ΑΡΧΕΣ ΧΗΜΕΙΑΣ. 23. Τα μεταβατικά Στοιχεία και Ενώσεις Σύνταξης. Απόστολος Κ. Ρίζος. Καθηγητής Φυσικοχημείας Τμήματος Χημείας Πανεπιστημίου Κρήτης

Transcript

1 ΑΡΧΕΣ ΧΗΜΕΙΑΣ 23. Τα μεταβατικά Στοιχεία και Ενώσεις Σύνταξης Απόστολος Κ. Ρίζος Καθηγητής Φυσικοχημείας Τμήματος Χημείας Πανεπιστημίου Κρήτης Web: Γραφείο: Γ206

2 Ενώσεις σύνταξης (Coordination Complexes) Alfred Werner* ( ) 1893, 26 ετών: βασική ερμηνεία για τη δομή των συμπλόκων Βραβείο Nobel στη Χημεία, 1913 "in recognition of his work on the linkage of atoms in molecules by which he has thrown new light on earlier investigations and opened up new fields of research especially in inorganic chemistry" Προσθήκη NH 3 σε CoCl 3 (aq) CoCl 3 + NH 3. CoCl 3 6NH 3, CoCl 3 5NH 3 CoCl 3 4NH 3, CoCl 3 3NH 3 Διαφορετική δραστικότητα με AgNO 3 *

3 Werner - Θεωρία συναρμογής (Coordination Theory) NH 3 Cl Co NH 3 NH 3 Cl NH 3 NH 3 NH 3 Cl Ένωση Moles ιόντων Moles AgCl(s) CoCl 3. 6NH 3 CoCl 3. 5NH 3 CoCl 3. 4NH 3 CoCl 3. 3NH

4 Werner - Θεωρία συναρμογής (Coordination Theory) Έδειξε ότι οι ηλεκτρικές αγωγιμότητες των διαλυμάτων των συμπλόκων συμφωνούσαν με τις αναμενόμενες βάσει του αριθμού ιόντων που προέβλεπε η θεωρία του. Πρότεινε ότι τα σύμπλοκα αυτά κατά τη διάλυση τους στο νερό πρέπει να δίνουν διαφορετικό αριθμό ιόντων ανά τυπική μονάδα. Ένωση Moles ιόντων Moles AgCl(s) [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 [Co(NH 3 ) 5 Cl]Cl 2 [Co(NH 3 ) 4 Cl 2 ]Cl [Co(NH 3 ) 3 Cl 3 ]

5 The basic postulates of Werner's theory Metal possess two types of valency: The primary or principal valency - corresponds to the oxidation state.; this is the ionizable valency. e.g. In [Co(NH 3 ) 5 Cl] 2+, Co has primary valency +3 and in [Ni(CO) 4 ], Ni has primary valency 0. A secondary nonionizable valency - Werner's secondary valence is always called coordination number. e. g. In In [Co(NH 3 ) 5 Cl] 2+, Co has secondary valence equal to 6 and in [Ni(CO) 4 ], Ni has secondary valence equal to 4.

6 Οι βασικές παραδοχές της θεωρίας του Werner The basic postulates of Werner's theory Primary valences are satisfied by negative ions whereas the secondary valences are satisfied by negative ions as well as neutral molecule or cations. The secondary valences are directed in space around the central metal ion in definite geometrical disposition.

7 Ενώσεις σύνταξης (συναρμογής) (Coordination Complexes) Το 1957 η Dorothy Crowfoot Hodgkin ( ) προσδιόρισε τη μοριακή δομή της βιταμίνης B12 με X-ray crystallography. (Nobel Prize in Chemistry 1964) Co Vitamin B 12

8

9 Αίμη (Heme) Fe (II) Mg Χλωροφύλλη a

10 Ενώσεις σύνταξης (συναρμογής) (Coordination Complexes) Βιολογικά σύμπλοκα - αίμη

11 Ενώσεις μεταβατικών στοιχείων Σύμπλοκα συναρμογής Fe 3+ (aq) + 6CN - (aq) Fe(CN) 6 3- (aq) Lewis οξύ Lewis βάση Σύμπλοκο ιόν Ni 2+ (aq) + 6NH 3 (aq) Ni(NH 3 ) 6 2+ (aq) Lewis οξύ Lewis βάση Σύμπλοκο ιόν Αλληλεπίδραση Lewis οξέος / βάσης Ligand L M θετικό κέντρο (κεντρικού μετάλλου) Lewis βάση (δότης e-ζεύγους) Lewis οξύ (δέκτης e-ζεύγους) Το e - ζεύγος μόνο από το ligand Λιγότερο ισχυρός δεσμός το σύμπλοκο σπάει στα επί μέρους κομμάτια του π.χ., [Pt(NH 3 ) 2 (Cl) 2 ] Pt NH 3 + 2Cl - Π.χ., Pt(NH 3 ) 2 (Cl) 2, [Cr(CO 3 ) 3 3- ], Ni(CO) 4

12 Οξειδωτικές καταστάσεις μεταβατικών Oxidation States of Transition Elements στοιχείων Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn /7/01 Ch

13 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 2+

14 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 2+ Fe 2e - Fe 2+

15 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 2+ Fe 2e - Fe 2+ [Ar]3d 6 4s 2 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα

16 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 2+ Fe 2e - Fe 2+ [Ar]3d 6 4s 2 [Ar]3d 6 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα

17 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 3+

18 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 3+ Fe 3e - Fe 3+

19 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 3+ Fe 3e - Fe 3+ [Ar]3d 6 4s 2 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1)d e -

20 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Fe 3+ Fe 3e - Fe 3+ [Ar]3d 6 4s 2 [Ar]3d 5 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1)d e -

21 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Co 3+

22 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Co 3+ Co 3e - Co 3+

23 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Co 3+ Co 3e - Co 3+ [Ar]3d 7 4s 2 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1)d e -

24 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Co 3+ Co 3e - Co 3+ [Ar]3d 7 4s 2 [Ar]3d 6 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1)d e -

25 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Mn 4+

26 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Mn 4+ Mn 4e - Mn 4+

27 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Mn 4+ Mn 4e - Mn 4+ [Ar]3d 5 4s 2 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1) d e -

28 Ηλεκτρονικές διαμορφώσεις ιόντων μεταβατικών στοιχείων Ηλεκτρονική διαμόρφωση Mn 4+ Mn 4e - Mn 4+ [Ar]3d 5 4s 2 [Ar]3d 3 τα ns e - απομακρύνονται πρώτα, και μετά τα (n-1) d e -

29 Τα μεταβατικά στοιχεία έχουν διαφορετικές οξειδωτικές καταστάσεις στις ενώσεις συναρμογής Θυμηθείτε!!! E(3d) < E(4s) για τα ιόντα των μεταβατικών στοιχείων IE 1 (H) = 13.6 ev

30 Μεταβατικά στοιχεία

31 Ιδιότητες μεταβατικών στοιχείων

32

33 Αριθμός σύνταξης Αριθμός σύνταξης (συναρμογής) (Α.Σ.): # των δεσμών (bonding sites) των υποκαταστατών με το κεντρικό άτομο του μετάλλου. +

34 Υποκαταστάτες (Ligands) Μονοδοντικά (Monodentate or unidentate) 6 SCN - (aq) + Fe 3+ (aq) Fe(SCN) 6 3- (aq) :N C S: Fe εξαθειοκυανατοσίδηρος(iii) Δομή Οκταεδρική N C S NCS SCN Fe NCS SCN S C N

35 Πολυδοντικοί υποκαταστάτες (Polydentate Ligands) Διδοντικοί υποκαταστάτες Οξαλικό ιόν Αιθυλενοδιαμίνη (en) Πολυδοντικοί υποκαταστάτες Διαιθυλενοτριαμίνη (dien) Αιθυλενοδιαμινοτετραοξικό ιόν Ονομάζονται και χηλικοί υποκαταστάτες (Chelates)

36 Υποκαταστάτες (Ligands) Οξαλικό ανιόν O O 2- C C O O * * * Δότες e Ορθο-φαινανθρολίνη HC * N * N αιθυλενοδιαμίνη CH 2 H 2 N CH CH C CH C C CH 2 NH 2 * * HC CH C CH CH

37 Αιθυλενοδιαμίνη (en)

38 Υποκαταστάτες (Ligands)

39 Υποκαταστάτες (Ligands) O EDTA O O C C CH 2 CH 2 N CH 2 CH 2 N CH 2 * * * O * * C CH 2 C O O * O O

40 Υποκαταστάτες (Ligands) EDTA

41 Κοινές γεωμετρίες συμπλόκων Αριθμός σύνταξης 2 Γεωμετρία Γραμμική Π.χ.: [Ag(NH 3 ) 2 ] +

42 Κοινές γεωμετρίες συμπλόκων Αριθμός σύνταξης Γεωμετρία 4 τετραεδρική (η πιο κοινή) Π.χ.: [Zn(NH 3 ) 4 ] 2+, [FeCl 4 ] -

43 Κοινές γεωμετρίες συμπλόκων Αριθμός σύνταξης Γεωμετρία 4 Επίπ. τετραγωνική Π.χ.: [Ni(CN) 4 ] 2-

44 Κοινές γεωμετρίες συμπλόκων Αριθμός σύνταξης Γεωμετρία 6 οκταεδρική Π.χ.: [Co(CN) 6 ] 3-, [Fe(en) 3 ] 3+

45 Ισομερή Δομικά ισομερή Στερεοϊσομερή Ισομερή σύνταξης (συναρμογής Ισομερή σύνδεσης Γεωμετρικά Ισομερή Οπτιικά Ισομερή

46 Δομικά ισομερή Ισομερή συναρμογής Ισομερή σύνδεσης [Cr(H 2 O) 6 ]Cl 3 vs. [Cr(H 2 0) 5 Cl]Cl 2 H 2 0

47 Στερεοϊσομερή Γεωμετρικά ισομερή cis trans trans cis Επίπεδη τετραγωνική οκταεδρική

48

49

50 Οπτική ισομέρεια Επίπ. τετραγωνική - όχι Τετραεδρική - ναί καθρέπτης A B \ / C F D είδωλο B A \ / C D F A B \ / C F D A B \ / C D F Αδύνατη η υπέρθεση

51 Οκταεδρική: έχει οπτικά ισομερή!!! MX 2 Y 2 Z 2 & MXYZABC X Z X Fe Z Y Y καθρέπτης X X Z Fe Y Z Y 180 Υπέρθεση ; Αδύνατη X Z Y Fe Z X Y Στροφή γύρω από τον X-Fe-Y άξονα

52 Υπέρθεση αδύνατη! Οπτική ισομέρεια

53 Θεωρία δεσμού σθένους στα σύμπλοκα Οι υποκαταστάτες (Ligands - Lewis βάσεις) σχηματίζουν δεσμούς (coordinate covalent bonds) με τα μεταλλικά κέντρα (Lewis οξέα). Το τροχιακό του υποκαταστάτη που περιέχει τα 2e επικαλύπτεται με ένα μη κατειλημμένο τροχιακό του μεταλλικού ατόμου. Σχέση υβριδισμού, μοριακής γεωμετρίας και μαγνητισμού. Εξήγηση των χρωμάτων των συμπλόκων ιόντων. π.χ., [Cr(H 2 O) 6 ] 3+, [Cr(H 2 O) 4 Cl 2 ] +

54 Θεωρία δεσμού σθένους στα σύμπλοκα Το τροχιακό του υποκαταστάτη που περιέχει τα 2e επικαλύπτεται με ένα μη κατειλημμένο τροχιακό του μεταλλικού ατόμου.

55 Θεωρία δεσμού σθένους στα σύμπλοκα Μέταλλο ή μεταλλικό ιόν: οξύ Lewis Ligand: βάση Lewis Υβριδισμός s, p, d τροχιακών Α.Σ. Γεωμετρία Υβρίδια 4 τετραεδρική sp 3 4 Επίπ. τετραγωνική dsp Τριγ. διπυραμιδική οκταεδρική dsp 3 or sp 3 d d 2 sp 3 or sp 3 d 2

56 : Θεωρία δεσμού σθένους Π.χ. : [Co(NH 3 ) 6 ] 3+, διαμαγνητικό Co [Ar] 3d 7 4s 2 Co 3+ [Ar] 3d 6 3d 4s 4p 4d d 2 sp 3 οκταεδρική

57 Θεωρία δεσμού σθένους Π.χ.: [CoF 6 ] 3, παραμαγνητικό Co [Ar] 3d 7 4s 2 Co 3+ [Ar] 3d 6 3d 4s 4p 4d 4sp 3 d 2 οκταεδρική

58 Θεωρία δεσμού σθένους Π.χ.: [PtCl 4 ] 2, διαμαγνητικό Pt 2+ [Xe] 4f 14 5d 8 5d 6s 6p dsp 2 Επίπ. τετραγωνική

59 Θεωρία δεσμού σθένους Π.χ.: [NiCl 4 ] 2, Ni 2+ [Ar] 3d 8, παραμαγνητικό 3d 4s 4p 4sp 3 τετραεδρική

60 Θεωρία κρυσταλλικού πεδίου Θεωρία κρυσταλλικού πεδίου Μοντέλο ερμηνείας δεσμού των ενώσεων συναρμογής Εξηγεί τις ιδιότητες των ενώσεων συναρμογής Εστιάζεται στα ηλεκτρόνια των d-τροχιακών Ligands = σημειακά αρνητικά φορτία Προϋποθέτει ιοντικό δεσμό Ηλεκτροστατικές αλληλεπιδράσεις

61 Θεωρία κρυσταλλικού πεδίου

63 Οκταεδρικά σύμπλοκα - ενέργειες d-τροχιακών

65 Οκταεδρικά σύμπλοκα ενέργειες d-τροχιακών

70 Ηλεκτρονική διαμόρφωση σε d-τροχιακά P Δ Κανόνας Hund Δ > P χαμηλού spin d 4 ενέργεια σύζευξης P (pairing energy considerations) Δ < P υψηλού spin d 4

77

78 Φασματοχημική σειρά

79 Φασματοχημική σειρά Μεγάλη Δ Ligands ισχυρού πεδίου (ισχυρής σύνδεσης) CN - > NO - 2 > SO3 2- > en > NH 3 > C 2 O 2-4 >H 2 O > OH - > F - > Cl - >Br - >NCS - > I - Αυξανόμενο Δ Μικρή Δ Ligands ασθενούς πεδίου (ασθενούς σύνδεσης)

80 Ligands ασθενούς και ισχυρού πεδίου d 6 σύμπλοκα: ισχυρού πεδίου ασθενούς πεδίου Δ Δ Υψηλού spin Χαμηλού spin

81 Επίπεδο τετραγωνικό κρυσταλλικό πεδίο Οκταεδρικό Επίπεδο τετραγωνικό

82 Τετραεδρικό κρυσταλλικό πεδίο Μέση ενέργεια d-τροχιακών

83 Ενέργεια Π.χ. Πόσα μονήρη e υπάρχουν στο [Fe(CN) 6 ] 3- ; Fe [Ar]3d 6 4s 2 Fe 3+ [Ar]3d 5

84 Ενέργεια Ενέργεια Π.χ. Το σύμπλοκο ιόν [Ni(CN 4 )] 2- είναι διαμαγνητικό. Να προβλέψετε τη δομή του. Ni [Ar]3d 8 4s 2 Ni 2+ [Ar]3d 8 Τετραεδρική: Επίπ. Τετραγωνική:

85 Ερμηνεία ιδιοτήτων A. Χρώμα: Τα σύμπλοκα απορροφούν συνήθως στο ορατό Ηλεκτρονικές μεταβάσεις d ηλεκτρονίων Που οφείλονται τα διαφορετικά χρώματα; B. Ταχύτητα αντιδράσεων Γρήγορη αντίδραση Cu(NH 3 ) H + Cu(H 2 O) NH + 4 Αργή αντίδραση Co(NH 3 ) H + Co(H 2 O) NH 4 + Παρ όλο που K eq = 3 x 10 21!!! Γιατί; Γ. Μαγνητικές ιδιότητες μέσω των d ηλεκτρονίων CoF 6 3- παραμαγνητικό αλλά το Co(NH 3 ) 6 3+ διαμαγνητικό. Γιατί;

86 Ερμηνεία ιδιοτήτων Δ. Δομές ενώσεων συναρμογής Μπορούμε να εξηγήσουμε αυτές τις δομές; Μπορούμε να εξηγήσουμε τις αλλαγές στη δομή όταν αλλάζει ο αριθμός οξείδωσης; Αριθμός συναρμογής 4 4 τετραεδρική E. Σταθερότητα των d τροχιακών Τα d 0, d 5 είναι σταθερά, όπως και τα d 3, d 6, d 8 ενώ το d 4 είναι ασταθές Γιατί; 6 Επίπεδη τετραγωνική οκταεδρική

87 Εξήγηση ιδιοτήτων Λαμβάνουμε υπ όψη : 1) Ο Α.Σ. = 6 ευνοείται έναντι του 4 (ο σχηματισμός δεσμού μειώνει την ενέργεια) 2) oct vs. tet vs. sqp μπορεί να επηρεάσει την ενέργεια 3) Η ισχύς του κρυσταλλικού πεδίου μπορεί να επηρεάσει τις τιμές του (αλληλεπιδράσεις μοριακών τροχιακών) Δομή 1) Η οκταεδρική δομή ευνοείται (6 δεσμοί) 2) Τα e - των d-τροχιακών μπορεί να επηρεάσουν τη δομή εξ αιτίας της υψηλής τους ενέργειας οκταεδρική επ. τετραγων. τετραεδρική d orbitals d 7 d 9 d 1 έως d 6 ευνοεί οκταεδρική d 9, d 10 ευνοεί οκταεδρική d 7, d 8 ευνοεί επίπ. τετραγωνική Π.χ.: Pt 2+ vs. Pt 4+ d 8 d 6 Επ. Τετραγ. Οκταεδρ. Τετραεδρική δομή λιγότερο πιθανή Το Ni αποτελεί εξαίρεση

88 Σταθερή διαμόρφωση d-τροχιακών e - σε * τροχιακό d 1,d 2,d 3 μηδενική άπωση e - d 4 Άπωση e - - e - d 5 ασθενούς πεδίου d 6 ισχυρού πεδίου d 7, d 8 επ. τετραγωνική

89 Χρώμα: οφείλεται σε ηλεκτρονικές διεγέρσεις d - e - 1) Το χρώμα αλλάζει ανάλογα με το ligand (Το ποικίλει - αλληλεπιδράσεις μοριακών τροχιακών) e g 2) Το χρώμα αλλάζει με αλλαγή φορτίου του μετάλλου ( ποικίλει αυξανόμενος -δεσμός με αυξαν. φορτίο - αυξανόμενη αλληλεπικάλυψη) t 2g 3) Οκταεδρικά ασθενής μετάβαση (ελαφρά χρωμ. ενώσεις) (το κέντρο συμμετρίας κάνει τη μετάβαση απαγορευμένη ) 4) Τετραεδρικά ισχυρή μετάβαση (ισχυρά χρωμ. ενώσεις) (η έλλειψη κέντρου συμμετρίας κάνει τη μετάβαση επιτρεπτή ) 5) Οι απαγορευμένες μεταβάσεις (Spin Forbidden) είναι ασθενείς: π.χ. d 5 ασθενούς πεδίου h Το Spin πρέπει να αλλάξει!!! Πολύ δύσκολο: ασθενής μετάβαση

90 Επίδραση των Ligands στο χρώμα των ενώσεων συναρμογής

91 Επίδραση των Ligands στο χρώμα των ενώσεων συναρμογής

92 Μαγνητισμός: vs. P (άπωση e - ζευγών) αλλάζει τη διευθέτηση των e- στα d τροχιακά Fe(III) d 5 Fe F 6 3- Fe(CN) 6 3- mag [FeF 6 3- ] 2 x mag [Fe(CN) 6 3- ] 2) Co(II) vs. Co(III) Co(NH 3 ) 2+ 6 Co(NH 3 ) 3+ 6 d * d * d 7 d 6 d xy d xz d yz d xy d xz d yz παραμαγνητικό διαμαγνητικό Το Co 3+ σε σύγκριση με το Co 2+ έλκει περισσότερο την NH 3 και δίνει ισχυρότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των d-τροχιακών οδηγώντας τα d * (e g ) σε υψηλότερη ενέργεια (μεγαλύτερη ενεργειακή διάσπαση των d-τροχιακών).

93 Μέτρηση μαγνητικής ροπής Μαγνητική επιδεκτικότητα m (Magnetic Susceptibility) Molar m = N 2 2 /3RT N=Avogadro s # R=Σταθερά αερίων T=απόλυτη θερμοκρασία = μαγνητική ροπή (magnetic moment) (Bohr Magnetons, Β.Μ.) = [T m ] ½ B.M. = [n(n+2)] ½ B.M. n = # των ασύζευκτων e - (υποθέτοντας ότι η μ οφείλεται στα μονήρη e - ) Gouy Method No magnetic field Take measurement Turn on magnetic field paramagnetic: big increase in mass diamagnetic: slight decrease in mass

94 Κινητική: Αδρανή vs. δραστικά σύμπλοκα (αντιδρούν αργά) (αντιδρούν γρήγορα) π.χ. Το Co 3+ είναι αδρανές Γιατί ; Co(H 2 O) 6 3+ (aq) + 6NH 3(aq) Co(NH 3 ) 6(aq) + 6H 2 O K eq = 2.3 x Co 3+ d 6 e- από τα αντιδρώντα πρέπει να μεταβούν στα υψηλότερης ενέργειας τροχιακά e g ( d *) E Co(H 2 O) NH 3 μεταβατική κατάσταση OH 2 H 2 O OH 2 Co :NH 3 H 2 O OH 2 OH 2 E A, ενέργεια ενεργοποίησης (όσο πιο μεγάλη, τόσο πιο αργή η αντίδραση) Πορεία αντίδρασης Co(NH 3 ) 6 3+ (aq) + 6H 2 O

95 Ο σίδηρος Fe 2+ στην οξυαιμοσφαιρίνη Αίμη Σφαιρίνη

96 Αρτηριακό αίμα N N O 2 Fe N Ισχυρού πεδίου N N μεγάλη NH globin (protein) Σφαιρίνη Έντονο κόκκινο χρώμα (απορρόφηση πράσινου φωτός)

97 N N OH 2 Fe N NH N N Φλεβικό αίμα Ασθενούς πεδίου globin (protein) Σφαιρίνη μικρή Μπλε σκούρο χρώμα (απορρόφηση πορτοκαλί φωτός)