα ηερ βάζερ ηερ ζωγσπονερ εθπαηδεςηηθήρ, δηαδηθαζίαρ ηψζο ζηεν εθπαίδεςζε παηδηϊν ψζο θαη ενειίθυν. William Kaye Estes Η βηογπαθία ηος Estes Ο William Kaye Estes γεννήζεθε ηο Έιαβε ηο Ph.D. ηος ηο 1940 απψ ηο πανεπηζηήµηο ηερ Minnesota θαη δίδαξε ζηα πανεπηζηήµηα ηερ Indiana, ηος Stanford, ηος Rockefeller θαη ζηο Harvard. Γεµοζίεςζε ποιιά βηβιία ζηο δηάζηεµα

24 Η ζευπία ηος Estes Οη επγαζίερ ηος Estes επεπεάζηεθαν θςπίυρ απψ ηεν ζευπία ηος Guthrie. Οη επγαζηεπηαθέρ έπεςνερ ηος Estes ζσεηηθά µε ηεν µάζεζε, βαζίδονηαν ζε ποηθίιερ ςποζέζεηρ οη οποίερ αποηέιεζαν ηα ζεµέιηα ηερ ζευπίαρ ηος πεπί δεηγµαηοιετίαρ ηυν επεζηζµάηυν. Οη βαζηθέρ ζέζεηρ ηερ ζευπίαρ αςηήρ είναη: Σα µαζεζηαθά επεζίζµαηα αποηειοων ένα απθεηά µεγάιο αιιά πεπεπαζµένο πιήζορ ζηοησείυν επεζηζµάηυν. πος, (S) είναη ψιο ηο πηζανψ εωπορ ηυν ζηοησείυν επεζηζµάηυν ζε µία δοθηµή. Ζ επηζςµεηή ή ζυζηή ανηίδπαζε µεηά απψ ένα επέζηζµα αποθαιείηαη Α1 απψθπηζε. ιερ οη άιιερ ανηηδπάζεηρ ζευποωνηαν ιανζαζµένερ θαη ονοµάδονηαν A2 αποθπίζεηρ. ηαν πποθαιείηαη µηα A1 απψθπηζε, ηψηε ηο πείπαµα ηεπµαηίδεηαη. ια ηα ζηοησεία ζηο (S) ζςνδέονηαη µε ηεν A1 ή µε ηεν Α2 απψθπηζε. Σο πεηπαµαηηθψ ανηηθείµενο δεν ςπψθεηηαη ζε ψια ηα ζηοησεία ηος (S) ζε µηα δεδοµένε δοθηµή, αιιά µψνο ζε ένα µηθπψ πιήζορ αςηϊν. Θήηα αποθαιείηαη ηο πιήζορ ηυν ζηοησείυν ηος (S) ηα οποία βηϊνεη. Δάν µηα Α1 απψθπηζε ηεπµαηίζεη ηεν δοθηµή, ηψηε ηο ζήηα πιήζορ ηος (S) ζα ςποθαηαζηήζεη ηεν A1 απψθπηζε µέζυ ζσεηηθψηεηα. Γειαδή, µηα ζςζσέηηζε ζσεµαηίδεηαη µεηαξω ηερ οµάδαρ ηυν επεζηζµάηυν θαη ηεν Α1 απψθπηζε πος ηα αθοιοωζεζε. Έηζη, ψηαν εα1 ηεπµαηίζεη µηα δοθηµή µάζεζερ, ηο πιήζορ ηυν ζηοησείυν επεζηζµάηυν πος ςποθαζηζηοων ηεν Α1 αςξάνεηαη. Δπηπιέον, αςξάνεηαη ε ηάζε µηαρ Α1 απψθπηζερ να πποθαιείηαη ζηεν απσή ηερ δοθηµήρ. ηαδηαθά, ε ζωνατε ηυν (S) ζηοησείυν ζηηρ Α1 θαη Α2 αιιάδεη. Ο Estes αποθαιεί αςηήν ηεν ζηαδηαθή αιιαγή :«µάζεζε». Ζ ζευπία ηος Estes είναη µηα ζηαηηζηηθή µαζεζηαθή ζευπία. ε ψιερ ηηρ ζηαηηζηηθέρ µαζεζηαθέρ ζευπίερ, οη εξαπηεµένερ µεηαβιεηέρ αποηειοων ηεν πηζανψηεηα να ζςµβοων δηάθοπερ ανηηδπάζεηρ. Οη πηζανψηεηερ ζςνδέονηαη µε ηα πηζανά ενδεσψµενα. ηαν ψια ηα (S) ζηοησεία ςποθαζηζηοων ηεν Α1, ηεν επηζςµεηή ανηίδπαζε, δεν ππαγµαηοποηείηαη επηπιέον µάζεζε θαη ε πηζανψηεηα ηερ Α1 είναη 1.0. Οη µεηέπεηηα έπεςνερ ηος Estes πεπηειάµβαναν γνυζηηθά ζηοησεία. Ζ ζευπία εξαθοιοςζοωζε να είναη µεσανηζηηθή αιιά έγηνε πεπηζζψηεπο ποιωπιοθε µε ηεν ζςµπεπίιετε ηερ µνήµερ υρ παπάγονηαρ µεζοιάβεζερ. Ανηί ηα επεζίζµαηα (S) να οδεγοων απεςζείαρ ζε αποθπίζεηρ, ε µεηέπεηηα έθδοζε ηερ ζευπίαρ ανέθεπε πυρ ηα (S) πποθαιοων αναµνήζεηρ πποεγοωµενυν εµπεηπηϊν θαη έηζη ε δηάδπαζε 24

25 ηυν παπψνηυν επεζηζµάηυν θαη ηερ µνήµερ είναη αςηψ πος παπάγεη ηεν ζςµπεπηθοπά. Σο «απυηηθψ Μονηέιο ηερ Λήτερ Αποθάζευν» ππψηεηνε πυρ ηο άηοµο ζαπϊνεη (ειέγσεη δηεξοδηθά scans) µηα θαηάζηαζε γηα να θαζοπίζεη ποηερ ανηηδπάζεηρ είναη δςναηέρ θαη αναθαιεί ηηρ πηζανέρ εθβάζεηρ αςηϊν απψ ηεν µνήµε. ηεν ζςνέσεηα ηο άηοµο µποπεί να αποθαζίζεη πηα ανηίδπαζε θαηέσεη ηεν πηο ζεµανηηθή έθβαζε. Ο Estes δεν ςποζηήπηδε ηεν ζευπία ηυν ενηζσωζευν. Έβιεπε ηηρ ενηζσωζεηρ υρ αποηπεπηηθέρ ζηεν ξε-µάζεζε ηυν ζςζσεηίζευν µεηαξω ηυν επεζηζµάηυν θαη ηυν αποθπίζευν. Πίζηεςε, πυρ οη ενηζσωζεηρ µαζαίνονηαν θαη αςηέρ, ζαν αποηέιεζµα θάποηαρ απψθπηζερ. Απψ αςηήν ηεν άποτε, ε ενίζσςζε θαη ε ηηµυπία είναη µεηαβιεηέρ απψδοζερ, αθοω θαζοπίδοςν πυρ ηο ςιηθψ πος έσεη ήδε µαζεςηεί ζα εθθπαζηεί µέζυ ηερ ζςµπεπηθοπάρ (Απψθπηζε Έθβαζε, ζευπία Α-Δ). Αςηψ ηο ζθεπηηθψ ξεθαζαπίδεη ηεν δηαθοπά µεηαξω ηερ «µάζεζερ» θαη ηερ «απψδοζερ». Οη ζευπίερ ηος Estes ήηαν µεσανηζηηθέρ, θαη έβιεπε ηεν µάζεζε θαη ηεν ζςµπεπηθοπά ζαν µεσανέρ. Χζηψζο, πίζηεςε απψ ηηρ παπαηεπήζεηρ ηος ζηο επγαζηήπηο πυρ οη άνζπυποη γίνονηαη οιοένα θαη αςξανψµενα αποηειεζµαηηθψηεποη ζηεν επίιςζε πποβιεµάηυν θαζϊρ πεπηζζψηεπα πποβιήµαηα ιωνονηαη. Αποθαιοωζε αςηήν ηεν δηαδηθαζία «Μαζαίνονηαρ να µαζαίνοςµε». Οη ζευπίερ ηος Estes ζσεηίδονηαη µε αςηέρ ηος Tolman θαη ηος Bandura ζηο ψηη 1) δηαηεποων µηα πιεποθοπηαθή επµενεία ηερ ενίζσςζερ, 2) δηαθοποποηοων ηεν µάζεζε απψ ηεν απψδοζε, θαη 3) δηαηεποων ηο γεγονψρ ψηη οη ζηψσοη επεπεάδοςν ηηρ εθβάζεηρ ηυν ζςµπεπηθοπϊν. Δπηπιέον, ςπάπσεη θαη µηα ζςγγένεηα µε ηεν ζευπία επεξεπγαζίαρ. πιεποθοπηϊν. Ζ ζευπία ηος Estes πεπί δεηγµαηοιετίαρ ηυν επεζηζµάηυν, είσε ζαν αποηέιεζµα ποιιά είδε µαζεµαηηθϊν µονηέιυν, ψπυρ γπαµµηθέρ εξηζϊζεηρ, οη οποίερ πποέβιεπαν ηεν ηθανψηεηα µάζεζερ. Ππάγµαηη, ε ζευπία αςηή µποποωζε να επεξεγήζεη ποιιά παπαδείγµαηα µάζεζερ ψπυρ ηεν ειεωζεπε ανάθιεζε, ηεν γενίθεςζε ηυν επεζηζµάηυν, ηεν αναγνϊπηζε ηυν ηδεϊν, ηεν πποηηµϊµενε επηιογή θαη ηεν ζςνηειεζηηθή ςποθαηάζηαζε. Δπηπιέον, ε ζευπία ηος Estes αποηέιεζε ηεν βάζε γηα µαζεµαηηθά µονηέια ηερ µνήµερ (Norman, 1970) θαη ηερ πιεποθοπίαρ (Atkinson). ωµθυνα µε ζωγσπονερ απψτεηρ ηα µαζεµαηηθά µονηέια ηερ µάζεζερ έσοςν βοεζήζεη ζηο να θάνοςν ηεν τςσοιογηθή έπεςνα πεπηζζψηεπο «επηζηεµονηθή» θαη πποζέδυζαν ζηεν τςσοιογία έναν πεπηζζψηεπο γνυζηηθψ πποζαναηοιηζµψ, αιιά έσοςν πποζθέπεη ιίγα ζηεν θαηανψεζε ηερ δηαδηθαζίαρ ηερ µάζεζερ. 25