ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ FACTORING: ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Υπό του φοιτητή: Θεόδωρου Χαμάλη (Α.Μ: 8033) Επιβλέπων Καθηγητής: Βασίλειος Χουλιάρας ΜΑΙΟΣ 2013 ΣΕΡΡΕΣ

2 FACTORING: Ένα σύγχρονο εργαλείο χρηματοδότησης και μετατόπισης κινδύνου Υπό: ΧΑΜΑΛΗ ΘΕΟΔΩΡΟ Φοιτητή τμ. ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ Περίληψη: «Οι επιχειρήσεις δεν χρεοκοπούν όταν μειώνονται τα κέρδη τους, αλλά όταν έρχονται αντιμέτωπες με την έλλειψη ρευστών διαθεσίμων». Αυτή είναι μια ρήση που οι έλληνες Οικονομικοί Διευθυντές επικαλούνται συχνά, σχολιάζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια. Το factoring μπορεί να βοηθήσει τις εταιρείες να διαχειριστούν καλύτερα τον πιστωτικό κίνδυνο, να αντλήσουν ρευστότητα από τις απαιτήσεις τους αλλά και να βελτιώσουν τις πωλήσεις τους, μέσα από την καλύτερη γνώση του πελατολογίου τους. Ο κλάδος του factoring εμφανίζει σημάδια ανάπτυξης, στην Ελλάδα και διεθνώς, καθώς βοηθά στη διαμόρφωση συνθηκών υγιούς επιχειρηματικότητας, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες εταιρείες και αυτές που δραστηριοποιούνται σε διεθνείς αγορές. FACTORING: A modern financing and danger displacement tool By: HAMALIS THEODOROS Student on TEI of SERRES Accounting Department Abstract: «Companies don t bankrupt when their profits are reduced, but when they confront with lack of cash». That is a dictum CFOs often allege, commmenting on problems they are facing with last. Factoring can help companies to manage the credit danger, to draw cash flow from their requirements and improve their sales through a better knowledge of their customers. Factoring branch shows signs of grwoth, in Greece and internationally, as it helps in the creation of health businnes conditions, especially for the SMBs and those activated in internationall markets.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... I ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... ΙΙ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...ΙΙΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ FACTORING ΤΟ FACTORING ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ Ο πράκτορας (factor) Ο προμηθευτής αγαθών ή υπηρεσιών Οι οφειλέτες-πελάτες του προμηθευτή ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ FACTORING Προπαρασκευαστικές εργασίες Κατάρτιση της συμβάσεως factoring Έναρξη εργασιών Διαδικασία χρηματοδότησης (Χρηματοδοτική λειτουργία)σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης Διαδικασία παροχής υπηρεσιών (Διαχειριστική λειτουργία)σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης Η ασφαλιστική λειτουργία...σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 1.5 ΠΟΙΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΦΟΡΑ...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 1.6 ΔΙΑΦΟΡΕΣ FACTORING ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΑΝΕΙΣΜΟ ΤΙ ΚΟΣΤΙΖΕΙ...19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΑ ΕΙΔΗ FACTORINGΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ -ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ FACTORING ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ FACTORING...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 3.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ FACTORING...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: FACTORING & ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 4.1 ΓΕΝΙΚΑ... ΣΦΑΛΜΑ! ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΤΕΙ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗΣ. 4.2 ΕΓΧΩΡΙΟΙ «ΠΑΙΚΤΕΣ» ΤΟΥ FACTORING... ΣΦΑΛΜΑ! ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΤΕΙ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗΣ. 4.3 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΑΓΟΡΑ FACTORING. ΣΦΑΛΜΑ! ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΤΕΙ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗΣ. 4.4 ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 4.5 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 4.6 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ.Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα τελευταία χρόνια η αγορά βιώνει μία σημαντική μείωση της παροχής ρευστότητας από τις Τράπεζες και τα Χρηματοδοτικά Ιδρύματα εν γένει και ταυτόχρονα αύξηση των επισφαλειών και των προβληματικών πιστώσεων. Έτσι έγινε εμφανής η ανάγκη χρήσης κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων, τα οποία να μπορούν να προστατεύσουν τόσο τους χρηματοδότες όσο και τους πελάτες τους. Ως τέτοιο εργαλείο, το factoring έρχεται να δώσει λύσεις ρευστότητας στις επιχειρήσεις και να κρατήσει σε χαμηλό επίπεδο τις επισφάλειες από τις διαχειρισθείσες σχέσεις.

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ FACTORING 1.1 ΤΟ FACTORING ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ Το factoring αποτελεί ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που κερδίζει συνεχώς έδαφος στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό. Το factoring είναι συμπληρωματική μορφή χρηματοδότησης όπως το leasing, forfaiting κ.α. χωρίς να ανταγωνίζεται τον παραδοσιακό δανεισμό αλλά αντίθετα έρχεται και τον συμπληρώνει και συνοδεύεται κι από άλλες υπηρεσίες. Το factoring, δηλαδή η πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων, αποτελεί δέσμη χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, οι οποίες καλύπτουν ανάγκες επιχειρήσεων που πωλούν προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες με βραχυπρόθεσμη πίστωση σε πελάτες με επαναληπτική κατά κανόνα αγοραστική συμπεριφορά. Πρόκειται για σύναψη σύμβασης μεταξύ του πράκτορα (εταιρεία ή τραπεζική μονάδα factoring) και του προμηθευτή, βάσει της οποίας ο προμηθευτής εκχωρεί στον πράκτορα τις απαιτήσεις του έναντι των πελατών (οφειλετών) του. Ο πράκτορας μπορεί να αναλάβει τη διαχείριση, λογιστική παρακολούθηση, είσπραξη των επιχειρηματικών απαιτήσεων, τη χορήγηση προκαταβολών (χρηματοδότηση) επί της αξίας τους, καθώς και την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου. Αποτελεί, λοιπόν, ένα πλήρες οικονομικό πακέτο υπηρεσιών προς επιχειρήσεις το οποίο προσφέρει: παρακολούθηση των εισπράξεων των απαιτήσεων των πελατών, άμεση χρηματοδότησή τους (προεξόφληση των τιμολογίων επί πιστώσει) και κατά περίπτωση ασφαλιστική κάλυψη για τις εκχωρημένες απαιτήσεις (Καραγιώργου Ε., 2011). 1

6 1.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Δεν υπάρχει σύγκλιση απόψεων ως προς την ιστορική προέλευση του θεσμού του factoring. Οι περισσότεροι μελετητές τοποθετούν την εμφάνισή του στην αρχαία Ρώμη, όπου οι εύποροι πολίτες χρησιμοποιούσαν τις υπηρεσίες αρχικά διαχειριστών και αργότερα εμπορικών αντιπροσώπων για την διεκπεραίωση των περιουσιακών τους υποθέσεων. Άλλωστε από τα λατινικά προέρχεται και ο όρος factoring και συγκεκριμένα από το ρήμα facere που σημαίνει ενεργώ, πράττω, και υποδηλώνει αυτόν που ενεργεί και φέρει αποτέλεσμα. Επίσης, έχει υποστηριχτεί ότι το factoring υπό μία πρώιμη μορφή πρωτοεμφανίστηκε στην Αρχαία Βαβυλώνα και το βαβυλωνιακό δίκαιο όπως αυτό διατυπώθηκε στους κώδικες του Χαμουραμπί. Αναφέρεται λοιπόν σε μελέτες ότι υπήρχαν πράκτορες οι οποίοι αναλάμβαναν να πωλήσουν σε τρίτους εμπορεύματα για λογαριασμό εμπόρων, είτε ως παραγγελιοδόχοι είτε με δικό τους κίνδυνο. Άλλοι μελετητές έχουν παρατηρήσει ότι το factoring με την σημερινή του οικονομική σημασία εμφανίστηκε πρώτη φορά κατά το μεσαίωνα. Την εποχή εκείνη οι μεγάλοι εμπορικοί οίκοι λόγω των καθυστερήσεων που επικρατούσαν στις συναλλαγές εξ αποστάσεως είχαν ανάγκη από κάποια άτομα όταν ήθελαν να πουλήσουν τα προϊόντα τους σε μακρινές περιοχές. Συνεπώς χρησιμοποιούσαν πράκτορες, οι οποίοι θεωρούντο δεινότατοι αντιπρόσωποι των οίκων για την διάθεση των προϊόντων τους, καθώς διέθεταν αποθηκευτικούς χώρους, γνώριζαν καλά την τοπική αγορά και επέλεγαν να συναλλάσσονται μόνο με φερέγγυους πιστωτές. Οι πράκτορες για να μην αργοπορούν πωλούσαν τα προϊόντα με το όνομα τους και σταδιακά αναλάμβαναν και τον κίνδυνο μη πληρωμής εκ μέρους των αγοραστών. Για τις υπηρεσίες τους αυτές λάμβαναν ως αμοιβή κάποια προμήθεια επί της τιμής των εμπορευμάτων, ενώ για να εξασφαλίσουν τις απαιτήσεις τους είχαν δικαίωμα ενεχύρου στα εμπορεύματα που κατείχαν. Με την μορφή αυτή συνέχισε να λειτουργεί το factoring μέχρι και τα τέλη του 19ου αι. Χρησιμοποιείτο κυρίως κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας από του Άγγλους υφαντουργούς οι οποίοι εξήγαγαν τα προϊόντα τους στην Αμερική και χρησιμοποιούσαν πράκτορες για την εξεύρεση αγοραστών εκεί. Ωστόσο το 1890 άλλαξαν τα δεδομένα για τους πράκτορες καθώς επιβληθήκαν υψηλοί προστατευτικοί δασμοί στα προϊόντα που εισάγονταν από την Ευρώπη με αποτέλεσμα να καταστεί σχεδόν αδύνατη η εισαγωγή τους. Έτσι οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να απευθυνθούν 2

7 στην εσωτερική αγορά και αφού δεν μπορούσαν πια να λειτουργήσουν με τον προηγούμενο ρόλο τους, στράφηκαν εκμεταλλευόμενοι την πείρα τους για την φερεγγυότητα των πιστωτών στον τομέα της υφαντουργίας, στην αγορά των απαιτήσεων των υφαντουργών κατά των αγοραστών τους. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σήμερα, το 95% των συναλλαγών που διενεργούνται στον τομέα της υφαντουργίας στις Η.Π.Α. γίνεται με factoring. Στην Ευρώπη το factoring ήρθε κάπως αργότερα συγκριτικά με την Αμερική. Είναι αξιοσημείωτο όμως το γεγονός ότι δεν περιορίστηκε στον κλάδο της υφαντουργίας όπως στις Η.Π.Α., αλλά επεκτάθηκε στους περισσότερους κλάδους των καταναλωτικών αγαθών, π.χ. έπιπλα, ανταλλακτικά αυτοκινήτων, παιχνίδια, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, παπούτσια κ.α. Έτσι μόλις το 1958 έκανε την πρώτη εμφάνισή του στη Γερμανία, όπου μία μικρή τράπεζα με την επωνυμία «Mittelrheinische Kreditbank Dr. Horbach and Co. KG» στο Mainz της Δυτικής Γερμανίας ίδρυσε ιδιαίτερο τμήμα υπηρεσιών factoring. Η οικονομική επιτυχία που ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα να ειδικευτεί η τράπεζα αποκλειστικά στην παροχή υπηρεσιών factoring και οδήγησε και άλλες τράπεζες και εταιρείες στην παροχή αντίστοιχων υπηρεσιών. Χαρακτηριστικό της ανάπτυξης του θεσμού στην Γερμανία είναι το γεγονός ότι ο ετήσιος κύκλος εργασιών των εταιρειών factoring ανέρχεται σε πολλά εκατομμύρια Δολάρια Η.Π.Α σύμφωνα με τα στοιχεία του συνδέσμου γερμανικών εταιριών factoring. Στην Ιταλία αν και η πρώτη εταιρεία factoring ιδρύθηκε το 1966, ο θεσμός εδραιώθηκε στην αγορά μόλις το 1980, επειδή τότε το κράτος μείωσε την τραπεζική χρηματοδότηση, δημιουργώντας έτσι ευνοϊκές συνθήκες για την δραστηριοποίηση των εταιρειών factoring. Αντίστοιχα και στην Ελβετία ξεκίνησε η παροχή υπηρεσιών factoring κατά το έτος Είναι φανερό λοιπόν ότι μετά το 1960 άρχισε η ανάπτυξη του factoring σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης με αποτέλεσμα σήμερα πια ο κύκλος εργασιών τους να αποτελεί ένα μεγάλο ποσοστό του όγκου των συναλλαγών που διενεργούνται με factoring διεθνώς. Τέλος πρέπει να αναφερθεί, ότι εκτός από τις Η.Π.Α. και τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης εταιρείες factoring δραστηριοποιούνται και στον Καναδά, την Ιαπωνία, το Ισραήλ, τη Νότια Αφρική, το Ιράν την Αυστραλία και τη Σιγκαπούρη. Οι περισσότερες μάλιστα από αυτές συνεργάζονται μεταξύ τους ιδιαίτερα στο πλαίσιο του εξαγωγικού factoring. 3

8 1.3 ΤΑ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ Στη σχέση του factoring εμπλέκονται οι εξής: Ο πράκτορας Ο προμηθευτής αγαθών ή υπηρεσιών Οι οφειλέτες-πελάτες του προμηθευτή. Η σύμβαση factoring συνάπτεται από τον προμηθευτή και τον πράκτορα. Αυτοί είναι τα συμβαλλόμενα μέρη. Οι οφειλέτες-πελάτες του προμηθευτή δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη. Εμπλέκονται όμως στη σχέση factoring, αφενός μεν διότι χωρίς οφειλέτες δεν υπάρχουν απαιτήσεις και δεν υπάρχει πεδίο εφαρμογής του factoring, αφετέρου δε διότι η σύμβαση factoring πρέπει να αναγγελθεί και σ αυτούς. Ειδικότερα: Ο πράκτορας (factor) Οι χρηματοδοτικές, ασφαλιστικές και διαχειριστικές υπηρεσίες που παρέχονται συγχρόνως στα πλαίσια του factoring, αποτελούν φυσικά επιχειρηματική δραστηριότητα, που μπορεί να ασκείται μόνο από μεγάλους οργανισμούς, με ορθολογιστική οργάνωση, γνώσεις, διασυνδέσεις και κεφάλαια. Μια επιχείρηση, πράγματι, που παρέχει χρηματοδοτήσεις και αναλαμβάνει ασφαλιστικές ευθύνες, είναι αναγκαίο, καταρχήν, να διαθέτει η ίδια ένα σημαντικό κεφάλαιο και να έχει εξασφαλίσει επίσης ευχερή πρόσβαση σε τραπεζικά ή άλλα κεφάλαια με κόστος, που θα της επιτρέπει να τα επαναχορηγεί με λογικά επιτόκια στους πελάτες της. Εξάλλου, η επιτυχής και κερδοφόρα παροχή ασφαλιστικών υπηρεσιών προϋποθέτει στενή διασύνδεση και συνεργασία στη βάση της αμοιβαιότητας με κέντρα, που από τη φύση των εργασιών τους ασχολούνται με τη φερεγγυότητα των πελατών τους όπως είναι οι εταιρείες ασφαλίσεως πιστώσεων, οι τράπεζες, άλλες εταιρείες factoring και οι ενώσεις τους ώστε να εξασφαλίζεται η δραστηριότητα της συνεχούς άντλησης και ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών. Επίσης, η αναγκαιότητα της ακριβούς και ταχείας επεξεργασίας στοιχείων, στα πλαίσια της παροχής όλων των υπηρεσιών και, κυρίως, των διαχειριστικών, μπορεί να 4

9 ικανοποιηθεί μόνο από επιχειρήσεις, που διαθέτουν προσωπικό με άρτια, κατά το μάλλον ή ήττον, θεωρητική και πρακτική γνώση θεμάτων, σχετικών με τη χρηματοδότηση του εμπορίου, αλλά και τέλεια οργανωμένα γραφεία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και προγράμματα καταχωρήσεως και επεξεργασίας δεδομένων. Από την άλλη μεριά, είναι προφανές πως οι λειτουργίες του factoring ανταγωνίζονται τις παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες, κυρίως στον τομέα της παροχής πιστώσεων. Για να αποφύγουν, λοιπόν, οι τράπεζες τον επαχθή ανταγωνισμό, που θα σήμαινε μείωση του κύκλου εργασιών και περικοπή των κερδών τους, δραστηριοποιήθηκαν πρώτες αυτές προς την κατεύθυνση είτε της δημιουργίας αυτοτελών τμημάτων, αποκλειστικά απασχολούμενων με το factoring, είτε της ιδρύσεως θυγατρικών εταιρειών για τον ίδιο σκοπό, είτε της ολοσχερούς μετατροπής τους σε εταιρείες factoring. Άλλωστε, οι τράπεζες, κυρίως είναι οι επιχειρήσεις, που διαθέτουν ήδη ένα διαμορφωμένο οργανωτικό υπόβαθρο, κατάλληλο, κατά τα ανωτέρω, να στηρίζει μια επιτυχή ανάπτυξη των εργασιών του factoring. Διαθέτουν, ακόμα, τους αναγκαίους πόρους, αλλά και την ευχέρεια πρόσβασης μέσω των υποκαταστημάτων τους σε μεγάλο αριθμό υποψηφίων πελατών (Ψυχομάνης, 1996) Ο προμηθευτής αγαθών ή υπηρεσιών Η έννοια του προμηθευτή δεν προσδιορίζεται ακριβώς στο νόμο για το factoring, αλλά αναφέρεται απλώς ενδεικτικά. Λαμβανομένης όμως υπόψη της οικονομοτεχνικής λειτουργίας του θεσμού, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι προμηθευτής είναι αυτός που παρέχει αγαθά ή υπηρεσίες σε τρίτους και μάλιστα σε ποσότητες περισσότερες της μονάδας και κατ επανάληψη. Υπό την παραπάνω έννοια ο πράκτορας-συμβαλλόμενος στη σύμβαση factoring έχει ως πελάτες του όχι καταναλωτές αλλά επιτηδευματίες, χωρίς να ενδιαφέρει τον νόμο το είδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας, που αναπτύσσει ο προμηθευτής. Παράλληλα, ο προμηθευτής αγαθών ή υπηρεσιών ως συμβαλλόμενος στη σύμβαση factoring πρέπει να είναι κατά κύριο επάγγελμα έμπορος, αν και δεν προκύπτει ευθέως από τον νόμο, αν η εμπορική ιδιότητα είναι αναγκαίο χαρακτηριστικό γνώρισμα του προμηθευτή. Κατά κανόνα όμως ο συμβαλλόμενος προμηθευτής στη 5

10 σύμβαση factoring έχει την εμπορική ιδιότητα είτε με το ουσιαστικό κριτήριο είτε με το τυπικό κριτήριο. Δεν μπορεί δηλαδή να είναι συμβαλλόμενος στην πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων εκείνος, ο οποίος παρέχει αγαθά και υπηρεσίες, είτε για εξυπηρέτηση άλλης, κύριας επαγγελματικής του δραστηριότητας, είτε στα πλαίσια μιας ενιαίας επιχείρησής του με πλείονα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων όμως η παροχή των αγαθών ή των υπηρεσιών δεν είναι το κύριο. Ο κύριος οικονομικός σκοπός άλλωστε του θεσμού του factoring, που δεν είναι άλλος από την τόνωση της επιχειρηματικότητας και της δράσης των εμπορικών εταιρειών επιβάλλει οι επιχειρήσεις που συμβάλλονται με τις εταιρείες factoring να δραστηριοποιούνται αποκλειστικά και κύρια στην παροχή αγαθών ή υπηρεσιών. Στα πλαίσια της ιδιαίτερης σχέσης εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται στη σύμβαση factoring, ο προμηθευτής έχει την υποχρέωση να ενημερώσει τον πράκτορα σχετικά με τα στοιχεία της επιχείρησής του και να τον διευκολύνει στη συλλογή πληροφοριών για τους πελάτες του. Περαιτέρω, κατά το στάδιο της συμβατικής δέσμευσης οφείλει να αποτρέπει τους κινδύνους και να περιορίζει τις ζημίες του πράκτορα. Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 3 του ν. 1905/1990 «ο προμηθευτής ευθύνεται απέναντι στον πράκτορα για την ύπαρξη και το ύψος των απαιτήσεων, που αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης του άρθρου 1 του νόμου», δηλαδή η ευθύνη του προμηθευτή αφορά την ύπαρξη των εκχωρούμενων απαιτήσεων, υφίσταται δε ακόμη και αν αγνοεί αναίτια την ανυπαρξία των εκχωρούμενων απαιτήσεων. Συνήθως στις συμβάσεις factoring και προκειμένου να διατηρεί ο πράκτορας την εγγυητική αυτή ευθύνη του προμηθευτή, μέχρις ότου η απαίτηση καταστεί ληξιπρόθεσμη, συμπεριλαμβάνεται η ρήτρα περί παρατάσεως της ευθύνης του προμηθευτή μέχρι του ληξιπρόθεσμου της απαιτήσεως. Δυνατή είναι επίσης η ανάληψη ευθύνης του προμηθευτή έναντι του πράκτορα αναφορικά με την φερεγγυότητα του οφειλέτη, όταν δε τέτοια ανάληψη ευθύνης δεν υφίσταται, τη σχετική ευθύνη εξακολουθεί να φέρει ο πράκτορας, αφού σε αυτόν έχουν εκχωρηθεί οι απαιτήσεις του προμηθευτή έναντι του οφειλέτη. 6

11 1.3.3 Οι οφειλέτες-πελάτες του προμηθευτή Με την έγγραφη αναγγελία της σύμβασης από τον προμηθευτή ή τον πράκτορα στον οφειλέτη- πελάτη του προμηθευτή, ο οφειλέτης συμβάλλεται με τον πράκτορα και μόνο σε αυτόν καταβάλλει πλέον έγκυρα το ποσό που πριν από την αναγγελία όφειλε στον προμηθευτή. Η δε βασική σχέση που συνδέει τον προμηθευτή με τον οφειλέτηπελάτη του είναι συνήθως σύμβαση πώλησης ή σύμβαση έργου ή ακόμη σύμβαση παροχής υπηρεσιών. 1.4 ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ FACTORING Αναγκαία κρίνεται η διάκριση των διαφόρων σταδίων, που διανύει εκτυλισσόμενος ο μηχανισμός λειτουργίας του factoring. Πρόκειται συγκεκριμένα για τα στάδια: α) των προπαρασκευαστικών εργασιών, β) της καταρτίσεως της σύμβασης, γ) της έναρξης των εργασιών, δ)της χρηματοδότησης, ε) της παροχής υπηρεσιών και στ) της ανάληψης του κινδύνου αφερεγγυότητας των οφειλετών Προπαρασκευαστικές εργασίες Το στάδιο των προπαρασκευαστικών εργασιών περιλαμβάνει κυρίως τις επαφές γνωριμίας του προμηθευτή με τον πράκτορα, την αίτηση υπαγωγής στο factoring, τους ελέγχους διαφόρων στοιχείων, για να κριθεί η καταλληλότητα της επιχείρησης του προμηθευτή για το factoring, τη γενικότερη συλλογή πληροφοριών και τις διαπραγματεύσεις για την κατάρτιση της σύμβασης. Στο αρχικό αυτό στάδιο το κάθε μέρος θα πρέπει να σχηματίσει ίδια και ορθή αντίληψη για τις προοπτικές της συνεργασίας, εκτιμώντας σωστά τα οικονομικά δεδομένα και τη δυνατότητα αποδοτικής εκμετάλλευσης των προσφορών του factoring. Έτσι, ο μεν προμηθευτής: 1) Καταβάλλει προσπάθειες για πλήρη και σωστή ενημέρωση γύρω από το νέο θεσμό και τις διευκολύνσεις που παρέχει 2) Ελέγχει επιστάμενα την καταλληλότητα της επιχείρησης του για factoring. 7

12 3) Αποφασίζει για την επιθυμητή μορφή του factoring και, κυρίως, αν θα πρέπει να αναλάβει ο πράκτορας τον κίνδυνο αφερεγγυότητας των οφειλετών ή και την παροχή ιδιαιτέρων υπηρεσιών, ενόψει των αυξημένων δαπανών, που συνεπάγονται οι λειτουργίες αυτές της γνήσιας μορφής του factoring. 4) Έρχεται σε επαφή με διάφορους πράκτορες, για να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα των προσφερόμενων υπηρεσιών από τον καθένα και των «αμοιβών» που ζητούν. 5) Υποβάλλει γραπτό αίτημα στον πράκτορα, όπου αναφέρει και όλα εκείνα τα στοιχεία, που ενδιαφέρουν τον τελευταίο και του παρέχουν τη δυνατότητα να ελέγχει, κατά πόσο οι δραστηριότητες του αιτούντος είναι κατάλληλες για factoring. Με την αίτηση συνυποβάλλονται και όλα τα σχετικά δικαιολογητικά έγγραφα. Στο ελάχιστο περιεχόμενο της αίτησης ανήκουν, κυρίως, οι αναφορές στο είδος της εμπορικής δραστηριότητας της επιχείρησης, στον αριθμό και την, κατά μέσο όρο, αξία των τιμολογίων που εκδίδονται, στον αριθμό και τα οικονομικά μεγέθη των πελατών-οφειλετών, στον τρόπο είσπραξης των απαιτήσεων, στον τρόπο οργάνωσης της επιχείρησης, στις τελευταίες τυχόν εκθέσεις φορολογικού ελέγχου και στους ετήσιους ισολογισμούς. Παράλληλα, χορηγείται από τον προμηθευτή έγγραφη εξουσιοδότηση προς τον πράκτορα να ζητά - ή συγκατάθεση προς τις τράπεζες να παρέχουν πληροφορίες σχετικές με τη συνέπειά του στις συναλλαγές και την πιστοληπτική του ικανότητα. 6) Διαπραγματεύεται για τη μορφή του factoring και τους όρους συνεργασίας του με τον πράκτορα, εφόσον παρέχεται μια τέτοια ευχέρεια. Από την άλλη μεριά, ο πράκτορας: 1) Παρέχει κάθε δυνατή πληροφορία στον προμηθευτή για το factoring γενικά και τη μορφή που τυχόν εφαρμόζει ειδικότερα. Γνωστοποιεί, επίσης, αμέσως στον προμηθευτή το περιεχόμενο της τυποποιημένης συμβάσεως factoring, που χρησιμοποιεί για την ταχύτερη κυρίως εξυπηρέτηση των συναλλαγών του και την, κατά το δυνατόν, αποφυγή σφαλμάτων, διευκρινίζει τα σημεία της συμβάσεως, που είναι διαπραγματεύσιμα, και καθοδηγεί τον προμηθευτή στην περαιτέρω διαδικασία. 8

13 2) Ελέγχει την αλήθεια των στοιχείων της αιτήσεως του προμηθευτή, για να βεβαιωθεί για την καταλληλότητα της επιχείρησης του για factoring. Ο έλεγχος διεξάγεται με τν πραγματοποίηση αυτοψίας και την αξιολόγηση των προσαγόμενων εγγράφων (ισολογισμών, κλπ.). Ταυτόχρονα, επιδιώκει την κατόπιν συναινέσεως του πελάτη λήψη πληροφοριών από συνεργαζόμενες τράπεζες. 3) Δέχεται διαπραγματεύσεις για τους όρους συνεργασίας και για τον καθορισμό των ποσοστών προμήθειας, προκαταβολών κα επιτοκίων, με υπόδειξη και συζήτηση των σχετικών ευχερειών της συμβάσεως factoring που χρησιμοποιεί. 4) Αποφασίζει, τέλος, αν θα αποδεχθεί ή όχι την αίτηση του προμηθευτή, και γνωστοποιεί την απόφαση του στον τελευταίο, που καλείται πλέον, εφόσον συμφωνεί με την απόφαση, να υπογράψει τη σχετική σύμβαση Κατάρτιση της συμβάσεως factoring Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει τη συμφωνία των μερών σε όλα τα σημεία του περιεχομένου της προδιατυπωμένης συμβάσεως ή του περιεχομένου, που προέκυψε από τις διαπραγματεύσεις. Η σύμβαση είναι πάντοτε έγγραφη για μεγαλύτερη σαφήνεια και ασφάλεια στις συναλλαγές Έναρξη εργασιών Διαβίβαση καταλόγου οφειλετών Αμέσως μετά την υπογραφή της συμβάσεως ο προμηθευτής διαβιβάζει στον πράκτορα, αφενός μεν έναν πλήρη κατάλογο της πελατείας που διαθέτει, αν δεν το έχει ήδη πράξει κατά την υποβολή της σχετικής αιτήσεως, αφετέρου δε όλα τα υπάρχοντα τιμολόγια. Διαβιβάζει, επίσης, τις τυχόν αιτήσεις (παραγγελίες) νέων κυρίως πελατών του, προτού προχωρήσει στην αποδοχή τους. Το ίδιο δε επαναλαμβάνει κατά τη διάρκεια της συνεργασίας. Τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οφειλετών είναι απαραίτητα στον πράκτορα για τον έλεγχο της φερεγγυότητάς τους. 9

14 Έλεγχος φερεγγυότητας Με βάση τα στοιχεία, που διαβιβάζονται, ο πράκτορας προβαίνει σε έναν επιστάμενο έλεγχο της φερεγγυότητας των οφειλετών, προκειμένου να αποφασίσει, αν θα αναλάβει με χρηματοδότηση τις τιμολογιακές απαιτήσεις, που του προσφέρει με τη διαβίβαση των υπαρχόντων τιμολογίων ή προτίθεται να του προσφέρει ο προμηθευτής, και επίσης, αν θα αναδεχθεί το σχετικό κίνδυνο. Μια λάθος εκτίμηση μπορεί να έχει ως συνέπεια την οριστική απώλεια της αξίας της απαίτησης με ζημία του πράκτορα, όταν ο τελευταίος έχει αναλάβει την ευθύνη για τη φερεγγυότητα του συγκεκριμένου οφειλέτη. Αλλά και στην αντίθετη περίπτωση, η τυχόν λανθασμένη εκτίμηση του πράκτορα μπορεί να ωθήσει τον προμηθευτή σε μεγάλα πιστωτικά ανοίγματα προς αφερέγγυα πρόσωπα, με τις εντεύθεν επαχθείς συνέπειες τόσο για την επιχείρηση του προμηθευτή, όσο και για τον πράκτορα, που θα αντιμετωπίσει, έτσι έμμεσα, δυσχέρειες στην ικανοποίηση των δικών του απαιτήσεων κατά του προμηθευτή. Στα πλαίσια αυτού του ελέγχου, ο πράκτορας δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τον οφειλέτη. Κάτι τέτοιο άλλωστε αποκλείεται από τα πράγματα, κυρίως δε απ τη στενότητα του χρόνου, τις υψηλές δαπάνες και τις αποστάσεις. Εκείνο, που αξιολογείται πρωτίστως, είναι τα στοιχεία των ετήσιων ισολογισμών της επιχείρησης του οφειλέτη, όταν δημοσιεύονται κανονικά, όπως συμβαίνει με τις Α.Ε. και τις Ε.Π.Ε. Παράλληλα, συλλέγονται πληροφορίες από τράπεζες, που είχαν ή και έχουν συναλλαγές με οφειλέτες. Τέτοιου είδους πληροφορίες παρέχονται όμως από τράπεζα μόνο σε τράπεζα, μέσα στα αυστηρά προσδιορισμένα όρια της διατραπεζικής συνεργασίας. Το γεγονός αυτό αποτελεί ίσως έναν σημαντικότατο λόγο να έχει ο πράκτορας τραπεζικό χαρακτήρα. Πληροφορίες συλλέγονται ακόμα και από άλλες εταιρείες factoring στα πλαίσια της αμοιβαιότητας Άνοιγμα βιβλίου οφειλετών Παράλληλα με τη διενέργεια του ελέγχου φερεγγυότητας των οφειλετών, ο πράκτορας ανοίγει για κάθε οφειλέτη, που του γνωστοποιεί ο προμηθευτής, έναν ειδικό λογαριασμό. Στο λογαριασμό αυτό καταχωρεί όλα τα συμβάντα, που αφορούν την εκχωρούμενη απαίτηση και τη διαδικασία εισπράξεώς της. 10

15 Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να έχει πάντα προ οφθαλμών τις καθημερινές λογιστικές εγγραφές, τους λόγους, για τους οποίους έγινε κάθε εγγραφή, και το εκάστοτε υπόλοιπο του λογαριασμού του οφειλέτη. Το σύνολο των ειδικών λογαριασμών συνιστά το βιβλίο των οφειλετών Καθορισμός πιστωτικών ορίων Οι κρίσεις του πράκτορα για τη φερεγγυότητα των οφειλετών με βάση τον αρχικό κατάλογο και τις τυχόν νέες αιτήσεις πελατών του προμηθευτή είναι προσδιοριστικές των αποφάσεών του για τη χρηματοδότηση του προμηθευτή και την ανάληψη της σχετικής ευθύνης. Για αφερέγγυους, βεβαίως, οφειλέτες ο πράκτορας αρνείται αμέσως την ανάληψη οποιασδήποτε ευθύνης, τις δε εκχωρούμενες απαιτήσεις κρατά συνήθως μόνο προς είσπραξη. Για τους περισσότερο ή λιγότερο φερέγγυους καθορίζει, αντίστοιχα, μεγαλύτερα ή μικρότερα ποσά, ως όρια (πιστωτικά όρια), μέχρι του ύψους των οποίων και μόνον αποδέχεται τη σχετική ευθύνη και χρηματοδοτεί τον προμηθευτή, πιστώνοντας με τα συμφωνημένα ποσοστά επί της αξίας των εκχωρουμένων απαιτήσεων τον τηρούμενο λογαριασμό του. Είναι δυνατόν, όμως, να συμφωνηθεί ότι χρηματοδότηση θα παρέχεται κατ εξαίρεση και για τις απαιτήσεις, που υπερβαίνουν το καθορισμένο πιστωτικό όριο. Στην περίπτωση αυτή, την ευθύνη για τη φερεγγυότητα των αντίστοιχων οφειλετών θα φέρει ο προμηθευτής Αποστολή τιμολογίων αναγγελία σχέσεως στους πελάτες (οφειλέτες) Ο προμηθευτής αποστέλλει στους πελάτες του τιμολόγια, στα οποία αναγράφεται, ότι, για να είναι έγκυρη η πληρωμή, πρέπει να γίνεται στον πράκτορα. Η σημείωση αυτή αποτελεί και αναγγελία εκχωρήσεως στον πράκτορα της απαιτήσεως του προμηθευτή κατά του πελάτη. Συνήθης είναι η διατύπωση: «Η απαίτηση αυτού του τιμολογίου πωλήθηκε και εκχωρήθηκε στον πράκτορα Χ. Πληρωμές με αποσβεστική ενέργεια μπορούν να γίνουν μόνο στον πράκτορα» Ο προμηθευτής αποστέλλει στον πράκτορα αντίγραφα των τιμολογίων. Με βάση τα τιμολόγια αυτά πιστώνεται ο προμηθευτής. 11

16 1.4.4 Διαδικασία χρηματοδότησης (Χρηματοδοτική λειτουργία) Η χρηματοδοτική λειτουργία του factoring συντελείται με την καταβολή του «τιμήματος» από τον πράκτορα στον προμηθευτή, δηλαδή με την προκαταβολή της αξίας της απαιτήσεως και την αντίστοιχη εκχώρησή της από τον προμηθευτή στον πράκτορα. Από την αξία της απαιτήσεως εκπίπτει το ποσό που συμφωνείται ως προμήθεια του πράκτορα για την ανάληψη του κινδύνου αφερεγγυότητας του οφειλέτη, ενώ λαμβάνονται υπόψη τα διάφορα βάρη, οι κίνδυνοι και τα έξοδα, που αναλαμβάνει ο πράκτορας. Συνήθης στη σύμβαση factoring είναι η τήρηση ενός συμψηφιστικού ( ή αλληλόχρεου) λογαριασμού εκ μέρους του πράκτορα, ο οποίος εξυπηρετεί τις δοσοληψίες μεταξύ πράκτορα και προμηθευτή και τον συμψηφισμό των αμοιβαίων απαιτήσεών τους. Ο συμψηφιστικός λογαριασμός αποτελεί στην πραγματικότητα την λογιστική απεικόνιση των αμοιβαίων απαιτήσεων του πράκτορα και του προμηθευτή. Στον λογαριασμό αυτό αναγράφονται τα ποσά των απαιτήσεων του προμηθευτή που περιέρχονται στον πράκτορα και οι αναλήψεις που γίνονται από τον προμηθευτή. Ο προμηθευτής πιστώνεται με μεγάλο τμήμα (συνήθως 80%) του ποσού των απαιτήσεων και χρεώνεται με τα ποσά που αναλαμβάνει. (Στην πίστωση του προμηθευτή αντιστοιχεί χρέωση του πράκτορα και τ αντίστροφο). Ανά τακτά χρονικά διαστήματα ο πράκτορας ενημερώνει τον προμηθευτή για την κατάσταση του λογαριασμού Διαδικασία παροχής υπηρεσιών (Διαχειριστική λειτουργία) Στη διαχειριστική λειτουργία του factoring περιλαμβάνεται η λογιστική και η νομική παρακολούθηση και η είσπραξη των απαιτήσεων εκ μέρους του πράκτορα. Στο factoring χωρίς δικαίωμα αναγωγής υφίσταται υποχρέωση του πράκτορα να διαχειρίζεται τις απαιτήσεις του προμηθευτή στο όνομά του και για δικό του λογαριασμό, καθ όσον οι απαιτήσεις αυτές εμφανίζονται ως στοιχείο του ενεργητικού του ισολογισμού της επιχείρησης του πράκτορα και ως τούτου αφορούν τα οικονομικά συμφέροντα του πράκτορα. Με την διαχείριση του λογαριασμού πελατών της προμηθεύτριας εταιρείας ο πράκτορας επιτυγχάνει την περιοδική ενημέρωσή της για το σύνολο των κινήσεων 12

17 των οφειλετών της με άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο, με κύριο επακόλουθο τη μείωση του λειτουργικού κόστους διαχείρισης των απαιτήσεών της. Ο πράκτορας κρατά ενήμερους τους λογαριασμούς των οφειλετών, για οτιδήποτε αφορά τις απαιτήσεις εναντίον τους, επαγρυπνεί για τις χρεωπιστωτικές και αντιλογιστικές εγγραφές στο συμψηφιστικό ή στον τρέχοντα λογαριασμό και προβαίνει στις απαραίτητες εξώδικες και δικαστικές ενέργειες κυρίως οχλήσεις και αγωγές για την είσπραξη, οπωσδήποτε μεν των απαιτήσεων εκείνων, σχετικά με τις οποίες ανέλαβε τον κίνδυνο της αφερεγγυότητας των οφειλετών, κατά τις ειδικότερες συμφωνίες δε, των απαιτήσεων, για τις οποίες υπάρχει δυνατότητα επαναχρέωσης του προμηθευτή. Τα έξοδα βαρύνουν, στην μεν πρώτη κατηγορία απαιτήσεων, τον πράκτορα, στη δε δεύτερη, τον προμηθευτή. Το έργο της αναγκαστικής (δικαστικής) είσπραξης των απαιτήσεων ανατίθεται σε συμβεβλημένους με τον πράκτορα δικηγόρους ή σε θυγατρικές ή συνεργαζόμενες εταιρείες, που έχουν αποκλειστικό αντικείμενο δραστηριότητας την είσπραξη καθυστερημένων ή επισφαλών απαιτήσεων. Το factoring παρέχοντας ολοκληρωμένες διαχειριστικές «υπηρεσίες» σε μικρομεσαίες ιδίως επιχειρήσεις με βάση απαιτήσεις κατά πελατών τους, τις αφήνει απερίσπαστες ή, απλώς, τις διευκολύνει στο κύριο έργο τους, εκείνο δηλαδή της παραγωγής και διάθεσης των αγαθών και υπηρεσιών τους. Η συνακόλουθη απαλλαγή της προμηθεύτριας εταιρείας από την λογιστική παρακολούθηση των απαιτήσεών της και την είσπραξη τους από δύστροπους οφειλέτες, έχει ως αποτέλεσμα την διατήρηση καλών σχέσεων με αυτούς και την αύξηση του τζίρου της Η ασφαλιστική λειτουργία Η ασφαλιστική λειτουργία του factoring έγκειται στην ανάληψη από τον πράκτορα του κινδύνου αφερεγγυότητας του οφειλέτη αναφορικά με τις απαιτήσεις που έχουν εκχωρηθεί στον πράκτορα από τον προμηθευτή. Αφερέγγυος είναι εκείνος ο οφειλέτης, ο οποίος αρνείται χωρίς επίκληση κάποιου ιδιαίτερου λόγου να πληρώσει τον πράκτορα-εκδοχέα καθώς και εκείνος, ο όποιος βρίσκεται σε κατάσταση πραγματικής ανεπάρκειας της περιουσίας του ή νομικής αδυναμίας προς εξόφληση του χρέους. 13

18 Η ανάληψη αυτού του κινδύνου γίνεται με σχετική δήλωση ευθύνης του πράκτορα. Η δήλωση σημειώνεται στον κατάλογο των οφειλετών, τις νέες αιτήσεις και τα υπάρχοντα τιμολόγια, που επιστρέφονται από τον πράκτορα στον πελάτη, με τον προσδιορισμό συγκεκριμένου πιστωτικού ορίου για κάθε οφειλέτη. Είναι σημαντικό για τον προμηθευτή να γνωρίζει τη δήλωση ευθύνης του πράκτορα τα πιστωτικά όρια -, προτού απαντήσει στην παραγγελία του οφειλέτη του, αποδεχόμενος ή αποποιούμενος τη σχετική αίτηση-πρόταση του για την παροχή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών. Εάν ο προμηθευτής εκτελέσει παραγγελίες, χωρίς να αναμείνει τη δήλωση του πράκτορα, διακινδυνεύει να διατηρήσει ο ίδιος το βάρος της σχετικής ευθύνης. Η δήλωση το πράκτορα μπορεί να ανακληθεί, μέχρις ότου αποσταλούν τα εμπορεύματα ή γίνει έναρξη της παροχής υπηρεσιών του προμηθευτή προς τον οφειλέτη, εφόσον περιέλθουν σε γνώση του γεγονότα, που ανατρέπουν την προηγούμενη θετική κρίση του για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη ή την ύπαρξη της τιμολογιακής απαιτήσεως. Μετά την αποστολή εμπορευμάτων ή παροχή υπηρεσιών, ο πράκτορας δεν μπορεί να ανακαλέσει τη δήλωση του. Έτσι, αν επισυμβεί τότε γεγονός, που επισύρει την ευθύνη του, υποχρεούται οριστικά πλέον να φέρει αυτός το βάρος της μη πληρωμής των απαιτήσεων, που είχε αναλάβει με χρηματοδότηση, ωφελούμενος μονάχα την προμήθεια για την παροχή υπηρεσιών και την ανάληψη του κινδύνου. Όπως θα αναφερθεί ειδικότερα παρακάτω, ο κίνδυνος αφερεγγυότητας αναλαμβάνεται στο factoring χωρίς δικαίωμα αναγωγής από τον πράκτορα, ενώ στο factoring με δικαίωμα αναγωγής από τον προμηθευτή. Στην πράξη βέβαια είναι δυνατόν κατά την υπογραφή μιας σύμβασης factoring να ορίζεται ότι για κάποιες απαιτήσεις τον κίνδυνο αφερεγγυότητας του οφειλέτη φέρει ο πράκτορας, ενώ για άλλες απαιτήσεις τον κίνδυνο φέρει ο ίδιος ο προμηθευτής. Το ζήτημα βέβαια που εύλογα μπορεί να τεθεί είναι ποιο είναι το χρονικό εκείνο σημείο μέχρι το οποίο συντρέχει η ευθύνη του προμηθευτή. Στην πράξη αυτό που συμφωνείται στις συμβάσεις factoring είναι η ευθύνη του προμηθευτή μέχρι οι εκχωρούμενες απαιτήσεις να καταστούν ληξιπρόθεσμες. Η αιτιολογημένη όμως άρνηση πληρωμής εκ μέρους του οφειλέτη και η αδυναμία ανταπόδειξης του 14

19 προμηθευτή αναφορικά με την ύπαρξη ή το ύψος της απαίτησης δικαιολογεί την άσκηση του αναγωγικού δικαιώματος του πράκτορα κατά του προμηθευτή Η προμηθεύτρια εταιρεία, εφόσον τον πιστωτικό κίνδυνο τον έχει αναλάβει η εταιρία factor, έχει τη δυνατότητα να πωλεί και σε πελάτες για των οποίων τη συνέπεια δεν είναι βέβαιη, ενώ με την αξιολόγηση από τον πράκτορα της πιστοληπτικής ικανότητας των υφιστάμενων και νέων αγοραστών της προμηθεύτριας εταιρίας επιτυγχάνεται και η εξυγίανση του πελατολογίου της (Ψυχομάνης, 1996). 1.5 ΠΟΙΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΦΟΡΑ Το factoring απευθύνεται κατά κανόνα σε εταιρείες που ανταποκρίνονται στα εξής βασικά χαρακτηριστικά: Μικρομεσαίες (κατά κύριο λόγο) επιχειρήσεις οι οποίες συνήθως αναπτύσσονται δυναμικά και χρειάζονται χρηματοδότηση κεφαλαίου κίνησης αλλά δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν εύκολα με άλλες μορφές δανεισμού ή/και δεν έχουν οργανωμένο τμήμα για τη λογιστική παρακολούθηση και είσπραξη των απαιτήσεων τους Μεγάλες επιχειρήσεις με οργανωμένα τμήματα λογιστηρίου και credit, οι οποίες προεξοφλούν απαιτήσεις (τιμολόγια ή/και αξιόγραφα) με σκοπό την έκπτωση του κόστους χαρτοσήμου ή/και βελτίωση των οικονομικών δεικτών τους. Επιχειρήσεις που έχουν μεγάλο όγκο διαχείρισης εισπράξεων ή/και μεταχρονολογημένων επιταγών και επιθυμούν να το αναθέσουν σε τρίτους (outsourcing). Εξαγωγικές εταιρείες Παράγουν ή εμπορεύονται τυποποιημένα καταναλωτικά προϊόντα (μη υποκείμενα σε ενστάσεις, αμφισβητήσεις και αλλοιώσεις, πραγματικά πουλημένα και τιμολογημένα κατά την αγορά) Παρέχουν στους πελάτες τους βραχυπρόθεσμη πίστωση(διάρκεια μέχρι 6 μήνες). 15

20 Οι απαιτήσεις τους είναι οριστικές και εκκαθαρισμένες πράγμα που σημαίνει ότι η εξόφλησή τους δεν πρέπει να υπόκειται σε κανένα όρο ή προϋπόθεση (π.χ. παρακαταθήκη, υπό διαμετακόμιση) και προέρχονται από χονδρικές πωλήσεις. Έχουν ένα σταθερό κύκλο φερέγγυων πελατών, που συνιστούν ένα ικανοποιητικό χαρτοφυλάκιο, με ικανοποιητικό βαθμό διασποράς κινδύνων. Επεκτείνουν τις πωλήσεις τους με ταχύ ρυθμό, έτσι ώστε να μην είναι σε θέση οι τράπεζες να καλύψουν σε ικανοποιητικό βαθμό τις ανάγκες τους (αυτό σημαίνει ότι συνήθως οι εταιρείες που προσφεύγουν στο factoring ενδέχεται να αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας που δεν προέρχονται, όμως, από οργανική αδυναμία της εταιρείας (π.χ. ζημιογόνα αποτελέσματα) αλλά από σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών τους ( Factoring: Εργαλείο χρηματοδότησης και μετατόπισης κινδύνου, 2009). Υπάρχουν όμως κάποιοι περιορισμοί εφαρμογής του Factoring. Το Factoring δεν προσφέρεται σε απαιτήσεις που προέρχονται από: Πωλήσεις αγαθών προθεσμίας μεγαλύτερης των έξι μηνών. Πωλήσεις προς θυγατρικές ή επιχειρήσεις ενδιαφέροντος του πωλητή Πωλήσεις νωπών ή ευαίσθητων ή υποκείμενων σε αλλοιώσεις αγαθών. Πωλήσεις επί παρακαταθήκη, υπό διαμετακόμιση, προς αναζήτηση αγοραστή. Πληρωμές έναντι λογαριασμού ή ανάλογα με την πρόοδο των εργασιών (π. χ οικοδομικές και κατασκευαστικές εταιρείες ). Πωλήσεις περιστασιακές Πωλήσεις μακροπρόθεσμης διάρκειας. Πωλήσεις shop in shop Πωλήσεις μεγάλου αριθμού και μικρής αξίας τιμολογίων. Πωλήσεις προς αγοραστές με προβλήματα καθυστερήσεων πληρωμών, δύστροπους, σχολιασμένης συναλλακτικής συμπεριφοράς κλπ. 16