Επανάσταση των Σατραπών

Transcript

1 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, Περίληψη : Η επανάσταση των Σατραπών ( π.χ.) αποτέλεσε ένα εκτεταμένο κίνημα αμφισβήτησης της εξουσίας του Αρταξέρξη Β στη δυτική Μικρά Ασία. Οι πρωταγωνιστές της όμως απέτυχαν να συντονίσουν τις δυνάμεις τους και σιγά σιγά εξολοθρεύτηκαν ή επέστρεψαν στο βασιλικό στρατόπεδο. Χρονολόγηση π.χ. Γεωγραφικός Εντοπισμός Δυτική Μικρά Ασία 1. Εισαγωγικά στοιχεία πηγές Η επανάσταση των Σατραπών ( π.χ.) είναι γνωστή από τη διήγηση του Διοδώρου του Σικελιώτη, ο οποίος παρουσιάζει μια περίληψη του έργου του Εφόρου, σύμφωνα με την οποία πρόκειται για μια συλλογική κίνηση τεσσάρων σατραπών της δυτικής Μικράς Ασίας, του Ορόντη της Μυσίας, του Αυτοφραδάτη της Λυδίας, του Αριοβαρζάνη της Ελλησποντικής Φρυγίας, του Μαυσώλου της Καρίας, αλλά και του συνόλου των λαών της περιοχής ενάντια στην κεντρική εξουσία του Αρταξέρξη Β (405/ /358 π.χ.). Με τους επαναστάτες συντάχθηκαν ο βασιλιάς των στασιαστών Αιγυπτίων, φαραώ Ταχώς, και ο βασιλιάς Στράτων της Σιδώνος στη Φοινίκη, καθώς και ορισμένες ελληνικές πόλεις (κυρίως η Σπάρτη και η Αθήνα). 1 Λίγες ως επί το πλείστον ανεκδοτολογικές πηγές, καθώς και μια σειρά επιγραφών και νομισματικών εκδόσεων βοηθούν να συμπληρωθεί το σκηνικό της μεγάλης αναταραχής που γνώρισε η Μικρά Ασία στο διάστημα π.χ. Τα περισσότερα κείμενα της εποχής όμως, ενώ κάνουν λόγο για προβλήματα στην αχαιμενιδική διοίκηση στο σύνολο της Μικράς Ασίας, αποφεύγουν επιμελώς να μιλήσουν για επανάσταση κατά του Αρταξέρξη του Β. 2 Το πρόβλημα της διήγησης του Διοδώρου είναι ότι συχνά «συμπυκνώνει» τα γεγονότα που περιγράφει και τα χρονολογεί συνολικά στην τελευταία χρονιά της περιόδου που τον ενδιαφέρει. 3 Έτσι, η επανάσταση τοποθετείται στο 362/361 π.χ., αν και από άλλες πηγές είναι γνωστό ότι τα γεγονότα που περιγράφονται ανήκουν στην περίοδο π.χ. Το ζήτημα που τίθεται είναι αν η καθολική αναταραχή στη Μικρά Ασία αποτέλεσε επακόλουθο οργανωμένου σχεδίου ή αν έχουμε να κάνουμε με γενικευμένες στάσεις και χαλάρωση του ελέγχου της κεντρικής εξουσίας στις δυτικές επαρχίες, στάσεις οι οποίες γεννήθηκαν αυθόρμητα και έσβησαν χωρίς να αποτελέσουν σοβαρό παράγοντα αμφισβήτησης της βασιλικής εξουσίας. 4 Το βασικό επιχείρημα των σύγχρονων ιστορικών που αμφισβητούν την ύπαρξη οργανωμένης επανάστασης είναι η φαινομενική απουσία ουσιαστικής αιτίας. Άλλες απόψεις όμως προβάλλουν ως επαρκείς αιτίες για το κλίμα δυσαρέσκειας που προηγήθηκε την αυξανόμενη σκληρότητα του Αρταξέρξη Β μετά τις αλλεπάλληλες αποτυχίες του εναντίον των Καδουσίων και τις προσωπικές έριδές του με πολλούς από τους «πρώτους» των Περσών, οι οποίοι είχαν πολύ μεγάλες φιλοδοξίες, σε συνδυασμό με την αδυναμία του να κυβερνήσει ουσιαστικά, όντας σε προχωρημένη ηλικία (ογδόντα ετών). Το σκηνικό αυτό αποτέλεσε πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους σχετικά ανεξάρτητους και ισχυρούς σατράπες της δυτικής Μικράς Ασίας να εκμεταλλευτούν το κενό εξουσίας. 5 Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 1/10

2 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, 2. Ιστορικό πλαίσιο Προβλήματα στην αχαιμενιδική διοίκηση των δυτικών σατραπειών είχαν ήδη διαφανεί από το 382 π.χ. Ο Ορόντης, σύζυγος της κόρης του βασιλιά Ροδογούνης, είχε περιπέσει σε δυσμένεια από τη στιγμή που είχε κατηγορήσει άδικα για προδοσία το συνδιοικητή του Τιρίβαζο, σατράπη της Λυδίας, στον πόλεμο εναντίον του βασιλιά της κυπριακής Σαλαμίνας Ευαγόρα γύρω στο 382 π.χ. 6 Έχασε τη σατραπεία της Αρμενίας και του δόθηκε η μικρότερης σημασίας σατραπεία της Μυσίας. 7 Ο Δατάμης είχε επαναστατήσει νωρίτερα από τους υπόλοιπους σατράπες (στο διάστημα π.χ.), είτε ανεξάρτητα είτε σε μυστική συννενόηση με τον Αριοβαρζάνη, όπως αναφέρει ο Λατίνος ιστορικός Κορνήλιος Νέπως. 8 Ο Αυτοφραδάτης, που κινήθηκε αρχικά εναντίον του, ήρθε στη συνέχεια σε συννενόηση μαζί του (368 π.χ.). Έναυσμα για τη γενίκευση της κρίσης θεωρείται η απόφαση του Αρταξέρξη Β στο συνέδριο στα Σούσα να ορίσει τους Θηβαίους ως προνομιακούς συνομιλητές του στην Ελλάδα (367 π.χ.), 9 μετά την αποτυχημένη προσπάθεια του Αριοβαρζάνη να ειρηνεύσει τους Έλληνες μέσω της αποστολής του υπάρχου του Φιλίσκου της Αβύδου στους Δελφούς (368 π.χ.). 10 Η νέα αυτή εξέλιξη οδήγησε στην πλήρη απομόνωση του φιλοσπαρτιάτη Αριοβαρζάνη, ο οποίος κηρύχθηκε στασιαστής. Η κήρυξη ίσως έγινε με υπόδειξη του Αυτοφραδάτη της Λυδίας, που είχε κάθε λόγο να ανησυχεί για την αυξανόμενη επιρροή του ομολόγου του και κυρίως για τον έλεγχό του στην Τρωάδα, περιοχή που παραδοσιακά διεκδικούσαν οι δύο σατραπείες. 11 Εναντίον του στασιαστή στάλθηκαν ο Αυτοφραδάτης, ως αρχηγός του πεζικού, και ο Μαύσωλος, ως επικεφαλής του ναυτικού. Στο πλευρό του Αριοβαρζάνη στάθηκαν οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες. Οι μεν Αθηναίοι έστειλαν τον Τιμόθεο στον Ελλήσποντο με οδηγίες να βοηθήσει τον Αριοβαρζάνη, αλλά να μην παραβιάσει την Ανταλκίδειο ειρήνη. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση που επικρατούσε, ο Τιμόθεος κατέλαβε τη Σάμο και τη θρακική Χερσόνησο και έλαβε από τον Αριοβαρζάνη τη Σηστό και την Κριθώτη στη Θράκη. 12 Αυτή την περίοδο η Αθήνα απένειμε τον τίτλο του πολίτη στον Αριοβαρζάνη, σε δύο γιους του και στους αξιωματούχους του Φιλίσκο και Άγαυο από την Άβυδο. 13 Οι Σπαρτιάτες στήριξαν επίσης τον Αριοβαρζάνη αποφασιστικά, λόγω και της φιλίας που συνέδεε το σατράπη με το γέροντα βασιλιά Αγησίλαο. Ο τελευταίος παρενέβη στρατιωτικά στην πολιορκία του Αριοβαρζάνη από τον Αυτοφραδάτη στο Αδραμύττιον, ή κατ άλλη άποψη στην Άσσο (366/365 π.χ.), επιτυχάνοντας τη λύση της. 14 Με διπλωματικά μέσα ο Αγησίλαος απέτρεψε επίσης την κατάληψη της Αβύδου και της Σηστού από τους στρατούς του Αυτοφραδάτη, του Μαυσώλου και του Θράκα Κότυος που τις πολιορκούσαν. 15 Οι αποτυχίες αυτές ανάγκασαν το Μαύσωλο να αποσυρθεί με το σύνολο του στόλου στην Καρία, ενώ και ο Αυτοφραδάτης διέκοψε τη δράση του στην περιοχή του Δασκυλείου. 3. Περιγραφή των γεγονότων Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο αναφέρεται από το Διόδωρο η γενικευμένη εξέγερση των λαών της Μικράς Ασίας. Σύμφωνα με τη σειρά με την οποία παρατίθενται οι συμμετέχοντες στην επανάσταση, πρώτοι οι Ίωνες, σε συνδυασμό με τον Αριοβαρζάνη (ήδη θεωρούμενο στασιαστή) και το Μαύσωλο, στράφηκαν εναντίον του Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 2/10

3 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, βασιλιά. Ο Ταχώς, πείθοντας τους Σπαρτιάτες να συστρατευτούν και συγκεντρώνοντας μεγάλο μισθοφορικό στρατό, συντάχθηκε μαζί τους, για να τους ακολουθήσουν οι Λύκιοι, οι Πισιδοί, οι Παμφύλιοι και οι Κίλικες, ο Αυτοφραδάτης και ο Ορόντης. Τέλος, συντάχθηκαν με την επανάσταση οι Σύριοι και οι Φοίνικες. Το εδάφιο αυτό συμπληρώνεται με μια πολύ σύντομη διήγηση του ιστορικού Πομπηίου Τρόγου: ο Αρταξέρξης Β, μετά την αποτυχία του κατά των Καδουσίων, κήρυξε τον πόλεμο στους στασιαστές αξιωματούχους του, πρώτα στο Δατάμη, μετά στον Αριοβαρζάνη και τέλος στον Ορόντη, τον οποίο νίκησε στη Συρία. 16 Η ακριβής περιγραφή και η διαδοχή των επιχειρήσεων στα διάφορα μέτωπα είναι αδύνατη. Η παραδοσιακή ιστορική σχολή περιγράφει την εξέγερση ως μια κίνηση κυρίως του Ορόντη και του Ταχώς, σε συννενόηση και με το Δατάμη, που στόχο είχε τη σύγκλιση των δύο στρατών στη Φοινίκη και στην Παλαιστίνη, ώστε να εξαπολυθεί η τελική επίθεση εναντίον του Αρταξέρξη. Για δικούς τους λόγους, σημαντικοί επαναστάτες, ανάμεσά τους και ο Ορόντης, άλλαξαν στρατόπεδο. 17 Η σύγχρονη έρευνα αντίθετα παρουσιάζει έναν καμβά γεγονότων πολύ πιο πλούσιο, αλλά φαινομενικά ασύνδετο, που όμως δε διαψεύδεται σε γενικές γραμμές από τις επιγραφικές και νομισματικές πηγές. Το π.χ. η δολοφονία του Φιλίσκου και η συνεχιζόμενη δράση των Ελλήνων στην περιοχή του Ελλησπόντου οδήγησαν στην κατάρρευση της αχαιμενιδικής διοίκησης στη σατραπεία του Δασκυλείου. Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις, είτε συντάχθηκαν με τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους είτε ακολούθησαν ανεξάρτητη πολιτική. Η παρουσία εξάλλου του Αρταβάζου Γ, γιου του Φαρναβάζου Β και εγγονού του βασιλιά, που διορίστηκε σατράπης γύρω στο 364 π.χ., σίγουρα οδήγησε σε διαίρεση τους Πέρσες της σατραπείας. Αποτέλεσμα ήταν η διχόνοια μεταξύ του Αριοβαρζάνη και του γιου του Μιθριδάτη, ο οποίος, θέλοντας να απεμπλακεί από τη διαφαινόμενη πτώση του πατέρα του, τον παρέδωσε στο στράτευμα που είχε στείλει ο Αρταξέρξης για να τον συλλάβει. Το 363/362 π.χ. ο Αριοβαρζάνης σταυρώθηκε τελικά στα Σούσα. 18 Ο Αρτάβαζος ανέλαβε τη διοίκηση της σατραπείας το 363 π.χ., αντιμετώπισε το Μιθριδάτη, που επιχειρούσε στα ανατολικά της επαρχίας του υποβοηθούμενος από το Δατάμη, και τελικά εκστράτευσε εναντίον του τελευταίου ( π.χ.). 19 Στην προσπάθειά του να σιγουρέψει τη θέση του και με συμμάχους τους κουνιάδους του Μέντορα και Μέμνονα, Ροδίους πολεμάρχους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ύστερης Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, ο Αρτάβαζος εκστράτευσε στην Τρωάδα. Προσέλαβε ως μισθοφόρο τον Αθηναίο τυχοδιώκτη Χαρίδημο, αλλά εξαπατήθηκε, καθώς ο τελευταίος κατέλαβε για λογαριασμό του τη Σκήψι, την Κεβρήνη και το Ίλιον. Για λόγους που παραμένουν ανεξιχνίαστοι ο Αυτοφραδάτης συνέλαβε τον Αρτάβαζο, ενέργεια που αποτελεί τη μόνη ένδειξη για συμμετοχή του στην επανάσταση, αν και η κράτησή του διήρκεσε λίγους μόλις μήνες. Μετά την απελευθέρωσή του ο Αρτάβαζος επιτέθηκε στο Χαρίδημο και τον έφερε σε δύσκολη θέση. Ο Μέντωρ και ο Μέμνων έπεισαν τον Αρτάβαζο να συνάψει ανακωχή με τον τυχοδιώκτη και να του επιτρέψει να αποχωρήσει στην Άβυδο. 20 Η θέση του Ορόντη ανάμεσα στους σημαντικούς επαναστάτες θα πρέπει να θεωρείται σίγουρη, χάρη σε ένα εδάφιο του Δημοσθένη που αναφέρεται στην κινητοποίηση Ελλήνων μισθοφόρων από το βασιλιά εναντίον του. 21 Ο Ορόντης περιγράφεται ως στασιαστής και σε επιγραφή γνωστή ως «το χρονικό της Περγάμου», όπου αναφέρεται ότι η πόλη αποτέλεσε τμήμα της σατραπείας του, προτού την παραδώσει εκ νέου στον Αρταξέρξη και πεθάνει. 22 Πάντως, η υπόθεση περί αρχηγίας του, όπως και η υπόθεση μιας δεύτερης επανάστασης τη δεκαετία του 350 π.χ. που υποστήριζαν παλαιότεροι ιστορικοί, έχει καταρριφθεί: τα νομισματικά στοιχεία Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 3/10

4 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, δείχνουν ότι ο Ορόντης έκοψε νόμισμα μόνο στις μυσικές πόλεις της Κισθήνης και του Αδραμυττίου, κάτι που δε συνάδει με την υποτιθέμενη επιφανή θέση του ως ηγέτη της επανάστασης. 23 Οι δραστηριότητες του Ορόντη τοποθετούνται στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Έχοντας Έλληνες μισθοφόρους, αλλά και άφθονα χρήματα να τους πληρώσει, έστησε το στρατόπεδό του σε ένα προκεχωρημένο σημείο της οροσειράς του Τμώλου. Από εκεί επιχειρούσε επιδρομές στη Λυδία, στα περίχωρα των Σάρδεων, με σκοπό αφενός την παρενόχληση των στρατηγών που είχε στείλει εναντίον του ο βασιλιάς και αφετέρου την απόκτηση πλούσιας πολεμικής λείας. 24 Επίσης αναφέρονται μια αψιμαχία του με τον Αυτοφραδάτη στην Κύμη και μια τρίτη μάχη όπου ο Αυτοφραδάτης τον νίκησε, χωρίς όμως να κατορθώσει να τον εξουδετερώσει. 25 Στη Μυσία, το Πέργαμον αποτέλεσε σημαντικό οχυρό του, που κατοικήθηκε από Έλληνες συμμάχους του. Στο διπλωματικό επίπεδο, ο Ορόντης, κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πρεσβειών με την Αθήνα και διαπραγματεύσεων πούλησε στους στρατηγούς σιτάρι και του αποδόθηκε από την πόλη το καθεστώς του πολίτη, πιθανόν το 361 π.χ. 26 Σημαντικότερη είναι η ιστορία που σχετίζεται με το συντονισμό της δράσης του Ορόντη με τον Αιγύπτιο φαραώ Ταχώς, που κατέλαβε την εξουσία το 363 π.χ. Απεσταλμένος του Ορόντη ήταν ο Ρεομίθρης, κατώτερος αξιωματούχος. Αυτός, αφήνοντας ομήρους στην Αίγυπτο τα μέλη της οικογένειάς του, πήρε μαζί του μεγάλη στρατιωτική δύναμη και χρήματα (50 πλοία και 500 τάλαντα), που όμως δε χρησιμοποίησε υπέρ της επανάστασης αλλά για δικούς του σκοπούς, προσχωρώντας στον Αρταξέρξη (360 π.χ.). Εγκαθιστώντας τις δυνάμεις του στη Λεύκη, συνέλαβε και τους περισσότερους Έλληνες συμμάχους του Ορόντη. 27 Η σημαντικότερη πληροφορία ωστόσο για τον Ορόντη προέρχεται από τον Πομπήιο Τρόγο, ο οποίος αναφέρει την ήττα του στη Συρία από τον Αρταξέρξη. Ένα τέτοιο γεγονός όμως δύσκολα θα περνούσε απαρατήρητο από τις άλλες πηγές, οπότε οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί αμφισβητούν την εγκυρότητά του. Πάντως, μπορεί να συνδυαστεί με μια αναφορά σε εκστρατεία του Ώχου, μετέπειτα Αρταξέρξη Γ, εναντίον της Αιγύπτου ενώ ο πατέρας του Αρταξέρξης Β βρισκόταν ακόμη εν ζωή. 28 Τέλος, το ενδεχόμενο να είχε συνεργαστεί και ο Δατάμης στο σχέδιο να βαδίσουν κατά του Αρταξέρξη, που βασίζεται στο πέρασμα από μέρους του του Ευφράτη, αν και παλαιότερα είχε συνδυαστεί με την κίνηση του Ορόντη προς τη Συρία, σήμερα έχει εγκαταλειφθεί. 29 Τελικά, ο Ορόντης, παρακινημένος από το ενδεχόμενο να λάβει ως ανταμοιβή τη σατραπεία όλης της παραθαλάσσιας Μικράς Ασίας, όπως αναφέρει ο Διόδωρος, ή πιθανότερα λόγω της αποστασίας του Ρεομίθρη, της απώλειας των αιγυπτιακών ενισχύσεων και της αδυναμίας του να αντιμετωπίσει τον Αυτοφραδάτη, άλλαξε στρατόπεδο, παρέδωσε τους μισθοφόρους και τους συμμάχους του στους εκπροσώπους του βασιλιά και τάχθηκε με τον Αρταξέρξη. Παραμένει άγνωστο ποια ήταν η τύχη του, πάντως θα πρέπει να πέθανε λίγο αργότερα, το 360 π.χ. ή το 359/358 π.χ. 30 Τα κίνητρα του Ταχώς της Αιγύπτου και του Στράτωνος της Σιδώνας ήταν διαφορετικά. Διείδαν την ευκαιρία, αφενός μεν να αποτινάξουν την περσική επιρροή και αφετέρου να διασφαλίσουν μέσω συμμαχιών την εξάπλωσή τους στη Συρία και τη Φοινίκη. Οι Αθηναίοι είχαν συννενοήσεις με το Στράτωνα, όπως μαρτυρεί μια επιγραφή, αλλά είναι αμφίβολο αν σχετίστηκαν με την επανάστασή του. 31 Με την υποστήριξη μισθοφόρων υπό τον Αθηναίο Χαβρία και τον Αγησίλαο, ο Ταχώς επιχείρησε να καταλάβει τη Φοινίκη, όμως στην Αίγυπτο ανακηρύχθηκε φαραώ ο σφετεριστής Νεκτανεβώ, που υποστηρίχθηκε από τον Αγησίλαο. Τελικά ο Ταχώς Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 4/10

5 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, εκθρονίστηκε από τα ίδια τα στρατεύματά του και κατέφυγε στο Στράτωνα, για να παραδοθεί κατόπιν στον Αρταξέρξη. 32 Η συμμετοχή του Μαυσώλου στο κίνημα στηρίζεται σε ελάχιστα τεκμήρια: πέρα από το εδάφιο του Διοδώρου, ο Ξενοφών αναφέρει ότι ο Μαύσωλος και ο Ταχώς είχαν μυστικές επαφές με τον Αγησίλαο και μάλιστα του έδωσαν χρήματα. 33 Αντίθετα, ο Μαύσωλος υπήρξε πιστός στον Αρταξέρξη εναντίον του Αριοβαρζάνη το π.χ. και αργότερα, όταν σε συνεργασία με τον Αυτοφραδάτη κατόρθωσαν να καταλάβουν την Έφεσο και διάφορες μικρότερες πόλεις που ο Ιερόφυτος της Εφέσου είχε κυριεύσει και αυτονομήσει από τον περσικό ζυγό. 34 Πάντως, το γεγονός ότι ο Μαύσωλος συμμετείχε στην επανάσταση, πιθανόν με μοναδικό στόχο να ενισχύσει τη θέση του, φαίνεται από δύο γεγονότα: από το ότι αρνήθηκε να καταβάλει φόρο στον Αρταξέρξη και, δεύτερον, από το γεγονός ότι έπεισε τους κατοίκους των Μυλάσων να χτίσουν τείχη επισείοντας την επικείμενη εισβολή των στρατευμάτων του βασιλιά, η οποία δεν έγινε ποτέ. 35 Στη γειτονική Λυκία, φαίνεται πως ηγέτης των επαναστατών ήταν κάποιος Περικλής, αρχικά δυνάστης στα Λίμυρα, ο οποίος κατόρθωσε να νικήσει τον πιστό στον Αυτοφραδάτη Αρτεμβάρη και να επεκτείνει την επιρροή του ως την Τελμησσό. Πάντως, μετά την επανάσταση των Σατραπών και ο Μαύσωλος κατάφερε να αυξήσει την επιρροή του στη Λυκία, κάτι που ίσως σημαίνει ότι συγκρούστηκε με τον Περικλή, του οποίου το τέλος δεν είναι εξακριβωμένο. 36 Σημαντικό βάρος στη συζήτηση έχει μια χαμένη σήμερα επιγραφή, όπου γίνεται λόγος για έναν απεσταλμένο των σατραπών με σκοπό να βολιδοσκοπήσει τους Έλληνες για βοήθεια. Η απάντηση ήταν μια διακήρυξη ανεξαρτησίας των Ελλήνων της Ελλάδας απέναντι σε οποιοδήποτε αξιωματούχο της Περσίας, είτε το βασιλιά είτε τους σατράπες, καθώς και η διακήρυξη αυστηρής ουδετερότητας από μέρους τους. Αν και η ερμηνεία του κειμένου αμφισβητήθηκε, φαίνεται πως πιστοποιεί τη γενική εικόνα μιας οργανωμένης επανάστασης στη δυτική Μικρά Ασία, καθώς και τη σημασία που μπορεί να είχε για την έκβασή της ενδεχόμενη σύμπραξη των ελληνικών δυνάμεων με μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές Αποτελέσματα Τα γεγονότα των ετών π.χ. δεν άλλαξαν σημαντικά το χάρτη της Μικράς Ασίας, με εξαίρεση ίσως τη σατραπεία του Δασκυλείου στην Ελλησποντική Φρυγία, η οποία έχασε τον έλεγχο του Ελλησπόντου. Η επικράτεια του Δατάμη, αν δεχθεί κανείς ότι περιλάμβανε και την Κιλικία, χωρίστηκε σε τρεις σατραπείες, αυτή της Κιλικίας και δύο καππαδοκικές. Η θέση του Μαυσώλου ενισχύθηκε, καθώς επέκτεινε την επικράτειά του στη Λυκία και άρχισε να επιβουλεύεται τις αθηναϊκές κτήσεις στο νότιο Αιγαίο. Η αιγυπτιακή εξέγερση γρήγορα καταπνίγηκε από το διάδοχο του Αρταξέρξη Β, ενώ ο θάνατος του Αγησιλάου στο αιγυπτιακό μέτωπο και οι δυσκολίες της Αθήνας με τους Θράκες και αργότερα τους συμμάχους της, αλλά και το Φίλιππο Β της Μακεδονίας, σήμαναν το τέλος των παρεμβάσεων των ελληνικών πόλεων στη Μικρά Ασία. Η σημαντικότερη συνέπεια της επανάστασης ήταν η συνειδητοποίηση από την πλευρά των Ελλήνων των σημαντικών αδυναμιών που παρουσίαζε η αχαιμενιδική διοίκηση της Μικράς Ασίας. Σε συνδυασμό και με τις καταστροφικές για την περιοχή επιπτώσεις της εκστρατείας των Σπαρτιατών στις αρχές του 4ου αι. π.χ., η δύναμη των Περσών στην περιοχή μειώθηκε τόσο πολύ κυρίως στρατιωτικά, που πλέον ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποφύγουν την ανάθεση της διοίκησης του στρατού σε Έλληνες μισθοφόρους, αλλά και να Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 5/10

6 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, αποτρέψουν την επιβολή τοπικών τυραννιών από αυτούς. 1. Διόδ. Σ Δημοσθ , 15.9, Trog, Prol. 10 Nep., Dat. Καθόλου δεν αναφέρεται γενικευμένη επαναστατική κατάσταση από τον Ξεν., Ελλ. και Αγησ. 3. Για το πρόβλημα αυτό, βλ. Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ. 12 Debord, P., L Asie Mineure au IVe siècle ( a.c.) (Bordeaux 1999), σελ Η πιστότητα της διήγησης του Εφόρου και του Διοδώρου, και συνακόλουθα η ερμηνεία τους για γενικευμένη επανάσταση, έχει υποστηριχθεί από τον Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ και Βλ. και Beloch, K.J., Griechische Geschichte², 3.2 (Berlin Leipzig ). Αντίθετος είναι ο Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ. 69 κ.ε. Σκεπτικός είναι ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ Ο βίαιος χαρακτήρας του Αρταξέρξη αποτελεί αντικείμενο πολλών σχολίων στη βιογραφία του από τον Πλούταρχο (π.χ. Αρταξ. 26.1). Η αποτυχία του ενάντια στους Καδουσίους τονίζεται από τον Trog., Prol. 10. Η γενικευμένη εικόνα αυλικών συνομωσιών και αδυναμίας της κεντρικής εξουσίας στηρίζεται εν μέρει στον Nep., Dat. Τέλος, το γήρας του βασιλιά την περίοδο της εξέγερσης τονίζεται από τον Πλούταρχο (Αρταξ ). Ο Αρταξέρξης αναφέρεται ανάμεσα στους μακροβιότερους άνδρες της Αρχαιότητας: σύμφωνα με το Λουκιανό, Μακροβ. 15, πέθανε σε ηλικία ογδόντα έξι ετών το 359/358 π.χ., άρα την περίοδο της επανάστασης (366 π.χ.) ήταν περίπου ογδόντα. Βλ. Bergk, T., Zur Chronologie des Königs Artaxerxes III Ochos, RhM 37 (1882), σελ , ιδίως σελ Ο Ορόντης έστειλε ένα γράμμα στον Αρταξέρξη Β κατηγορώντας τον Τιρίβαζο, άλλοτε υποτελή του στην Αρμενία και τώρα ανώτερο διοικητή του στρατού: ο Τιρίβαζος συνελήφθη ως στασιαστής, δικάστηκε αλλά αθωώθηκε, κάτι που οδήγησε σε δυσχερέστατη θέση τον Ορόντη. Βλ. Διόδ. Σ Διαμάχη με Τιρίβαζο: Διόδ. Σ , Απώλεια της σατραπείας: Διόδ. Σ Σούδα, βλ. λ. «Αρβαζάκιος». Πλούτ., Ηθ. 174β. Ο Hornblower, S., Mausolus (Oxford 1982), σελ , ακολουθεί τον Trog., Prol. 10, που θεωρεί τον Ορόντη σατράπη της Αρμενίας κατά τη διάρκεια των γεγονότων της επανάστασης των Σατραπών, κάτι που μάλλον οφείλεται σε παρανόηση λόγω της προηγούμενης ιδιότητάς του. Άλλοι ιστορικοί αμφισβητούν την αυτονομία μιας σατραπείας στη Μυσία: βλ. Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ Παρ όλα αυτά, η ύπαρξή της είναι επαρκώς τεκμηριωμένη: βλ. Osborne, M.J., The Satrapy of Mysia, Grazer Beiträge 3 (1975), σελ Moysey, R.A., Plutarch, Nepos and the Satrapal Revolt of 362/361 B.C., Historia 41 (1992), σελ Nep., Dat., 7.1 και 10. Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ. 194, Sekunda, N., Some Notes on the Life of Datames, Iran 26 (1988), σελ Τη συνομωσία αρνείται, χωρίς ουσιώδη επιχειρήματα, ο Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ Ξεν., Ελλ Οι όροι ήταν ιδιαίτερα σκληροί για τη Σπάρτη, που έπρεπε να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Μεσσήνης, και για την Αθήνα, η οποία έπρεπε να εγκαταλείψει το ναυτικό της. 10. Ξεν., Ελλ κ.ε. Διόδ. Σ Η προσπάθεια θεωρείται ότι απέτυχε λόγω της αδιαλλαξίας των Θηβαίων, αν και μάλλον έπαιξε σημαντικό ρόλο η ανοικτά φιλο-αθηναϊκή και φιλο-σπαρτιατική στάση του σατράπη της Φρυγίας και του απεσταλμένου του. 11. Bλ. Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ , όπου εικάζεται ότι ο Αρταξέρξης ήταν ώριμος να δεχθεί κάθε κατηγορία εναντίον των φιλόδοξων σατραπών της Δύσης, φοβούμενος το «φάντασμα» της επανάστασης του Κύρου. 12. Τιμόθεος: Δημοσθ Κατάληψη Σάμου: Ισοκρ Πολύαιν Nep., Tim Βλ. Davies, J.K., The Date of IG II² 1609, Historia 18 (1969), σελ Δημοσθ Η χρονολόγηση είναι προβληματική: πολλοί ιστορικοί τοποθετούν τις τιμές το 368 π.χ., περίοδο της διπλωματικής αποστολής του Φιλίσκου στην Ελλάδα: Buckler, J., The Theban Hegemony, B.C. (Harvard Historical Studies 86, Cambridge Mass. 1980), σελ. 166 Weiskopf, Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 6/10

7 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ , σημ. 61. Σύνδεσμο με τα γεγονότα της επανάστασης του Αριοβαρζάνη βλέπει ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ Αδραμύττιον: Πολύαιν Άσσος: Ξεν., Αγησ Υπερβολική φαίνεται να είναι η άποψη του Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ , ότι στην πραγματικότητα υπήρξαν δύο χωριστές πολιορκίες, το 366 και 365 π.χ. αντίστοιχα. Ο Αγησίλαος διατηρούσε από παλιά σχέσεις με τον Αριοβαρζάνη: Ξεν., Ελλ Δημοσθ., Κατά Αριστοκράτους 142 Διόδ. Σ Βλ. Cartledge, P., Agesilaos and the Crisis of Sparta (Baltimore 1987), σελ. 386 κ.ε. 15. Ξεν., Αγησ Trog., Prol Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ και Beloch, K.J., Griechische Geschichte², 3.2 (Berlin Leipzig ), σελ Meloni, P., La grande rivolta dei satrapi contro Artaserse II, , RSI 63 (1951), σελ Δολοφονία Φιλίσκου από το Θησαγόρα και τον Εξέκηστο της Λαμψάκου: Δημοσθ Δράση Ελλήνων στα στενά: Διόδ. Σ Nep., Tim. 1.3 (επέμβαση στην Κύζικο από τον Τιμόθεο). Ανεξαρτησία πόλεων της περιοχής: Σούδα, βλ. λ. «Κλέαρχος» Justin Διόδ. Σ (ανεξαρτητοποίηση Ηράκλειας υπό τον Κλέαρχο). Διαμάχη Αριοβαρζάνη με τον πρωτότοκο γιο του Μιθριδάτη: Val. Max ext. 2 Ξεν., Κυροπ Αριστ., Πολ a. Σταύρωση: Αρποκρατίων, βλ. λ. «Αριοβαρζάνης». 19. Nep., Dat Πολύαιν Δημοσθ., Κατά Αριστοκράτους Δημοσθ., Περί Συμμοριών 31. Βλ. Debord, P., L Asie Mineure au IVe siècle ( a.c.) (Bordeaux 1999), σελ OGIS Troxell, H., Orontes, Satrap of Mysia, SNR 60 (1981), σελ Η χρονολόγηση όμως που προτείνεται ( π.χ.) είναι λανθασμένη. Τα νομίσματα πρέπει να χρονολογηθούν στο διάστημα π.χ., περίοδο της μέγιστης πολεμικής δραστηριότητας του Ορόντη. 24. Πολύαιν Πολύαιν και 4 αντίστοιχα. 26. Το ύφος της επιγραφής μαρτυρά κανονικές εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις, χωρίς να αφήνει να διαφανεί οποιαδήποτε υπόνοια ότι ο Ορόντης είχε επαναστατήσει IG II² 207. Osborne, M., Athens and Orontes, ABSA 66 (1971), σελ Αντίθετα, την παραδοσιακή άποψη για χρονολόγηση του κειμένου στο 349 π.χ. υποστηρίζει ο Moysey, R., IG II² 207 and the Great Satraps Revolt, ZPE 69 (1987), σελ , ο οποίος υποθέτει ότι γίνεται λόγος για κάποιον άλλο Ορόντη, μετέπειτα σατράπη της Αρμενίας (311 π.χ.). 27. Ξεν., Κυροπ Διόδ. Σ Γεώργιος Σύγκελλος, σελ Υπάρχει μια γενική σύγχυση στις πηγές μεταξύ Αρταξέρξη Β και Γ : ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ. 684, εντάσσει στο ίδιο πλαίσιο την αναφορά στην ήττα των Αιγυπτίων κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας κατά του Αρταξέρξη Γ και την αιχμαλωσία του βασιλιά τους: Λυκέας, Αιγυπτιακά, στον Αθήν. 4, 150β-γ. Βλ. Elian. V.H Πολύαιν Συντονισμός Δατάμη και Ορόντη: Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ. 206 Olmstead, A.T., History of the Persian Empire (Chicago 1948), σελ. 419 Moysey, R., Greek Relations with the Persian Satraps ( B.C.) (Ph.D. Princeton 1975), σελ Αντίθετοι είναι ο Weiskopf, M., Achaemenid Systems of Governing in Anatolia (Ph.Diss., University of California, Berkeley 1982), σελ. 424 και ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ Ο Moysey, R., Greek Relations with the Persian Satraps ( B.C.) (Ph.D. Princeton 1975), σελ. 109, θεωρεί ότι ο Ορόντης δεν έχασε τη διοίκηση της Μυσίας. Ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ , θεωρεί ότι ο Ορόντης και ο Ρεομίθρης κατέβηκαν στη Συρία με σκοπό να παραδοθούν εκεί στον ήδη νικητή του Ταχώς Ώχο (Αρταξέρξη Γ ) και πρόλαβαν να δηλώσουν την υποστήριξή Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 7/10

8 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, τους στη διάρκεια της δύσκολης διαδοχής του πατέρα του Αρταξέρξη Β, που πέθανε το 359/358 π.χ. Παλαιότερες απόψεις, βασισμένες στην αποστολή σιταριού στην Αθήνα από τον Ορόντη το 349 π.χ. δε φαίνεται να ευσταθούν: Osborne, M., Athens and Orontes, ABSA 66 (1971), σελ IG II² 141 Austin, R.P., Athens and the Satraps Revolt, JHS 64 (1944), σελ Αντίθετα, ο Moysey, R., The Date of the Strato of Sidon Decree (IG II² 141), AJAH 1 (1976), σελ , υποστηρίζει ότι το συγκεκριμένο ψήφισμα δεν αποδεικνύει ενεργό ανάμειξη της Αθήνας. 32. Ξεν., Αγησ Θεόπομπος FGrHist 115 F 106a-b, 108. Ψ Αριστλ., Οικ b a17, 1353a19-24 Πλούτ., Αγησ Ηθ. 214δ Διόδ. Σ Nep., Ages. 7.2, 8.1-5, Chabrias 2-3. O Νεκτανεβώ είχε προηγουμένως πολιορκήσει τις πόλεις της Συρίας για λογαριασμό του Ταχώς: Διόδ. Σ O Χαβρίας ανακλήθηκε από την Αθήνα, κατόπιν απαίτησης του Αρταξέρξη: Nep., Chabrias 3.1. Η συμμετοχή του Στράτωνα στην εξέγερση, αν και δεν αναφέρεται ρητά από το Διόδ. Σ., εικάζεται από τη βοήθεια που έδωσε στον Ταχώς, αλλά και από ένα ύστερο κείμενο που αναφέρει ότι είχε παραβεί τη συνθήκη του με το βασιλιά: Hieronymus, Adv. Iovinian. I, 45. Γενικά, βλ. Keinitz, F., Die politische Geschichte Ägyptens vom 7. bis zum 4. Jahrhundert vor der Zeitwende (Berlin 1953), σελ και και Moysey, R., The Date of the Strato of Sidon Decree (IG II² 141), AJAH 1 (1976), σελ Ξεν., Αγησ Πολύαιν : ο Αυτοφραδάτης καταλαμβάνει την Έφεσο : ο Μαύσωλος καταλαμβάνει την Πύγελα και την Ηράκλεια στο Λάτμο. 35. Ψ Αριστλ., Οικ β19 Πολύαιν Ένα σημαντικό επιγραφικό κείμενο του 367/366 π.χ. αναφέρει ότι κάποιος Άρλισσις κατηγόρησε το Μαύσωλο στον Αρταξέρξη, αλλά ο βασιλιάς τον θανάτωσε: Tod, no Τη συμμετοχή του Μαυσώλου στην επανάσταση δεν αποδέχονται ο Weiskopf, M., Achaemenid Systems of Governing in Anatolia (Ph.Diss., University of California, Berkeley 1982), σελ και The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ και ο Briant, P., Histoire de l Empire perse. De Cyrus à Alexandre (Paris 1996), σελ Αντίθετα, τη θεωρούν αναμφισβήτητη ο Hornblower, S., Mausolus (Oxford 1982), σελ , ο Ruzicka, S., Politics of a Persian Dynasty: The Hecatomnids in the Fourth Century B.C. (Normann 1992), σελ και ο Debord, P., L Asie Mineure au IVe siècle ( a.c.) (Bordeaux 1999), σελ Δράση του Περικλή κατά του Αρτεμβάρη: Θεόπομπος FGrHist 115 F TL Το ζήτημα της συμμετοχής του Περικλή στην επανάσταση των Σατραπών είναι ιδιαίτερα δύσκολο να λυθεί: βλ. Keen, A.G., Dynastic Lycia. A Political History of Lycians and their Relations with Foreign Powers, ca B.C. (Leiden 1998), σελ. 151 κ.ε. Debord, P., L Asie Mineure au IVe siècle ( a.c.) (Bordeaux 1999), σελ SIG² 182. Συσχέτιση με την επανάσταση: Meloni, P., La grande rivolta dei satrapi contro Artaserse II, , RSI 63 (1951), σελ Moysey, R.P., Diodoros, The Satraps and the Decline of the Persian Empire, AHB 5 (1991), σελ Αμφιβολίες για τη σημασία του κειμένου και τη χρονολόγησή του: Weiskopf, M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ Βιβλιογραφία : Hornblower S., Mausolus, Oxford 1982 Debord P., L Asie Mineure au IVe siècle. Pouvoirs et jeux politiques ( a.c.), Bordeaux 1999 Olmstead A.T., History of the Persian Empire (Achaemenid Period), Chicago 1948 Cartledge P., Agesilaos, London 1987 Ruzicka S., Politics of a Persian Dynasty. The Hecatomnids in the Fourth Century BC, Oklahoma 1992 Briant P., Histoire de l Empire Perse. De Cyrus à Alexandre, Paris 1996 Judeich W., Kleinasiatische Studien, Marburg 1892 Weiskopf M., Achaemenid Systems of Governing in Anatolia, University of California, Diss., Berkeley 1982 Weiskopf M., The So-Called Great Satrap s Revolt B.C., Historia Einzelschriften 63, Stuttgart Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 8/10

9 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, 1989 Beloch K.J., Griechische Geschichte 3.2, Berlin Leipzig 1923 Meloni P., "La grande rivolta dei satrapi contro Artaserse II, ", RSI, 63, 1951, 5-27 Moysey R.A., Greek Relations with the Persian Satraps ( B.C.), Princeton 1975 Moysey R.A., "Observations on the Numismatic Evidence Relating to the Great Satrapal Revolt of 362/361 B.C.", REA, 91, 1989, Moysey R.A., "Diodoros, The Satraps and the Decline of the Persian Empire", AHB, 5, 1991, Moysey R.A., "Plutarch, Nepos and the Satrapal Revolt of 362/361 B.C.", Historia, 41, 1992, Keen Α.G., Dynastic Lycia A political history of the Lycians and their relations with foreign powers, c B.C., Leiden 1998 Debord P., L Asie Mineure au IVe Siècle a.c., Bordeaux 1999 Osborne M, "The Satrapy of Mysia", Grazer Beiträge, 1975, Austin R.P., "Athens and the Satraps Revolt", JHS, 64, 1944, Keinitz F, Die politische Geschichte Ägyptens vom 7. bis zum 4. Jahrhundert vor der Zeitwende, Berlin 1953 Troxell H.A., "Orontes, Satrap of Mysia", SNR, 60, 1981, Moysey R.A., "IG II² 207 and the Great Satraps Revolt", ZPE, 69, 1987, Bergk Th, "Zur Chronologie des Königs Artaxerxes III Ochos", RhM, 37, 1882, Osborne M, "Athens and Orontes", ABSA, 66, 1971, Moysey R.A., "The Date of the Strato of Sidon Decree (IG II² 141)", AJAH, 1, 1976, Buckler J., The Theban Hegemony, B.C., Cambridge Mass 1980, Harvard Historical Studies 86 Davies J.K., "The Date of IG II² 1609", Historia, 18, 1969, Γλωσσάριo : σατράπης, ο Ο τίτλος είχε την έννοια του αντιπροσώπου του Πέρση βασιλιά και στην περσική γλώσσα χρησιμοποιούνταν ευρύτατα. Στους αρχαίους συγγραφείς ο όρος προσδιορίζει συνήθως έναν αξιωματούχο του περσικού κράτους που έχει την ανώτατη πολιτική και στρατιωτική εξουσία στη διοικητική του περιφέρεια, τη σατραπεία. Στα Ελληνιστικά χρόνια ο Μέγας Αλέξανδρος εισήγαγε το θεσμό στην οργάνωση της αυτοκρατορίας του στην Ανατολή. Τη Ρωμαϊκή περίοδο με τον ίδιο όρο δηλώνεται το κληρονομικό αξίωμα του Aρμένιου ευγενή, κυβερνήτη αρμενικού κλίματος (καντόνι, ιστορικογεωγραφική ενότητα), που στις αρμενικές περιοχές εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ασκούσε περιορισμένη εξουσία υπό την επικυριαρχία του Ρωμαίου αυτοκράτορα. τάλαντο, το Νομισματική μονάδα. Το αργυρό τάλαντο ισοδυναμούσε με 60 μνες ή δραχμές. Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 9/10

10 Για παραπομπή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης,, 2002, Χρονολόγιο Μεταξύ 373 και 370 π.χ.: Επανάσταση του Δατάμη π.χ.: Αποτυχημένη εκστρατεία του Αυτοφραδάτη εναντίον του Δατάμη. Σύναψη ανακωχής 368 π.χ.: Αποτυχημένη διπλωματική αποστολή του Φιλίσκου, απεσταλμένου του Αριοβαρζάνη, στους Δελφούς 367 π.χ.: Στα Σούσα ο Αρταξέρξης Β αποφασίζει υπέρ της ηγεμονίας των Θηβαίων στην Ελλάδα. Η Αθήνα πρέπει να καταστρέψει το ναυτικό της και η Σπάρτη να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Μεσσήνης. Ο Αριοβαρζάνης κηρύσσεται στασιαστής, ίσως λόγω της παρέμβασης του Αυτοφραδάτη στον Αρταξέρξη Β 366 π.χ.: Ο Αυτοφραδάτης και ο Μαύσωλος αναλαμβάνουν τις επιχειρήσεις εναντίον του Αριοβαρζάνη. Η Σπάρτη και η Αθήνα αποφασίζουν να στηρίξουν το στασιαστή. Ο Τιμόθεος πολιορκεί τη Σάμο π.χ.: Πολιορκία του Αριοβαρζάνη στο Αδραμύττιο ή στην Άσσο. Πολιορκία της Σηστού και της Αβύδου από τον Αυτοφραδάτη και το Μαύσωλο. Ο Αγησίλαος στο πλευρό του στασιαστή 365 π.χ.: Ο Αυτοφραδάτης και ο Μαύσωλος αποχωρούν από το μέτωπο χάρη στις διπλωματικές κινήσεις του Αγησιλάου 364 π.χ.: Δολοφονία του Φιλίσκου. Ο Τιμόθεος καταλαμβάνει τη Σηστό και την Κριθώτη στη Θράκη και πολιορκεί την Κύζικο. Ο Κλέαρχος τύραννος της Ηράκλειας π.χ.: Ο Αρτάβαζος Γ ορίζεται σατράπης του Δασκυλείου και στέλνεται στη Δύση 363 π.χ.: Ο Αριοβαρζάνης σε διαμάχη με τον πρωτότοκο γιο του Μιθριδάτη, ο οποίος τον προδίδει. Ο Αρτάβαζος καταλαμβάνει την εξουσία στο Δασκύλειο. Ο Ταχώς φαραώ της Αιγύπτου π.χ.: Σταύρωση του Αριοβαρζάνη στα Σούσα π.χ.: Επανάσταση του Ορόντη. Επιχειρήσεις κατά του Αυτοφραδάτη και οχύρωση του Περγάμου. Επιγραφή με την «απάντηση στον απεσταλμένο των σατραπών». Άρνηση καταβολής φόρων και οχύρωση των Μυλάσων από το Μαύσωλο, ο οποίος χρηματοδοτεί και τον Αγησίλαο 362 π.χ.: Γάμος του Αρταβάζου με την αδελφή των Ροδίων πολεμάρχων Μέμνονος και Μέντορος. Ο Μιθριδάτης επιχειρεί στα σύνορα Καππαδοκίας Ελλησποντικής Φρυγίας. Ο Αρτάβαζος εκστρατεύει κατά του Δατάμη, που στηρίζει το Μιθριδάτη 361 π.χ.: Ο Αρτάβαζος καταλαμβάνει τη νότια Τρωάδα. Ο Ορόντης τιμάται στην Αθήνα. Εκστρατεία του Ταχώς στη Συρία. Αποστολή του Ρεομίθρη στον Ταχώς 362/1 ή 359/8 π.χ.: Ο Μιθριδάτης δολοφονεί το Δατάμη 360 π.χ.: Ο Χαρίδημος, μισθοφόρος του Αρταβάζου, τον προδίδει και καταλαμβάνει για δικό του λογαριασμό πόλεις στη νότια Τρωάδα. Ο Αρτάβαζος συλλαμβάνεται από τον Αυτοφραδάτη αλλά απελευθερώνεται. Ο Χαρίδημος εξαναγκάζεται να αποχωρήσει από τη Μικρά Ασία. Ήττα του Ταχώς από τον Ώχο. Επανάσταση στην Αίγυπτο. Ο Ταχώς καταφεύγει στη Σιδώνα. Ο Ρεομίθρης προδίδει την επανάσταση του Ορόντη. Ο Ορόντης παραδίδει τις πόλεις, τους μισθοφόρους και τους στασιαστές στο βασιλιά 359/358 π.χ.: Θάνατος του Ορόντη και τέλος της επανάστασης. Πλήρης αποκατάσταση της αχαιμενιδικής διοίκησης. Θάνατος του Αρταξέρξη Β. Τον διαδέχεται ο Ώχος, ως Αρταξέρξης Γ Δημιουργήθηκε στις 10/1/2017 Σελίδα 10/10