ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΔΚΣΑΚΣΧΝ ΑΝΑΓΚΧΝ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ: ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΜΒΑΝΣΟ ΣΟΝ ΛΟΤΗΟ ΠΟΣΑΜΟ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΜΖΜΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΔΚΣΑΚΣΧΝ ΑΝΑΓΚΧΝ ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ: ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΜΒΑΝΣΟ ΣΟΝ ΛΟΤΗΟ ΠΟΣΑΜΟ πγγξαθή : Δπηβιέπσλ: Ππξαγόο Δπάγγεινο Φαιάξαο, Msc A ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΑΘΗΝΑ 2007

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ - ABSTRACT Σν παξφλ θείκελν δηαπξαγκαηεχεηαη ην θνκκάηη ηεο επηθνηλσλίαο ζε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ. Ζ επηθνηλσλία ζε θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο δηαθέξεη απφ ηελ θαζεκεξηλή επηθνηλσλία ζπλεπψο δηαθέξεη θαη ε δηαρείξηζε ηεο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, πνπ ε επηθνηλσλία γίλεηαη αζπλήζηζηα ζχλζεηε θαη πνιχπινθε κε απξφβιεπηεο επηπηψζεηο γηα ηηο αξρέο δηαρείξηζήο ηνπο ρξεηάδεηαη κηα ζσζηή θαη έγθαηξε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ. ηελ Διιάδα, ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο αζθεί ζεζκηθά ηελ δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ. Ο ξφινο θαη νη αξκνδηφηεηεο ηεο αλαιχνληαη θαη κε βάζε κηα κειέηε πεξίπησζεο, ηνπ ζπκβάληνο ζηνλ Λνχζην πνηακφ, ζηηο 26 Μαΐνπ The following paper is about the communication part in emergency situations. Emergency communication is different from everyday communication therefore its management is different. In emergency situations, where communication is extremely complicated and difficult with unexpected consequences to the function of the competent authorities, all that is necessary is timely risk communication management before, during and after the emergency case. In Greece, the authority that is in charge by law of the emergency management is the General Secretariat of Civil Protection. Its role and competences are also analyzed in a recent case study, the flash-flood on Lousios River, at May 26th. 2

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΚΗΝΓΤΝΟΤ Δηζαγσγή Δπηθηλδπλφηεηα Σξσηφηεηα Κίλδπλνο Κξίζε Καηαζηξνθέο πκπεξάζκαηα ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ Δηζαγσγή Έλλνηα ηεο Δπηθνηλσλίαο Γηαδηθαζία δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο Δίδε επηθνηλσλίαο Δπηθνηλσλψληαο ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο πκπεξάζκαηα ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ Δηζαγσγή Ζ επηθνηλσλία θαη ε έθηαθηε αλάγθε Δπηθνηλσληαθά κνληέια εθηάθησλ αλαγθψλ Σα Δπηθνηλσληαθά ρέδηα Δπηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο εθηάθησλ αλαγθψλ Δθζηξαηεία κέζσλ επηθνηλσλίαο (media campaign) Δπηθνηλσληαθή Γηαρείξηζε Δθηάθησλ Αλαγθψλ πκπεξάζκαηα ΓΗΔΘΝΖ ΔΜΠΔΗΡΗΑ Δηζαγσγή Κξίζε δηνμηλψλ ζην Βέιγην Ζ ζεηξά ησλ γεγνλφησλ Οη πξνθιήζεηο ζηελ επηθνηλσλία θξίζεο πκπεξάζκαηα κειέηεο πεξίπησζεο ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΔΚΣΑΚΣΧΝ ΑΝΑΓΚΧΝ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ Δηζαγσγή Θεζκηθφ πιαίζην εθηάθησλ αλαγθψλ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο Λνηπνί θνξείο αληηκεηψπηζεο έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ Δπηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο έθηαθηεο αλάγθεο ζχκθσλα κε ην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ ζηελ Διιάδα πκπεξάζκαηα ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ:ΣΟ ΓΤΣΤΥΖΜΑ ΣΟΝ ΛΟΤΗΟ ΠΟΣΑΜΟ Γεσγξαθηθά ζηνηρεία Σν ρξνληθφ ψξα κε ηελ ψξα Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε πεξηζηαηηθνχ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ - ΠΡΟΣΑΔΗ ΔΠΗΛΟΓΟ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

4 ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΚΟΝΟΓΡΑΦΖΖ Πίλαθαο Πίλαθαο 2 10 Πίλαθαο 3.10 Πίλαθαο 4 12 Γξάθεκα 5 17 ρήκα 6 22 ρήκα 7.37 Πίλαθαο Πίλαθαο

5 5

6 ΔΗΑΓΧΓΖ Οη θαηαζηξνθέο απφ θπζηθά ή ηερλνινγηθά αίηηα, απφ ηα νπνία θηλδπλεχνπλ αλζξψπηλεο δσέο θαη πεξηνπζίεο ζπλερίδνπλ λα ζπκβαίλνπλ, παξά ην γεγνλφο φηη νη επηζηεκνληθέο γλψζεηο θαη ε ηερλνινγηθή εμέιημε, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ζηνλ ηνκέα ηεο Γηαρείξηζεο ησλ Φπζηθψλ Καηαζηξνθψλ έρνπλ βειηησζεί ζεκαληηθά. Ο πιεζπζκφο ηεο Γεο βξηζθφηαλ πάληα αληηκέησπνο κε ηνλ θίλδπλν θαη ηελ θαηαζηξνθή, αιιά ε δηαθνξά ηνπ ζήκεξα είλαη φηη δελ είρακε θαληαζηεί ηα κεγέζε ησλ θαηαζηξνθψλ πνπ κπνξνχλ λα πιήμνπλ ην ζχγρξνλν θφζκν. Απηφ νθείιεηαη ζηελ νινέλα θαη απμαλφκελε ηξσηφηεηα ησλ πνιενδνκηθψλ ζπγθξνηεκάησλ, ηελ θαηαζθεπή κεγάισλ ηερληθψλ έξγσλ ηα νπνία δελ ελαξκνλίδνληαη κε ηηο εμειηζζφκελεο γεσδπλακηθέο δηεξγαζίεο θαη ελ γέλεη ζηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο δελ ζπλάδνπλ κε ηηο βαζηθέο απαηηήζεηο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. ηα πιαίζηα απηά νη θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ αιιά θαη νη Γηεζλείο Οξγαληζκνί έρνπλ απνδνζεί ζε έλαλ αγψλα δξφκνπ πξνθεηκέλνπ λα αλαζηείινπλ θαη λα πεξηνξίζνπλ ηελ ηάζε αχμεζεο ησλ επηπηψζεσλ ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ κέζα απφ ελίζρπζε ηεο έξεπλαο, ηε βειηίσζε ηνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ, νη νπνίεο λα εθκεηαιιεχνληαη θαη λα αμηνπνηνχλ ζην κέγηζην δπλαηφ ηηο λέεο εμειίμεηο θαη ζηα ηξία ζηάδηα δηαρείξηζεο ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ δειαδή ην πξνθαηαζηξνθηθφ (πξφιεςε θαη κεηξηαζκφο ζπλεπεηψλ), ζπγθαηαζηξνθηθφ (εηνηκφηεηα θαη αληηκεηψπηζε) θαη ην κεηαθαηαζηξνθηθφ (βξαρεία απνθαηάζηαζε) επίπεδν. Οη θίλδπλνη θαη νη θαηαζηξνθέο, σο γλσζηφ, πξνθαινχλ έθηαθηεο αλάγθεο πνπ αλ δελ αληηκεησπηζηνχλ έγθαηξα δεκηνπξγνχλ θξίζεηο. Μηα έθηαθηε αλάγθε δεκηνπξγεί αλαζηάησζε ζην ζχζηεκα, αλαηξέπεη θαζεκεξηλέο θαηαζηάζεηο θαη ξνπηίλεο, ράλεηαη ν έιεγρνο ηεο δηνίθεζεο, επέξρεηαη παληθφο ζηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ θνηλνχ θαη ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο. Οη θίλδπλνη σο επί ησλ πιείζησλ αλαγλσξίδνληαη, εθηηκνχληαη θαη κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ απνηειεζκαηηθά γηα λα κελ εμειηρζνχλ ζε θξίζεηο. Σν θιεηδί ζηελ απνθπγή ηνπ παληθνχ απφ ην θνηλφ θαη ζηελ ςχρξαηκε αληίδξαζε ηνπ είλαη ε θαιή επηθνηλσλία. ηηο πεξηπηψζεηο παληθνχ, ην θνηλφ δίλεη ηδηαίηεξν βάξνο ζε αμηφπηζηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζα ηνλ βνεζήζνπλ λα αληηκεησπίζεη ηελ αβεβαηφηεηα, ηελ άγλνηα ή ηηο θήκεο. Σν θνηλφ, ζηηο πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ, αλακέλεη απφ ηνπο θνξείο δηαρείξηζεο λα αληηδξάζνπλ κε εηιηθξίλεηα θαη θνηλσληθή επαηζζεζία θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ θηλδχλνπ ή ηεο θαηαζηξνθήο θαη κεηά ην πέξαο ηεο. Σα ΜΜΔ δηαδξακαηίδνπλ ζηηο κέξεο καο έλα ζεκαληηθφ κέζν γλσζηνπνίεζεο γεγνλφησλ πνπ ελδηαθέξνπλ ην γεληθφ θνηλφ γηα απηφ θαη ε παξνρή αμηφπηζησλ πιεξνθνξηψλ, είηε κε ηξφπν άκεζν ή έκκεζν απνηειεί έλα κέηξν 6

7 απνηειεζκαηηθφηεηαο ζηελ δηαρείξηζε έθηαθησλ αλαγθψλ. Έλα άιιν κέηξν απνηειεί θαη ν ζρεδηαζκφο επηθνηλσληαθήο ζηξαηεγηθήο θαη γεληθφηεξσλ επηθνηλσληαθψλ ζρεδίσλ εθηάθησλ αλαγθψλ. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα επηζεκάλεη ηελ ζεκαληηθφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηνπ ζσζηνχ επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ αβεβαηφηεηα πνπ δεκηνπξγνχλ νη έθηαθηεο αλάγθεο. Δπηκέξνπο ζηφρνη πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ γεληθφ ζθνπφ είλαη ε αλαγλψξηζε ηνπ ξφινπ πνπ θαινχληαη λα παίμνπλ νη θνξείο δηαρείξηζεο θαη ηδηαίηεξα ε ΓΓΠΠ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, ν απμεκέλνο ξφινο ησλ Γξαθείσλ Σχπνπ ή/θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο, ν ξφινο ηεο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο (απηφ)δηνίθεζεο θαη ε επηβεβιεκέλε ζπλεξγαζία φισλ ησλ παξαπάλσ γηα ζσζηή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε αθνξά θπξίσο βηβιηνγξαθηθή θαη αξζξνγξαθηθή έξεπλα (εγρψξηα θαη δηεζλή), ζπλεληεχμεηο κε αξκφδηα ζηειέρε επηθνηλσληαθήο δηαρείξηζεο, κειέηε δηεζλψλ πξαθηηθψλ (best practice), παξνπζίαζε παξνχζαο θαηάζηαζεο θαη δηαηχπσζε πξνηάζεσλ γηα βειηίσζε ηεο κέζσ αλάιπζεο πξφζθαηεο κειέηεο πεξίπησζεο έθηαθηεο αλάγθεο. Σα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη: ε ηζρχνπζα λνκνζεζία, ε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία, ε δηεξεχλεζε δηεζλήο κειέηεο πεξίπησζεο θαη εγρψξηαο (ζπκβάληνο ζηνλ Λνχζην πνηακφ). Δπίζεο έγηλαλ θνηλέο εξσηήζεηο ζε ηνπηθνχο θνξείο θαη αλψηεξα ζηειέρε ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο, ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ θαη ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ εμαγσγή επηζηεκνληθψλ, αζθαιψλ ζπγθξίζεσλ, ζπκπεξαζκάησλ θαη πξνηάζεσλ. Οη ππνζέζεηο εξγαζίαο είλαη: - Οη θπζηθέο θαη ινηπέο θαηαζηξνθέο ζηηο νπνίεο αλαθέξεηαη ε παξνχζα εξγαζία ιακβάλνπλ ρψξα απνθιεηζηηθά ζε εηξεληθή πεξίνδν. - Ζ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη φρη νη κνλάδεο Πνιηηηθήο ρεδηάζεσο Δθηάθηνπ Αλάγθεο είλαη, απφ ην 1995, ν θχξηνο θνξέαο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. - Τπάξρεη μεθάζαξε δηαθνξά κεηαμχ ησλ ελλνηψλ «έθηαθηε αλάγθε» θαη «θξίζε» θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο εηδηθφηεξεο επηθνηλσληαθήο θαη γεληθφηεξεο δηαρείξηζήο ηνπο. - Θα ηζρχεη ε ζεκεξηλή Γεκφζηα Γηνίθεζε Με βάζε ηα παξαπάλσ, ην πξψην θεθάιαην ηεο παξνχζεο εξγαζίαο αλαθέξεηαη ζηηο νξηζκνχο θαη έλλνηεο ησλ θηλδχλσλ, επηθηλδπλφηεηαο, ηξσηφηεηαο θαη ζηηο θαηαζηξνθέο (θπζηθέο θαη ηερλνινγηθέο). Σν δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζε νξηζκνχο ηεο επηθνηλσλίαο, ζην κεραληζκφ ιεηηνπξγίαο ηεο θαη ζηηο δηαθνξέο κεηαμχ θαζεκεξηλήο θαη επηθνηλσλίαο εθηάθησλ αλαγθψλ. 7

8 Σν ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηνλ επηθνηλσληαθφ ζρεδηαζκφ, ζηξαηεγηθή θαη κνληέια εθηάθησλ αλαγθψλ θαζψο θαη ζηελ εθζηξαηεία Μέζσλ Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ. ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη θαη αλαιχεηαη επηθνηλσληαθά ε κειέηε πεξίπησζε ησλ δηνμηλψλ ζην Βέιγην, ην ην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ν Μεραληζκφο Αληηκεηψπηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ θαη εζηηάδεηαη ζε ηξία θχξηα ζεκεία: α) ζηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνχ θνξέα πνπ έρεη απνζηνιή ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ β) ζην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» θαη γ) ζηνπο Φνξείο Αληηκεηψπηζεο ησλ θαηαζηξνθψλ. Δπίζεο αλαιχεηαη ε επηθνηλσληαθή πνιηηηθή εθηάθησλ αλαγθψλ ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο ηνπο. Καη ηέινο παξνπζηάδεηαη θαη αλαιχεηαη επηρεηξεζηαθά θαη επηθνηλσληαθά ην ζπκβάλ ζην Λνχζην πνηακφ, ζηηο 26 Μαΐνπ Αθνινπζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα θαη νη πξνηάζεηο. Ζ ππφζεζε εξγαζίαο αθνξά ηελ ζχγθξηζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ηνπ θνξέα δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, ζρεηηθά κε ηελ επηθνηλσλία, κέζσ ηεο αλάιπζεο ηεο κειέηεο πεξίπησζεο. 8

9 1. ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΚΗΝΓΤΝΟΤ «Κάζε έθηαθηε αλάγθε είλαη δηαθνξεηηθή, ηαπηνρξφλσο φιεο είλαη ίδηεο» (Dr. Peter Sandman) 1.1. Διζαγωγή Οη θνηλσλίεο ιεηηνπξγνχλ θαη αλαπηχζζνληαη ζε έλα θφζκν, φπνπ νη θίλδπλνη θαηαζηξνθψλ γίλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζχλζεηνη θαη ζνβαξνί, πξάγκα πνπ απμάλεη ηελ πηζαλφηεηα δεκηνπξγίαο εθηάθησλ αλαγθψλ ή θξίζεσλ. Κάζε ρξφλν, νη θνηλσλίεο γίλνληαη κάξηπξεο ηνπ ζπλερψο απμαλφκελνπ αξηζκνχ ζαλάησλ εμαηηίαο θαηαζηξνθψλ, ελψ ν αξηζκφο φζσλ έρνπλ ππνζηεί νηθνλνκηθέο απψιεηεο έρεη απμεζεί δξακαηηθά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. (Βι. Πίλαθαο Δηθνλνγξάθεζεο, Πίλαθαο 1) Οη ζεηζκνί είλαη αλαπφθεπθηνη φκσο νη ζάλαηνη εμαηηίαο ηνπο δελ είλαη. Οη πιεκκχξεο είλαη έλα ζηνηρείν ηεο θχζεο, ζπλήζσο φκσο δελ παξαζέξλνπλ δσέο, πεξηνπζίεο θαη ειπίδεο. Δίλαη πξνθαλέο φηη νη θπζηθνί θίλδπλνη κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ νπνηνπζδήπνηε θαη νπνπδήπνηε θαη νη άλζξψπνη θηλδπλεχνπλ εμαηηίαο ηεο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο ηνπο ηξσηφηεηαο. Οη αιιαγέο ζην πεξηβάιινλ, φπσο ε αιιαγή θιίκαηνο, ε ξαγδαία αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ, ε ζπζζψξεπζε ηνπ ζε κηθξέο πεξηνρέο ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο θπζηθνχο θαη ηερλνινγηθνχο θηλδχλνπο, κπνξνχλ λα απνδεηρζνχλ ζε αιιαγέο πνπ απμάλνπλ ηελ ηξσηφηεηα ησλ θνηλσληψλ. πλεπψο ε κείσζε ηνπ θηλδχλνπ απφ ηηο θαηαζηξνθέο ελδηαθέξεη ηνλ θαζέλα, απφ ηνπο αγξφηεο κέρξη ηνπο επηζηήκνλεο θαη απφ ηνπο απινχο πνιίηεο κέρξη ηνπο αξρεγνχο θξαηψλ (Kofi Annan, 2004). ηελ επνρή καο ε αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ θηλδχλσλ απνηειεί κία πνιπζχλζεηε δηαδηθαζία ζηελ νπνία δηαπιέθνληαη ζηελά ε επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία κε δηνηθεηηθνχο θαη επηρεηξεζηαθνχο κεραληζκνχο ηνπ θξάηνπο. Ζ επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία εθνδηάδνπλ ηηο αξκφδηεο αξρέο ηνπ θξάηνπο κε γλψζεηο, εθηηκήζεηο, πξνβιέςεηο θαη ιχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ. Ζ κειέηε θαη εθηίκεζε είλαη θαζαξά έξγν επηζηεκνληθφ. Ο ζρεδηαζκφο, νξγάλσζε, πξφιεςε θαη αληηκεηψπηζε είλαη έξγν δηνηθεηηθφ θαη επηρεηξεζηαθφ πνπ ζπληειείηαη κε ηε ζπκβνπιεπηηθή αξσγή ηνπ επηζηεκνληθνχ θφζκνπ. Γη απηφ ην ιφγν είλαη απαξαίηεην λα απνζαθεληζηνχλ νξηζκέλεο έλλνηεο απαξαίηεηεο ζηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηάζεσλ εθηάθηνπ αλάγθεο. 9

10 ηελ ζπλέρεηα νξίδνληαη νη έλλνηεο επηθηλδπλφηεηα, ηξσηφηεηα, θίλδπλνο, θξίζε θαη θαηαζηξνθή θαη ηνλίδεηαη ην μερσξηζηφ λνεκαηηθφ πεξηερφκελν ηεο θάζε έλλνηαο. Πίλαθαο 1:Οηθνλνκηθέο απώιεηεο κεγαιύηεξσλ θπζηθώλ θαηαζηξνθώλ, Οηθνλνκηθέο απψιεηο (ζε δηο $US, αμίεο ηνπ 2001 Αζθαιηζκέλεο απψιεηεο Ζ ηάζε ησλ νηθνλνκηθψλ απσιεηψλ Ζ ηάζε ησλ αζθαιηζκέλσλ απσιεηψλ Πεγή: Αζθαιηζηηθή εηαηξία Munich Re, 2002 Απφ: Ζλσκέλα Έζλε (2005) «Living with Risk: A global review of disaster reduction initiatives», Γελεχε, ζει Δπικινδςνόηηηα Χο επηθηλδπλφηεηα (hazard) νξίδεηαη ε πηζαλφηεηα εθδήισζεο ελφο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ άκεζα ή έκκεζα. πλεπψο, ε έλλνηα επηθηλδπλφηεηα, αλαθέξεηαη κφλν ζηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο θάπνηνπ κειινληηθνχ θπζηθνχ γεγνλφηνο, κε δπλεηηθέο βιαβεξέο ζπλέπεηεο, θαη φρη ζηα απνηειέζκαηα πνπ απηφ ζα κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη. Δίλαη, δειαδή κηα θαηάζηαζε πνπ εθθξάδεη έλα επίπεδν απεηιήο ηεο δσήο, ηεο πεξηνπζίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ησλ αλζξψπσλ. Έλα θπζηθφ γεγνλφο (π.ρ. ζεηζκφο) πεξηθιείεη θάπνηα πηζαλφηεηα, κηθξή ή κεγάιε, λα πξνθαιέζεη κηθξήο ή κεγάιεο θιίκαθαο θαηαζηξνθή. Γελ καο πεξηγξάθεη, φκσο, ην είδνο, ηελ έθηαζε θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο ελδερφκελεο θαηαζηξνθήο. Μαο πεξηγξάθεη κφλνλ 10

11 φηη ην ζπγθεθξηκέλν θπζηθφ γεγνλφο πεξηθιείεη έλαλ «ελ δπλάκεη» θίλδπλν, ζε νξηζκέλν επίπεδν πηζαλφηεηαο, ρσξίο λα καο παξέρεη πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο. Μφιηο ην θπζηθφ θαηλφκελν γίλεη «ελεξγφ» επηθέξεη κηα θαηάζηαζε έθηαθηήο αλάγθεο. Γηα παξάδεηγκα, ην ζπκπέξαζκα «έλαο ζεηζκφο κεγέζνπο 7 Richter αλακέλεηαη λα ζπκβεί ζηελ πεξηνρή ησλ Γσδεθαλήζσλ ζηε δεθαεηία κε πηζαλφηεηα 80% καο δίλεη θάπνηεο πιεξνθνξίεο γηα ην αλακελφκελν θπζηθφ θαηλφκελν, απφ ηελ πξνυπάξρνπζα εκπεηξία κάο εκβάιιεη ε ζθέςε φηη, αλ ν ζεηζκφο ζπκβεί, ππάξρεη θάπνηα πηζαλφηεηα λα πξνθαιέζεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα αιιά δελ καο παξέρεη εθηηκήζεηο γηα ηα απνηειέζκαηα απηά Σπωηόηηηα «Σξσηφηεηα (vulnerability) νξίδεηαη ην κέγεζνο (π.ρ. απφ 0% έσο 100%) ησλ επηπηψζεσλ πνπ ζπλεπάγνληαη ζε κηα πεξηνρή απφ έλα ελ δπλάκεη θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν. Ζ ηξσηφηεηα εθθξάδεη νπζηαζηηθά ηελ απφθξηζε ηεο πεξηνρήο ζην θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν. Γεδνκέλνπ φηη νη επηπηψζεηο αθνξνχλ αθελφο ζε θαηαζθεπέο (θαηνηθίεο, θηίξηα, ππνδνκέο) θαη αθεηέξνπ ζηνλ άλζξσπν, ε ηξσηφηεηα δχλαηαη λα ρσξηζηεί ζε δχν θαηεγνξίεο, ηε ηξσηόηεηα θαηαζθεπώλ θαη ηε ηξσηόηεηα πιεζπζκνύ» (Γαιαλφπνπινο et al 2007, ζει 51). Οη θίλδπλνη πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ εθδήισζε θπζηθψλ ή ηερλνινγηθψλ αηηηψλ, απεηινχλ ην ζχλνιν ησλ αλζξψπηλσλ θαηαζθεπψλ θαη ηνπ πιεζπζκνχ, εηδηθά ζήκεξα πνπ ε ζπγθέληξσζε κεγάινπ πιεζπζκνχ ζε κηθξέο πεξηνρέο είλαη απμαλφκελε. Με ηελ αζηηθνπνίεζε δεκηνπξγνχληαη νη πξνυπνζέζεηο γηα κεγηζηνπνίεζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηελ εθδήισζε θαηαζηξνθήο θαη ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζπκάησλ. Ζ ηξσηφηεηα βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηελ εππάζεηα κηαο θαηαζθεπήο, αθνχ νη επηπηψζεηο ησλ ελδερνκέλσλ θηλδχλσλ επεξεάδνπλ ηε δνκή ηεο θαηαζθεπήο ή ηνπ πιεζπζκνχ θαη δεκηνπξγνχλ δπζιεηηνπξγία ζε θπζηθνχο, θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο ή δηεξγαζίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε απηέο. Οπζηαζηηθά, ε ηξσηφηεηα αληηπξνζσπεχεη ην βαζκφ θαηά ηνλ νπνίν κηα θνηλσλία ή έλα άηνκα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβιέςεη, λα πξνεηνηκαζηεί, λα αληέμεη, λα αληηκεησπίζεη θαη λα επαλέιζεη ζηελ πξφηεξε θαηάζηαζε απφ ηηο επηπηψζεηο κηαο θαηαζηξνθήο Κίνδςνορ Με ηνλ φξν θίλδπλν (risk) λνείηαη ε πηζαλφηεηα εθδήισζεο ελφο θπζηθνχ θαηλνκέλνπ ή ηερλνινγηθνχ ζπκβάληνο ή θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έληαζε ησλ 11

12 θαηαζηξνθψλ, πνπ κπνξεί λα πξνθιεζνχλ ζηνπο πνιίηεο, ζηα αγαζά, ζηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο θαη ηηο ππνδνκέο κηαο πεξηνρήο. Οη θίλδπλνη κπνξεί λα είλαη : Δλ δπλάκεη - Όηαλ κηα θαηάζηαζε έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα γίλεη επηθίλδπλε, αιιά θακία απψιεηα είηε αλζξψπηλε, είηε ζηηο ππνδνκέο ή ζην πεξηβάιινλ δελ ζπκβαίλεη. Π.ρ., έλαο ιφθνο κπνξεί λα παξνπζηάδεη κηα αζηάζεηα κε πηζαλφηεηα εθδήισζεο θαηνιίζζεζεο αιιά εάλ είλαη ζε εξεκηθή ηνπνζεζία, δελ ππάξρεη θαλείο ή θάηη πνπ κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ηελ θαηνιίζζεζε. Πηζαλνί - Όηαλ έλαο θίλδπλνο είλαη ζε ζέζε λα επεξεάζεη ηελ δσή, ηελ πεξηνπζία ή ην πεξηβάιινλ. Απηνί νη ηχπνη θηλδχλνπ είλαη εθείλνη πνπ ππφθεηληαη ζε εθηίκεζε θίλδπλνπ (risk assessment). Δλεξγνί - Όηαλ είλαη βέβαην φηη ν θίλδπλνο ζα ζπκβεί θαη δελ είλαη δπλαηή θακία παξέκβαζε πξηλ ηελ εθδήισζε ηνπ. Μεηξηαζκέλνη (mitigated )- Όηαλ ν πηζαλφο θίλδπλνο έρεη αλαγλσξηζηεί θαη νη ελέξγεηεο ιακβάλνπλ ρψξα έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζηεί φηη δελ ζα ζπκβεί θάπνην πεξηζηαηηθφ. Απηφ κπνξεί λα κελ απνηειεί απφιπηε εμαζθάιηζε απφ ην θίλδπλν αιιά ζπκβάιιεη ζηελ ζεκαληηθή κείσζε ησλ ζπλεπεηψλ πνπ πξνθχπηνπλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο κέζνδνη ηαμηλφκεζεο θηλδχλσλ, ηα πεξηζζφηεξα φκσο ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο παξάγνληεο ηεο πηζαλφηεηαο θαη ηεο επηθηλδπλφηεηαο ηνπ πεξηζηαηηθνχ. Ζ γεληθή καζεκαηηθή ζρέζε πνπ ζπλδέεη ην θίλδπλν κε ηελ επηθηλδπλφηεηα δίλεηαη απφ ηε θαησηέξσ εμίζσζε: R = H x V Όπνπ ην R ζπκβνιίδεη ην θίλδπλν, δειαδή ηελ πνζφηεηα πνπ εθθξάδεη ηηο αλακελφκελεο επηπηψζεηο, ην H ζπκβνιίδεη ηε επηθηλδπλφηεηα, δειαδή ηελ πηζαλφηεηα εθδήισζεο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ θαη ην V ζπκβνιίδεη ηελ ηξσηφηεηα κηαο πεξηνρήο ή ηνπ πιεζπζκνχ (Λέθθαο 2000). Δλψ ζχκθσλα κε ηνλ Γεξάζηκν Παπαδφπνπιν (2000), ε εμίζσζε ζχλδεζεο θηλδχλνπ κε ηελ επηθηλδπλφηεηα είλαη ε εμήο : Κ = Δ x Σ x Ο φπνπ, Δ = (ζεηζκηθή) επηθηλδπλφηεηα, Σ = ηξσηφηεηα, θαη Ο = νηθνλνκηθή αμία εθηεζεηκέλε ζην (ζεηζκηθφ) θίλδπλν Κ. Οη πην ζπλεζηζκέλεο αηηίεο θηλδχλσλ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε : 12

13 1. Φπζηθέο - εδψ αλήθνπλ νηηδήπνηε θίλδπλνη πξνθαινχληαη απφ θπζηθέο δηεξγαζίεο θαη πεξηιακβάλνληαη απφ ηα εθαίζηεηα κέρξη ηνπο θηλδχλνπο κηθξφηεξεο θιίκαθαο φπσο θαηνιηζζήζεηο ζε κηα βνπλνπιαγηά. 2. Αλζξσπνγελείο - νη θίλδπλνη πξνθαινχκελνη απφ αλζξσπνγελείο αηηίεο είλαη ζεκαληηθά πνιππιεζείο. Πεξηιακβάλνπλ καθξνπξφζεζκα απνηειέζκαηα, φπσο είλαη ε παγθφζκηα αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο κέρξη άκεζνπο θηλδχλνπο, φπσο είλαη θαηαζθεπαζηηθέο θαθνηερλίεο. 3. Σρεηηθέο κε δξαζηεξηόηεηεο - κεξηθνί θίλδπλνη δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ αλάιεςε θάπνησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ε δηαθνπή ηεο δξαζηεξηφηεηαο ελέρεη ηνλ θίλδπλν. Π.ρ., νη πηήζεηο κε αεξνζθάθε είλαη ηέηνηνο θίλδπλνο. ρεηηθέο έλλνηεο κε ηνλ φξν θίλδπλνο είλαη ε εθηίκεζε θηλδχλνπ, ε αλάιπζε θηλδχλνπ θαη ε δηαρείξηζε θηλδχλνπ. Δθηίκεζε θηλδχλνπ (risk assessment) είλαη ε δηαδηθαζία παξαηήξεζεο, αλαγλψξηζεο θαη παξαθνινχζεζεο ηνπ θηλδχλνπ λα εκθαληζηεί, ψζηε λα θαζνξηζηνχλ ε δπλακηθή, ε πξνέιεπζε, ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ. ηφρνο ηεο εθηίκεζεο θηλδχλνπ είλαη λα αλαγλσξηζηεί ε πηζαλφηεηα εθδήισζεο ελφο θαηλνκέλνπ ή γεγνλφηνο, ζε κειινληηθφ ρξφλν, ε έληαζε ηνπ θαη ε πεξηνρή πνπ ζα επεξεάζεη. Αλάιπζε θηλδχλνπ (risk analysis) είλαη ε δηεξγαζία ε νπνία πεξηιακβάλεη: α) ηε κειέηε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ, β) ηελ κειέηε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο πνπ είλαη πηζαλφλ λα πιεγεί, γ) ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ εθηίκεζε ηεο ηξσηφηεηαο ηνπ πιεζπζκνχ, ηνπ θπζηθνχ θαη αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο θαη δ) ηνλ ζπλδπαζκφ φισλ ησλ παξαπάλσ ζηνηρείσλ γηα ηελ δηακφξθσζε εθηίκεζεο ησλ ζπλνιηθψλ επηπηψζεσλ πνπ κπνξεί λα έρεη ην θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν θαη ηελ αλάπηπμε ζρεηηθψλ ζελαξίσλ. Ζ αλάιπζε θηλδχλνπ απνζθνπεί ζηελ επηζηεκνληθή ζηνηρεηνζέηεζε ηεο αλάγθεο γηα ζρεδηαζκφ θαη είλαη απαξαίηεηε γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηνπ. Ζ αλάιπζε θηλδχλνπ πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηα πην επίθαηξα θαη έγθπξα ζηνηρεία θαη λα πεξηιακβάλεη ηνλ, θαηά ην δπλαηφλ, ιεπηνκεξέζηεξν ρσξηθφ θαη ρξνληθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ επηπέδσλ θηλδχλνπ. Ζ αλάιπζε ηξσηφηεηαο/ ηθαλφηεηαο ρξεζηκνπνηεί επίζεκεο δηαδηθαζίεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ, ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ θηλδχλνπ θαη ησλ παξαγφλησλ ηξσηφηεηαο, ηελ επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ, ηελ ραξηνγξάθεζε θαη ηνπνγξάθεζε ησλ ζηνηρείσλ. Ζ δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ αλάιπζε θηλδχλνπ θαη ζηελ αληίιεςε θηλδχλνπ (risk perception) έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο ζηελ κείσζε ηνπ θηλδχλνπ απφ θαηαζηξνθέο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηελ αλάιπζε ηξσηφηεηαο / ηθαλφηεηαο, ε αληίιεςε θηλδχλνπ 13

14 κπνξεί λα ζπκπεξηιεθζεί ζηηο επίζεκεο δηαδηθαζίεο ελζσκαηψλνληαο ηηο ηδέεο θαη ηηο αληηιήςεηο ησλ αηφκσλ ζην εθηηζέκελν θίλδπλν. ηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ αλαιχνληαη νη παξαπάλσ έλλνηεο θαη ζρεκαηηθά. Ο πίλαθαο 3 δείρλεη ηα βαζηθά ζηάδηα πνπ ππάξρνπλ ζηελ δηαδηθαζία αλάιπζεο θηλδχλνπ. Ο πξνζδηνξηζκφο ηνπ θαζ απηνχ θηλδχλνπ είλαη ζπλήζσο ην πξψην ζηάδην γηα ηελ ζπζηεκαηηθή αλάιπζε θηλδχλνπ. Πίλαθαο 2 Γηαθνξέο αλάκεζα ζηελ εθηίκεζε θίλδπλνπ θαη ζηελ αληίιεςε θηλδύλνπ ηάδηα Αλάιπζεο Γηαδηθαζία εθηίκεζεο Γηαδηθαζία αληίιεςεο θηλδχλνπ θηλδχλνπ Αλαγλώξηζε θηλδύλνπ Παξαθνινχζεζε Αηνκηθή δηαίζζεζε γεγνλφηνο ηαηηζηηθά ζπκπεξάζκαηα Πξνζσπηθή εγξήγνξζε Δθηίκεζε θηλδύλνπ Μέγεζνο / πρλφηεηα Πξνζσπηθή εκπεηξία Οηθνλνκηθφ θφζηνο Αυιέο απψιεηεο Αμηνιόγεζε θηλδύλνπ Αλάιπζε θφζηνπο Πξνζσπηθνί παξάγνληεο /σθειεηψλ Κνηλνηηθή πνιηηηθή Αηνκηθέο δξάζεηο Πεγή : K.Smith, Environmental hazards, 1997 Πίλαθαο 3 Γηαδηθαζία Δθηίκεζεο Κηλδχλνπ Α Ν Α Λ Τ Ζ Κ Η Ν Γ Τ Ν Ο Τ δ Πξνζδηνξηζκόο ηνπ Παξάγνληα Κηλδύλνπ Δπηθηλδπλόηεηα Καζνξηζκόο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο, έληαζεο & πηζαλόηεηαο Δθηίκεζε επηπέδσλ θηλδχλνπ Αμηνιφγεζε θηλδχλσλ Σξσηόηεηα Ηθαλόηεηα Καζνξηζκόο εππάζεηαο& ηθαλόηεηαο Αλάιπζε θνηλσληθννηθνλνκηθνχ θφζηνπο /σθειεηψλ Καζνξηζκφο πξνηεξαηνηήησλ Καζνξηζκφο ελφο απνδεθηνχ επηπέδνπ θηλδχλνπ Αλάπηπμε ζελαξίσλ θαη κέηξσλ Δ Κ Σ Η Μ Ζ Ζ Κ Η Ν Γ Τ Ν Ο Τ 14

15 Γηαρείξηζε θηλδχλνπ (risk management) νλνκάδεηαη ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ θαη απνθάζεσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηε κείσζε ή θαη ειαρηζηνπνίεζε ησλ επηπηψζεσλ ελφο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ πνπ νθείιεηαη ζηελ επηθηλδπλφηεηα κηαο πεξηνρήο. Ζ δηαδηθαζία δηαρείξηζεο θηλδχλνπ πεξηιακβάλεη ηξία βαζηθά ζηάδηα : 1. Αλάιπζε θηλδχλνπ 2. Αμηνιφγεζε θηλδχλνπ 3. Αληηκεηψπηζε θηλδχλνπ 1.5. Κπίζη «Οη θξίζεηο δεκηνπξγνχληαη απφ έλα αιιειέλδεην ζχλνιν αλζξψπηλσλ, νξγαλσζηαθψλ θαη ηερλνινγηθψλ απνηπρηψλ πνπ ζπλδπάδεηαη απφ ειιείςεηο θαλφλσλ, ππνδνκήο θαη πξνεηνηκαζίαο ζην επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ» (Shrivastava 1992). Γεληθφηεξα θξίζε είλαη νπνηνδήπνηε πξφβιεκα ή αλαζηάησζε πνπ πξνθαιεί ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο αξλεηηθέο αληηδξάζεηο πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ κηα νξγάλσζε ή ηελ ηθαλφηεηα ηεο λα πξάηηεη απηφ πνπ ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο πξάηηεη. Κξίζε ζε έλαλ νξγαληζκφ κπνξεί λα πξνθιεζεί απφ: Βηνκεραληθά αηπρήκαηα, ειαηησκαηηθά πξντφληα, εθηεηακέλε νηθνινγηθή θαηαζηξνθή, θπζηθέο θαηαζηξνθέο, ζαµπνηάδ απφ εζσηεξηθνχο παξάγνληεο, πξνβιήκαηα ζηελ επηθνηλσλία, παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο εξγαδνκέλσλ, απεξγίεο θαη ζθάλδαια, ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο. Σα ραξαθηεξηζηηθά κηαο θξίζεο είλαη ζπλήζσο ( Mitroff I and Anagnos G. 2000, ζει 34): Έθπιεμε Αλεπαξθήο πιεξνθφξεζε Γεγνλφηα πνπ θιηκαθψλνληαη Υάζηκν ρξφλνπ Απμεκέλε αλάγθε πιεξνθφξεζεο ζε δηαθνξεηηθνχ είδνπο θνηλνχ Δληχπσζε πνιηνξθίαο Παληθφο χκθσλα κε ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία, ε δηαρείξηζε θξίζεσλ (crisis management) δηαθέξεη απφ ηελ δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ θαη ηελ δηαρείξηζε θηλδχλνπ (emergency and risk management). Ζ δηαθνξά έγθεηηαη ζην φηη ε δηαρείξηζε θξίζεσλ αληηκεησπίδεη θπξίσο αλζξσπνγελείο ή πξνθαινχκελεο απφ ηνλ άλζξσπν θξίζεηο, φπσο πεξηβαιινληηθή κφιπλζε, απάηεο, θαθνδηαρείξηζε ελψ ε δηαρείξηζε θηλδχλνπ αληηκεησπίδεη θπξίσο θπζηθέο θαηαζηξνθέο. ε αληίζεζε κε ηηο πεξηζζφηεξεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, νη θξίζεηο πξνθαινχκελεο απφ ηνλ άλζξσπν δελ είλαη αλαπφθεπθηεο, δελ ρξεηάδεηαη λα ζπκβνχλ. Γηα απηφ ην ιφγν, ε αληηκεηψπηζε ηνπ θνηλνχ είλαη ηδηαίηεξα ζθιεξή γηα ηνπο νξγαληζκνχο πνπ 15

16 πξνθαινχλ θξίζεηο. Ζ δηαθνξά κεηαμχ θξίζεο θαη εθηάθησλ αλαγθψλ θαίλεηαη μεθάζαξα ζην πίλαθα 4 πνπ αθνινπζεί. Όκσο ε εκπεηξία έρεη δείμεη φηη θαη νη έθηαθηεο αλάγθεο κπνξνχλ γξήγνξα λα κεηαηξαπνχλ ζε θξίζεηο 1, εάλ δηαθαλεί φηη ν θξαηηθφο κεραληζκφο δελ είλαη ζε ζέζε λα ειέγμεη ηε δηακνξθσζείζα θαηάζηαζε. Οη πιεκκχξεο ζηνλ Κεθηζφ ην 2002, ε ππξθαγηά ζηελ Υαιθηδηθή ην 2006, ε ππξθαγηά ηεο Πάξλεζαο ην 2007 είλαη κεξηθά παξαδείγκαηα εθηάθησλ θαηαζηάζεσλ πνπ νδήγεζαλ ζε θξίζεηο. Πίλαθαο 4 Υαξαθηεξηζηηθά θξίζεσλ θαη εθηάθησλ αλαγθώλ Δίδνο πκβάληνο Γηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθώλ Γηαρείξηζε θξίζεσλ Πηζαλά αίηηα Φπζηθή θαηαζηξνθή Αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα Δπηδεκία Αηχρεκα ακπνηάδ Πφιεκνο Καηάξξεπζε ζπζηεκάησλ θνκπηνχηεξ Γηαθνπή παξερφκελσλ ππεξεζηψλ Λάζνο εθηίκεζε - απφθαζε (πνιηηηθή ή δηνηθεηηθή) Αλαγλψξηζε απνηπρίαο ζε πνιηηηθέο, πξφγξακκα ή θαλνληζκνχο Φήκεο Εεκηά ζην φλνκα κηαο νξγάλσζεο Καθή εθηίκεζε κηαο έθηαθηεο αλάγθεο Υαξαθηεξηζηηθά Δζηηάδεη ζηα επαθφινπζα ηνπ πξνβιήκαηνο Ζ θαηάζηαζε ή ην πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζηελ απνζηνιή ηεο νξγάλσζεο χλζεηεο επηπηψζεηο ζε δεκφζηεο ιεηηνπξγίεο Απαίηεζε γηα εθηεηακέλε θηλεηνπνίεζε θαη ζπλεξγαζία κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηνλ επηρεηξεζηαθφ θαη επηθνηλσληαθφ ηνκέα Δζηίαζε ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ ζηηο βιάβεο ζηα άηνκα, ηηο πεξηνπζίεο θαη ην πεξηβάιινλ Δζηηάδεη ζηα ζεκειηψδε ζηνηρεία ηνπ πξνβιήκαηνο (αιεζηλά ή ςεχηηθα) Σν αληηθείκελν ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη εθηεηακέλν Απψιεηα ηεο εκπηζηνζχλεο πξνο ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο Απαίηεζε γηα εθηεηακέλε θηλεηνπνίεζε κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηνλ επηρεηξεζηαθφ θαη επηθνηλσληαθφ ηνκέα Δζηηάδεη ζηελ αλάθηεζε ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ζηελ επίηεπμε ζπλαίλεζεο. Πεγή: Φαιάξαο Δ. 2007, ππό έθδνζε Βηβιίν «Γηαρείξηζε θηλδύλνπ από θπζηθά θαη ηερλνινγηθά αίηηα» 1 Ζ έλλνηα ηεο έθηαθηεο αλάγθεο δηαπξαγκαηεχεηαη εθηελέζηαηα ζην παξφλ θείκελν. Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο κε ηηο έλλνηεο, «δηαρείξηζε θξίζεσλ» θαη «επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε θξίζεσλ» βι. Παξάξηεκα Κεθ 1. Β. 16

17 1.6. Καηαζηποθέρ Καηαζηξνθή λνείηαη θάζε ηαρείαο ή βξαδείαο εμέιημεο θπζηθφ θαηλφκελν ή ηερλνινγηθφ ζπκβάλ ζην ρεξζαίν, ζαιάζζην θαη ελαέξην ρψξν, ην νπνίν πξνθαιεί εθηεηακέλεο δπζκελείο επηπηψζεηο ζηνλ άλζξσπν, θαζψο θαη ζην αλζξσπνγελέο ή θπζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ έληαζε ηεο θαηαζηξνθήο θαζνξίδεηαη απφ ην κέγεζνο ησλ απσιεηψλ ε δεκηψλ πνπ αθνξνχλ ζηε δσή, ζηελ πγεία θαη ζηελ πεξηνπζία ησλ πνιηηψλ, ζηα αγαζά, ζηηο παξαγσγηθέο πεγέο θαη ζηηο ππνδνκέο. «Σν κέγεζνο ηεο θαηαζηξνθήο εμαξηάηαη απφ : α) ην ζπλδπαζκφ ησλ θηλδχλσλ πνπ ζα πξνθχςνπλ κεηά ηελ εθδήισζε, β) απφ ηελ ηξσηφηεηα ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία εθδειψλεηαη, γ) ηελ εππάζεηα ηεο πεξηνρήο ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή θαη δ) ηελ ηθαλφηεηα λα κεησζνχλ νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο θαηαζηξνθήο» ( Φαιάξαο 2007, ζει 11). Ζ θαηαζηξνθή είλαη γεγνλφο πνπ θαηαγξάθεηαη, φηαλ έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο αλζξψπσλ εθηίζεηαη ζε θηλδχλνπο, νη νπνίνη θαη κπνξνχλ λα ηνπο επεξεάζνπλ άκεζα, θαηαιήγνληαο ζε ηξαπκαηηζκνχο, απψιεηεο δσήο θαη θαηαζηξνθή πεξηνπζηψλ. (βι. Παξάξηεκα Κεθ1.Α: Δπηζηεκνληθή θαηαλνκή ησλ θαηαζηξνθψλ ζηηο ζθαίξεο πεξηβάιινληνο) χκθσλα κε ην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο πνπ ηζρχεη ζηελ ρψξα καο, ε θαηαζηξνθή αλάινγα κε ηελ έληαζε θαη ην δπλακηθφ ην νπνίν απαηηείηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηεο ραξαθηεξίδεηαη ζε: Γεληθή Καηαζηξνθή λνείηαη ε θαηαζηξνθή πνπ εθηείλεηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ ηξεηο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο. Πεξηθεξεηαθή θαηαζηξνθή κηθξήο έληαζεο λνείηαη απηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νπνίαο αξθεί ην δπλακηθφ θαη ηα κέζα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο πεξηθέξεηαο. Πεξηθεξεηαθή θαηαζηξνθή κεγάιεο έληαζεο λνείηαη απηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νπνίαο απαηηείηαη ε δηάζεζε δπλακηθνχ θαη κέζσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη απφ άιιεο πεξηθέξεηεο ή θαη απφ θεληξηθέο ππεξεζίεο θαη θνξείο. Σνπηθή θαηαζηξνθή κηθξήο έληαζεο λνείηαη απηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νπνίαο αξθεί ην δπλακηθφ θαη ηα κέζα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζε επίπεδν λνκνχ. Σνπηθή θαηαζηξνθή κεγάιεο έληαζεο λνείηαη απηή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο νπνίαο απαηηείηαη ε δηάζεζε δπλακηθνχ θαη κέζσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη απφ άιινπο λνκνχο, πεξηθέξεηεο ή θαη απφ θεληξηθέο ππεξεζίεο θαη θνξείο. Αλάινγα κε ηα αίηηα εθδήισζεο ηνπο, νη θαηαζηξνθέο ρσξίδνληαη ζε : Α. Φπζηθέο Β. Σερλνινγηθέο Γ. Μεηθηέο ή Λνηπέο 17

18 Α. Καηαζηξνθέο απφ θπζηθά αίηηα κπνξνχκε λα ραξαθηεξίζνπκε ηα «θπζηθά εθείλα θαηλφκελα πνπ εθδειψλνληαη ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη είλαη επηβιαβή γηα αλζξψπνπο θαη πεξηνπζίεο θαη πξνθαινχληαη απφ δπλάκεηο άζρεηεο κε ηνλ άλζξσπν» ( Ο φξνο «θπζηθή θαηαζηξνθή» αλαθέξεηαη ζε φια ηα πδξνκεηεσξνινγηθά, βηνινγηθά, γεσινγηθά θαη θαηλφκελα δαζηθψλ ππξθαγηψλ. Μηα θπζηθή θαηαζηξνθή είλαη ζπλέπεηα ελφο θπζηθνχ θηλδχλνπ (π.ρ., εθαηζηεηαθή έθξεμε, ζεηζκφο) πνπ κεηαθηλείηαη απφ ηελ πηζαλή ζηελ ελεξγή ηνπ θάζε θαη θαηά ζπλέπεηα επηδξά ζηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ αλζξψπηλε εππάζεηα πνπ πξνθαιείηαη απφ ειιείςεηο ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ δηαρείξηζε έθηαθησλ αλαγθψλ, νδεγεί ζε νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη αλζξψπηλεο απψιεηεο. Απηή ε δηαπίζησζε ζπγθεληξψλεηαη ζηελ έθθξαζε «ε θαηαζηξνθή ζπκβαίλεη φηαλ ν θίλδπλνο ζπλαληά ηελ ηξσηφηεηα». Έλα θπζηθφ γεγνλφο, φπσο έλαο ζεηζκφο, πνπ δελ έρεη επηπηψζεηο ζε αλζξψπνπο είλαη έλα θπζηθφ θαηλφκελν αιιά φρη κηα θπζηθή θαηαζηξνθή. Ζ θιίκαθα ησλ πηζαλψλ απσιεηψλ εμαξηάηαη επίζεο θαη απφ ηελ ίδηα ηελ θχζε ηνπ θηλδχλνπ πνπ μεθηλά απφ κεκνλσκέλα αηθλίδηα ζπκβάληα πνπ απεηινχλ κηθξέο πεξηνρέο κέρξη ζε κεγαιχηεξα ζπκβάληα πνπ έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα αθφκα θαη λα δψζνπλ ηέινο ζηνλ αλζξψπηλν πνιηηηζκφ! χκθσλα κε ηνλ δηεζλψο γεληθά παξαδεθηφ δηαρσξηζκφ νη Φπζηθέο Καηαζηξνθέο είλαη νη παξαθάησ: 1. Γεσινγηθέο - Καηνιηζζεηηθά θαηλφκελα - Παξάθηηα δηάβξσζε - Ζθαηζηεηαθή έθξεμε, Lahar - εηζκφο - Υηνλνζηηβάδα 2. Τδξνινγηθέο - Γίλε - Ληκληθή έθξεμε - Πιεκκχξεο - Σξνπηθέο θαηαηγίδεο - Σζνπλάκη 3. Κιηκαηηθέο - Αλεκνζηξφβηινο, Θπειιψδεηο άλεκνη - Καηαηγίδα, Βξνρφπησζε - Πηψζε θεξαπλψλ - Υηνλνζχειια, Υηνλφπησζε 18

19 - Υαιαδφπησζε - Παγεηφο, Πάρλε - Γξηκχ ςχρνο - Καχζσλαο - Ξεξαζία - Οκίριε 4. Ππξθαγηέο 5. Βηνινγηθέο - Πείλα, ιηκφο - Ηνί - Παλδεκίεο 6. Γηαζηεκηθέο - Πηψζε κεηεσξηηψλ - Ζιηαθή ιάκςε (solar flare) Β. Οη δηάθνξεο αλέζεηο θαη επθνιίεο, νη νπνίεο ζεσξνχληαη απηνλφεηεο ζηα πιαίζηα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, νθείινληαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη είλαη ην απνηέιεζκα ησλ ζρεηηθψλ αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο ζπλεπάγνληαη ηαπηφρξνλα θαη ηελ δεκηνπξγία αληηζηνίρσλ λέσλ θηλδχλσλ γηα ηνλ πιεζπζκφ θαη ην πεξηβάιινλ. «Σερλνινγηθή θαηαζηξνθή είλαη ε θαηαζηξνθή πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα, πνπ κπνξεί λα απνηξαπεί θαη έρεη επηπηψζεηο ζε αλζξψπηλε δσή, πγεία θαη πεξηνπζία» (Φαιάξαο 2007, ζει 16). Οη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ αέξα, ρψκα, λεξφ, δψα, αλζξψπηλε ηξνθηθή αιπζίδα θαη ην αλζξψπηλν ζψκα. Μπνξνχλ φκσο λα είλαη θαη ην απνηέιεζκα είηε άιισλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ (ζεηζκψλ, θεξαπλψλ, ηζρπξψλ βξνρνπηψζεσλ θιπ) είηε ζθφπηκσλ αλζξψπηλσλ ελεξγεηψλ. Γεληθά νη ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο ζεσξνχληαη φηη δελ ζπκβαίλνπλ κε κεγάιε ζπρλφηεηα (έρνπλ δει. πνιχ κηθξή πηζαλφηεηα εθδήισζεο) αιιά έρνπλ, ελ δπλάκεη, πνιχ ζνβαξέο επηπηψζεηο. ηηο ηερλνινγηθέο θαηαζηξνθέο πεξηιακβάλνληαη ηα αηπρήκαηα κεγάιεο έθηαζεο. Χο κεγάιν αηύρεκα (ηερλνινγηθό αηύρεκα κεγάιεο έθηαζεο, ΣΑΜΔ ή βηνκεραληθό αηύρεκα κεγάιεο έθηαζεο, ΒΑΜΔ) νξίδεηαη ε κεγάιε δηαξξνή, ππξθαγηά ή έθξεμε ε νπνία πξνθχπηεη απφ αλεμέιεγθηεο θαηαζηάζεηο θαηά ηελ ιεηηνπξγία νπνηαζδήπνηε εγθαηάζηαζεο θαη ην νπνίν πξνθαιεί κεγάινπο θηλδχλνπο άκεζνπο ή απψηεξνπο εληφο ή εθηφο ηεο εγθαηάζηαζεο γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία ή/θαη ην πεξηβάιινλ θαη ζρεηίδεηαη κε κία ή πεξηζζφηεξεο επηθίλδπλεο νπζίεο ( Έηζη ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα θαηάηαμεο ησλ ηερλνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ έρνπκε: 19

20 Αηύρεκα κεηαθνξάο, λνείηαη ε θαηαζηξνθή πνπ πξνθαιείηαη ζε κεραλνθίλεην κέζν κεηαθνξάο, ην νπνίν κεηαθέξεη επηθίλδπλα πξντφληα θαη νπζίεο. Βηνκεραληθό αηύρεκα, νλνκάδνπκε ην ηερλνινγηθφ αηχρεκα πνπ πξνθαιείηαη ζε βηνκεραληθή εγθαηάζηαζε ή απνζεθεπηηθφ ρψξν. πκπεξηιακβάλνληαη κηα ζεηξά απφ αηπρήκαηα φπσο ρεκηθέο δηαξξνέο, εθξήμεηο, θαηαξξεχζεηο θηηξίσλ, απειεπζέξσζε δειεηεξησδψλ αεξίσλ, θιπ. Άιια αηπρήκαηα, ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη αηπρήκαηα πνπ δελ αλήθνπλ ζηηο πξνεγνχκελεο θαηεγνξίεο θαη κπνξεί λα εθδεισζνχλ ζε κε βηνκεραληθέο εγθαηαζηάζεηο. Σα ΣΑΜΔ (ΒΑΜΔ) έρνπλ θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηα δηαθνξνπνηνχλ απφ ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο: - Γελ έρνπλ επνρηθφ ραξαθηήξα (φπσο π.ρ. νη δαζηθέο ππξθαγηέο) θαη δελ κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ. - Μπνξεί λα έρνπλ πνιχ εθηεηακέλεο θαη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηνλ πιεζπζκφ θαη ζην πεξηβάιινλ. Δπίζεο πέξαλ ηνπ άκεζνπ αξηζκνχ ζπκάησλ (λεθξψλ & ηξαπκαηηψλ) κπνξεί λα έρνπλ θαη καθξνπξφζεζκεο ζπλέπεηεο ζηελ πγεία ησλ αηφκσλ ηεο πεξηνρήο. - Κάζε αηχρεκα έρεη κεγάιε πηζαλφηεηα λα επεθηαζεί πξνθαιψληαο αιπζηδσηφ αηχρεκα (domino) είηε ζηελ ίδηα κνλάδα είηε ζε γεηηνληθέο. - Έρνπλ κεγάιν εχξνο δηάξθεηαο αλάινγα κε ηε κνξθή εθδήισζεο ηνπ πεξηζηαηηθνχ απφ ιίγεο ψξεο ζε αξθεηέο εκέξεο. - Αηπρήκαηα ζπκβαίλνπλ θνληά ή ζε νδηθέο αξηεξίεο. Γ. Μεηθηέο θαηαζηξνθέο είλαη ε θαηαζηξνθή πνπ μεθηλά ηελ εθδήισζε ηεο απφ θπζηθά αίηηα αιιά πξνθαιεί θαηαζηξνθέο θαη απφ ηελ εθδήισζε ηερλνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ νη νπνίεο πξνθιήζεθαλ ζπλέπεηα ηεο θπζηθήο. Δθηφο απφ ηελ γελεζηνπξγφ δηάθξηζε ησλ θαηαζηξνθψλ ππάξρεη θαη ε δηάθξηζε αλάινγα κε ηε δηάξθεηα ή ηελ εθδήισζε (Parson 1998). Μηα θαηαζηξνθή κπνξεί λα είλαη: Άκεζε Δίλαη ην πην επηθίλδπλν είδνο θξίζεο, αθνχ μεζπά ρσξίο πξνεγνχκελε πξνεηδνπνίεζε, δηαξθεί ειάρηζηα θαη δελ αθήλεη ρξνληθά πεξηζψξηα γηα αληίδξαζε θαη δηαρείξηζε θαηά ηελ δηάξθεηα εμέιημήο ηεο. Τπνβφζθνπζα ε Αλαδπφκελε Δίλαη ε θαηαζηξνθή εθείλε πνπ μεθηλά, ρσξίο λα έρεη έληνλεο επηπηψζεηο, θαη ζπλερίδεηαη γηα ρξνληθφ δηάζηεκα, ρσξίο λα δηαθαίλεηαη αλ ζα επηδεηλσζεί ή ζα απαιεηθζεί ν θίλδπλνο. 20

21 Αθήλεη ην ρξνληθφ πεξηζψξην λα ζρεδηαζηεί ε αληίδξαζε, αιιά δελ είλαη βέβαην αλ θαη πφηε ζα επηδεηλσζεί ή ζα εθιείςεη ν θίλδπλνο ( Γηαξθείαο Οη θαηαζηξνθέο δηαξθείαο εμειίζζνληαη γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ θπκαίλεηαη απφ κηα εβδνκάδα κέρξη θαη ρξφληα. ηφρνο είλαη ε φζν ην δπλαηφλ ηαρχηεξε αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο. χκθσλα κε έξεπλα ηνπ Institute for Crisis Management, απφ ην 1990 έσο ην 2005, νη άκεζεο θαηαζηξνθέο έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο ζε πνζνζηφ 31% ζε αληίζεζε κε ηηο Τπνβφζθνπζεο θξίζεηο πνπ εθδειψζεθαλ ζε πνζνζηφ 69%. Λακβάλνληαο ππφςε πσο νη ππνβφζθνπζεο θαηαζηξνθέο δίλνπλ ρξνληθφ πξνεηνηκαζίαο γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ αληηκεηψπηζεο ηνπο ζηα ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα, γίλεηαη θαηαλνεηφ πσο κε ηελ χπαξμε νξγάλσζεο ζα κπνξνχζε νπζηαζηηθά λα αληηκεησπηζηεί ην 69% ησλ θαηαζηξνθψλ (Γξάθεκα 5). Γξάθεκα 5: Άκεζεο θαη ππνβόζθνπζεο θξίζεηο ΑΜΔΔ vs ΤΠΟΒΟΚΟΤΔ ΚΡΙΔΙ Άκεζεο 31% Τπνβφζθνπζεο 69% Πεγή: Institute for Crisis Management (2007) «Annual Crisis Report: News Coverage of Business Crises during 2006» Volume 16, No. 1, Kentucky, ζει 10, ςμπεπάζμαηα ην θεθαιαίν απηφ έγηλε κηα αλάιπζε ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλνπ θαη θαηαζηξνθψλ. Με ηελ παξνχζα αλάιπζε θαίλεηαη μεθάζαξα ν δηαρσξηζκφο ησλ ελλνηψλ «επηθηλδπλφηεηα», «θίλδπλνο», «θξίζε» θαη «θαηαζηξνθή» θαη πσο νη έθηαθηεο αλάγθεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε θξίζεηο εάλ δελ ππάξρεη ε έγθαηξε αληηκεηψπηζε ηνπο. Πέξα απφ ηηο 21

22 θαζ απηέο έθηαθηεο αλάγθεο, κηα θνηλσλία ή έλαο νξγαληζκφο νδεγείηαη ζε θξίζε φηαλ δελ δηαρεηξίδεηαη ζσζηά κηα θαηάζηαζε ή φηαλ δελ ιακβάλεη ππφςε φινπο ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θηλδχλνπ. Ζ επηθνηλσλία είλαη έλαο ζεκαληηθφο, πνιχπιεπξνο παξάγνληαο πνπ ζπληειεί ζηελ θηλεηνπνίεζε ησλ θαηάιιεισλ κέζσλ γηα λα μεπεξαζηεί κηα έθηαθηε θαηάζηαζε θαη ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο. 22

23 2. ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ «Σνλ πφιεκν ησλ κελπκάησλ, ζα ηνλ θεξδίζνπλ απηνί πνπ ζηέιλνπλ αιιά θαη παίξλνπλ ηα πεξηζζφηεξα κελχκαηα.» 2.1. Διζαγωγή Έλα πνιχ ζεκαληηθφο κέξνο ηνπ ρξφλνπ ησλ αλζξψπσλ αθηεξψλεηαη ζηελ ακνηβαία αληαιιαγή ζθέςεσλ, ηδεψλ, πξνζδνθηψλ, επηζπκηψλ, απαηηήζεσλ, ζπλαηζζεκάησλ θαη άιισλ πιεξνθνξηψλ. Δίλαη αδχλαηνλ λα έρνπκε αλζξψπηλεο ζρέζεηο ρσξίο επηθνηλσλία πνπ ε ζεκαζία ηεο ήηαλ γλσζηή αθφκε θαη απφ ηνπο αξραηφηαηνπο ρξφλνπο. Δθηφο απφ ην νπζησδέζηεξν ζπζηαηηθφ ησλ θαιψλ αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ, ε επηθνηλσλία απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν παξάγνληα γηα ηελ ππνθίλεζε. Μέζα ζε κηα νξγαλσκέλε θνηλσλία ε επηθνηλσλία ππεξεηεί δηάθνξεο ιεηηνπξγίεο: 1. Μεηαθέξεη πιεξνθνξίεο θαη γλψζεηο απφ άηνκν ζε άηνκν, έηζη πνπ λα επηηεπρζεί κηα ζπλεξγαηηθή ελέξγεηα. 2. Τπνθηλεί θαη θαηεπζχλεη ηνπο αλζξψπνπο λα θάλνπλ θάηη. 3. πληειεί ζηε δηακφξθσζε ζηάζεσλ θαη πίζηεσλ, κε ζθνπφ ηελ πεηζψ θαη ηνλ επεξεαζκφ ηεο ζπκπεξηθνξάο. 4. πληειεί ζε βνεζεηηθέο ιεηηνπξγίεο, φπσο είλαη ε ςπραγσγία θαη ε ηήξεζε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ. Μηιψληαο γηα επηθνηλσλία, έρεη αμία λα ηνληζηεί πσο πεξηιακβάλεη θάηη πεξηζζφηεξν απφ ηε δηαβίβαζε εληνιψλ απφ έλα άηνκν ζε άιιν. Μπνξεί θάπνηνο λα ιάβεη κηα εληνιή ή έλα κήλπκα, αιιά λα κελ θαηαιάβεη ηε ζεκαζία ηνπ. Γηα απηφ, γηα λα πνχκε πσο κηα επηθνηλσλία έιαβε ρψξα πξέπεη ν δέθηεο λα θαηαλνήζεη ην κήλπκα, παξφιν πνπ δελ έρεη ηελ ππνρξέσζε λα ζπκθσλήζεη κε ην πεξηερφκελφ ηνπ ή κε ηελ άπνςε πνπ εθθξάδεη. (Μάιιηαξεο Π. 1990) ε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο,, νη άλζξσπνη εμαξηψληαη απφ ηελ ελεκέξσζε γηα θπζηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή παξεγνξηά. Ζ επηθνηλσλία έθηαθηεο αλάγθεο γηα λα είλαη φζν πην απνηειεζκαηηθή, πξέπεη λα είλαη επίθαηξε, αθξηβή θαη μεθάζαξα νξηζκέλε. Τπάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα (day - to - day) θαη ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Οη δηαθνξέο ζπλίζηαληαη: - Ζ ελεκέξσζε θαη ε ηαθηηθή πιεξνθφξεζε ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο είλαη ζεκαληηθφηαηε. - είλαη νπζηψδεο. 23

24 - Ζ πξνεηδνπνίεζε θηλδχλνπ απαηηεί απφθξηζε. - Τπάξρνπλ εκπφδηα ζηελ επηθνηλσλία ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. - Σα κελχκαηα ζε κηα έθηαθηε αλάγθε πξέπεη λα παξνπζηάδνπλ κηα ζπλέρεηα ψζηε λα πξνθαινχλ ηελ επηζπκεηή απφθξηζε ηνπ θνηλνχ Έννοια ηηρ Δπικοινωνίαρ Ο φξνο επηθνηλσλία ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά απφ ηνλ θάζε άλζξσπν ζηε ζεκεξηλή θνηλσλία. Όκσο δελ ππνδειψλεη κηα ζπγθεθξηκέλε έλλνηα γηα φινπο. ηελ βηβιηνγξαθία ππάξρεη έλαο κεγάινο αξηζκφο νξηζκψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν θχξηεο θαηεγνξίεο. «Ζ πξψηε πεξηιακβάλεη εθείλνπο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ηεο έλλνηα ηεο επηθνηλσλίαο ζηε δηαδηθαζία κεηαβίβαζεο ή αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ ή κελπκάησλ κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ. Απηή ε πξνζέγγίζε δελ ιακβάλεη ππφςε ηελ νπζία ηεο επηθνηλσλίαο πνπ είλαη ε επίδξαζε ηεο αληαιιαγήο κελπκάησλ ή πιεξνθνξηψλ ζηελ ζπκπεξηθνξά ησλ επηθνηλσλνχλησλ. Ζ δεχηεξε θαηεγνξία νξηζκψλ έξρεηαη λα ηνλίζεη ηελ ζπγθεθξηκέλε αχηε δηάζηαζε ηεο επηθνηλσλίαο. Γχν νξηζκνί ηεο επηθνηλσλίαο πνπ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ζαλ αληηπξνζσπεπηηθνί είλαη νη παξαθάησ: - Δπηθνηλσλία είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία κεηαβηβάδνληαη πιεξνθνξίεο θαη λνήκαηα απφ έλα άλζξσπν ζε άιιν. - Δπηθνηλσλία είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία έλαο πνκπφο Α (άλζξσπνο, νκάδα) κεηαβηβάδεη πιεξνθνξίεο, ζθέςεηο, ηδέεο, ζπλαηζζήκαηα θαη αθφκε ελέξγεηα, ζε έλα δέθηε Β (άλζξσπνο, νκάδα) κε ζηφρν λα ελεξγήζεη πάλσ ηνπ κε ηξφπν ψζηε λα πξνθαιεί ζε απηφλ ηελ εκθάληζε ηδεψλ, πξάμεσλ, ζπλαηζζεκάησλ, ελέξγεηαο θαη ζε ηειηθή αλάιπζε λα επεξεάζεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ». (Μπνπξαληάο 1992, ζει. 272) Απφ ηνπο παξαπάλσ νξηζκνχο γίλεηαη θαλεξφ φηη ε επηθνηλσλία, δελ είλαη κηα απιή κεηαβίβαζε πιεξνθνξηψλ, κελπκάησλ ή λνεκάησλ. Δίλαη επίζεο δηαδηθαζία επαθήο, αιιεινθαηαλφεζεο θαη αιιεινεπεξεαζκνχ κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ ή νκάδσλ. 24

25 2.3. Γιαδικαζία διαπποζωπικήρ επικοινωνίαρ Ζ δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο αξρίδεη απφ ηε ζηηγκή πνπ έλαο πνκπφο ή πεγή έρεη ηελ επηζπκία λα κεηαβηβάζεη κηα πιεξνθνξία, κηα ζθέςε θιπ. ηε ζπλέρεηα ν πνκπφο θσδηθνπνηεί απηφ πνπ ζέιεη λα κεηαβηβάζεη, κε ηε ρξήζε ελφο θψδηθα ιέμεσλ, ζπκβφισλ, θηλήζεσλ, ζρεκαηίδνληαο έλα κήλπκα. Με ηελ βνήζεηα θαλαιηψλ κεηαβηβάδεη ην κήλπκα ζηνλ δέθηε. Ο δέθηεο ιακβάλεη ην κήλπκα, ην απνθσδηθνπνηεί, ην εξκελεχεη θαη ηειηθά γλσξίδεη, αληηιακβάλεηαη, θαηαλνεί, αηζζάλεηαη απηφ πνπ ν πνκπφο επηζπκνχζε λα ηνπ κεηαβηβάζεη. Ζ επηθνηλσλία ζπλήζσο επηθέξεη απνηειέζκαηα, δειαδή επεξεάδεη ηε γλψζε, ηε ζθέςε, ηελ ηδενινγία, ηα αηζζήκαηα, ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παξαιήπηε. (ζρήκα 1). Με ην κεραληζκφ έιεγρνπ αλάδξαζεο - feed back ν πνκπφο πιεξνθνξείηαη γηα ηελ ηχρε ηνπ κελχκαηνο ηνπ. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηαδηθαζίαο ηεο επηθνηλσλίαο είλαη: - ε πεγή (πνκπφο) - ν θψδηθαο ηνπ πνκπνχ - θσδηθνπνίεζε - ην κήλπκα - ηα θαλάιηα ή δίθηπα κεηαβίβαζεο - ε ζχιιεςε (δέθηεο) - ν θψδηθαο ηνπ δέθηε (απνθσδηθνπνίεζε) - ε θαηαλφεζε ηνπ κελχκαηνο ή απνηέιεζκα. ηα παξαπάλσ ζηνηρεία ηεο δηαδηθαζίαο ηεο επηθνηλσλίαο είλαη ρξήζηκν λα πξνζηεζνχλ θαη νη «ζφξπβνη» πνπ αλ θαη δελ είλαη έλα ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δηαδηθαζίαο, είλαη φκσο ζεκαληηθφ, δηφηη ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ πνκπνχ θαη ηνπ δέθηε παξεκβαίλεη απφ κφλν ηνπ, επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο αιινηψλνληαο ην κήλπκα ή πεξηνξίδνληαο ηε δπλαηφηεηα ζχιιεςεο ηνπ κελχκαηνο απφ ηνλ δέθηε. 25

26 ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΣΑΣΑΖ ΘΟΡΤΒΟΗ ΠΟΜΠΟ ΓΔΚΣΖ ΠΖΓΖ Δπηζπκία κεηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ ηδεψλ, αηζζεκάησλ, γλψζεσλ, θιπ ΚΧΓΗΚΟΠΟΗΖΖ Γηαλνεηηθή δηεξγαζία (ιέμεηο, ζχκβνια, θηλήζεηο) θιπ ΜΖΝΤΜΑ Γνκή ιέμεσλ, ζπκβφισλ, θηλήζεσλ θιπ. ΤΛΛΖΦΖ Αθνή Όξαζε Όζθξεζε Γεχζε Αθή ΑΠΟΚΧΓΗ- ΚΟΠΟΗΖΖ Γηαλνεηηθή δηεξγαζία (ιέμεηο, ζχκβνια, θηλήζεηο) θιπ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑ Καηαλφεζε κελχκαηνο, αηζζήκαηα, ζθέςεηο, ηδέεο, ζπκπεξηθνξά FEED - BACK ρήκα 6. Ζ δηαδηθαζία ηεο δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο 26

27 2.4. Δίδη επικοινωνίαρ Πξψηα ζα πξέπεη λα αλαθέξνπκε ην γεγνλφο φηη αλ θαη νη πεξηζζφηεξεο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο πξνμελνχληαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζθνπνχο, ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ιακβάλεη ρψξα κηα επηθνηλσλία απζφξκεηα θαη ρσξίο θαλέλα ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ. Απηέο ηηο πεξηπηψζεηο ηηο απνθαινχκε «αζπλαίζζεηε επηθνηλσλία» (Καλειιφπνπινο 1991). Δθηφο απφ απηή ηελ κνξθή επηθνηλσλίαο, ε νπνία δελ έρεη θαλέλα ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ, θάζε άιιε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο γίλεηαη γηα θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ ν νπνίνο δίλεη θαη έλα νξηζκέλν ραξαθηεξηζκφ ζηε δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο. χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Υαξ. Καλειφπνπιν, κε βάζε απηφ ην ζθνπφ ηνπο ππάξρνπλ ηα αθφινπζα είδε επηθνηλσλίαο : α) Δπηθνηλσλία πιεξνθόξεζεο. θνπφο είλαη ε κεηαβίβαζε ζηνηρείσλ κε πηζαλψο πιεξνθνξηαθφ ραξαθηήξα γηα ηνλ παξαιήπηε (δέθηε). β) Δπηθνηλσλία παξαθίλεζεο. Απνθαιείηαη θάζε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο ζθνπφο ηεο νπνίαο είλαη λα δξαζηεξηνπνηήζεη ηνλ παξαιήπηε ηνπ κελχκαηνο πξνο κηα νξηζκέλε θαηεχζπλζε. Σν είδνο απηφ επηθνηλσλίαο δηαθξίλεηαη ζε επηθνηλσλία εληνιώλ θαη ζε επηθνηλσλία πεηζνύο. γ) Σπλελσηηθή επηθνηλσλία. Δίλαη ε κνξθή επηθνηλσλίαο πνπ αλαπηχζζεη αηκφζθαηξα ακνηβαίαο θαηαλφεζεο απνδνρήο άιισλ απφςεσλ θαη γεληθφηεξα θαιχηεξεο γλψζεηο ησλ αλζξψπσλ ζε έλαλ νξγαληζκφ. δ) Δπηθνηλσλία απνθάζεσλ. Καιείηαη εθείλε ε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία έλαο αξηζκφο πξνζψπσλ πξέπεη λα θαηαιήμεη ζε κηα απφθαζε. Σν είδνο απηφ ηεο επηθνηλσλίαο παξνπζηάδεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο ζπιινγηθψλ θνξέσλ απνθάζεσλ π.ρ., επηηξνπψλ, ζπκβνπιίσλ θιπ. Δπηπιένλ σο κέζνδνη επηθνηλσλίαο ζε έλα νξγαληζκφ βξίζθνπκε : α. Η από πάλσ πξνο ηα θάησ επηθνηλσλία. Πξφθεηηαη γηα ηελ πην παξαδνζηαθή κνξθή επηθνηλσλίαο πνπ αξρίδεη απφ ηα αλψηεξα θιηκάθηα θαη θαηαιήγεη ζηα θαηψηεξα, ρσξίο ηελ αληίζηξνθε ιεηηνπξγία. Πεξηιακβάλεη ηελ πξνθνξηθή, ηελ γξαπηή επηθνηλσλία θαζψο θαη ηελ αλεπίζεκε επηθνηλσλία. (βι. Παξάξηεκα, Κεθ 2 Πίλαθαο 1) β. Η από θάησ πξνο ηα επάλσ επηθνηλσλία. Δδψ ε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ μεθηλά απφ ηα θαηψηεξα επίπεδα θαη θαηαιήγεη ζηα αλψηεξα. (βι. Παξάξηεκα, Κεθ 2 Πίλαθαο 2) γ. Οξηδόληηα επηθνηλσλία. Πξφθεηηαη γηα ηελ επηθνηλσλία ησλ πξνζψπσλ (ζηειερψλ) ηεο ίδηαο βαζκίδαο. δ. Άηππε ή αλεπίζεκε επηθνηλσλία. Παξάιιεια κε ηελ ηππηθή επηθνηλσλία, δειαδή εθείλε πνπ ε ηππηθή νξγάλσζε αλαγλσξίδεη θαη λνκηκνπνηεί, ππάξρεη πάληα θαη παληνχ ε άηππε. 27

28 Πξφθεηηαη γηα ηελ επηθνηλσλία πνπ δελ θαζνξίδεηαη απφ θαλνληζκνχο, δελ είλαη ζπζηεκαηηθή θαη πξνγξακκαηηζκέλε. Γειαδή, γηα ηε ξνή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο νξγάλσζεο έμσ απφ ηηο δνκέο θαη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ επίζεκα αλαγλσξίδνληαη Δπικοινωνώνηαρ ζε μια καηάζηαζη έκηακηηρ ανάγκηρ Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ εηζαγσγή ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ, θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο απνηειεί ηδηαίηεξε πξφθιεζε ε αθξηβή επηθνηλσλία ζηνρεχνληαο κε ηηο θαηάιιειεο πιεξνθνξίεο θαηεπζείαλ ζην αθξναηήξην - ζηφρν. «Σα ζχκαηα ή νη επεξεαδφκελνη απφ κηα θαηαζηξνθή αλαδεηνχλ γηα θάπνηνλ πνπ κπνξεί λα ηνπο επηθνηλσλήζεη πνιχηηκε θαζνδήγεζε, λα ηνπο παξέρεη εγεζία θαη λα ηνπο νδεγήζεη ζηελ ιχζε ησλ πξνβιεκάησλ. Όηαλ θάπνηνο αλαιακβάλεη απνηειεζκαηηθά απηφλ ηνλ ξφιν, δξα κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θαζεζπράζεη ηα ζχκαηα θαη λα επηβεβαηψλεη φηη ν θξαηηθφο κεραληζκφο ζην ζχλνιν θαη νη θνξείο δηαρείξηζεο εξγάδνληαη γηα ηελ άκεζε απνθαηάζηαζε. Οη επζπγξακκηζκέλεο αιιά θαη ζπληνληζκέλεο επηθνηλσληαθέο ηθαλφηεηεο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθά εξγαιεία θαηά ηελ δηάξθεηα ζρεδηαζκνχ εηδηθά ζηα ζέκαηα εθπαίδεπζεο ησλ πνιηηψλ γηα ηελ εηνηκφηεηα» (FEMA 2002, ζει. 29). Σα επηθνηλσληαθά κνληέια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε έθηαθηεο πεξηζηάζεηο απνηεινχλ κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία δηφηη εθηφο απφ ηελ κεηαβίβαζε ζηνηρείσλ εμαζθαιίδνπλ, επηπιένλ, ηελ απφθξηζε φπσο απαηηείηαη ζε κηα ηέηνηα θαηάζηαζε. Ακέζσο πξηλ, θαηά ηελ δηάξθεηα θαη ακέζσο κεηά απφ κηα έθηαθηε θαηάζηαζε, νη θνξείο έθηαθηεο αλάγθεο (ππξνζβεζηηθή, ΔΚΑΒ, αζηπλνκία θιπ) πξέπεη λα αληαπνθξηζνχλ άκεζα δεδνκέλνπ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ επηθνηλσλίαο θαη ηνπ φηη έλα ζπγθεθξηκέλν κήλπκα πνπ δξα απνηειεζκαηηθά ζηελ πξάμε πξέπεη λα κεηαβηβαζηεί ζε κηα κεγάιε νκάδα ελδηαθεξφκέλσλ. Έηζη έλα ζρεηηθά απφ κνληέιν επηθνηλσλίαο πνπ κεηαβηβάδεη ηθαλνπνηεηηθά ην κήλπκα θαη απνζπά ηελ επηζπκεηή αληίδξαζε είλαη ην πην ρξήζηκν ζε παξφκνηεο πεξηζηάζεηο. Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ζηαδίνπ απνθαηάζηαζεο, φηαλ ε επαηζζεζία ζηηο θνηλσληθέο δνκέο θαη αμίεο είλαη ζαθψο πην ζεκαληηθή, έλα ζχλζεην, βαζηζκέλν ζε εζηθέο αμίεο κνληέιν επηθνηλσλίαο είλαη πην θαηάιιειν. Ζ αλεπάξθεηα ζηελ άκεζε αλαγλψξηζε ησλ ζηάζεσλ, ζπκπεξηθνξψλ, πεπνηζήζεσλ, αμηψλ θαη άγξαθσλ θαλφλσλ ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ κπνξεί λα αθαηξεί απφ ηνπο πνιίηεο δηθαηψκαηα θαη λα βιάςεη ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα επαλέιζνπλ ζηελ πξφηεξε θαηάζηαζε. Έλα πην 28

29 πνιηηηζηηθά πξνζαλαηνιηζκέλν επηθνηλσληαθφ κνληέιν πνπ αλαγλσξίδεη ηα θνηλά ελδηαθέξνληα ησλ θνηλνηήησλ γηα ην κέιινλ ηνπο είλαη πην ρξήζηκν (FEMA 2002). Σα κέζα επηθνηλσλίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κηα έθηαθηε θαηάζηαζε δελ δηαθέξνπλ απφ φζα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα κε θάπνηεο εμαηξέζεηο θαη είλαη ηα αθφινπζα : πζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο (emergency alert system) Σα ζπζηήκαηα έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο είλαη εγθαηεζηεκέλα έηζη ψζηε λα πξνεηδνπνηνχλ άκεζα κηα θνηλφηεηα γηα ηνλ επεξρφκελν θίλδπλν. ηελ Διιάδα απηά ηα ζπζηήκαηα δηαρεηξίδνληαη θεληξηθά θαη είλαη ε ΔΜΤ, ην Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ, ην Γεσδπλακηθφ Ηλζηηηνχην, θ.α.. Πξνθνξηθή επηθνηλσλία Ζ πξνθνξηθή επηθνηλσλία έρεη επθξάδεηα, δπλακηθή θαη ζρεκαηίδεηαη απφ ηνλ νκηιεηή θαη ην θνηλφ ηνπ. Δληζρχεηαη απφ ηελ κε ιεθηηθή επηθνηλσλία, φπσο ε γιψζζα ηνπ ζψκαηνο θαη ν ηφλνο ηεο θσλήο. Δδψ πεξηιακβάλνληαη : - αηνκηθέο ζπλαληήζεηο - ηειεθσληθέο ζπλδηαιέμεηο - νκηιίεο ζε θνηλφ - δσληαλέο ( on air ) ζπλεληεχμεηο - ξαδηνθσληθέο ή ηειενπηηθέο αλαθνηλψζεηο Γξαπηή επηθνηλσλία ε πνιιέο έθηαθηεο θαηαζηάζεηο είλαη πξνηηκφηεξε ε ρξήζε ηεο γξαπηήο επηθνηλσλίαο. Ζ γξαπηή ηεθκεξίσζε επηηξέπεη θαιχηεξα: - ηελ πξνζθπγή ζε απηά γηα κειινληηθέο θαηαζηάζεηο - ηελ αλεμάξηεηε απφ ηελ αλζξψπηλε κλήκε χπαξμε ηνπο - ηελ αλαζεσξήζεη θαη δηφξζσζε ηνπο πξηλ παξαδνζνχλ. Ζ γξαπηή επηθνηλσλία πεξηιακβάλεη: fax, , πξνεηδνπνηήζεηο γηα ην θνηλφ, δειηία ηχπνπ, άξζξα, θ.α. ςμπεπάζμαηα Ζ επηθνηλσλία είλαη έλαο νπζηψδεο παξάγνληαο ζηελ δηαρείξηζε έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ. ην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην έγηλε κηα αλάιπζε ηεο έλλνηαο «επηθνηλσλία», ηεο «δηαδηθαζίαο» 29

30 θαη ησλ «εηδψλ» ηεο επηθνηλσλίαο ζηηο δχν επηθείκελεο θαηαζηάζεηο, ζηηο θαζεκεξηλέο θαη ζηηο έθηαθηεο. Ζ επηινγή ηνπ πιένλ απνηειεζκαηηθνχ επηθνηλσληαθνχ ηχπνπ γηα ηελ απνζηνιή ηνπ κελχκαηνο αθνξά ηνπο θνξείο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Ζ θαιχηεξε κέζνδνο γηα ην κήλπκα είλαη εθείλε πνπ θηάλεη ζηνπο πεξηζζφηεξνπο πην γξήγνξα θαη απνζπά ηελ επηζπκεηή αληίδξαζε, π.ρ., ηελ απμεκέλε πξνζνρή θαη εηνηκφηεηα, ηελ ζσζηή πιεξνθφξεζε θαη δξάζε. Ζ επηινγή ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ επηθνηλσλίαο ( επηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο), νη θνξείο δηαρείξηζεο ηεο, ε ειιεληθή θαη δηεζλή πξαγκαηηθφηεηα θαζψο θαη ε νπζία ηεο επηθνηλσληαθήο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ ζα αλαιπζνχλ ζηα παξαθάησ θεθάιαηα. 30

31 3. ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΟ ΥΔΓΗΑΜΟ When an emergency (or crisis) occurs communication is going to directly influence the evolution of the events. Ian Mitroff 3.1 Διζαγωγή Όπσο είδακε θαη ζηα δχν πξψηα θεθάιαηα, θξίζε είλαη έλα γεγνλφο πνπ ζπκβαίλεη μαθληθά, αλαπάληερα θαη απαηηεί άκεζε αληαπφθξηζε. Μηα θξίζε παξεκβάιιεηαη ζηηο θαζεκεξηλέο ξνπηίλεο πξνθαιψληαο αβεβαηφηεηα θαη έληνλν ζηξεο. Κξίζε κπνξεί λα είλαη έλα θπζηθφ θαηλφκελν, φπσο έλαο ζεηζκφο, κηα πιεκκχξα ή κπνξεί λα πξνθιεζεί απφ ηνλ άλζξσπν, φπσο κηα ζχγθξνπζε, κηα έθξεμε. Μηα θαιά δηαρεηξηδφκελε θξίζε ή θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο φρη κφλν δηαηεξεί ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ θήκε ελφο νξγαληζκνχ αιιά ηελ εληζρχεη επηπιένλ. Σν θιεηδί ζηελ δηαρείξηζε έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ ( emergency management ) είλαη ε ζσζηή πξνεηνηκαζία πξηλ ην γεγνλφο ζπκβεί. Όηαλ ζπκβεί ην ίδην ην γεγνλφο δελ ππάξρεη αξθεηφο ρξφλνο γηα ζρεδηαζκφ εθηάθησλ αλαγθψλ (emergency planning ) θαη ρσξίο απηφ κηα νξγάλσζε, έλαο θνξέαο κπνξεί λα ληθεζεί. «Ο ζρεδηαζκφο έθηαθηεο αλάγθεο είλαη κηα ζπλερήο θαη θπθιηθή δηαδηθαζία πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ αλάιπζε θηλδύλνπ (βι. Κεθάιαην 1.4.), ζηνλ ζρεδηαζκό (ζηελ ζχληαμε ζρεδίσλ), ζηελ εθπαίδεπζε πξνζσπηθνύ, ζηνλ έιεγρν ησλ ζρεδίσλ (κε ηελ δηεμαγσγή αζθήζεσλ) θαη ζηελ αλαζεσξήζεη ησλ ζρεδίσλ». (Καηζηθφπνπινο 2007, ζει 3) Απφ ρξνληθήο πιεπξά ιακβάλεη ρψξα θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ησλ θάζεσλ ηεο δηαρείξηζεο θαηαζηξνθψλ. Πξέπεη φκσο λα ζεσξείηαη φηη απνηειεί απαξαίηεην κέξνο γηα ηελ πξνεηνηκαζία θαη ηελ επίηεπμε εηνηκφηεηαο ελφο νξγαληζκνχ γηα ηελ δηαρείξηζε ελφο θαηαζηξνθηθνχ θαηλνκέλνπ. Ο κνλαδηθφο ζθνπφο ηνπ ζρεδηαζκνχ έθηαθηεο αλάγθεο είλαη ε αλάπηπμε ελφο εθαξκφζηκνπ ζρεδίνπ δειαδή ελφο ζεζκηθά ζηεξηδφκελνπ, ζπκπεθσλεκέλνπ θαη δηαξθψο ελεκεξσκέλνπ θεηκέλνπ πνπ απνζθνπεί ζηελ πξνζηαζία ηεο δσήο, ηεο πγείαο θαη ηεο πεξηνπζίαο ησλ πνιηηψλ θαζψο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πεδία ηνπ Emergency Management είλαη ε επηθνηλσλία, ηφζν κε ηνπο απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ πξντφλησλ θαη ην πξνζσπηθφ, φζν θαη κε ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη ην θνηλφ. Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη αλαπφζπαζην κέξνο ηνπ ρεδίνπ 31

32 Έθηαθηεο Αλάγθεο - Emergency Management Plan ινηπφλ είλαη ην Δπηθνηλσληαθφ ρέδην Έθηαθηεο Αλάγθεο - Emergency Communication Plan, ην νπνίν ζα αλαιπζεί ζηελ ζπλέρεηα Η επικοινωνία και η έκηακηη ανάγκη Ζ Αθαδεκία ησλ Δπηζηεκψλ ησλ Ζ.Π.Α. νξίδεη ηελ επηθνηλσλία εθηάθησλ αλαγθψλ (emergency/risk communication) ζαλ «ηελ δηαδξαζηηθή δηαδηθαζία αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη απφςεσλ αλάκεζα ζηα άηνκα, ζηηο νκάδεο θαη ζηνπο νξγαληζκνχο πνπ εκπεξηέρεη πνιιαπιά κελχκαηα ζρεηηθά κε ηελ θχζε ησλ θηλδχλσλ, φρη απφιπηα γηα ηνλ θίλδπλν σο θπζηθφ θαηλφκελν, αιιά γηα ηελ αλεζπρία, γηα ηηο απφςεηο ή ηηο αληηδξάζεηο ησλ πνιηηψλ πνπ πξνθαιεί ην κήλπκα ηεο έθηαθηεο αλάγθεο ή νη λνκηθέο θαη ζεζκηθέο δηεπζεηήζεηο γηα ηελ δηαρείξηζε θηλδχλσλ». Ζ επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία απεπζχλεη ην πξφβιεκα ηεο επηθνηλσλίαο έθηαθηεο αλάγθεο ζηελ αληαιιαγή ησλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ θχζε, ηελ έληαζε, ην κέγεζνο, ηελ ζεκαζία, ηνλ έιεγρν θαη ηελ δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ. Απεπζχλεη, επίζεο, ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ησλ δηαθφξσλ θαλαιηψλ επηθνηλσλίαο φπνπ κεηαβηβάδεηαη ε πιεξνθφξεζε θηλδχλνπ: αλαθνηλψζεηο ζηνλ ηχπν, δεκφζηεο ζπλαληήζεηο, αλαθνηλψζεηο, αληαιιαγέο πιεξνθνξηψλ, γξακκέο άκεζεο επηθνηλσλίαο, ηζηνζειίδεο, ζπλεληεχμεηο, νκηιίεο, θαη άιια γξαπηά θαη ειεθηξνληθά ζηνηρεία. Ζ πξσηαξρηθή αξρή ζε νπνηαδήπνηε επηθνηλσλία θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο έθηαθηεο αλάγθεο ή θξίζεο είλαη λα απνθχγεη θαλείο νπνηαδήπνηε εθδήισζε παληθνχ ή απειπηζίαο. Ο ρξπζφο θαλφλαο πνπ ηζρχεη είλαη λα παξνπζηάδεη θαλείο φια ηα γεγνλφηα θαη φζν πην γξήγνξα γίλεηαη. Καη απηφ γηαηί, φηαλ νη πιεξνθνξίεο παξέρνληαη έγθαηξα, απνθεχγεηαη ε δηάδνζε θεκψλ, πεξηνξίδεηαη ε δεκία θαη επαλαθηάηαη ε απαξαίηεηε αμηνπηζηία. Μεξηθέο ρξήζηκεο αξρέο πνπ βνεζνχλ έλαλ νξγαληζκφ λα αληηκεησπίζεη επηθνηλσληαθά κηα έθηαθηε αλάγθε είλαη νη παξαθάησ (Παλεξπξάθεο, Βεληνχξα 2001) : 1. Πξφβιεςε ην απξφβιεπην. Με εμαίξεζε ηνπο ζεηζκνχο, ειάρηζηα είλαη ηα γεγνλφηα πνπ δελ κπνξεί λα πξνβιέςεη θαλείο. 2. Καηάζηξσζε έλα πξαθηηθφ ζρέδην επηθνηλσλίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έθηαθηνπ πεξηζηαηηθνχ. 3. Δθπαίδεπζε ην πξνζσπηθφ γηα ην ηη αθξηβψο απαηηείηαη λα πξάμεη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο έθηαθηεο αλάγθεο. Μηα ιίζηα γηα απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία θαηά ηε δηάξθεηα κηαο έθηαθηεο αλάγθεο πεξηγξάθεηαη παξαθάησ (Reinhardt 1987 ζει 43-44) : 32

33 Μφιηο παξνπζηαζηεί ην έθηαθην ζπκβάλ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζεί ην ζρέδην αληηκεηψπηζεο ηεο αληίζηνηρεο έθηαθηεο αλάγθεο θαη λα ζπγθιεζεί ε επηηξνπή αληηκεηψπηζεο ηεο. Πνιιέο θνξέο είλαη ρξήζηκν λα θαιέζεη θαλείο εηδηθνχο εκπεηξνγλψκνλεο γηα ηελ αλάιπζε ηνπ έθηαθηνπ ζπκβάληνο. Σα αλψηαηα θπβεξλεηηθά ζηειέρε πξέπεη λα εηδνπνηεζνχλ άκεζα γηα ην έθηαθην πεξηζηαηηθφ θαη λα πξνεηνηκαζηνχλ γηα πηζαλέο εξσηήζεηο απφ ηα ΜΜΔ. Να νξηζηεί έλαο αξκφδηνο επηθνηλσληαθά πξφζσπν πνπ έρεη πξνεπηιεγεί θαη εθπαηδεπηεί θαηάιιεια θαηά ηε δηάξθεηα θαηάζηξσζεο ηνπ επηθνηλσληαθνχ ζρεδίνπ έθηαθηεο αλάγθεο γηα ηελ εθπξνζσπήζεη ηνπ νξγαληζκνχ ή ηνπ θνξέα. Θα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη αλάκεζα ζηα άιια ζηα επηθνηλσληαθά ζρέδηα πεξηιακβάλεηαη θαη ε απαγφξεπζε δήισζεο θαη ε δηαρείξηζε ηεο επηθνηλσλίαο απφ ηα αξκφδηα ζηειέρε. Δίλαη απαξαίηεηε ε δεκηνπξγία ελφο γξαθείν ηχπνπ γηα ηα ΜΜΔ θαη ε παξνρή πιεξνθνξηψλ κφιηο απηέο είλαη δηαζέζηκεο. Να είλαη θαλείο δηαζέζηκνο θαη λα δίλεη φζν πιεξέζηεξε πιεξνθφξεζε είλαη δπλαηφλ. Καη απηφ γηαηί ην αξκφδην ζηέιερνο ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ ή ηνπ γξαθείνπ ηχπνπ δελ ην θάλεη κε απηφ ηνλ ηξφπν, ηφηε νη δεκνζηνγξάθνη ζα αλαγθαζηνχλ λα αλαηξέμνπλ ζε άιιεο πεγέο πιεξνθφξεζεο κε απνηέιεζκα λα ραζεί ν έιεγρνο ηνπο. Ο αξκφδηνο θνξέαο πξέπεη λα δείμεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ην πεξηζηαηηθφ, ηνπο άκεζα εκπιεθφκελνπο θαη ηνπο άκεζα επεξεαζκέλνπο. Σελ ίδηα ζηηγκή είλαη ζθφπηκν λα παξνπζηάζεη θαλείο κε ιεπηνκέξεηα ηη αθξηβψο θάλεη ν νξγαληζκφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο. Θεσξείηαη ζθφπηκε ε δηάζεζε κηαο 24σξεο γξακκαηείαο πνπ λα κπνξεί λα ιακβάλεη θαη λα πξνσζεί ηειεθσλήκαηα θαζ φιν ην δηάζηεκα πνπ ηα ΜΜΔ ζεσξνχλ ελδηαθέξνλ ην ζπκβάλ. Μεηά ην πέξαο ηεο έθηαθηεο αλάγθεο είλαη αλαγθαίν λα γίλεη κηα ζπλάληεζε ησλ ζηειερψλ πνπ ελεπιάθεζαλ ζε φιεο ηηο θάζεηο δηαρείξηζεο, γηα λα εθηηκήζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζρεδίνπ έθηαθηεο αλάγθεο θαη λα πξνηείλνπλ πηζαλέο βειηηψζεηο Δπικοινωνιακά μονηέλα εκηάκηων αναγκών Ζ επηθνηλσλία έθηαθηεο αλάγθεο (Emergency / Risk Communication) βαζίδεηαη ζε ηέζζεξα ζεσξεηηθά κνληέια πνπ πεξηγξάθνπλ πσο εμειίζζεηαη έλα κήλπκα ή κηα 33

34 πιεξνθφξεζε θηλδχλνπ, πσο δηακνξθψλνληαη νη αληηιήςεηο θηλδχλνπ, θαη πσο ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο θηλδχλνπ. Απηά ηα κνληέια, ζπλνιηθά, παξέρνπλ ην ζεκέιην γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε θηλδχλνπ. 1. Σν κνληέιν αληίιεςεο θηλδχλνπ (the risk perception model) Πνιινί παξάγνληεο επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν αληίιεςεο ηνπ θηλδχλνπ θαη κπνξνχλ επίζεο λα αιιάμνπλ απηήλ ηελ αληίιεςε ηξνπνπνηψληαο ηηο βαζκίδεο ηεο έληαζεο (Slovic 1987; Covello 1998). ήκεξα, έρνπλ αλαγλσξηζηεί 14 παξάγνληεο αληίιεςεο θηλδχλνπ (βι. Παξάξηεκα Κεθ 3.Α) πνπ έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ην R.C.. Απηνί νη παξάγνληεο δηαδξακαηίδνπλ έλα κεγάιν ξφιν ζην θαζνξηζκφ ησλ επηπέδσλ ηεο αλεζπρίαο, ηεο ζηελνρψξηαο, ηνπ ζπκνχ, ηνπ άγρνπο, ηνπ θφβνπ, ηεο έρζξαο θαη πξνζβνιήο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα κεηαβάιινπλ ζεκαληηθά ηηο ζηάζεηο θαη ηελ ζπκπεξηθνξά (Sandman 1989; Slovic 1987). Γηα παξάδεηγκα, ηα επίπεδα αλεζπρίαο ηείλνπλ λα είλαη πην έληνλα φηαλ ν θίλδπλνο αληηιακβάλεηαη σο αλαπφθεπθηνο, άδηθνο, κε ειέγμηκνο, ζρεηηδφκελνο κε αλαμηφπηζηνπο νξγαληζκνχο ή άηνκα, ηξνκεξέο αληημνφηεηεο θαη κε αλαζηξέςηκεο ζπλέπεηεο. Ζ έξεπλα γηα ηελ αληίιεςε θηλδχλνπ πξέπεη λα απνηειέζεη κέξνο ηεο πξνζπάζεηαο επηθνηλσλίαο έθηαθησλ αλαγθψλ. Καηαξρήλ είλαη ζεκαληηθή ε ζπιινγή θαη αμηνιφγεζε εκπεηξηθήο πιεξνθφξεζεο κέζσ παξαηεξήζεσλ ή ζπλεληεχμεσλ κε δηάθνξεο νκάδεο γηα ην πψο αληηιακβάλνληαη θαη θξίλνπλ ηνπο παξάγνληεο αληίιεςεο θηλδχλνπ. Γηα ηελ νξγάλσζε απνηειεζκαηηθήο RC ζηξαηεγηθήο, ζα πξέπεη νη ππεχζπλνη λα ζπκκεξίδνπλ θαη λα θαηαλννχλ ηηο αληηιήςεηο ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ πνιηηψλ ζε θάζε επίπεδν θαη θάζε θηλδχλνπ. 2. Σν κνληέιν λνεηηθνχ ζνξχβνπ (the mental noise model) Σν κνληέιν απηφ εζηηάδεη ζην πψο νη άλζξσπνη επεμεξγάδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο θάησ απφ ζηξεο θαη πσο νη πιεξνθνξίεο απηέο επεξεάδνπλ ηελ επηθνηλσλία ηνπο. Όηαλ ηα άηνκα βξίζθνληαη ζε έλα επίπεδν πςειήο αλεζπρίαο γηαηί αληηιακβάλνληαη κηα απεηιή, ε ηθαλφηεηα λα επεμεξγαζηνχλ απνηειεζκαηηθά θαη απνδνηηθά ηηο πιεξνθνξίεο κεηψλεηαη δξακαηηθά (Baron et al 2000). Όηαλ ηα άηνκα αηζζάλνληαη φηη απεηινχληαη, πθίζηαληαη έλα επξχ θάζκα ζπλαηζζεκάησλ, απφ άγρνο κέρξη ζπκφ. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή δηέγεξζεο θαη /ή λνεηηθή ηαξαρή δεκηνπξγνχλ ην ιεγφκελν «λνεηηθφ ζφξπβν». Οη ππεχζπλνη γηα ην RC πξέπεη λα ην ιακβάλνπλ ππ φςηλ ην λνεηηθφ ζφξπβν ζηνπο πνιίηεο φηαλ επηθνηλσλνχλ ηα κελχκαηα εθηάθησλ αλαγθψλ. 3. Σν κνληέιν αξλεηηθήο ππεξνρήο ( The negative dominance model) Σν κνληέιν απηφ πεξηγξάθεη ηελ δηαδηθαζία ηεο ζεηηθήο θαη αξλεηηθήο πιεξνθνξίαο ζε πεξηζηαηηθά πςεινχ δεκνζίνπ ελδηαθέξνληνο. Γεληθά, ε ζρέζε κεηαμχ ζεηηθήο θαη αξλεηηθήο πιεξνθνξίαο είλαη αζχκκεηξε κε ηελ ηειεπηαία λα ππεξηζρεί. Ζ ζεσξία ηεο αξλεηηθήο 34

35 ππεξνρήο απνηειεί ζπλέρεηα ζεσξηψλ ηεο ζχγρξνλεο ςπρνινγίαο ζηηο νπνίεο ηα άηνκα δίλνπλ κεγαιχηεξν βάξνο ζηελ απψιεηα παξά ζην θέξδνο (Maslow 1970). Έηζη, νη επηθνηλσληαθά ππεχζπλνη, ζχκθσλα κε ηελ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία, πξέπεη λα αλαθέξνπλ έλα αξλεηηθφ κήλπκα αληηζηαζκίδνληαο ην κε έλα κεγαιχηεξν αξηζκφ ζεηηθψλ κελπκάησλ. Δπίζεο, ιέμεηο πνπ εκπεξηέρνπλ άξλεζε - φρη, δελ, πνηέ, ηίπνηα, θαη άιια παξφκνηα έρνπλ κεγαιχηεξν αληίθηππν απφ ηα ζεηηθά κελχκαηα θαη θαηά ζπλέπεηα δελ πξέπεη λα πνιπρξεζηκνπνηνχληαη. 4. Σν κνληέιν αλάθηεζεο εκπηζηνζχλεο ( the trust determination model) Μηα θνηλή ζθέςε ζε φιεο ηηο ζηξαηεγηθέο RC είλαη ε αλάγθε ελίζρπζεο εκπηζηνζχλεο (Santos et al 1996). Μφλν φηαλ ππάξρεη εκπηζηνζχλε κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ θαη νη άιινη ζηφρνη. Ζ εκπηζηνζχλε ρηίδεηαη κε ηνλ θαηξφ θαη είλαη απνηέιεζκα δηαθφξσλ πξάμεσλ, αθνήο, θαη επηθνηλσληαθψλ ηθαλνηήησλ (Peters et al 1997). Ζ αλάθηεζε ή ε δηαηήξεζε εκπηζηνζχλεο εμαξηάηαη απφ ηέζζεξηο παξάγνληεο: Α. κέξηκλα θαη ζπλαηζζεκαηηθή θαηαλφεζε, Β. αθνζίσζε θαη δέζκεπζε, Γ. απνδνηηθφηεηα θαη επηδεμηφηεηα Γ. εηιηθξίλεηα θαη επζχηεηα. Απφ ηελ άιιε αληηιήςεηο εκπηζηνζχλεο κεηψλνληαη φηαλ ππάξρνπλ πξάμεηο θαη πιεξνθνξίεο πνπ ππνδείρλνπλ : - δηαθσλίεο κεηαμχ εηδηθψλ - αδηαθνξία απφ ηνπο θνξείο δηαρείξηζεο έθηαθησλ αλαγθψλ γηα ηελ αλάγθε γηα απνηειεζκαηηθή αθνή, δηάινγν θαη ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ - απξνζπκία ζηελ αλαγλψξηζε θηλδχλσλ - απξνζπκία ζηελ έγθαηξε δηαλνκή πιεξνθνξηψλ - αλεπζπλφηεηα ή ακέιεηα ζηελ εθπιήξσζε αξκνδηνηήησλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ Σα Δπικοινωνιακά σέδια Δπικοινωνιακόρ ζσεδιαζμόρ εκηάκηων αναγκών Ο ζρεδηαζκφο ηεο επηθνηλσλίαο θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο έθηαθηεο αλάγθεο πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά ινγηθψλ βεκάησλ πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζνβαξά ζηελ εθηφλσζε θαη ζηελ απνθιηκάθσζε ηνπ πεξηζηαηηθνχ. Όπσο θαη ζηελ θαζ απηή δηαδηθαζία δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, έηζη θαη ζηελ εθπφλεζε επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ ην πξψην βήκα είλαη ε 35

36 ζέζπηζε ελφο μεθάζαξνπ ζηφρνπ. (γηα πεξηζζφηεξα ζηελ επηθνηλσληαθή ζηξαηεγηθή βι. Παξάξηεκα Κεθ 3.Β) Ζ αλψηαηε δηνίθεζε ζε ζπλεξγαζία κε ην γξαθείν ηχπνπ ζπλαξζξψλεη ηνπο ζηφρνπο πνπ επηζπκεί καθξνρξφληα λα εθπιεξψζεη. Ζ εκπεηξία έρεη δείμεη φηη ν αξηζκφο ησλ ζηφρσλ ή ζεκάησλ πνπ ζα αληηκεησπηζηνχλ πξέπεη λα θπκαλζεί απφ 3 σο 5 (νη πεξηπηψζεηο πεξηζζνηέξσλ απφ 5 ζηφρνπο ή ζέκαηα δελ αθνκνηψλνληαη εχθνια απφ ην θνηλφ). Σα ζέκαηα πξέπεη λα δηνξζψλνληαη πεξηνδηθά θαη λα απνηεινχλ ην επίθεληξν γηα ηελ δηνίθεζε. Κάζε επηθνηλσληαθή πξάμε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηα θαηάιιεια επηθνξηηζκέλα ζηειέρε (π.ρ. κηα ζπλέληεπμε, κηα νκηιία, έλα δειηίν ηχπνπ), φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν, πξέπεη λα επηθεληξψλεηαη γχξσ απφ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο καθξνπξφζεζκνχο ζηφρνπο. Όπσο είλαη ινγηθφ, ηα επηθνηλσληαθά ζηειέρε νθείινπλ λα αλαπηχμνπλ θαη βξαρπρξφληνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ θάζε θνξά έθηαθηε αλάγθε αιιά νη θαζνιηθνί ζηφρνη πξέπεη λα επαλαιακβάλνληαη ζηαζεξά ζπλερψο. Έλα ζηαζεξφ κήλπκα απνδείρλεηαη πην ρξήζηκν φηαλ θάπνην λέν ζέκα ρξεηάδεηαη απνδνρή απφ ην θνηλφ. πρλά νη παξαλνήζεηο πξνέξρνληαη απφ έιιεηςε βαζηθήο πιεξνθφξεζεο έηζη νη αξκφδηνη θνξείο νθείινπλ λα παξέρνπλ έλα μεθάζαξν, επαλαιακβαλφκελν θαη αλνηρηφ πξνο ζπδήηεζε λφεκα γηα θεξδίζνπλ ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ απνδνρή ηνπ θνηλνχ πνπ απεπζχλνληαη. Αο δνχκε ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ κε έλα πξαγκαηηθφ πεξηζηαηηθφ: Οη πιεκκχξεο ηνπ Κεθηζνχ ην θζηλφπσξν ηνπ 2002 πέξα ησλ πιηθψλ δεκηψλ πνπ πξνθάιεζαλ, επέθεξαλ θαη πνιηηηθή θξίζε πνπ νδήγεζε ζε παξαίηεζε ηνπ ηφηε Γεληθνχ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. ηηο ηφηε ζπλεληεχμεηο ν παξαηηεζείο Γεληθφο Γξακκαηέαο κηινχζε γηα ζέκαηα πξφιεςεο, γηα έλα λέν Δπηζηεκνληθφ Κέληξν Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, γηα ηελ αιιαγή ηνπ βαζηθνχ λφκνπ ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, γηα ζρεδηαζκφ θαη πνιιά άιια ζέκαηα πνπ σο επί ησ πιείζηνλ πξνθαινχζαλ άγλνηα θαη δπζθνξία ζηνπο πνιίηεο. Δάλ απφ ηελ αξρή ηεο ζεηείαο ηνπ είρε έλαλ μεθάζαξν επηθνηλσληαθφ, ζηαζεξφ ζηφρν, φπσο γηα παξάδεηγκα, ηελ ελίζρπζε ηεο πξφιεςεο θαη δηάξζξσλε ζηελ ζπλέρεηα ην κήλπκα ηνπ ή ηα επηκέξνπο κελχκαηα κε ηα ηξέρνληα δεηήκαηα γχξσ απφ απηφ δελ ζα είρε «απνηχρεη» επηθνηλσληαθά. Καζψο ην κήλπκα θαζνξίδεηαη θαη νη ζηφρνη αλαγλσξίδνληαη, ηα επηθνηλσληαθά αξκφδηα ζηειέρε (ζπλήζσο φζα ζηειερψλνπλ ηα γξαθεία δεκνζίσλ ζρέζεσλ ή ηχπνπ ησλ αξκνδίσλ θνξέσλ) ελεκεξψλνπλ γξαπηψο έλα ζρέδην πξνθεηκέλνπ λα ζέζνπλ ηνπο ζηφρνπο θαη ηα νξάκαηα ηεο αλψηεξεο εγεζίαο ζε πξάμε. Έλα πξψην βήκα απνηειεί ε έξεπλα γηα ην πψο ζα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη είηε βξαρπρξφληα είηε καθξνπξφζεζκα. 36

37 Αθνχ θαζνξηζηνχλ νη ζηφρνη θαη ε έξεπλα, ηα ζηειέρε ηνπ γξαθείνπ ηχπνπ ηνπ νξγαληζκνχ κπνξνχλ λα αληηζηξέθνπλ γηα ιίγν ξφινπο «παίδνληαο» ην θνηλφ ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ πξνθεηκέλνπ λα αληηιεθζνχλ πσο νη ηηζέκελνη ζηφρνη θαη νη πξάμεηο ηνπο θαηαλννχληαη απφ ην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ θνηλφ ηνπ νξγαληζκνχ. Με απηή ηελ δηαδηθαζία, νη αλψηεξνη θπβεξλεηηθή θνξείο, πεηπραίλνπλ ηελ αληίιεςε ηνπ θνηλνχ ηνπο γηα ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ νξγαληζκνχ ή θάπνηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζρεδίνπ θαη ζπδεηψληαο κε ην «θνηλφ» επαλαθαζνξίδνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. Με ηελ αμηνιφγεζε ησλ δχν απηψλ αληηιήςεσλ (ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ θνηλνχ) είλαη δπλαηφ λα ζπγγξαθεί έλα «ηζνδχγην» δεκνζίσλ ζρέζεσλ θαη ζηελ ζπλέρεηα λα αλαπηπρζεί έλα ζρέδην γηα ην πψο ζα θεθαιαηνπνηεζνχλ ηα δπλαηά ζεκεία θαη πσο ζα αληηκεησπηζηνχλ ηα αδχλαηα. ην γξαπηφ ζρέδην πξέπεη λα αλαιχνληαη ηα παξαθάησ επηά βήκαηα (UK Resilience 2003, ζει 28-44) : 1 ν βήκα: Δγθαηάζηαζε κηαο νκάδαο ή δηθηχνπ 2 ν βήκα: Καζνξηζκφο ηνπ ηη ηειηθά ζα επηηεπρζεί (ζχκθσλα κε ηνπο βξαρππξφζεζκνπο θαη καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο) 3 ν βήκα: Αλαγλψξηζε ησλ νκάδσλ ελδηαθεξνκέλσλ θαη επεξεαζκέλσλ 4 ν βήκα: Καζνξηζκφο ηνπ ηξφπνπ δηαβνχιεπζεο κε ην θνηλφ 5 ν βήκα: Δλαζρφιεζε θαη δέζκεπζε κε ηνπο ελδηαθεξνκέλνπο 6 ν βήκα: Παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο ζηξαηεγηθήο 7 ν βήκα: Γηαηήξεζε ηεο επηθνηλσληαθήο ζηξαηεγηθήο (εάλ είλαη απνηειεζκαηηθή). Έλα επηθνηλσληαθφ ζρέδην κπνξεί, επίζεο, λα ζπληαρζεί θαη ρσξίο θνηλφ. Σν ζρέδην μεθηλάεη κε ην ζέκα πνπ ζα αληηκεησπηζηεί απφ ην γξαθείν ηχπνπ. ηελ ζπλέρεηα, απνθαζίδεηαη ηη ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί ζην ηέινο ηεο ρξνληάο ή ηεο πεξηφδνπ. Αλαπηχζζεη έλα μεθάζαξν θαη εζηηαζκέλν κήλπκα πνπ ζα πξέπεη λα απαληά ηα παξαθάησ εξσηήκαηα: Πνίνη ζηφρνη πξέπεη λα επηηεπρζνχλ ; Ση πξέπεη λα κεηαβηβαζηεί ζηα κέζα ; Ση κήλπκα ρξεηάδεηαη γηα έλα πην εηδηθφ θνηλφ ; Πνηα ζηξαηεγηθή κέζσλ ζα επηιερζεί θαη λα κεηαβηβαζηεί ην θάζε κήλπκα 2 ; Ξεθηλψληαο κε κηα ηέηνηνπ είδνπο αλάιπζε, ην πξνζσπηθφ ηνπ γξαθείνπ ηχπνπ δηαηππψλεη κηα εθζηξαηεία ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο (media campaign) πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ, ζηελ επηξξνή ηεο θνηλήο γλψκεο, ζηελ πεηζψ ησλ δηακνξθσηψλ ηεο θνηλήο γλψκεο, θιπ

38 Παξά ηηο πξνζπάζεηεο πνπ γίλνληαη γηα ηελ ζσζηή επηθνηλσλία εθηάθησλ αλαγθψλ, ε εκπεηξία έρεη δείμεη φηη ην αξκφδην επηθνηλσληαθά πξνζσπηθφ ησλ δηαθφξσλ θνξέσλ θαη νξγαληζκψλ έρεη έιιεηςε γλψζεο, επαηζζεζίαο θαη ηθαλνηήησλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα κηα απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία ζε έθηαθηεο θαηαζηάζεηο. Πξνζθνιινχληαη ζε έλα κνληέιν «απνθαζίδσ, αλαθνηλψλσ, ακχλνκαη» κε πεξηνξηζκέλεο ηθαλφηεηεο θαηαλφεζεο ησλ αμηψλ θαη ησλ αλεζπρηψλ ησλ πνιηηψλ (Covello VT, Sandman PM 2001). πλήζσο απνηχρνπλ λα αλαγλσξίζνπλ θαη λα πξνζαξκφζνπλ ην γεγνλφο φηη πνιιέο νκάδεο πνιηηψλ ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο θηλδχλνπο πγείαο, αζθάιεηαο θαη πεξηβάιινληνο ζαλ ππνθαηάζηαην γηα άιιεο, γεληθφηεξεο αλεζπρίεο, φπσο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη πνιηηηζηηθέο. Ξεθηλνχλ ηελ πξνζπάζεηα επηθνηλσλίαο κε αθαηάιιειεο πεγέο, ζπγρπζκέλνπο ζηφρνπο θαη κε κηθξή ή θαζφινπ πιεξνθφξεζε ή αμηνιφγεζε γηα : Πνηνο αληηιακβάλεηαη σο πην αμηφπίζηνο Πνηνο είλαη ν πην θαηάιιεινο γηα λα επηθνηλσλεί ην κήλπκα θηλδχλνπ Πνηα κελχκαηα είλαη πην απνηειεζκαηηθά Πνηα κελχκαηα ζέβνληαη πεξηζζφηεξν ηηο δηάθνξεο αμίεο θαη αληηιήςεηο Πνηα κελχκαηα πξνθαινχλ εζηθά δεηήκαηα Πφηε, πνπ θαη πσο κηα πιεξνθνξία θηλδχλνπ (risk information) πξέπεη λα επηθνηλσλεζεί Δκζηπαηεία μέζων επικοινωνίαρ (media campaign) Πξηλ ηελ αλάιπζε ηεο εθζηξαηείαο κέζσλ επηθνηλσλίαο είλαη επνπζηψδεο λα αλαθεξζεί γηαηί ν ξφινο ησλ ΜΜΔ είλαη ηφζν ζεκαληηθφο θαηά ηελ δηάξθεηα έθηαθησλ αλαγθψλ. Δίλαη γεγνλφο, φηη νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη αθνχλε γηα πξψηε θνξά απφ ηα κέζα, απφ ηελ ηειεφξαζε, ην ξαδηφθσλν ή ηηο εθεκεξίδεο γηα θάπνην ζνβαξφ πεξηζηαηηθφ. πλεπψο, ηα κέζα ζπκβάιινπλ θαηά κείδσλ ηξφπν ζηελ δηακφξθσζε ηεο θνηλήο γλψκεο γηα ηνπο θηλδχλνπο. Έξεπλεο, σζηφζν, δείρλνπλ φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ θνηλνχ απέλαληη ζηα ΜΜΔ είλαη ζπρλά ακθίζπκε, έλα ζπγθέξαζκα πξνζνρήο θαη απφξξηςεο (University of Surrey 2001). Απφ ηελ κηα πνιινί άλζξσπνη εθηηκνχλ ηηο πιεξνθνξίεο, ηηο απφςεηο θαη ηελ δηαζθέδαζε πνπ ηνπο πξνζθέξνπλ ηα κέζα θαη απφ ηελ άιιε αλεζπρνχλ γηα ηελ δχλακε πνπ αζθνχλ πάλσ ηνπο. Τπάξρεη ε αίζζεζε γηα ηα κέζα φηη είλαη κηα παληνδχλακε «κεραλή πψιεζεο» πνπ ρξεζηκνπνηεί εληππσζηαζκφ πξνθαιψληαο ζχγρπζε γηα λα πνπιήζεη ή λα πξνζειθχζεη ην θνηλφ. Ηδηαηηέξα, ν γξαπηφο ηχπνο είλαη ππφινγνο, θάπνηεο θνξέο, δηφηη πξνθαιεί πζηεξία θαη 38

39 δεκηνπξγεί αδηθαηνιφγεην παληθφ ή πξνζθνιιάηαη κφλν ζε έλα ζπγθεθξηκέλν δήηεκα γηα θάπνην δηάζηεκα πνπ ην παξαηά κεηά απφ ιίγν θαηξφ πνπ δελ «πνπιάεη» πηα. Σν ζθεπηηθφ απηφ είλαη ιηγφηεξν εθαξκφζηκν ζηελ ηειεφξαζε πνπ ζεσξείηαη πην ακεξφιεπηε θαη αμηφπηζηε δεδνκέλνπ ηεο ηαρχηεηαο ησλ γεγνλφησλ πνπ παξνπζηάδνληαη. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ην ξαδηφθσλν θαη ηα πεξηθεξεηαθά ή ηνπηθά κέζα πνπ ζεσξνχληαη αμηφπηζηα απφ ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα. Γηα κηα απνηειεζκαηηθή εθζηξαηεία κέζσλ καδηθήο επηθνηλσλίαο είλαη ζεκαληηθφ λα θαηαλνεζνχλ ηα παξαθάησ καζήκαηα: Σα κέζα επεξεάδνπλ εμαηξεηηθά ηνπο αλζξψπνπο θαη απνηεινχλ ηνλ θχξην πάξνρν ελεκέξσζεο πάλσ ζηνλ νπνίνλ βαζίδνληαη νη απνθάζεηο θηλδχλνπ ηνπο (Pidgeon et al 2002). Απηφ δελ κπνξεί λα αγλνεζεί απφ θαλέλαλ, είηε είλαη θξαηηθφο θνξέαο, είηε είλαη αξκφδηνο επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ εθηάθησλ αλαγθψλ. Δίλαη αλαγθαίν λα θαηαλνεζεί πσο ην θνηλφ αληηδξά ζηα κέζα. Ο βαζκφο ηνπ θπληζκνχ πνπ ην θνηλφ έρεη γηα θάπνηα απφ ηα κέζα ζεκαίλεη φηη ε επίδξαζε ηνπ εληππσζηαζκνχ δελ είλαη αλαπφθεπθηε. Σν θνηλφ δελ ζα πηζηέςεη, αλαγθαζηηθά, νηηδήπνηε αθνχζεη ή δηαβάζεη. Ζ ιέμε θιεηδί είλαη ε εκπηζηνζχλε. Δάλ ην θνηλφ εκπηζηεχεηαη ην κέζν θαη ην κήλπκα πνπ ζα δερηνχλ απφ απηφ ζα ην ιάβνπλ σο ζσζηφ. Σα κέζα δελ πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο κηα εληαία ελφηεηα κε κνλαδηθφ ζθνπφ. Δίλαη επξέσο αλφκνηα, κε εθαηνληάδεο κεηαβαιιφκελα ζηνηρεία κε δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο θαη θνηλά. Σν θαζέλα βιέπεη ηνλ θίλδπλν απφ δηαθνξεηηθή θαη μερσξηζηή ζθνπηά Γηα παξάδεηγκα, κηα πνιηηηθή εθεκεξίδα εζληθήο εκβέιεηαο θαιχπηεη δηαθνξεηηθά κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο απφ έλα ηνπηθφ ξαδηνθσληθφ ζηαζκφ (University of Birmingham 2001). Παξφιν ηηο δηαθνξεηηθφηεηεο ηνπο, ηα κέζα πξνζθέξνπλ ηεξάζηηεο επηθνηλσληαθέο επθαηξίεο. Όια ηα παξαπάλσ ζπλεγνξνχλ ζε κηα πνιηηηθή ζπλεξγαζίαο κε ηα ΜΜΔ θαη φρη ερζξηθήο αληηκεηψπηζεο. Καηαλνψληαο ηα δηάθνξα κέξε ηνπο, ηελ δηθή ηνπο πξνζέγγηζε ζηνλ θίλδπλν, αλαπηχζζνληαο θαιέο ζρέζεηο, θαη φληαο ζε κεγάιν βαζκφ εηιηθξηλείο, ζα βξεζνχλ δηθιίδεο αζθαιείαο καδί ηνπο εθεί πνπ ππάξρνπλ δπζθνιίεο. Ζ εθπφλεζε εθζηξαηείαο κέζσλ επηθνηλσλίαο είλαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο θαλείο πξέπεη λα αθνινπζήζεη ηα παξαθάησ: - Καηάζηξσζε ελφο ζρεδίνπ γηα ην πψο ζα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη. - Γηαρσξηζκφο ηνπ ζρεδίνπ ζε επηκέξνπο ελφηεηεο. 39

40 - Καηαγξαθή ζε θαηάινγν ηνπ πνηνο θάλεη ηη θαη ζε πνηεο εκεξνκελίεο θαη ζπλερή ελεκέξσζε ηνπ. - Αλάζεζε ζε επηβιέπνληα ηεο παξαθνινχζεζεο ησλ επηκέξνπο έξγσλ ηνπ ζρεδίνπ γηα ηελ δηαβεβαίσζε φηη ην έξγν είλαη ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα. - Αιιαγή ζηφρσλ θαη πξνζεζκηψλ εάλ απαηηείηε. - Σαθηηθέο ζπλαληήζεηο κε ηνπο εκπιεθφκελνπο ζην media plan. - Έγθξηζε ηνπ media plan απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο. - Δθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ. - Υξεζηκνπνίεζε γεγνλφησλ θαη ζηνηρείσλ γηα ελίζρπζε ησλ ζεκάησλ. - Δζηίαζε ζηνπο πξσηαξρηθνχο θαη επηκέξνπο ζηφρνπο ζηηο νκηιίεο. - Να ζηνρεχζεη ζε επηκέξνπο ελφηεηεο ηνπ θεληξηθνχ κελχκαηνο γηα ηνπο δηαθνξεηηθνχο θνηλνχο. - Απάληεζε γηα ην πνηνο, πφηε, ηη, γηαηί, πνπ, θαη πσο ζηηο εξσηήζεηο δηφηη είλαη πην θαηαλνεηά. Γηα ηελ επηηπρία ελφο media plan θαη ελφο επηθνηλσληαθνχ ζρεδίνπ εθηάθησλ αλαγθψλ πέξα απφ ηελ ζσζηή νξγάλσζε ηεο εθζηξαηείαο ησλ κέζσλ είλαη απαξαίηεην λα γλσξίδεη θαλείο φηη νξηζκέλα πξάγκαηα νθείιεη λα ηα απνθχγεη, φπσο : Να θάλεη απζαίξεηεο ππνζέζεηο δεκνζίσο γηα ζέκαηα πνπ είηε δελ γλσξίδεη επαξθψο, είηε δελ απνηεινχλ εμαθξηβσκέλε πιεξνθνξία θαη λα κελ απαληά ζε εξσηήζεηο δεκνζηνγξάθσλ πνπ απνβιέπνπλ ζε απζαίξεηεο απαληήζεηο. Να κελ παξέρεηαη ε πξαγκαηηθφηεηα ζε κηθξέο δφζεηο. Μηα πνπ θάζε κηθξή απνθάιπςε ή «απνθιεηζηηθφηεηα» κπνξεί λα απνηειεί θαη έλα πξσηνζέιηδν θάζε κέξα θαη λα πξνθαιέζεη θαηαζηάζεηο θξίζεσλ απφ πεξηζηαηηθά εθηάθησλ αλαγθψλ. Να κελ απαληά κε δειψζεηο ηνπ ηχπνπ «ρσξίο ζρφιηα» ή κε δειψζεηο «off the record», φπσο ζπρλά θάλνπλ θάπνηνη εθπξφζσπνη ηχπνπ. Καη απηφ γηαηί, εάλ δελ κπνξεί θαλείο λα πεη ππεχζπλα θαη ακέζσο κηα πιεξνθνξία, ηφηε ζα πξέπεη λα πιεξνθνξήζεη ηνπο δεκνζηνγξάθνπο ην γηαηί θαη ην πφηε ζα είλαη ζε ζέζε λα δψζεη ηελ πιεξνθνξία. Όηαλ κηα πιεξνθνξία δελ είλαη δηαζέζηκε, ηφηε ζα πξέπεη λα ην δειψλεη θαη λα επηβεβαηψλεη ηνπο δεκνζηνγξάθνπο φηη ζα ηνπο ελεκεξψζεη κφιηο ζα ηελ γλσξίδεη (Reinhardt 1987). Θα πξέπεη λα απνθχγεη θαλείο λα δείρλεη κηα νξηζκέλε εχλνηα ζε νξηζκέλα ΜΜΔ ή δεκνζηνγξάθνπο. 40

41 3.5. Δπικοινωνιακή Γιασείπιζη Δκηάκηων Αναγκών Δίλαη επξέσο γλσζηφ φηη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία κε ην θνηλφ ρξεηάδεηαη λα ιάβεη ρψξα κηα δηαδηθαζία εθηίκεζεο θηλδχλνπ πνπ ζπρλά, ζεσξείηαη ζαλ κηα ζεηξά μερσξηζηψλ ζηαδίσλ. Σν παξαθάησ ζρήκα απεηθνλίδεη ηνλ ξφιν ηεο επηθνηλσλίαο εθηάθησλ αλαγθψλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ θάζε ζηαδίσλ. ρήκα 7: Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθώλ Αλαγλώξηζε θηλδύλσλ Δπαλεμέηαζ ε & αλαθνξά θηλδύλσλ Δπηθνηλσλία θαη κάζεζε Δθηίκεζε θηλδύλσλ Καηεύζπλζε θηλδύλσλ Πεγή: UK Resilience (2003) «Communicating Risk», London - Cabinet Office, ζει 26 πγθεθξηκέλα : 1 ν Σηάδην - αλαγλώξηζε θηλδύλσλ ε απηφ ην ζηάδην ηνπνζεηνχληαη αηζζεηήξεο ηεο θνηλήο γλψκεο ζε πεξηνρέο πηζαλήο θνηλήο αλεζπρίαο δηακέζνπ κεζφδσλ παξαηήξεζεο ζπκπεξηθνξάο, ζπλερφκελσλ δηαβνπιεχζεσλ κε ηνπο ελδηαθεξφκελνπο, πξνθεηκέλνπ λα ιεθζεί πιεξνθφξεζε γηα ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο πνπ ρξεηάδνληαη εθηίκεζε. 2 ν Σηάδην - εθηίκεζε θηλδύλσλ Έρνληαο αλαγλσξίζεη ηα ζέκαηα δπλάκεη αλεζπρίαο θαη ηα ηκήκαηα ηνπ θνηλνχ πνπ ίζσο ζα επεξεαζηνχλ, ζε απηφ ην ζηάδην, ε επηθνηλσλία ζηνρεχεη ζηελ εχξεζε κηαο θνηλήο πξννπηηθήο γηα ην θαηά πφζνλ νη θίλδπλνη είλαη απνδεθηνί θαη ηη ελέξγεηεο πξέπεη λα γίλνπλ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο. ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα γίλεη κηα δεκφζηα ζπδήηεζε γηα ηελ 41

42 δηεπθφιπλζε αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ θξαηηθψλ θνξέσλ θαη ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ. Ο δηάινγνο πξέπεη λα πξνρσξήζεη πέξα απφ ηα ηερληθά ζέκαηα γηα ηηο πηζαλφηεηεο θαη ηηο ζπλέπεηεο ησλ θηλδχλσλ πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζνχλ ζέκαηα, φπσο ε θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ, ε δηαζεζηκφηεηα επηινγψλ θαη ε πξνζπκία ησλ αλζξψπσλ λα απνδερηνχλ ηνπο θηλδχλνπο. 3 ν Σηάδην - θαηεύζπλζε θηλδύλσλ ε απηφ ην ζεκείν ηεο δηαδηθαζίαο, ε νπζία είλαη ε παξνρή πιεξνθνξηψλ ζην θνηλφ, ην νπνίν ζα εμαξηεζεί απφ ην ξφιν πνπ ζα πάξεη ε Κπβέξλεζε ζρεηηθά κε ηνλ θίλδπλν. 4 ν Σηάδην - επαλεμέηαζε θαη αλαθνξά θηλδύλσλ Δδψ, ε νπζία είλαη ε αιιαγή ηεο ξνήο, ιακβάλνληαο πιένλ πιεξνθνξίεο απφ ην θνηλφ γηα ηελ δηαδηθαζία δηαρείξηζεο θηλδχλνπ. Οη ηερληθέο πνπ αθνινπζνχληαη ζην 1 ν ζηάδην ελδείθλπληαη θαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζηάδην (UK Resilience 2003). Ζ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ ρσξίδεηαη ζε ηξία αιιειέλδεηα ζεκεία: ζηελ δηαρείξηζε πξηλ ηελ έθηαθηε αλάγθε ή θαηαζηξνθή, ζηελ δηαρείξηζε θαηά ηελ δηάξθεηα θαη ζηελ δηαρείξηζε κεηά. Αο δνχκε αλαιπηηθά ηη πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε ζε θάζε ζηάδην: 1. Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε πξηλ ηελ έθηαθηε αλάγθε - Γηαηεξείζηε ζπλερψο ηελ θεξεγγπφηεηα θαη ηηο αμηφπηζηεο ζρέζεηο κε ηα ΜΜΔ. - Δπηιέμηε θάπνηνλ λα είλαη ππεχζπλνο ηεο ελδερφκελεο θξίζεο. - Ο επηιεγφκελνο ππεχζπλνο ζα πξέπεη λα ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο γηα ελδερνκέλνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο. Αμηνινγείζηε ηνπο, ζπιιέγεηε δεδνκέλα γηα απηά θαη αλαπηχμηε επηθνηλσληαθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ πξφβιεςε θαη κείσζε ηνπο. - Γηαρσξίζεηε άηνκα κηαο πηζαλήο νκάδαο δηαρείξηζεο θξίζεσλ. Να έρεηε αλαζέζεη ηνπο ξφινπο ηνπο, εθ ησλ πξνηέξσλ, ηηο ελέξγεηεο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ θαη δηάθνξα πηζαλά ζελάξηα. Να έρεηε κηα ιίζηα κε ηειέθσλα επηθνηλσλίαο φπσο γξαθείν, ζπίηη, θηλεηφ. Δπίζεο λα έρεηε θαη απφ έλα αληίγξαθν ησλ βηνγξαθηθψλ ηνπο. ε κηα ελδερφκελε θξίζε ν ηχπνο κπνξεί λα ξσηήζεη γηα ην επίπεδν γλψζεσλ ησλ αηφκσλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ επίιπζε ηεο,. - Δπηιέγεηε νκηιεηέο εθπαηδεπκέλνπο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ θξίζεσλ κπξνζηά ζηνλ ηχπν. - Πξνζδηνξίζεηε ην κήλπκα, ηνπο ζηφρνπο θαη ηνπο δηεμφδνπο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε δηάθνξα ζελάξηα εθηάθησλ πεξηζηαηηθψλ απέλαληη ζηα ΜΜΔ. - Έρεηε κηα ελεκεξσκέλε ιίζηα κε φια ηα ζηνηρεία ησλ δεκνζηνγξάθσλ πνπ θαιχπηνπλ ηελ νξγάλσζε ή ηνλ θνξέα ζαο ζε κηα ελδερφκελε θξίζε. 42

43 - Έρεηε έλα ζρέδην γηα εγθαηάζηαζε γξαθείνπ ηχπνπ ζην θέληξν δηαρείξηζεο ή επηρεηξήζεσλ. Ο ρψξνο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαξέθιεο, γξαθεία, ζέζεηο ζηάζκεπζεο,ηειέθσλα, ειεθηξηθέο ζπζθεπέο δηάθνξεο ειεθηξνληθέο κεραλέο θαη αθφκα θαη θαθέ. - Δπίζεο πξέπεη λα ζθεθηείηε πσο ζα δηαηεξήζεηε ηελ αζθάιεηα ηνπ ρψξνπ ζαο θπξίσο θαηά ηνπ ηδίνπ ζαο ηνπ πξνζσπηθνχ. 2. Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε θαηά ηελ δηάξθεηα έθηαθηεο αλάγθεο - Όηαλ κηα θξίζε εκθαληζηεί, ακέζσο ελεκεξψζηε ηνλ ηχπν. Δηδάιισο ζα ην κάζνπλ απφ άιια κέζα. - ηήζηε έλα 24σξν θέληξν ηχπνπ ζε έλα θεληξηθφ ζεκείν απφ φπνπ ζα αλαγγέιινληαη νη εηδήζεηο, ζα ζπιιέγνληαη ηα ζηνηρεία θαη ζα ιακβάλνπλ ρψξα νη ζρεηηθέο ελεκεξψζεηο. - Ακέζσο ζηείιηε θάπνηνλ νκηιεηή ζηελ ζθελή γηα λα ελεκεξψζεη ηνλ ηχπν 3. - Δλεκεξψζηε ηνλ ηχπν θαη επνκέλσο ηελ θνηλή γλψκε φηη ν θνξέαο ζαο δηαρεηξίδεηαη πιήξσο ηελ θαηάζηαζε. - Αλαθνηλψζηε φηη γλσξίδεηε θαη κφλν απηφ. Μελ ππνζέηεηε. Μελ αλαγγείιεηε θάηη πνπ βαζίδεηαη ζε εηθαζίεο ε θήκεο. Αλ δελ γλσξίδεηε θάηη παξαδερηείηε ην. Ζ αλαθνίλσζε φηη «ε ππφζεζε ηειεί ππφ έξεπλα» κπνξεί λα είλαη ε θαιχηεξε ηνπνζέηεζε. - πιιέγεηε ην γξεγνξφηεξν δπλαηφλ πιεξνθνξίεο. Μάζεηε ηα βαζηθά, πνηνο, πνπ πφηε θαη πψο. Μπνξεί λα κελ γλσξίδεηε ην γηαηί κέρξη αξγφηεξα. - Πεγαίλεηε ηα αξκφδηα θπβεξλεηηθά ζηειέρε θαη ηα αλψηαηα ζηειέρε ζηνλ ρψξν δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο. Ο θφζκνο ζέιεη λα βιέπεη ηνλ εγέηε θαη φρη απιψο ην επηηειείν ηνπ. Έρνληαο ηελ αλψηαηε δηνίθεζε κπξνζηά ζηνλ ηχπν θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο έθηαθηεο θαηάζηαζεο δεκηνπξγείηαη αίζζεκα αμηνπηζηίαο φηη ε γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο θαηάζηαζεο. - Πιεξνθνξείζηε ην εζσηεξηθφ θνηλφ. Γειαδή, ην πξνζσπηθφ ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ πιεξνθνξείηε θαη ηνλ ηχπν. Αλ ν ηχπνο είλαη ν κφλνο ηξφπνο ελεκέξσζεο γηα ην πξνζσπηθφ ηφηε κπνξεί λα πιεγσζεί ε εζηθή θαη ηδηαίηεξα αλ έρεη απφ ηνλ ηχπν δηαζηξεβισζεί ε αιήζεηα θαη ηα γεγνλφηα. Λφγσ δηαθφξσλ ζέζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ θξνληίζηε λα γλσξίδνπλ ηελ αιήζεηα θαζφηη νη ζέζεηο ηνπο θαη ιφγσ ησλ επαθψλ ηνπο ειινρεχνπλ ηνλ θίλδπλν δηαξξνψλ πιεξνθνξηψλ. Φξνληίζηε ηνπιάρηζηνλ λα ηα μέξνπλ ζσζηά. - Δπηθνηλσλήζηε κε ην εζσηεξηθφ πξνζσπηθφ κε αλ είλαη δπλαηφλ ε κε εζσηεξηθέο αλαθνηλψζεηο ζε θάζε γξαθείν. Αλ ην πξνζσπηθφ είλαη κηθξφ ηφηε θάλεηε κηα ζπλεδξία φπνπ ζα ηνπο αλαθνηλψζεηε θαη ζα απαληάηε ζηα εξσηήκαηα ηνπο. - Γηαηεξείζηε κηα ήξεκε, θαηαδερηηθή, θαη βνεζεηηθή παξνπζία. 3 Πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο γηα ηνλ Δθπξφζσπν Σχπνπ θαη ηνλ ξφιν ηνπ γξαθείνπ Σχπνπ ππάξρνπλ ζην Παξάξηεκα Κεθ 3.Γ θαη Γ. 43

44 - Απνθεχγεηε ην πειάγσκα θαη ην ζπγθηλεζηαθφ ζπγθινληζκφ. - Δκπνδίζηε ηελ αξλεηηθή δεκνζηφηεηα θαη αλαγγείιεηε ηηο ελέξγεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα γηα λα αληηκεησπίζεηε ηελ θξίζε. Δπαιεζεχεηε ηηο εηδήζεηο πξηλ ηηο δεκνζηεχζεηε. - Αθήζηε ηνλ ηχπν λα δηεηζδχζεη ζηνλ ρψξν ηεο έθηαθηεο αλάγθεο. Ζ δεκνζηφηεηα ρξεηάδεηαη εηθφλεο. Αλ ππάξρεη πεξηνξηζκφο ρψξνπ ρξεζηκνπνηήζηε ηχπνπ εμέδξεο θαη αθήζηε ηνλ εθπξφζσπν θάζε θαλαιηνχ, εθεκεξίδαο ε άιινπ κέζνπ λα ηξαβήμεη θσηνγξαθίεο ή λα ζπιιέμεη πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ θαη γηα ην άξζξν. - Μελ αθήζεηε θαλέλαλ λα ρξεζηκνπνηήζεη απηέο ηηο πιεξνθνξίεο αλ δελ βεβαησζείηε φηη έρνπλ κνηξαζηεί ζε φινπο ηνπο δεκνζηνγξάθνπο. - Φξνληίζηε ηηο πξαθηηθέο αλάγθεο ησλ δεκνζηνγξάθσλ φπσο ηειέθσλα, ειεθηξηζκφ, ρψξν ζηάζκεπζεο, γξαθεία, θαξέθιεο, θηι. - Κξαηήζηε αξρείν κε ηνπο δεκνζηνγξάθνπο πνπ θαιέζηεθαλ, ηη δήηεζαλ, ηεο θαηαιπηηθέο εκεξνκελίεο θαη ηη ηνπο ππνζρεζήθαηε. - Να απαληάηε πάληα ζηα ηειέθσλα ησλ δεκνζηνγξάθσλ. Αλ δελ πάξνπλ ηεο πιεξνθνξίεο απφ εζάο ζα ηηο πάξνπλ απφ αιινχ. Σν άξζξν ζα ην γξάςνπλ κε ε ρσξίο ηελ βνήζεηα ζαο. Όληαο αλεχζπλνο ζα γξαθηεί έλα άξζξν καθξηά απφ εζάο. - Απιέο ρεηξνλνκίεο ζπκπάζεηαο κπνξεί λα μαλαρηίζνπλ ηελ πεπνίζεζε ηνπ θνηλνχ. Πξνζθέξεηε εμαζθάιηζε. Αλαθνηλψζηε ηα βήκαηα πνπ γίλνληαη πξνθεηκέλνπ λα ιπζεί ην πξφβιεκα λα βνεζήζηε απηνχο πνπ είλαη δπζαξεζηεκέλνη θαη πσο ηα πξάγκαηα ζα επαλέιζνπλ ζηελ θπζηνινγηθή ηνπο κνξθή. Πξψηα φκσο θξνληίζηε φηη ζα θάλεηε απηφ πνπ ιέηε φηη ζα θάλεηε. - Φξνληίζηε φηη ν εθπξφζσπνο ηνπ έθηαθηνπ πεξηζηαηηθνχ πνπ ελεκεξψλεη ηα κέζα έξρεηαη ζε πιήξε επαθή κε ηελ αλψηαηε δηνίθεζε γηα θάζε πξφβιεκα ε αλαθνίλσζε πνπ πξνβαίλεη. Ζ θάζε απφθαζε έρεη έλαλ αληίθηππν είηε ην αλαγλσξίδεη ε αλψηαηε δηνίθεζε είηε φρη. - Απνθεχγεηε λα ξίμεηε επζχλεο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη αθνχ ηειεηψζεη ε έξεπλα. - Κάλεηε έθθιεζε γηα ππνζηήξημε απφ ηξίηνπο γηα ηηο πξνζπάζεηεο ζαο. Έρεηε ην βήκα γηα λα κηιήζνπλ αμηφπηζηα άηνκα πνπ έρνπλ πεξάζεη παξφκνηεο δνθηκαζίεο. - Αλαλεψζηε ηηο πιεξνθνξίεο κε θαηλνχξγην πιηθφ ζπρλά θαη ηαθηηθά. - Αλαθνηλψζηε πφηε ζα γίλεη ε επφκελε αλαλέσζε. - Παξαθνινπζείηε ηηο δεκνζηεχζεηο ηνλ δεκνζηνγξάθσλ θαη δηνξζψζηε ηα ιάζε ακέζσο. - Φηηάμηε κηα ηζηνζειίδα γηα λα ελεκεξψζεηε ηνλ θφζκν γηα ηελ θαηάζηαζε. - Πξνβάιιεηε φια ηα λέα εηδήζεηο θαη ζπλδέζεηο κε πιεξνθνξίεο ζε άιια κέξε ηεο ηζηνζειίδαο. 44

45 - Δηνηκάζηε κηα νκάδα αμηνιφγεζεο λα κειεηά θαη λα εκπνδίδεη κειινληηθά αληίζηνηρα πξνβιήκαηα. Απηφ δελ πξέπεη λα γίλεη γηα επίδεημε, πξέπεη λα έρνπλ φλησο ηηο ηθαλφηεηεο. Θπκεζείηε: ην λα είζηε αλνηρηνί θαη λα απαληάηε ζε φια θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο έθηαθηεο αλάγθεο απμάλεη ηνλ ζεβαζκφ θαη ηελ αμηνπηζηία απέλαληη ζηα κέζα. Μπνξεί λα ζαο βνεζήζεη καθξνπξφζεζκα. 2. Δπηθνηλσληαθή δηαρείξηζε κεηά ηελ έθηαθηε αλάγθε - Αμηνινγείζηε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πιάλνπ ηεο έθηαθηεο θαη πσο νη άλζξσπνη αληέδξαζαλ. - Γηνξζψζηε ηα πξνβιήκαηα έηζη ψζηε λα κελ μαλαζπκβνχλ. ςμπεπάζμαηα ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάζηεθε ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη δηάθνξνη θνξείο, νξγαλψζεηο είλαη ζθφπηκν λα ζρεδηάδνπλ ηελ επηθνηλσληαθή αληηκεηψπηζε εθηάθησλ αλαγθψλ σο έλα ζεκαληηθφηαην θνκκάηη ηεο επξχηεξεο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θεθάιαηα ηνπ θάζε νξγαληζκνχ είλαη ε εηθφλα θαη ην θχξνο ηεο πνπ κπνξεί λα δεκησζεί αλεπαλφξζσηα ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα εάλ ν νξγαληζκφο δελ έρεη ην θαηάιιειν ζρέδην, θαιά θαζνξηζκέλν θαη πξνγξακκαηηζκέλν εθ ησλ πξνηέξσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε έθηαθησλ αλαγθψλ. Σελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε έθηαθησλ αλαγθψλ δηεζλψο αιιά θαη ζηελ Διιάδα ζα ηελ αλαιχζνπκε παξαθάησ. 45

46 4. ΓΗΔΘΝΖ ΔΜΠΔΗΡΗΑ 4.1. Διζαγωγή ηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα αλαθέξζεθε φηη θξίζε είλαη κηα αζηαζή θαηάζηαζε εμαηξεηηθνχ θηλδχλνπ ή δπζθνιίαο. Τπνδεηθλχεη κηα θξίζηκε θακπή πνπ ζπλήζσο εθθξάδεηαη κε ηελ επηδεηλψζεη κηαο θαηάζηαζεο. Δπηθνηλσλία θξίζεο ζεκαίλεη ηελ επηθνηλσλία ζε θαηξφ θξίζεο, έλαλ κεραληζκφ αληηκεηψπηζεο θξίζεο κέζσ ηεο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ. Ζ έλλνηα ηεο επηθνηλσλίαο θξίζεσλ είλαη ζπγγελήο κε ηελ επηθνηλσλία εθηάθησλ αλαγθψλ ή θηλδχλνπ. (βι. θεθάιαην 1.5). Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί νη έλλνηεο «θξίζε», «θίλδπλνο» θαη «θαηαζηξνθή» πεξηγξάθνπλ θξίζηκεο θαηαζηάζεηο κε θνηλά αιιά θαη δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ επηθνηλσλία εθηάθησλ αλαγθψλ είλαη κηα δηκεξή επηθνηλσλία κεηαμχ ηζπλφλησλ θαη ηνπ θνηλνχ ζρεηηθά κε ηελ χπαξμε, ηελ θχζε, ηελ ζνβαξφηεηα ή απνδεθηηθφηεηα ησλ εθηάθησλ θαηαζηάζεσλ θαη θηλδχλσλ. Απφξξνηα ησλ ελλνηψλ απηψλ είλαη ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, επηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο θαη επηθνηλσληαθή εθζηξαηεία κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο. ην παξφλ θεθάιαην, ζα αλαιπζεί πσο φιεο απηέο νη έλλνηεο εθαξκφδνληαη ζε πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή. Με άιια ιφγηα, πσο γίλεηαη ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε ζε δηάθνξα πεξηζηαηηθά Κπίζη διοξινών ζηο Βέλγιο 4 Η ζειπά ηων γεγονόηων ηηο 19 Ηαλνπαξίνπ 1999, κηα δεμακελή απνζήθεπζεο ηεο Verkest, κηαο παξαγσγνχ εηαηξίαο επεμεξγαζίαο θπηηθήο θαη δσηθήο ηξνθήο ζην βνξεηνδπηηθφ θιακαλδηθφ κέξνο ηνπ Βειγίνπ, κνιχλζεθε κε ηε δηνμίλε. Αλαγλσξίζηεθαλ δηάθνξεο πηζαλέο πεγέο δηνμίλεο πνπ ίζσο νδήγεζαλ ζηε κφιπλζε ηεο δεμακελήο. Ζ δεμακελή πεξηείρε δσηθφ ιίπνο, 80 ηφλνη ησλ αλαθπθισκέλσλ δσηθψλ απνβιήησλ απφ κηα επηρείξεζε ζηελ Ηζπαλία κε ηελ επσλπκία Fogra. Ζ Verkest πξφζζεζε 50 ηφλνπο δσηθνχ ιίπνπο. Τπνηίζεηαη φηη ην κνιπζκέλν ιίπνο είηε 4 Σα ζηνηρεία ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπησζεο πξνέξρνληαη απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο «6 νο Φφξνπκ ζηελ Δπηθνηλσληαθή Γηαρείξηζε Κξίζεσλ», Ρέηθηαβηθ, Μαΐνπ

47 πξνήιζε απφ ηελ Fogra είηε απφ ηα αλαθπθισκέλα πεηξέιαηα ηνπ δσηθνχ ιίπνπο πνπ ηελ Verkest είρε πξνζζέζεη. ηηο 19 Ηαλνπαξίνπ, ε κνιπζκέλε δσηθή δεμακελή ππνβιήζεθε ζε επεμεξγαζία γηα λα παξαγάγεη ηε δσηθή ηξνθή, θαη ε Verkest δηέλεηκε ζε δηάθνξεο άιιεο επηρεηξήζεηο ηε κνιπζκέλε δσηθή ηξνθή ηξνθή-κχισλ κεηαμχ 20 θαη 27 Ηαλνπαξίνπ γηα ηελ παξαγσγή ηεο δσηθήο ηξνθήο ζην Βέιγην, ζηηο Κάησ Υψξεο θαη ζηε Γαιιία. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φεβξνπαξίνπ, κηα επηρείξεζε παξαγσγφο ηεο δσηθήο ηξνθήο, παξαηήξεζε επηπηψζεηο ζηελ πγεία ησλ θνηψλ πνπ ηξψλε ηελ ηξνθή ηεο θαη άξρηζε κηα έξεπλα πνπ θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην ιίπνο ζηε δσηθή ηξνθή κπνξεί λα είρε πξνθαιέζεη ην πξφβιεκα. ηε κέζε ηνπ Μαξηίνπ, έλα δείγκα ηεο ηξνθήο πνπ παξήρζε ηνλ Ηαλνπάξην εζηάιε γηα εξγαζηεξηαθή δνθηκή. ηηο 19 Μαξηίνπ 1999, ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο ηνπ Βειγίνπ θαη ην Τπνπξγείν Γεκφζηαο Τγείαο πξνεηδνπνηήζεθαλ γηα κηα πηζαλή κφιπλζε δηνμηλψλ ζε θνηφπνπια θαη ησλ απγψλ ηνπο. Απηή ε κφιπλζε επηβεβαηψζεθε ζηηο 26 Απξηιίνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μάηνπ, ε θπβέξλεζε εληφπηζε ηε δηαλνκή ηνπ κνιπζκέλνπ ιίπνπο κεηαμχ 19 θαη 31 Ηαλνπαξίνπ θαη, πξνζδηφξηζε ηνπο άιινπο επεξεαζζέληεο παξαγσγνχο ηξνθψλ ζην Βέιγην, ηε Γαιιία θαη ηηο Κάησ Υψξεο, εηδνπνίεζε ησλ ρσξψλ απηψλ θαη πξνζδηφξηζε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ είραλ αγνξάζεη ηελ ηξνθή απφ ηελ Verkest. Δπηπιένλ, εξεπλήζεθαλ εθαηνληάδεο αγξνθηήκαηα πνπιεξηθψλ γηα ηε κφιπλζε δηνμηλψλ. Σα απνηειέζκαηα ησλ εμεηάζεσλ απνθάιπςαλ πςειά επίπεδα δηνμηλψλ ζηηο θφηεο θαη απγά απφ ηα αγξνθηήκαηα πνπ έιαβαλ ηελ ηξνθή απφ ηνπο αλακεηγκέλνπο παξαγσγνχο δσηθψλ ηξνθψλ. ηηο 27 Μάηνπ, ε θπβέξλεζε ηνπνζέηεζε απηνχο ηνπο παξαγσγνχο δσηθψλ ηξνθψλ ππφ επηηήξεζε θαη ηα πξντφληα ηνπο εληνπίζηεθαλ. Σελ ίδηα κέξα δφζεθε ζηελ δεκνζηφηεηα ην πξψην δειηίν ηχπνπ, θαη ηα κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ελεκεξψζεθαλ επίζεκα γηα ηε κφιπλζε. ηηο 28 Μάηνπ ην 1999, ν Τπνπξγφο Γεκφζηαο Τγείαο ηνπ Βειγίνπ αλήγγεηιε κηα απαγφξεπζε ζηηο πσιήζεηο ησλ πνπιεξηθψλ θαη ησλ απγψλ ζην Βέιγην θαη απνκάθξπλε απηά ηα πξντφληα απφ ηα ξάθηα. Μηα εκέξα κεηά απφ ηελ αλαθνίλσζε, ν εζληθφο θαη δηεζλήο Σχπνο άξρηζε καδηθέο αλαθνξέο ζρεηηθά κε ηε κφιπλζε δηνμηλψλ ζην Βέιγην θαη θαηεγφξεζε έληνλα ηελ θπβέξλεζε γηαηί είρε απνθξχςεη ην πξφβιεκα γηα κήλεο. Ο δηεζλήο Σχπνο θάιπςε ηελ θξίζε γηα πεξίπνπ 3,5 κήλεο κε εθαηνληάδεο άξζξα. Σελ 1ε Ηνπλίνπ 1999, ε θπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ άλνημε έλαλ ηζηνρψξν κε ηα γεγνλφηα, ηηο εκεξνκελίεο θαη ηνπο θηλδχλνπο πγείαο απφ ηελ κφιπλζε δηνμηλψλ. Οη δηεπζχλζεηο, νη ηειεθσληθνί αξηζκνί θαη νη εθζέζεηο δεκνζηεχζεθαλ ζην θνηλφ. Γεκηνπξγήζεθαλ 47

48 ηειεθσληθά θέληξα (call centers) γηα ηνπο θαηαλαισηέο. Ζ απαγφξεπζε πσιήζεσλ ησλ πνπιεξηθψλ θαη απγψλ, επεθηάζεθε θαη ζηηο 2 Ηνπλίνπ, απαγνξεχζεθαλ θαη ηα πξντφληα ρνηξηλνχ θξέαηνο. Οη αγξφηεο, νη παξαγσγνί ηξνθίκσλ, νη ρνλδξέκπνξνη ηξνθίκσλ θαη νη ιηαλνπσιεηέο άξρηζαλ λα παξαπνληνχληαη γηα ηηο απψιεηεο εηζνδήκαηνο θαη θήκεο, θαη δηάθνξεο επηρεηξήζεηο έθιεηζαλ. Ο Τπνπξγφο Γεσξγίαο ηνπ Βειγίνπ θαη ν Τπνπξγφο Γεκφζηαο Τγείαο παξαηηήζεθαλ ηελ 1ε Ηνπλίνπ. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή εμέδσζε έλα δειηίν ηχπνπ ζηηο 2 Ηνπλίνπ πνπ δεηά απφ ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα θαηαζηξέςνπλ φια ηα ελδερνκέλσο κνιπζκέλα πξντφληα ηξνθψλ, πνπιεξηθψλ θαη απγψλ. Πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αληέδξαζαλ κε ηελ αλάθιεζε ησλ πνπιεξηθψλ θαη απγψλ απφ ην Βέιγην θαη κεξηθνί πξνρψξεζαλ παξαπέξα κε ηελ απαγφξεπζε φισλ ησλ εηζαγσγψλ θξέαηνο θαη δσηθψλ ηξνθψλ απφ ην Βέιγην. Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο θαη ε ηγθαπνχξε απαγφξεπζαλ φιεο ηηο εηζαγσγέο επξσπατθέο ηξνθίκσλ. ηηο 4 Ηνπλίνπ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή επέθηεηλε ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο ζην γάια θαη άιια γαιαθηνθνκηθά πξντφληα, ην ρνηξηλφ θξέαο, ην βφεην θξέαο θαη άιια πξντφληα απφ ηα χπνπηα αγξνθηήκαηα. Οη δηαθσλίεο κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηεο Κπβέξλεζεο ηνπ Βειγίνπ απεηθνλίζηεθαλ ζηα δηαθνξεηηθά δειηία ηχπνπ θαη θαιχθζεθαλ απφ ηα εζληθά θαη δηεζλή κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο. Οη δηάθνξνη ηζχλνληεο ζην Βέιγην, άξρηζαλ λα επηθνηλσλνχλ βαζηζκέλνη ζε απνθιίλνληα ζπκθέξνληα, επηρεηξήκαηα θαη "γεγνλφηα", πξνθαιψληαο ηεξάζηηα ζχγρπζε. ηηο 4 Ηνπλίνπ, ε Κπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ δεκνζίεπζε έλαλ θαηάινγν πξντφλησλ πνπ ζπλδέζεθαλ κε ηελ Verkest. Γεκηνπξγήζεθαλ θέληξα ζπιινγήο ησλ πξντφλησλ ηνπ θαηαιφγνπ, θαη ηα πξντφληα πνπ ζπλδέζεθαλ κε ηελ Verkest απνηεθξψζεθαλ. Έλα δειηίν ηχπνπ ζηηο 5 Ηνπλίνπ ζηφρεπζε λα θαζεζπράζεη ηνλ πιεζπζκφ γηα ηηο αλεζπρίεο ηνπ γηα ηελ πγεία ηνπ. Δμήγεζε φηη ε κφιπλζε νθεηιφηαλ ζε έλα επί παξαγγειία παξαγφκελν πξντφλ θαη νη ζπλέπεηεο ήηαλ ηψξα φιν θαη πεξηζζφηεξν ππφ έιεγρν. Ζ αλαθνίλσζε ζπλφςηζε ηα ιεθζέληα κέηξα θαη ε θπβέξλεζε απνθάιπςε επίζεο ηε δηαθσλία ηεο κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή δεκνζίεπζε ηα κέηξα πνπ ιήθζεθαλ ζε επίπεδν ηεο Έλσζεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Ηνπλίνπ, δηάθνξεο ρψξεο αλαθνίλσζαλ πςειά επίπεδα δηνμίλεο ζηα πξντφληα θνηφπνπινπ πνπ εηζήρζεζαλ απφ ην Βέιγην. Σα ΜΜΔ αζρνιήζεθαλ εθηελψο κε απηφ. Οη ζπδεηήζεηο γηα ηα λέα πξφηππα αζθάιεηαο θαη κηα επξσπατθή αξρή αζθάιεηαο ηξνθίκσλ άξρηζαλ. Πξνο ην ηέινο Ηνπλίνπ, ν νηθνλνκηθφο αληίθηππνο ηεο θξίζεο έγηλε εκθαλέο θαη ε νηθνλνκηθή απψιεηα ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγηθήο θαη βηνκεραλίαο ηξνθίκσλ ηνπ Βειγίνπ γηα λα αλεξρφηαλ ζε πεξηζζφηεξα απφ 1,5 δηζεθαηνκκχξηα $US. 48

49 Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Ηνπιίνπ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ε πξφζθαηα εθιεγκέλε θπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ ζπλέρηζαλ λα δηαθσλνχλ ζηνπο θαλνληζκνχο εηζαγσγψλ πνπδηέπνπλ ηα πξντφληα θαιιηέξγεηαο απφ ην Βέιγην θαη ηα απνδεθηά θαηψηαηα φξηα ζπγθέληξσζεο PCB. Σέινο, ζηηο 6 Απγνχζηνπ 1999, ε θπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ εμέδσζε κηα νδεγία ζχκθσλα κε ηνπο θαλνληζκνχο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο φηη θάζε δσηθφ ή παξαγφκελν πξντφλ έπξεπε λα ζπλνδεπηεί απφ έλα πηζηνπνηεηηθφ ηεο αλάιπζεο ηεο απνπζίαο PCB ή/θαη δηνμηλψλ. ηηο 20 επηεκβξίνπ, άξρηζε έλα πξφγξακκα πηζηνπνίεζεο πνπ εηζήγαγε ην ππνρξεσηηθφ PCB θαη ηε δνθηκή δηνμηλψλ γηα φια ηα ππφινηπα αγξνθηήκαηα ζην Βέιγην. Απηφ πνπ άξρηζε σο θξίζε πγείαο ζην Βέιγην έγηλε κηα πνιηηηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θξίζεο πέξα απφ ηα βειγηθά ζχλνξα. Ζ θξίζε αχμεζε επίζεο ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ θηλδχλσλ πγείαο απφ ηελ έθζεζε δηνμηλψλ θαη αλάγθαζε ηηο ρψξεο λα εηζαγάγνπλ πεξηζζφηεξνπο ζηεξεφηππνπο ειέγρνπο γηα ηε δηνμίλε. Οι πποκλήζειρ ζηην επικοινωνία κπίζηρ Ίζσο ε κέγηζηε πξφθιεζε ζηελ επηθνηλσλία θξίζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο δηνμηλψλ ηνπ Βειγίνπ ήηαλ ν πςειφο βαζκφο αβεβαηφηεηαο γηα απηφ πνπ αθξηβψο είρε ζπκβεί θαη είρε πξνθαιέζεη ηελ απειεπζέξσζε ηεο δηνμίλεο ζην πεξηβάιινλ θαη ηε ιήςε ηνπ απφ ηα δψα κέζσ ηεο ηξνθήο. Απηφ ηζρχεη επίζεο γηα ην άγλσζην πνζνζηφ έθζεζεο δηνμηλψλ ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ Βειγίνπ ζηελ έλαξμε ηεο θξίζεο. Ζ θξίζε πξνθιήζεθε απφ έλα κεκνλσκέλν (one-shot) γεγνλφο πνπ πεξηνξίζηεθε εγθαίξσο αιιά ήηαλ δχζθνιν λα επηζεκαλζεί. Έλα άιιν πξφβιεκα αθνξνχζε ην καδηθφ ελδηαθέξνλ ησλ δηεζλψλ κέζσλ καδηθήο επηθνηλσλίαο, ην νπνίν αχμεζε ζηε ζπλέρεηα ηελ αλεζπρία κέζα ζην Βέιγην. Πνιιέο πξνθιήζεηο ήηαλ πέξα απφ ηνλ έιεγρν ησλ αξρψλ ηνπ Βειγίνπ. Ζ επηθνηλσλία, κέζα ζην Βέιγην, ήηαλ θαθψο ζπληνληζκέλε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ ελδηαθέξνληφο, αιιά θαη κεηαμχ ηνπ Βειγίνπ θαη ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαζψο επίζεο θαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 49

50 ςμπεπάζμαηα μελέηηρ πεπίπηωζηρ ηελ πεξίπησζε θξίζεσλ, αξρηθά απνθαζίδεηαη ηη πξέπεη λα γίλεη θαη χζηεξα ηη πξέπεη λα επηθνηλσλεζεί. ηελ θξίζε δηνμηλψλ, ε Κπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ κπνξεί λα πήξε ηα θαηάιιεια κέηξα αιιά απέηπρε λα ηα επηθνηλσλήζεη. Σν Case Study έδεημε ηελ ζεκαζία ηεο αξρηθήο επηθνηλσλίαο θαη ηη πξέπεη κηα θπβέξλεζε λα πξάηηεη γηα ηελ δηαρείξηζε κηαο θξίζεο πγείαο. Καιχπηνληαο ηνπο θηλδχλνπο θαη δεκηνπξγψληαο θελά ζηελ ελεκέξσζε επηηπγράλεηαη ε απψιεηα ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ θνηλνχ ζηελ ιήςε απνθάζεσλ, ζχγρπζε θαη αλεζπρία. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε έιιεηςε πιεξνθφξεζεο πξνθάιεζε ην θνηλφ θαη ηα ΜΜΔ λα ζεσξνχλ ππαίηηνπο ηελ Κπβέξλεζε πνπ απέηπρε ζηελ δηαρείξηζε ηεο θξίζεο παξά ηελ βηνκεραλία ηξνθίκσλ πνπ νπζηαζηηθά ηελ μεθίλεζε. ηελ επηθνηλσλία θξίζεσλ, πξέπεη λα παξζεί ε επζχλε ηνπ πνηνο επηθνηλσλεί κε ηα κέζα. ην Βέιγην, ήηαλ επηδήκηα πνπ νη ίδηνη πνπ δηαρείξηδαλ ηελ θξίζε, επηθνηλσλνχζαλ θαη κε ηα ΜΜΔ. Απηφ ηνπο επηβάξπλε επηπιένλ φρη κφλν ζε ζέκαηα ρξφλνπ αιιά θπξίσο ζε ςπρνινγηθή πίεζε, ηελ νπνία άζθεζαλ ηα κέζα φηαλ πιένλ δηαθάλεθε φηη ε Κπβέξλεζε είρε ράζεη ηνλ έιεγρν. Οπνηνζδήπνηε απεπζχλεηαη ζηνλ Σχπν ρξεηάδεηαη βνήζεηα απφ εηδηθνχο επηθνηλσληνιφγνπο πνπ είλαη ζε θαιχηεξε ζέζε λα θαηαιάβνπλ θαη λα ζπκβνπιεχνπλ γηα ην πψο πξέπεη λα απαληήζνπλ ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο. Ζ πεξίπησζε ησλ δηνμηλψλ ζην Βέιγην έδεημε φηη ε Κπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ θαη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δελ ζπληφληζαλ επηθνηλσληαθά ηελ θξίζε. Ζ άκεζε ζπλεξγαζία ζα ήηαλ πην απνηειεζκαηηθή απφ ηηο αιιεινθαηεγνξίεο ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο. 50

51 5. ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΔΚΣΑΚΣΧΝ ΑΝΑΓΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ «Ζ θνβία είλαη ζηξαηεγηθφ ηέρλαζκα ηεο ςπρήο» Φξφηλη 5.1. Διζαγωγή Πξηλ παξαηεζεί ε επηθνηλσληαθή αληηκεηψπηζε ησλ εθηάθησλ αλαγθψλ ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, είλαη ζθφπηκν λα γίλεη κηα παξνπζίαζε ηνπ κεραληζκνχ αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ ηελ δηέπεη. Πνιηηηθή Πξνζηαζία: ζεκαίλεη ην ζρεδηαζκφ, ηελ πξφιεςε, ηελ πιηθή θαη ςπρνινγηθή πξνπαξαζθεπή θαη θηλεηνπνίεζε ησλ δπλάκεσλ θαη κέζσλ ηεο ρψξαο. Απνβιέπεη ζηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ, ζηε δηαθχιαμε ησλ θάζε είδνπο αγαζψλ, πιηθψλ θαη πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ, εγθαηαζηάζεσλ θαη κλεκείσλ ηεο ρψξαο (Ν.2344/1995). Ο δηεζλήο ζπκβνιηζκφο ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο είλαη έλα ηζνζθειέο θίηξηλν ηξίγσλν φπνπ νη δχν παξάπιεπξεο πιεπξέο ηνπ ηζνζθεινχο ηξηγψλνπ ζπκβνιίδνπλ ηηο δξάζεηο πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο κηαο επέκβαζεο αληίζηνηρα, ελψ ε βάζε ηνπ ηξηγψλνπ ζπκβνιίδεη ηηο δξάζεηο απνθαηάζηαζεο θαη αξσγήο ζηνπο πιεγέληεο. Ζ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο βαζίδεηαη ζην ηξίπηπρν: ρεδηαζκφο - Γξάζεηο πληνληζκφο. 5.2.Θεζμικό πλαίζιο εκηάκηων αναγκών Ο πξψηνο λφκνο κεηά ηελ Μεηαπνιίηεπζε πνπ ζεζκνζέηεζε ηελ πνιηηηθή πξνζηαζία ήηαλ ην Ν.Γ. 17/74 (ΦΔΚ Α' 236) «Πεξί Πνιηηηθήο ρεδηάζεσο Δθηάθηνπ Αλάγθεο». Οη απμεκέλεο αλάγθεο γηα πνιηηηθή πξνζηαζία ελ θαηξψ εηξήλεο θαζψο θαη ην λνκνζεηηθφ θελφ νδήγεζαλ ζην Ν.2344/1995 «Οξγάλσζε ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο» πνπ νπζηαζηηθά είλαη θαη ν ηδξπηηθφο λφκνο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. ηελ ζπλέρεηα αθνινχζεζε ν Ν.3013/2002 «Αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ινηπέο δηαηάμεηο», πνπ απνηειεί θαη ην βαζηθφ λφκν πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Απφξξνηα είλαη ην Π.Γ.151/2004 «Οξγαληζκφο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο» κε ηελ νξγαλσηηθή δνκή θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ. Απφξξνηα ηνπ Ν.3013/2002 είλαη ην ρέδην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» ΦΔΚ 423, η. Β πνπ ηζρχεη απφ ηεο ην ηζρχνλ Ν.3013/

52 πξαγκαηνπνηήζεθε επαλαπξνζδηνξηζκφο ηνπ θνπνχ ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ησλ ελλνηψλ θαη νξηζκψλ, θαζψο επίζεο ηνπ Γπλακηθνχ θαη ησλ Μέζσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Δπαλαθαζνξίζζεθαλ επίζεο ηα Όξγαλα ρεδηαζκνχ θαη Δθαξκνγήο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. θνπόο εο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο Υψξαο είλαη ε πξνζηαζία ηεο δσήο, πγείαο θαη πεξηνπζίαο ησλ πνιηηψλ απφ θπζηθέο (ηαρείαο ή βξαδείαο εμέιημεο), ηερλνινγηθέο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ βηνινγηθψλ, ρεκηθψλ θαη ππξεληθψλ ζπκβάλησλ) θαη ινηπέο θαηαζηξνθέο πνπ πξνθαινχλ θαηαζηάζεηο εθηάθηνπ αλάγθεο, θαηά ηε δηάξθεηα εηξεληθήο πεξηφδνπ. ην πιαίζην ηνπ ηδίνπ ζθνπνχ πεξηιακβάλεηαη ε κέξηκλα γηα ηα πιηθά θαη πνιηηηζηηθά αγαζά, ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο θαη ηηο ππνδνκέο ηεο ρψξαο, κε ζηφρν ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ησλ θαηαζηξνθψλ. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ απηνχ: Δθπνλνχληαη ζρέδηα θαη πξνγξάκκαηα πξφιεςεο αλά θαηεγνξία θηλδχλνπ, ιακβάλνληαη κέηξα εηνηκφηεηαο θαη αλαιακβάλνληαη δξάζεηο πξφιεςεο, εηνηκφηεηαο, αληηκεηψπηζεο θαη απνθαηάζηαζεο. Αμηνπνηείηαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη ηα δεκφζηα θαη ηδησηηθά κέζα ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Τπνβάιινληαη εηζεγήζεηο πξνο ηα αξκφδηα, θαηά πεξίπησζε, Τπνπξγεία, γηα ηελ αλακφξθσζε ηεο αληίζηνηρεο λνκνζεζίαο. Κεληξηθά Όξγαλα είλαη: ην Κπβεξλεηηθφ πκβνχιην Π.Π., ε Γ.Γ.Π.Π., ην Δπηζηεκνληθφ πκβνχιην Π.Π., ελψ Πεξηθεξεηαθά θαη Σνπηθά Όξγαλα είλαη ην πληνληζηηθφ Γηππνπξγηθφ Όξγαλν θαη ην πληνληζηηθφ Ννκαξρηαθφ Όξγαλν (Πίλαθαο 7). Γπλάκεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο είλαη πιένλ: νη θξαηηθέο αξρέο θαη ππεξεζίεο, ηα λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ δηθαίνπ, νη λνκαξρίεο, νη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξψηνπ βαζκνχ, νη θάζε κνξθήο δεκφζηεο, δεκνηηθέο, θνηλνηηθέο θαη ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, ηα ηδξχκαηα, νη εγθαηαζηάζεηο δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πνιηηηθή πξνζηαζία θαη γεληθά φινη νη πνιίηεο ηεο ρψξαο. Οη δηεπζχλζεηο Π.Α.Μ.-Π..Δ.Α. πεξηνξίζηεθαλ ζηελ ζρεδίαζε, νξγάλσζε, θηλεηνπνίεζε θαη δξάζε κφλν ζε πνιεκηθή πεξίνδν. 52

53 Πίλαθαο 8: Σα όξγαλα ζρεδηαζκνύ θαη εθαξκνγήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ΓΙΤΠΟΤΡΓΙΚΗ ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΔΘΝΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΚΔΝΣΡΙΚΟ ΤΝΣΟΝΙΣΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΔΩΣΔΡΙΚΩΝ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΗ ΓΔΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΑ ΓΙΔΤΘΤΝΔΙ ΠΠ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΔ ΓΙΔΤΘΤΝΔΙ ΠΠ ΝΟ ΝΟΜΑΡΥΙΑΚΔ ΑΤΣΟΓΙΟΙΚΗΔΙ ΓΡΑΦΔΙΑ ΠΠ ΣΟ ΟΣΑ ΤΠΔΤΘΤΝΟΙ ΠΠ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» είλαη πιαίζην ζρεδίαζεο ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ ηεο δηνίθεζεο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε εθηάθησλ αλαγθψλ απφ θπζηθέο, ηερλνινγηθέο θαη άιιεο θαηαζηξνθέο. Σν γεληθφ ζρέδην πνιηηηθήο πξνζηαζίαο εμεηδηθεχεη ηνπο εθάζηνηε Νφκνπο γηα ηελ πνιηηηθή πξνζηαζία. ηνλ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» θαζνξίδνληαη: Καηεγνξίεο θαηαζηξνθψλ έλλνηεο νξηζκνί πνιηηηθήο πξνζηαζίαο Δκπιεθφκελεο ππεξεζίεο, θνξείο θαη επίπεδα δηνίθεζεο Όξγαλα δηνίθεζεο θαη ζπληνληζκνχ ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ ζε φια ηα επίπεδα Δπίζεο παξέρνληαη: Καηεπζχλζεηο ζρεδίαζεο ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο: ζε Τπνπξγεία, Πεξηθέξεηεο, Ννκαξρίεο, Γήκνπο, Κνηλφηεηεο. Οδεγίεο γηα ηελ αμηνιφγεζεο θηλδχλσλ θαη ηελ επηζήκαλζεο εππαζψλ ρψξσλ 53

54 Καηεπζπληήξηεο γξακκέο: γηα ηελ ράξαμε ζηξαηεγηθψλ θαη ηελ δηακφξθσζε επηρεηξεζηαθήο θηινζνθίαο χκθσλα κε ην ρέδην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» ην ηξίπηπρν ρεδηαζκφο - Γξάζεηο πληνληζκφο ζηα ηξία επίπεδα δηνίθεζεο ηξαηεγηθφ Δπηρεηξεζηαθφ - Σαθηηθφ πινπνηείηε σο εμήο: Σα Τπνπξγεία, νη Πεξηθέξεηεο θαη νη Ν.Α. εθπνλνχλ ηα ζρέδηα ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θάζε θαηαζηξνθήο ζχκθσλα κε εηδηθφ ρέδην Πξφηππν πνπ ζπληάζζεηαη απφ ηελ Γ.Γ.Π.Π. φπνπ θαηαγξάθνπλ ηνπο θηλδχλνπο πνπ απεηινχλ θάζε πεξηνρή ηεο ρψξαο, ηηο δπλάκεηο θαη ηα κέζα (πξνζσπηθφ, νρήκαηα, πιηθά, θιπ) αληηκεηψπηζεο ηνπο. (ρεδηαζκόο ζε ηξαηεγηθό επίπεδν) Γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηξνθψλ δεηείηαη ε ζπλδξνκή ησλ θνξέσλ έθηαθηεο αλάγθεο ηεο εθάζηνηε πεξηνρήο, ζχκθσλα κε ην ππάξρνλ ρέδην θαζψο θαη ησλ άιισλ αξρψλ ΔΛ.Α., Λ.., Π...(Γξάζεηο ζε Δπηρεηξεζηαθό επίπεδν) Ο ζπληνληζκφο ησλ ρεδίσλ ησλ Τπνπξγείσλ αζθείηαη απφ ηελ Γ.Γ.Π.Π. ελψ ηα ρέδηα ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη ησλ Ν.Α θνηλνπνηνχληαη ζηηο ηξαηησηηθέο Τπεξεζίεο θαη ζηα ψκαηα Αζθαιείαο ησλ Πεξηθεξεηψλ ή ησλ Ννκψλ ηνπο. Γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηελ θαηεχζπλζε ησλ επηρεηξήζεσλ αληηκεηψπηζεο νπνηαζδήπνηε έθηαθηεο αλάγθεο πξνβιέπεηαη ε νξγάλσζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ Κέληξνπ Δπηρεηξήζεσλ Π.Π. επί 24σξνπ βάζεο. (πληνληζκόο) ην ζρέδην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» πξνβιέπεηαη κεηαμχ άιισλ: 1. Ζ δεκηνπξγία δπλαηνηήησλ δηνηθεηηθήο κέξηκλαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ θαη ησλ πιεγέλησλ πνιηηψλ. 2. Ζ δεκηνπξγία ζπζηήκαηνο επηθνηλσλίαο θαη ξνήο πιεξνθνξηψλ κεηαμχ φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ππεξεζηψλ θαη παξαγφλησλ ζηε δηαρείξηζε ησλ θξίζεσλ. 3. Καζψο θαη ε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο θηλεηνπνίεζεο ζε ηέζζεξηο θάζεηο. ην Πίλαθα 2 θαίλεηαη ε δηαρείξηζε έθηαθηεο αλάγθεο φπσο δηακνξθψζεθε ζην θαηλνχξγην ρέδην. Έηζη ν ρεδηαζκφο Π.Π. αθνινπζεί 4 θάζεηο: ΦΑΖ 1 - πλήζεο εηνηκφηεηα ΦΑΖ 2 - Απμεκέλε εηνηκφηεηα ΦΑΖ 3 - Άκεζε Κηλεηνπνίεζε - Δπέκβαζε ΦΑΖ 4 - Απνθαηάζηαζε - Αξσγή. Πίλαθαο 9: Γηαρείξηζε έθηαθηεο αλάγθεο ζύκθσλα κε ην ζρέδην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» 54

55 ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΚΟΠ ΤΝΣΟΝΙΜΟ ΓΙΑΘΔΗ ΓΤΝΑΜΙΚΟΤ-ΜΔΩΝ, ΔΝΔΡΓΔΙΩΝ ΑΝΣΙΜΔΣΩΠΙΗ ΔΚΣΑΚΣΗ ΑΝΑΓΚΗ ΔΝΗΜΔΡΩΗ ΚΟΙΝΟΤ ΓΓΠΠ ΚΔΠΠ ΚΤΡΗΞΗ ΔΚΣΑΚΣΗΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑΘΔΗ ΜΔΩΝ ΤΝΣΟΝΙΜΟ ΓΤΝΑΜΔΩΝ ΔΙΗΓΗΗ ΣΟ ΚΟΠΠ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΡΟΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΔΘΔΛΟΝΣΔ ΤΝΣΟΝΙΣΙΚΟ ΝΟΜΑΡΥΙΑΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΔΛ.Α. ΠΤΡΟΒΔΣΙΚΟ ΩΜΑ ΔΚΑΒ ΆΛΛΔ ΓΤΝΑΜΔΙ ΠΠ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΓΚΗ Πεγή: Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, Γ/λζε ρεδηαζκνχ θαη Αληηκεηψπηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ 5.3. Γενική Γπαμμαηεία Πολιηικήρ Πποζηαζίαρ Απνζηνιή χκθσλα κε ηνλ Ν. 3013/2002 ε ΓΓΠΠ έρεη απνζηνιή «ηε κειέηε, ην ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη ην ζπληνληζκό ηεο δξάζεο γηα ηελ πξόιεςε, εηνηκόηεηα, ελεκέξσζε θαη αληηκεηώπηζε ησλ θπζηθώλ, ηερλνινγηθώλ θαη ινηπώλ θαηαζηξνθώλ». «Η ΓΓΠΠ είλαη αξκόδηα γηα ηελ αληηκεηώπηζε όισλ ησλ θάζεσλ πξνεηνηκαζίαο, θηλεηνπνίεζεο, θαη ζπληνληζκνύ δξάζεο ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο». Δηδηθφηεξα ζηηο αξκνδηφηεηεο ηεο ΓΓΠΠ κεηαμχ άιισλ πεξηιακβάλνληαη: Δπεμεξγαζία ρεδηαζκφο Παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηηο πνιηηηθήο γηα ηελ πνιηηηθή πξνζηαζία. πληνληζκφο ησλ δξάζεσλ πξφιεςεο, εηνηκφηεηαο, αληηκεηψπηζεο, απνθαηάζηαζεο ησλ θαηαζηξνθψλ. Καηάξηηζε- πληνληζκφο ησλ δξάζεσλ πιεξνθφξεζεο θαη ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ ζε επίπεδν γεληθήο ελεκέξσζεο ή παξνρήο εηδηθψλ νδεγηψλ. 55

56 πλεξγαζία κε ζπλαξκφδηνπο θνξείο γηα ηε ζχληαμε θαλνληζκψλ θαη ηελ θαηάξηηζε πξνδηαγξαθψλ γηα ηελ πξφιεςε θπζηθψλ, ηερλνινγηθψλ, βηνινγηθψλ, ρεκηθψλ, ππξεληθψλ ή άιισλ θαηαζηξνθψλ. Έγθξηζε λνκαξρηαθψλ θαη ηνπηθψλ ζρεδίσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, αλά θαηεγνξία θηλδχλνπ. Πξνψζεζε ησλ ζρέζεσλ ηεο ρψξαο ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο κε αξκφδηνπο δηεζλήο νξγαληζκνχο θαη αληίζηνηρνχο θνξείο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο άιισλ ρσξψλ θαη ζπληνληζκφο ηεο παξνρήο επηζηεκνληθήο θαη πιηθήο βνήζεηαο ζε άιιεο ρψξεο πνπ πιήηηνληαη απφ θαηαζηξνθέο θαη αμηνπνίεζε παξφκνηαο βνήζεηα γηα ηε ρψξα. Δζσηεξηθή Οξγάλσζε Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο χκθσλα κε ην (ΠΓ 151, ΦΔΚ 107, 3/6/2004) ε ΓΓΠΠ δηαξζξψλεηαη σο εμήο: 1. Γξαθεία πνπ ππάγνληαη απεπζείαο ζην Γεληθφ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο: Γξαθείν Γεληθνχ Γξακκαηέα Γξαθείν Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ 2. ηε Γεληθή Γηεχζπλζε πληνληζκνχ ππάγνληαη: Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο Γηεχζπλζε ρεδηαζκνχ θαη Αληηκεηψπηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ Γηεχζπλζε Γηεζλψλ ρέζεσλ, Δζεινληηζκνχ - Δθπαίδεπζεο θαη Δθδφζεσλ Γηεχζπλζε Οηθνλνκηθνχ θαη Γηνηθεηηθήο Τπνζηήξημεο Έθδνζε Απνθάζεσλ Α) ε πεξηπηψζεηο πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ θαηαζηξνθψλ κεγάιεο θαη κηθξήο έληαζεο : - Υαξαθηεξηζκφο θαηαζηξνθψλ - Κήξπμε θαηάζηαζεο εηνηκφηεηαο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο - Κήξπμε θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο Β) ε πεξηπηψζεηο γεληθψλ, πεξηθεξεηαθψλ, ηνπηθψλ κεγάιεο έληαζεο ή εμεηδηθεπκέλνπ ραξαθηήξα θαηαζηξνθψλ: Έληαμε ζηηο δπλάκεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πνιηηψλ κε εηδηθέο γλψζεηο θαη εκπεηξία θαη κέζσλ πνπ αλήθνπλ ζε θπζηθά θαη λνκηθά πξφζσπα κε ηνπο αληίζηνηρνχο ρεηξηζηέο ηνπο Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (Κ.Δ.Π.Π.) Σν Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ ζπληνλίδεη θαη δηαρεηξίδεηαη ζε εζληθφ επίπεδν ηηο δξάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο ζε πεξηπηψζεηο θηλεηνπνίεζεο πνιηηηθήο 56

57 πξνζηαζίαο κε ζηφρν ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ ιεηηνπξγεί ζε εηθνζηηεηξάσξε βάζε κε πξνζσπηθφ πνπ απνηειείηαη απφ εηδηθεπκέλα ζηειέρε πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη επηηειηθά ζηειέρε ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ, ηεο ΔΛ.Α, ηνπ Ληκεληθνχ θαη ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο. Δθκεηαιιεχεηαη θαη αμηνπνηεί επηρεηξεζηαθά ηηο δπλαηφηεηεο ησλ Κηλεηψλ Κέληξσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη κεξηκλά γηα ηελ δηαζχλδεζή ηνπ κε απηά θαη ηα αληίζηνηρα Δπηρεηξεζηαθά Κέληξα ησλ εζληθψλ θνξέσλ έθηαθηεο αλάγθεο ( Π.., ΔΛ.Α., Έλνπιεο Γπλάκεηο, Ληκεληθφ ψκα, ΔΚΑΒ θ.ι.π.) θαζψο θαη ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Κέληξσλ ζε Πεξηθεξεηαθφ θαη Ννκαξρηαθφ Δπίπεδν. Γηαζέηεη θιηκάθηα εκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηνλ επί ηφπνπ ζπληνληζκφ ησλ ελεξγεηψλ αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ θαη ηέινο ζπκκεηέρεη ζε δηαδηθαζίεο, ιεηηνπξγίεο θαη αλαθνξέο, ζε κεραληζκνχο ελεξγνπνίεζεο κε αληίζηνηρα Κέληξα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο άιισλ ρσξψλ. Δηδηθφηεξα ην ΚΔΠΠ αηηεί αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη κέζα απφ ηνπο θνξείο θαη ππεξεζίεο πνπ πξνβιέπεηαη, φηαλ απηφ δεηεζεί απφ ηηο δπλάκεηο αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Δπηιακβάλεηαη ηνπ ζπληνληζκνχ ζπλήζσο πεξηζηαηηθψλ πνπ εκπιέθνληαη πεξηζζφηεξνη ηνπ ελφο επηρεηξεζηαθνί θνξείο ή θξηζίκσλ πεξηζηαηηθψλ, φπσο π.ρ. ζπκβάλησλ άλζξαθα θιπ. Έρεη φιν ην 24σξν επηθνηλσλία κε ην Monitoring Information (MIC) ηνπ Κνηλνηηθνχ Μεραληζκνχ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, γηα ζπληνληζκφ ζρεηηθά κε δηεζλή ζπλδξνκή θαη απνζηνιψλ ησλ Διιεληθψλ Οκάδσλ Γηάζσζεο (π.ρ. ΔΜΑΚ) ζην εμσηεξηθφ. Δλψ θαηά ην κεγάιν ζεηζκφ ηεο Αζήλαο ( ), δελ επέδεημε ηδηαίηεξεο ζπληνληζηηθέο επηδφζεηο, ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ηδηαίηεξα κεηά ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηεο Αζήλαο, πξνζπαζεί λα βξεη ην ξφιν ηνπ αιιά απέρεη αθφκα πνιχ απφ απηφλ. Έρεη πνιιέο ειιείςεηο, ηδηαίηεξα ζηνλ εμνπιηζκφ ηνπ θαη ζηε ζηειέρσζή ηνπ. Γελ έρεη επηθνηλσλία νχηε επαξθή ελεκέξσζε απφ ηα επηρεηξεζηαθά θέληξα ησλ άιισλ θνξέσλ ζρεηηθψλ κε αληηκεηψπηζε εθηάθησλ αλαγθψλ (ΔΛ.Α., Π.., ΔΚΑΒ, Λ.. θιπ) αιιά θαη ηνπο ππεπζχλνπο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη Ννκαξρηψλ ηεο ρψξαο. Δπίζεο θάηη πνπ δπζρεξαίλεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ΚΔΠΠ είλαη ε αλάιεςε απφ απηφ νπνηνπδήπνηε ζπκβάληνοαηηήκαηνο, ιεηηνπξγψληαο πνιιέο θνξέο σο ηειεθσληθφ θέληξν. Δίλαη αλάγθε λα πξνζδηνξηζηεί έπ αθξηβψο ε απνζηνιή θαη ην επηρεηξεζηαθφ επίπεδν ιεηηνπξγίαο ηνπ ΚΔΠΠ θαη λα εληαρζεί ζην ζρεδηαζκφ ησλ επηρεηξεζηαθψλ θνξέσλ (πνχ, πφηε, θαη πψο ελεκεξψλεηαη) ψζηε λα κπνξέζεη λα αλαιάβεη ην ζπληνληζηηθφ ηνπ ξφιν. Πξνθαλψο δελ έρεη αθφκα θαηαλνεζεί ν ξφινο ηνπ ΚΔΠΠ αιιά θαη ηεο ΓΓΠΠ γεληθφηεξα, νχηε πψο ιεηηνπξγεί ν κεραληζκφο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, φρη κφλν απφ πνιίηεο θαη δεκνζηνγξάθνπο αιιά θαη απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ ζηειερψλ ησλ Γεκνζίσλ Φνξέσλ θαη 57

58 Οξγαληζκψλ. Παξ φια απηά θαηά ην πνιχλεθξν αεξνπνξηθφ αηχρεκα (121 λεθξνί), ζηηο , ζην έζη Γξακκαηηθνχ, (πηψζε αεξ/θνπο ηεο θππξηαθήο εηαηξείαο HELIOS), ην ΚΔΠΠ δηαρεηξίζηεθε κε κεγάιε επηηπρία έλα θξίζηκν πεξηζηαηηθφ κε πιήζνο εκπιεθνκέλσλ επηρεηξεζηαθψλ θαη άιισλ θνξέσλ (θηλεηνπνίεζε άκεζα ελ κέζσ ζέξνπο θαη αξγίαο πιήζνο αξρψλ, θνξέσλ, νξγαληζκψλ θιπ), απνζπψληαο επκελή ζρφιηα απφ ηνλ δηεζλή θαη ειιεληθφ ηχπν, αλαδεηθλχνληαο ηαπηφρξνλα θαη ηνλ ηνκέα δξάζεο πνπ ήξζε λα θαιχςεη επηρεηξεζηαθά ε ΓΓΠΠ. Γειαδή ηνπ θνξέα θηλεηνπνίεζεο ησλ δπλάκεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ζπληνληζκνχ απηψλ θαη ηεο δηαρείξηζεο ζπλεπεηψλ απσιεηψλ Λοιποί θοπείρ ανηιμεηώπιζηρ έκηακηων καηαζηάζεων 1. Οη Έλνπιεο Γπλάκεηο Ζ απνζηνιή ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ είλαη λα ζπκβάιινπλ ζηε απνηξνπή θάζε κνξθήο απεηιή ή/θαη πξνθιήζεσλ ή/ θαη ελφπινπ επηζέζεσο θαηά ηεο ρψξαο καο, λα ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε θαηαζηάζεσλ θξίζεσο θαη λα δηεμάγνπλ, εάλ ε απνηξνπή απνηχρεη, ηηο απαηηνχκελεο θαηά πεξίπησζε επηρεηξήζεηο κε ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ εζληθνχ ρψξνπ, ηελ επίηεπμε ησλ εζληθψλ αληηθεηκεληθψλ ζθνπψλ ακχλεο φπσο θαζνξίδνληαη ζηελ Πνιηηηθή Δζληθήο Άκπλαο (ΠΔΑ) θαη ηελ αληαπφθξηζε ζηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο. 2. Σα ψκαηα Αζθαιείαο Ζ Διιεληθή Αζηπλνκία θαη ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα, ζχκθσλα κε ην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ δηφηη απνηεινχλ ηηο θχξηεο δπλάκεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, κε νξγάλσζε, εμεηδίθεπζε, εμνπιηζκφ θαη κέζα, εηδηθφηεξα : (1) Τν Υπνπξγείν Γεκνζίαο Τάμεσο (2) Διιεληθή Αζηπλνκία ( ΔΛ.ΑΣ ). πζηάζεθε κε ην Ν / 84, ν νπνίνο ελνπνίεζε ηα δπν πξνυπάξρνληα ψκαηα Αζθαιείαο, ηελ Διιεληθή Υσξνθπιαθή θαη ηελ Αζηπλνκία Πφιεσλ, ζε έλα εληαίν ψκα, ππαγφκελν ζην Τπνπξγείν Γεκνζίαο Σάμεσο. Ζ Διιεληθή Αζηπλνκία ζπζηάζεθε κε ην Ν / 84, ν νπνίνο ελνπνίεζε ηα δπν πξνυπάξρνληα ψκαηα Αζθαιείαο, ηελ Διιεληθή Υσξνθπιαθή θαη ηελ Αζηπλνκία Πφιεσλ, ζε έλα εληαίν ψκα, ππαγφκελν ζην Τπνπξγείν Γεκνζίαο Σάμεσο. χκθσλα κε ηνλ ηδξπηηθφ ηεο Νφκν, ε Διιεληθή Αζηπλνκία είλαη 5 Τν παξαπάλσ θείκελν βαζίδεηαη ζηηο εκπεηξίεο ηεο ηξίκελε πξαθηηθή άζθεζε ζηελ Γ.Γ.Π.Π. θαη ζηελ εξγαζία πνπ ήηαλ απόξξνηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξαθηηθήο εκπεηξίαο.. 58

59 ηδηαίηεξν έλνπιν ψκα, ιεηηνπξγεί κε ηνπο δηθνχο ηεο νξγαληθνχο λφκνπο, ιφγσ ηεο θχζεο ηεο απνζηνιήο ηεο, είλαη ζηξαηησηηθά νξγαλσκέλε θαη ην πξνζσπηθφ ηεο έρεη ζηξαηησηηθή ηεξαξρία θαη πεηζαξρία. (3) Ληκεληθό Σώκα (Λ.Σ.). Σν Ληκεληθφ ψκα ηδξχζεθε ην έηνο 1919 κε ην Ν.1753 ζαλ «ίδηνλ ψκα», ππαγφκελν αξρηθά ζην Τπνπξγείν Ναπηηθψλ. Σν έηνο 1936 ην Λ.. ππήρζε (κε ηνλ Α.Ν 345 / 36) απηνηειψο ζην λενζπζηαζέλ Τθππνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα (Ν.Γ / 44) αλαβαζκίζηεθε ζε Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, φπνπ θαη ππάγεηαη έσο ζήκεξα. Σν Ληκεληθφ ψκα, ηδξχζεθε θαηά ην πξφηππν ησλ αληίζηνηρσλ σκάησλ Αθηνθπιαθήο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Γαιιίαο. Δίλαη έλνπιν ψκα, ζηξαηησηηθά νξγαλσκέλν θαη θαηά ην θαηξφ ηεο εηξήλεο ππάγεηαη δηνηθεηηθά ζην Τπνπξγείν Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, ην νπνίν ζηειερψλεηαη θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ. (4) Ππξνζβεζηηθό Σώκα. Σν Ππξνζβεζηηθφ ψκα ηδξχζεθε κε ην Ν.4661/1930 «Πεξί Οξγαλψζεσο Ππξνζβεζηηθήο Τπεξεζίαο ελ ησ Κξάηεη» (ΦΔΚ Α 153). χκθσλα κε ηνλ ηδξπηηθφ ηνπ Νφκν, ην Π.Γ. 210/1992 «πεξί ΚΔΤΠ» θαη ην Ν.2612/1998, πνπ απνηεινχλ ην ζεζκηθφ ηνπ πιαίζην, απνζηνιή ηνπ Π.. είλαη ε αζθάιεηα θαη ε πξνζηαζία ηεο δσήο θαη ηεο πεξηνπζίαο ησλ πνιηηψλ θαη ηνπ θξάηνπο απφ ηνπο θηλδχλνπο ησλ ππξθαγηψλ θαη ησλ ζενκεληψλ. Με ην Νφκν 2612/1998, ε απνζηνιή θαη νη αξκνδηφηεηέο ηνπ δηεπξχλνληαη θαη ζεζκηθά κε δξάζεηο θαη αξκνδηφηεηεο φπσο: «ηελ αζθάιεηα θαη πξνζηαζία...ηνπ δαζηθνχ πινχηνπ θαη θπζηθνχ πεξηβάιινληνο...ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηηο θπζηθέο, ηερλνινγηθέο θαη ινηπέο θαηαζηξνθέο...» 3. Άιινη θνξείο - Δζληθφ Κέληξν Άκεζεο Βνήζεηαο (ΔΚΑΒ) - Κέληξν Διέγρνπ Δηδηθψλ Λνηκψμεσλ (ΚΔΔΛ) - Γεληθφ Υεκείν ηνπ Κξάηνπο - Ο Διιεληθφο Δξπζξφο ηαπξφο - πληνληζηηθφ Όξγαλν Σνκέα Τγείαο (.Ο.Σ.Τ.) - Οξγαληζκφο Αληηζεηζκηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Πξνζηαζίαο (ΟΑΠ) - Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ - Γεσδπλακηθφ Ηλζηηηνχην - Ηλζηηηνχην Γεσινγηθψλ θαη Μεηαιιεπηηθψλ Δξεπλψλ (ΗΓΜΔ) - Ζ Γεσδαηηηθή θαη Γεσθπζηθή Δπηηξνπή ηνπ Κξάηνπο - Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο θαη Οκάδεο Δζεινληψλ 59

60 5.5. Δπικοινωνιακόρ ζσεδιαζμόρ έκηακηηρ ανάγκηρ ζύμθωνα με ηο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΗ» Όπσο ήδε αλαθέξζεθε, ην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΓΠΠ), κε ηελ νλνκαζία «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», απνηειεί ην γεληθφηεξν πιαίζην ζρεδηαζκνχ γηα ηελ ζχληαμε ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο ζηα ηξία δηνηθεηηθά επίπεδα: θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ, ηνπηθφ. «Σα ζρέδηα έθηαθηεο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα ζπληαρζνχλ θαη εθαξκνγή ηνπ ΓΠΠ αθνξνχλ ζηηο ηέζζεξηο θάζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο θηλεηνπνίεζεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, ζπλήζεο εηνηκόηεηα, απμεκέλε εηνηκόηεηα, αληηκεηώπηζε (θηλεηνπνίεζε - επέκβαζε), βξαρεία απνθαηάζηαζε θαη ζηα ηξία επίπεδα δηνίθεζεο, ειέγρνπ θαη ζπληνληζκνχ επηρεηξήζεσλ, πνιηηηθφ - ζηξαηεγηθφ, επηρεηξεζηαθφ, ηαθηηθφ». (Καηζηθφπνπινο 2007, ζει 8) Ζ βαζηθή αξρή ζρεδηαζκνχ ζχκθσλα κε ην ΓΠΠ, «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» είλαη φηη θάζε Φνξέαο ρεδίαζεο (Τπνπξγείν, Πεξηθέξεηα, Ννκαξρία, θιπ) ζρεδηάδεη απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε βάζε ηελ απνζηνιή ηνπ θαη ηα νξηδφκελν ζην ζεζκηθφ πιαίζην ην νπνίν δηέπεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ. Καηά ζπλέπεηα, ν ζρεδηαζκφο έθηαθηεο αλάγθεο νθείιεη λα πξνρσξήζεη ρξνλνινγηθά σο αθνινχζσο: Σα Τπνπξγεία : 1. πξέπεη λα πξνρσξήζνπλ ζηελ ζχληαμε ησλ Δηδηθψλ ρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο αλά θαηαζηξνθή (φπσο νξίδεηαη ζην Παξάξηεκα ηνπ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», ζει 5835) 2. λα δηαβηβάζνπλ ηα Δηδηθά ρέδηα ζηελ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηειηθή έγθξηζε θαη αθνινχζσο 3. λα δηαβηβάζνπλ ηα εγθεθξηκέλα ζρέδηα ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ζηηο Ν.Α. πξνθεηκέλνπ απηέο λα θαηαξηίζνπλ ηα δηθά ηνπο ζρέδηα 4. δχλαληαη λα ζπληάμνπλ εηδηθφηεξεο νδεγίεο γηα λα βνεζήζνπλ ηηο Πεξηθέξεηεο θαη ηηο Ν.Α. ζηνλ ζρεδηαζκφ. (πληνληζηηθέο Οδεγίεο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», ζει. 5819) Σα Γεληθά ρέδηα έθηαθηεο αλάγθεο αλά θαηαζηξνθή ηα νπνία ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ ζχλζεζε θαη ηελ ελαξκφληζε ησλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ησλ Τπνπξγείσλ πξέπεη λα έρνπλ αλάινγε δνκή θαη πεξηερφκελα. χκθσλα κε ην Δγρεηξίδην χληαμεο Δλαξκνληζκέλσλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ζε επίπεδν Τπνπξγείσλ ή άιισλ θνξέσλ ηνπ ΤΠΔΓΓΑ/ Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο/ Γ/λζε ρεδηαζκνχ θαη Αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ/ Σκήκαηνο Διέγρνπ θαη Παξαθνινχζεζεο ρεδίσλ (έγγξαθν ππ αξηζκφλ 2033, ), ν επηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο ππάγεηαη ζην Μέξνο ΗΗΗ, «Λεηηνπξγίεο ζπζηήκαηνο θηλεηνπνίεζεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο» ηνπ Πίλαθα Πεξηερνκέλσλ Δηδηθνχ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ηνπ Δγρεηξηδίνπ σο Λεηηνπξγίεο Δλεκέξσζεο, Πξνζηαζίαο ηνπ Κνηλνύ θαη ρέζεηο κε ηα Μέζα Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο. 60

61 Ζ ιεηηνπξγία ηεο Πξνζηαζίαο ηνπ θνηλνύ ζπλίζηαηαη ζηελ εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο εηζήγεζεο, ιήςεο απφθαζεο θαη αθνινχζσο πινπνίεζε ησλ απαξαίηεησλ δξάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη ηεο δσήο ησλ πνιηηψλ απφ ην θίλδπλν ζηνλ νπνίν έρεη ήδε εθηεζεί ή εθηηκάηαη φηη δχλαηαη λα εθηεζεί. Πεξηιακβάλεη ηα φξγαλα, ζπζηήκαηα θαη δηαδηθαζίεο πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ παξαπάλσ. Ζ πξνζηαζία ηνπ θνηλνχ επηηπγράλεηαη κε ηελ πινπνίεζε ελφο ηνπιάρηζηνλ απφ ηα παξαθάησ: Απαγφξεπζε ή πεξηνξηζκφο θπθινθνξίαο Δθθέλσζε ηεο άκεζεο πεξηνρήο ηεο θαηαζηξνθήο θαη κεηαθνξά ζε αζθαιή ρψξν Δπξεία ή κεγάιεο έθηαζεο εθθέλσζε θαη κεηαθνξά ζε αζθαιή ρψξν Δγθιεηζκφο / παξακνλή ζε θιεηζηνχο πξνζηαηεπκέλνπο ρψξνπο Απνκφλσζε - πεξηνξηζκνχο θνηλνχ Απαγφξεπζε θαηαλάισζεο ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ Ζ ιεηηνπξγία ηεο Δλεκέξσζεο ηνπ θνηλνύ πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ απαξαίηεησλ δηεξγαζηψλ, δηαδηθαζηψλ, νξγάλσλ θαη ζπζηεκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ έγθαηξε παξνρή ζηνπο πνιίηεο αθξηβνχο θαη ρξήζηκεο πιεξνθνξίαο θαζψο θαη νδεγηψλ γηα ηελ ελδεδεηγκέλε ζπκπεξηθνξά ζε κηα θαηάζηαζε εηνηκφηεηαο ή/θαη θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Οη παξερφκελεο νδεγίεο απνζθνπνχλ ζην λα πξνθαιέζνπλ ηελ ελδεδεηγκέλε ζπκπεξηθνξά ησλ πνιηηψλ γηα ηελ απνηξνπή ή ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηεο έθζεζεο ηνπο ζε θίλδπλν ζε κηα θαηάζηαζε εηνηκφηεηαο ή/θαη θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. ηελ ιεηηνπξγία ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ κεηά ηελ θαηαζηξνθή πεξηιακβάλεηαη θαη ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ πιεξνθφξεζεο ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ζπγγελψλ ή θίισλ, νη νπνίνη έρνπλ εκπιαθεί ή πηζηεχεηαη φηη έρνπλ εκπιαθεί ζην θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν. Οη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο πεξηγξάθνπλ θαη αλαιχνπλ ηελ ελδεδεηγκέλε κεζνδνινγία γηα ηελ πινπνίεζε δξάζεσλ απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ηνπ Φνξέα ρεδίαζεο ή άιισλ Φνξέσλ. Γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ, νη θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο, πνπ πξνηείλεη ην Δγρεηξίδην ρεδίαζεο, νθείινπλ λα δηαθνξνπνηνχλ ηηο ελέξγεηεο ελεκέξσζεο θνηλνχ ζηηο αθφινπζεο πεξηπηψζεηο: - ελεκέξσζε γηα επηθείκελεο θαηαζηξνθέο (απηφ πνπ αλαθέξζεθε ζην 1.Κεθάιαην σο έγθαηξε πξνεηδνπνίεζε θνηλνχ) - ελεκέξσζε γηα θαηαζηξνθέο κε πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα γηα αληίδξαζε - ελεκέξσζε κεηά ηελ θαηαζηξνθή Όιεο νη ελέξγεηεο ελεκέξσζεο ζε φιεο ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο πξέπεη λα βαζίδνληαη θαη λα επξίζθνληαη ζε ζπκθσλία κε ηηο δξάζεηο ελεκέξσζεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηελ θάζε 61

62 ηεο πξφιεςεο απφ φιεο ηηο εκπιεθφκελεο ππεξεζίεο. ηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο νξίδνληαη νη αξκφδηνη (ππεξεζηαθέο κνλάδεο, ππεξεζηαθά φξγαλα ή πνιηηηθνί πξντζηάκελνη) ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο, ειέγρνπ θαη ζπληνληζκνχ γηα ηελ: - εθηίκεζε / αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ηελ εηζήγεζε γηα ην πεξηερφκελν ηεο ελεκέξσζεο θαη ην κέζν κε ην νπνίν ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε ελεκέξσζε - ιήςε απφθαζεο γηα ην πεξηερφκελν ηεο ελεκέξσζεο θαη ην κέζν κε ην νπνίν ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε ελεκέξσζε - πινπνίεζε ησλ δξάζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο απφθαζεο. Σνλίδεηαη ηδηαίηεξα φηη ε απφθαζε γηα ηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ πξέπεη λα θνηλνπνηείηαη έγθαηξα θαη ζε φιεο ηηο εκπιεθφκελεο ππεξεζίεο γηα ηελ απνθπγή ηπρφλ ζπγρχζεσλ, επαλαιήςεσλ ή/θαη απνθάζεσλ γηα ηελ κείσζε ηα απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ απνθαζηζζέλησλ κέηξσλ. ηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο - θαηαγξάθνληαη νη δηάθνξνη κέζνδνη θαη ηα κέζα πνπ δχλαληαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ θαη νη αληίζηνηρνη πεξηνξηζκνί ηνπο - πξνζδηνξίδνληαη νη δηάθνξεο θαηεγνξίεο ηνπ θνηλνχ (παηδηά, ειηθησκέλνη, έγθπεο, άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, αιινδαπνί, ηνπξίζηεο, θιπ), νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε θαηεγνξίαο ζρεηηθά κε ηελ ελεκέξσζε θαη πξνηείλνληαη νη κέζνδνη αληηκεηψπηζεο απηψλ - δίλνληαη ηα βαζηθά απαξαίηεηα ραξαθηεξηζηηθά θαη πεξηγξάθεηαη ην πεξηερφκελν ησλ αλαθνηλψζεσλ πξνο ην θνηλφ θαη ηα ΜΜΔ. - ζπγθεθξηκελνπνηνχληαη νη δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ ιεηηνπξγία ηεο ελεκέξσζεο αλάινγα κε ηελ κέζνδν πνπ έρεη επηιεγεί γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θνηλνχ. Δηδηθά γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ πιεξνθφξεζεο ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ζπγγελψλ νη νπνίνη έρνπλ εκπιαθεί ή πηζηεχεηαη φηη έρνπλ εκπιαθεί ζην θαηαζηξνθηθφ θαηλφκελν ζηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο: - νξίδνληαη νη αξκφδηεο ππεξεζίεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην νινθιεξσκέλν κεραληζκφ ζπιινγήο, επεμεξγαζίαο θαη αλαθνίλσζεο ζηνηρείσλ απσιεηψλ δσήο θαη πγείαο θαζψο θαη αγλννχκελσλ πγηψλ επηδψλησλ - θαζνξίδεηαη ε ξνή ηεο πιεξνθνξίαο θαη νη επί κέξνπο ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζνχληαη - δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο εηδηθφηεξεο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ ζηελ πεξίπησζε πνπ εκπιέθνληαη αιινδαπνί ππήθννη. ηελ ιεηηνπξγία ησλ ρέζεσλ κε ηα ΜΜΔ αλαθέξνληαη : - ε ζπλεξγαζία ησλ αξκφδηψλ νξγάλσλ ηνπ Φνξέα ρεδίαζεο κε ηα ΜΜΔ κε ζθνπφ ηελ παξνρή αθξηβνχο, ρξήζηκεο θαη έγθαηξεο ελεκέξσζεο ζην θνηλφ θαη 62

63 - ε παξαθνινχζεζε απφ ηα αξκφδηα φξγαλα ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν παξνπζηάδνπλ ηα ΜΜΔ ηελ θαηάζηαζε θαη ζηελ εθηίκεζε ηεο επίπησζεο ηεο «εηθφλαο» απηήο ζηελ ιεηηνπξγία ηεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ. ην επηθνηλσληαθφ θνκκάηη ηνπ ζρεδηαζκνχ αλά θαηαζηξνθή, πξέπεη λα αλαθέξνληαη : 1. νη αξκφδηεο κνλάδεο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δξάζεσλ θαη λα ιακβάλεηαη ππ φςηλ ν δηαζέζηκνο ρξφλνο γηα ηηο αλαθνηλψζεηο. 2. ε ζπλέπεηα ησλ αλαθνηλψζεσλ θαη 3. ε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ ηνπ θνηλνχ. ην Δγρεηξίδην ζεκεηψλεηαη φηη ε ηδηαίηεξε ζεκαζία ηνπ Φνξέα ρεδίαζεο λα νκηιεί κε «κηα θσλή» ζηα ΜΜΔ, αιιά θαη λα επξίζθεηαη ζε ζπλεξγαζία κε φινπο ηνπο άιινπο εκπιεθφκελνπο Φνξείο γηα λα επηηεπρζεί ε δεκηνπξγία κίαο θαη κνλαδηθήο ζπλνιηθήο εηθφλαο αληηκεηψπηζεο ηεο θαηάζηαζεο πξνο ην θνηλφ. ρεηηθά κε ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν παξνπζηάδνπλ ηα ΜΜΔ ηελ θαηάζηαζε θαη ζηελ εθηίκεζε ηεο επίπησζεο ηεο «εηθφλαο» απηήο ζηελ ιεηηνπξγία ηεο ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ πξέπεη λα δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηνλ ζαθή νξηζκφ ηεο ξνήο πιεξνθνξίαο κεηαμχ ησλ νξγάλσλ ζπιινγήο θαη αλάιπζεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ πξνζψπσλ / νξγάλσλ πνπ είλαη αξκφδηα γηα ηελ ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ Δπικοινωνιακή διασείπιζη εκηάκηων αναγκών ζηην Δλλάδα Όπσο αλαθέξζεθε ε Γ.Γ.Π.Π. είλαη ζεζκηθά ν θεληξηθφο θνξέαο ζρεδηαζκνχ θαη αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Καηά ζπλέπεηα θαη ζηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε ηνπο νθείιεη λα αθνινπζήζεη ηελ ίδηα πνξεία. Παξφια απηά, ελψ ζην νξγαλφγξακκα ηνπ (Π.Γ. 151/2004 Οξγαληζκφο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ΦΔΚ 107, η. Α ) πξνβιέπεηαη ε ιεηηνπξγία Γξαθείνπ Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ πνπ ππάγεηαη απεπζείαο ζηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ ιεηηνπξγεί. χκθσλα κε ην Π.Γ. 151/2004 ην Γξαθείνπ Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ έρεη ηηο παξαθάησ αξκνδηφηεηεο: 1. Δλεκεξψλεη ηελ θνηλή γλψκε γηα απεηινχκελνπο θηλδχλνπο θαηαζηξνθψλ θαη παξέρεη νδεγίεο, θαηά ηελ εθδήισζε θαηλνκέλσλ, πξνο αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθψλ, κε ζηφρν ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο. 2. Παξαθνινπζεί, επηζεκαίλεη θαη ζπιιέγεη εηδήζεηο θαη δεκνζηεχκαηα πνπ αθνξνχλ ζε ζέκαηα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ελεκεξψλεη ηνλ Γ.Γ.Π.Π.. 63

64 3. Πιεξνθνξεί ηα ΜΜΔ γηα θάζε ελέξγεηα θαη δξαζηεξηφηεηα ηεο Γ.Γ.Π.Π.. 4. Δπηκειείηαη ηεο νξγάλσζεο εθδειψζεσλ - εθζέζεσλ γηα ηελ ζσζηή πξνβνιή ησλ δξάζεσλ ηεο Γ.Γ.Π.Π. ζηελ θνηλή γλψκε. 5. Καιχπηεη γεγνλφηα θαη εθδειψζεηο ηεο Γ.Γ.Π.Π.. 6. Γεδνκέλνπ φηη δελ ππάξρεη νξγαλσκέλν Γξαθείν Σχπνπ ή/θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ, ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε αλήθεη εμ νινθιήξνπ ζηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Απφ ην 2004 έσο ζήκεξα, ν ίδηνο ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Π.Π., θ. Φνχξιαο ζπλεπηθνπξνχκελνο απφ ην πξνζσπηθφ ηνπ Γξαθείν έρεη αλαιάβεη ηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ Απηφο έρεη ηελ αξκνδηφηεηα λα ζηέιλεη αλαθνηλψζεηο ή δειηία ηχπνπ ζηα Μέζα (ελίνηε θαη ην Κ.Δ.Π.Π γηα επηρεηξεζηαθά δεδνκέλα). Δπηπιένλ ζηελ Γ.Γ.Π.Π. ππάξρεη εηδηθή αίζνπζα ελεκέξσζεο δεκνζηνγξάθσλ, πνπ δηαζέηεη Ζ/Τ ζπλδεδεκέλν κε κηα νζφλε πξνβνιήο 80 ηληζψλ ηχπνπ BARCO γηα πξνβνιή on-line εηθφλαο απφ ηελ Δ.Μ.Τ, ζχγρξνλν πξνβνιηθφ ζχζηεκα, κηθξφθσλα, θαξέθιεο. Όηαλ ππάξρεη θάπνην έθηαθην πεξηζηαηηθφ: α) ε απνζηνιή ησλ αλαθνηλψζεσλ γίλεηαη κε θαμ θαη κε ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ( ) ελψ ζε δηαπηζηεπκέλνπο δεκνζηνγξάθνπο απεπζείαο κε sms. β) Ο θ. Γεληθφο θαιεί ηα Μέζα, πνπ βξίζθνληαη ζην εηδηθφ ρψξν ελεκέξσζεο δεκνζηνγξάθσλ θαη πξνβαίλεη ζε δειψζεηο θάζε θνξά πνπ θξίλεη φηη είλαη απαξαίηεην. γ) Ο θ. Γεληθφο κέζσ ελφο ηξηςήθηνπ αξηζκνχ ελεκεξψλεη απεπζείαο ηνλ Τπνπξγνχ Δ.Γ.Γ.Α, ζηέιλεη γξαπηψο εηζεγήζεηο θαη ην Γξαθείν ηνπ Τπνπξγνχ πξνβαίλεη ζε αλαθνηλψζεηο ζηνλ Σχπν. ε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο ηα ΜΜΔ ελεκεξψλνληαη απεπζείαο θαη απφ ην Γξαθείν Σχπνπ ηνπ Τπνπξγνχ Δ.Γ.Γ.Α. γηα ζέκαηα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο πάληα ζε ζπλελλφεζε κε ηνλ θ. Γεληθφ. Οδεγίεο ζην πψο λα δηαρεηξηζηνχλ επηθνηλσληαθά ζέκαηα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ζηνπο θαηά ηφπνπο πξντζηακέλνπο Π.Π. ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη Ν.Α. δελ δίλνληαη ιφγσ πξνβιεκάησλ αζπλελλνεζίαο πνπ πθίζηαληαη. ςμπεπάζμαηα Ο θνξέαο πνπ ζεζκηθά έρεη σο απνζηνιή ηε κειέηε, ζρεδηαζκφ θαη ην ζπληνληζκφ δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ, ηερλνινγηθψλ θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ ζε θεληξηθφ πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν είλαη ε ΓΓΠΠ, ηεο νπνίαο ε ίδξπζε ην 1995 (Ν.2344) θάιπςε έλα πξαγκαηηθφ θελφ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηνλ επηρεηξεζηαθφ κεραληζκφ ηεο ρψξαο. 5. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη θαηά θαηξνχο Γεληθνί Γξακκαηείο Π.Π. είραλ ζηα επηηειεία ηνπο εηδηθνχο ζπκβνχινπο γηα επηθνηλσληαθά δεηήκαηα. 64

65 ήκεξα ε ΓΓΠΠ θάλεη ζνβαξή πξνζπάζεηα νξγάλσζεο ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηε ρψξα καο ζε καθξνπξφζεζκε βάζε. ηειερψλεη Μνλάδεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ζηηο Ννκαξρίεο ηεο ρψξαο, ζέηεη πξννπηηθέο εθπαίδεπζεο ζηειερψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη νκάδσλ εζεινληψλ πξνθεηκέλνπ λα εληαρζνχλ ζην ζχζηεκα Δζεινληηζκνχ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη βξίζθεηαη ζηε δηαδηθαζία ζπληνληζκνχ ησλ δηαθφξσλ δηνηθεηηθψλ επηπέδσλ γηα ηελ ζχληαμε ησλ Δηδηθψλ ρεδίσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηξνθψλ ζηα πιαίζηα ηνπ λένπ Γεληθνχ ρεδίνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ». Ζ επηηπρήο εμέιημε απηήο ηεο δηαδηθαζίαο ζα είλαη έλα ζεκαληηθφ βήκα ζηε ζεκειίσζε ηεο Δθαξκνγήο ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηε ρψξα καο. Με ην λέν Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο κε ηε ζπλζεκαηηθή ιέμε «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», ην ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α. δηα ηεο ΓΓΠΠ, επηδηψθεη «ηε δηακφξθσζε ελφο ζπζηήκαηνο απνηειεζκαηηθήο αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθηθψλ θαηλνκέλσλ». πλίζηαηαη δε ζηελ αλάπηπμε ελφο ζπζηήκαηνο ζρεδίσλ αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθψλ ην νπνίν εμειίζζεηαη ηφζν θάζεηα ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο φζν θαη νξηδφληηα ζην επίπεδν ηεο Κεληξηθήο Γηνίθεζεο. πληνληζηήο ζρεδηαζκνχ είλαη ε ΓΓΠΠ θαη ηα εκπιεθφκελα Δπίπεδα δηνίθεζεο, (ππνπξγεία, πεξηθέξεηεο, λνκαξρίεο θαη Πξσηνβάζκηνη ΟΣΑ). Απφ ην ρέδην «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» θαη απφ ην Ν.3013/2002 θαίλεηαη ε ζεκαληηθή απνζηνιή πνπ έρεη αλαηεζεί ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, ηφζν ζην ζπληνληζκφ ηνπ ζρεδηαζκνχ φζν θαη ζην ηνκέα ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ θαηαζηξνθηθψλ θαηλνκέλσλ, ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ. Γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο δνκήο θαη ηελ πεξηγξαθή ηνπ πεξηερφκελνπ ησλ εηδηθψλ θαη ησλ γεληθψλ ζρεδίσλ έθηαθηεο αλάγθεο ψζηε λα είλαη ηππνπνηεκέλα θαη ελαξκνληζκέλα κε ηα νξηδφκελα ζην Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΓΠΠ) "ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ" (Τ.Α.1299/2003), απεζηάιε [ζηηο Οκάδεο Δξγαζίαο ησλ Τπνπξγείσλ πνπ έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ην έγγξαθν ηεο ΓΓΠΠ ΑΠ 2828 απφ 24 Ηνπλίνπ 2005, κε έξγν ηελ ζχληαμε ησλ Δηδηθψλ ρεδίσλ ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπο (φπσο νξίδεηαη ζην Παξάξηεκα Α ηεο Τ.Α. 1299/2003) θαη ζηηο Γηππνπξγηθέο Οκάδεο ρεδηαζκνχ πνπ ήδε ζπληάζζνπλ θαη ζε απηέο πνπ ζα ζπζηαζνχλ γηα λα ζπληάμνπλ Γεληθά ρέδηα αλά θαηαζηξνθή ππφ ηνλ ζπληνληζκφ ηεο Γ/λζεο ρεδηαζκνχ & Αληηκεηψπηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ ηεο ΓΓΠΠ] Δγρεηξίδην χληαμεο Δλαξκνληζκέλσλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ζε επίπεδν Τπνπξγείσλ ή άιισλ θνξέσλ. Σν ζπγθεθξηκέλν Δγρεηξίδην απνζθνπεί ζην λα απνηειέζεη έλα ππνζηεξηθηηθφ βνήζεκα γηα ηελ δηεξγαζία ζχληαμεο εηδηθψλ θαη γεληθψλ ζρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή πξνζθέξνληαο δηεπθξηλήζεηο γηα ηα δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ Πίλαθα Πεξηερνκέλσλ πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχλ ηα ζρέδηα πνπ ζπληάζζνληαη ζε εθαξκνγή ηεο Τ.Α. 1299/2003 (ηνπ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ»). 65

66 ην Δγρεηξίδην γίλεηαη, ίζσο γηα πξψηε θνξά, κηα ζνβαξή πξνζπάζεηα «απνθσδηθνπνίεζεο» ηνπ Γεληθνχ ρεδίνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ψζηε λα θαηαζηεί θαηαλνεηφ γηα ηνπο Φνξείο ρεδίαζεο φισλ ησλ επηπέδσλ. ην επηθνηλσληαθφ ζρεδηαζκφ δελ δίλεηαη θάπνηα ηδηαίηεξε βάζε πάξαπηα είλαη ζεκαληηθφ πνπ ππάξρεη εηδηθφ θνκκάηη ζρεδηαζκνχ πνπ αλαθέξεηαη ζηηο ρέζεηο κε ηα ΜΜΔ, ζηελ Δλεκέξσζε θαη Πξνζηαζία ηνπ Κνηλνχ. Δίλαη νπζηψδεο πνπ επηθνηλσληαθά δεηήκαηα ζρεδηαζκνχ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ δηεζλή πξαθηηθή θαη βηβιηνγξαθία, αλαθέξνληαη θαη ζην ζρεδηαζηηθφ θνκκάηη ησλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ζε κνξθή θαηεπζπληεξίσλ νδεγηψλ. Μπνξεί λα κελ αλαθέξεη πνιιέο ζρεδηαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο θαη δελ απνηειεί εμάιινπ επηθνηλσληαθφ ζρέδην εθηάθησλ αλαγθψλ αιιά εηζάγεη ηελ ζπνπδαηφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ επξχηεξε δηαρείξηζε κηαο έθηαθηεο αλάγθεο θαζψο θαη ηελ εμνηθείσζε ησλ ζρεδηαζηηθά αξκνδίσλ ππεξεζηαθψλ κνλάδσλ κε ηελ έλλνηα απηή. 66

67 ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ: ΣΟ ΓΤΣΤΥΖΜΑ ΣΟΝ ΛΟΤΗΟ ΠΟΣΑΜΟ Γεωγπαθικά ζηοισεία Ο Λνχζηνο είλαη έλα πνηάκη, κηθξφ, κήθνπο είθνζη ηξηψλ (23) ρηιηνκέηξσλ πνπ πεγάδεη απφ ην νξνπέδην ηεο Καξθαινχο, εθβάιιεη ζηελ πεξηνρή ηεο Καξχηαηλαο θαη δηαζρίδεη ηε Γνξηπλία ηνπ Ννκνχ Αξθαδίαο. χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ζ απηφλ «ινχζηεθε» ν Γίαο απφ ηηο λχκθεο, φηαλ γελλήζεθε. Μεηά ηελ πεξηνρή ηεο Αξραίαο Γφξηπλνο νλνκάδεηαη Γνξηχληνο, παίξλνληαο ην φλνκά ηνπ απφ απηήλ. Σν θαξάγγη, πνπ ζρεκαηίδεη ε δχλακε ησλ πδάησλ ηνπ Λνχζηνπ, είλαη αιινχ νκαιφ θαη πξνζβάζηκν θαη αιινχ εμαηξεηηθά δχζβαην. Ξεθηλψληαο απφ κηθξά ξπάθηα, δπλακψλεη θαη ρχλεηαη ζηνλ Αιθεηφ κεηά ηελ αξραία Γφξηπλα. Χζηφζν, ε νξκή κε ηελ νπνία πέθηνπλ ηα λεξά ησλ πεγψλ, θαζψο εθβάιινπλ απφ ηνλ Λνχζην, απνηεινχλ κηα θπζηθή πεγή ελέξγεηαο. Σα λεξά ηνπ δηαηεξνχλ ηελ ίδηα ζεξκνθξαζία ρεηκψλα θαινθαίξη. Οη θπζηθέο νκνξθηέο, νη ελαιιαγέο ηνπίσλ, ηα ηζηνξηθά κλεκεία θαη ε δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ δξαζηεξηνηήησλ έθαλαλ ην θαξάγγη θαη ηνπο νηθηζκνχο ηνπ πφινπο έιμεο γηα πνιινχο εθδξνκείο. Ζ Αξθαδία είλαη λνκφο ηεο Διιάδαο πνπ βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο Πεινπνλλήζνπ. πλνξεχεη ζηα βφξεηα κε ην λνκφ Αραΐαο ζηα βνξεηναλαηνιηθά κε ην λνκφ Κνξηλζίαο, ζηα αλαηνιηθά κε ην λνκφ Αξγνιίδαο, ζηα λφηηα κε ην λνκφ Λαθσλίαο, ζηα λνηηνδπηηθά κε ην λνκφ Μεζζελίαο θαη ζηα δπηηθά κε ην λνκφ Ζιείαο. Πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ είλαη ε Σξίπνιε κε θαηνίθνπο (ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ 2001, ζέζε 33 ζηνπο 51 λνκνχο ηεο Υψξαο). Γηνηθεηηθά αλήθεη ζηελ Πεξηθέξεηα Πεινπνλλήζνπ, κε έδξα επίζεο ηελ Σξίπνιε. Έρεη έθηαζε ρικ² (ζέζε 5/51 λνκνχο) θαη ππθλφηεηα πιεζπζκνχ 23,1 θάηνηθνη / ρικ² ( ζέζε 48/51 λνκνχο). Απαξηζκεί 4 επαξρίεο θαη 22 δήκνπο. εκαληηθέο πφιεηο ηνπ λνκνχ είλαη ε Μεγαιφπνιε (5135 θαη.), ην Λεσλίδην (3249 θαη.), ην Άζηξνο (2674 θαη.), ην Λεβίδη (1219 θαη.) θαη ν Σπξφο (1211 θαη.). ηηο ηειεπηαίεο δεκνηηθέο θαη λνκαξρηαθέο εθινγέο ηνπ 2006, εθιεγκέλνο Ννκάξρεο Αξθαδίαο είλαη ν θ. Γεκήηξεο Κσλζηαληφπνπινο. 67

68 Σο σπονικό ώπα με ηην ώπα Σελ Παξαζθεπή, 25 Μαΐνπ, ζηηο π.κ.,, γίλεηαη ε άθημε εθδξνκέσλ ζηελ Καξχηαηλα κε ηα ηδησηηθά ηνπο νρήκαηα. ηηο θαηαζθελψλνπλ θαη δηαλπρηεξεχνπλ ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν ηεο ηεκλίηζαο. Σν άββαην, 26 Μαΐνπ, ζηηο 7.00 π.κ., νη 16 εθδξνκείο καδί κε ηνπο 2 ζπλνδνχο μεθίλεζαλ γηα πεδνπνξία. ηηο ε νκάδα κπαίλεη ζην θαξάγγη ηνπ Λνχζην απφ ην γεθχξη ηεο Μνλφπνξεο, πνπ ελψλεη ηελ Γεκεηζάλα κε ηελ κνλή Φηινζφθνπ θαη ην ρσξηφ Μάξθνπ. Απφ ην γεθχξη απηφ ε Μνλή Φηινζφθνπ βξίζθεηαη ζε απφζηαζε 1.5 ρικ. θαη ε Μνλή Πξνδξφκνπ ζηα 2 ρικ.. Απφ ην ζεκείν απηφ θαη πξνο ην γεθχξη ηνπ Αηζίρσινπ, ην πνηάκη είλαη πνιχ ζηελφ, νξκεηηθφ, κε βξάρηα κεγάια θαη κηθξνχο θαηαξξάρηεο. Απηή ήηαλ ε πνξεία ηεο νκάδαο κέζα ζην πνηάκη θαη φρη ζηηο φρζεο ηνπ φπσο κεηάδσζαλ πνιιά ΜΜΔ. Οη εθδξνκείο ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα ζα δηέζρηδαλ ην θαξάγγη κέζα ζε δηάζηεκα 4½ - 5 σξψλ, θάλνληαο ζηάζεηο αλά δηαζηήκαηα. Θα έβγαηλαλ ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνχ, ζηελ Γφξηπλα, φπνπ ζα δηαλπρηέξεπαλ. Οη εθδξνκείο κπήθαλ ζην θαξάγγη κε ςηιφβξνρν ελψ ςειά ζηα βνπλά έβξερε θαηαξξαθησδψο. Ζ ζηάζκε ηνπ λεξνχ ζην κεγαιχηεξν θνκκάηη ηνπ Λνχζηνπ δελ μεπεξλνχζε ην κηζφ κέηξν. ηηο 17.00, νη εθδξνκείο θνιχκπεζαλ ζηε ιίκλε πνπ είρε δεκηνπξγεζεί ζην θαξάγγη ην πξνεγνχκελν δηάζηεκα ιφγσ ησλ έληνλσλ βξνρνπηψζεσλ. ηηο 17.15, κε ηελ βνήζεηα ζρνηληνχ μεθίλεζαλ λα πεξάζνπλ απφ ηελ κία πιεπξά ηνπ πνηακνχ ζηελ άιιε. Οη πξψηνη (πνπ ζψζεθαλ) είραλ πεξάζεη, φηαλ αθνχζηεθε έλαο εθθσθαληηθφο ζφξπβνο. ε δεπηεξφιεπηα ε ιίκλε «έζπαζε» θαη ην νξκεηηθφ λεξφ «θαηάπηε» νθηψ αλζξψπνπο. Κάηνηθνη ηεο Γεκεηζάλαο αλέθεξαλ φηη, πξηλ μεθηλήζεη ε απνζηνιή γηα ηε δηάζρηζε ηνπ Λνχζηνπ, είραλ πξνεηδνπνηήζεη ηνπο νδεγνχο γηα ηελ επηθηλδπλφηεηα ηνπ εγρεηξήκαηνο, αθνχ εθηηκνχζαλ φηη ηα φκβξηα χδαηα, ηφζν απφ ηε βξνρή πνπ είρε πέζεη ηελ ίδηα φζν θαη ηηο πξνεγνχκελεο κέξεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή, ζα θαηέιεγαλ ζηελ θπζηθή ηνπο θαηάιεμε, ηνλ Λνχζην, αιιά νη επηθεθαιήο δελ έιαβαλ ππφςε ηελ πξνεηδνπνίεζε ησλ ληφπησλ. Σελ ίδηα πξνεηδνπνίεζε έθαλε κάιηζηα θαη ν ηειεπηαίνο άλζξσπνο πνπ ζπλάληεζε ηνπο 18 εθδξνκείο, ν βνζθφο Παλαγηψηεο νισκφο. Σν ηεξάζηην θχκα απφ λεξφ, πέηξεο θαη θεξηά πιηθά (ζπαζκέλα θιαδηά δέλδξσλ, πέηξεο θ.α.), ζπλνδεπφκελν κε δπλαηή βνπή, ηνπο ρηχπεζε κ. πξηλ απφ ηελ Μνλή Φηινζφθνπ. Γεπηεξφιεπηα αξγφηεξα θαη δεχηεξν θχκα κεγαιχηεξν ζε έληαζε νινθιήξσζε ηελ θαηαζηξνθή. Απφ ηηο εθηηκήζεηο ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ αιιά θαη ησλ ππξνζβεζηψλ, ηα θχκαηα ηνπ λεξνχ πνπ ρηχπεζαλ ηνπο 18 εθδξνκείο πξνέξρνληαλ απφ ηελ μαθληθή θαηαζηξνθή ελφο 68

69 θπζηθνχ θξάγκαηνο πνπ βξίζθεηαη ζε κηθξή απφζηαζε απφ ην ηφπν ηνπ άηπρνπ πεξηζηαηηθνχ. Δθηηκάηαη φηη ιφγσ ηελ ηζρπξψλ βξνρνπηψζεσλ πνπ είραλ ζεκεησζεί ιίγεο ψξεο λσξίηεξα βφξεηα ηνπ πνηακνχ, ζηελ πεξηνρή ηεο Γεκεηζάλαο, ηα γχξσ ξπάθηα ηξνθνδφηεζαλ απφηνκα κε κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ ην θπζηθφ θξάγκα, ην νπνίν θνχζθσζε επηθίλδπλα θαη έζπαζε (βι. Παξάξηεκα - θαηλφκελν πιεκκχξαο- αζηξαπήο). ηηο ν αξρεγφο ηεο απνζηνιήο, Κσλζηαληίλνο Υξηζηφπνπινο, αλεβαίλεη ζηελ Μνλή Φηινζφθνπ θαη δεηά βνήζεηα. ηηο ελεκεξψλεηαη απφ ηδηψηε ην ην πληνληζηηθφ Δπηρεηξεζηαθφ Κέληξν Τπεξεζηψλ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο (ΔΚΤΠ) γηα ην πεξηζηαηηθφ. ηηο ελεκεξψλεηαη απφ ηελ Σνπηθή Αζηπλνκία. ηηο μεθηλά ε επηρείξεζε εληνπηζκνχ αηφκσλ ζηνλ πνηακφ Λνχζην ζηελ πεξηνρή Γεκεηζάλα - ηεκλίηζα. Σελ ίδηα ψξα απνζηέιινληαη 3 νρήκαηα, 9 ππξνζβέζηεο, 2 νκάδεο απφ 6 ε θαη 1 ε ΔΜΑΚ. ηηο 19.59'37" ελεκεξψλεηαη ην Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΚΔΠΠ) απφ ην ΔΚΤΠ. Ζ «αξγνπνξία» ελεκέξσζεο ηνπ ΚΔΠΠ απφ ην ΔΚΤΠ, επίζεκα, απνδίδεηαη ζην ρξφλν πνπ ρξεηάζηεθε γηα ηελ επηβεβαίσζε ηνπ πεξηζηαηηθνχ απφ ηνλ πνιίηε θαη απφ ηελ Αζηπλνκία. ηηο ην ΚΔΠΠ επηθνηλσλεί κε ην Αζηπλνκηθφ Σκήκα Μεγαιφπνιεο. ηηο ε Π.Τ είρε ήδε μεθηλήζεη ηηο έξεπλεο ζηελ πεξηνρή. ε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ελεξγνπνηνχληαη θαη νη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Ζ δχλακε πνπ αλαπηχζζεηαη ζπλνιηθά αλέξρεηαη ζε 4 ειηθφπηεξα κε ζεξκηθέο θάκεξεο, άλδξεο ηεο 1 ε θαη 6 ε ΔΜΑΚ, 65 ππξνζβέζηεο, δεθάδεο ζηξαηηψηεο θαη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο, δχηεο, βαηξαράλζξσπνη, έθεδξνη θαηαδξνκείο θαη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο. Σελ επηρείξεζε έξεπλαο θαη δηάζσζεο δηεπζχλεη ν Γεληθφο Δπηζεσξεηήο Ν. Διιάδνο, Αλη/γφο Γεκήηξεο Κάθθνο βνεζνχκελνο απφ ηνπο Αξρηπχξαξρνπο, Γηεπζπληή Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζεο Ππξνζβεζηηθψλ Τπεξεζηψλ Πεινπνλλήζνπ Ησάλλε Εψε θαη Γηεπζπληή 1 εο ΔΜΑΚ Απφζηνιν Γεξνθψζηα. ηηο ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, Παλαγηψηεο Φνχξιαο επηθνηλψλεζε κε ηνλ Ννκάξρε Αξθαδίαο Γεκ. Κσλζηαληφπνπιν, κε ηνλ Γήκαξρν Γεκεηζάλαο Αλαζηάζην Βιάρν, κε ηνλ Γήκαξρν Σξηθνιψλσλ Γεψξγην Μπαξνχηζα. ηηο ην ΚΔΠΠ επηθνηλψλεζε κε ηνλ Τπεχζπλν Γξαθείνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο Ν.Α. Αξθαδίαο, Β. Σξηαληαθπιιφπνπιν πνπ είρε ήδε ελεκεξσζεί γηα ην ζπκβάλ. 69

70 ηηο 20.51, ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο επηθνηλψλεζε κε ηνλ Αξρεγφ ηνπ Ληκεληθνχ ψκαηνο, αληηλαχαξρν ησλίδε θαη ζηελ ζπλέρεηα κε ηνλ Πξφεδξν ηνπ ΔΚΑΒ, θ. Παπαεπζηαζίνπ. ηηο εληνπίδεηαη ε πξψηε λεθξή. ηηο ην ΚΔΠΠ ελεκέξσζε ην Γ/ληή Παλαξθαδηθνχ Ννζνθνκείνπ θαη ηνλ Γ/ληε ΔΚΑΒ Σξίπνιεο. ηηο ν Γεληθφο Γξακκαηέαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο επηθνηλψλεζε κε ηνλ Αξρεγφ ΓΔΔΘΑ Υελνθψηε. ηηο εληνπίζηεθαλ θαη δηαζψζεθαλ ε Έιιε Λακπίξε θαη ν Φίιηππνο Φξαγθνχιεο. ηηο 7.40 π.κ., ηεο Κπξηαθήο 27 Μαΐνπ, αλαζχξζεθε απφ νκάδα δηάζσζεο ηνπ Π.. κηα λεθξή γπλαίθα. ηηο εληνπίζηεθαλ 2 λεθξά άηνκα απφ δπλάκεηο δηάζσζεο ηνπ Π.. ηηο εληνπίζηεθε θαη αλαζχξζεθε κηα λεθξή γπλαίθα. ηηο εληνπίζηεθε θαη αλαζχξζεθε έλαο λεθξφο άλδξαο. Σελ Γεπηέξα, 28 Μαΐνπ ε επηρείξεζε εληνπηζκνχ θαη αλεχξεζεο ησλ δχν αγλννπκέλσλ ζηνλ πνηακφ Λνχζην ζπλερίδνληαη απφ ηελ Ππξνζβεζηηθή Τπεξεζία κε 30 ππξνζβέζηεο θαη 10 νρήκαηα, νκάδεο δηάζσζεο ηεο 1εο θαη 6εο Δ.Μ.Α.Κ. κε 22 θαη 14 ππξνζβέζηεο αληίζηνηρα, καδί κε 2 δηαζσζηηθέο ιέκβνπο θαη εηδηθφ θαηαδπηηθφ θαη νξεηβαηηθφ εμνπιηζκφ. Σηο Ππξνζβεζηηθέο δπλάκεηο ζπλδξάκνπλ: νκάδα ηεο Αζηπλνκηθήο Γηεχζπλζεο Αξθαδίαο, κνλάδα ηεο Δ.Κ.Α.Μ., νκάδα θαηαδξνκέσλ ηνπ ηξαηνχ, νκάδα ηνπ Οξεηβαηηθνχ πιιφγνπ πάξηεο, ε Οκάδα Γηάζσζεο Σξίπνιεο, νκάδα δηάζσζεο ηνπ πιιφγνπ Αξθάδσλ Οξεηβαηψλ θαη νκάδα ηεο Διιεληθήο Οκάδαο Γηάζσζεο. Ύζηεξα απφ 3 κέξεο εληαηηθψλ εξεπλψλ απφ πνιππιεζείο εζεινληηθέο θαη κε νκάδεο δηάζσζεο, ηελ Σεηάξηε θαη ψξα αλεβξέζε ε ζσξφο ηνπ ελφο εθ ησλ δχν αγλννπκέλσλ. Απφ ηελ νκάδα ησλ 18 εθδξνκέσλ, δηαζψζεθαλ 10 άηνκα, 7 βξέζεθαλ λεθξνί θαη αγλνείηαη αθφκα έσο ζήκεξα έλαο άλδξαο πνπ ήηαλ θαη έλαο απφ ηνπο δχν ζπλνδεγνχο ηεο νκάδαο. Σν ηξαγηθφ απηφ πεξηζηαηηθφ αλαδεηθλχεη ηελ έιιεηςε ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα θαη εζηηάδεηαη ζηα εμήο: 1. ην γεγνλφο φηη δελ ππάξρνπλ πηζηνπνηήζεηο επαγγεικάησλ ή δεμηνηήησλ. 2. Γελ δεκηνπξγνχληαη ζρνιέο εθπαίδεπζεο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη φηη γηα λα γίλεη θαλείο ζήκεξα δάζθαινο ξάθηηλγθ, θιπ., δελ ρξεηάδεηαη παξά λα παξαθνινπζήζεη ζεκηλάξηα δχν ή ηξηψλ εκεξψλ απφ μέλνπο, πηζηνπνηεκέλνπο ζε απηά ηα ζπνξ, δαζθάινπο. 70

71 3. Γελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο άδεηεο γηα ηα γξαθεία ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Απηνχ ηνπ είδνπο νη δξαζηεξηφηεηεο ζεσξνχληαη αζιεηηθέο θαη φρη ηνπξηζηηθέο θαη θαηά ζπλέπεηα δελ απαηηείηαη άδεηα ηνπ ΔΟΣ. Άιιε κηα αηηία γηα ην πεξηζηαηηθφ απηφ ήηαλ θαη νη ειιείςεηο ζηνλ εμνπιηζκφ. Σν canyoning, δειαδή ε θαηάβαζε θαξαγγηψλ κε ηε ρξήζε ζρνηληψλ είλαη έλα απφ ηα δπζθνιφηεξα extreme sports θαη πεξηιακβάλεη απφ πεδνπνξία έσο θνιχκβεζε. Δίηε αξράξηνη, είηε έκπεηξνη, νη θαηαξξηρεηέο νθείινπλ λα θέξνπλ εηδηθφ εμνπιηζκφ πνπ πεξηιακβάλεη θξάλε, ζηνιή, δέζηκν, γάληδνπο, ζθνηλί, αληηνιηζζεηηθά παπνχηζηα θαη ζαθίδην. Οη εθδξνκείο δελ είραλ νχηε θαλ ην θξάλνο πνπ είλαη ην ειάρηζην ηνπ απαξαίηεηνπ εμνπιηζκνχ. Δπικοινωνιακή διασείπιζη πεπιζηαηικού Σν πεξηζηαηηθφ ζην Λνχζην πνηακφ ζπγθαηαιέγεηαη ζε δπζηπρήκαηα ιφγσ θπζηθνχ θηλδχλνπ, πνηάκηα πιεκκχξα αζηξαπή (flash flood). Πξφθεηηαη γηα έλα πεξηζηαηηθφ έθηαθηεο αλάγθεο πνπ δηαρεηξίζηεθε απφ ζρεδφλ φινπο ηνπο ειιεληθνχο θνξείο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Οη θνξείο πνπ ελεπιάθεζαλ δηαρεηξηζηηθά είλαη: ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα, ε Διιεληθή Αζηπλνκία, νη Έλνπιεο Γπλάκεηο, ην Ληκεληθφ ψκα (έζηεηιε εηδηθνχο δχηεο, βαηξαραλζξψπνπο θαη εηδηθφ εμνπιηζκφ), ην ΔΚΑΒ, νη εζεινληηθέο νκάδεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ηνπ ππξνζβεζηηθνχ, νη ηνπηθέο αξρέο, ην Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο ζε ζπλεξγαζία κε ην Παλαξθαδηθφ Ννζνθνκείν Σξίπνιεο (κε ςπρνιφγνπο γηα ςπρνθνηλσληθή ππνζηήξημε ησλ δηαζσζέλησλ θαη ησλ ζπγγελψλ ησλ ζπκάησλ). Γεδνκέλνπ ηεο ζπκκεηνρήο πνιιψλ δπλάκεσλ θαη ηνπ πεξηνξηζκέλνπ κεγέζνπο ηνπ, ην ζπγθεθξηκέλν ζπκβάλ επηθνηλσληαθά δελ δηαρεηξίζηεθε εληαία, δειαδή απφ έλα θνξέα. Σν Π.. θαη ζπγθεθξηκέλα ην Γξαθείν Σχπνπ ηεο Τπεξεζίαο ελεκέξσλε ηαθηηθά ηνπο δεκνζηνγξάθνπο κε απνζηνιή SMS γηα ηελ εμέιημε ησλ επηρεηξήζεσλ. Κάζε κέξα ελεκέξσλαλ ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Ππξνζβεζηηθήο κε δειηία ηχπνπ γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ κέζσλ, ησλ αλδξψλ θαη ησλ ελεξγεηψλ έξεπλαο θαη δηάζσζεο. Απφ ηνλ ηφπν ηνπ ζπκβάληνο δειψζεηο ζηα ΜΜΔ έθαλαλ ν ππαξρεγφο ηνπ Ππξνζβεζηηθνχ ψκαηνο αληηζηξάηεγνο Φψηεο Παπάο, ν Γηνηθεηήο ηεο 1 εο ΔΜΑΚ, Απφζηνινο Γεξνθψζηαο, θαη ν Γηνηθεηηθήο Ππξνζβεζηηθψλ Τπεξεζηψλ Πεινπνλλήζνπ Ησάλλεο Εψεο. Όζν αλαθνξά ηελ Γ.Γ.Π.Π. δεδνκέλνπ ηεο κε ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκηθά θαηνρπξσκέλνπ Γξαθείν Σχπνπ ή Σκήκα Γεκνζίσλ ρέζεσλ (Π.Γ. 151, ΦΔΚ 107, 3/6/2004) πνπ λα 71

72 δηαρεηξίδεηαη επηθνηλσληαθά έθηαθηέο αλάγθεο, ην βάξνο ηεο επηθνηλσλίαο αλήθεη ζηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, θ. Φνχξια. Απφ ηελ πξψηε ζηνλ ηφπν ηνπ ζπκβάληνο, ην βξάδπ αββάηνπ θαη ηελ Γεπηέξα, 28 Μαΐνπ γηα λα ζπληνλίζεη ηηο δπλάκεηο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη λα ελεκεξψζεη κε ηελ ζεηξά ηνπ ηα ΜΜΔ. Σελ Γεπηέξα πξνέβε ζε αξθεηέο δειψζεηο ζηα ΜΜΔ, ζε ηειενπηηθά, ξαδηνθσληθά δίθηπα θαη εθεκεξίδεο γηα ηελ εμέιημε ησλ επηρεηξήζεσλ. Δπηθνηλψλεζε κεηαμχ άιισλ θαη κε ηελ Πεξηθεξεηάξρε Πεινπνλλήζνπ γηα λα νξηζηεί έλαο ζηέιερνο ηεο Γηεχζπλζεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, νπνίνο ελεκέξσλε θάζε 3ψξεο ηνπο ζπγγελείο ησλ αγλννχκελσλ (ππήξραλ ή δελ ππήξραλ λέα) γηα λα ηνπο δηαβεβαηψζεη φηη νη έξεπλεο ζα ζπλερίδνληαλ έσο φηνπ βξηζθφηαλ θαη ν ηειεπηαίνο αγλννχκελνο. Μεηαμχ άιισλ ελεξγεηψλ, κε εληνιή ηνπ θ. Φνχξια, εληζρχζεθε νηθνλνκηθά ν δήκνο Σξηθνιψλσλ κε ην πνζφ ησλ επξψ. Έλα κέξνο ηνπ πνζνχ πήγε ζε δαπάλεο ζίηηζεο θαη ζηέγαζεο ησλ δεκνζηνγξάθσλ θαη εζεινληψλ. ε δειψζεηο πξνέβεζαλ θαη πνιινί εθπξφζσπνη εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ, απφ ηα κέιε ηεο Διιεληθήο Οκάδαο Γηάζσζεο έσο εηδηθνχο ζπειαηνιφγνπο θαη κέιε ζπλδέζκνπ εθέδξσλ. Οη δειψζεηο ηνπο αθνξνχζαλ ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο ζηελ πεξηνρή, ηηο δπζθνιίεο ησλ δηαζσζηηθψλ νκάδσλ, ην πξσηνθαλέο θπζηθφ θαηλφκελν, ηηο αηηίεο ηεο θαηαζηξνθήο θαη γεληθφηεξα ηελ κεγάιε πξνζθνξά ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ. Μάιηζηα, απφ αμησκαηηθνχο ηνπ Κέληξνπ Δπηρεηξήζεσλ ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ην πεξηζηαηηθφ απηφ ραξαθηεξίζηεθε «ην πεξηζηαηηθφ ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ» ιφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ θηλεηνπνηήζεθαλ. Παξφιε ηελ αλαγλσξηζκέλε ζπκβνιή ησλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ πξνέθπςαλ θαη θάπνηεο αξλεηηθέο εληππψζεηο, ηδηαίηεξα απφ ηελ Δζεινληηθή Οκάδα Γηάζσζεο Αξθαδίαο, ηα νπνία αθνξνχζαλ ηελ πξνβνιή ηνπο ζηα ΜΜΔ, ρσξίο λα έρνπλ πξνζθέξεη ζεκαληηθή βνήζεηα. Με αθνξκή ην ζπγθεθξηκέλν πεξηζηαηηθφ θαη ηα φπνηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ, ε Γ.Γ.Π.Π., απέζηεηιε ζηηο εγγεγξακκέλεο ζην κεηξψν εζεινληηθέο νκάδεο, έγγξαθν εξσηψκελν ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε ηνπο θαη ηελ ζπκβνιή ηνπο ζε δηαζψζεηο. Απφ ηηο 170 εγγεγξακκέλεο εζεινληηθέο νξγαλψζεηο, νη πεξίπνπ 70 απάληεζαλ φηη δηαζέηνπλ ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε γηα λα ζπκβάιινπλ ζε παξφκνηα πεξηζηαηηθά. Όζνλ αθνξά ην Γξαθείν Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ηεο Ν.Α. Αξθαδίαο απηφ ελεκεξψζεθε απφ ην ΚΔΠΠ γηα ην ζπκβάλ. Ο θ. Σξηαληαθπιιφπνπινο γλψξηδε ν ίδηνο πην πξηλ ην πεξηζηαηηθφ απφ ηα Μέζα (ην είρε αθνχζεη ζην ξαδηφθσλν). ε έθηαθηεο πεξηπηψζεηο, νη Τπεχζπλνη ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ησλ Ννκαξρηψλ ζπλήζσο ελεκεξψλνληαη απφ ηελ Αζηπλνκία θαη ην ΚΔΠΠ, φρη πάληα απφ ηελ Ππξνζβεζηηθή. Ακέζσο ελεκέξσζε ηνλ Ννκάξρε, ηνλ θ. Κσλζηαληφπνπιν θαη ζηελ ζπλέρεηα ελεξγνπνίεζε ηηο εζεινληηθέο νκάδεο 72

73 πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηνπ Ννκνχ. Όπσο ξεηά δήισζε ν ίδηνο, ε Ννκαξρία δελ ελεπιάθε θαζφινπ ζηελ δηαρείξηζε ηνπ ζπκβάληνο, νχηε παξελέβεζαλ ζε επηθνηλσληαθέο ελέξγεηεο, φπσο δειψζεηο ζηνλ ηχπν, ζπλεληεχμεηο, ελεκέξσζε δεκνζηνγξάθσλ, δειηία ηχπνπ. Ζ κφλε δήισζε ηνπ Ννκάξρε Αξθαδίαο ήηαλ φηαλ ξσηήζεθε απφ δεκνζηνγξάθνπο γηα ηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ γξαθείνπ πνπ νξγάλσζε ηελ εθδξνκή. Υαξαθηήξηζε ην ζπκβάλ ηνπηθήο κηθξήο θιίκαθαο γηα απηφ θαη δελ ελεπιάθεζαλ θαζφινπ. Γήισζε φηη ελεξγνπνηνχληαη ζε κεγάια ζπκβάληα πνπ αθνξνχλ φιν ην Ννκφ, φπσο γηα παξάδεηγκα ηηο πξφζθαηεο θαηαζηξνθηθέο ππξθαγηέο. ρεηηθά κε ηελ θάιπςε απφ ηα Μέζα, νη ξαδηνθσληθνί ζηαζκνί πξσηνκεηέδσζαλ ην πεξηζηαηηθφ θαη αθνινχζεζαλ νη ηειενπηηθνί. Απφ ηνπο ηδησηηθνχο ηειενπηηθνχο ζηαζκνχο ην MEGA ην κεηέδσζε πξψην ζηηο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ θεληξηθνχ δειηίνπ εηδήζεσλ. Σν βξάδπ ηνπ αββάηνπ, 26 Μαΐνπ κε εμαίξεζε ην MEGA, νη άιινη ηειενπηηθνί ζηαζκνί δελ έθαλαλ ιφγσ γηα ην πεξηζηαηηθφ απηφ. Σελ Κπξηαθή ήηαλ ε πξψηε είδεζε ζε φια ηα ηειενπηηθά θαλάιηα εζληθήο εκβέιεηαο πνπ απφ ηηο πξσηλέο ψξεο ελεκέξσλαλ ην θνηλφ. Οη ζηαζκνί είραλ ζηείιεη πιήζνο αληαπνθξηηψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ ζπκβάληνο θαη κεηέδηδαλ ζπλερψο γηα ηελ πνξεία ησλ εξεπλψλ, ηα αίηηα πνπ νδήγεζαλ ζην πνιχλεθξν δπζηχρεκα, θιπ.. Οη θπξηαθάηηθεο εθεκεξίδεο δελ είραλ αλαθνξά γηα ην ζπκβάλ ελψ απφ ηελ Γεπηέξα, 28 Μαΐνπ ήηαλ πξσηνζέιηδν ζηηο κεγαιχηεξεο πνιηηηθέο εθεκεξίδεο. Σν γεγνλφο απνηέιεζε πξψηε είδεζε ζε φια ηα θεληξηθά δειηία εηδήζεσλ ησλ ηειενπηηθψλ ζηαζκψλ ηελ Κπξηαθή, ηελ Γεπηέξα θαη ηελ Σξίηε ελψ απφ ηελ Σεηάξηε ήηαλ δεχηεξε είδεζε (κφλν ζην ζηαζκφ ALTER ήηαλ πξψηε είδεζε). Παξφηη ήηαλ β είδεζε νη ζηαζκνί αθηέξσζαλ ζρεδφλ φιν ην ρξφλν ησλ δειηίσλ εηδήζεσλ ζην ζπκβάλ απηφ. Δλδεηθηηθά ν ρξφλνο πνπ αθηέξσζε ν ANT1 ζην θεληξηθφ δειηίν εηδήζεσλ ήηαλ 30 ιεπηά ελψ ηελ Πέκπηε 31 Μαΐνπ αθηέξσζε γηα ην ζέκα απηφ 25 ιεπηά 7. 7 Οη πεγέο πιεξνθφξεζεο ηεο κειέηεο πεξίπησζεο πξνέθπςαλ απφ επίζεκα ζηνηρεία ηεο ΓΓΠΠ, ηνπ Κέληξνπ Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, απφ ην 199-ΔΚΤΠ, απφ ην γξαθείν Σχπνπ ηεο Π.Τ. θαη απφ ηελ εηδεζενγξαθία ηεο επνρήο, ηειεφξαζε θαη εθεκεξίδεο. 73

74 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ - ΠΡΟΣΑΔΗ Κάζε κέξα δηαπηζηψλνπκε φιν θαη πεξηζζφηεξν φηη νη θπζηθνί θίλδπλνη θαη νη θαηαζηξνθέο πνπ ζπλεπάγνληαη δελ κπνξνχλ αλ απνθεπρζνχλ γηαηί απνηεινχλ κέξνο ηεο εμέιημεο ηνπ πιαλήηε θαη απνηέιεζκα ηεο αιφγηζηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. Απηφ πνπ είλαη βέβαην είλαη φηη κπνξνχλ λα κεησζνχλ σο πξνο ηηο επηπηψζεηο ηνπο, δειαδή κείσζε ζπλεπεηψλ θαη απσιεηψλ «consequence management». Ο κεηξηαζκφο ησλ πξνθαινχκελσλ ζπλεπεηψλ γεληθά εμαξηάηαη απφ δχν βαζηθνχο παξάγνληεο α) απφ ηελ αλζξψπηλε απφθξηζε ζηε κειέηε, πξνεθηίκεζε θαη έγθαηξε πξνεηδνπνίεζε ησλ πηζαλψλ θηλδχλσλ (risk management), ηα νπνία απνηεινχλ εξγαιείν κειέηεο ησλ εηδηθψλ επηζηεκφλσλ θαη β) απφ ηελ αλζξψπηλε απφθξηζε ζηελ νξγάλσζε, ζρεδηαζκφ θαη αληηκεηψπηζε (emergency management) πνπ είλαη αδηακθηζβήηεηα έξγν ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ αξκφδησλ επηρεηξεζηαθψλ θνξέσλ ηνπ θξάηνπο. ηελ επνρή ησλ πνιπκέζσλ θαη ησλ γξήγνξσλ εηθφλσλ, ε επηθνηλσλία δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφηαην ξφιν. Μηα επηθνηλσληαθή θαηάζηαζε πεξηιακβάλεη ηνπο αθφινπζνπο βαζηθνχο παξάγνληεο: ηνλ πνκπφ ή απνζηνιέα, ην δέθηε ή παξαιήπηε, ην κήλπκα, ηε γιψζζα, ην κέζν θαη ην επηθνηλσληαθφ πιαίζην. Ζ επηθνηλσλία ζε κηα θαζεκεξηλή θαηάζηαζε δηαθέξεη απφ ηελ επηθνηλσλία ζε κηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο ιφγσ ησλ δηαθξηηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο σο άλσ πεξηγξαθείζαο θαηάζηαζεο, ν κεραληζκφο αληηκεηψπηζεο απηήο δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ ηελ θαζεκεξηλή ιεηηνπξγία. ε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ θαη θαηαζηξνθψλ πνπ βάδνπλ ζε θίλδπλν ηε θπζηθή αζθάιεηα ελφο αηφκνπ ή κηαο νκάδαο, ηφηε ην άηνκν δίλεη ηδηαίηεξν βάξνο ζε αμηφπηζηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζα ηνλ βνεζήζνπλ πηζαλψο λα αληηκεησπίζεη ηελ αβεβαηφηεηα, ηηο θήκεο ή ηηο δηαδφζεηο Δίλαη ζαθέο φηη, νη πεξηζζφηεξεο θαηαζηξνθέο θαηά ηελ εθδήισζε ηνπο, θαζηζηνχλ ηελ επηθνηλσλία αζπλήζηζηα ζχλζεηε θαη πνιχπινθε κε απξφβιεπηεο επηπηψζεηο γηα ηηο αξρέο δηαρείξηζεο ηνπο. Ζ εκπεηξία δείρλεη φηη νη πιεξνθνξίεο ηείλνπλ λα είλαη αλαθξηβείο, αληηθαηηθέο θαη ειιηπείο θαηά ηε δηάξθεηα εθδήισζεο θαη αλάπηπμεο ησλ θαηαζηξνθψλ. Καηά ην ζηάδην εθδήισζεο ηέηνησλ θαηαζηάζεσλ, ηα δεδνκέλα ζπλερψο αιιάδνπλ θαη ζπρλά ππάξρνπλ δηαθνπέο ησλ θαλνληθψλ δηαχισλ επηθνηλσλίαο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε εκπεηξία απνδεηθλχεη φηη ε αλζξψπηλε θχζε έρεη κεγάιεο αληνρέο θαη κεγάιεο δπλαηφηεηεο πξνζαξκνγήο ζε φηη αθνξά άζρεκα λέα ή δπζθνιίεο. Δπνκέλσο ην άηνκν, γλσξίδνληαο ηηο ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο θξίζεηο, ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ηηο αληηκεησπίζεη. Καηά ζπλέπεηα, ζε πεξηπηψζεηο εθηάθησλ αλαγθψλ ε ζπλερήο κεηάδνζε αμηφπηζησλ πιεξνθνξηψλ έρεη 74

75 ζεκαληηθή ζεκαζία γηα λα απνθεπρζεί ε ζπληήξεζε ή ζπγθάιπςε ηεο θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο θαη θπζηθά λα κελ κεηαηξαπεί ζε θξίζε. ε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ην θνηλφ αλακέλεη απφ ηνπο αξκφδηνπο εθπξνζψπνπο ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ λα αληηδξάζνπλ κε εηιηθξίλεηα θαη θνηλσληθή επαηζζεζία θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ην πέξαο ηνπ θηλδχλνπ ή ηεο θαηαζηξνθήο. Δλδεηθηηθά σο παξαδείγκαηα ειιεηκκαηηθήο επηθνηλσληαθήο δηαρείξηζεο αλαθέξνληαη ε πξφζθαηε ππξθαγηά ηεο Πάξλεζαο, φπνπ κηα δαζηθή ππξθαγηά μεθίλεζε αξθεηά ρικ. καθξηά ηνπ εζληθνχ δξπκνχ, ζηελ ζπλέρεηα κεηεηξάπε ζε θπβεξλεηηθή θξίζε θαη ε πεξίπησζε ησλ δηνμηλψλ ζην Βέιγην ην 1999, φπνπ ε απφθξπςε ζηνηρείσλ ζηνπο πνιίηεο κεηεηξάπε ζε δηεζλή θξίζε. Ζ εκπεηξία θαηαδεηθλχεη ζεκαληηθφ αξηζκφ ιαζψλ, ακέιεηαο, παξαιήςεσλ ζηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ κε απνηέιεζκα λα δεκηψλεηαη ν θνξέαο δηαρείξηζεο αιιά θαη λα κεηαηξέπνληαη νη έθηαθηεο αλάγθεο ζε δηαξθείο θξίζεηο. Απφ ηελ άιιε ππάξρνπλ θαη παξαδείγκαηα έγθαηξεο ελεκέξσζεο θαη απνηειεζκαηηθήο αληηκεηψπηζεο, φπσο ε δηαρείξηζε ηνπ αεξνπνξηθνχ αηπρήκαηνο (121 λεθξνί), ζηηο , ζην έζη Γξακκαηηθνχ, (πηψζε αεξ/θνπο ηεο θππξηαθήο εηαηξείαο HELIOS). Πξέπεη λα είλαη θαηαλνεηφ φηη ζηελ δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, ε επηθνηλσλία δελ είλαη, νχηε νθείιεη λα είλαη απηνζθνπφο, απνηειεί δε έλα ζεκαληηθφηαην κέζν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θαη ησλ κεηξηαζκφ ησλ ζπλεπεηψλ. Σν θιεηδί ζηελ δηαρείξηζε έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ ( emergency management ) είλαη ε ζσζηή πξνεηνηκαζία πξηλ ην γεγνλφο ζπκβεί. Όηαλ ζπκβεί ην ίδην ην γεγνλφο δελ ππάξρεη αξθεηφο ρξφλνο γηα ζρεδηαζκφ εθηάθησλ αλαγθψλ (emergency planning ) θαη ρσξίο απηφ κηα νξγάλσζε, έλαο θνξέαο κπνξεί λα ληθεζεί. Σα πεξηερφκελα ελφο Βαζηθνχ ρεδίνπ είλαη (FEMA, 2003): - Γηεχζπλζε θαη έιεγρνο, φπνπ θαζνξίδνληαη φιεο νη δξάζεηο ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εθηάθησλ αλαγθψλ - Δπηθνηλσλίεο - Πξνεηδνπνίεζε - Πιεξνθφξεζε θνηλνχ - Δθθέλσζε - Γηνηθεηηθή κέξηκλα - Τπεξεζίεο πγείαο - Γηαρείξηζε πφξσλ Έλα νξζά αλεπηπγκέλν ζρέδην επηθνηλσληψλ, κέξνο ηνπ Βαζηθνχ ρεδίνπ αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, γηα ηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε ησλ θαηαζηξνθψλ είλαη αλαγθαίν: 75

76 λα θαζνξίδεη ηηο ζηξαηεγηθέο δηαρείξηζεο ηνπ, λα πξνζδηνξίδεη ηνπο πφξνπο θαη ηηο επζχλεο ησλ αξκφδησλ γηα ηελ επηθνηλσλία, λα ζθηαγξαθεί ηηο ηερληθέο πνπ ζα εθαξκνζηνχλ, ην θνηλφ φπνπ ζα απεπζπλζεί θαη ηα κελχκαηα πνπ ζα επηρεηξεζεί λα κεηαδνζνχλ λα επηηξέπεη ζηνπο ππεχζπλνπο επηθνηλσλίαο λα πξνάγνπλ ηε δεκφζηα ελεκέξσζε θαη ηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ κε ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζπκβάληνο. Έλα ζρέδην επηθνηλσληψλ επηθεληξψλεηαη: ζηελ ηξαηεγηθή, ζηα Αθξναηήξηα, ζηνπο Οξηδφκελνπο εθπξφζσπνπο (ην κήλπκα) θαη ζηηο ρέζεηο κε ηνλ Σχπν. Κεληξηθφο θνξέαο αληηκεηψπηζεο θπζηθψλ θαη ινηπψλ θαηαζηξνθψλ ζηελ ρψξα καο ζεζκηθά είλαη ε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΓΓΠΠ). ηελ Διιάδα ππάξρεη πιήζνο εκπιεθφκελσλ θνξέσλ θαη ππεξεζηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε κεγάισλ θαηαζηξνθψλ, κε ηε θπζηθή ηάζε λα πξνηάζζεη ε θάζε κηα ηελ απηνλνκία ηεο έλαληη ηεο άιιεο. Σα πξνβιήκαηα αιιεινεπηθαιχςεσλ, ηα θελά αξκνδηνηήησλ πνπ παξνπζηάδνληαη, ε έιιεηςε θνηλήο εθπαίδεπζεο αιιά θαη ε δηαθνξά λννηξνπίαο θαη ε κε παξάδνζε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ππεξεζηψλ, θαζψο επίζεο θαη ε έιιεηςε Δληαίνπ πζηήκαηνο Γηνίθεζεο θαζηζηνχλ ην ζπληνληζκφ ηδηαίηεξα ζην επηρεηξεζηαθφ επίπεδν πξνβιεκαηηθφ. Γη απηφ θαη ε ίδξπζε ηεο ΓΓΠΠ ην 1995 θάιπςε έλα πξαγκαηηθφ θελφ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε. ην δπλακηθφ ηεο πεξηιακβάλνληαη ην ζχλνιν ησλ θξαηηθψλ ππεξεζηψλ, νη ππεξεζίεο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ νξγαληζκψλ θνηλήο σθειείαο θαζψο θαη νη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Έρεη σο θεληξηθά φξγαλα ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηελ Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή Δζληθνχ ρεδηαζκνχ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (Γ.Δ.Δ..Π.Π.) θαη ην Κεληξηθφ πληνληζηηθφ Όξγαλν Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΚΟ/ΠΠ) θαη ζε πεξηθεξεηαθφ ηνπηθφ επίπεδν ην πληνληζηηθφ Ννκαξρηαθφ Όξγαλν (ΝΟ) θαη ην πληνληζηηθφ Σνπηθφ Όξγαλν (ΣΟ). Σν επηρεηξεζηαθφ ζθέινο ηεο ΓΓΠΠ, φζνλ αθνξά ην ζπληνληζκφ ζνβαξψλ ζπκβάλησλ ζε εζληθφ επίπεδν πινπνηείηαη απφ ην Κέληξν Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (ΚΔΠΠ). Γηα λα επηηειέζεη φκσο ην ζεζκηθφ ηνπ ξφιν, ζα πξέπεη ην ΚΔΠΠ λα δηαζπλδεζεί κε ηα Κέληξα Δπηρεηξήζεσλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ θαζψο θαη κε ηηο Μνλάδεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη Ννκαξρίεο ψζηε λα έρεη πιήξε ελεκέξσζε ζε ζέκαηα 76

77 αξκνδηφηεηάο ηνπ (ηα νπνία ρξήδνπλ απνζαθήληζεο). εκαληηθφο ξφινο έρεη αλαηεζεί ζηηο πεξηθέξεηεο θαη ζηηο λνκαξρίεο ηεο ρψξαο ζην ζρεδηαζκφ ηνπ ζρεδίνπ «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» θαζψο θαη ζηνλ ζπληνληζκφ ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ, ζηνλ νπνίν βαζηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ θαη νη ππφ ζχζηαζε Μνλάδεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο. Γη απηφ ην ιφγν ε ζηειέρσζε ησλ πεξηθεξεηψλ θαη λνκαξρηψλ πξέπεη λα γίλεηαη κε εηδηθεπκέλα ζηειέρε (ζε 24σξε εηνηκφηεηα) κε ελεκέξσζε ζε βαζηθά ζέκαηα ιεηηνπξγίαο θαη εθαξκνγήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Κπξηφηεξν πξνζφλ ησλ αλσηέξσ πεξηγξαθνκέλσλ αηφκσλ, απνηειεί ε θαηλνηφκνο ζπλείδεζε πσο «δεκνζηνυπαιιειηθή λννηξνπία» θαη έθηαθηε αλάγθε είλαη έλλνηεο αληίζεηεο. Χζηφζν, δελ πξέπεη λα παξαβιέπεηαη πσο ε ιεηηνπξγία ηεο θαηεχζπλζεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηελ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο είλαη έλα ζεκαληηθφ βήκα πξνο ηελ ζηήξημε ηνπ ζεζκνχ ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηελ ρψξα καο. Απνηειεί πιένλ αδήξηηε αλάγθε λα δνζεί ε κέγηζηε δπλαηή ζεζκηθή θαη πιηθνηερληθή ππνζηήξημε ζηε ΓΓΠΠ, γηα λα κπνξέζεη λα επηηειέζεη κε επηηπρία ην πνιπζχλζεην έξγν πνπ ζεζκηθά ηεο έρεη αλαηεζεί. Σν Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ» απνηειεί ηε βάζε ηεο εθαξκνγήο ηεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζηε ρψξα καο. Με ην αλσηέξσ ζρέδην επηδηψθεηαη ε δηακφξθσζε ελφο ζπζηήκαηνο ζρεδίσλ απνηειεζκαηηθήο αληηκεηψπηζεο θαηαζηξνθηθψλ θαηλνκέλσλ. Ζ εκπεηξία πνπ απνθνκίζηεθε απφ ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ 2004 είλαη, φηη ν ζρεδηαζκφο απφ δηππνπξγηθέο/ δηππεξεζηαθέο νκάδεο απνηεινχκελεο απφ εθπξνζψπνπο ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ είλαη πιένλ απαξαίηεηνο, θαζψο θαη ην εληαίν ζχζηεκα δηνίθεζεο κε ζαθή θαζνξηζκφ αξκνδηνηήησλ ησλ εκπιεθφκελσλ ππεξεζηψλ κε βάζε ην πθηζηάκελν ζεζκηθφ πιαίζην, θνηλέο αζθήζεηο, εθπαίδεπζε θιπ. Ζ εκπεηξία ησλ Ο.Α ήηαλ ζεκαληηθή θαη ζην ηνκέα ηνπ επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ. Τινπνηήζεθαλ επηθνηλσληαθά ζρέδηα θαη δηεμήρζεζαλ αζθήζεηο 8 πνπ ηα απνηειέζκαηα ηνπο κεηά ην πέξαο ησλ Ο.Α δελ αμηνπνηήζεθαλ. Ο επηθνηλσληαθφ ζρεδηαζκφο ζηελ Διιάδα απφ ηνπο θνξείο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ είλαη ζηα ζπάξγαλα. Μηα ζεκαληηθή πξνζπάζεηα ζην ηνκέα απηφ ήηαλ ε έθδνζε ηνπ Δγρεηξηδίνπ χληαμεο Δλαξκνληζκέλσλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ζε επίπεδν Τπνπξγείσλ ή άιισλ θνξέσλ απφ ηελ Γ.Γ.Π.Π. ηνλ πεξαζκέλν Απξίιην φπνπ αλαθέξεηαη ζαλ ιεηηνπξγία ν επηθνηλσληαθφο ζρεδηαζκφο. Ζ δηάθξηζε ηνπ επηθνηλσληαθνχ ζρεδηαζκνχ ζε ηξεηο μερσξηζηέο αιιά ηαπηφρξνλα άθξσο ζπλαθείο ιεηηνπξγίεο, απηήλ ηεο Δλεκέξσζεο, 8 Η άζθεζε «Αζελά», δηεμήρζε ζην πιαίζην επηθνηλσληαθνύ ζρεδηαζκνύ ηνπ επξύηεξνπ ζρεδηαζκνύ νιπκπηαθήο αζθάιεηαο 2004 από ην Υπνπξγείν Τύπνπ θαη ην Οιπκπηαθό Κέληξν Αζθάιεηαο. Μνινλόηη ην εύινγν ρξνληθό δηάζηεκα πνπ έρεη πεξάζεη, ν Οιπκπηαθόο Δπηθνηλσληαθόο Σρεδηαζκόο ζαλ ζύλνιν αιιά θαη ζε επηκέξνπο θνκκάηηα ζεσξείηαη άθξσο απόξξεην. 77

78 Πξνζηαζίαο ηνπ θνηλνχ θαη ρέζεσλ κε ηα Μέζα Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο, είλαη ζχγρξνλε θαη ελαξκνληζκέλε κε ηα δηεζλή πξφηππα θαη ηελ δηεζλή πξαθηηθή. Θα είλαη εμίζνπ ελδηαθέξνλ, ε πινπνίεζε ησλ νδεγηψλ απηψλ απφ ηνπο εηδηθνχο θνξείο ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Γηα ηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ ππάξρεη ζεζκηθά ζηελ Γ.Γ.Π.Π. ην Γξαθείν Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ. Θεζκηθά, ν λνκνζέηεο πξνέβιεςε γηα απηήλ ηελ αλάγθε θαη αλαθέξεη ζην αληίζηνηρν Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ην γξαθείν πνπ ζα έρεη ηελ αξκνδηφηεηα λα αζρνιείηαη κε ηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, ε πξαγκαηηθφηεηα είλαη φηη απηφ ην δηάηαγκα εθδφζεθε ην Μπνξεί επηζήκσο ε Γ.Γ.Π.Π., λα ηδξχζεθε ην 1995, αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ην νπζηαζηηθφ έξγν ηεο άξρηζε ην 2002, φηαλ εθδφζεθε ν Νφκνο 3013/2002 πνπ αλαβάζκηζε ηνλ ξφιν θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο. Σν 2004 εθδφζεθε θαη ην Π.Γ. πνπ θαζφξηδε ην νξγαλφγξακκα ηεο θαηλνχξγηαο ππεξεζίαο θαη κφιηο ην θαινθαίξη ηνπ 2006 έγηλε ε ηκεκαηνπνίεζε ηεο Τπεξεζίαο θαη αλάζεζε θαζεθφλησλ ζχκθσλα κε ην Π.Γ. (πξνεγήζεθαλ επηπιένλ πξνζιήςεηο κφληκνπ θαη κε πξνζσπηθνχ). Καηά ζπλέπεηα, ην νπζηαζηηθφ ηεο έξγν μεθηλά ηψξα! Έλα άιιν πξφβιεκα πνπ ζπληειεί πξνζζεηηθά ζηελ απνπζία νπζηαζηηθήο επηθνηλσληαθήο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ απφ ηνλ θαζαπηφ αξκφδην θνξέα, είλαη ε κε θαιή νξγάλσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ κνλάδσλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. Σελ ζηηγκή πνπ νη πεξηζζφηεξεο Γηεπζχλζεηο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ησλ 13 Πεξηθεξεηψλ ηεο Υψξαο ζηειερψλνληαη, θαη ειάρηζην κε ηξία άηνκα, νη ζέζεηο ησλ αληίζηνηρσλ γξαθείσλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ πιεξνχληαη κε 1 άηνκν (εμαίξεζε απνηεινχλ θάπνηεο κεγάιεο Ννκαξρίεο) θαη κνηξαία νη απαηηήζεηο γηα νπζηαζηηθφ έξγν ζρεδηαζκνχ θαη αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ κεηψλνληαη. Όπσο θάζε δξάζε πνιηηηθήο πξνζηαζίαο νθείιεη λα μεθηλά απφ ηνλ έθαζην Γήκαξρν ή ηνλ Κνηλνηάξρε θαη λα θαηαιήγεη θιηκαηηθά ζηα Κ..Ο.Π.Π. ή ζηνλ Πξσζππνπξγφ, έηζη θαη ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε λα βξίζθεη σο αθεηεξία ηεο, απφ ηνπο ηνπηθά αξκφδηνπο ζε πεξηζηαηηθά ηνπηθήο έληαζεο θαη λα θνξπθσζεί ζηηο θαηαζηξνθέο κεγάιεο έληαζεο. Σν θεληξηθφ ζπκπέξαζκα πνπ κπνξεί λα εμαρζεί γηα ηελ «πξνβιεκαηηθή» επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ απφ ην ζεζκηθά θεληξηθφ θνξέα αληηκεηψπηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, ζεσξψ φηη είλαη, ε απνπζία νπζηαζηηθήο αξκνδηφηεηαο επί ηνπ πεδίνπ. Γειαδή, ζην φηη νη αξκνδηφηεηεο ηεο πεξηνξίδνληαη ζηελ ζπλδξνκή ησλ επηρεηξεζηαθψλ δπλάκεσλ. ηελ Διιάδα, επηρεηξεζηαθά αξκφδηνο θνξέαο αληηκεηψπηζεο θαη δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ είλαη ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα. Ζ Γ.Γ.Π.Π., ελψ ζεζκηθά έρεη αξκνδηφηεηεο γεληθνχ ζπληνληζκνχ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα επηθνπξεί ην Π... Αλ θαη ην επηρεηξεζηαθφ ζθέινο ηεο 78

79 ΓΓΠΠ, φζνλ αθνξά ην ζπληνληζκφ ζνβαξψλ ζπκβάλησλ ζε εζληθφ επίπεδν πινπνηείηαη απφ ην ΚΔΠΠ, φηαλ δελ ππάξρεη ε επαθή κε ην πεδίν, δελ κπνξεί λα γίλεη νπζηαζηηθή δηαρείξηζε, είηε επηρεηξεζηαθή, είηε επηθνηλσληαθή. Απηφ παξαηεξήζεθε θαη ζηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε ηνπ ζπκβάληνο ζηνλ Λνχζην πνηακφ. Σν Π.. ελεκέξσλε έγθαηξα γηα ηελ εμέιημε ησλ επηρεηξήζεσλ, γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ δπλάκεσλ δηάζσζεο γηαηί είρε επηηφπηα επαθή θαη επηθνηλσλία κε ηηο δπλάκεηο ηεο, ελψ ν Γ.Γ.Π.Π., θ. Φνχξιαο ελεκέξσλε γηα ηελ εμέιημε ησλ επηρεηξήζεσλ ρσξίο, σζηφζν, λα έρεη νπζηαζηηθή πιεξνθφξεζε. Δλεκεξσλφηαλ θαη ν ίδηνο απφ ηνπο αξκφδηνπο αμησκαηηθνχο ηνπ Π.. θαη επηπιένλ έδηλε πιεξνθνξίεο γηα επηθνπξηθέο ελέξγεηεο. Πποηάζειρ Γηα κηα απνηειεζκαηηθή επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ απφ ηελ Γ.Γ.Π.Π., θξίλεηαη αλαγθαία ε αλαδήηεζε νινθιεξσκέλσλ πξνηάζεσλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Γεληθφηεξα πξνηείλνληαη: Α. ζηνλ επηρεηξεζηαθφ ηνκέα: 1. Σα φξγαλα πληνληζκνχ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν ζε πεξίπησζε δηαρείξηζεο έθηαθηεο αλάγθεο απφ θαηαζηξνθηθά θαηλφκελα, λα ζπλέξρνληαη γηα ζπληνληζκφ ησλ θνξέσλ πνπ επηρεηξνχλ ζηα αληίζηνηρα Κέληξα Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Π.., πνπ ήδε ππάξρνπλ, γηα θαιχηεξν ζπληνληζκφ θαη ιήςε απνθάζεσλ. 2. Αμηνπνίεζε θαη δηαρείξηζε ηεο απνθηεζέληαο απφ ηνπο Ο.Α 2004 γλψζεο ζην θνκκάηη ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ θνξέσλ ζε έθηαθηεο αλάγθεο. Όπσο γηα παξάδεηγκα ζέζπηζε Δληαίνπ πζηήκαηνο Γηνίθεζεο γηα ηελ δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ ηφζν ζε ηαθηηθφ φζν θαη επηρεηξεζηαθφ επίπεδν. 3. Οξγάλσζε θαη πινπνίεζε αζθήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο κε ηελ ππνζηήξημε άιισλ Τπεξεζηψλ Γηαρείξηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ (ΔΛ.Α., Π.. θιπ) ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη άιισλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ κε ζηφρν ηελ αθνκνίσζε θαη εθαξκνγή δηεζλψλ εκπεηξηψλ. 4. Να δεκηνπξγεζνχλ πξσηφθνιια, θαλνληζκνί, πξφηππα γηα θάζε είδνπο θαηαζηξνθήο (all hazards approach). Β. ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα: 5. Να ζηειερσζεί θαη λα ιεηηνπξγήζεη ην πξνβιεπφκελν απφ ην Ν.3013/2002 Δζληθφ Δπηζηεκνληθφ Κέληξν Δξεπλψλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο γηα ηελ δηεχξπλζε ηεο Δπηζηεκνληθήο 79

80 γλψζεο φζνλ αθνξά ηνπο θπζηθνχο θαη ηερλνινγηθνχο θηλδχλνπο θαη ηηο επηπηψζεηο ζηελ ρψξα καο απφ ηα θαηαζηξνθηθά θαηλφκελα. 6. Ζ Γ.Γ.Π.Π., σο κηα Τπεξεζία πνπ ην ηζρπξφ ηεο ζεκείν είλαη ε ην επηζηεκνληθφ ηεο πξνζσπηθφ, πξέπεη λα παξάγεη γλψζε θαη δηνίθεζε (θνξέαο knowledge management) θαη ηελ νπνία πξέπεη λα δηαρεηξίδεηαη θαηάιιεια. 7. Να εληζρπζεί ε Τπεξεζία κε πεξηζζφηεξν πξνζσπηθφ ζε λέεο εγθαηαζηάζεηο. Γ. ζηνλ επηθνηλσληαθφ ηνκέα: 1. Άκεζε ζηειέρσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ Γξαθείνπ Σχπνπ θαη Γεκνζίσλ ρέζεσλ, ζχκθσλα κε ην Π.Γ. 151/2004 κε ην θαηάιιειν πξνζσπηθφ γηα ηελ επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε έθηαθησλ αλαγθψλ. 2. Να εμεηαζζεί ε ξχζκηζε ψζηε ε Γ.Γ.Π.Π. θαη ην Π.., σο νη θχξηνη θνξείο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο, ν πξψηνο ζε επηηειηθφ, ν δεχηεξνο ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, ππαρζνχλ ζηνλ ίδην θνξέα θαη αθνινπζεζνχλ ηηαιηθά θαη ηζπαληθά πξφηππα πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. 9 9 Ζ ηηαιηθή πνιηηηθή πξνζηαζία έρεη θάζεηε δνκή, επηρεηξεζηαθή (κε δηθά ηεο κέζα θαη δπλάκεηο) θαη επηζηεκνληθή, κε ηηο αληίζηνηρεο κεηεσξνινγηθέο, ζεηζκηθέο, εθαηζηεηαθέο ππεξεζίεο θαη ηλζηηηνχηα. 80

81 ΔΠΗΛΟΓΟ Απφ ηελ αλσηέξσ πεξηγξαθή θαη αλάιπζε πξνθχπηεη πσο, ε επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε είλαη έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο ζπλνιηθήο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Γηα ιφγνπο θαζαξά επηζηεκνληθήο θαη ξεαιηζηηθήο πξνζέγγηζεο, έγηλε πξνζπάζεηα «απνκφλσζεο» απηήο απφ ην ζπλνιηθφ θνκκάηη ηεο δηαρείξηζεο. Όκσο ζαθέζηεξα ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ φηαλ εληάζζεηαη ζην γεληθφηεξν πιαίζην δνκήο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ. Σν κεγαιχηεξν φπιν ηεο Γηαρείξηζεο Δθηάθησλ Αλαγθψλ είλαη ε ζσζηή νξγάλσζε γηα ηελ απνηξνπή - πξφιεςε, ζρεδηαζκφο θαη ε θαιή πξνεηνηκαζία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο. Δίλαη δεδνκέλν φηη θαη έλα κέηξην ζρέδην δξάζεο, φηαλ μεζπάζεη κηα έθηαθηε αλάγθε, κπνξεί λα πεξηνξίζεη ηηο ζπλέπεηεο ζε έλαλ νξγαληζκφ ή θνξέα. Κιείλνληαο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ, ηνλ επηβιέπνληα κνπ Ππξαγφ, Δπάγγειν Φαιάξα Msc, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα ζπγγξαθήο ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ, γηα ηνλ πνιχηηκν ρξφλν πνπ αθηέξσζε γηα ηελ πξφνδν ηνπ πνλήκαηφο κνπ, κεζνχλησλ ησλ ππξθαγηψλ πνπ έπιεμαλ ην πεξηβάιινλ θαη ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο θαη δεδνκέλνπ ηνπ απμεκέλνπ επαγγεικαηηθνχ θνξηίνπ πνπ εθιήζε λα πεξαηψζεη. 81

82 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1. Πξσηνγελείο πεγέο - Νόκνο 3013/ 2002 «Αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ινηπέο δηαηάμεηο», ΦΔΚ 102, η. Α, Νόκνο 2344/1995 «Οξγάλσζε πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη άιιεο δηαηάμεηο», ΦΔΚ 212, η. Α, Πξνεδξηθό Γηάηαγκα 151/2004 «Οξγαληζκφο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο», ΦΔΚ 107, η. Α, Τπνπξγηθή Απόθαζε 1299/2003 «Γεληθφ ρέδην Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο κε ηε ζπλζεκαηηθή ιέμε ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ», ΦΔΚ 423, η. Β, Τπνπξγηθή Απόθαζε 770/1999 «Καλνληζκφο Οξγάλσζεο θαη Λεηηνπξγίαο ηνπ Κέληξνπ Δπηρεηξήζεσλ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο», ΦΔΚ 485, η. Β, Τπνπξγηθή Απόθαζε 3384/2006 «πκπιήξσζε ηνπ Γεληθνχ ρεδίνπ Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο κε ηε ζπλζεκαηηθή ιέμε ΞΔΝΟΚΡΑΣΖ κε ην Δηδηθφ ρέδην Γηαρείξηζεο Αλζξψπηλσλ Απσιεηψλ», ΦΔΚ 776, η. Β, Έγγξαθν ππ αξηζκόλ 2033, ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο «Δγρεηξίδην χληαμεο Δλαξκνληζκέλσλ Δηδηθψλ ρεδίσλ αλά θαηαζηξνθή ζε επίπεδν Τπνπξγείσλ ή άιισλ θνξέσλ», Δπξσπατθό Κνηλνβνύιην (2005) «Φπζηθέο θαηαζηξνθέο - πεξηβαιινληηθέο πηπρέο, Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο (ππξθαγηέο, μεξαζία θαη πιεκκχξεο) πεξηβαιινληηθέο πηπρέο» 2192(INI) - Ζλσκέλα Έζλε (2007) «Guidelines: National Platforms for Disaster Risk Reduction», Γελεχε - Ζλσκέλα Έζλε (2005) «Living with Risk: A global review of disaster reduction initiatives», Γελεχε - Παγθόζκηνο Οξγαληζκόο Τγείαο (2004) «6 νο Φφξνπκ ζηελ Δπηθνηλσληαθή Γηαρείξηζε Κξίζεσλ», Ρέηθηαβηθ, Μαΐνπ - Institute for Crisis Management (2007) «Annual Crisis Report: News Coverage of Business Crises during 2006» Volume 16, No. 1, Kentucky, - ILGRA (2003) «Risk Communication: A guide to Regulatory Practice», London 82

83 - Federal Emergency Management Agency (2007) «Guidelines: Handling Natural Hazards», Washington - FEMA s Independent Study Program (2002) «Effective Communication», Washington - FEMA, (2003) «Federal Response» Washington - Mount Union College (2006) «Emergency Management Plan», - UK Resilience (2003) «Communicating Risk», London - Cabinet Office - University of Birmingham (2001) «Social amplification of risk: The media and the public», Health and Safety Executive Books, Norwich - University of Surrey (2001) «The impact of social amplification of risk on risk communication» Health and Safety Executive Books, Norwich 2. Βηβιία Αιεμόπνπινο Ν.- Καλδειώξνπ Μ. - Νάθνο Γ. (2006) Τερληθέο Γηνίθεζεο Πξνζσπηθνύ Αζήλα Δ..Σ.Α. Γαιαλόπνπινο Γ.- Παξαιίθαο Α.- Βώξνπ Ρ.- Υάιαξεο Μ.(2007) Φαξαθηεξηζηηθά θηλδύλσλ- θαηαζηξνθώλ Αζήλα Δ..Σ.Α. Καλειιόπνπινο Υαξ. (1991) Απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πόξσλ Αζήλα ICON Καλειιόπνπινο Υαξ. (1990) Μάλαηδκελη - Απνηειεζκαηηθή Γηνίθεζε, 3 ε έθδνζε βειηησκέλε, Αζήλα International Publishing Καηζηθόπνπινο Π. (2007) Αληηκεηώπηζε θαηαζηάζεσλ - Υινπνίεζε θαη αμηνιόγεζε θξίζεσλ/ αζθήζεσλ, Αζήλα Δ..Σ.Α Λαδόπνπινο Ηνξδ. (1995) Θέκαηα δηνίθεζεο πξνζσπηθνύ θαη δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ Αζήλα Δθδ. κπίιηαο «Σν Οηθνλνκηθό» Λέθθαο Δ. (2000) Φπζηθέο θαη Τερλνινγηθέο Καηαζηξνθέο, Αζήλα Δθδόζεηο Access Pre- Press Μάιιηαξεο Π. (1990) Δηζαγσγή ζην Μάξθεηηλγθ, Β έθδνζε Πεηξαηάο Δθδόζεηο ηακνύιεο,. Μπνπξαληάο Γ. (1992) Μάλαηδκελη: Οξγαλσηηθή ζεσξία θαη Σπκπεξηθνξά, Αζήλα Δθδόζεηο Team, Παλεγπξάθεο Γ, Βεληνύξα Ε (2001) Σύγρξνλε Γηνηθεηηθή Γεκνζίσλ Σρέζεσλ Αζήλα Δθδόζεηο Μπέλνπ 83

84 Παπαδόπνπινο Γεξ. (2000), Η πνιηηηθή πξνζηαζία ζηελ Διιάδα, Αζήλα Δθδόζεηο Ησλ Ραγηέο Η. (2007) Γηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθώλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ Οιπκπηαθώλ Αγώλσλ 2004 Αζήλα Δ..Σ.Α. Φαιάξαο Δ. (2007) Βαζηθέο έλλνηεο θηλδύλνπ - θαηαζηξνθήο Αζήλα Δ..Σ.Α. Φαιάξαο Δ. (2007) «Γηαρείξηζε θηλδύλνπ από θπζηθά θαη ηερλνινγηθά αίηηα» ππό έθδνζε Covello V. - Sandman P. (2001) Risk communication: Evolution and revolution. Baltimore, MD: John Hopkins University Press Maslow A. (1970) Motivation and Personality New York, NY Harper and Row Mitroff I. - Anagnos G. (2000) Managing crisis before they happen: What every executive manager needs to know about CM Amacom (e-book) Pidgeon Ν, - Kasperson R and Slovic P. (2002) «The Social Amplification of Risk» University of East Anglia. Cambridge University Press. Parsons W. (1996), «Crisis Management», Career Development International, MCB University Press, Sandman P. (1989): Hazard versus outrage in the public perception of risk. In: Covello V.,McCallum D., Pavlova M, eds. Effective Risk Communication: The Role and Responsibility of Government and Nongovernment Organizations. New York, NY: Plenum Press; p: Shrivastava P.(1992) «Bhopal: Anatomy of a crisis» Paul Chapman, London 3. Άξζξα Φαιάξαο Δ. - Θενθίινο Σ.(2007) «Γηαρείξηζε θξίζεσλ» Ππξνζβεζηηθή Δπηζεψξεζε, ηεχρνο 121 Baron J.- Hershey J.- Kunreuther H.(2000) Determinants of priority for risk reduction: The role of worry. Risk Analysis.no 20(4) Harbert Β. (2006) «Crisis Management Decision Making in Crisis Situation, Application project on Bill Harbert International Construction, INC» ζην ( 84

85 Harrison Κ. (2007) «Crisis Communications» ζην /pressoffice/crisis.htm Leyden J. (2007) «The Art of Crisis Communications Management» ζην Reinhardt C. (1987) Workshop: How to Handle a Crisis Public Relations Journal, November 43, no 11 Peters R.- Covello V.- McCallum D. (1997) The determinants of trust and credibility in environmental risk communication: An empirical study. Risk Analysis no 17(1) Slovic P (1999). Trust, emotion, sex, politics, and science: Surveying the risk-assessment battlefield. Risk Analysis no 19(4) Santos S. - Covello V.- McCallum D.(1997) Industry response to SARA Title III: Pollution prevention, risk reduction, and risk communication. Risk Analysis no 16(1) Sandman P. (2003) «Dilemmas in Emergency Communication Policy» ζην Jewett Δ. (2005) «Coalescing Effective Community Disaster Response: Simulation and Virtual Communities of Practice», ζην Gilgoff D. (2005) «Understanding Katrina: Everyone knew it was coming. So why couldn't disaster have been avoided?» U.S. News and World Report, ( 4. Γηαδηθηπαθέο πεγέο - ηόπνη Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Federal Emergency Management Agency, ε ακεξηθάληθε πνιηηηθή πξνζηαζία, ηειεπηαία επίζθεςε 8 Απγνχζηνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Canadian Center of occupational health & safety resource, θαλαδηθή ππεξεζία ζε ζέκαηα αζθάιεηαο, ηειεπηαία επίζθεςε 8 Απγνχζηνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Global Disaster Alert & Coordination System, δηεζλή ππεξεζία πξνεηδνπνίεζεο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ, ηειεπηαία επίζθεςε 10 Απγνχζηνπ

86 Δπίζεκε βάζε δεδνκέλσλ ηεο NASA γηα ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, ηειεπηαία επίζθεςε 18 Ηνπιίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο NASA γηα ηηο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, ηειεπηαία επίζθεςε 18 Ηνπιίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο, ηερλνινγίαο θαη νηθνλνκίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 18 Ηνπιίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο, ηερλνινγίαο θαη νηθνλνκίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 20 Ηνπιίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ζηξαηεγηθά δεηήκαηα κεηξηαζκνχ ζπλεπεηψλ ησλ θαηαζηξνθψλ, ηειεπηαία επίζθεςε 18 Ηνπιίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Ontario Association of emergency managers, θαλαδηθή ππεξεζία ζηειερψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 9 Απγνχζηνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, ηειεπηαία επίζθεςε 9 Απγνχζηνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο, International Association of emergency managers, δηεζλή νξγάλσζε ζηειερψλ πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 9 Απγνχζηνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα δηεζλήο νξγάλσζεο γηα επηθνηλσληαθή δηαρείξηζε εθηάθησλ αλαγθψλ, ηειεπηαία επίζθεςε 30 Απγνχζηνπ /pressoffice/crisis.htm, Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Κξάηνπο ησλ ΖΠΑ, ηειεπηαία επίζθεςε 29 Ηνπλίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα πξαθηνξείνπ ηχπνπ ηνπ Ηζξαήι, ηειεπηαία επίζθεςε 29 Ηνπλίνπ Ηζηνζειίδα γηα βάζεηο δεδνκέλσλ θαηαζηξνθψλ θαη ινηπά ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, ηειεπηαία επίζθεςε 7 Απγνχζηνπ Ζιεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα, ηειεπηαία επίζθεςε 30 Απγνχζηνπ Ηζηνζειίδα ζρεδηαζκνχ δηαρείξηζεο θξίζεσλ ηειεπηαία επίζθεςε 7 Απγνχζηνπ civilprotection.gr, Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 30 Απγνχζηνπ

87 Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Ππξνζβεζηηθήο Τπεξεζίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 3 επηεκβξίνπ Δπίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Αγγιηθήο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, ηειεπηαία επίζθεςε 10 επηεκβξίνπ Γηεζλή Ηλζηηηνχην Γηαρείξηζεο Κξίζεο, ηειεπηαία επίζθεςε 7 Απγνχζηνπ Ηζηνζειίδα ηνπ δξ. Πήηεξ αληκαλ, εηδηθφο ζε ζέκαηα επηθνηλσληαθήο δηαρείξηζεο εθηάθησλ αλαγθψλ, ηειεπηαία επίζθεςε 1 Απγνχζηνπ ΥΔΣΗΚΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΖΓΔ : ASHTO (2002) Communication in Risk Situations Responding to the Communication Challenges posed by Bioterrorism and Emerging Infectious Diseases, NY. ΒΗΒΛΗΑ : Harvard Business Essentials (2006) «Crisis Management: Mastering the Skills to Prevent Disasters» by Harvard Business School Press Παπαιεμαλδξή Ν. (2001) «Γεκφζηεο ρέζεηο, Ζ Λεηηνπξγία ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε χγρξνλε Δπηρείξεζε», ΑΘΖΝΑ, εθδόζεηο ΜΠΔΝΟΤ, ΑΡΘΡΑ : Hickman- Jennifer R..- Crandall- William (1997) «Before disaster hits : A multifaceted approach to crisis management» Business Horizons Mar/Apr, v40n2, (5 pages) Simbo A,- Kenneth L. (1993) «Catastrophe planning and crisis management» Risk Management Mar, v40n3, (3 pages) Barton, Laurence (1990) «Crisis Management: Selecting Communications Strategy» Management Decision, v28n6, (4 pages) 87

88 Pearson, Christine M.; Mitroff, Ian I. (1993) «From crisis prone to crisis prepared : A framework for crisis management» Academy of Management Executive Feb, v7n1, (12 pages) Shaw R. (2001) «Don t panic: Behavior in major incidents», Disaster Prevention and Management, Vol. 10 No 1, MCB University Press, 88

89 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1. ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ ΚΗΝΓΤΝΟΤ Α. Καηαλνκή ησλ θαηαζηξνθώλ ζηηο ζθαίξεο πεξηβάιινληνο Σα θπζηθά θαηαζηξνθηθά θαηλφκελα δηαθνξνπνηνχληαη ζε θάζε ζθαίξα κε επηθξάηεζε ησλ ιεγφκελσλ γεσινγηθψλ - γεσδπλακηθψλ θαηαζηξνθψλ (ζεηζκνί, εθαηζηεηαθέο εθξήμεηο, θαηνιηζζήζεηο θιπ) ζηε ιηζφζθαηξα θαη ησλ κεηεσξνινγηθψλ θιηκαηηθψλ (αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα, ηπθψλεο, παγεηνί, μεξαζίεο θιπ) ζηελ αηκφζθαηξα. ηελ πδξφζθαηξα ησλ επείξσλ παξαηεξνχληαη θαηαζηξνθέο πνπ απνηεινχλ ζπλδπαζκφ ησλ κεηεσξνινγηθψλ θαηλνκέλσλ κε ηα γεσινγηθά, φπσο π.ρ. νη πιεκκχξεο, πνπ πξνυπνζέηνπλ έληνλεο βξνρνπηψζεηο ζε πεξηνρή κηθξήο θαηείζδπζεο θαη κηθξήο απνρεηεπηηθήο ηθαλφηεηαο. Δηδηθή πεξίπησζε θηλδχλσλ ζηελ πδξφζθαηξα ησλ σθεαλψλ απνηεινχλ ηα ηζνπλάκη, ηα νπνία αλαπηχζζνληαη ζηελ επαθή ιηζφζθαηξαο / πδξφζθαηξαο, ιφγσ ηεο παξακφξθσζεο ηνπ ππνζαιάζζηνπ ππζκέλα απφ ζεηζκφ. ε πνιχ ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο, φπσο νη αθηέο, παξαηεξνχληαη θαηαζηξνθέο ζηελ δψλε ηξηπιήο επαθήο αηκφζθαηξαο /πδξφζθαηξαο /ιηζφζθαηξαο κε δηαβξψζεηο, θαηαπηψζεηο, πθαικπξήλζεηο θιπ. Ζ κεγάιε δηαθνξά σο πξνο ηελ θαηαλνκή ησλ δηαθφξσλ θαηαζηξνθψλ ζηνλ πιαλήηε έγθεηηαη ζην φηη νη γεσινγηθέο γεσδπλακηθέο θαηαζηξνθέο δελ απαληνχλ ζε νιφθιεξε ηελ έθηαζε ηεο ιηζφζθαηξαο αιιά ζε ζπγθεθξηκέλεο δώλεο ελεξγνύ ηεθηνληζκνύ, πνπ αλαπηχζζνληαη θαηά κήθνο ησλ νξίσλ ησλ ιηζνζθαηξηθψλ πιαθψλ (Bolt 1999) (Δηθ. 1). Έηζη, ηα γεσδπλακηθά θαηαζηξνθηθά θαηλφκελα εληνπίδνληαη ζηηο ελεξγέο δψλεο, πνπ έρνπλ έλα εχξνο κεξηθψλ εθαηνληάδσλ ρικ. θαηά κήθνο ησλ νξνγελεηηθψλ ηφμσλ πνπ απαληνχλ ζηηο ηεθηνληθέο δψλεο ζχγθιηζεο ή ζχγθξνπζεο ησλ πιαθψλ ελψ ζην εζσηεξηθφ ησλ πιαθψλ απνπζηάδνπλ. Ζ πιένλ ζπλήζεο πεξίπησζε είλαη ηα νξνγελεηηθά ηφμα πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά κήθνο ησλ αθηψλ ησλ επείξσλ θάησ απφ ηηο νπνίεο ππνβπζίδνληαη ηκήκαηα σθεάληνπ θινηνχ, φπσο π.ρ. ηα ηφμα ηεο Ηαπσλίαο ιφγσ ηεο ππνβχζηζεο ηκεκάησλ ηνπ Δηξεληθνχ Χθεαλνχ θάησ απφ ην δπηηθφ πεξηζψξην ηεο Δπξαζίαο (Δηθ. 1) Καζεγ. Γ. Παπαληθνιάνπ. Οη εηθόλεο πξνέξρνληαη από θείκελν νκηιίαο ζην 1 ν Παλειιήλην Σπλέδξην Αληηκεηώπηζεο Κηλδύλσλ θαη Κξίζεσλ, πνπ δηνξγάλσζε ε Γεληθή Γξακκαηεία Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ ζηελ Καξδίηζα ηνλ Απξίιην ηνπ

90 Δικόνα 1. Η θαηαλνκή ησλ δηαθνξεηηθώλ εηδώλ θαηαζηξνθώλ ζηηο ζθαίξεο πεξηβάιινληνο θαη ε απνθιεηζηηθή παξνπζία ησλ γεσινγηθώλ γεσδπλακηθώλ θαηαζηξνθώλ ζηηο ελεξγέο δώλεο ηεο ιηζόζθαηξαο. Αληίζεηα κε ηα γεσινγηθά ηα κεηεσξνινγηθά θαηαζηξνθηθά θαηλφκελα έρνπλ κία παγθφζκηα θαηαλνκή, ε νπνία εμαξηάηαη ζε θάπνην βαζκφ απφ ηηο θιηκαηηθέο δψλεο. Έηζη, νη παγεηνί θαη νη μεξαζίεο εληνπίδνληαη ζηηο πεξηνρέο παγεηψδνπο θιίκαηνο ζηνπο πφινπο θαη ζηηο εξεκηθέο πεξηνρέο αληίζηνηρα. Δλ ηνχηνηο, κέζα ζε θάζε θιηκαηηθή δψλε κπνξεί λα δηαθξηζεί έλαο ρψξνο φπνπ ζπλππάξρεη θαη ε γεσδπλακηθή δψλε θαηαζηξνθψλ θαη έλαο ρψξνο φπνπ απνπζηάδεη. Καηά ζπλέπεηα, ζε θάζε ήπεηξν ππάξρνπλ πεξηνρέο πνπ απεηινχληαη κφλν απφ κεηεσξνινγηθέο θαηαζηξνθέο θαη πεξηνρέο πνπ, επηπξφζζεηα, απεηινχληαη θαη απφ γεσινγηθέο - γεσδπλακηθέο θαηαζηξνθέο. Απηή ε δηαθνξνπνίεζε νδεγεί θάζε ρψξα ζην λα έρεη δηαθνξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη βαξχηεηα ζηελ νξγάλσζε ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο αλάινγα κε ην είδνο ησλ θηλδχλσλ πνπ ηελ απεηινχλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε Δπξψπε, φπνπ κφλνλ ζηηο λφηηεο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ ππάξρνπλ νη γεσινγηθνί - γεσδπλακηθνί θίλδπλνη κε κεγάιε έληαζε ζην λνηηναλαηνιηθφ ηκήκα ελψ απνπζηάδνπλ 90

91 παληειψο απφ ηηο θεληξηθέο θαη βφξεηεο πεξηνρέο. Σνχην νθείιεηαη ζηελ χπαξμε ηεο δψλεο ζχγθιηζεο αλάκεζα ζηελ Δπξαζηαηηθή θαη ηελ Αθξηθαληθή πιάθα, ηεο νπνίαο ην βφξεην άθξν, ζπληζηάκελν απφ παιαηφ σθεάλην θινηφ ππφιεηκκα ηνπ εμαθαληζκέλνπ ζήκεξα σθεαλνχ ηεο Σεζχνο, ππνβπζίδεηαη θπξίσο θαηά κήθνο ηνπ Διιεληθνχ Σφμνπ θάησ απφ ηελ Δπξαζηαηηθή πιάθα (Κνπθνπβέιαο 1998) (Δηθ. 2). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη θαηά κήθνο ηεο γεσηεθηνληθήο ηνκήο ηεο Γεο, δηεχζπλζεο Β-Ν ζηνλ 25 ν κεζεκβξηλφ ε κφλε δψλε γεσινγηθψλ γεσδπλακηθψλ θηλδχλσλ πνπ παξαηεξείηαη είλαη ην Διιεληθφ Οξνγελεηηθφ Σφμν (Δηθ. 2). Αληίζεηα, ζηελ γεσηεθηνληθή ηνκή θαηά κήθνο ηνπ 50 νπ παξάιιεινπ, πνπ δηέξρεηαη απφ ηελ θεληξηθή Δπξψπε, νη κφλεο δψλεο γεσδπλακηθψλ θηλδχλσλ απαληνχλ ζηελ Ηαπσλία θαη ζηνλ Καλαδά θαη νθείινληαη ζηελ ππνβχζηζε ηκεκάησλ ηνπ Δηξεληθνχ Χθεαλνχ θάησ απφ ηελ Δπξαζηαηηθή θαη ηε ΒνξεηνΑκεξηθαληθή ήπεηξν αληίζηνηρα (Δηθ. 2). Δικόνα 2. Γύν γεσηεθηνληθέο ηνκέο πνπ δηέξρνληαη από ηελ θεληξηθή Δπξώπε θαηά κήθνο ηνπ 50 νπ παξάιιεινπ θαη από ηελ Διιάδα θαηά κήθνο ηνπ 25 νπ κεζεκβξηλνύ. Σηελ ηνκή Α-Γ ηα γεσδπλακηθά θαηαζηξνθηθά θαηλόκελα εζηηάδνληαη ζηηο δύν αθηέο ηνπ Δηξεληθνύ Ωθεαλνύ ζηα 91