Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ"

Transcript

1 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τίτλος: Προσδοκίες των μητέρων Ρομά και μη Ρομά γυναικών εκπαιδευτικών σχετικά με τη σχολική επίδοση των παιδιών/μαθητών τους Φοιτήτρια: Γουναρίδου Άννα Α.Ε.Μ:4411 Επιβλέπων Καθηγητής: Μαυρομμάτης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής. Αλεξανδρούπολη Ιούνιος, 2019

2 Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σχολή Επιστημών της Αγωγής Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τίτλος: Προσδοκίες των μητέρων Ρομά και μη Ρομά γυναικών εκπαιδευτικών σχετικά με τη σχολική επίδοση των παιδιών/μαθητών τους Φοιτήτρια: Γουναρίδου Άννα Α.Ε.Μ:4411 Μέλη Διμελούς Επιτροπής Εξέτασης: Μαυρομμάτης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής. Ρεκαλίδου Γαλήνη, Καθηγήτρια Αλεξανδρούπολη Ιούνιος,

3 Democritus University of Thrace School of Education Sciences Department of Education Sciences in Early Childhood Undergraduate Thesis Title: Roma mothers and non Roma female teachers expectations concerning their children s or students school perfomance Student: Gounaridou Anna Student number:4411 Examination Committee Members: Maurommatis Georgios, Assistant Professor Rekalidou Galini, Professor Alexandroupolis June,

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Hπαρούσα εργασία στόχο έχει να ερευνήσει τις θέσεις και απόψεις των μητέρων Ρομά, σχετικά με το κατά πόσο θεωρούν σημαντική τη συμμετοχή των παιδιών τους στο σχολείο και τη σχολική επίδοσή τους ειδικότερα. Παράλληλα θα ερευνηθεί το ρόλο που παίζουν τα προσωπικά τους βιώματα αναφορικά με την εκπαίδευση, τα οποία συμβάλλουν στο να διαμορφώσουν μία θετική ή/και αρνητική εικόνα απέναντι στο σχολείο, την οποία προσπαθούν να μεταλαμπαδεύσουν στα παιδιά τους. Ερευνάται επίσης η βαρύτητα που παίζουν και άλλοι παράγοντες στη διαμόρφωση της άποψής τους, όπως για παράδειγμα η άποψη ότι πρωταρχικός στόχος των κοριτσιών τους είναι να παντρεύονται σε νεαρή ηλικία και να δημιουργούν οικογένεια ή ο φόβος ότι τα παιδιά τους μπορεί να αντιμετωπίσουν φαινόμενα ρατσισμού, bulling κλπ. Παράλληλα ερωτώνται γυναίκες εκπαιδευτικοί, μη Ρομά, σχετικά με τις προσδοκίες που έχουν για τους μαθητές Ρομά που φοιτούν στις τάξεις τους και αν και κατά πόσο πιστεύουν ότι τα παιδιά αυτά μπορούν να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις σχολικές απαιτήσεις. Επίσης, εξετάζεται αν και με ποιο τρόπο βοηθούν τα παιδιά αυτά να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις και μέσα από την εκπαίδευση να καταπολεμήσουν την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: προσδοκίες μητέρων Ρομά, προσδοκίες εκπαιδευτικών για μαθητές Ρομά, ρατσισμός, κοινωνικός αποκλεισμός, σχολική επίδοση 3

5 ABSTRACT The present study aims to investigate the views and believes of Roma motherson whether they consider their children s participation in school to be important and their school performance in particular. Moreover, it is investigated if the role of their personal experiences in education, contribute in forming a positive or negative opinion towards school and education and how this opinion affects their children s school attendance. The study also examines the importance of other factors that shape their opinion for their children s school attendance, as for example the opinion that their children s primary goal should be to marry very young and develop their own family or that they fear their children might face racism, bulling, etc. In addition, non- Roma women teachers are asked about their expectations for their Roma pupils and whether they believe that these children can cope with school demands and requirements successfully. It is also examined the way teachers provide help, in order, through education, to combat poverty and social exclusion for these children. KEY WORDS: expectations of Roma mothers, teachers expectations for Roma students, racism, social exclusion, school performance. 4

6 «Να αναπτύσσεις δίχως να ξεριζώνεις, να εμπλουτίζεις δίχως να ακρωτηριάζεις, να προωθείς τις οικουμενικές αξίες του πολιτισμού δίχως να αγνοείς τον πλούτο και την αξία των τοπικών πολιτισμών, να δημιουργείς ένα ολοκληρωμένο άτομο που να μπορεί να συμμετάσχει ενεργά στην οικοδόμηση του αυριανού κόσμου [ ] αυτές θα έπρεπε να είναι οι κατευθυντήριες γραμμές μιας εκπαίδευσης για την οποία αξίζει τον κόπο να αγωνιστούμε». UNESCO, Le droit de l enfant a l education,

7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ άρθ. : άρθρο Αφοί : Αδελφοί βλ. : βλέπε ΕΠΑΛ : Επαγγελματικά Λύκεια επιμ. : επιμέλεια Η.Ε. : Ηνωμένα Έθνη μτφ. : μετάφραση Ν. : Νόμος ΟΑΕΔ : Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού παρ. : παράγραφος σ. : σελίδα/δες Σ. : Σύνταγμα υποσημ. : υποσημείωση τ. : τόμος ΥΠΕΠΘ : Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ΦΕΚ : Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως p. : page/s 6

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Η εκπαίδευση ως κοινωνικός θεσμός απαραίτητος για την γνωστική, κοινωνική, συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Η εκπαίδευση των μειονοτικών ομάδων στην Ελλάδα Προσδοκίες από την εκπαίδευση Η σχολική επίδοση Σχέση σχολικής επίδοσης και κοινωνική προέλευση των μαθητών 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΙ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η Ρομική Ταυτότητα Οι δεσμοί μεταξύ των Τσιγγάνων και η τσιγγάνικη οικογένεια Τσιγγανόπαιδα και φοίτησή τους στο ελληνικό σχολείο Στοιχεία σχετικά με τη σχολική επίδοση και παραμονή των μειονοτικών ομάδων στο σχολείο Γυναίκες Ρομά: Εκπαιδευτικά και Μορφωτικά Δικαιώματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΕΥΝΑ Σκοπός της έρευνας Μεθοδολογία της έρευνας Χρόνος και τόπος της έρευνας Δείγμα της έρευνας Ηθική δεοντολογία Αποτελέσματα της έρευνας

9 Συνεντεύξεις με Ρομά μητέρες Συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς.. 56 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. 73 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι αναγνωρισμένο στο κάθε παιδί, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, κοινωνικού και οικονομικού υπόβαθρου και διατυπώνεται ξεκάθαρα στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Γενική Συνέλευση των Η.Ε. 20/11/1989 Χάρτα Δικαιωμάτων του Παιδιού άρθ. 4). Η εκπαίδευση, ως αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου, είναι καθοριστική όχι μόνο για την γνωστική ανάπτυξή του αλλά και για την συναισθηματική, κοινωνική ανάπτυξη και παίζει καταλυτικό ρόλο όχι μόνο στην επαγγελματική εξέλιξη αλλά στη διάπλαση του χαρακτήρα του και της προσωπικότητάς του εν γένει. Η μόρφωση σμιλεύει χαρακτήρες, δημιουργεί ήθος, βάζει τις βάσεις της δημιουργικής έκφρασης, της καλλιέργειας της ψυχής και του πνεύματος (Μπενάκη, 2000). Η παιδική ηλικία αναγνωρίζεται ήδη από τον 19 ο αιώνα, ως μοναδική και ανεπανάληπτη περίοδος της ζωής του ανθρώπου που επιδρά σε κάθε τομέα της ανάπτυξής του, ψυχολογικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και παίζει καθοριστικό ρόλο για τη μετέπειτα ζωή του (Ράπτης1994; Mialaret, 2011). Πρώτος ο Δημόκριτος θεωρεί ότι η εκπαίδευση συμβάλλει στην απόκτηση δεξιοτήτων, αναγκαίων για τις απαιτήσεις της ζωής, στην απόκτηση γνώσεων, που κατ αυτόν αποτελούνπροϋπόθεση της ευτυχίας και τέλος στην απόκτηση της αρετής, που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων σε μία ευνομούμενη πολιτεία (Μπενάκη, 2000). Σαφώς και τις πρώτες γνώσεις και την επαφή με το εγγύς κοινωνικό περιβάλλον την αποκτούν τα παιδιά μέσα στην οικογένεια. Το σχολείο όμως έρχεται αμέσως μετά, στην πρώτη παιδική ηλικία, να προσφέρει συστηματικές γνώσεις, δομημένες και στοχευμένες ανάλογα με την ηλικιακή και κατ επέκταση πνευματική, συναισθηματική, κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών (Κοκκινάκη, 2006; Κοκκίδου, 2014). Και ναι μεν, η φοίτηση στο σχολείο, όσον αφορά τη βασική εκπαίδευση, είναι υποχρεωτική από το νόμο 1, όμως υπάρχουν πλήθος περιπτώσεις στην Ελλάδα του 1 Στην παρ.3 του άρθ.3 του Ν.1566/1985 αναφέρονται τα εξής: «Η φοίτηση στα νηπιαγωγεία είναι διετής και εγγράφονται σε αυτά νήπια, που συμπληρώνουν την 31 η Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής, 9

11 21 ου αιώνα, όπου τα παιδιά, κυρίως των μειονοτικών τάξεων, δεν έχουν αυτή την «πολυτέλεια» της φοίτησης στο σχολείο. Στην καλύτερη μάλιστα των περιπτώσεων, ακόμα και όταν φοιτούν, δεν είναι σπάνιες οι φορές που έρχονται αντιμέτωπα με τον ρατσισμό και την προκατάληψη, ακόμα και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς (Μαυρομμάτης, 2005). Η παρούσα εργασία στόχο έχει να ερευνήσει τις θέσεις και απόψεις των μητέρων Ρομά, σχετικά με το κατά πόσο θεωρούν σημαντική τη συμμετοχή των παιδιών τους στο σχολείο και τη σχολική επίδοσή τους ειδικότερα. Μέσα από την έρευνα γίνεται μία προσπάθεια να εντοπισθούν οιπροσδοκίες των μητέρων Ρομά για τα παιδιά τους, για το πόσο σημαντική θεωρούν την απόκτηση γνώσεων για την κοινωνική και επαγγελματική καταξίωση των παιδιών τους αλλά και κατά πόσοτα προσωπικά τους βιώματα αναφορικά με την εκπαίδευσησυνέβαλαν στο να διαμορφώσουν μία θετική ή/και αρνητική εικόνα απέναντι στο σχολείο, την οποία προσπάθησαν να μεταλαμπαδεύσουν στα παιδιά τους. Θα ερευνηθεί επίσης η βαρύτητα που παίζουν και άλλοι παράγοντες στη διαμόρφωση της άποψής τους, όπως για παράδειγμα η πεποίθηση ότι πρωταρχικός στόχος των κοριτσιών τους είναι να παντρεύονται σε νεαρή ηλικία και να κάνουν παιδιά ή ηανάγκη τα παιδιά τους να τους βοηθούν στην εργασία των γονέων τους ή να φροντίζουν τα μικρότερα αδέλφια τους ή/και ο φόβος ότι τα παιδιά μπορεί να αντιμετωπίσουν φαινόμενα ρατσισμού, bullingκλπ. Παράλληλα, θα ερωτηθούν και γυναίκεςεκπαιδευτικοί, μη Ρομά, σχετικά με τις προσδοκίες που έχουν για τους μαθητές Ρομά που φοιτούν στις τάξεις τους και αν και κατά πόσο πιστεύουν ότι τα παιδιά αυτά μπορούν να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις σχολικές απαιτήσεις.επίσης, θα εξετασθεί αν και με ποιον τρόποβοηθούν τα παιδιά αυτά να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις και μέσα από την εκπαίδευση να καταπολεμήσουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Εστιάσαμε στις γυναίκες ως αντικείμενο της έρευνας γιατί εντοπίζουμε μία αντίθεση: οι γυναίκες Ρομά είναι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, δεν εργάζονται και ακολουθούν συχνά το σύζυγό τους ως αρωγοί στην εργασία του, με ελάχιστα έως καθόλου περιθώρια ανάληψης πρωτοβουλιών στη λήψη αποφάσεων ηλικία τεσσάρων (4) ετών» και στο άρθ. 3 παρ. 2 αναφέρεται ότι «η φοίτηση είναι υποχρεωτική στο νηπιαγωγείο, στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο, εφόσον ο μαθητής δεν έχει υπερβεί το 16 ο έτος της ηλικίας του». Η συγκεκριμένη νομοθεσία ακολουθεί τις διατάξεις του Συντάγματος, το οποίο, στο άρθρο 16 παρ.3 καθορίζει ότι «τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα». 10

12 όσον αφορά τα παιδιά στην οικογένεια (πατριαρχική οικογένεια) ενώ από την άλλη οι γυναίκες εκπαιδευτικοί είναι υψηλού μορφωτικού επιπέδου και συχνά αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό. Παρά την αντίθεση, το γεγονός ότι και οι δύο κατηγορίες γυναικών, οι μεν ως μητέρες οι δε ως εκπαιδευτικοί, ενδιαφέρονται για το καλό των παιδιών, μπορεί να ανοίξει διόδους επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών, οι οποίες να οδηγήσουν σε συνεργασία και συμπόρευση, με κοινό στόχο την απόκτηση από τους μαθητές Ρομά, των εφοδίων εκείνων που είναι αναγκαία για την κοινωνική τους καταξίωση. Η οπτική γωνία με την οποία οι δύο κατηγορίες γυναικών βλέπουν τη φοίτηση των παιδιών Ρομά στο σχολείο, ανοίγει προοπτικές για περαιτέρω έρευνα και συζήτηση πάνω στο θέμα της μόρφωσης των παιδιών που ανήκουν σε μειονότητες. Ευελπιστούμε η παρούσα προσπάθεια να προσθέσει έστω και ένα λιθαράκι στην συνειδητοποίηση της ανάγκης για μόρφωση όλων των παιδιών, ανεξαρτήτως θρησκείας και κοινωνικής τάξης και στην αποδοχή της ετερότητας. 11

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ 1.1. Η εκπαίδευση ως κοινωνικός θεσμός απαραίτητος για τηνγνωστική, κοινωνική, συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Το σχολείο είναι το φυτώριο όπου ριζώνουν και αναπτύσσονται όχι μόνο οι ανθρώπινες σχέσεις και οι γνωστικές ικανότητες των παιδιών αλλά κάθε αξία που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο: η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, η ισότητα, η γενναιοδωρία, η συμπαράσταση, η ενίσχυση, η επιβράβευση η συμπόρευση, οι θερμές διαπροσωπικές σχέσεις είναι έννοιες που καλλιεργούνται μέσα στο σχολικό περιβάλλον (Mialaret, 2011:12). Το σχολείο και γενικότερα η επίδραση του περιβάλλοντος είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και τη δημιουργία θεμελίων πάνω στα οποία κτίζεται κάθε γνώση και κάθε αξία (Τσέλιος, 2003; Γούναρη & Γρόλλιος, 2010).Ο Husen (στο Μαυρομμάτης, 2005:56 υποσημ.1) υποστηρίζει ότι «το χάρισμα που καλλιεργείται με την εκπαίδευση είναι για τη σύγχρονη κοινωνία το υποκατάστατο της οικογενειακής καταγωγής και της περιουσίας από κληρονομιά. Η ασφαλέστερη και η πιο προστατευμένη από τον πληθωρισμό επένδυση που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι η εκπαίδευση των παιδιών τους». Η σύγχρονη κοινωνία, έχοντας αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της έγκαιρης παρέμβασης σε κάθε τομέα αγωγής, θεωρεί την βασική εκπαίδευση ως αναγκαία και σημαντική και για το λόγο αυτό οι περισσότερες χώρες χαρακτηρίζουν ως υποχρεωτική τη βασική αυτή εκπαίδευση, για όλα τα παιδιά που ζουν στην επικράτειά τους.η Άννα Φραγκουδάκη τονίζει πως «το δημοτικό σχολείο, παρά τα φαινόμενα, είναι το σημαντικότερο τμήμα ολόκληρου του εκπαιδευτικού θεσμού» (στο Γώγου, 2017:107), καθώς βάζει τις βάσεις για την προσωπική ολοκλήρωση, την κοινωνική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη (βλ. και Μαυρομμάτης, 2005). 12

14 Στην Ελλάδα, η βασική εκπαίδευση (που καλύπτει τη φοίτηση στο νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο) βάσει του Ν.1566/1985 ΦΕΚ 167/Α / , παρ.2, είναι υποχρεωτική για όλα τα άτομα μέχρι την ηλικία των 16 ετών. Η νομοθετική αυτή ρύθμιση συνάδει και με τις πανανθρώπινες απόψεις σχετικά με τα δικαιώματα που έχει ο κάθε άνθρωπος σε μία ευνομούμενη πολιτεία. Ειδικότερα για την εκπαίδευση, ο Marshall(στο Μαυρομμάτης, 2005:46) επισημαίνει ότι «το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι ένα γνήσιο κοινωνικό δικαίωμα του πολίτη, γιατί ο στόχος της εκπαίδευσης στην παιδική ηλικία είναι η διάπλαση του αυριανού ενήλικα Η μόρφωση είναι προαπαιτούμενο της ατομικής ελευθερίας». Τι όμως συμβαίνει στην πραγματικότητα, ειδικά όσον αφορά τα παιδιά μειονοτικών ομάδων, όπως είναι για παράδειγμα αυτά που ανήκουν στη μουσουλμανική μειονότητα της ελληνικής Θράκης 2 ; Πόσο ομαλά εισάγονται, εάν και όταν εισάγονται, στο σχολείο και πώς εφαρμόζει ο εκάστοτε δάσκαλος την εκπαιδευτική του προσέγγιση ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή του; (βλ. ενδεικτικά Μαυρομμάτης, 2005; Γκόβαρης, 2007; Σουτόπουλος, 2018) 2 Βάσει της Συνθήκης της Λοζάνης, η μοναδική αναγνωρισμένη μειονοτική ομάδα είναι αυτή των μουσουλμάνων Ελλήνων της Θράκης. Το γεγονός αυτό έδινε για χρόνια την αίσθηση της εθνικής ομοιογένειας, κάτι που στην πραγματικότητα δεν υφίστατο, καθώς υπήρχαν και άλλες μειονοτικές ομάδες στη χώρα όπως αυτή των Ρομά. Συγχρόνως, η συζήτηση περί ετερότητας, που άρχισε να αναδύεται τον 20 ο αιώνα εξαιτίας των μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών, θεωρήθηκε από πολλούς απειλή για την εθνική αυτή ομοιογένεια, με αποτέλεσμα να συμβάλλει στην καλλιέργεια μιας αίσθησης ανασφάλειας, που σταδιακά οδήγησε στην καλλιέργεια του ρατσισμού και όχι σπάνια του μίσους (Γιακουμάκη, 2007:16-17). 13

15 Η εκπαίδευση των μειονοτικών ομάδων στην Ελλάδα Όπως ήδη προαναφέρθηκε, (βλ. και υποσημ.2) η μόνη αναγνωρισμένη μειονοτική ομάδα στην Ελλάδα, βάσει της Συνθήκης της Λοζάνης, είναι αυτή των μουσουλμάνων Ελλήνων της Θράκης. Υπό την λογική αυτή, και οι διατάξεις των νόμων που αφορούν τη μειονοτική εκπαίδευση 3 αναφέρονται στους μουσουλμάνους της Θράκης(Μαυρομμάτης, 2005:73 & 75). Όμως, από τότε αλλά και πιο παλιά στον ελλαδικό χώρο υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν και άλλες μειονοτικές ομάδες, όπως είναι οι Ρομά που εξετάζουμε στην παρούσα μελέτη. Για τα παιδιά των Ρομά, όσον αφορά στην εκπαίδευση, ισχύει ό,τι ισχύει για όλα τα ελληνόπουλα βάσει του άρθρου 16, παρ.2 του Συντάγματος 4 και των νόμων που αφορούν στην εκπαίδευσηκαι τονίζουν τα ίσα δικαιώματα και τη συμμετοχή όλων των παιδιών στην δωρεάν παιδεία 5 (βλ. και Ρεκαλίδου, 2011:62). Η πραγματικότητα όμως διαφέρει κατά πολύ από το νομικό πλαίσιο που εκάστοτε ισχύει. Οι μειονοτικές ομάδες και στη συγκεκριμένη περίπτωση οιρομά, που έχουν μεν διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, ζουν όμως και εργάζονται στην χώρα για πολλούς αιώνες,είναι πολίτες,και αποτελούν, τυπικά τουλάχιστον,ισότιμα μέλη αυτής της κοινωνίας, δεν έχουν ενταχθεί/ενσωματωθεί στο κοινωνικό σύστημά της. Ειδικότερα απέναντι στα παιδιά των Ρομά, η ελληνική πολιτεία οφείλει να φροντίσει για την ομαλήεισαγωγή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, προσφέροντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για την ένταξή τους κατ αρχάς στο σχολικό και κατ επέκταση στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, ώστε να αποτελέσουν ενεργά και δραστήρια μέλη της κοινωνίας (Μήτσης, 2007:5-6). 3 Το νομικό καθεστώς που διέπει τη μειονοτική εκπαίδευση στην Ελλάδα, βασίζεται κατά κύριο λόγο στις διατάξεις διεθνών πολυμερών συμβάσεων όπως για παράδειγμα στη Συνθήκη της Λοζάνης, κυρίως στα άρθρα 40 και 41, όπου το κράτος υποχρεούται να χρηματοδοτεί τη μειονοτική εκπαίδευση, αλλά και στο Σύνταγμα της Ελλάδος (άρθρο 16, παρ.2 Σ) (βλ. και Μαυρομμάτης 2005:75). 4 Το άρθρο 16 παρ.2 του Συντάγματος αναφέρει ότι «η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». 5 Στο άρθρο 16 παρ.4 του Συντάγματος τονίζεται ξεκάθαρα ότι «όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Το Κράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα με τις ικανότητές τους». 14

16 Η ομαλή ένταξη των παιδιών Ρομά στο σχολείο, όπως δηλώνει ο Μήτσης, προσκρούει σε δύο εμπόδια κυρίως (Μήτσης, 2007:6): στην ύπαρξη προκαταλήψεων από την κοινωνία (σε αρκετές περιπτώσεις και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς) και κατά δεύτερον από την έλλειψη εμπιστοσύνης, από την πλευρά των Ρομά απέναντι στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, δημιουργείται στην ουσία ένας φαύλος κύκλος που ανατροφοδοτείται επιτείνοντας το πρόβλημα. 15

17 1.2. Προσδοκίες από την εκπαίδευση Η περίοδος της Αναγέννησης είναι η περίοδος κατά την οποία μένει για πάντα πίσω, στις καλένδες της Ιστορίας, ο σκοταδισμός του Μεσαίωνα και ανοίγουν οι πύλες για την είσοδο του Διαφωτισμού στην Ευρώπη και στον σύγχρονο κόσμο. Έκτοτε, η εκπαίδευση στην Ευρώπη συνδέθηκε στενά με δύο από τα σημαντικότερα εγχειρήματα της ανθρωπότητας (Μαυρομάτης, 2005:55): α) την απελευθέρωση του ανθρώπου από την προσωπική του άγνοια και πνευματική ανωριμότητα και β) τη δυνατότητα συμμετοχής του στη γνώση και στην απόκτηση ικανοτήτων που είναι αναγκαίες για την συμμετοχή του στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Η εκπαίδευση έχει ως αποστολή να μεταβιβάζει στους μαθητές-μελλοντικούς πολίτες της χώρας, τις αρχές και τις αξίες που συνιστούν την κυρίαρχη ιδεολογία της κοινωνίας μέσα στην οποία διαβιώνουν. Οι αρχές και οι αξίες είναι αυτές οι οποίες διαμορφώνουν το ιδεώδες της αγωγής και θέτουν τα πλαίσια των εκάστοτε εκπαιδευτικών προγραμμάτων που διδάσκονται οι μαθητές, ανάλογα με την ηλικία, το γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο (Ρεκαλίδου, 2011:61). Οι σκοποί και στόχοι της εκπαίδευσης έχουν συχνά αποτελέσει πεδίο προβληματισμού και αντικείμενο συζήτησης, κυρίως ως προς τα χαρακτηριστικά στοιχεία του επιδιωκόμενου τύπου μελλοντικού πολίτη (Ρεκαλίδου, 2011:61). Δεν είναι μάλιστα σπάνιες οι φορές, που η εκπαίδευση δέχεται μεταρρυθμίσεις επί μεταρρυθμίσεων, άγεται και φέρεται από τις πολιτικές τάσεις και επιδιώξεις των εκάστοτε κυβερνώντων, αποτελώντας μέσο επηρεασμού και χειραγώγησης της κοινής γνώμης (Δημαράς, 2017:ιθ -κβ ). Κατά την Ρεκαλίδου (2011:61-62) υπάρχουν τρεις διακριτές ιδεολογικές τάσεις σχετικά με τους σκοπούς της εκπαίδευσης: α) η πολιτιστικοκεντρική β) η κοινωνικοκεντρική και γ) η ατομοκεντρική.σύμφωνα με την πρώτη, το σχολείο οφείλει να στοχεύει στην υιοθέτηση από το μαθητή διαχρονικών αρχών και αξιών, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη το σχολείο θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας και να συμβάλλει στην ανάπτυξή της, στοχεύοντας στο σύνολο και όχι στο άτομο. Η ατομοκεντρική τέλος θεωρία επικεντρώνεται στις αναπτυξιακές ανάγκες του ατόμου, θεωρώντας ότι η εκπαίδευση πρέπει να διαμορφώνεται και να αναπτύσσεται βάσει αυτών (Ρεκαλίδου, 2011). 16

18 Στη σύγχρονη σχολική τάξη, η επίτευξη των στόχων της εκπαίδευσης συνδέεται με δύο τομείς: το κατά πόσο οι μαθητές έχουν κατακτήσει την ακαδημαϊκή μάθηση και κατά πόσο την κοινωνική (Ρεκαλίδου, 2011:64). Και όσον αφορά την ακαδημαϊκή μάθηση, το μέτρο ελέγχου αποτελούν οι εξετάσεις και τα τεστ επιδόσεων. Όσον αφορά την κοινωνική μάθηση, το κάθε κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, φίλοι, ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον) καθώς και οι αλλαγές στη δομή και τον ιστορικο-πολιτικό χάρτη, σαφώς την επηρεάζουν παράλληλα με το σχολείο. Ο Τερζής (2008:31) θεωρεί ότι η αποδοχή της διαφορετικότητας, ενός νεωτερισμού ή μιας αλλαγής στη δομή των κυττάρων της κοινωνίας (μεταξύ των οποίων πρωταρχική θέση έχει το σχολείο) από τα μέλη μιας κοινωνίας, προχωρεί σταδιακά και σύμφωνα με ένα σχετικά σταθερό τρόπο. Κατά αυτόν, η πορεία αποδοχής ακολουθεί μία αύξουσα τάση, ώσπου η νέα ιδέα ή η αλλαγή να γίνει αποδεκτή από το ήμισυ του πληθυσμού της συγκεκριμένης κοινωνίας. Αν μία κοινωνία δεν είναι ώριμη στις αλλαγές, δύσκολα τις αποδέχεται και έτσι εμφανίζονται συχνά φαινόμενα βίας και ρατσισμού. Βάσει της άποψης αυτής του Τερζή (2008:31-32) δικαιολογείται το γεγονός ότι στα σύγχρονα σχολικά δρώμενα δεν είναι σπάνιες οι φορές που ακόμη και μέσα στην ίδια την τάξη καταγράφονται περιπτώσεις ρατσισμού, απόρριψης και απαξίωσης, όχι σπάνια και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Και η απόρριψη και απαξίωση, όπως τονίζει ο Bozatzis, (1999:84) είναι «παιδιά της προκατάληψης» που συχνά ανθεί σε κοινωνίες που ζουν στον ίδιο χώρο, βιώνουν τις ίδιες υποχρεώσεις και έχουν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα. Όταν μάλιστα η προκατάληψη εμφανισθεί στο χώρο της εκπαίδευσης 6 έχει ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα γιατί σμιλεύει χαρακτήρες, διαμορφώνει ταυτότητες, προωθεί την αποδοχή ή αντίθετα την περιθωριοποίηση συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων και επεμβαίνει άμεσα (θετικά ή αρνητικά) στην ενσωμάτωση και αποδοχή όλων των υπηκόων μιας χώρας στο κοινωνικό γίγνεσθαι (Au&Kaomea, 2014: ). 6 Προκατάληψη στον χώρο του σχολείου, όσον αφορά τους Ρομά, μπορεί να καταγραφεί αμφίδρομα: τόσο από τους εκπαιδευτικούς ή/και τους γονείς μη Ρομά προς τους μαθητές Ρομά (μη αποδοχή της πολιτισμικής τους ταυτότητας, θεώρηση ότι το γνωστικό επίπεδο των παιδιών Ρομά είναι χαμηλότερο των μη Ρομά, ότι υπάρχει ροπή για παραβατική συμπεριφορά των Ρομά και χαρακτηρισμοί και γενικευμένες προκαταλήψεις γενικότερα που ενισχύουν την άρνηση συμβίωσης όλων των παιδιών υπό την ίδια σχολική στέγη) αλλά και αντίστροφα από την πλευρά των ίδιων των Ρομά προς το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα (έλλειψη εμπιστοσύνης προς το σύστημα, θεώρηση ότι τα παιδιά τους θα αντιμετωπιστούν ως μη ισότιμα μέλη στο σχολικό γίγνεσθαι και ως μαθητές δεύτερης κατηγορίας κλπ.), με αποτέλεσμα να ενισχύεται ο διπολισμός (Γκότοβος, 2004:3; Μήτσης, 2007:6; Μπενέκος, 2007:66; Τσαμαδιά, 2015:41). 17

19 Η σχολική επίδοση Ο όρος «επίδοση» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την περίοδο της εκβιομηχάνισης των κοινωνιών, όταν απαιτήθηκε κάποιο κριτήριο για να αξιολογείται και να προσλαμβάνεται το προσωπικό σε διάφορες εργασίες του κοινωνικού τομέα. Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε για να μετρηθεί η επίδοση των ατόμων ήταν η εφαρμογή εξετάσεων 7 (Ρεκαλίδου, 2011:31-32). Η λέξη «επίδοση» κατά τον Μπαμπινιώτη (2008:647) έχει την έννοια της προόδου και του βαθμού απόδοσης ενός ατόμου σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Ως «σχολική επίδοση», νοείται σήμερα το κριτήριο εκείνο που αξιολογεί την αντιληπτική ικανότητα και πρόοδο του μαθητή στο σχολείο, σε συγκεκριμένους γνωστικούς τομείς. Στην Ελλάδα, η επίδοση στα μαθήματα αποτελεί το μοναδικό θα λέγαμε κριτήριο για να αξιολογηθεί η κατάκτηση των εκάστοτε μαθησιακών στόχων και κατ επέκταση η ικανότητα ανάπτυξης και αξιοποίησης των δυνατοτήτων του (Ρεκαλίδου, 2011:32). Ο τρόπος με τον οποίο μετριέται η σχολική επίδοση στη σύγχρονη κοινωνία έχει κατά καιρούς αμφισβητηθεί έντονα και έχει δεχθεί δριμεία κριτική. Ειδικότερα, κατά τους PierreBourdieu&Jean-ClaudePasseron (2014:77) η βαθμοθηρία, τα «στεγανά» των σύγχρονων σχολικών επιδόσεων, η κατάκτηση πτυχίων χωρίς «εργασιακό» αντίκρισμα και η αναπαραγωγή «της καθεστηκυίας» τάξης που θεμελιώνεται μέσα στα σύγχρονα σχολεία, κάθε άλλο παρά συμβάλλουν στην κατάκτηση αξιών, στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στη δημιουργία οραμάτων. Περισσότερο, θα λέγαμε, μάλλον προϊδεάζουν για το αντίθετο, καθώς η σχολική αξιολόγηση, όπως υφίσταται σήμερα, τείνει να αναπαράγει την κοινωνική ανισότητα, η οποία στη συνέχεια βρίσκεται σε αρνητική τροχιά με τη σχολική επίδοση, δημιουργώντας στην ουσία ένα φαύλο κύκλο που επιτείνει τις ανισότητες. Αν σε αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι οι εκάστοτε ιθύνοντες-εκπαιδευτικοί είναι άτομα με τη δική τους προσωπικότητα, τις ιδέες, τις αρχές και τα «πιστεύω» τους, που ως ηγέτες της τάξης την επηρεάζουν άμεσα, το θέμα γίνεται ακόμη πιο πολύπλοκο. 7 Αξίζει να σημειωθεί ότι εξετάσεις χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην αρχαία Κίνα το 1.000π.Χ. και στόχο είχαν μέσω αυτών να αποφευχθούν φαινόμενα διαφθοράς (Ρεκαλίδου, 2011:.31). 18

20 Σχέση σχολικής επίδοσης και κοινωνική προέλευση των μαθητών Το σύγχρονο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως έχει διαπιστωθεί από πρόσφατες σχετικά έρευνες που είδαν το φως της δημοσιότητας (βλ. ενδεικτικά Παπαδοπούλου, 2015) εστιάζει με ιδιαίτερη μονομέρεια στην σχολική επίδοση, χωρίς να συνυπολογίζει εξίσου και άλλους παράγοντες όπως την ανομοιογένεια των μαθητών εξαιτίας της διαφορετικής πολιτισμικής καταγωγής τους, το κοινωνικό και οικονομικό τους υπόβαθρο, την ψυχοσύνθεσή τους κλπ. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα, με τον όρο «επίδοση» νοείται αποκλειστικά η ποσότητα κυρίως των γνώσεων που έχει λάβει ο μαθητής κατά τη συγκεκριμένη σχολική περίοδο και δεν αναφέρεται στην συνολική πρόοδό του ως ατομική πορεία στη μάθηση 8, η «κακή» επίδοση του μαθητή με την έννοια αυτή, μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στην εκπαιδευτική του πορεία και στην υλοποίηση των εκάστοτε προσδοκιών του(ρεκαλίδου, 2011:32; Παπαδοπούλου, 2015:12). Κατά γενική ομολογία, κρινόμενες με κριτήριο αποκλειστικά τον βαθμό απόδοσης σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό τομέα, οι επιδόσεις των μαθητών Ρομά στο σχολείο είναι γενικά χαμηλές, με αποτέλεσμα να είναι χαμηλές και οι αντίστοιχες προσδοκίες αυτών και όχι σπάνια των γονέων τους, καθώς οι καλές επιδόσεις βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την επίτευξη των ατομικών και κοινωνικών στόχων που το άτομο έχει θέσει και με την αυτό-αντίληψη που έχει σχηματίσει, όσον αφορά τις ικανότητές του. Άτομα με χαμηλή αυτό-αντίληψη είναι λογικό να χάνουν την πίστη στον εαυτό τους, στις δυνατότητές τους και να έχουν μειωμένες προσδοκίες σχετικά με την καταξίωσή τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι (Παπαδοπούλου, 2015:32; Τσαμαδιά, 2015:20). Αναμφισβήτητα, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση ενός μαθητή, είναι ποικίλοι και συχνά συνδέονται τόσο με κληρονομικές καταβολές όσο και με την επίδραση του περιβάλλοντος (Λιολιόπουλος, 2004:13-18). Παρά 8 Παρά το γεγονός ότι και νομοθετικά (Π.Δ. 8/1995 ΦΕΚ3/Α άρθ.1 παρ.3) ο όρος που χρησιμοποιείται για την επίδοση του μαθητή είναι «αξιολόγηση», με την έννοια της συνολικής απόδοσής του: (της προσπάθειας που καταβάλλει, του ενδιαφέροντός του, των πρωτοβουλιών που αναπτύσσει, της δημιουργικότητας, της συνεργασίας τους με τους άλλους και του σεβασμού των κανόνων του σχολείου) στη σύγχρονη πραγματικότητα περιορίζεται απλά στην επίδοσή του στον ακαδημαϊκό τομέα των γνώσεων και μόνον (Ρεκαλίδου, 2011:33). 19

21 τογεγονός ότι ο κληρονομικός προσδιορισμός των ικανοτήτων ενός ανθρώπου δεν αμφισβητείται ως συμβολή στην πνευματική του ανάπτυξη, μεγάλη βαρύτητα δίνεται, τα τελευταία κυρίως χρόνια, στον ρόλο που παίζει το κοινωνικό περιβάλλον στην γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου (Τσαμαδιά, 2015:20; Sternberg, 2011:88-93). Συσχέτιση της σχολικής επίδοσης των μαθητών με την κοινωνική τους καταγωγή και αμφισβήτηση του όρου των «ίσων ευκαιριών» στο σχολείο έκανε για πρώτη φορά ο κοινωνιολόγος Coleman το 1966 στις ΗΠΑ. Στην έρευνα του Coleman συγκεντρώθηκαν στοιχεία του οικονομικού και πολιτισμικού στάτους των οικογενειών των μαθητών και συγκρίθηκαν με τους στόχους, τις προσδοκίες και την επιθυμία να συνεχίσουν την μόρφωσή τους και μετά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τα ευρήματα του Coleman ήταν εντυπωσιακά, καθώς συνέδεσαν τους χαμηλούς στόχους και την ανισότητα στην εκπαίδευση με το χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο των μαθητών. Με αφορμή την έκθεση του Coleman, το θέμα της ανισότητας στην εκπαίδευση αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά πεδία της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται η εκάστοτε κυβερνητική πολιτική, όσον αφορά την εκπαίδευση, σε ολόκληρη σχεδόν την υφήλιο (Τσαμαδιά, 2015:19). 20

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΙ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 2.1. Η Ρομική Ταυτότητα Για πολλούς αιώνες, η επίσημη ιστορία αγνοούσε τους Τσιγγάνους, γνωστούς και ως Αθίγγανους, Ρομ (στον ενικό αριθμό) - Ρομά(στον πληθυντικό) (στα αγγλικά Gypsies, στα γαλλικά Tsiganesή Tziganes και στα γερμανικά Zigeuner), μία άκρως ενδιαφέρουσα ομάδα ανθρώπων από ιστορικο-κοινωνική πλευρά, που δεν υπήρξαν ποτέ ούτε κατακτητικοί ούτε κτηνοτροφικοί, αλλά ζούσαν νομαδικά και υπάρχουν για αιώνεςκαι στη χώρα μας, ενώεξακολουθούν να είναι στη σύγχρονη εποχή τόσο «γνωστοί» και συγχρόνως τόσο «άγνωστοι» (Gotovos&Doka, 2004). Ως «πατέρας της Τσιγγανολογίας» θεωρείται ο ερευνητής και συγγραφέας HeinrichMoritzGottliebGrellmann, ο οποίος στο βιβλίο του, που εκδόθηκε στο Göttingen το 1783, καταγράφει το αφήγημα που αυτός συγκρότησε αναφορικά με τηνιστορική πορεία που ακολούθησε ο λαός των Τσιγγάνων, τις επιδράσεις (αν και εφόσον) δέχθηκε από τους άλλους λαούς, τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμά τους, τη θρησκεία τους, τις κλειστές κοινωνίες στις οποίες ζούσαν(στο Willems, 2004:2-7). Για να συλλέξει τα στοιχεία του ο Grellmann,μελέτησε όλα τα σχετικά έγγραφα της εποχής του και επισκέφθηκε Τσιγγάνους σε όλη την περιοχή της Μεσογείου θαλάσσης και στην Ευρώπη, μέχρι την Ουγγαρία, την Αυστρία και τη Γερμανίακαι μάλιστα έφθασε έως την Βόρεια Ινδία, που θεωρείται και η αρχική τους πατρίδα. Ο ερευνητής δίνει στοιχεία για τις ρίζες των Τσιγγάνων, για τη γλώσσα τους, τις συνήθειές τους μέχρι και τα φυσιολογικά τους χαρακτηριστικά (κατασκευή προσώπου, χρώμα δέρματος κλπ.). Οι Ρομάκατ αυτόν,είναι λαός καυκάσιος, με σκουρόχρωμο δέρμα, νομαδικός που σήμερα κατοικεί σχεδόν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη και κυρίως στην Ευρώπη (Willems, 2004:3).Την άποψη βέβαια ότι οι Ρομά προέρχονται από την Ινδία, διατύπωσε και ο Αδαμάντιος Κοραής στο έργο του Άτακτα, θεωρώντας ότι κάποια φύλα (Τσιγγάνοι) ήρθαν στην Ευρώπη μέσω Ασίας ενώ κάποια άλλα (Γύφτοι) μέσω της Αιγύπτου. Το όνομα μάλιστα «Γύφτοι» προέρχεται από το «Αιγύπτιοι», όπως τους είχαν ονομάσει οι Βυζαντινοί. Με την πάροδο του χρόνου αλλοιώθηκε και έμεινε ως «Γύφτοι» μέχρι τις ημέρες μας. Όσο 21

23 για το όνομα Τσιγγάνοι ή Αθίγγανοι, δίδεται η εξής ερμηνεία για την επικράτησή του: Ως «Αθίγγανοι» ονομάζονταν οι αιρετικοί Μελχισεδεκίτες ή Καθαροί, στο Βυζάντιο. Όταν η αίρεση παρήκμασε, το όνομα εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται αλλά είχε την έννοια των ανθρώπων που είχαν δεισιδαιμονίες ή ασκούσαν τη μαντική τέχνη. Επειδή οι Ρομά ήταν γνωστοί για την άσκηση της μαντικής τέχνης πήραν και αυτοί την ονομασία «Αθίγγανοι» την οποία διατήρησαν αναλλοίωτη μέσα στους αιώνες μέχρι τη σύγχρονη εποχή (Πάπυρος LarousseBritannica, 2006).Οι Ρομά μετά τον 9 ο αιώνα, μέσω διαδοχικών μεταναστεύσεων έφθασαν στο σημερινό Ιράν και διασκορπίστηκαν στα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και από εκεί στην Ευρώπη. Οι εκτιμήσεις για το σημερινό συνολικό πληθυσμό τους διαφέρουν, θεωρείται ωστόσο ότι ανέρχονται περίπου στα έξι εκατομμύρια (Πάπυρος LarousseBritannica, 2006). ΟGrellmann (στο Willems, 2004:3-8), ο πρώτος που μελέτησε συστηματικά τους Τσιγγάνους, κατέγραψε ότι είναιμία κλειστή κοινωνία, με τις δικές της συνήθειες, τον τρόπο ζωής, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους, που προσπαθούν να διατηρήσουν αναλλοίωτα και να μην αφομοιωθούν από τους λαούς με τους οποίους συμβιώνουν. Για να υποστηρίξει τις θέσεις του ο Grellmann (στο Willems, 2004:3), καταθέτει το εξής παράδειγμα. Τον 18 ο αιώνα, ο αυτοκράτορας της Αυστρο- Ουγγαρίας Ιωσήφ ο Β, προσπάθησε με τη βία να επιβάλλει τον τρόπο ζωής του λαού του και την γλώσσα του στους Τσιγγάνους. Με ειδικό διάταγμα και αυστηρές ποινές στους παραβάτες, υποχρέωσε τους Τσιγγάνους να ασπασθούν την επίσημη γλώσσα του κράτους, τη Γερμανική, ώστε να τους εξαναγκάσει να ενταχθούν σταδιακά στον δυτικό τρόπο ζωής και να απομακρυνθούν από τον δικό τους που θεωρείτο -και θεωρείται από πολλούς μέχρι σήμερα- βάρος για το κοινωνικό σύνολο. Η προσπάθειά του όμως έπεσε στο κενό (Willems, 2004:3-4). Η αλήθεια είναι ότι, στο πέρασμα των αιώνων, και εξαιτίας του γεγονότος ότι οι Τσιγγάνοι ήταν και παραμένουν γενικά μία κλειστή κοινωνία, που προσπαθούν να διατηρήσουν ανόθευτα από τις επιρροές των λαών με τους οποίους συμβιώνουν, τα ήθη και έθιμα καθώς και τη γλώσσα τους, πολλοί συγγραφείς, ιστορικοί, επιστήμονες, ακόμα και κληρικοί ασχολήθηκαν με αυτούς και τους μελέτησαν συχνά κάτω από διαφορετικό πρίσμα, διατυπώνοντας απόψεις και θέσεις, που όχι σπάνια σκιαγραφούσαν μία αρνητική, τις περισσότερες φορές, εικόνα γι αυτούς και άμεσα ή/και έμμεσα επηρέασαν και την κοινή γνώμη της εποχής τους. Για παράδειγμα, ο 22

24 GeorgeBorrow, συγγραφέας ταξιδιωτικών Οδηγών και μυθιστοριογράφος, σε αρκετά έργα του κάνει αναφορά στους Τσιγγάνους της Αγγλίας, Ισπανίας και Ρωσίας, ισχυριζόμενος ότι πέρασε μεγάλο διάστημα ζώντας με αυτούς. Στα βιβλία του, που πουλήθηκαν σε πολλά αντίτυπα και σε πολλές χώρες, παρουσιάζει τους Τσιγγάνους ως λαθρέμπορους, κλέφτες και εριστικούς αλλά συγχρόνως ρομαντικούς και καλόψυχους. Οι θέσεις του υιοθετήθηκαν από πολλούς και επηρέασαν την κοινή γνώμη, όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο έβλεπαν τους Τσιγγάνους που ζούσαν στις χώρες τους (Willems, 2004:5) και όχι σπάνια, διατηρείται η άποψη αυτή για τους Τσιγγάνους, μέχρι τις μέρες μας 9. Κατά τον Παπακωνσταντίνου (2003:27-28), όσον αφορά στην Ελλάδα, στο νου του μέσου πολίτη οι Τσιγγάνοι είναι όλοι ίδιοι, μία κοινωνική ομάδα που κινείται στο κοινωνικό περιθώριο και η πλειοψηφία των «άλλων» Ελλήνων επιθυμεί να διατηρεί αποστάσεις από αυτούς «σαν να μην έχουν το δικαίωμα και παράλληλα την αξία, την ικανότητα για εκπαίδευση, στέγαση, εργασία». Όμως, κατά τον ίδιο (Παπακωνσταντίνου 2003:22-23), μόνο στην Ελλάδα κατοικούν περί τους Τσιγγάνους που δεν αποτελούν, αντίθετα με την γνώμη που έχουν οι περισσότεροι Έλληνες, ένα ομοιογενές σύνολο ατόμων που μοιράζονται την ίδια γλώσσα 10 ή την ίδια θρησκεία, ούτε είναι όλοι μέλη της ίδιας φυλής 11, ούτε ζουν σύμφωνα με ένα κοινό σύστημα αρχών και αξιών αλλά συνιστούν διαφορετικά κοινωνικο-πολιτισμικά υποσύνολα, με ποικίλες γλωσσικές και γεωγραφικές καταβολές και συνεπακόλουθα και διαφορετικές νοοτροπίες όσον αφορά στον τρόπο που ζουν και συμβιώνουν μέσα στον ελλαδικό χώρο (βλ. και Βαξεβάνογλου, 2004:10).Οι περισσότεροι Τσιγγάνοι ζουν ως μικροπωλητές και γυρολόγοι, στην πλειοψηφία τους δεν διαθέτουν ασφάλιση, το ποσοστό του αναλφαβητισμού παραμένει πολύ υψηλό και οι συνθήκες υγιεινής στους συνοικισμούς τους είναι μάλλον ανεπαρκείς. Σε αυτό το γεγονός μεγάλη ευθύνη φέρνει η ίδια η πολιτεία αλλά και η νοοτροπία που κυριαρχεί απέναντι στις μειονότητες εν γένει. Όπως τονίζει ο Γκότοβος (2002) (στο Παπακωνσταντίνου, 2003:28) «η αδιαφορία, η απαξίωση, η προσποίηση κοινωνικής κώφωσης και τύφλωσης μοιάζουν να αποτελούν τις επιλογές μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην κοινωνική ομάδα των τσιγγάνων». 9 Σε έρευνα στην Φιλανδία διαπιστώθηκε ότι για το μέσο Φιλανδό πολίτη οι Τσιγγάνοι είναι τεμπέληδες, ζουν παρασιτικά, είναι ανεύθυνοι και αφερέγγυοι (Παπακωσταντίνου, 2003:30). 10 Έρευνα της Κοκκινάκη (1983) στα Άνω Λιόσια κατέγραψε ότι οι Ρομά θεωρούν σε ποσοστό 14,7% την ελληνική γλώσσα ως μητρική τους. 11 Στην Ελλάδα οι Τσιγγάνοι είναι οργανωμένοι σε εννέα φυλές (Νόβα-Καλτσούνη, 2004:3). 23

25 24

26 Οι δεσμοί μεταξύ των Τσιγγάνων και η τσιγγάνικη οικογένεια Για να γίνει αντιληπτός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η τσιγγάνικη κοινωνία, θα πρέπει να μελετηθεί ο πυρήνας της, που είναι η τσιγγάνικη οικογένεια. Η τσιγγάνικη κοινότητα στηρίζεται σε πατρογραμμικό σύστημα του γένους, το οποίο διαιρείται σε ομάδες και υπο-ομάδες. Οι υπο-ομάδες διακλαδίζονται σε επιμέρους οικογένειες, συνήθως διευρυμένες. Το γένος λοιπόν είναι το σύνολο των οικογενειών που κατάγονται από τον ίδιο πρόγονο και είναι πατρογραμμικό, καθώς η καταγωγή του υπολογίζεται από την πλευρά του πατέρα. Οι ευρείες αυτές συγγενικές οικογένειες, που συνδέονται με δεσμούς αίματος και αγχιστείας, αποτελούν τη φάρα (Νόβα-Καλτσούνη, 2004:2-3). Χαρακτηριστικό στοιχείο της φάρας είναι η «ενδογαμία», η οποία ενισχύει τη συνοχή της τσιγγάνικης κοινότητας και τη διατήρηση της φυλετικής καθαρότητας. Τα άτομα, έχουν προκαθορισμένους ρόλους που πρέπει να εκπληρώσουν, με στόχο τη λειτουργία και αναπαραγωγή της κοινότητας. Υπό την έννοια αυτή, τα κορίτσια οφείλουν να παντρεύονται σε μικρή ηλικία για να δημιουργούν οικογένεια και να διαιωνίζουν τη φυλή τους. Τα στοιχεία αυτά, που συνθέτουν μία τυπική οικογένεια Ρομά, θα έλεγε κανείς ότι είναι αντιστρόφως ανάλογα του τρόπου σκέψης και δράσης των σύγχρονων «δυτικών» κοινωνιών, στις οποίες το άτομο τίθεται πάνω από την ομάδα και όχι το αντίστροφο (Νόβα-Καλτσούνη, 2004:4). Βέβαια, τα τελευταία χρόνια η «εξωγαμία» είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, που οφείλεται στην παρείσφρηση επιρροών από το κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο ζουν οι σύγχρονοι Τσιγγάνοι. Κατά την Νόβα-Καλτσούνη (2004:5) «η επιρροή αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η επιθυμία ή η προσπάθεια να γίνει κανείς αποδεκτός από την κοινωνία στην οποία ζει». Παρά την αναπόφευκτη υιοθέτηση αρκετών ξένων εθίμων και τρόπου ζωής γενικότερα, λόγω των κοινωνικών επιδράσεων από την χώρα στην οποία ζουν, και εν προκειμένω την Ελλάδα, οι περισσότεροι Τσιγγάνοι, ακόμα και σήμερα, βάσει του τρόπου σκέψης και λειτουργίας τους, εξακολουθούν και έχουν ως κύρια προτεραιότητα τη δημιουργία οικογένειας και κατά δεύτερη την φοίτηση των παιδιών τους στο σχολείο. Το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται και στο ότι αισθάνονται το ελληνικό σχολείο «ξένο» με την γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά τους (Μαραγκουδάκη, 1998:51). 25

27 Εξάλλου, όπως ισχυρίζεται η Πέτρου (2006:17-18), η εκπαίδευση για τους Ρομά φαίνεται ότι ξεκινά και παραμένει μέσα στα πλαίσια της οικογένειάς τους, η οποία λειτουργεί και ως θεσμός εκπαίδευσης, διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης των παιδιών. Θεωρούν ότι τα παιδιά τους, υιοθετώντας τις αξίες της οικογένειας, θα έχουν τα απαραίτητα για την μετέπειτα ζωή τους εφόδια, κυρίως σε ότι αφορά το γάμο και την εξάσκηση κάποιου επαγγέλματος. Βέβαια, αντιλαμβάνονται την αξία και τη χρησιμότητα της μόρφωσης, όμως επιζητούν τα στοιχειώδη, που είναι απαραίτητα για τις καθημερινές απαιτήσεις της ζωής: τη γραφή, την ανάγνωση και βασικές μαθηματικές έννοιες. Για τους Ρομά, το σχολείο γενικά είναι ένας θεσμός ξένος, φορέας ξένων πολιτισμικών επιρροών, ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στην δική τους κοινωνική οργάνωση, ενώ παράλληλα συχνά καλλιεργεί την πόλωση και τον ρατσισμό. Την άποψη αυτή μπορεί κανείς να τη στηρίξει στα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήγαγε η Μαραγκουδάκη (1998:51) η οποία κατέγραψε θετική στάση των μητέρων Ρομά απέναντι στη φοίτηση των παιδιών τους μόνο σε δίγλωσσο σχολείο. Οι μητέρες Ρομά, ειδικότερα υποστήριξαν ότι «τα παιδιά θα αισθανθούν υπερηφάνεια και ηθική ικανοποίηση γιατί θα μιλάνε τη γλώσσα τους». Στην ίδια έρευνα, οι μητέρες θεωρούν ότι το ελληνικό σχολείο θα πρέπει να συμβάλλει στη βελτίωση και σταδιακή εξάλειψη των προκαταλήψεων και του ρατσισμού απέναντι στους Ρομά, κάτι, που όμως, κατά κοινή ομολογία των μητέρων του δείγματος της έρευνας της Μαραγκουδάκη (1998:51), μέχρι στιγμής δεν ισχύει. Μιλώντας για την είσοδο της γλώσσας τους στα σχολεία, τονίστηκε ότι «Η αυτοπεποίθηση των παιδιών θα ανέβαινε, διότι τώρα μας θεωρούν πολύ χαμηλά και γενικά υπάρχει αυτός ο ρατσισμός. Αλλά βλέποντας ότι η γλώσσα μας διδάσκεται στο σχολείο, οι άλλοι θα μας εκτιμούν περισσότερο, θα ανεβαίναμε μ αυτό». 26

28 2.2. Τσιγγανόπαιδα και φοίτησή τους στο ελληνικό σχολείο Η πόλωση που συχνά παρατηρείται μεταξύ των Ρομά και του λοιπού πληθυσμού μιας κοινωνίας και εν προκειμένω της ελληνικής, το γεγονός του ότι τα τσιγγανόπουλα εξακολουθούν και καταγράφουν υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού, η αποσπασματική και σε άτακτα χρονικά διαστήματα φοίτησή τους στο σχολείο παρά το γεγονός ότι η βασική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλους και η διαφορετική ιεράρχηση των προτεραιοτήτων από την ίδια την οικογένειά τους πολλές φορές, ώθησε την Ελληνική Κυβέρνησηνα κάνει προσπάθειες συστηματικής ένταξης των παιδιών στα σχολικά δρώμενα (Παπακωνσταντίνου, 2003:28; Μήτσης & Σδρόλιας, 2007:75-80). Οι προσπάθειες του Υπουργείου στοχεύουν ακόμη στην ευαισθητοποίηση και ουσιαστική ενίσχυση των ίδιων των εκπαιδευτικών που έχουν στην επίβλεψή τους τσιγγανόπουλα και ειδικότερα (Μήτσης, 2007:6-7): 1. Οι εκπαιδευτικοί να γνωρίζουν τον πολιτισμό, τη γλώσσα, την ιστορία και την προσφορά των Ρομά ώστε να είναι σε θέση να κατανοήσουν τη νοοτροπία τους και να γίνουν πιο ευαίσθητοι αλλά και αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. 2. Να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τα αίτια που οδηγούσαν και οδηγούν στον αποκλεισμό των Τσιγγάνων από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί, πρώτοι αυτοί, να κάνουν συνείδηση ότι ο καθ οιονδήποτε αποκλεισμός από την ομαλή ένταξη των Τσιγγάνων από την κοινωνία ξεκινάει από το σχολείο, που αποτελεί το βασικό κύτταρο της κοινωνίας. 3. Να συνειδητοποιήσουν πρώτοι οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι είναι και αυτοί που εισάγουν τα παιδιά στις έννοιες της αδελφοσύνης, της κοινωνικοποίησης και της αποδοχής της ετερότητας του άλλου, ότι η ελληνική κοινωνία θα επωφεληθεί τα μέγιστα εάν εντάξει και αυτή την κοινωνική ομάδα στους κόλπους της. 4. Να γνωρίζουν τους στόχους που θέτει το Υπουργείο ως προς την συγκεκριμένη ομάδα πληθυσμού, ώστε να προσαρμόσουν το πρόγραμμά τους 27

29 ανάλογα, για να βοηθήσουν όλους τους μαθητές να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις απαιτήσεις του σύγχρονου σχολείου. 5. Να αποκτήσουν τις γνώσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να χειριστούν αυτή την ευαίσθητη πληθυσμιακή ομάδα των μαθητών. Η δυνατότητα κατάλληλου χειρισμού μιας τάξης πολυπολιτισμικής και πολυγλωσσικής, σημαίνει κατ αρχήν αποφυγή των προκαταλήψεων και της ρατσιστικής αντιμετώπισης και την υιοθέτηση νέων παιδαγωγικών προσεγγίσεων μέσα σε πνεύμα ενσυναίσθησης και ανθρωπιστικής διάθεσης. 6. Ειδικότερα, να είναι ενήμεροι τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο για τις τρέχουσες εξελίξεις σε όλους τους διδακτικούς τομείς και κυρίως στον τομέα της διδακτικής της γλώσσας και των μαθητών, ώστε να μπορούν, πέρα από το τυπικό σχολικό ωράριο, να βοηθήσουν τα παιδιά με τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Για να μπορέσουν να ενημερωθούν οι εκπαιδευτικοί της χώρας για τα ανωτέρω αλλά και για να πληροφορηθούν σχετικά με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα μεταξύ των γονέων των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο τους, γύρω από διάφορες κατηγορίες ατόμων και ειδικότερα γύρω από τους Τσιγγάνους, το Υπουργείο εξέδωσε κατά καιρούς ενημερωτικά έντυπα. Τα έντυπα αυτά περιλαμβάνουν πέρα από οδηγίες, κυρίως έρευνες και απόψεις των ειδικών πάνω σε θέματα γλώσσας, αποδοχής της διαφορετικότητας, τρόπους επικοινωνίας και ανάπτυξης της ενσυναίσθησης, τρόπους διδασκαλίας και πληροφορίες σχετικά με τις διαπολιτισμικές αυτές ομάδες που καλούνται οι εκπαιδευτικοί να τις διδάξουν και να τις εντάξουν στο σχολικό και ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο (Γκότοβος, 2004:3). Τα ενημερωτικά αυτά έντυπα στοχεύουν, πέρα από τους εκπαιδευτικούς, και στην ενημέρωση της ίδιας της ελληνικής οικογένειας, καθόσον φαίνεται να υπάρχει ένα κενό πληροφόρησης σε ό,τι αφορά τους Τσιγγάνους ως κοινωνική κατηγορία, πάνω στο οποίο δομούνται με τη σειρά τους τα στερεότυπα και η προκατάληψη, με δυσάρεστες και πολλές φορές απρόβλεπτες συνέπειες (Μήτσης 2007:6-7). Το Κράτος αλλά και συγκεκριμένα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχουν καταστρώσει επίσης Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την κοινωνική ένταξη των Ρομά, την βελτίωση των σχολικών επιδόσεων και τη διάδοση της μαθητείας. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η βελτίωση της επίδοσης στη δευτεροβάθμια 28

30 εκπαίδευση μέσω βελτίωσης της πρόσβασης στις Υπηρεσίες του ΟΑΕΔ και μέσω αυτού, στις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης, προγράμματα κατάρτισης που παρακολουθούνται από Κοινωνική/ο Λειτουργό, κατάρτιση ειδικού προγράμματος φοίτησης των Ρομά στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) καθώς και επίδομα αποφοίτησης και υποστήριξης της συμμετοχής σε προγράμματα θερινά και εσπερινά τμήματα (Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, 2015: ). Ειδικά για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των Ρομά και την αποφυγή διαρροών από τα σχολικά δρώμενα, των παιδιών ηλικίας που εμφανίζουν και τα υψηλότερα ποσοστά διαρροής, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας δημιούργησε στοχευμένα προγράμματα με υποστήριξη της λειτουργίας σχολείων δεύτερης ευκαιρίας αλλά και προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Επίσης στοχεύει στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης Ενηλίκων αλλά και λειτουργία Δικτύου Υποδομών Βρεφονηπιακών-Παιδικών Σταθμών που να φιλοξενούν παιδιά Ρομά καθώς και συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική στήριξη στις οικογένειες Ρομά, για την ανάδειξη της αναγκαιότητας και χρησιμότητας της εκπαίδευσης. Στα μεγαλόπνοα σχέδια της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ανήκει και η μίσθωση και δωρεάν διάθεση σχολικών οχημάτων που θα μεταφέρουν δωρεάν τα παιδιά των Ρομά στην έδρα των υποδομών που αντιστοιχούν σε κάθε στάδιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας (παιδικός σταθμός, νηπιαγωγείο, δημοτικό). (Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, 2015: ). Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες του Υπουργείου, διάφορες έρευνες, όπως αναφέρεται στη συνέχεια, δεικνύουν ότι τα παιδιά Ρομά εξακολουθούν και καταγράφουν μειωμένη προσέλευση στο σχολείο, εύκολα το εγκαταλείπουν και οι σχολικές επιδόσεις τους είναι συνήθως χαμηλές. 29

31 Στοιχεία σχετικά με τη σχολική επίδοση και παραμονή των μειονοτικών ομάδων στο σχολείο Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, η άνιση σχολική επίδοση στο σχολείο δεν οφείλεται στη διαφορά των ατομικών ικανοτήτων, αλλά κυρίως στην κοινωνική προέλευση των ατόμων, τα οποία συχνά περιθωριοποιούνται. Έρευνα των Βαρελτζή&Γιαβρίμη (2018: ), για τον τρόπο που βλέπουν οι εκπαιδευτικοί τους μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση στον Νομό της Λέσβου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πολλοί εκπαιδευτικοί επηρεάζονται από το κοινωνικό υπόβαθρο των μαθητών τους και συνδέουν τη χαμηλή σχολική επίδοση με αυτό. Δεν είναι μάλιστα σπάνιες οι φορές που μαθητές, που προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα θεωρούνται ότι υπολείπονται σε γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη. Επιπλέον η κοινωνικά καθορισμένη άνιση επίδοση και αντίστοιχη μεταχείριση στο σχολείο επιβεβαιώνεται και μετά, στην πορεία της ζωής τους, με την εμφάνιση οικονομικών και κοινωνικών εμποδίων, σε αυτούς που είχαν χαρακτηρισθεί ως χαμηλής εκπαιδευτικής απόδοσης, όπως άλλες έρευνες έχουν καταδείξει. Τέλος, η αξιολογική κλίμακα του σχολείου σε καλούς, μέτριους και κακούς μαθητές, αναπαράγει την ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας, όπου οι κακοί μαθητές ανήκουν σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα, οι μέτριοι μαθητές σε μεσαία κοινωνικά στρώματα και οι καλοί μαθητές ανήκουν σε ανώτερα κοινωνικά στρώματα(νόβα- Καλτσούνη,2010:165). Στην ελληνική εκπαίδευση υπολογίζεται ότι στο χρονικό διάστημα μεταξύ εγκατέλειψαν το σχολείο πολλοί μαθητές που αντιμετώπιζαν αυτό το είδος ρατσισμού. Το γεγονός και μόνο αυτό φέρνει στο προσκήνιο και θέτει την ελληνική κοινωνία απέναντι σε διάφορα ερωτήματα. Αρχικά ποιας κοινωνικής τάξης παιδιά εγκατέλειψαν τη φοίτησή τους και κατά δεύτερον σε ποιες περιοχές τα ποσοστά αυτών των παιδιών είναι περισσότερα; Μελέτες πάνω στα συγκεκριμένα ερωτήματα έδειξαν ότι γεωγραφικά η σχολική αποτυχία εμφανίζεται σε περιοχές, όπου το οικονομικο-πολιτιστικό επίπεδο είναι χαμηλό (Κολίτσης, 2012:11-12) και ειδικότερα η σχολική διαρροή μεταξύ των τσιγγανόπαιδων είναι ιδιαίτερα υψηλή και οφείλεται στο φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού κατά κύριο λόγο (Πέτρου, 2016:17-21). 30

32 2.3. Γυναίκες Ρομά: Εκπαιδευτικά και Μορφωτικά Δικαιώματα Όσον αφορά στις γυναίκες Ρομά, διάφοροι παράγοντες αποτέλεσαν αλλά και συνεχίζουν να αποτελούν εμπόδιο στη δημιουργία θετικής εικόνας για την φοίτηση των παιδιών τους στο σχολείο και παρεπόμενα για τις προσδοκίες τους όσον αφορά την επίδοσή τους σε αυτό. Οι παράγοντες αυτοί εντοπίζονται στα ακόλουθα: Όπως υποστηρίζει η Πέτρου (2016:17) στην κοινωνία των Ρομά πρωτεύοντα ρόλο παίζει η δημιουργία οικογένειας, με επιλογή των συντρόφων από τη δική τους φυλή. Η εργασία και η μόρφωση της γυναίκας έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Όσον αφορά στην εργασία των γυναικών Ρομά, η Παπατόλια (2005:19) συμφωνεί με την Πέτρου (2016), καθώς καταγράφει σε έρευνά της ότι το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται σταθερά δεν ξεπερνά το 20% του πληθυσμού τους. Η Μαραγκουδάκη (1998:51) θεωρεί ότι οι γυναίκες Ρομά έχουν αρνητική στάση για το ελληνικό σχολείο γιατί θεωρούν ότι καλλιεργεί τον ρατσισμό και ενισχύει την περιθωριοποίηση των παιδιών τους. Η ίδια όμως ερευνήτρια καταγράφει θετική στάση των μητέρων Ρομά απέναντι σε ένα σχολείο που αποδέχεται τη διαφορετικότητα και προωθεί για παράδειγμα τη διδασκαλία της γλώσσας των Ρομά ως δεύτερης γλώσσας. Με την Μαραγκουδάκη συμφωνεί και έρευνα της Ελένης Παυλίδου (2017:19-25). Η Παυλίδου μελέτησε τα λάθη που κάνουν οι μαθητές και οι μαθήτριες Ρομά στον προφορικό λόγο και τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στα λάθη αυτά των μαθητών.η έρευνα καταγράφει ότι αντί αυτά να γίνουν αφορμή και κινητήρια δύναμη για πρόοδο και εκμάθηση της γλώσσας, που για τα παιδιά Ρομά είναι δεύτερη ή και τρίτη γλώσσα 12, αποτελούν παράγοντα περιθωριοποίησης και ώθησης στο να εγκαταλείψουν πολλά από αυτά το σχολείο. Από την άλλη, η επιφυλακτικήγενικά στάση των Ρομά απέναντι στην κρατική εκπαίδευση, οδηγεί δυστυχώς, όχι μόνο στην έλλειψη απόκτησης γνωστικών δεξιοτήτων από τα νέα παιδιά αλλά -όχι σπάνια-προωθεί και την παιδική εργασία. 12 Οι Ρομά της Ελλάδας, έχουν μητρική γλώσσα τη ρομανί, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούν και τη νεοελληνική. Σε μερικές μάλιστα περιοχές της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στο Δροσερό, οι Ρομά μιλάνε τη ρομανί γλώσσα σε συνδυασμό με την ελληνική και την τουρκική, ανάλογα με τις επικοινωνιακές τους ανάγκες και τον συνομιλητή τους, κάτι που καταγράφεται και με τους υπόλοιπους Ρομά της Θράκης (Παυλίδου, 2017:19-20). 31

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004 Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Κλίμακα. Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου. Ρομά και εκπαίδευση ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΡΟΜΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ

Κλίμακα. Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου. Ρομά και εκπαίδευση ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΡΟΜΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ Κλίμακα Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου Ρομά και εκπαίδευση ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΡΟΜΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ 2015 Κλίμακα Φορέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου & Κοινωνικού Κεφαλαίου Η ΚΛΙΜΑΚΑ είναι

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Π.Ε. & Δ.Ε. Νοτίου Αιγαίου ΗΜΕΡΙΔΑ Το νέο κοινωνιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 Εισαγωγή Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 μέχρι 11 8 / 12 χρονών, που φοιτούν στα δημοτικά σχολεία. Ακρογωνιαίος

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΑΙΚ 2013-2014 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ «Ο ΕΝΣΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ-ΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΕΜΕΚΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΥΧΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου

Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Έκθεση Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Ταυτότητα του σχολείου Καταγράφονται στοιχεία της ταυτότητας της Σχολικής Μονάδας. Α. Διαδικασίες

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια»

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» 1 ο Γενικό Λύκειο Πάτρας Ερευνητική Εργασία Β Τάξης Σχολικού έτους 2012-2013 Ομάδα Ε Ας φανταστούμε μία στιγμή το σχολείο των ονείρων μας.

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 1: Η πολυπολιτισμικότητα στην κοινωνία και στο σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

www.themegallery.com LOGO

www.themegallery.com LOGO www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή

Διαβάστε περισσότερα

Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα

Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Δομή Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα διαρθρώνεται σε τρεις διαδοχικές βαθμίδες: την Πρωτοβάθμια, τη Δευτεροβάθμια και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η Εκπαίδευση στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Ευθυμία Γουργιώτου Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Σταμέλος ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Πατρών

Γιώργος Σταμέλος ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Πατρών ΣΤΑΜΕΛΟΣ Γ., 004, Η αναγκαιότητα ύπαρξης μιας εκπαιδευτικής πολιτικής για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στα ελληνικά σχολεία, εις ΓΕΩΡΓΟΓΙΑΝΝΗΣ Π. (επιμ), Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (μάθημα επιλογής) Α τάξη Γενικού Λυκείου Α) Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) Στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος επιλογής «Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός»,

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Α: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΤΑΣΕΙΣ,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΜΗ ΒΙΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νικόλαος Χ. Μπέκας Greek classroom of Masterστην "Κοινωνική Παιδαγωγική και μάχη ενάντια στη νεανική

Διαβάστε περισσότερα

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους

αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

«Οι βασικές αρχές και οι στόχοι του Ελληνικού Δικτύου για την καταπολέμηση των διακρίσεων»

«Οι βασικές αρχές και οι στόχοι του Ελληνικού Δικτύου για την καταπολέμηση των διακρίσεων» «Οι βασικές αρχές και οι στόχοι του Ελληνικού Δικτύου για την καταπολέμηση των διακρίσεων» Ημερίδα: «Το Δικαίωμα στην Εργασία και η καταπολέμηση των διακρίσεων: Η σημερινή πραγματικότητα στην Ελλάδα και

Διαβάστε περισσότερα

Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική

Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική Το δικαίωμα του παιδιού με αναπηρία στην πρόσβαση στην πληροφορία και Εκπαιδευτική Πολιτική Αγγελική Τοτόλου Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κεφαλληνίας 2 «Από την πορεία προς το φως, να μην αφήσετε

Διαβάστε περισσότερα

Σύνολο δεικτών. Δημιουργήθηκε από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ. Στο πλαίσιο του έργου DARE-Net Desegregation and Action for Roma in Education Network

Σύνολο δεικτών. Δημιουργήθηκε από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ. Στο πλαίσιο του έργου DARE-Net Desegregation and Action for Roma in Education Network ΑΝΤΙΓΟΝΗ - Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για το Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ - ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Πτολεμαίων 29Α, 6 ος όροφος, 54630 Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ.

Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. Το Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα Τμήμα Project 3 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Εκπαιδευτικός : Στάμος Γ. ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Καλλιέργεια στους μαθητές της ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ της Διαπολιτισμικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 9: Μετανάστευση και διαπολιτισμική εκπαίδευση Αναστασία

Διαβάστε περισσότερα

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας 1 2 Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας μας, διεξήγαγε έρευνα ανάμεσα στους συμμαθητές μας.

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία»

«Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία» «Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία» Σίμου Δανάη Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση danai.simou@st.ouc.ac.cy Περίληψη: Στη σημερινή κοινωνία παρατηρούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΤΟΧΟΣ 2 ος : Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση της ισότητας και του σεβασμού Η ξεκάθαρη εφαρμογή της αντιρατσιστικής πολιτικής του Υ.Π.Π. στη σχολική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΟΥ. «Δίκτυο συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών για θέματα διαθρησκευτικού διαλόγου και άσκησης θρησκευτικών πρακτικών»

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΟΥ. «Δίκτυο συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών για θέματα διαθρησκευτικού διαλόγου και άσκησης θρησκευτικών πρακτικών» Δημοσιοποίηση της Δράσης Έργο ΕΤΕ 4.1/13 «Δίκτυο συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών για θέματα διαθρησκευτικού διαλόγου και άσκησης θρησκευτικών πρακτικών» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΟΥ «Δίκτυο συνεργασίας μεταξύ κρατών

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια Εκθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας»

ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας» «Η ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και η προώθηση του σεβασμού και της ισότητας» Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2016 2017 Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου ΕΔΕ 1 H ετερότητα στις

Διαβάστε περισσότερα

Ηφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ενδυναμώνοντας τις σχέσεις με τους γονείς

Ενδυναμώνοντας τις σχέσεις με τους γονείς Ενδυναμώνοντας τις σχέσεις με τους γονείς Ελλη Φρεγγίδου, Μ.Sc Ψυχολόγος Επιστημονικά Υπεύθυνη Κοινωνικής Μέριμνας Δ. Κιλκίς Υπεύθυνη Σχολής Γονέων Ι.Μ.Κ. Ο κάθε άνθρωπος μεγαλώνοντας σε μία οικογένεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γιακουμάκη. Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γιακουμάκη

Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γιακουμάκη. Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γιακουμάκη Ρατσισμός Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, 1963 Απόσπασμα από το λόγο:«έχω ένα όνειρο» «Έχω ένα όνειρο ότι κάποια μέρα τα τέσσερα μικρά παιδειά μου θα ζήσουν σε μια χώρα όπου δε θα κρίνονται από την απόχρωση του δέρματός

Διαβάστε περισσότερα

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ 15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2015-16 ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ ΘΕΜΑ: «ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ», ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ (ΠΕΣΥΠ) ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ ΜΑΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ -----

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Π.Ε. ΤΜΗΜΑ Α ΣΠΟΥΔΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

1o ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006 «ΣΩΣΤΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΥΓΙΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

1o ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006 «ΣΩΣΤΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΥΓΙΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ» 1o ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006 «ΣΩΣΤΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΥΓΙΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ» ΕΥΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ Βοηθός ιευθύντρια Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις

Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ 2 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Μάθημα : «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ» Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τους μαθητές του 2 ου Γυμνασίου Μυτιλήνης με την καθοδήγηση της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Οι απόψεις των εκπαιδευτικών των Τ.Ε. των Δημοτικών σχολείων για το εξειδικευμένο πρόγραμμα των μαθητών με νοητική ανεπάρκεια

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Οι απόψεις των εκπαιδευτικών των Τ.Ε. των Δημοτικών σχολείων για το εξειδικευμένο πρόγραμμα των μαθητών με νοητική ανεπάρκεια ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Οι απόψεις των εκπαιδευτικών των Τ.Ε. των Δημοτικών σχολείων για το εξειδικευμένο πρόγραμμα των μαθητών με νοητική ανεπάρκεια Ερευνητική προσέγγιση ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στην παρούσα εργασία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ Οµιλία του κ. Οδυσσέα Κυριακόπουλου Προέδρου του ΣΕΒ στην εκδήλωση ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ 12 Φεβρουαρίου 2004 Ίδρυµα Ευγενίδου 2 Κυρίες και Κύριοι, Βρίσκοµαι στην ευχάριστη θέση να σας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η θέση της Πανελλήνιας Ένωσης Καθηγητών Πληροφορικής Επιμέλεια κειμένου: Δ.Σ. ΠΕΚαΠ κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης των μελών της Ένωσης από 20/07/2010. Τελική έκδοση κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

Σχέσεις καθηγητών και μαθητών

Σχέσεις καθηγητών και μαθητών ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2017-18 Σχέσεις καθηγητών και μαθητών Επιμέλεια παρουσίασης: Αθηνά Φωτάκη Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δανίκα Ε. Το σχολικό περιβάλλον διαμορφώνεται από τις σχέσεις που αναπτύσσονται

Διαβάστε περισσότερα

φροντιστήρια Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας

φροντιστήρια   Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας Γ λυκείου Γενικής Παιδείας Α. Στο κείμενο η συγγραφέας πραγματεύεται τις σχέσεις ανάμεσα σε γονείς και εφήβους. Αρχικά, αναφέρει ότι ο ουσιαστικός διάλογος διαμορφώνει μια

Διαβάστε περισσότερα

Υποομάδα Στόχου 4. Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία

Υποομάδα Στόχου 4. Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία Διασφαλίζουμε την ελεύθερη, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση προάγοντας τις ευκαιρίες για δια βίου μάθηση Υποομάδα Στόχου 4 Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 Περιεχόµενα Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κοινωνικός αποκλεισµός και εκπαίδευση Θεωρητικές προσεγγίσεις 30 1.1 Κοινωνικός αποκλεισµός 30 1.1.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας

Διαβάστε περισσότερα

Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν

Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν 41 Διαγώνισµα 91 Ισότητα των Φύλων Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού στην Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο µη χειρωνακτικό επάγγελµα που άνοιξε και θεωρήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 2: Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο πολυπολιτισμικό σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ (ΠΕΣΥΠ) ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΣΥΠ ΜΑΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Παράγοντες χαρακτηριστικά αποτελεσματικού σχολείου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Παράγοντες χαρακτηριστικά αποτελεσματικού σχολείου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Παράγοντες χαρακτηριστικά αποτελεσματικού σχολείου Διδάσκων: Νίκος Ανδρεαδάκης ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016

Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016 Στόχος υπό έμφαση για τη σχολική χρονιά 2015-2016 «Ευαισθητοποίηση των μαθητών κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και προώθηση της ισότητας και του σεβασμού, στο πλαίσιο της εκστρατείας κατά της

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ & ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση

Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Εκπαιδευτικά Προγράμματα και Δράσεις στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιχορηγήσεις δράσεων Αγωγής Υγείας Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού προβαίνει στην επιχορήγηση δράσεων Αγωγής Υγείας που αναπτύσσουν τα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Με τον όρο φτώχεια αναφερόμαστε στην οικονομική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έλλειψη επαρκών πόρων για την ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών. Το κατώφλι

Διαβάστε περισσότερα

Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια.

Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια. Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια. Οι διακρίσεις συνδέονται άμεσα με

Διαβάστε περισσότερα

Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη

Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη TEACHERS4EUROPE 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ Ας γνωρίσουμε την Ενωμένη Ευρώπη ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΝΑ ΤΑΞΗ Β Γυμνασίου 1 Α. ΘΕΜΑ : Σενάριο - Σχέδιο Διδασκαλίας Α1. Ταυτότητα Σεναρίου Σχεδίου Διδασκαλίας Διαπολιτισμική

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 1. Εισαγωγή 220 Γενικός σκοπός του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής είναι να προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές και στις μαθήτριες να εμπλακούν σε μια δημιουργική

Διαβάστε περισσότερα

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά»

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» «Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» Θεοδώρα Πάσχου α.μ 12181 Τμήμα Λογοθεραπείας-Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ Εισαγωγικές επισημάνσεις 1) η εκδήλωση διαταραχών στην κατάκτηση μαθησιακών δεξιοτήτων προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

Το φύλο στην εκπαίδευση. Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών

Το φύλο στην εκπαίδευση. Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών Το φύλο στην εκπαίδευση Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών Τα θέματα-άξονες της σχέσης φύλο και εκπαίδευση Η πρόσβαση και η συμμετοχή των δύο φύλων στην

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: B ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη φυσιογνωμία και στον ρόλο

Διαβάστε περισσότερα

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση»

«Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική προέλευση» Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο «Ενισχύοντας την κοινωνική ένταξη των μαθητών με διαφορετική πολιτισμική

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α1 Ο συγγραφέας διευκρινίζει τη σημασία των όρων παιδεία και εκπαίδευση. Η παιδεία είναι μία ευρεία έννοια. Η λέξη απαντάται σε αρχαιοελληνικά κείμενα

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος ΤΙ ΡΟΛΟ ΠΑΙΖΕΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η ανατροφή των παιδιών, οι αξίες, τα κίνητρα που δίνει

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Γεώργιος Κ. Ζάχος Διευθυντής Βιβλιοθήκης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Δρ. Γεώργιος Κ. Ζάχος Διευθυντής Βιβλιοθήκης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ο ρόλος των Δημοσίων Βιβλιοθηκών στην ενίσχυση της Κοινωνικής Συνοχής Δρ. Γεώργιος Κ. Ζάχος Διευθυντής Βιβλιοθήκης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 1 Κύρια σημεία της παρουσίασης Ρόλοι των Δημοσίων Βιβλιοθηκών

Διαβάστε περισσότερα

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό.

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό. Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια 1 Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο Δρ. Αργύριος Θ. Αργυρίου Διευθυντής Εκπαίδευσης Περιφερειακής ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70

(γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και. συµπεριφοράς) ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε. 70 Προβλήµατα διγλωσσίας ίγλωσση εκπαίδευση (γλώσσα και σχολική αποτυχία γλώσσα και µαθησιακές δυσκολίες προβλήµατα συµπεριφοράς) Σαλτερής Νίκος ρ. Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Σχολικός Σύµβουλος Π.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 6.1 Κοινωνικοποίηση και πολιτικοποίηση 6.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 1/13 Ένταξη και ενσωμάτωση στο κοινωνικό σύνολο Οριοθέτηση ορθών συμπεριφορών

Διαβάστε περισσότερα

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1.

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. 2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. : - :. : : ( /,, ) :...., -, -.,,... 1.,, 2,,,....,,,...,, 2008 1. 2. - : On Demand 1. 9 2. 9 2.1 9 2.2 11 2.3 14 3. 16 3.1 16 3.1.1 16 3.1.1. 16 3.1.1. 25 3.1.2 26

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009)

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο στις ηλικίες των 12 με 15 χρόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ» 2014-2020. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ» 2014-2020. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ» 2014-2020 Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση Οι Άξονες Προτεραιότητας 6,7,8,και 9 περιλαµβάνουν τις παρεµβάσεις του τοµέα

Διαβάστε περισσότερα

Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Κάππας Σπυρίδων

Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Κάππας Σπυρίδων Δεύτερη Συνάντηση ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Κάππας Σπυρίδων ΟΜΑΔΑ είναι μια συνάθροιση ατόμων στην οποία το καθένα έχει συνείδηση της παρουσίας των άλλων, ενώ ταυτόχρονα βιώνει κάποια μορφή εξάρτησης

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός της μετάβασης

Ορισμός της μετάβασης Ορισμός της μετάβασης Ορίζεται ως το από έναν σε έναν που εμπεριέχει σύνθετες και διαδοχικές διαδικασίες αλλαγών που επηρεάζουν το συνολικό φάσμα της ατομικής και

Διαβάστε περισσότερα

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα»

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Σεμινάριο Επιμόρφωσης και Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή «Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» Ονοματεπώνυμο: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ Τμήμα: ΞΑΝΘΗΣ 2 ΜΑΙΟΣ 2010 1 Περιεχόμενα: Περίληψη..σελ. 3 Εισαγωγή:...

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Κείμενο 1 Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος αποτελεί ήδη πεδίο δραστηριότητας, αλλά και ανταγωνισμού των γλωσσών. Από την εποχή της ίδρυσης

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και Εκπαίδευση

Διγλωσσία και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Διγλωσσία και Ζητήματα Εκπαίδευσης Διδάσκουσα: Ρούλα Τσοκαλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

σχέσης των Ρόµηδων µαθητών µε τους εκπαιδευτικούς, τους συµµαθητές, τους γονείς, την τοπική- ευρύτερη κοινότητα και αντίθετα. Το σύνολο των ενεργειών

σχέσης των Ρόµηδων µαθητών µε τους εκπαιδευτικούς, τους συµµαθητές, τους γονείς, την τοπική- ευρύτερη κοινότητα και αντίθετα. Το σύνολο των ενεργειών Φραγκίσκα Κοτρέτσου Αξιοποίηση της κουλτούρας της τσιγγάνικης κοινότητας µέσω της ιαπολιτισµικής Αγωγής στο χώρο της εκπαίδευσης Ως συνεργάτης του προγράµµατος «Σχολική ένταξη τσιγγανοπαίδων», υπεύθυνη

Διαβάστε περισσότερα

Δράση 9.10 Υπηρεσία Υποστήριξης Τελικών Χρηστών των Βιβλιοθηκών και Κέντρων Πληροφόρησης

Δράση 9.10 Υπηρεσία Υποστήριξης Τελικών Χρηστών των Βιβλιοθηκών και Κέντρων Πληροφόρησης ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ» Δράση 9.10 Υπηρεσία Υποστήριξης Τελικών Χρηστών των Βιβλιοθηκών και Κέντρων Πληροφόρησης ΚΥΡΙΩΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: 9.10.5 Ηλεκτρονικό ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής

Κοινωνιο-γνωστικές παράμετροι της σχολικής ζωής Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν Ι Κ Η Σ Η Πράξη "Εκπαίδευση Αλλοδαπών & Παλιννοστούντων Μαθητών" υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Εκπαίδευση και Διά Βίου

Διαβάστε περισσότερα