ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟ ΑΘΘΝΩΝ ΣΜΘΜΑ ΙΣΟΡΙΑ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΟΠΣΘ: ΕΤΑΝΘΘ ΧΑΣΗΘΒΑΙΛΕΙΟΤ. Μεταδιδακτορικι ζρευνα

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟ ΑΘΘΝΩΝ ΣΜΘΜΑ ΙΣΟΡΙΑ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΟΠΣΘ: ΕΤΑΝΘΘ ΧΑΣΗΘΒΑΙΛΕΙΟΤ Μεταδιδακτορικι ζρευνα Θ Ελλάδα και θ Λαϊκι Δθμοκρατία τθσ Κίνασ: Από τθν ςφναψθ διπλωματικϊν ςχζςεων μζχρι τθν επίςκεψθ Καραμανλι ςτο Πεκίνο, Yue Wu Ειςαγωγικά Μετά από τζςςερα χρόνια εμφυλίου πολζμου, το κομμουνιςτικό κράτοσιδρφκθκεςτθν Κίνατο Θ Ελλάδα, μαηί με τισ περιςςότερεσ δυτικζσ χϊρεσ, δεν αναγνϊριςε τθν νζα Λαϊκι Δθμοκρατία τθσ Κίνασ, ενϊ ςυνζχιςε να διατθρεί διπλωματικζσ ςχζςεισ με τθν Εκνικιςτικι Κίνα ςτθν Ταϊβάν. Στισ επόμενεσ ςχεδόν δυο δεκαετίεσ, οι ελλθνικζσ πολιτικζσ απζναντι ςτθν Λαϊκι Κίνα ιταν κυρίωσ αρνθτικζσ ακόμα και εχκρικζσ, επθρεαςμζνεσ βακιά από το κλίμα του Ψυχροφ Ρολζμου. Στο επίπεδο τθσ ελλθνικισ κοινισ γνϊμθσ, οι προδιακζςεισ για τθν κομμουνιςτικι Κίνα διαχωρίςτθκαν ςε δυο κατευκφνςεισ: οι αριςτεροί/κεντροαριςτεροί Ζλλθνεσ ζβλεπαν τθν Κίνα ωσ ζνα ιδανικό

2 ςοςιαλιςτικό μοντζλο, ενϊ οι υπόλοιποι (οι φιλελεφκεροι/κεντρϊοι/κεντροδεξιοί)κράταγαν μια ςκεπτικι και κριτικι ςτάςθ ςτα «ςοςιαλιςτικά πειράματα» τθσ Νζασ Κίνασ. 1 Το 1966, Ο ΜάοΤςζΤοφγκ ξεκίνθςε τθν Ρολιτιςτικι Επανάςταςθθ οποία κατζςτρεψε τθν λειτουργία του κρατικοφ μθχανιςμοφ για τα επόμενα δζκα χρόνια. Τθν ίδια περίπου χρονικι περίοδο, θ Ελλάδα βρίςκονταν ςε πολιτικι αναταραχι μετά από τα Ιουλιανά ενϊ ακολοφκθςε θ επταετία τθσ ακροδεξιάσ δικτατορίασ. Θ ςφναψθ διπλωματικϊν ςχζςεων μεταξφ των δυο χωρϊν, όμωσ, πραγματοποιικθκε ςε αυτιν τθν χρονικι περίοδο όπου και οι δυο χϊρεσ βρίςκονταν ςε μθ-κανονικι πολιτικικατάςταςθ. Μετά από τθν κακιζρωςθ των επίςθμων ςχζςεων, οι διμερείσ επικοινωνίεσαναπτφςςονταν καλά ςε διάφορουσ τομείσ, ιδιαίτερα μετά από τισ μεταπολιτεφςεισ και ςτισ δυο χϊρεσ, με ςυνζπεια τθν επίςθμθ επίςκεψθ του Ζλλθνα Ρρωκυπουργοφ Κωνςταντίνου Καραμανλι ςτο Ρεκίνο το Θ παροφςα μεταδιδακτορικι ζρευνα μελετάει το ιςτορικό πλαίςιο τθσ ςφναψθσ των διπλωματικϊν ςχζςεων Ελλάδασ Κίνασ και τθν ανάπτυξθ των διμερϊν ςχζςεων, τα ςυμφραηόμενακαι τθν εξζλιξθτθσ επίςκεψθσ Καραμανλι κακϊσ και τισ απόψεισ τθσ κοινισ γνϊμθσ για τισ ςινο-ελλθνικζσ ςχζςεισ. Τα ερωτιματα που τζκθκαν είναι τα παρακάτω: Ροια ιταν θ ςτάςθ των δυο πλευρϊν για το άλλο μζροσπριν τθν ςφναψθ και πϊσ αποκαταςτάκθκαν οι διπλωματικζσ τουσ ςχζςεισ αφοφ βρίςκονταν ςε εντελϊσ αντίκετα ςτρατόπεδα;μετά τθν ςφναψθ των διπλωματικϊν ςχζςεων, πϊσ βελτιϊνονταν οι ςχζςεισ τουσ; Τα διαφορετικά πολιτικά ςυςτιματα αποτζλεςαν εμπόδιο ςτθν ανάπτυξθ τθσ διμεροφσ ςυνεργαςίασ; Ρϊσ πραγματοποιικθκε θ επίςκεψθ Καραμανλι ςτο Ρεκίνο; Ροια κζματα ςυηθτικθκαν ςτισ ςυνομιλίεσ κορυφισ κατά τθν διαμονι του Καραμανλι ςτθν Κίνα; Ροια ιταν τα αποτελζςματα των διμερϊν επικοινωνιϊν ςτθν δεκαετία του 1970; Και τζλοσ, πωσ διαμορφϊκθκε θ κοινι γνϊμθ για τισ ςινο-ελλθνικζσ ςχζςεισ ςε αυτιν τθν χρονικι περίοδο; 1 Αδθμοςίευτθ διδακτορικι διατριβι: Yue Wu, Η Ελλάδα και θ Κίνα: Προδιακζςεισ και πολιτικζσ, , Εκνικόν και ΚαποδιςτριακόνΡανεπιςτιμιον Ακθνϊν,

3 Θ διάρκεια τθσ ζρευνασεκτείνεται από τον Νοζμβριο του 2014 μζχρι τον Δεκζμβριο του 2018 υπό τθν εποπτεία του κακθγθτι κ. Ευάνκθ Χατηθβαςιλείου. Είναι θ ςυνζχεια τθσ διδακτορικισ ζρευνασ τθσ ερευνιτριασ, με κζμα «Η Ελλάδα και θ Κίνα: προδιακζςεισ και πολιτικζσ, », και αποτελεί μζροσ τθσ μελζτθσ περί των ςινο-ελλθνικϊν ςχζςεων από το 1946 ζωσ και ςιμερα. Οι πθγζσ ςτισ οποίεσ ςτθρίχκθκε θ μεταδιδακτορικι ζρευνα ςυμπεριλαμβάνουν το επίςθμο αρχείο, τισ εφθμερίδεσ και τισ ςυνεντεφξεισ. Το Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικϊν τθσ Ελλάδασ μετά από το 1967 δεν ζχει δθμοςιοποιθκεί. Στο Αρχείο του Κωνςταντίνου Καραμανλι βρζκθκε ο ενθμερωτικόσ φάκελοσ που παραδόκθκε από το Υπουργείο Εξωτερικϊν ςτον Ρρωκυπουργό Καραμανλι πριν τθν επίςκεψι του ςτο Ρεκίνο και προςφζρει πλοφςιο υλικό για τθν μελζτθ τθσ ελλθνικισ επίςθμθσ ςτάςθσ προσ τθν Κίνα τισ δεκαετίεσ 1960 και Ο φάκελοσ αυτόσ μαηί με τισ αρχειακζσ ςυλλογζσ του Κωνςταντίνου Καραμανλι αποτελοφν τισ κφριεσ επίςθμεσ πθγζσ για το ταξίδι του Καραμανλι ςτθν Κίνα. Το διπλωματικό αρχείο από τθν Κίνα δεν είναι δθμόςιο και ςυνεπϊσ θ κινζηικθ επίςθμθ ςτάςθ προσ τθν Ελλάδα μελετικθκε κυρίωσ από το επίςθμο ζντυπο του ΚΚ τθσ Κίνασ τθν εφθμερίδα Λαϊκι Ημερθςία, θ οποία επίςθσ κατζγραψε τα περιςςότερα γεγονότα των ςινο-ελλθνικϊν δεςμϊν ςτθν δεκαετία του Ωςτόςο, λόγω του μικροφ αρικμοφ κειμζνων για τθν Ελλάδα ςτθν Λαϊκι Ημερθςία από το 1967 μζχρι το 1972, θ κινζηικθ ςτάςθ για τθν ελλθνικι Χοφντα είναι ακόμαςε γενικζσ γραμμζσ αςαφισ. Οι τρεισ ελλθνικζσ εφθμερίδεσ που επιλζχκθκαν για τθν παροφςα μελζτθ είναι θ Κακθμερινι, θ Αυγι και το Βιμα. Οι πρϊτεσ δυο δεν κυκλοφοροφςαν κατά τθ διάρκειατθσ επταετίασ, ενϊ το Βιμα κυκλοφοροφςε λογοκρινόμενο.οι ελλθνικζσ εφθμερίδεσ που ςυμπλιρωςαν τα ιςτορικά ςτοιχεία για τθν ζρευνα δείχνουν όχι μόνο τθν ελλθνικι κοινι γνϊμθ αλλά και τθν ζμμεςθ ςτάςθ τθσ Χοφντασ όςον αφορά τισ ςινο-ελλθνικζσ ςχζςεισ. Κατά τθν διάρκεια τθσ ζρευνασ πραγματοποιικθκαν και ςυνεντεφξεισ. Οι δυο Ζλλθνεσ διπλωμάτεσ οι οποίοι ςτισ ςυνεντεφξεισ ηιτθςαν να μθ κατονομαςτοφν είχαν ςυμμετάςχει ςτθ διαχείριςθ των ελλθνοκινεηικϊν ςχζςεων και ζνασ από αυτοφσ ιταν εμπειρογνϊμονασ ςτθν διαδικαςία τθσ ςφναψθσ διπλωματικϊν

4 ςχζςεων Ελλάδασ Κίνασ. Από κινεηικισ πλευράσ, ζδωςε ςυνζντευξθ ο κφριοσ ΛίΤςενγκοφι. Ο Λί ιταν ζνασ από τουσ πρϊτουσ Κινζηουσ φοιτθτζσ που ζςτειλε θ Κίνα ςτθν Αλβανία για ελλθνικζσ ςπουδζσ το 1964, και από το 1979 ιταν ο απεςταλμζνοσ δθμοςιογράφοσ του Ειδθςεογραφικοφ Ρρακτορείου ΣίνΧοφα ςτθν Ακινα. 1. Σο ιςτορικό φόντο τθσ ςφναψθσ διπλωματικϊν ςχζςεων Ελλάδασ Κίνασ Λόγω τθσ ζλλειψθσ του δθμόςιου διπλωματικοφ αρχείου, θ ςτάςθ τθσ Χοφντασ για τθν Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ τθσ Κίνασ είναι αςαφισ. Ωςτόςο, ςτον ενθμερωτικό φάκελο που παράδωςε το Υπουργείο Εξωτερικϊν ςτον Ρρωκυπουργό Καραμανλι πριν από τθν επίςθμθ του επίςκεψθ ςτο Ρεκίνο το 1979, αναφζρεται πωσ θ ουςία τθσ Ρολιτιςτικισ Επανάςταςθσ είναι μια «πάλθ για τθν εξουςία μεταξφ μίασ φοφχτασ ανκρϊπων» από το ανϊτερο ςτρϊμα των ςτελεχϊν του ΚΚ τθσ Κίνασ.2Ραρόμοια άποψθ μοιράηονται και οι ελλθνικζσ εφθμερίδεσπριν τθν επιβολι τθσ δικτατορίασ.θ Κακθμερινι ζβλεπε τθν Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ όχι μόνο ωσ μια πάλθ εξουςίασ, αλλά και ωσμια επιλογι ανάμεςα ςτον καπιταλιςτικό και τονςοςιαλιςτικό δρόμο όςον αφορά ςτθν ανάπτυξθ τθσ Κίνασ. 3 Το Βιμαςτθν επταετία μετζφερε αόρατα τθν κινζηικθ αναταραχι, περιγράφοντασ τθν Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ ωσ ζναν «εμφφλιο πόλεμο» ανάμεςα ςτον λαό και ςτουσ ακραίουσ αριςτεροφσ.4πςο αφορά τθν αριςτερι κοινι γνϊμθ, παρόλο που αρκετοίαριςτεροί Ζλλθνεσ προςπακοφςαν να διατθροφν μια φιλικι και αντικειμενικι ςτάςθ για τισ ακραίεσ αλλαγζσ ςτθν Κίνα, θςτάςθ τθσ Αυγισ πλθςίαηε το ΚΚΣΕ, κρίνοντασ τθν Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ «ανακεωρθτικι».5 Οι ανθςυχθτικζσαναφορζσ για τθν Κίνα, όμωσ, ςταδιακά μειϊνονταν ςτισ αρχζσ τθσ 2 Επίςθμοσ Επιςκζψισ Πρωκυπουργοφ κ. Κ. Καραμανλι εισ Κίναν Νοεμβρίου 1979, Ενθμερωτικόσ Φάκελοσ Α: Κίνα, Ιςτορικό Αρχείο, Κδρυμα Κωνςταντίνοσ Γ. Καραμανλισ, Ακινα. 3 Ιωςιφ Αλςοπ,Η Κίνα εισ ςυνεχι αναταραχι, Θ Κακθμερινι, , ςελίδα 5. 4 Λα Ντάνυ, Σο Λυκόφωσ του Μάο, το Βιμα, , ςελίδα 1. 5 Σειρά άρκρων: Ηαν-ΕμίλΒιντάλ, Ποφ πθγαίνει θ Κίνα, , Θ Αυγι.

5 δεκαετίασ του 1970 όπου θ ελλθνικι κοινι γνϊμθ γενικά κεωροφςε ότι θ Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ, τουλάχιςτον ςτο αποκορφφωμά τθσ, είχε περάςει (ενϊ κατά τθν επίςθμθ ανακοίνωςθ του Ρεκίνου, θ Ρολιτιςτικι Επανάςταςθ ςυνεχίςτθκε μζχρι και το 1976). Τθν ίδια χρονικι περίοδο, θ πρόταςθ για τθν ςφναψθ των ςινο-ελλθνικϊν διπλωματικϊν ςχζςεωνακοφγεται όλο και πιο πειςτικι. Στθν πραγματικότθτα, ενϊ οι δυο χϊρεσ ανικαν ςε δυο εχκρικά ςτρατόπεδα,ο ελλθνικόσ εμπορικόσ ςτόλοσ δεν είχε ςταματιςει να παρζχει τισ υπθρεςίεσ του προσ τουσ Κινζηουσ πελάτεσ τουσ από τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του 1950 μζχρι και τθν δεκαετία του 1970, και παρζμενε ο μεγαλφτεροσ ξζνοσ ςτόλοσ (85%) ςτα κινζηικα φδατα εκείνθ τθν εποχι. 6 Ρζρα από τισ προτάςεισ για ςινο-ελλθνικζσ οικονομικζσ επαφζσ, ςτθν δεκαετία του 1960 αρκετοί Ζλλθνεσ διπλωμάτεσ πρότειναν τθν πολιτικι αναγνϊριςθ τθσ κομμουνιςτικισ Κίνασ, με απϊτερο ςκοπό να δεςμεφςουν τθν «φιλοδοξία» τθσ τελευταίασ. 7 Στισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 1970, οι περιςςότεροι Ζλλθνεσ διπλωμάτεσ, όπωσ και πολλοί δυτικοί τουσ ςυνάδελφοι,ιταν πια υπζρ τθσ αναγνϊριςθσ τθσ Κίνασ. Υπιρχε βζβαια άλλο ζνα ςθμαντικό ςτοιχείο που ζςπρωξε τθν διπλωματικι αναγνϊριςθ του Ρεκίνου: το ΝΑΤΟ είχε δϊςει ανεπίςθμα ςτισ αντιπροςωπείεσ των μελϊν του το πράςινο φωσ για τθν αναγνϊριςθ τθσ κομμουνιςτικισ Κίνασ. 8 Από κινεηικισ πλευράσ, θθγεςία του Ρεκίνου το 1969 διατφπωνε ότι θ ςινο-ςοβιετικι διαμάχθ ιταν πιο ςοβαρι από τθν ςινο-αμερικανικι αντίκεςθ, ςυμπεραίνοντασ ότι θ κινζηικθ διπλωματία κα μπορζςει να κάνει άνοιγμα προσ τισ ΘΡΑ και άλλεσ δυτικζσ χϊρεσ.αυτό, μαηί με τισ «πρακτικζσ» προςαρμογισ του Νίξον ςτθν πολιτικι του απζναντι ςτθν Κίνα ςτο ίδιο χρονικό διάςτθμα,οδιγθςαν τισ ςινο-αμερικάνικεσ ςχζςεισνα ξεπαγϊςουν από το Τον Ιοφλιο του 1971 ο Κίςινγκερ επιςτζφκθκε το Ρεκίνο, και τον Οκτϊβριο θ αντιπροςωπεία του Ρεκίνουαντικατζςτθςε τθν κζςθ τθσ 6 Συνζντευξθ του ΛίΤςενγκοφι ( 李成贵 ), με θλεκτρονικό ταχυδρομείο. Ανδρζασ Γ. Λαιμόσ, Η ναυτιλία μασ και θ Κίνα, το Βιμα, , ςελίδα 14. Ν. Σίμοσ, Οι άγνωςτοι δεςμοί Ελλάδοσ και Κίνασ, θ Κακθμερινι, , ςελίδα Σθμείωμα, , φάκελοσ 1963/11.Μπίτςιοσ (Νζα Υόρκθ) προσ Υπουργείο Εξωτερικϊν, 26/9/1963, φάκελοσ 1963/11/3. Βαρςάμθ (Νζο Δελχί) προσ Υπουργείο Εξωτερικϊν, , φάκελοσ 1965/80/4. ΔΙΑΥΕ. 8 Συνεντεφξεισ με δυο Ζλλθνεσ διπλωμάτεσ οι οποίοι ηιτθςαν να μθ κατονομαςτοφν, , Ακινα.

6 Ταϊβάν ςτον ΟΘΕ. Τον Φεβρουάριο τθσ επόμενθσ χρονιάσ, πραγματοποιικθκε θ επίςθμθ επίςκεψθ του Νίξον ςτθν Κίνα.9Πςον αφορά τισ χϊρεσ ςτθν ανατολικι πλευρά του Ατλαντικοφ, θ Λαϊκι Κίνα από το 1970 μζχρι τον Μάιο του 1972 αποκατζςτθςε μαηικά τισ διπλωματικζσ τθσ ςχζςεισ με ςυνολικά επτά ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, ςυμπεριλαμβανομζνων Ιταλίασ και Αγγλίασ (θ τελευταία εν μζρει αναγνϊριςε τθν Λαϊκι Κίνα το 1950), θ Δυτικι Γερμανία επίςθσ ξεκίνθςε τισ διπλωματικζσ επαφζσ με το Ρεκίνο εκείνθ τθν εποχι, και θ Γαλλία αναγνϊριςε τθν Κίνα ιδθ από το Συνοπτικά, θςφναψθτων ςινο-ελλθνικϊν ςχζςεωντον Ιοφνιο του 1972 ιταν βαςιςμζνθκυρίωσ ςτισ ευρφτερεσ αλλαγζσ των ςχζςεων Κίνασ-Δφςθσ που ξεκίνθςαν ςτθν αρχι τθσ δεκαετίασ του1970, αλλά είχαν ςτθν βάςθ τουσ και τισ πρακτικότερεσ και ανοιχτότερεσ ςτάςεισ των Ελλινων απζναντι ςτθν κομμουνιςτικι Κίνα.Θ ςφναψθ διπλωματικϊν ςχζςεων Ελλάδασ καικίνασ αποτζλεςε ζνα μζροσ του κφματοσ αναγνωρίςεων τθσ Κίνασ από τισ δυτικζσ χϊρεσ εκείνα τα χρόνια, και πραγματοποιικθκε αφοφ οι περιςςότερεσ κφριεσ ευρωπαϊκζσ χϊρεσ ανζλαβαν δράςθ, που κατζδειξε και τθν προςεχτικι ςτάςθ τθσ Χοφντασ ςε αυτό το ηιτθμα. 2. Θ ςφναψθ των διπλωματικϊν ςχζςεων Ελλάδασ Κίνασ και οι ανάπτυξθ των διμερϊν ςχζςεων Τον Νοζμβριο του 1971, οι διπλωμάτεσ τθσ Ελλάδασ και τθσ Κίνασ ςτθν Αλβανία άρχιςαν τισ επαφζσ για τθν προετοιμαςία τθσ ςφναψθσ διπλωματικϊν ςχζςεων. Στισ 5 Ιουνίου του 1972, ο Ζλλθνασ πρζςβθσ Δζνθσ Καραγιάννθσ και ο Κινζηοσ ςυνάδελφοσ του ο ΛίουΤηενχουά(刘振华) υπζγραψαν ςτα Τίρανα το κοινό ανακοινωκζντθσ ςφναψθσ των διπλωματικϊν ςχζςεων μεταξφ των δυο χϊρων. Στο κοινό ανακοινωκζντονίςτθκε ότι θ Ταϊβάν είναι μζροσ τθσ Κίνασ και θ ελλθνικι κυβζρνθςθ «ζχει ςθμειϊςει» αυτιν τθν 9 ΤάοΓοφεντηαο (επιμ.),η Ιςτορία των ςινο-αμερικανικϊν ςχζςεων, τόμοσ Β, , Σανγκάθ: Λαϊκόσ εκδοτικόσ Οίκοσ, 2016, ςελίδα , ( 中美关系史 修订本 第二卷 陶文钊主编 第 页 上海人民出版社 2016 年).

7 ςτάςθ του Ρεκίνου. Το Νοζμβριο, οι δυο πλευρζσ άνοιξαν τισ πρεςβείεσ τουσ ςτθν πρωτεφουςα του άλλου μζρουσ, και θ ελλθνικι πρεςβεία ςτθν Ταϊπζι ζκλειςε τον ίδιο μινα. Τθν άνοιξθ του 1973, ο πρϊτοσ Κινζηοσ πρζςβθσ ςτθν Ελλάδα ο ΤςοφΜποπίνγκ( 周伯萍 ) και ο πρϊτοσ Ζλλθνασ πρζςβθσ ςτθν Κίνα ο Νικόλαοσ Καταπόδθσ ζφταςαν ςτισ κζςεισ τουσ διαδοχικά.ζτςι άνοιξε μία καινοφργια ςελίδα των ςινο-ελλθνικϊν ςχζςεων. Θ ελλθνικι ςτρατιωτικι κυβζρνθςθ ανακοίνωςε ιςυχα και απαρατιρθτα αυτό το γεγονόσ. Στο Βιμα βρζκθκαν μόνο ςφντομα νζα τθν 21θ Μάιου του 1972 ότι πρόκειται θ Ελλάδα να αναγνωρίςει τθν Λαϊκι Κίνα, 10 και τον επόμενο μινα όταν οι διπλωματικζσ ςχζςεισ αποκαταςτάκθκαν δεν βρζκθκε καν θ δθμοςίευςθ ςτθν ίδια εφθμερίδα. Μια πικανι εξιγθςθ είναι ότι θ ελλθνικι δικτατορία δεν μπόρεςε να δικαιολογιςει καλά ςτθν προπαγάνδα τθσ το γιατί αποκατζςτθςε διπλωματικζσ ςχζςεισ με ζνα κράτοσ εντελϊσ αντίκετο ςτθν δικι τθσ ιδεολογία.στθν Κίνα,ωςτόςο, το νοφμερο ζνα δθμοςιογραφικό όργανο τθσ κινζηικθσ κυβζρνθςθσθ εφθμερίδα Λαϊκι Ημερθςία ( 人民日报 ),δθμοςίευςε ςτθν πρϊτθ ςελίδα το ολόκλθρο κοινό ανακοινωκζν τθν δεφτερθ μζρα τθσ υπογραφισ του. Στισ 7 Ιουνίου, το κφριο άρκρο με τον τίτλοχαιρετίηουμε τθν ςφναψθδιπλωματικϊν ςχζςεων μεταξφ τθσ χϊρασ μασ και τθσ Ελλάδοσδθμοςιεφκθκε πάλι ςτθν πρϊτθ ςελίδα, υπογραμμίηοντασ ότι θ Κίνα «ιςχυρίηεται ότι όλεσ οι χϊρεσ, μεγάλεσ ι μικρζσ, είναι ίςεσ. Είμαςτε αποφαςιςτικά αντίκετοι ςτισ μεγάλεσ χϊρεσ που εκφοβίηουν τισ μικρζσ χϊρεσ, και ςτισ ιςχυρζσ χϊρεσ που εκφοβίηουν τισ αδφνατεσ. Ανεξάρτθτα από τα διαφορετικά κοινωνικά ςυςτιματα, όλεσ οι χϊρεσ πρζπει να αςχολθκοφν με τισ διμερείσ ςχζςεισ με βάςθ ςτισ αρχζσ όπωσ ο αμοιβαίοσ ςεβαςμόσ τθσ κυριαρχίασ» 11 Οι διμερείσ επικοινωνίεσ ξεκίνθςαν αμζςωσ μετά από τθν κακιζρωςθ των διπλωματικϊν ςχζςεων.από τον Ιοφνιο του 1972 μζχρι τθν επίςθμθ επίςκεψθ του Καραμανλι ςτο Ρεκίνο, οι επικοινωνίεσ ςε επίςθμο επίπεδο ιταν ςχετικά ενεργζσ. Θ πρϊτθ επίςθμθ 10 Το Βιμα, , ςελίδα Χαιρετίηουμε τθν ςφναψθ διπλωματικϊν ςχζςεων μεταξφ τθσ χϊρασ μασ και τθσ Ελλάδοσ, θ Λαϊκι Ημερθςία, , ςελίδα 1, ( 社论 欢迎我国与希腊建交, 人民日报,1972 年 6 月 7 日, 第 1 版 ).

8 ελλθνικι επίςκεψθ ςτθν Κίναιταν του αντιπρόεδρουτθσ ελλθνικισ κυβζρνθςθσ ΝικόλαουΜακαρζηου(20-26 Μάϊου του 1973) μετά από πρόςκλθςθ του Ρεκίνου. Ωσ θ πρϊτθ αντιπροςωπεία τθσ ελλθνικισ κυβζρνθςθσ ςτθν Κίνα, θ αποςτολι Μακαρζηουπραγματοποίθςε διμερείσ ςυνομιλίεσ υψθλοφ επιπζδου για πρϊτθ φορά ςτθν ιςτορία, και επιβεβαίωςε τισ βαςικζσ προχποκζςεισ για τισ μελλοντικζσ ςυνεργαςίεσ μεταξφ των δυο χωρϊν. Ο άμεςοσ ςκοπόσ τθσ αποςτολισ, όπωσ είπε ο Μακαρζηοσ ςτθν Κίνα, ιταν εμπορικόσ. Αυτό πραγματοποιικθκε με τισ υπογραφζσ τριϊν ςυμφωνιϊν: τθσ Συμφωνίασ αεροπορικϊν μεταφορϊν, τθσ Συμφωνίασ εμπορίου καιπλθρωμϊν, και τθσ Ναυτιλιακισ Συμφωνίασ, οι οποίεσ «δυνάμωςαν τθν φιλία των δυο χωρϊν, και άνοιξαν τον δρόμο για τθν περαιτζρω ανάπτυξθ των διμερϊν δεςμϊν». 12 Θ ζμφαςθ για τθν οικονομικι ςθμαςία τθσ αποςτολισ Μακαρζηου δείχνει τθν επικυμία τθσ Χοφντασ να αποφφγει τισ αναφορζσ ευαίςκθτων πολιτικϊν διαφορϊν μεταξφ των δυο κρατϊν. Ρζντε χρόνια μετά από τθν αποςτολιμακαρζηου, ο Κινζηοσ Υπουργόσ Εξωτερικϊν ΧουάγκΧουά ( 黄华 ) ιταν το πρϊτο μζλοσ τθσ κινζηικθσ κυβζρνθςθσ που επιςκζφκθκε τθν Ακινα (21-24 Σεπτεμβρίου του 1978), μετά από πρόςκλθςθ του Ζλλθνα ςυνάδελφου του Γ. άλλθ. Ο Χουάγκ ςυνάντθςε τον Ρρόεδρο ΚωνςταντίνοΤςάτςο και τον Ρρωκυπουργό ΚωνςταντίνοΚαραμανλι. Ο κφριοσ ςτόχοσ τθσ αποςτολισ Χουάγκιταν θ υπογραφι τθσ ςινο-ελλθνικισ πολιτιςτικισ ςυμφωνίασ, αλλά και να ςυηθτιςει μαηί με τουσ Ζλλθνεσ θγζτεσ κζματα κοινοφ ενδιαφζροντοσ, δθλαδι τισ ελλθνικζσ κζςεισ ςτο Κυπριακό, τισ ελλθνοτουρκικζσ διαφορζσ, τισ ςχζςεισ τθσ Ελλάδοσ με τισ χϊρεσ τθσ Βαλκανικισ και τθσ Ανατολικισ Μεςογείου κακϊσ και για τθν προςεχι ζνταξθ τθσ Ελλάδοσ ςτθν ΕΟΚ. Ππωσ ιςχυρίηονταν και από τισ δυο πλευρζσ, το αποτζλεςμα των ςυνομιλίων ιταν «ικανοποιθτικό». Κατά τθν παραμονι τουκινζηου Υπουργοφ Εξωτερικϊνςτθν Ελλάδα, απευκφνκθκε επίςθμθ πρόςκλθςθ ςτον Καραμανλι να επιςκεφκεί το Ρεκίνο. Συμπεραςματικά, θ επίςκεψθ αυτι είναι κατάλλθλο να χαρακτθριςτεί ωσ «ο πρόλογοσ» τθσ επίςκεψθσ του Καραμανλι αργότερα το Θ Λαϊκι Ημερθςία, , ςελίδα 1, ( 人民日报 1973 年 5 月 24 日, 第一版 ).

9 Στον εμπορικό τομζα, θ ολοκλιρωςθ των διμερϊνςυμφωνιϊν ωσ θ βάςθ τθσ οικονομικισ ςυνεργαςίασςυνεχίςτθκε αυτιν τθν χρονικι περίοδο. Θ ςυμφωνία καταχϊριςθσ εμπορικϊν ςθμάτων υπογράφτθκε ςτο Ρεκίνο τον Απρίλιο του 1975, και οι προθγοφμενεσ τρεισ ςυμφωνίεσ τθσ αποςτολισ Μακαρζηου επίςθσ ςυμπλθρϊκθκαν και τροποποιικθκαν από τθν Επιτροπι Εμπορίου Ελλάδασ Κίνασ που ξεκίνθςε τθ λειτουργία τθσ τον Ιοφνιο του 1976.Για τθ πρϊτθ φορά ςτθ Διεκνι Ζκκεςθ Θεςςαλονίκθσ, εμφανίςτθκε περίπτερο τθσ Λαϊκισ Κίναστο 1976, και δυο χρόνια μετά οι Ζλλθνεσ επιχειρθματίεσ πιραν μζροσ ςτθν Ζκκεςθ Ειςαγωγϊν και Εξαγωγϊν ςτθν Καντϊνα τθσ Κίνασ. Το 1978 και το 1979, οι Υπουργοί Εμπορίου των δφο χωρϊν αντάλλαςςαν επιςκζψεισ -- γεγονόσ που ζδειξε τισ επικυμίεσ και προςπάκειεσ των δφο πλευρϊν για μεγαλφτερο διμερζσ εμπόριο. Θ αμοιβαία γνωριμία και θ φιλία των δυο λαϊν επίςθσ βάκυναν ςτθν δεκαετία του 1970 λόγω των αυξθμζνων πολιτιςτικϊν και ακλθτικϊν επικοινωνιϊν.οι κινζηικεσ ταινίεσ προβλικθκαν ςτα Φεςτιβάλ Κινθματογράφου Θεςςαλονίκθσ (1973, 1974), οι θκοποιοί από τισ δυο ζδωςαν παραςτάςεισ κλαςικϊν κεάτρων ςτισ ςκθνζσ τθσ Ακινασ και του Ρεκίνου (1979), καιο Κινζηοσ Ακροβατικόσ Θίαςοσ περιόδευςε ςτθν Ελλάδα (1978). Ωσ επζκταςθ τθσ γνωςτισ Διπλωματίασ Ρινγκ Ρονγκ τθσ Κίνασ, θ κινζηικθ Εκνικι Ομάδασ ΡίνγκΡονγκ επιςκζφκθκε τθν Ελλάδα, και ςτα επόμενα χρόνιαοι ακλθτικζσ ομάδεσ των δυο χωρϊν όχι μόνο ςυναντικθκαν ςτουσ διεκνείσ αγϊνεσ αλλά μερικζσ από αυτζσ επιςκζφκθκαν τθν άλλθ χϊρα για φιλικοφσ αγϊνεσ. Μια επιπλζον απόδειξθ τθσ βελτιωμζνθσ ςχζςθσ Ελλάδασ Κίνασ ιταν οι αλλαγζσ ςτισ εφθμερίδεσ των δυο χωρϊν. Ζνα χρόνο πριν τθν υπογραφι του ςινο-ελλθνικοφ κοινοφ ανακοινωκζντοσ ( ), ςτθν Λαϊκι Ημερθςία δθμοςιεφκθκε μόνο ζνα άρκρο για τθν Ελλάδα, ενϊ τθν επόμενθ χρονιά ( )ο αρικμόσ αυξικθκε ςτα 20. Στα επόμενα χρόνια, τα κείμενα για τθν Ελλάδα καλφπτουν όχι μόνο τουσ ςινοελλθνικοφσ δεςμοφσ, αλλά και τισ εγχϊριεσ καταςτάςεισ και τθν εξωτερικι πολιτικιτθσ

10 Ελλάδασ. Στισ ελλθνικζσ εφθμερίδεσ, δεν υπιρχε ςυςχζτιςθ ανάμεςαςτον αρικμό άρκρων και ςτθν κακιζρωςθ των ςινο-ελλθνικϊν ςχζςεων. Στα περιεχόμενα των κειμζνων, όμωσ, τα «κετικά» ςχόλια αυξάνονται μετά τθν κακιζρωςθ των διμερϊν ςχζςεων.το Βιματο 1972δθμοςίευςε μερικά κείμενα για το Μάο«τον ποιθτι» (και όχιτον τφραννο, που ιταν θ εικόνα του ςτθν περίοδο τθσ Ρολιτιςτικισ Επανάςταςθσ), τθν ανάκτθςθ ελευκερίασλειτουργίασ κινζηικων πανεπιςτθμίων, και γενικότερα τθν «ϊρα τθσ ευθμερίασ» ςτθν Κίνα. 13 Από τθν επανζκδοςθ τθσ Κακθμερινισ το 1974, θ δεξιά εφθμερίδα δεν άλλαξε γενικά τθν ςκεπτικι ςτάςθ για τθν Λαϊκι Κίνα, αλλά θ άνοιξθ τθσ κινζηικθσ διπλωματίασ και ςτθν ςυνζχεια το τζλοσ τθσ Ρολιτιςτικισ Επανάςταςθσ οδιγθςαν ςε πολφπλευρθ κάλυψθ τθσ Κίνασ.Επιπλζον, θ Αυγιμετά τθν μεταπολίτευςθ ζγινε το όργανο του ΚΚΕ Εςωτερικοφ, και θ ςτάςθ τθσ για τθν Λαϊκι Κίνα ζγινε ξανά φιλικι ενϊ κρατοφςε μια προςεχτικι αντικειμενικι κζςθ όταν αφορά τισ ςινοςοβιετικζσ διαφορζσ. 3. Θ επίςθμθ επίςκεψθ του Ζλλθνα πρωκυπουργοφ Καραμανλι ςτθν Κίνα το Θ προετοιμαςία πριν τθν επίςκεψθ Ππωσ αναφζρκθκε πριν, θ άμεςθ αιτία τθσ επίςκεψθσ Καραμανλι ςτο Ρεκίνο ιταν θ πρόςκλθςθ από το Ρεκίνο. Ωςτόςο, θ πρϊτθ επίςθμθ επίςκεψθ του Ζλλθνα Ρρωκυπουργοφ ςτθν Κίνα ιταν βαςιςμζνθ ςε άλλα ιςτορικά ςτοιχεία. Οι βαςικότερεσ προχποκζςεισ ιταν οι πολιτικζσ αλλαγζσ που ζγιναν και ςτισ δυο χϊρεσ ςτα μζςα τθσ δεκαετίασ του 70. Θ μεταπολίτευςθ ςτθν Ελλάδα το 1974 και ο τερματιςμόσ τθσ Ρολιτιςτικισ Επανάςταςθσ ςτθν Κίνα το 1976 οδιγθςαν αντίςτοιχα τισ δυο χϊρεσ ςτθν 13 Μάο ο ποιθτισ, , ςελίδα 4. Πϊσ ςπουδάηουν οι φοιτθταί του Μάο, , ςελίδα 3. Η Κίνα ςτθν ϊρα τθσ ευθμερίασ, , ςελίδα 3. ΤρίαάρκρααπότοΒιμα.

11 εφαρμογι πιο ανοιχτϊν και πρακτικϊν πολιτικϊν. Ο Καραμανλισ επιςκζφκθκε τισ τρεισ βαλκανικζσ χϊρεσ του ςοςιαλιςτικοφ ςτρατοπζδου το 1975, και τον προθγοφμενο μινα πριν από το ταξίδι του ςτθν Κίνα, επιςκζφκθκε τθν Σοβιετικι Ζνωςθ και άλλεσ δυο ςοςιαλιςτικζσ χϊρεσ ςτθν Ανατολικι Ευρϊπθ. Από τθν πλευρά τθσ Κίνασ, θ «δεφτερθ γενιάθγεςίασ» μετά τον Μάοεπζκτεινε και βάκυνε τισ επαφζσ με τισ δυτικζσ χϊρεσ. Ο ΝτζνγκΧςιάοΡίγνκ επιςκζφκθκε τθν Ιαπωνία και τθν Σιγκαποφρθ το 1978, και τον Ιανουάριο τθσ επόμενθσ χρονιάσ πραγματοποιικθκαν θ ςφναψθ ςινο-αμερικάνικων διπλωματικϊν ςχζςεων και αμζςωσ μετά θ επίςκεψθ του Ντζνγκςτισ ΘΡΑ. Τον Οκτϊβριο του 1979 ο ονομαςτικά νοφμερο ζνα θγζτθσ τθσ Κίνασ ο ΧοφαΚοφοΦζνγκξεκίνθςε το 22θμερϊν ταξίδι του ςτθν Δυτικι Ευρϊπθ (Γαλλία, Δυτικι Γερμανία, Αγγλία και Ιταλία),που κεωρείται «ζνα ορόςθμο ςτθν 4000 χρονϊν ιςτορία των ςινο-ευρωπαϊκϊν επικοινωνιϊν», 14 και επζςτρεψε ςτθν Κίνα μόλισ πζντε μζρεσ πριν τθν άφιξθ του Καραμανλι ςτο Ρεκίνο. Άλλοσ ζνασ παράγοντασ που οδιγθςε ςτθν επίςκεψθ του Καραμανλι ιταν θ υγιισ ανάπτυξθ δεςμϊν των δυο χωρϊν ςε πολλοφστομείσ,και οι δυο πλευρζσ είχαν αρκετζσ επίςθμεσ επαφζσ για ναεπικοινωνιςουν τισ κοινζσ/παρόμοιεσ ςτάςεισ και τα κοινά ςυμφζροντα ςε διεκνιπολιτικά κζματα, γεγονόσ που διαβεβαίωνε τθν επιτυχία τθσ ςυνόδου κορυφισ των θγετϊν των δυο χωρϊν. Ππωσ είχε αναφερκεί νωρίτερα, το ελλθνικό Υπουργείο Εξωτερικϊν παράδωςε ζναν ενθμερωτικό φάκελο ςτον Καραμανλιτο φκινόπωρο του 1979, που δείχνει τθν ελλθνικι επίςθμθ ςτάςθ για τθν Κίνα πριν το πρωκυπουργικό ταξίδι.οι πρϊτεσ υπογραμμιςμζνεσ πλθροφορίεσ ςτον φάκελο αφοροφν τα πολιτικά τθσ Κίνασ, όπωσ το ςφνταγμα τθσ Κίνασ, τθ ςφνκεςθ τθσ κυβζρνθςθσ, τθν εςωτερικι πολιτικι του ΚΚΚ ςτα 30 χρόνια τθσ κυριαρχίασ του, και τα βιογραφικά των Μάο, Ντζνγκ και Χοφα με λεπτομζρειεσ. Συμπεριλαμβάνει επίςθσ γενικζσ πλθροφορίεσ για τθν Κίνα (π.χ., τθν εδαφικι ζκταςθ, τον πλθκυςμό, τισ μειονότθτεσ, τθν ιςτορία, τισ κρθςκείεσ τθσ κλπ. ) και τα πρόςφατα ςτοιχεία τθσ εκνικισ άμυνασ, τθσ γεωργίασ, τθσ βιομθχανίασ, του διεκνοφσ εμπορίου, 14 FloraLewis, HuaGuofenginWestEuropeStressedaNewPragmatism, thenewyorktimes, , ςελίδα 2.

12 και του ναυτιλιακοφ μεγζκουσ. 3.2.Θ διαδικαςία τθσ επίςκεψθσ Καραμανλι ςτο Πεκίνο και οι ςυνομιλίεσ κορυφισ Ενθμερωμζνοσ, ο Κωςταντίνοσ Καραμανλισ ζφταςε ςτο Ρεκίνο το μεςθμζρι ςτισ 12 Νοεμβρίου του 1979, και ξεκίνθςε τθν πενκιμερθ επίςθμθ του επίςκεψθ. Θ ελλθνικι αποςτολι αποτελοφνται και από τα πρόςωπα του Υπουργείου Εξωτερικϊν ςυμπεριλαμβανομζνου του Υπουργοφ Γ. άλλθ, μαηί με τουσ εκπροςϊπουσεφοπλιςτϊν και τεχνικϊν εταιριϊν. Θ «κερμότατθ» υποδοχι των Κινζηων ζκανε εντφπωςθ ςτθν ελλθνικι αντιπροςωπία μετά από το 16ϊρο ταξίδι. Ο Χοφακαι ο Ντζνγκ υποδζχτθκαντον Καραμανλι ςτο αεροδρόμιο του Ρεκίνουμζςα ςτθνπαγωνιά, και θ «φιλικι ατμόςφαιρα» παρατθρικθκε παντοφ -- ακόμα και ςτουσ δρόμουσ τθσ κινζηικθσ πρωτεφουςασ τοποκετικθκαν οι ελλθνικζσ ςθμαίεσ και φιλικά ςυνκιματα γραμμζνα ςτα ελλθνικά. Τθν ίδια μζρα το βράδυιταν το επίςθμο δείπνο τθσ υποδοχισ που φιλοξενοφςε ο Ντζνγκ. Στισ 13 και 14 Νοεμβρίου, πραγματοποιικθκαν δυο πολφωρεσ ςυνομιλίεσ Καραμανλι-Ντζνγκ, και ςτισ 15 μια ςυνομιλία με τον Χοφα. Εκτόσ από τισ ςυναντιςεισ κορυφισ, το πρόγραμμα ςυμπεριλάμβανε και τισ επιςκζψεισ ςτθν Απαγορευμζνθ Ρόλθ, ςτθν Σινικό Τείχουσ, ςτθν κομμοφνα του προαςτείου του Ρεκίνου, ςτο εργοςτάςιο χειροτεχνίασ, κλπ. Ο κφριοσ ςτόχοσ τθσ επίςκεψθσ του Καραμανλι ιταν να πραγματοποιθκεί ςτο ανϊτερο δυνατό επίπεδοθ άμεςθ ανταλλαγι απόψεων ςχετικά με τα διεκνι γεγονότα (ιδιαίτερα τα ηθτιματα που ζχουν ςτενι ςχζςθ με τα ελλθνικά ενδιαφζροντα), και οι ςυνομιλίεσ Καραμανλισ-Ντζνγκ καλφπτουν κυρίωσ τα πολιτικά κζματα: θ ΕΟΚ, οι αντίςτοιχεσ περιφερειακζσ καταςτάςεισ, κακϊσ και θ γενικι διεκνισ κατάςταςθ. Για τθν θγεςία του Ρεκίνου, θ ςοβιετικι «θγεμονικι ςτάςθ» ιταν το πιο ανθςυχθτικό διεκνζσ ηιτθμα ςτισ δεκαετίεσ του 60 και 70. Από τθν εποχι του Μάο μζχρι τον Ντζνγκ οι Κινζηοι θγζτεσ ςε διαφορετικζσ περιςτάςεισ ιςχυρίηονταν ότι ο τρίτοσ παγκόςμιοσ

13 πόλεμοσ είναι αναπόφευκτοσ λόγω του ςοβιετικοφ θγεμονιςμοφ -- μια άποψθ που γενικά κεωρείτο υπερβολικι ςτθ Δφςθ. Αυτό επίςθσ ιταν θ βαςικι διάφορα ςτισ απόψεισ των Καραμανλι και Ντζνγκ για τα διεκνι γεγονότα. Στισ ςυνομιλίεσ τουσ, ο Ντζνγκ τόνιςε τθν πικανότθταπολζμου 15 ενϊ ο Καραμανλισ πίςτευε ότι θ μεγαλφτερθ ςοβιετικι απειλι ιταν θ υπονομευτικι πολιτικι. 16 Πςο αφορά τουσ τρόπουσ να αντιμετωπιςτεί θ ςοβιετικι απειλι, ο Ντζνγκδεν απζκλειςε τθν χριςθ ςκλθρϊν μζτρων και ανάφερετονςινο-βιετναμικό πόλεμο του 1979 ωσ παράδειγμα. 17 Ο Καραμανλισ δεν ζκανε ςχόλια ςχετικά για τον ςινοβιετναμικό πόλεμο αλλά εξιγθςε τθν άποψι του για να λυκεί θ διαφορά μεταξφ των δυο ςτρατοπζδων, θ οποία ιταν πιο ιπια και εναρμονιςμζνθ με το κλίμα τθσ διεκνοφσ φφεςθσ που ακόμθ κυριαρχοφςε ςτισ διεκνείσ υποκζςεισ. Ρίςτευε ότι ο ανταγωνιςμόσ εξοπλιςμϊν ιταν το αποτζλεςμα τθσ αμοιβαίασ δυςπιςτίασκαι θ καλφτερθλφςθ «είναι θ ιςορροπία δυνάμεων», δθλαδι «είτε με αφξθςθ τθσ δυνάμεωσ των Δυτικϊν είτε με μείωςθ τθσ δυνάμεωσ των ϊςων» θ δφναμθ αναφερμζνθ εδϊκυρίωσ ιταν με τθν εξοπλιςτικι και ςτρατιωτικι τθσ ζννοια. Επιπλζον, για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ υπονομευτικισ πολιτικισ τθσ Σοβιετικισ Ζνωςθσ, ο Καραμανλισ πρότεινε ότι«χρειάηεται οργανωμζνθ προςπάκεια Ρρζπει *α+φ ενόσ να εξοπλιηόμαςτε επιδιϊκοντασ μια ιςορροπία δυνάμεων και αφ ετζρου να προςπακοφμε να προλαμβάνουμε τθν διείςδυςθ τθσ ωςίασ πολιτικϊσ. Είναι οι δφο τρόποι για να αποφφγουμε επικίνδυνεσ περιπζτειεσ ςτον Κόςμο.» 19 Ππωσ είπε ο Καραμανλισ ςτον Ντζνγκ, οι διάφορεσ μεταξφ τουσ ιταν μόνο «ςτθν προςπζλαςθ και ςτισ εκτιμιςεισ», ενϊ «ςτουσ ςκοποφσ ςυμφωνοφμε». Οι δυο θγζτεσ ζφταςαν ςτο κοινό ςυμπζραςμα ότι θ «ενίςχυςθ των μικρϊν χϊρων» και γενικότερα θ 15 Κωνςταντίνοσ Σβολόπουλοσ,Κωνςταντίνοσ Καραμανλισ: Αρχείο γεγονότα και κείμενα (ςτο εξισ: Καραμανλισ), Τόμοσ 11, Η Ελλάδα ςτθν Ευρϊπθ, , περίοδοσ Β, 1 Ιανουαρίου Μάιου 1980, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα 295.

14 ςυνεργαςία φυςικά και ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ ςυνεργαςίασ Ευρϊπθσ καικίνασ ιταν θ καλφτερθ λφςθ για τα διεκνι προβλιματα. 20 Θ ενοποίθςθ τθσ Ευρϊπθσιταν ζνα ςθμαντικό κζμα ςτισ ςυηθτιςεισ. Ππωσ είχαν προβλζψει οι δυτικοί παρατθρθτζσ, 21 οκινζηοσ αντιπρόεδροσ προειδοποίθςε «για άλλθ μια φορά» ζναν Ευρωπαίο θγζτθ για τθν «απειλι των Σοβιετικϊν θγεμονιςτϊν» ςτθν Ευρϊπθ. 22 Ο Καραμανλισ ίςωσ δεν προζβλεπε κάτι τόςο ανθςυχθτικό, αλλά δεν δίςταηε να εκφράςει το ενδιαφζρον του για τθν «αδυναμία τθσ Ευρϊπθσ» και επίςθσ τθν προςπάκειά του για τθν βελτίωςι τθσ κατάςταςθσ. Κατά τθν γνϊμθ του Καραμανλι, τα κφρια τρία προβλιματα τθσ Ευρϊπθσ ιταν θ ζλλειψθ ενιαίασ πολιτικισ, θ μειονεκτικι κζςθ ςτθν ςτρατιωτικι δφναμθ μπροςτά ςτθν ςοβιετικι απειλι, και το ενεργειακό ηιτθμα δθλαδι θ εγγφθςθ του πετρελαίου τθσ Μζςθσ Ανατολισ. Ωσ ςυμπζραςμα, οντζνγκ ζδωςε τθν ευλογία του ςτθν ΕΟΚ, ιδιαίτερα τθν ζνταξθ τθσ Ελλάδασ ςτθν τελευταία: «θ Δυτικι Ευρϊπθ, μαηί με τθν Ελλάδα ζχουν πολλζσ δυνατότθτεσ οικονομικοτεχνολογικζσ και ςτρατιωτικζσ Μια δυνατι και ενωμζνθ Ευρϊπθ κα παίξει ιςχυρό ρόλο εμείσ εδϊ χαίρομε και εκτιμοφμε κάκε βιμα προσ ενοποίθςθ τθσ Ευρϊπθσ». 23 Από τθν ελλθνικι πλευρά, ο Καραμανλισ διλωςε ότι «ςιμερα ζχουμε δυο Υπερδυνάμεισ. Αν ενωκεί θ Ευρϊπθ και αναπτυχκεί θ Κίνα, τότε κα ζχουμε μια άλλθ ιςορροπία, ζναν άλλο ςυςχετιςμό δυνάμεων». 24 Οι αναλφςεισ των περιφερειακϊνηθτθμάτων κατζλαβαν ζνα μεγάλο μζροσ ςτισ διμερείσ ςυνομιλίεσ. Επειδι ο Καραμανλισ κατά τθν παραμονι του ςτο Ρεκίνο είχε αναφζρει επανειλθμμζνωσ ότι θ Ελλάδα είναι «μια μικρι χϊρα με περιοριςμζνο διεκνι ρόλο», ο Ντζνγκ του επιςιμανε ότι «δεν είςτε μικρι χϊρα, γιατί θ χϊρα ςασ κατζχει πολφ ςθμαντικι κζςθ» ιδιαίτερα γεωγραφικι. Ο Καραμανλισ παρουςίαςε τθν πρόκεςθ 20 Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Το Βιμα , ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα 302.

15 του για τθν βαλκανικι ςυνεργαςία, και ο Ντζνγκ εκτιμοφςε ιδιαίτερα τθν βαλκανικι πολιτικι τθσ ελλθνικισ κυβζρνθςθσ. Σχετικά με το Μακεδονικό, ο Ντζνγκ αποδζχτθκε ότι δεν ιξερε πριν αυτό το κζμα, και οι πλθροφορίεσ που του ζδωςε ο Καραμανλισ ιταν «ζνα χριςιμο μάκθμα για μζνα», επομζνωσ πρότεινε περιςςότεροδιάλογο μεταξφ Ελλάδασ και Γιουγκοςλαβίασ για τθν λφςθ του Μακεδονικοφ. 26 Άλλο ζνα ελλθνικό περιφερειακό ηιτθμα ιταν το Κυπριακό και οι ελλθνο-τουρκικζσ διαφορζσ, ςτο οποίο ο Καραμανλισ κατθγοροφςε τθν τουρκικι πλευρά για τθν παραβίαςθ διεκνϊν κανόνων και τθσ διεκνοφσ θκικισ κακϊσ και τθν μθ-ςυνεργατικι ςτάςθ τθσ τουρκικισ κυβζρνθςθσ απζναντι ςτισ ελλθνικζσ ειρθνικζσ προτάςεισ ςτο Κυπριακό ηιτθμα. Στο τζλοσ, ο Ζλλθνασ πρωκυπουργόσ είπε: «κα παρακαλοφςα, κφριε πρόεδρε, να βοθκιςετε. Το κζμα εκκρεμεί και φζτοσ ςτον ΟΘΕ.»Ωςτόςο οντζνγκςτθν απάντθςι του είπε: «Ενδιαφερόμαςτε για τθν περιοχι αυτι. Αλλά, είμαςτε τόςο μακριά και δεν βριςκόμαςτε ςε κζςθ να προςφζρουμε κάτι το ουςιαςτικό. Γνωρίηετε τθν ςτάςθ μασ ςτον Οργανιςμό Θνωμζνων Εκνϊν, όπου ψθφίηουμε υπζρ τθσ Κφπρου. Στο κζμα αυτό δεν μποροφμε να λζμε περιςςότερα, γιατί ζχουμε τισ ίδιεσ ςχεδόν φιλικζσ ςχζςεισ με εςάσ και τθν Τουρκία. Συμβουλεφομε τουσ δυο φίλουσ μασ να διαπραγματευκοφν, ενϊ οι ϊςοι κζλουν να εκμεταλλευκοφν τθν διαφορά ςασ». 27 Γενικά μιλϊντασ, οι δυο θγζτεσ κατζλεξαν ςε ςυναίνεςθ ςτα περιςςότερα ηθτιματα κοινϊν ενδιαφερόντων. Θ ςυνομιλία Καραμανλι Χοφα είχε παρόμοιο περιεχόμενο οπότε δεν κα ςυηθτθκεί εδϊ. Επιπλζον, κατά τθν παραμονι τθσ πρωκυπουργικισ αποςτολισ ςτθν Κίνα, οι δυο χϊρεσ ςυμφϊνθςαν ςε περιςςότερεσ ςυνεργαςίεσ ςτον ναυτιλιακό τομζα ενϊ υπογράφτθκε θ ςυμφωνία επιςτθμονικισ και τεχνολογικισ ςυνεργαςίασ από τουσ Υπουργοφσ Εξωτερικϊν των δυο χωρϊνθ οποία κα επιτρζψει ςτισ δυο πλευρζσ να ςυνεργαςτοφν ςτον τομζα καταςκευισ τεχνικϊν ζργων ςε τρίτεσ χϊρεσ.συμπεραςματικά, θ επίςκεψθ του Καραμανλι ςτο Ρεκίνο πραγματοποίθςε τον πολιτικό τθσ ςτόχο, βάκυνε τθν αμοιβαία κατανόθςθ μεταξφ των κορυφαίων θγετϊν 26 Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα Σβολόπουλοσ, Καραμανλισ, Τόμοσ 11, ςελίδα

16 των δυο χωρϊν, και αποτζλεςε το πρϊτο ορόςθμο ςτισ ςινο-ελλθνικζσ ςχζςεισ Σα ςχόλια ςτισ εφθμερίδεσ των δυο χωρϊν για τθν επίςκεψθ Καραμανλι ςτθν Κίνα Οι ελλθνικζσ εφθμερίδεσ ζγραψαν πολφ κετικά ςχόλια για το πρϊτο ταξίδι του Ζλλθνα πρωκυπουργοφ ςτθν Κίνα. Θ Κακθμερινι υπογράμμιςε τθν «ιδιαίτερα τιμθτικι και κερμι υποδοχι που επιφφλαξε θ θγεςία τθσ Κίνασ ςτον Ζλλθνα πρωκυπουργό», 28 ενϊ για τθν κινζηικθ ςτάςθ απζναντι ςτο Κυπριακό, θεφθμερίδα εξζφραςε ςε ςυγκρατθμζνο τόνο τθν απογοιτευςι τθσ για τθν «ςιωπι» των Κινζηων, αλλά ταυτόχρονα δζχτθκε ότι τα ςχόλια του Ντζνγκ ιταν «φιλικά» και «ενκαρρυντικά», και θ ενθμζρωςθ από τον Καραμανλι «για το Κυπριακό και τισ ελλθνοτουρκικζσ διαφορζσ, ενδζχεται να αποδειχκεί πολφ χριςιμθ ςτο μζλλον, αφοφ τα επιχειριματα τθσ ελλθνικισ πλευράσ είναι πικανόν να επθρεάςουν το Ρεκίνο κατά τθ διαμόρφωςθ τθσ πολιτικισ του ςτα προβλιματα τθσ Ανατολικισ Μεςογείου». 29 Το Βιμαςυμφϊνθςε με τθν Κακθμερινι ότι θ επίςκεψθ αυτι «δίνειτο μζτρο του κφρουσ τθσ ςφγχρονθσ Ελλάδασ ςτθ διεκνι ηωι *και+ ςυμπλθρϊνει τθν ενθμζρωςθ τθσ ελλθνικισ κυβερνιςεωσ για το ποφ βαδίηει ο ςθμερινόσ κόςμοσ και είναι θ δυνατότθτα τθσ Ακινασ να χαράηει τθν πορεία που ςυμφζρει ςτθν Χϊρα.. τζλοσ δίνει μια νζα ευκαιρία για τθν προβολι τθσ χϊρασ μασ και, ακόμα για τθν ενθμζρωςθ τθσ διεκνοφσ Κοινισ Γνϊμθσ ςτα διάφορα ηθτιματα που ενδιαφζρουν τθν Ελλάδα.» 30 Θ αριςτερι Αυγιχαρακτιριηε το ταξίδι Καραμανλι «μια ακόμα ζκφραςθ του πολυδιάςτατου τθσ ελλθνικισ εξωτερικισ πολιτικισ»,και ταυτόχρονα ωσ «αποδείξεισ τθσ ανεξαρτθςίασ» που ο Καραμανλισ «ευχαρίςτωσ δίνει ςτουσ Αμερικανοφσ» 31. Θ Αυγι ζβγαλε το ςυμπζραςμα ότι «θ πρϊτθ αυτι ςτθν ιςτορία ελλθνοκινεηικι ςυνάντθςθ κορυφισ, αποτζλεςε ζνα πολυςιμαντο 28 Στάμοσ Ηοφλασ, Η Κίνα αναγνωρίηει τον ρόλο τθσ Ελλάδοσ ςτο διεκνζσ προςκινιο, θ Κακθμερινι, , ςελίδα Στάμοσ Ηοφλασ, Διαμορφϊνεται τϊρα θ κινεηικι πολιτικι ςτα ελλθνικά κζματα, θ Κακθμερινι, , ςελίδα Το Βιμα, , ςελίδα Θ Αυγι, , ςελίδα 1.

17 γεγονόσ και για τισ δυο χϊρεσ».32 Από τθν κινζηικθ πλευρά, τα ρεπορτάη τθσ Λαϊκισ Ημερθςίασ για τθν επίςκεψθ Καραμανλι ακολοφκθςαν τθν τυπικι ρουτίνα ςε περιπτϊςεισ επίςθμων επιςκζψεων ξζνων αρχθγϊν. Θ κινζηικθ εφθμερίδα ςυνεχάρθτθν Ελλάδα για τθνζνταξθ ςτθν ΕΟΚ, και αναφζροντασ τα λόγια του Ντζνγκ, τόνιςε ότι ο Καραμανλισ «είναι διακεκριμζνοσ πολιτικόσ ςτθν Ευρϊπθ, ο οποίοσ όχι μόνον ενδιαφζρεται ηωθρά για τθν προϊκθςθ τθσ ενότθτασ τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ, αλλά εργάηεται επίςθσ για τθ βελτίωςθ και τθν ανάπτυξθ φιλικϊν ςχζςεων και ςυνεργαςίασ με τισ βαλκανικζσ και μεςογειακζσ χϊρεσ και για τθν επζκταςθ ςυμφωνιϊν μεταξφ Ελλάδοσ και αραβικϊν και άλλων χωρϊν του τρίτου κόςμου, ςυμβάλλοντασ ζτςι ςτθν ειρινθ και ςτακερότθτα ς αυτι τθν περιοχι. Θ κινεηικι Κυβζρνθςθ και ο λαόσ βλζπουν αυτζσ τισ προςπάκειεσ του πρωκυπουργοφ και τθσ ελλθνικισ Κυβερνιςεωσ με ςυμπάκεια και εκτίμθςθ.»τζλοσ, θ επίςκεψθ Καραμανλι κεωρείται χωρίσ αμφιβολία «ζνα ςθμαντικό κεφάλαιο ςτο χρονικό των ςχζςεων μεταξφ των δυο χωρϊν».33 υμπζραςμα Κατά τθ δεκαετία του 1970 ζλαβαν χϊρα τα τρία ςθμαντικά γεγονότα ςτισ ςινοελλθνικζσ ςχζςεισ: θ ςφναψθ των διπλωματικϊν ςχζςεων, το ξεκίνθμα ανάπτυξθσ των διμερϊν δεςμϊν ςε διαφορετικοφσ τομείσ, και θ επίςκεψθ Καραμανλι ςτο Ρεκίνο το Αυτζσ οι κετικζσ αλλαγζσ πραγματοποιικθκαν λόγω τριϊν παραγόντων: τθν εξζλιξθ τθσ εςωτερικισ πολιτικισ κατάςταςθσ των δυο χωρϊν, τισ αλλαγζσ ςε διεκνι κλίμακα, και τθν προϊκθςθ των διμερϊν ςχζςεων από διορατικοφσ ανκρϊπουσ των δφο πλευρϊν. Οι διαφορζσ ςτισ ιδεολογικζσ ςτάςεισ και ςτα πολιτικά ςυςτιματα δεν αποτζλεςανπια «το ςθμάδι ςτάςθσ» ςτισ διμερείσ επικοινωνίεσ ςτθ δεκαετία του 1970, αλλά ςυνζχιςαν να εμποδίηουν τουσ διαλόγουσ ςτον πολιτικό τομζα μζχρι τθν 32 Θ Αυγι, , ςελίδα 1. Θ Λαϊκι Ημερθςία, , ςελίδα 1, (人民日报 1979 年 11 月 13 日 第 1 版). 33

18 μεταπολίτευςθ και ςτα δυο κράτθ τα οποία προςαρμόηονταν και εφάρμοηαν πιο πρακτικζσ και ανοιχτζσ εξωτερικζσ πολιτικζσ. Θ αμοιβαία πολιτικι εμπιςτοςφνθ εκφράςτθκε ςτισ ςυνομιλίεσ κορυφισ ςτθν επίςκεψθ Καραμανλι ςτθν Κίνα. Θ ςινοελλθνικι ςυνεργαςία κα προςφζρειοφζλθ και ςτισ δυο πλευρζσ ςυναίνεςθ ςτουσ επίςθμουσ και ςτθν κοινι γνϊμθ των δυο χωρϊν μετά από τριάνταχρόνια πολιτικϊν αντικζςεων και απουςίασ ουςιαςτικϊν επαφϊν. Πθγζσ-Βιβλιογραφία 1. Αρχειακζσ ςυλλογζσ Αρχείο Κεντρικισ Υπθρεςίασ, Διπλωματικό και Ιςτορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικϊν (ΔΙΑΥΕ), Ακινα. Ιςτορικό Αρχείο, Κδρυμα Κωνςταντίνοσ Γ. Καραμανλισ, Ακινα. Κωνςταντίνοσ Σβολόπουλοσ, Κωνςταντίνοσ Καραμανλισ: Αρχείο γεγονότα και κείμενα, Τόμοσ 11, Η Ελλάδα ςτθν Ευρϊπθ, , περίοδοσ Β, 1 Ιανουαρίου Μάιου Σφποσ Η Κακθμερινι Σο Βιμα Η Αυγι Η Λαϊκι Ημερθςία ( 人民日报 ) TheNewYorkTimes 3. υνεντεφξεισ Συνζντευξθ με τονλίτςενγκοφι (李成贵) Συνεντεφξεισ με δυο Ζλλθνεσ διπλωμάτεσ οι οποίοι ηιτθςαν να μθ κατονομαςτοφν 4. Βιβλία και μελζτεσ

19 τα ελλθνικά Ακαναςάτου, Γιάννα (επιμ.), Η δικτατορία, : πολιτικζσ πρακτικζσ, ιδεολογικόσ λόγοσ, αντίςταςθ, (Ακινα: Καςτανιϊτθσ, 1999) Αλεξάκθσ, Εμμανουιλ, Η ελλθνικι δεξιά: δομι και ιδεολογία τθσ Νζασ Δθμοκρατίασ , (Ακινα: Αντ. Ν. Σακκοφλασ, 2001) Βαλντζν, Σωτιρθσ, Παράταιροι Εταίροι: ελλθνικι δικτατορία, κομμουνιςτικά κακεςτϊτα και Βαλκάνια, , (Ακινα: Ρόλισ, 2009) Βαλντζν, Σωτιρθσ, Δικτατορία και αντίςταςθ, : προςωπικι μαρτυρία, (Ακινα: Θεμζλιο, 2018) Βαμβάκασ, Βαςίλθσ, Εκλογζσ και επικοινωνία ςτθ μεταπολίτευςθ: πολιτικότθτα και κζαμα, (Ακινα: Σαββάλασ, 2006) Βαςιλειάδθσ, Νικόλαοσ, Ευαγγελίδθσ Ε. Δθμιτριοσ, Από τον Σλαβομακεδονιςμό ςτον Σκοπιανό Μακεδονιςμό: θ γενεαλογία μιασ εκνολογικισ λακροχειρίασ, (Ακινα: Μπαρμπουνάκθ, 2017) Βερζμθσ, Θάνοσ & Γιάννθσ Κολιόπουλοσ, Ελλάσ: θ ςφγχρονθ ςυνζχεια, από το 1821 μζχρι ςιμερα, Τρίτθ ζκδοςθ, (Ακινα: Καςτανιϊτθσ, 2006) Βοφλγαρθσ, Γιάννθσ, Η Ελλάδα τθσ Μεταπολίτευςθσ, : ςτακερι δθμοκρατία ςθμαδεμζνθ από τθ μεταπολεμικι ιςτορία,(ακινα: Θεμζλιο, 2003) Βοφλγαρθσ, Γιάννθσ, Η Ελλάδα από τθ μεταπολίτευςθ ςτθν παγκοςμιοποίθςθ, (Ακινα: Ρόλισ, 2012) Γάτοσ, Γιϊργοσ, Πολυτεχνείο 73 Ρεπορτάη με τθν ιςτορία, 2 τόμοι, (Ακινα: Φιλιππότθσ, 2004) Γοφναρθσ, Κ. Βαςίλθσ, Σο Μακεδονικό ηιτθμα από τον 19ο ζωσ τον 210 αιϊνα, ιςτοριογραφικζσ προςεγγίςεισ, (Ακινα: Αλεξάνδρεια, 2010) Γρθγοριάδθσ, Νζο., Σολϊν, Ιςτορία τθσ ςφγχρονθσ Ελλάδασ (τρίτοσ τόμοσ): δικτατορία , (Ακινα: Polaris, 2011) Clogg, Richard, υνοπτικι Ιςτορία τθσ Ελλάδασ: , Δεφτερθ ζκδοςθ, (Ακινα: Κάτοπτρο, 2015) CloseDavid, Ελλάδα , πολιτικι, κοινωνία, οικονομία, (Θεςςαλονίκθ: Θφρακεν,

20 2006) Δαφζρμοσ, Ολφμπιοσ, Από τθν ελπίδα ςτθν απόγνωςθ, , (Ακινα: Γαβριθλίδθσ, 2013) Διαμαντοφροσ, Νικθφόροσ, Πολιτιςμικόσ δυιςμόσ και πολιτικι αλλαγι ςτθν Ελλάδα τθσ Μεταπολίτευςθσ, (Ακινα: Αλεξάνδρεια, 2000) Ηαοφςθσ, Αλζξανδροσ, Ο εμπαιγμόσ: 21 Απριλίου Ιουλίου 1974, 2 τόμοι, (Ακινα: Ραπαηιςθσ, 1997) ZonDjamila, Η «εκνοςωτιριοσ» επαναςτάςισ: ιδεολογία και προπαγάνδα κατά τθν περίοδο τθσ δικτατορίασ ςτθν Ελλάδα, , (Ακινα: UniversityStudioPress, 2018) Θρακλείδθσ, Αλζξθσ, Σο Μακεδονικό Ζιτθμα, , από τισ εκνικζσ διεκδικιςεισ ςτισ ςυγκρουςιακζσ εκνικζσ ταυτότθτεσ, (Ακινα: Θεμζλιο, 2018) Καλλιβρετάκθσ, Λεωνίδασ, Δικτατορία και μεταπολίτευςθ, (Ακινα: Θεμζλιο, 2017) Καλτςϊνθσ, Δθμιτρθσ, υνταγματικι ιςτορία τθσ Ελλάδασ, , (Ακινα: ΚΨΜ, 2017) Καλογερόπουλοσ-Στράτθσ, Σ. Αριςτείδθσ, Εκνικζσ διαδρομζσ: Γενεφθ-Άγκυρα, Παρίςι- Βρυξζλεσ (Οδοιπορικό τθσ ελλθνικισ εξωτερικισ πολιτικισ ςτθ μεταπολίτευςθ), (Ακινα: Λιβάνθσ, 2010) Κάλυβασ, Ν. Στάκθσ, Καταςτροφζσ και κρίαμβοι: οι 7 κφκλοι τθσ ςφγχρονθσ ελλθνικισ ιςτορίασ, (Ακινα: Ραπαδόπουλοσ, 2015) Καραμανωλάκθσ Βαγγζλθσ, Νικολακόπουλοσ, Θλίασ, Σακελλαρόπουλοσ Τάςοσ, (επιμ.), Η μεταπολίτευςθ, 74-75: ςτιγμζσ μιασ μεταβίβαςθσ, (Ακινα: Θεμζλιο, 2016) Καραμπελίασ, Γιϊργοσ, Κράτοσ και κοινωνία ςτθ μεταπολίτευςθ ( ), (Ακινα: Εξάντασ, 1989) Καργάκοσ, Ι. Σαράντοσ, Σο αγκάκι των κόπιων: από το Μακεδονικό ηιτθμα ςτθν εμπλοκι των κόπιων, (Ακινα: Ιδιωτικι, 2018) Κάρτερ Ρ. Γεϊργιοσ, «Σα καφςιμα ετζλειωςαν»: από τθν πολιτικοποίθςθ Παπαδοποφλου ςτθν «μεταπολίτευςθ» Καραμανλι , (Ακινα: Ρελάςγοσ, 2011) Καρτάκθσ, Ελευκζριοσ, Ο Καραμανλισ τθσ μεταπολίτευςθσ οι μεγάλεσ παρεμβάςεισ, , (Ακινα: οζσ, 1993)

21 Κορνζτθσ, Κωςτισ, Σα παιδιά τθσ δικτατορίασ: φοιτθτικι αντίςταςθ, πολιτιςμικζσ πολιτικζσ και θ μακρά δεκαετία του εξιντα ςτθν Ελλάδα, (Ακινα: Ρόλισ, 2015) Κόππα, Μαριλζνα, Η κοινι πολιτικι άμυνασ και αςφάλειασ: θ ιςτορία, οι κεςμοί, οι ςτρατθγικζσ, (Ακινα: Ρατάκθσ, 2017) Κουροφνδθσ, Χαράλαμποσ, Σο ςφνταγμα και θ αριςτερά: από τθ «βοικεια τομι» του 1963 ςτο φνταγμα του 1975, (Ακινα: Νιςοσ, 2018) Λουκάκοσ, Ράνοσ, Η Ακζατθ όψθ: τφποσ και πολιτικι ςτθ μεταπολίτευςθ, (Ακινα: Εςτία, 2013) Μαλκίδθσ, Θεοφάνθσ, Οι ελλθνοαλβανικζσ ςχζςεισ, (Ακινα: Γόρδιοσ, 2007) Οικονόμου Ν. Γιϊργοσ, Πολυτεχνείο 1973: Η απαρχι του αυτονόμου κινιματοσ, (Ακινα: Νθςίδεσ, 2013) Μαλλίασ, Ρ. Αλζξανδροσ, Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία: θ αυτοψία τθσ δφςκολθσ ςυμφωνίασ των Πρεςπϊν, (Ακινα: Σιδζρθσ, 2018) Μανίκασ, Γιϊργοσ, Σο χρονικό τθσ μεταπολίτευςθσ : παρακμι και προςδοκίεσ, (Ακινα: Ρφλθ, 2010) McNeill, H. William, Η μεταμόρφωςθ τθσ Ελλάδασ, (Ακινα: Ραπαδόπουλοσ, 2017) Μελετόπουλοσ, Θ. Μελζτθσ, Η δικτατορία των ςυνταγματαρχϊν: κοινωνία, ιδεολογία, οικονομία, (Ακινα: Ραπαηιςθσ, 2008) Meynaud, Jean, Οι πολιτικζσ δυνάμεισ ςτθν Ελλάδα (δεφτεροσ τόμοσ): Βαςιλικι εκτροπι και ςτρατιωτικι δικτατορία, (Ακινα: Σαββάλασ, 2004) Μπαλότθ, Δ. Ξζνθ, Κωςταντίνοσ Καραμανλισ, (Ακινα: Σαββάλασ, 2004) Μπρατάκοσ, Άγγελοσ, Η ιςτορία τθσ Νζασ Δθμοκρατίασ, (Ακινα: Λιβάνθσ, 2002) Νικολακόπουλοσ Θλίασ, Ηλίασ Ηλίου: πολιτικι βιογραφία, (Ακινα: Κδρυμα τθσ Βουλισ των Ελλινων, 2017) Ξθρόσ, Γ. Ακανάςιοσ, Κθδεμονευόμενοσ και προκρουςτείοσ κοινοβουλευτιςμόσ: από το ςφνταγμα του 1952 ςτθ δικτατορία των ςυνταγματαρχϊν, (Ακινα: Σαββάλασ, 2009) Ραπακαναςόπουλοσ, Ν. Γιϊργοσ, Εμφφλιεσ μάχεσ ιδεϊν, (Ακινα: Επίκεντρο, 2018) Ραπαχελάσ, Αλζξθσ, Ο βιαςμόσ τθσ ελλθνικισ δθμοκρατίασ: ο αμερικανικόσ παράγων , (Ακινα: Εςτία, 2017)

22 ιγοσ, Άλκθσ, Σεραφείμ Σεφεριάδθσ &Ευάνκθσ Χατηθβαςιλείου (επίμ.), Η «ςφντομθ» δεκαετία του 60, (Ακινα: Καςτανιϊτθσ, 2008) ιηάσ, Σωτιρθσ, Οι Ηνωμζνεσ Πολιτείεσ, θ δικτατορία των ςυνταγματαρχϊν και το Κυπριακό ηιτθμα, , (Ακινα: Ρατάκθσ, 2004) ιηάσ, Σωτιρθσ, Η ελλθνικι πολιτικι μετά τον εμφφλιο πόλεμο: κοινοβουλευτιςμόσ και δικτατορία (Ακινα: Καςτανιϊτθσ, 2008) ιηάσ, Σωτιρθσ, Κωνςταντίνοσ Καραμανλισ: θ Ελλάδα από τον εμφφλιο ςτθ μεταπολίτευςθ, (Ακινα: Μεταίχμιο, 2018 ) οηάκθσ, Χριςτοσ, Ελλθνικι εξωτερικι πολιτικι, , Θεςςαλονίκθ: Μαλλιάρθσ, Σακελλαρόπουλοσ, Σπφροσ, Σα αιτία του Απριλιανοφ Πραξικοπιματοσ : το κοινωνικό πλαίςιο τθσ πορείασ προσ τθ δικτατορία, (Ακινα: Λιβάνθσ, 1998) Σακελλαρόπουλοσ, Σπφροσ, Η Ελλάδα ςτθ μεταπολίτευςθ: πολιτικζσ και κοινωνικζσ εξελίξεισ , (Ακινα: Λιβάνθσ, 2001) Σβολόπουλοσ, Κωνςταντίνοσ, Η ελλθνικι εξωτερικι πολιτικι: , (Ακινα: Εςτία, 2008) Σοφρλασ, Κ. Ράυλοσ (επιμ.), Η δικτατορία των ςυνταγματαρχϊν και θ αποκατάςταςθ τθσ δθμοκρατίασ: πρακτικά ςυνεδρίου, (Ακινα: Κδρυμα τθσ Βουλισ των Ελλινων, 2016) Στράτοσ, Κωνςταντίνοσ, Αντίκεςθ και διαφωνία: θ ςτάςθ των εφθμερίδων ςτθ δικτατορία , (Ακινα: Καςτανιϊτθσ, 1995) Συλλογικό, Ελλθνικόσ εκνικιςμόσ Μακεδονικό ηιτθμα: θ ιδεολογικι χριςθ τθσ ιςτορίασ, (Ακινα: Αντιςχολείο, 2018) Σφριγοσ, Μ. Άγγελοσ, Ελλθνοτουρκικζσ ςχζςεισ, (Ακινα: Ρατάκθσ, 2015) Σφζτασ, Σπυρίδων, Η τιτοϊκι Γιουγκοςλαβία και θ δικτατορία των ςυνταγματαρχϊν ( ): όψεισ των ελλθνογιουγκοςλαβικϊν ςχζςεων κατά τθν επταετία, (Ακινα: Επίκεντρο, 2016) Τηιοβάρασ, Γριγόρθσ, Χιϊτθσ, Βαςίλθσ, Ο πολιτικόσ χάρτθσ τθσ μεταπολίτευςθσ, , (Ακινα: Λιβάνθσ, 2006) Τςιριγϊτθσ, Διονφςιοσ, Νεότερθ και ςφγχρονθ ελλθνικι ιςτορία: διεκνείσ ςχζςεισ και

23 διπλωματία, (Ακινα: Ροιότθτα, 2013) Woodhouse, M. Christopher, Η άνοδοσ και θ πτϊςθ των ςυνταγματαρχϊν, (Ακινα: Λιναίοσ, 2017) Φιλίασ Βαςίλθσ, Σα αξζχαςτα και τα λθςμονθμζνα: πορεία προσ τθ δικτατορία ( ), δικτατορία αντίςταςθ ( ), μεταπολίτευςθ ( ), (Ακινα: Ραπαηιςθσ, 1997) Ψυχογιόσ, Κ. Δθμιτρθσ, τιγμζσ τθσ μεταπολίτευςθσ: , (Ακινα: Επίκεντρο, 2014) Χατηθαναςταςίου, Τάςοσ, Κφπροσ και μεταπολίτευςθ, (Ακινα: Εναλλακτικζσ Εκδόςεισ, 2004) Χατηθβαςιλείου, Ευάνκθσ, Ελλθνικόσ φιλελευκεριςμόσ: το ριηοςπαςτικό ρεφμα, (Ακινα: Ρατάκθσ, 2010) Χατηθδάκθσ, Ν. Μάνοσ, Πολυτεχνείο 1973 και «αντιςτάςισ»: μφκοι και αλικειεσ, (Ακινα: Ρελαςγόσ, 2016) Χατηθδάκθσ, Ν. Μάνοσ, Σα «όχι» του Γεωργίου Παπαδοποφλου: ξενοκίνθτθ δικτατορία ι εκνικό κακεςτϊσ; (Ακινα: Ρελαςγόσ, 2018) Χατηθςωκράτθσ, Δθμιτρθσ, Πολυτεχνζιο 73: Αναςτοχαςμόσ μιασ πραγματικότθτασ, (Ακινα: Ρόλισ, 2004) Χρθςτίδθσ, Ευ. Χριςτοσ, Ανζνδοτοσ αγϊνασ: θ ζνωςθ κζντρου ενϊπιον τθσ ριξθσ, , (Ακινα: Επίκεντρο, 2018) τααγγλικά Ali, S. Mahmud, US-China Cold War Collaboration, , (London: Routledge, 2005) Ambrose, Stephen E., Nixon: The Triumph of a Politician, , (New York: Simon and Schuster, 1989) Barnouin, Barbara and Yu Changgen, Zhou Enlai: A Political Life, (Hong Kong: The Chinese University Press, 2006) Brazinsky, Gregg A., Winning the Third World: Sino-American Rivalry during the Cold War, (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2017)

24 Chang, Gordon H., Friends and Enemies: The United States, China, and the Soviet Union, , (Stanford: Stanford University Press, 1990) Chang, Tony H., ed., China During the Cultural Revolution, : A Selected Bibliography of English Language Works, (London: Greenwood Press, 1999) Chen, Jian, Mao s China and the Cold War, (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2001) Dittmer, Lowell, Sino-Soviet Normalization and Its International Implications, , (Seattle: University of Washington Press, 1992) Dittmer, Lowell, China s Asia: Triangular Dynamics since the Cold War, (London: The Rowman and Littlefield Publishing Group, 2018) Domes, Jurgen, China after the Cultural Revolution: Politics between Two Party Congresses, (Berkeley and Los Angeles, University of California Press, 1977) Dong, Lisheng, Wang, Zhengxu, and Dekker, Henk, China and the European Union, (London: Routledge, 2013) Elleman, Bruce A., Kotkin, Stephen, and Schofield, Clive, ed., Beijing s Power and China s Borders: Twenty Neighbors in Asia, (New York: M.E. Sharpe, 2013) Featherstone, Kevin, and Papadimitriou, Dimitris, The Limits of Europeanization: Reform Capacity and Policy Conflict in Greece, (New York: Palgrave MacMillan, 2008) Featherstone, Kevin, Europe in Modern Greek History, (London: Hurst, 2014) Feng, Huiyun, Chinese Strategic Culture and Foreign Policy Decision-making: Confucianism, Leadership and War, (London: Routledge, 2007) Friedman, Jeremy, Shadow Cold War: The Sino-Soviet Competition for the Third World, (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2015) Gao, Wenqian, Zhou Enlai: The Last Perfect Revolutionary: A Biography, (New York: Public Affairs, 2007) Griffith, William E., Cold War and Coexistence: Russia, China, and the United States, (London: Pearson Education, 1971) Lampton, David M., The Making of Chinese Foreign and Security Policy in the Era of Reform, , (Stanford: Stanford University Press, 2001)

25 Legg, Keith R., and Roberts John Michael, Modern Greece: A Civilization on the Periphery, (Boulder: Westview Press, 1997) Li, Xiaobing, and Li, Hongshan, ed., China and the United States: A New Cold War History, (Lanham: University Press of America, 1998) Luthi, Lorenz M., The Sino-Soviet Split: Cold War in the Communist World, (Princeton: Princeton University Press, 2008) Kassimeris, Christos, Greece and the American Embrace: Greek Foreign Policy towards Turkey, the US and the Western Alliance, (New York: Tauris Academic Studies, 2010) Koliopoulos, J.S. &Thanos M. Veremis, Greece: The Modern Sequel, From 1821 to the Present, second edition, (London: Hurst & Co., 2007) Lanteigne, Marc, Chinese Foreign Policy: An Introduction, (London: Routledge, 2009) MacFarquhar, Roderick, & Fairbank, John K.,The Cambridge History of China: Volume 15, The People s Republic, Part 2: Revolutions within the Chinese Revolution, (New York: Cambridge University Press, 1991) MacFarquhar, Roderick, and Schoenhals, Michael, Mao s Last Revolution, (Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press, 2006) MacMillan, Margaret, Nixon and Mao: The Week that Changed the World, (New York: Random House, 2007) Mark Chi-kwan, The Everyday Cold War: Britain and China, , (New York: Bloomsburry Academic, 2017) Meisner, Maurice, The Deng Xiaoping Era: An Inquiry into the Fate of Chinese Socialism, , (New York: Hill and Wang, 1996) Michalski, Anna, and Pan, Zhongqi, Unlikely Partners? China, the European Union and the Forging of a Strategic Partnership, (2017: Palgrave MacMillan, 2017) Peck, James, Washington s China: The National Security World, the Cold War, and the Origins of Globalism, (Boston: University of Massachusetts Press, 2006) Phillipe, Le Corre, and Sepulchre, Alain, China s Offensive in Europe, (Washington: The Brookings Institution, 2016) Roberts, Priscilla, ed., Behind the Bamboo Curtain: China, Vietnam, and the World

26 beyond Asia, (Stanford: Stanford University Press, 2006) Robinson T.W. & David Shambaugh, (eds.), Chinese Foreign Policy: Theory and Practice, (Oxford: Clarendon Press, 1995) Roessel, David, In Byron s Shadow: Modern Greece in the English and American Imagination, (Oxford: Oxford University Press, 2002) Ross, Robert S., ed., China, the United States, and the Soviet Union: Tripolarity and policy making in the Cold War, (New York: M.E. Sharpe, 1993) Silverman, Roger, Defiance: Greece and Europe, (Alresford: Zero Books, 2016) Sutter, Robert G., Chinese Foreign Relations: Power and Policy since the Cold War, Third Edition, (Lanham: Rowman and Littlefield Publishers, 2012) Teiwes, Frederick C., and Sun Warren, The End of the Maoist Era: Chinese Politics During the Twilight of the Cultural Revolution, , (New York: M.E. Sharpe, 2007) Wang, Jianwei, and Song, Weiqing, China, the European Union, and the International Politics of Global Governance, (New York: Palgrave MacMillan, 2016) Vogt, Roland, ed., Europe and China: Strategic Partners or Rivals? (Hong Kong: Hong Kong University Press, 2012) Xia, Yafeng, Negotiating with the Enemy: U.S.-China Talks during the Cold War, , (Bloomington: Indiana University Press, 2006) Yan, Jiaqi, and Gao, Gao, Turbulent Decade: A History of the Cultural Revolution, (Honolulu: University of Hawai i, 1996) Zhai, Qiang, China and the Vietnam Wars (Chapel Hill and London: The University of North Carolina Press, 2000) Zhang, Chunjie, Composing Modernist Connections in China and Europe, (Abingdon: Taylor and Francis Limited, 2018) Zhang, Xiaoming, Deng Xiaoping s Long War: the Military Conflict between China and Vietnam, , (Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2015) Zhang, Yongjin and Austin, Greg, ed., Power and Responsibility in Chinese Foreign Policy, ebook, (Canberra: Anu E Press, 2013)

27 τακινζηικα 陈长伟, 1964 年中法建交和美台交涉, 载 百年潮,2006 年第 12 期, 第 页 胡绳主编, 中国共产党的七十年,( 北京 : 中共党史出版社,1991 年 ) 黄舍骄主编, 春华秋实四十年 : 中法建交回忆录,( 北京 : 世界知识出版社, 2004 年 ) 黎家松主编, 中华人民共和国外交大事记,( 北京 : 世界知识出版社,2001 年 ) 牛大勇 沈志华, 冷战与中国的周边关系,( 北京 : 世界知识出版社,2004 年 ) 庞松, 简明中华人民共和国史,( 广州 : 广东教育出版社,2001 年 ) 裴坚章主编, 研究周恩来 外交思想与实践,( 北京 : 世界知识出版社,1989 年 ) 沙建孙 龚书铎, 走什么路 关于中国近现代历史上的若干重大是非问题, ( 济南 : 山东人民出版社,1997 年 ) 沈志华主编, 中苏关系史纲,( 北京 : 新华出版社,2007 年 ) 陶文钊主编, 中美关系史 ( 修订本 ) 第二卷 ,( 上海 : 上海人民出版社,2016 年 ) 外交部档案馆编, 伟人的足迹 : 邓小平外交活动大事记,( 北京 : 世界知识出版社,1998 年 ) 外交部外交史编辑室编, 新中国外交风云,( 北京 : 世界知识出版社,1990 年 ) 王泰平主编, 中华人民共和国外交史,( 北京 : 世界知识出版社,1998 年 ) 席宣, 金春明, 文化大革命简史 ( 增订新版 ),( 北京 : 中共党史出版社,2005 年 ) 谢益显, 中国外交史: 中华人民共和国时期, ,( 郑州 : 河南人民出版社,1988 年 ) 谢益显, 中国当代外交史,( 北京 : 中国青年出版社,2009 年 ) 徐晓亚, 百年中法关系,( 北京 : 世界知识出版社,2006 年 ) 杨奎松主编, 冷战时期的中国对外关系,( 北京 : 北京大学出版社,2006 年 ) 杨元华, 中法关系史,( 上海 : 上海人民出版社,2006 年 )

28 姚白慧, 论美国与中法建交的关系, 载 世界历史,2010 年第 3 期, 第 页 章百家 牛军主编, 冷战与中国,( 北京 : 世界知识出版社,2002 年 ) 章百家, 改变自己, 影响世界 :20 世纪中国外交基本线索刍议, 载 中国社会科学,2002 念第 1 期 张秀阁, 巨大的转变 : 越南战争期间的中美关系,( 北京 : 中共中央党校出版社, 2012 年 ) 郑惠 林蕴晖主编, 五十年国事纪要,( 长沙 : 湖南人民出版社,1999 年 ) Yue Wu Greece and the People s Republic of China: from the Establishment of Diplomatic Relations to Karamanlis s Formal Visit in Beijing, Summary People s Republic China was founded in 1949, but Greece did not recognize it until During the two decades of 1950s and 1960s, the official Greek stand towards communist China was negative while occasionally hostile, while the Greek public opinion about China differed according to different political leanings. In 1966 the Cultural Revolution started in China and one year later the Greek government was overthrown by the military junta. The Sino-Hellenic diplomatic relations established during the period of the Cultural Revolution and Greek Junta -- two states diametrically opposed in ideology. This postdoctoral research is supervised by Professor EvanthisHatzivassiliou. It is the continuation of the writer s doctoral research with topic Greece and China: Attitudes and Politics, , and forms part of the history of modern Sino-Hellenic relations. It mainly covers the 1970s in the time span and focuses the background of the