Εβδοµαδιαίο ελτίο Οικονοµικών Εξελίξεων ιεύθυνση Οικονοµικών Μελετών Πέµπτη 4 Οκτωβρίου Ελληνική Οικονοµία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 Εβδοµαδιαίο ελτίο Οικονοµικών Εξελίξεων ιεύθυνση Οικονοµικών Μελετών Πέµπτη 4 Οκτωβρίου 2012 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονοµία Πέρασε το καλοκαίρι, µπήκε ο Οκτώβριος και η Τρόικα εξακολουθεί να υποβάλλει την Ελλάδα σε τεστ κοπώσεως προσαρµογής και σε ασκήσεις ταµειακής αντοχής. Σε µια déjà-vu κατάσταση που θυµίζει µέρες Οκτ. 11, η χώρα ωθείται σε ακόµη µεγαλύτερη ύφεση µε την καθυστέρηση καταβολής της δόσης των 31,5 δις. Η καθυστέρηση αυτή είναι απολύτως αναίτια για τους ακόλουθους λόγους: 30% 25% 20% 15% 10% 5% Ανεργία: Τo Κραχ του 1929 σε επανάληψη % ΑΕΠ Ελλάδος ,5% (επίσηµες προβλέψεις) 2013:-3,8% 2014:-2,7% 0% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Alpha Bank, National Bureau of Economic Research (USA) Ελλάδα α) Από το Προσχέδιο του Π2013 που µόλις δηµοσιεύτηκε προκύπτει πέραν πάσης αµφιβολίας η απολύτως ικανοποιητική και σύµφωνα µε τους στόχους εκτέλεση του Π2012, όπως άλλωστε είχε ήδη γίνει εµφανές και από την εκτέλεση του Π2012 στο 8µηνο Ιαν.-Αυγούστου Μάλιστα, η εκτέλεση του Π2012 όπως προβλέπεται στο Προσχέδιο έχει καταρτιστεί µε τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύεται η ικανοποιητική εκτέλεση και του Π2013. ΗΠΑ β) Η Κυβέρνηση έχει ήδη προσδιορίσει σαφώς συγκεκριµένα, και εξαιρετικά επώδυνα για την ελληνική οικονοµία και κοινωνία µέτρα, ύψους 13,5 δις για να εξασφαλίσει την οµαλή εκτέλεση των Π2013 και Π2014. Στα µέτρα αυτά συµπεριλαµβάνονται και δραστικά µέτρα διαρθρωτικής προσαρµογής, όπως η νέα αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, η δροµολόγηση της µείωσης της απασχόλησης στο δηµόσιο τοµέα κατά επιπλέον άτοµα στην περίοδο (µετά τη µείωσή της κατά 147,5 χιλ. άτοµα στην περίοδο ), η εκ βάθρων αναδιάρθρωση της οργανωτικής δοµής της κεντρικής διοίκησης, των ΕΚΟ και των ΟΤΑ, κ.ά.. Από την άλλη πλευρά είναι τώρα σχεδόν βέβαιο ότι, µετά την καλύτερη του αναµενοµένου εκτέλεση του Π2012, τα απαιτούµενα µέτρα αύξησης των εσόδων και µείωσης των δαπανών για την εκτέλεση του Π2013 θα είναι λιγότερα από τα µέτρα που ήδη θεσµοθετεί η Κυβέρνηση. γ) Με την συνέχιση της οµαλής και έγκαιρης εκταµίευσης της χρηµατοδοτικής βοήθειας αποκαθίσταται η πορεία ανταγωνιστικής ανάπτυξης της οικονοµίας και η βιωσιµότητα του ελληνικού δηµοσίου χρέους, όπως διαµορφώθηκε µετά το PSI Plus. Ειδικότερα, τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο Προσχέδιο του Π2012, µε τη σηµαντική και διατηρήσιµη µείωση των πρωτογενών δηµοσίων δαπανών αλλά και των δαπανών για τόκους, και τα νέα µέτρα ύψους 13,5 δις για την υλοποίηση των Π2013 και Π2014 συνεπάγονται την καλύτερη από την προβλεπόµενη εκτέλεση του Προϋπολογισµού τα επόµενα έτη. Από την άλλη πλευρά, η µεγάλη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας, η ήδη εµφανής εντατικοποίηση της προσπάθειας για δυναµική προώθηση των αποκρατικοποιήσεων µε προσέλκυση και ξένων κεφαλαίων και η κανονική καταβολή των δόσεων της χρηµατοδοτικής βοήθειας από το 1 ο και το 2 ο ΠΧΕ το είναι βέβαιο ότι θα περιορίσουν σηµαντικά την ύφεση το 2013 και ότι θα συµβάλουν στην ανάκαµψη της οικονοµίας από το Με αυτά τα δεδοµένα το χρέος της ΓΚ µπορεί να διαµορφωθεί κάτω από το 179,3% του ΑΕΠ το 2013, που προβλέπεται στο προσχέδιο του Π2013, µε την υπόθεση της πλήρους καταβολής των δόσεων της χρηµατοδοτικής βοήθειας ύψους 43,4 δις στο τελευταίο 3µηνο του 2012 και 24 δις το Η ολοκλήρωση της δηµοσιονοµικής προσαρµογής και η περαιτέρω βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας, µε βάση την ήδη πραγµατοποιηµένη πλήρη ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας, θα συµβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και της απασχόλησης. Εποµένως, µε µέση ετήσια άνοδο της παραγωγικότητας κατά 1,7% στην περίοδο και µε µέση ετήσια αύξηση της απασχόλησης κατά 0,5% στην ίδια περίοδο, δηλαδή µε µέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,2% και µε αποκρατικοποιήσεις και τα χρήµατα που θα προκύψουν από την πώληση κοινών µετοχών των τραπεζών που θα αποκτήσει το ΤΧΣ στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών όταν πλέον η οικονοµία θα έχει ανακάµψει το χρέος της ΓΚ µπορεί πράγµατι να µειωθεί κάτω του 115% του ΑΕΠ το 2020 και κάτω του 80% του ΑΕΠ το Γενικότερα, µε την αποκατάσταση της πορείας ανταγωνιστικής ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας, µετά την επίτευξη πρωτογενών πλεονασµάτων στη γενική κυβέρνηση από το 2012, η περαιτέρω αµφισβήτηση της βιωσιµότητας του ελληνικού χρέους θα σταµατήσει οριστικά. ηµοσιονοµική Προσαρµογή: Όσον αφορά το Προσχέδιο του Π2013 που δηµοσιεύτηκε σηµειώνονται τα ακόλουθα: Πρώτον, το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης εκτιµάται ότι θα µειωθεί σηµαντικά στο 6,6% του ΑΕΠ το 2012 και στο 4,2% το 2013, από 9,0% το 2011 και από 15,7% το Πρόκειται για µια τεράστια δηµοσιονοµική προσαρµογή, η οποία επιτεύχθηκε παρά την πέραν πάσης πρόβλεψης πτώση του ΑΕΠ κατά -16,0% µεταξύ 2009 και Από το 2012 στη δηµοσιονοµική προσαρµογή της χώρας και στη µείωση του δηµοσίου χρέους συµβάλει και η µεγάλη πτώση των πληρωµών για τόκους λόγω του PSI Plus. Έτσι οι πληρωµές τόκων της ΓΚ µειώθηκαν στα 10,5 δις το 2012, από τα 14,9 δις το 2011.

2 εύτερον, το πρωτογενές έλλειµµα της ΓΚ εκτιµάται ότι θα µειωθεί στα 2,79 δις (1,4% του ΑΕΠ) το 2012, από 4,49 δις (2,1% του ΑΕΠ) το 2011 και από 10,4% του ΑΕΠ το Σηµειώνεται ότι το πρωτογενές έλλειµµα της ΓΚ διαµορφώνεται σε αυτά τα επίπεδα παρά το ότι: α) Οι δαπάνες του Π Ε εκτιµώνται στα 7,3 δις το 2012, έναντι απορροφήσεων αυτών των δαπανών ύψους µόνο 2,6 δις στο 8µηνο Ιαν.- Αυγ Για να απορροφηθούν τα 7,3 δις (µακάρι να απορροφηθούν) θα πρέπει οι δαπάνες αυτές να ανέλθουν στα 4,7 δις στο 4µηνο Σεπτ.- εκ και να είναι αυξηµένες κατά 39,9% έναντι του αντίστοιχου 4µήνου του β) Τα έσοδα του Τ.Π. από άµεσους φόρους εκτιµάται ότι θα διαµορφωθούν στα 20,77 δις, έναντι 23,52 δις που προέβλεπε ο Π2012. Εκτιµάται έτσι ότι τα έσοδα αυτά θα αυξηθούν µόνο κατά 2,2% το 2012, έναντι της σηµαντικής αύξησής τους κατά 13,5% σε ετήσια βάση που σηµειώνουν αυτά τα έσοδα στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ Εκτιµάται δηλαδή ότι τα έσοδα αυτά θα µειωθούν κατά -13,5% στο 4µηνο Σεπτ.- εκ παρά το ότι σε αυτό το τετράµηνο έχουν βεβαιωθεί για να εισπραχθούν άνω των 6,0 δις από τον Φόρο Εισοδήµατος Φυσικών Προσώπων, έναντι περίπου 1,0 δις που είχαν βεβαιωθεί για να εισπραχθούν στο αντίστοιχο 4µηνο του Επίσης, στο τελευταίο 4µηνο του 2012 αναµένεται να εισπραχθούν σηµαντικά έσοδα από τον φόρο περιουσίας, έναντι ελάχιστων εσόδων που είχαν εισπραχθεί από το φόρο αυτό στο τελευταίο 4µηνο του Τέλος, οι παράγοντες που προσδιόρισαν την αύξηση των άµεσων φόρων κατά 13,5% στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ. 12 (µείωση του αφορολογήτου ορίου στα 5.000, έκτακτη εισφορά 1%-4% στα εισοδήµατα του 2012, κ.ά.) εξακολουθούν να ισχύουν και στο 4µηνο Σεπτ.- εκ γ) Τα έσοδα από τους έµµεσους φόρους εκτιµώνται στο προσχέδιο µειωµένα κατά -8,2%, ενώ η πτώση τους στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ ήταν µόνο -7,9%. Επιπλέον, στο 4µηνο Σεπτ.- εκ αναµένονται πρόσθετα έσοδα από τη µεγάλη αύξηση των φόρων στο πετρέλαιο θέρµανσης και ενδεχοµένως και στο φυσικό αέριο. Τέλος, η εκτίµηση του Προσχεδίου για τα έσοδα από τους έµµεσους φόρους, συνεπάγεται ότι η φοροδιαφυγή στο ΦΠΑ, που ανήλθε σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα στην περίοδο Σεπτεµβρίου 2011 Αυγούστου 2012, όταν η αύξηση του ΦΠΑ στην εστίαση από 13% στο 23% οδήγησε σε πτώση των εσόδων από τον ΦΠΑ εκτός καυσίµων και τσιγάρων κατά -11,5%, θα αυξηθεί περαιτέρω αντί να µειωθεί. Τα ανωτέρω συνεπάγονται ότι η αναµενόµενη πολύ καλύτερη πορεία των εσόδων από άµεσους και έµµεσους φόρος (από ότι προβλέπει το Προσχέδιο) και η ενδεχόµενη διαµόρφωση των δαπανών του Π Ε γύρω στα 6,5 δις, µπορεί ακόµη να οδηγήσουν σε πλεόνασµα στο πρωτογενές ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης ήδη από το Επίσης, στο βαθµό που η προβλεπόµενη στο Προσχέδιο δυσµενής εξέλιξη των εσόδων από άµεσους και έµµεσους φόρους στο τελευταίο 4µηνο του 2012 οφείλεται στην πρόβλεψη ότι ένα µεγάλο µέρος των βεβαιωµένων φόρων από τον ΦΕΦΠ και από το ειδικό τέλος ηλεκτροδοτούµενων επιφανεισών µέσω της ΕΗ θα εισπραχθεί το 2013 και όχι το 2012, αυτό σηµαίνει ότι δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις για µεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασµα στη ΓΚ και το Εκτέλεση του Π2012: Ο Προϋπολογισµός της ΓΚ ήδη καταγράφει πρωτογενές πλεόνασµα ύψους άνω των 1,1 δις στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ. 2012, από πρωτογενές έλλειµµα ύψους 4,9 δις στο αντίστοιχο 8µηνο. 11. Η προσαρµογή υπερβαίνει τα 6,0 δις σε ετήσια βάση και δεν µπορεί κανείς να την υποβαθµίσει. Η Ελλάδα έχει επιδείξει πολύ µεγαλύτερη δυνατότητα προσαρµογής από αυτή που ανέµεναν οι αναλυτές παγκοσµίως, παρά το ότι η προσπάθειά της πραγµατοποιείται στο εξαιρετικά δύσβατο πεδίο της διογκωµένης ύφεσης µε την συστηµατική καταστροφή του οικονοµικού κλίµατος στη χώρα. Το πρωτογενές πλεόνασµα στο 8µηνο, 12 προκύπτει διότι, παρά τη βαθειά ύφεση και τις εξαιρετικά απαισιόδοξες εκτιµήσεις της Τρόικα, σηµειώνεται αύξηση των εσόδων της ΓΚ κατά 2,7% στο 8µηνο. 12, έναντι πτώσης τους κατά -2,4% που προβλέπεται στο Μνηµόνιο του Μαρτίου 2012, ενώ οι πρωτογενείς δαπάνες ήταν µειωµένες κατά -7,4% στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ. 2012, έναντι της πτώσης τους κατά -5,1% που προβλέπεται στο Μνηµόνιο. Τέλος, η µεγάλη πτώση των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ, οφείλεται κατά κύριο λόγο στη µεγάλη πτώση των µισθών και των συντάξεων και του αριθµού των απασχολουµένων στην κεντρική διοίκηση και στις ΕΚΟ, ενώ η πτώση των πρωτογενών δαπανών των ΟΚΑ κατά -8,3% σηµειώθηκε παρά την µεγάλη αύξηση του αριθµού των συνταξιοδοτούµενων εργαζοµένων στην περίοδο της προσαρµογής στο νέο αυστηρότερο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης. Σε κάθε περίπτωση η πτώση των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ δεν σχετίζεται µε την αύξηση των ληξιπρόθεσµων οφειλών του δηµοσίου προς τον ιδιωτικό τοµέα στα 7,9 δις στο τέλος Αυγ. 2012, από 5,73 δις στο τέλος εκ Η αύξηση των ληξιπρόθεσµων οφειλών οφείλεται αποκλειστικά στην µεγάλη καθυστέρηση που σηµειώνεται στην καταβολή των δόσεων των δανείων από τη Ζώνη του Ευρώ και από το ΝΤ. Το ελληνικό δηµόσιο έχει σήµερα ένα σηµαντικό πρόβληµα ρευστότητας όχι για την εξυπηρέτηση των δαπανών που δηµιουργούνται κατά τη διάρκεια της χρήσης, αλλά των συσσωρευµένων υποχρεώσεών του από προηγούµενα έτη και από τους πρώτους µήνες του Το πρόβληµα ρευστότητας επιτείνεται από το γεγονός ότι όλοι οι παρέχοντες υπηρεσίες υγείας και υγειονοµικό υλικό, αλλά και άλλες υπηρεσίες και προϊόντα στο ελληνικό δηµόσιο απαιτούν τώρα την άµεση πληρωµή τους και σε πολλές περιπτώσεις την πληρωµή τους πριν την παράδοση του υλικού. Για το λόγο αυτό η βεβαίωση των δαπανών σε πολλούς τοµείς του δηµοσίου πραγµατοποιείται τώρα πολύ ταχύτερα από ότι στα προηγούµενα έτη, πράγµα που σηµαίνει ότι σήµερα οι µη καταγεγραµµένες δαπάνες στον προϋπολογισµό είναι πολύ λιγότερες από ότι στα προηγούµενα έτη. Από την άλλη πλευρά, η καθυστέρηση της πληρωµής των ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεων του δηµοσίου λόγω ταµειακή στενότητας, συµβάλλει σε ανάλογη µείωση των εσόδων του δηµοσίου όλων των κατηγοριών. 2

3 Γενικά, η διόγκωση των ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεων αποτελεί πρόσθετο εµπόδιο στη µείωση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων (χωρίς την αύξηση στις ληξιπρόθεσµες οφειλές το πρωτογενές πλεόνασµα του 8µήνου 2012 θα ήταν µεγαλύτερο), αντί να συµβάλλει σε υπο-καταγραφή τους όπως φαίνεται να διατυµπανίζεται κατά κόρον στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Ανάπτυξη Ανεργία Χρέος: Σύµφωνα µε τις κυβερνητικές εκτιµήσεις για το 2012, στο 4µηνο Σεπτ.- εκ προβλέπεται σηµαντική ενίσχυση της ρευστότητας της οικονοµίας µέσω της αύξησης των δαπανών του Π Ε κατά 5 δις, της πληρωµής ληξιπρόθεσµων οφειλών προς τον ιδιωτικό τοµέα ύψους 3,5 δις, στο πλαίσιο της εκταµίευσης των 43,4 δις µέχρι τέλους του χρόνου. Παρόλα αυτά η Κυβέρνηση προβλέπει πτώση του ΑΕΠ κατά -6,6% στο 2 ο 6µηνο. 12 και κατά -3,8% το Χωρίς τα µέτρα, η Κυβέρνηση εκτιµά ότι η πτώση του ΑΕΠ δεν θα ξεπερνούσε το 1,1%. Επίσης, το ΝΤ, φέρεται τώρα να προβλέπει νέα µεγάλη πτώση του ΑΕΠ κατά -5,0% το 2013 και επιπλέον κατά -2,7% το ηλαδή, µε την επιβολή επιπλέον µέτρων δηµοσιονοµικής προσαρµογής ύψους 7,8 δις το ΝΤ προβλέπει ως παράπλευρη απώλεια την πτώση του ΑΕΠ κατά 10,5 δις, που φανερώνει την χαµηλή ποιότητα και αποδοτικότητα της δηµοσιονοµικής προσαρµογής. Άλλωστε και ο ίδιος ο Υπ Οικονοµικών έχει αναφερθεί σε εκτιµήσεις του ΝΤ για πτώση του ΑΕΠ το 2014 κατά -25% έναντι του Βέβαια, το Προσχέδιο του Π2013 δεν παραλείπει να σηµειώσει ότι οι εκτιµήσεις της Κυβέρνησης για πτώση του ΑΕΠ κατά -3,8% το 2013 δεν λαµβάνουν υπόψη τα µέτρα και τις πρωτοβουλίες που η ίδια ήδη προγραµµατίζει και λαµβάνει, µε την απαραίτητη συµβολή των εταίρων µας, για να σταµατήσει την επικίνδυνη πτωτική πορεία της οικονοµίας. Το ερώτηµα είναι αν θα δοθεί η δυνατότητα στην Κυβέρνηση να εφαρµόσει αυτές τις πολιτικές. ιότι το Προσχέδιο και οι προβλέψεις της Τρόικας για την ανάπτυξη το 2013 και το 2014 υποδηλώνουν ότι δεν γίνεται καµιά προσπάθεια να αποτραπεί η πτώση του ΑΕΠ της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι µε ενδεχόµενη νέα πτώση του ΑΕΠ κατά -3,8% το 2013, η ανεργία θα ανέλθει στα 1,32 εκατ. άτοµα (27% του εργατικού δυναµικού), µε πτώση της απασχόλησης κατά -4,8% και µε αύξηση της παραγωγικότητας κατά 1,0% (έναντι αύξησής της κατά 1,7% το 2012 και µείωσής της κατά -0,8% το 2013 σύµφωνα µε το Προσχέδιο). Είναι προφανές ότι η πτώση της παραγωγικότητας το 2013 δεν εξυπηρετεί παρά την ελαχιστοποίηση της µείωσης της απασχόλησης, η οποία υπολογίζεται ότι θα είναι πολύ υψηλότερη. Επιπλέον, µια ενδεχόµενη επιπλέον πτώση του ΑΕΠ κατά -2,7% το 2014 θα οδηγούσε σε αύξηση της ανεργίας στα 1,43 εκατ. άτοµα (29,2% του εργατικού δυναµικού), µε νέα µεγάλη πτώση της απασχόλησης κατά -3,7% και αύξηση της παραγωγικότητας κατά 1,0%. Όπως είναι φανερό σε µια τέτοια δυσµενή εξέλιξη της οικονοµίας το θέµα δεν θα ήταν η ενδεχόµενη µη βιωσιµότητα του χρέους της ΓΚ της χώρας, αλλά το τεράστιο κοινωνικό πρόβληµα από την συνεχή αύξηση της ανεργίας και από την βίαιη διατάραξη των θεσµών και των µηχανισµών λειτουργίας της οικονοµίας ως σύνολο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η πρόβλεψη από την Κυβέρνηση και από το ΝΤ για νέα µεγάλη πτώση του ΑΕΠ της χώρας το 2013 και το 2014 δεν είναι µια απλή άσκηση επί χάρτου ή οικονοµετρική εκτίµηση που απλώς καταγράφει αµερόληπτα τις τάσεις στην οικονοµία, δοθείσης της εµπειρίας του παρελθόντος και της οικονοµικής πολιτικής που ακολουθείται. Οι προβλέψεις αυτές έχουν τεράστια σηµασία και σε µεγάλο βαθµό προσδιορίζουν τις εξελίξεις που πρόκειται να συµβούν στην οικονοµία. Αυτό συµβαίνει ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδος που ήδη προέρχεται από µια πολύχρονη συνεχώς διογκούµενη ύφεση στην οποία η κάθε οικονοµική µονάδα (νοικοκυριό, επιχείρηση, επενδυτής, εργαζόµενος, άνεργος, σπουδαστής) αναµένει µε αγωνία κάποια ένδειξη για το πότε θα τελειώσει αυτό το «µαρτύριο». Κατ αρχήν είναι αυτονόητο ότι µια νέα πτώση του ΑΕΠ θα έχει πολλαπλάσιες οδυνηρές επιπτώσεις στην οικονοµία από ότι µια πτώση του ΑΕΠ του ιδίου µεγέθους το ιότι η πτώση τώρα εκτιµάται στη βάση δραµατικά µειωµένων µεγεθών. Οι περικοπές το 2010 και το 2011 ήταν σε µεγάλο βαθµό αναγκαίες διότι ήταν περικοπές σπατάλης, ενώ η αύξηση της ανεργίας πριν από δύο έτη σε µεγάλο βαθµό αφορούσε στην απώλεια θέσεων εργασίας χαµηλής παραγωγικότητας. Το 2012 και πολύ περισσότερο από το 2013 χάνονται θέσεις εργασίας υψηλής παραγωγικότητας διότι η χώρα τώρα αντιµετωπίζει µεγάλα προβλήµατα ρευστότητας και όχι πια προβλήµατα χαµηλής παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Οι προβλέψεις, λοιπόν, νέας µεγάλης πτώσης του ΑΕΠ το 2013 και το 2014, µετά την πολύχρονη πτωτική πορεία των προηγούµενων ετών, προσδιορίζουν όχι µόνο το οικονοµικό κλίµα της χώρας, αλλά σε µεγάλο βαθµό τα καταναλωτικά, επενδυτικά και επιχειρηµατικά σχέδια και αυτή την ίδια την οικονοµική δραστηριότητα στη χώρα. Με τις προβλέψεις που υιοθετούνται σηµατοδοτείται ότι δεν θα πρέπει πλέον να αναµένεται καµία ευνοϊκή εξέλιξη, πχ. στην υλοποίηση του προγράµµατος αποκρατικοποιήσεων στην Ελλάδα. Προβλέψεις αυτού του είδους προειδοποιούν κάθε επίδοξο επενδυτή στην Ελλάδα ότι αν τολµήσει να επιχειρήσει στη χώρα µας το µόνο που θα αντιµετωπίσει στην επόµενη 10ετία θα είναι καµένη γη. Είναι, λοιπόν, απολύτως απαραίτητο να επιδιωχθεί η ανάκαµψη της οικονοµίας, εδώ και τώρα, µε την λήψη όλων των δύσκολων διαρθρωτικών αποφάσεων που χρονίζουν. Ο κυβερνητικός χρόνος δεν µπορεί πλέον να αναλίσκεται, όπως συµβαίνει τα τελευταία 2,5 χρόνια, στην επίτευξη εύκολων λύσεων, όπως η περικοπή µισθών και συντάξεων, που είναι όχι µόνο αντικοινωνικές αλλά και, το κυριότερο, δεν προσφέρουν καµία προοπτική. 3

4 Παγκόσµια Οικονοµία Το επενδυτικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται τα τελευταία 24ωρα στην Ισπανία. Ήδη ανακοινώθηκε ότι απαιτούνται νέα κεφάλαια ύψους 59,3 δισ., βάσει του δυσµενούς σεναρίου για ύφεση στην οικονοµία της Ισπανίας κατά -6,5% στην περίοδο Σύµφωνα µε την έκθεση βιωσιµότητας το εκτιµώµενο ποσό των 59,3 δισ. ενδέχεται να µειωθεί στα 53,7 δισ., εάν υπολογισθούν και οι σχεδιαζόµενες συγχωνεύσεις ορισµένων τραπεζών. Ο οίκος αξιολόγησης Moody's σε έκθεση του σχετικά µε την ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών εξέφρασε την εκτίµηση ότι ίσως το ανωτέρω εκτιµώµενο ποσό να αποδειχθεί τελικά ανεπαρκές. Οι αναλυτές του οίκου θεωρούν ότι απαιτούνται περισσότερα κεφάλαια και προειδοποίησαν πως αν οι αγορές υιοθετήσουν µια τέτοια εκτίµηση, ενδέχεται να υπονοµευθούν οι προσπάθειες της κυβέρνησης για αποκατάσταση της φερεγγυότητας του τραπεζικού συστήµατος. Ωστόσο ο οίκος αξιολόγησης Εgan Jones λίγες ώρες µετά τη δηµοσιοποίηση από την ισπανική κυβέρνηση του Π2013, προχώρησε στην υποβάθµιση της Ισπανίας σε CC από CC+. Στην έκθεση του ο οίκος σχολιάζει αρνητικά την επιβολή νέων φόρων εν µέσω υψηλής ανεργίας και δεν αποκλείει το ενδεχόµενο να υπάρξει αναδιάρθρωση του ισπανικού χρέους. Σύµφωνα µε την κυβέρνηση της Ισπανίας ο προϋπολογισµός για το 2013 επιδιώκει κατά κύριο λόγο τη µείωση των δαπανών παρά αύξηση της φορολογίας. Ο προϋπολογισµός προβλέπει, επιπλέον µέτρα αύξησης των εσόδων και µείωσης των δηµοσίων δαπανών ύψους 13 δις, εκ των οποίων µέτρα ύψους 0,77% του ΑΕΠ θα αφορούν µείωση των δαπανών και µέτρα ύψους 0,56% του ΑΕΠ θα αφορούν αύξηση εσόδων. Ο Π2013 προβλέπει επίσης και την χρησιµοποίηση 3 δισ. από τα διαθέσιµα των ταµείων κοινωνικής ασφάλισης, προκειµένου να καλυφθούν οι ανάγκες ρευστότητας. Η Ισπανία προσπαθεί να περιορίσει το έλλειµµα του προϋπολογισµού και να προωθήσει τις αναγκαίες µεταρρυθµίσεις προκειµένου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της, χωρίς να υποχρεωθεί σε κατάρτιση νέου προγράµµατος προσαρµογής (Μνηµόνιο Οικονοµικής Πολιτικής) εάν ζητήσει τελικά επισήµως οικονοµική βοήθεια από το EFSF. Ειδικότερα, ανακοίνωσε ότι θα προωθήσει την θέσπιση 43 νοµοθετηµάτων εντός των επόµενων 6- µηνών µε τα οποία θα προχωρήσει σε σηµαντικές µεταρρυθµίσεις στην οικονοµία που θα αφορούν το άνοιγµα των κλειστών επαγγελµάτων και την µεταρρύθµιση του συστήµατος κοινωνικών ασφαλίσεων. Πάντως, οι κοινωνικές δαπάνες για το 2013 θα αγγίζουν το 63,5% των συνολικών δαπανών του προϋπολογισµού ενώ θα συσταθεί εποπτική αρχή για τους προϋπολογισµούς των περιφερειών. Η ισπανική κυβέρνηση δεσµεύθηκε επίσης για αύξηση των συντάξεων το Στόχος, του νέου προϋπολογισµού είναι η µείωση του ελλείµµατος στο 6,3% του ΑΕΠ το 2012 (7,4% αν ληφθεί υπόψη και η βοήθεια που θα παρασχεθεί στις Τράπεζες) και στο 4,5% του ΑΕΠ το 2013, από 9,4% του ΑΕΠ το Η µείωση του ελλείµµατος το 2013 θα επιτευχθεί µε εποικοδοµητικές υποθέσεις για την πτώση του ΑΕΠ της χώρας κατά -0,5% το 2013, ενώ πολλοί αναλυτές εκτιµούν ότι η πτώση θα είναι µεγαλύτερη του -1,5%. Η ΕΕ µέσω του Επίτροπου της επί των Οικονοµικών, καλωσόρισε το σχέδιο προϋπολογισµού που ανακοίνωσε η Ισπανία για το 2013, χαρακτηρίζοντάς το ως ένα φιλόδοξο βήµα. Ωστόσο, η επίσκεψη του Υπ. Οικονοµικών της Γερµανίας στην Ισπανία αναζωπύρωσε τη φηµολογία που την θέλει να υποβάλει αίτηµα για πακέτο πλήρους οικονοµικής στήριξης στο Ευρωπαϊκό Ταµείο Χρηµατοοικονοµικής Σταθερότητας (EFSF). Από την άλλη πλευρά, µια τέτοια ενέργεια δεν φαίνεται να ενθαρρύνεται από την Γερµανίδα Καγκελάριο, καθώς η τελευταία δεν επιθυµεί τώρα µια νέα συζήτηση για οικονοµική διάσωση χώρας στο γερµανικό κοινοβούλιο. Εν µέσω των φηµών, για ενδεχόµενη είσοδο της Ισπανίας στο EFSF, οι αγορές οµολόγων κινήθηκαν ανοδικά, µε αποτέλεσµα οι αποδόσεις των 10ετών οµολόγων να υποχωρήσουν σηµαντικά. Ειδικότερα, οι αποδόσεις των ισπανικών 10ετών οµολόγων διαµορφώθηκαν στο 5,77% ( ), από 6,10% την παράλληλη και η πορεία των 10ετών ιταλικών οµολόγων των οποίων η απόδοση διαµορφώθηκε στο 5,08% την από 5,28%την Σύµφωνα µε Κινέζο αξιωµατούχο κρατικού επενδυτικού βραχίονα, η χώρα του δεν αποκλείει την περίπτωση επενδύσεων σε ευρωοµόλογα εφόσον υποστηρίζονται από χώρες της ΖτΕ, αλλά δε θεωρεί σώφρονα κίνηση τις τοποθετήσεις σε οµόλογα υπερχρεωµένων κρατών Εξέλιξη spread 10ετών οµολόγων Ιταλίας, Ισπανίας έναντι 10ετούς Γερµανίας (πµβ) Ισπανία Ιταλία Πηγή:Reuters Μαρ-12 Απρ-12 Μαϊ-12 Ιουν-12 Ιουλ-12 Αυγ-12 Σεπ-12 Στις ΗΠΑ, η αύξηση του ΑΕΠ για το 2 ο 3µηνο. 12 (3 η εκτίµηση) διαµορφώθηκε τελικά στο 1,3% σε ετησιοποιηµένη βάση (2 η εκτίµηση: 1,7%) από 2,0% στο 1 ο 3µηνο 12. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης διαµορφώθηκε στο 1,5%, από 2,4% στο 1 ο 3µηνο 12, µε την κατανάλωση διαρκών καταναλωτικών αγαθών να µειώνεται κατά -0,2% σε ετησιοποιηµένη βάση το 2 ο 3µηνο 12, από 11,5% στο 1 ο 3µηνο 12. Μάλιστα, οι παραγγελίες των διαρκών καταναλωτικών αγαθών υποχώρησαν κατά -13,2% σε µηνιαία βάση τον Αύγ. 12 έναντι αύξησής τους κατά 3,3% τον Ιούλ. 12 και 1,6% τον Ιούν. 12. Επίσης, και οι κυβερνητικές 4

5 δαπάνες υποχώρησαν κατά -0,7% στο 2 ο 3µηνο 12 από -3,0% στο 1 ο 3µηνο 12. Τέλος, θετική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ είχαν οι καθαρές εξαγωγές, αλλά και οι επιχειρηµατικές επενδύσεις, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 3,6% σε ετησιοποιηµένη βάση. Στον τοµέα της κατανάλωσης, ο τελικός δείκτης καταναλωτικής εµπιστοσύνης Reuters/UoM ανήλθε στο 78,3 τον Σεπτ. 12 από 74,3 τον Αύγ. 12, ενώ σηµαντική βελτίωση είχε σηµειώσει και ο αντίστοιχος δείκτης του Conference Board. Στον τοµέα της παραγωγής πτώση σηµείωσε ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών Chicago PMI µε αποτέλεσµα να διαµορφωθεί στο 49,7 τον Σεπτ. 12, από 53,0 τον Αύγ. 12. Ωστόσο, ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών ISM στη µεταποιητική βιοµηχανία ανήλθε στο 51,5 τον Σεπτ. 12 από 49,6 τον Αύγ. 12, µε σαφή αύξηση του υποδείκτη των νέων παραγγελιών στο 52,3 τον Σεπτ. 12, από 47,1 τον Αύγ. 12. Στην αγορά ακινήτων, συνεχίζεται η εναλλαγή πρόσηµου στην µεταβολή των βασικών µεγεθών, µε τις επικείµενες πωλήσεις κατοικιών να µειώνονται κατά -2,6% σε µηνιαία βάση τον Αύγ. 12, µετά την αύξησή τους κατά 2,6% τον Ιούλ. 12. Παρόµοια εξέλιξη είχαν και οι πωλήσεις νέων κατοικιών οι οποίες µειώθηκαν κατά -0,3% σε µηνιαία βάση τον Αύγ. 12, µετά από αύξηση 3,6% τον Ιούλ. 12. Τέλος, σε εβδοµαδιαίο επίπεδο, οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταµεία ανεργίας σηµείωσαν µείωση κατά 26 χιλ. την εβδοµάδα έως µε αποτέλεσµα ο µέσος όρος 4 εβδοµάδων να διαµορφωθεί και πάλι στις 374 χιλ.. Αν και ο µέσος όρος διαµορφώνεται χαµηλότερα από το όριο των 400 χιλ. που θεωρείται σηµείο εισόδου προς την ανάπτυξη δε µπορούµε να οµιλούµε για αλλαγή του κλίµατος στην αγορά εργασίας εάν ο µέσος όρος δε κινηθεί χαµηλότερα των 339 χιλ.. Στη ΖτΕ, συνεχίζεται η δηµοσίευση στοιχείων που επιβεβαιώνουν µια νέα υποχώρηση του ΑΕΠ το 3 ο 3µηνο. 12. Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος (ESI) στη ΖτΕ µειώθηκε σε επίπεδο χαµηλότερο του αναµενοµένου, µε αισθητή την υποχώρηση και επιµέρους δεικτών όπως ο υποδείκτης υπηρεσιών και ο υποδείκτης µεταποίησης. Σε παρόµοια τροχιά και ο δείκτης καταναλωτικής εµπιστοσύνης ο οποίος διαµορφώθηκε στο -25,9 τον Σεπ. 12 από -24,3 τον Αύγ. 12, προδικάζοντας µείωση της καταναλωτικής ζήτησης εντός των επόµενων µηνών. Στη Γερµανία, ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος διαµορφώθηκε σε χαµηλό 3ετίας ενώ στη Γαλλία ο δείκτης ESI µειώθηκε στο 87,6 τον Σεπ. 12. από 89,2 τον Αύγ. 12. Ωστόσο µικρή βελτίωση κατέγραψε ο δείκτης ΡΜΙ στη µεταποίηση στη ΖτΕ, ο οποίος διαµορφώθηκε στο 46,1 τον Σεπ. 12, από 45,1 τον Αύγ. 12. Στον τοµέα αυτό, τα µηνύµατα είναι θετικά για τη Γερµανία, αρνητικά για τη Γαλλία και συνεχίζουν να είναι ελπιδοφόρα για την Ιρλανδία όπου για 7 ο συνεχή µήνα κινείται ανοδικά (51,8 Σεπ. 12, 50,9 Αύγ. 12). Στην αγορά εργασίας της Ζώνης του Ευρώ, διατηρείται το αρνητικό κλίµα. Ο αριθµός των ανέργων κυµαίνεται στα 18 εκατ. άτοµα, ενώ το ποσοστό ανεργίας παραµένει στο ιστορικά υψηλό επίπεδο, στο 11,4% τον Αύγ. 12 για 3 ο συνεχή µήνα. Το χαµηλότερο ποσοστό ανεργίας καταγράφεται στην Αυστρία (4,5%), ενώ το πρόβληµα διογκώνεται σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία. Όσον αφορά την ανεργία των νέων, διαµορφώνεται στο 22,8% στη Ζώνη του Ευρώ, στο 55,4% στην Ελλάδα και στο 52,9% στην Ισπανία. Τέλος, στην αγορά συναλλάγµατος, το ευρώ παρά την υποχώρηση της τελευταίας εβδοµάδας εµφανίζει σηµάδια ανάκαµψης, καθώς αποµακρύνονται οι αρνητικές σκέψεις για την Ισπανία. Εφόσον πραγµατοποιηθεί η προσφυγή της Ισπανίας στο EFSF το ευρώ αναµένεται να ενισχυθεί, καθώς θα αποµακρυνθούν οι ανησυχίες για την αναζωπύρωση της κρίσης δηµοσίου χρέους στη ΖτΕ. Το ευρώ διαπραγµατεύεται ( ) στα 1,2946 USD/EUR από το χαµηλό των 12-ηµερών 1,2802 USD/EUR ( ). Κύκλοι της αγοράς εκτιµούν ότι τα τρέχοντα επίπεδα του ευρώ µε το δολάριο, αποτελούν αγοραστική ευκαιρία για το ευρώ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονοµία ηµοσιονοµική Προσαρµογή: Συνεχίστηκε η πολύ ικανοποιητική εκτέλεση του Προϋπολογισµού της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) στο 8µηνο Ιαν.-Αυγ Από τα στοιχεία που ανακοίνωσε το Υπ. Οικονοµικών εκτιµάται ότι το πρωτογενές αποτέλεσµα της Γενικής Κυβέρνησης ήταν πλεονασµατικό στα 1,44 δις, έναντι ελλείµµατος 4,16 δις το αντίστοιχο διάστηµα Σύµφωνα µε το προσχέδιο Προϋπολογισµού για το 2013, το πρωτογενές έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης εκτιµάται στα 2,79 δις (-1,4% του ΑΕΠ). Ωστόσο, η εξέλιξη του προϋπολογισµού της ΓΚ στο 8µηνο. 12 επιβεβαιώνει τις εκτιµήσεις µας για εµφάνιση θετικού πρωτογενούς πλεονάσµατος της ΓΚ από το Αυτή η ικανοποιητική επίδοση στο 8µηνο του 2012 επιτεύχθηκε κυρίως από την πλευρά της δραστικής µείωσης κατά -10,3% των πρωτογενών δαπανών του κρατικού προϋπολογισµού κατά -10,3% στο 8µηνο. 12, έναντι µείωσής τους κατά -6,0% που προβλέπει το προσχέδιο Π2013. Θα πρέπει εδώ να σηµειωθεί ότι οι ληξιπρόθεσµες υποχρεώσεις της ΓΚ που ανήλθαν σηµαντικά στα 7,9 δις στο τέλος Αυγ. 12 και ήταν αυξηµένες κατά 2,17 δις έναντι του εκ είναι ήδη καταχωρηµένες στις πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ του 2012 και των προηγούµενων ετών. εν έχουν εξοφληθεί ταµιακά διότι καθυστερεί η δόση του δανείου των 31,5 δις. Ειδικότερα, η εκτέλεση του Προϋπολογισµού της Γενικής Κυβέρνησης στο 8µηνο. 12 έχει ως ακολούθως: α) Τα έσοδα της ΓΚ σε ενοποιηµένη βάση αυξήθηκαν ικανοποιητικά 2,7% ενώ ο επικαιροποιηµένος Π2012 του Μαρτίου 2012 προβλέπει µείωση των εσόδων αυτών το 2012 ως σύνολο κατά -2,4%. Η αύξηση των εσόδων της ΓΚ στο 1 ο 8µηνο του 2012 επιτεύχθηκε παρά την µικρή πτώση των καθαρών 5

6 εσόδων του Τ.Π. κατά -0,2%. Τους επόµενους µήνες, αναµένεται αύξηση των άµεσων φόρων ύψους 1,26 δις καθώς έληξε η παράταση που δόθηκε στις δηλώσεις του Φόρου Εισοδήµατος Φυσικών και Νοµικών Προσώπων (ΦΕΦΠ). Σηµειώνεται ότι ο πρόσθετος φόρος που προκύπτει από τα εκκαθαριστικά του ΦΕΦΠ για να πληρωθεί στο 2ο 6µηνο. 12 και ενδεχοµένως στους πρώτους µήνες του 2013 ανέρχεται σε 6,3 δις, έναντι 1,12 δις που θα έπρεπε να πληρωθεί στο 2 ο 6µηνο. 11. Αντίθετα, αυξηµένα ήταν τα ίδια έσοδα των Νοµικών Προσώπων που περιλαµβάνονται στη ΓΚ κατά 21,4% (Π2012: +1,2%), καθώς και τα ίδια έσοδα των ΟΤΑ κατά 24,1% (Π2012: -8,1%). Επιπλέον, αύξηση σηµειώθηκε, αν και µικρή, στα ίδια έσοδα των Οργανισµών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) κατά 0,3% στο 8µηνο του Με βάση τα ανωτέρω, αν τελικά η αύξηση των εσόδων της ΓΚ διαµορφωθεί στο 1,5% το 2012 (από +2,7% στο 8µηνο. 12), τότε τα έσοδα της ΓΚ θα ανέλθουν στα 89,4 δις το 2012, έναντι 86 δις που ήταν οι προβλέψεις της Τρόικα τον Μάρτιο β) Οι πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ συνεχίζουν να είναι σηµαντικά µειωµένες κατά -7,4% στο 8µηνο. 12, όταν ο επικαιροποιηµένος Π2012 προβλέπει µείωσή τους κατά -5,1% το 2012 ως σύνολο. Το αποτέλεσµα στο 1 ο 8µηνο. 12 επιτεύχθηκε παρά την αύξηση των πρωτογενών δαπανών των ΟΤΑ κατά 438 εκατ. στο 1 ο 8µηνο. 12. Επίσης, αυξηµένες ήταν και οι πρωτογενείς δαπάνες των Νοµικών Προσώπων της ΓΚ κατά 8,1%, έναντι αύξησής τους κατά 5,2% που προβλέπει ο Π2012. Από την άλλη µεριά, µειωµένες κατά -8,3% ήταν οι πρωτογενείς δαπάνες των ΟΚΑ. Με βάση τα ανωτέρω, και µε δεδοµένο ότι η χρηµατοδότηση του ΕΟΠΥΥ µπορεί να απαιτήσει µεγαλύτερα κονδύλια από ότι έχει προϋπολογιστεί, εκτιµάται ότι η πτώση των πρωτογενών δαπανών της γενικής κυβέρνησης θα είναι τελικά χαµηλότερη από την πτώση τους στο 8µηνο. 12. Ωστόσο, ακόµα και αν η πτώση των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ διαµορφωθεί τελικά στο -4,8% (από -7,4% στο 8µηνο. 12) οι δαπάνες αυτές θα διαµορφωθούν σε ένα επίπεδο που σε συνδυασµό µε την προαναφερθείσα αύξηση των εσόδων θα αφήσουν ένα πρωτογενές πλεόνασµα στη ΓΚ περί το 0,5% του ΑΕΠ, έναντι ελλείµµατος -1,4% του ΑΕΠ που προβλέπει το Προσχέδιο του Π2012. Η δηµιουργία πρωτογενούς πλεονάσµατος στο ισοζύγιο της ΓΚ από το 2012 και η αύξηση αυτού του πλεονάσµατος από το 2013 και µετά και η δραστική µείωση του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ΙΤΣ της χώρας, στο εκτιµώµενο 4,7% του ΑΕΠ το 2012 και περί το 1,0% του ΑΕΠ το 2014, θα αποτελέσουν την πιο σταθερή βάση για την ανάκτηση της αναγκαίας αξιοπιστίας και της οικονοµικής ανεξαρτησίας της χώρας στα επόµενα 3µηνα και έτη. Για το λόγο αυτό είναι απολύτως αναγκαίο να υλοποιηθεί ικανοποιητικά ο Προϋπολογισµός του 2012 και κατά το τελευταίο 4µηνο του έτους. Προσχέδιο Προϋπολογισµού 2013: Σύµφωνα µε το Προσχέδιο, η ελληνική οικονοµία θα συνεχίσει για 6 η χρονιά να βρίσκεται σε βαθειά ύφεση, αφού προβλέπεται περαιτέρω πτώση του ΑΕΠ κατά -3,8% το 2013, από -6,5% το 2012 και -6,9% το Η συνέχιση της ύφεσης προέρχεται αποκλειστικά από την µεγάλη πτώση της εγχώριας ζήτησης κατά -9,0% το 2012 και κατά -5,7% το Ειδικότερα, η εγχώρια ζήτηση προβλέπεται να συµβάλλει στην πτώση του ΑΕΠ κατά -9,6 π.µ. το 2012 και κατά -6,0 π.µ. το Αντίθετα, θα συνεχισθεί η βελτίωση στον εξωτερικό τοµέα, καθώς οι εξαγωγές εκτιµάται ότι θα αυξηθούν κατά 2,5% το 2013, από +0,4% το 2012, µε περιορισµένη πτώση των εισαγωγών κατά - 5,3% (2012: -10,1%), και συνεπώς ο εξαγωγικός τοµέας θα έχει θετική επίπτωση στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,2 π.µ. το 2013, από επίσης θετική επίπτωση 3,1 π.µ. το Το Προσχέδιο προβλέπει επίσης αύξηση ανεργίας στο 24,7% του εργατικού δυναµικού το 2013, από 23,5% το 2012 και 17.3% το Αυτό θα επιτευχθεί, σύµφωνα µε το Προσχέδιο, µε πτώση της απασχόλησης κατά -3,0% και, προφανώς, µε πτώση επίσης και της παραγωγικότητας κατά -0,8%, παρά την σηµαντική αύξηση της κατά 1,7% το Όπως εκτιµάται στο Προσχέδιο η πτώση του ΑΕΠ το 2012 θα είναι -6,5%, µε µεγάλη πτώση της απασχόλησης κατά -8,2%. Ωστόσο, η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας ενδέχεται να είναι µεγαλύτερη το 2013 από ότι ήταν το ταραγµένο Σε κάθε περίπτωση, ακόµη και αν η αύξηση της παραγωγικότητα της εργασίας περιοριστεί στο 1,0% το 2013 (από 1,7% το 2012), η µεγάλη πτώση του ΑΕΠ κατά -3,8% το 2013 µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε µείωση της απασχόλησης κατά -4,8%. Σε αυτήν την περίπτωση, η ανεργία θα ανέλθει στο 27% του εργατικού δυναµικού το 2013 (έναντι 24,7% που προβλέπει το Προσχέδιο), ακόµη και µε εκτιµώµενη µείωση του εργατικού δυναµικού κατά -0,5% έναντι του 2012, µετά τη µείωσή του κατά -0,4% και το 2012 έναντι του Επίσης, το Προσχέδιο προβλέπει µείωση του πληθωρισµού µε βάση τον εναρµονισµένο ΤΚ στο 1,2% το 2012 και στο 0,7% το 2013, ενώ ο πληθωρισµός µε βάση τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ θα είναι αρνητικός στο -0,1% το 2012 και το Στον δηµοσιονοµικό τοµέα για το 2012, το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης (ΓΚ) εκτιµάται ότι θα διαµορφωθεί στο 6,6% του ΑΕΠ (από 6,7% εκτίµηση Φεβ. 12), καθώς οι πρωτογενείς δαπάνες θα είναι επιπλέον µειωµένες έναντι του επικαιροποιηµένου Π2012 κατά 299 εκατ., αλλά και οι τόκοι κατά 1,315 δις. Τα καθαρά έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισµού εµφανίζονται µειωµένα στο προσχέδιο Π2013 στα 53,7 δις, έναντι 56,16 δις τον Φεβ. 12. Συνολικά, το πρωτογενές έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης θα διαµορφωθεί τελικά στο 1,4% του ΑΕΠ το 2012, έναντι του στόχου για πλεόνασµα 1,5% του ΑΕΠ του αρχικού Π2012 και για -1,0% του ΑΕΠ του επικαιροποιηµένου Π2012. Το αποτέλεσµα αυτό οφείλεται κυρίως στην υπόθεση για σηµαντική πτώση του ονοµαστικού ΑΕΠ στα 200,9 δις το 2012, από 206,3 δις που είχε εκτιµηθεί τον Φεβ. 12 και έναντι 215,0 δις το

7 Ειδικότερα, το προσχέδιο του Προϋπολογισµού 2013 της Γενικής Κυβέρνησης έχει ως ακολούθως: α) Τα καθαρά έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισµού σε εµφανίζονται µειωµένα κατά -2,27% στα 48,95 δις το 2012, ενώ ο επικαιροποιηµένος Π2012 του Μαρτίου 2012 προέβλεπε αύξησή τους κατά 2,6%. Η διαµόρφωση των εσόδων σε αυτό το υπέρµετρα χαµηλό επίπεδο, προσδιορίζεται από την υπόθεση του Προσχεδίου για µείωση των άµεσων φόρων κατά 2,755 δις το 2012 έναντι της εκτίµησης του Μαρτ. 12. Έτσι, τα έσοδα από τους άµεσους φόρους σηµειώνουν ελάχιστη αύξηση κατά 2,2% έναντι του 2011, όταν η αύξησή τους στο 8µηνο. 12 ήταν 13,7% σε ετήσια βάση. Προβλέπεται δηλαδή καταποντισµός αυτών των εσόδων κατά -13,7% στο τελευταίο 4µηνο του έτους, παρά το ότι µόνο από τον ΦΕΦΠ θα πρέπει να εισπραχθούν στο 4µηνο αυτό βεβαιωµένα έσοδα ύψους άνω των 6,0 δις, έναντι αντίστοιχων εσόδων ύψους 1,0 δις στο τελευταίο 4µηνο Σηµειώνεται ότι το 2012 θα έπρεπε να εισπραχθούν επιπλέον έσοδα: α) από την επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στα φυσικά πρόσωπα (άνω των 1,5 δις), β) από την δραστική µείωση του αφορολογήτου ορίου στα που αντιστοιχεί σε πληρωµή φόρου ύψους 700 ακόµη και σε φορολογούµενους µε εισόδηµα (άνω των 2,2 δις), γ) από την µη επανάληψη της απώλειας εσόδων από το σύστηµα των αποδείξεων που ίσχυσε το 2011 (άνω των 1,4 δις), δ) από τον αντικειµενικό προσδιορισµό των εισοδηµάτων των µη µισθωτών, από την έκτακτη εισφορά στα αυτοκίνητα µεγάλου κυβισµού, από το τέλος επιτηδεύµατος, κ.ά. (άνω των 1,5 δις), ε) από τον φόρο ηλεκτροδοτούµενων επιφανειών µέσω της ΕΗ (άνω των 1,5 δις). στ) από την τεράστια αύξηση της φοροδιαφυγής το 2011 (τουλάχιστον 0,5 δις) και πολλά άλλα. Σύνολο, 8,0 δις περίπου. Όλα τα ανωτέρω µέτρα ήταν µέτρα εξαιρετικά µεγάλης εκτάκτου ανάγκης και πληρώθηκαν στο ακέραιο από τους µισθωτούς και από γενικότερα τους συνεπείς φορολογούµενους στη χώρα (ακόµα και από το πλήθος των φορολογούµενων µε πραγµατικό εισόδηµα ετησίως). Για πολλούς φορολογούµενους η φορολογική επιβάρυνση αυξήθηκε σε υπέρµετρα υψηλά επίπεδα δηµιουργώντας καταστροφικά αντικίνητρα για την οικονοµική δραστηριότητα στη χώρα και φέρνοντας πολλές οικογένειες σε πραγµατική αδυναµία να τα φέρουν βόλτα. Και πιο ήταν το αποτέλεσµα αυτών των εξαιρετικά επώδυνων µέτρων σε φορολογικά έσοδα; Αν αφαιρεθεί η µεγάλη αύξηση του φόρου στα ακίνητα µέσω ΕΗ (ο οποίος δεν ήταν δυνατό να αποφευχθεί από εκείνους που συστηµατικά φοροδιαφεύγουν) τα υπόλοιπα έσοδα από άµεσους φόρους θα είναι µειωµένα το 2012 αν πράγµατι επαληθευτεί η εκτίµηση του Προσχεδίου για την εξέλιξή τους στο σύνολο του έτους. β) Οι πρωτογενείς δαπάνες του Τακτικού Προϋπολογισµού εκτιµώνται µειωµένες κατά -8,07% το 2012, και προβλέπεται να διαµορφωθούν στα 47,385 δις, έναντι του στόχου του επικαιροποιηµένου Π2012 τον Μάρτ. 12 για 47,68 δις. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι οι δαπάνες για µισθούς και συντάξεις θα διαµορφωθούν ακόµη χαµηλότερα στα 20,39 δις το 2012, µειωµένες κατά 126 εκατ. έναντι του Π2012 τον Μάρτ. 12, λόγω του περιορισµού των δαπανών για µισθούς. Επιπλέον, µετά την εφαρµογή του PSI, οι τόκοι που τελικά θα καταβληθούν θα είναι ύψους 11,735 δις, έναντι 13,05 δις που υπολογίζονταν τον Μάρτ. 12. Όσον αφορά στο έλλειµµα του Προϋπολογισµού ηµοσίων Επενδύσεων θα παραµείνει σχεδόν αµετάβλητο στα 2,5 δις το Αντίθετα, αυξηµένο θα είναι το έλλειµµα των Οργανισµών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) στα 2,5 δις (σύµφωνα µε τη µεθοδολογία ESA 95), έναντι στόχου στο επικαιροποιηµένο Π2012 για έλλειµµα 1,15 δις, ως αποτέλεσµα της µείωσης των εσόδων τους λόγω της αυξανόµενης ανεργίας αλλά και της αυξανόµενης εισφοροδιαφυγής. Όσον αφορά το 2013, το Προσχέδιο προβλέπει τα ακόλουθα: Πρώτον, χωρίς τις παρεµβάσεις δηµοσιονοµικής προσαρµογής ύψους 7,8 δις που σχεδιάζει η κυβέρνηση το ονοµαστικό ΑΕΠ της χώρας θα σηµείωνε µικρή πτώση κατά 1,2% και θα διαµορφωνόταν στα 198,41 δις, έναντι των 200,91 δις το Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή η Κυβέρνηση (και η Τρόικα) εκτιµά (εκτιµούσαν τον Φεβρουάριο του 2012) ότι το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης θα αυξανόταν και θα διαµορφωνόταν στο -7,1% του ΑΕΠ το 2013, από -6,6% του ΑΕΠ το Η ανωτέρω αύξηση (αδυναµία µείωσης) του ελλείµµατος θα προερχόταν κυρίως από τα ακόλουθα (Πίνακας): α) από την αδυναµία εκ νέου αύξησης των άµεσων και των έµµεσων φόρων, β) από την εκτιµώµενη αύξηση των πρωτογενών δαπανών του Τ.Π. κατά 1,1 δις περίπου, χωρίς να εξηγείται γιατί θα συνέβαινε αυτό, γ) από την αύξηση των πληρωµών για εξοπλιστικές δαπάνες, και, κυρίως από την αδυναµία αύξησης των πλεονασµάτων των ΕΚΟ των ΟΤΑ και των ΟΚΑ. Προϋπολογισμός 2013 με μέτρα και χωρίς μέτρα Προϋπολογισµός 2013 Με Π2012 Χωρίς Παρεμβάσεις Παρεμβάσεις 7,8 δισ. Άμεσοι Φόροι , , ,0 Έμεσοι φόροι , , ,0 Μη φορολογικά Έσοδα 2.383, , ,0 Επιστροφές φόρων , , ,0 Πρωτογενείς Δαπάνες Τ.Π , , ,0 - Μισθοί και Συντάξεις , , ,0 - Κοιν.Ασφάλιση & περίθαλψη , , ,0 - Λειτουργικές Δαπάνες , , ,0 - Αποδόσεις σε τρίτους , , ,0 - Ταμ. Πληρ. Εξοπλιστικές Δαπ. 700, ,0-833,0 Δαπάνες ΠΔΕ 7.300, , ,0 Ισοζύγιο Κρατικού Προυπολογισμός , , ,0 Πρωτογενές Αποτέλεσμα , , ,0 Εθνικολογιστικές Προσαρμογές-Δαπάνες Διαφορά απλήρωτων οφειλών με 31/12/12 200,0 100,0 0,0 Δεουλευμένοι Τόκοι 1.335, , ,0 Ισοζύγιο Νομικών Προσώπων πλην ΔΕΚΟ 868,0 707,0 769,0 ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ -211,0-436,0-374,0 Ισοζύγιο ΔΕΚΟ 881,0 316,0 595,0 Ισοζύγιο ΟΤΑ 481,0-120,0 184,0 Ισοζύγιο ΟΚΑ ,0-119, ,0 Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης , , ,0 Τόκοι Γενικής Κυβέρνησης , , ,0 Πρωτογενές Αποτέλεσμα , , ,0 ΑΕΠ , , ,0 7

8 Οι ανωτέρω αδυναµίες προβλέπεται να θεραπευτούν µε την λήψη νέων µέτρων ύψους 7,8 δις κυρίως στον τοµέα των δαπανών ( 7,31 δις) και κάποια µέτρα στον τοµέα των εσόδων ( 0,43 δις). Η µείωση των δαπανών αφορά κατά κύριο λόγο µείωση συντάξεων (κατά 3,8 δις) και δαπανών για υγειονοµική περίθαλψη ( 0,8 δις), η οποία καθίσταται αναγκαία λόγω της αντίστοιχης µείωσης των εισφορών στα ασφαλιστικά ταµεία. Η µείωση των εισφορών µε τη σειρά της οφείλεται κατά ένα µέρος στην διογκούµενη ύφεση και στην αύξηση της ανεργίας και κατά το υπόλοιπο (ενδεχοµένως το πιο σηµαντικό µέρος) στη διόγκωση της εισφοροδιαφυγής. Για τους ίδιους λόγους υπάρχει επίσης και µεγάλη πτώση των φορολογικών εσόδων, ιδιαίτερα από τον ΦΠΑ, που περιορίζει περαιτέρω τις δυνατότητες του κράτους να χρηµατοδοτεί τις συντάξεις και την υγειονοµική περίθαλψη του πληθυσµού. Στο βαθµό που η µείωση των συντάξεων απλώς αντισταθµίζει την προηγηθείσα µείωση των εισφορών στα ασφαλιστικά ταµεία και των φορολογικών εσόδων του κράτους δεν θα πρέπει να θεωρείται ως παράγων µείωσης της εγχώριας ζήτησης και του ΑΕΠ της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΟΚΑ δαπάνησαν το ,5 δις περισσότερα από όσα εισέπραξαν από τον Τακτικό Προϋπολογισµό και από εισφορές των ασφαλισµένων τους και στο τέλος Αυγούστου 2012 είχαν ληξιπρόθεσµες οφειλές ύψους 4,12 δις, ενώ επιπλέον ληξιπρόθεσµες οφειλές ύψους 1,7 δις είχαν και τα νοσοκοµεία. Με τα νέα µέτρα που λαµβάνονται προγραµµατίζεται το 2013 πλεόνασµα στους ΟΚΑ ύψους 4,16 δις που θα χρησιµοποιηθεί προφανώς σε µεγάλο βαθµό για να πληρωθούν οι ανωτέρω ληξιπρόθεσµες οφειλές. Επίσης, σηµαντική είναι η προγραµµατιζόµενη µείωση των µισθολογικών δαπανών στην κεντρική Κυβέρνηση κατά 1,1 δις, και των κοινωνικών επιδοµάτων κατά 0,35 δις, η οποία ωστόσο και πάλι αντισταθµίζεται από την εκτιµώµενη µείωση των εισπράξεων από την άµεση φορολογία λόγω της επιβολής των νέων µέτρων κατά 1,48 δις. Σε ένα άλλο επίπεδο, µείωση δαπανών κατά 0,96 δις προγραµµατίζεται από την αναδιοργάνωση και τον εξορθολογισµό της λειτουργίας του δηµόσιου τοµέα, των ΕΚΟ και της παιδείας και επιπλέον µείωση δαπανών για πληρωµές εξοπλιστικών προγραµµάτων ύψους 0,3 δις. Όλα αυτά και πάλι µπορεί να συµβάλλουν στον περιορισµό και όχι στην εµβάθυνση της ύφεσης (και µάλιστα για 6 ο συνεχόµενο έτος) στην Ελληνική οικονοµία. Τέλος, αξιοσηµείωτη είναι και η προγραµµατιζόµενη νέα µείωση των δαπανών του Π Ε κατά 0,45 δις, η οποία, ωστόσο θα είναι µείωση αν οι δαπάνες του Π Ε το 2012 ανέλθουν πράγµατι στα 7,3 δις. Το πιο πιθανό είναι οι δαπάνες του Π Ε το 2012 να ανέλθουν τελικά στα 6,5 δις, οπότε οι αντίστοιχες δαπάνες που προγραµµατίζονται για το 2013 να είναι αυξηµένες (και όχι µειωµένες) έναντι του Η αύξηση των δαπανών του Π Ε το 2013 σε συνδυασµό µε την σηµαντική αύξηση των εισπράξεων από τα διαρθρωτικά ταµεία της ΕΕ για χρηµατοδότηση επενδύσεων στην Ελλάδα αναµένεται να έχουν σηµαντικό θετικό (και όχι αρνητικό) αναπτυξιακό αποτέλεσµα στη χώρα στο επόµενο έτος. Όσον αφορά τα µέτρα που λαµβάνονται από την πλευρά των εσόδων σηµειώνονται τα ακόλουθα: α) Η προγραµµατιζόµενη αύξηση των εσόδων κατά 0,43 δις από τον εξορθολογισµό των οικογενειακών επιδοµάτων δεν εµφανίζεται στον Π2013 αφού τα έσοδα από άµεσους φόρους µε τα νέα µέτρα θα είναι µειωµένα κατά 1,48 δις. β) Προγραµµατίζεται επίσης πτώση των επιστροφών φόρων κατά 60 εκατ., η οποία αποτελεί το αποτέλεσµα της σηµαντικής µείωσης των εισπράξεων από τον ΦΠΑ και από τον ΦΕΦΠ. Γενικά, τα καθαρά έσοδα του τακτικού προϋπολογισµού το 2013 θα µειωθούν και πάλι κατά -4,5% στα 46,7 δις, καθώς οι παρεµβάσεις που προωθούνται για τη µείωση των δαπανών, εκτιµάται ότι θα επηρεάσουν αρνητικά τα φορολογικά έσοδα. Έτσι, οι άµεσοι φόροι θα είναι µειωµένοι κατά 517 εκατ. έναντι του 2012, ενώ και οι έµµεσοι φόροι θα µειωθούν περισσότερο κατά 1,078 δις. Οι πρωτογενείς δαπάνες του τακτικού προϋπολογισµού το 2013 θα µειωθούν περαιτέρω κατά -4,4% το 2013 στα 45,29 δις, καθώς αναµένεται η εφαρµογή των µέτρων για επιπλέον περιορισµό µισθών και συντάξεων, αλλά και των λειτουργικών δαπανών. Η επιπλέον µείωση της µισθολογικής δαπάνης θα προέλθει κυρίως από τον περιορισµό των συµβασιούχων, τις παρεµβάσεις στα ειδικά µισθολόγια, τον περιορισµό των πρόσθετων µισθολογικών παροχών και την συγκράτηση του αριθµού των εισακτέων στις παραγωγικές σχολές. Πιστωτική Επέκταση: Η πτώση της τραπεζικής χρηµατοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τοµέα (επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελµατίες και νοικοκυριά) διαµορφώθηκε στο -4,8% σε ετήσια βάση τον Αύγ. 12, έναντι -4,9% τον Ιούλ. 12, -4,3% τον Ιούν. 12 και -1,3% τον Αύγ. 11. Η καθαρή ροή της χρηµατοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τοµέα ήταν αρνητική κατά 1,05 δισ. τον Αύγ. 12 από αρνητική ροή ύψους 1,43 δισ. τον Ιούλ. 12. Όσον αφορά στις επιχειρήσεις, η µείωση της χρηµατοδότησης παρέµεινε στο -5,3% σε ετήσια βάση τον Αύγ. 12, όπως και τον Ιούλ. 12 από -4,1% τον Ιούν. 12 και +0,5% τον Αύγ. 11. Η καθαρή ροή της χρηµατοδότησης προς τις επιχειρήσεις ήταν αρνητική κατά 657 εκατ. τον Αύγ. 12, από αρνητική ροή ύψους 942 εκατ. τον Ιούλ. 12. Σηµαντική αύξηση της χρηµατοδότησης, σε ετήσια βάση, σηµειώθηκε στον κλάδο του Ηλεκτρισµού- Φωταερίου-Ύδρευσης» κατά +6,6%. Αντίθετα, ο ρυθµός µεταβολής της χρηµατοδότησης ήταν αρνητικός στη Γεωργία (-8,4%), στον κλάδο του Εµπορίου (-7,9%), στις Κατασκευές (-7,4%), στη Βιοµηχανία (-5,3%), στις Μεταφορές και Επικοινωνίες πλην Ναυτιλίας (-9,0%), στον Τουρισµό (-0,2%) και τη Ναυτιλία (-2,8%). 8

9 Η πτώση του υπολοίπου των δανείων προς τα Νοικοκυριά διαµορφώθηκε τον Αύγ. 12 στο -4,2% σε ετήσια βάση από -4,3% τον Ιούλ. 12, -4,4% τον Ιούν. 12 και -2,9% τον Αύγ. 11. Μάλιστα, αρνητική κατά 347 εκατ. ήταν και η εξέλιξη των χορηγήσεων προς τα νοικοκυριά σε µηνιαία βάση. Ειδικότερα, η πτώση του υπόλοιπου των καταναλωτικών δανείων µειώθηκε στο -5,7% τον Αύγ. 12 από -6,1% τον Ιούλ. 12, -6,3% τον Ιούν. 12 και -4,9% τον Αύγ. 11, ενώ ο αρνητικός ρυθµός µεταβολής των στεγαστικών δανείων παρέµεινε στο -3,6% τον Αύγ. 12 από -3,5% τον Ιούλ. 12 και -2,1% τον Αύγ. 11. Η µηνιαία καθαρή ροή χρηµατοδότησης για καταναλωτικά δάνεια ήταν και πάλι αρνητική κατά 92 εκατ. τον Αύγ. 12, ενώ για στεγαστικά ήταν αρνητική κατά 266 εκατ. Χρηµατοδότηση προς τον Ιδιωτικό Τοµέα (ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής) Αύγ.'12 Ιούλ.'12 εκ.'11 Αύγ.'11 Σύνολο ιδιωτικού τοµέα -4,8-4,9-3,1-1,3 Α. Επιχειρήσεις -5,3-5,3-2,0 0,5 -Γεωργία -8,4-9,1-5,6-3,4 -Βιοµηχανία -5,3-6,7 0,1 1,8 -Εµπόριο -7,9-9,2-6,0-5,9 -Τουρισµός -0,2-1,1-2,3-0,3 -Ναυτιλία -2,8-1,3 2,4 0,7 -Κατασκευές -7,4-7,4-7,4 0,1 -Ηλεκτρισµός-Φωταέριο-Ύδρευση 6,6 5,2 12,3 18,2 -Μεταφορές, Επικοινωνίες πλήν Ναυτιλίας -9,0-3,3-3,7-10,8 Β. Ελεύθεροι Επαγγελµατίες -4,7-5,3-6,6-4,0 Γ. Νοικοκυριά -4,2-4,3-3,9-2,9 -Καταν/κή Πίστη + Λοιπά Καταν/κά -5,7-6,1-6,2-4,9 -Στεγαστικά άνεια -3,6-3,5-2,9-2,1 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Η αρνητική ροή των δανείων προς τα νοικοκυριά είναι κυρίως αποτέλεσµα της µεγάλης πτώσης της ζήτησης διαρκών καταναλωτικών αγαθών, ιδιαίτερα δε της µεγάλης πτώσης της ζήτησης επιβατικών αυτοκινήτων και οικιστικών ακινήτων. Η µείωση των πιστώσεων προς τους ελεύθερους επαγγελµατίες, αγρότες και ατοµικές επιχειρήσεις διαµορφώθηκε στο -4,7% τον Αύγ. 12 από -5,3% τον Ιούλ. 12, -5,4% τον Ιούν. 12 και -4,0% τον Αύγ. 11. Η εξέλιξη της τραπεζικής χρηµατοδότησης στους επόµενους µήνες θα εξαρτηθεί από την οµαλή και αποτελεσµατική υλοποίηση του Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου ηµοσιονοµικής Στρατηγικής προς έξοδο της χώρας από την κρίση και από την έγκαιρη ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών Λόγος των δανείων σε καθυστέρηση, προς το σύνολο των δανείων Σημείωση: στοιχεία σε επίπεδο τραπεζών Καταναλωτικά Q Q Q Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Q Q Σύνολο Q Επιχειρηματικά Q Q Q Q Στεγαστικά Q Σηµειώνεται η σηµαντική άνοδος των τραπεζικών δανείων σε καθυστέρηση, που ανήλθαν στο 21,4% επί του συνόλου των δανείων στο 2 ο 3µηνο 12, έναντι 15,9% τον εκ. 11 και 7,7% τον εκ. 07. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η αύξηση του ποσοστού των καταναλωτικών και στεγαστικών δανείων σε καθυστέρηση, που διαµορφώθηκαν σε 35,7% και 19,9% αντίστοιχα στο 2 ο 3µηνο 12 (βλ. ιάγραµµα). Πάντως, περί το 46% των δανείων σε καθυστέρηση καλύπτονται από προβλέψεις καλύψεως πιστωτικού κινδύνου, που οι τράπεζες έχουν πραγµατοποιήσει. Καταθέσεις Ιδιωτών: Οι συνολικές καταθέσεις του ιδιωτικού τοµέα στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύµατα υποχώρησαν ελαφρά στα 153,3 δις από 153,8 δις τον Ιούλ. 12 και 150,5 δις τον Ιούν. 12, έναντι 188,6 δις τον Αύγ. 11 και 174,1 δις τον εκ. 11. Κατά συνέπεια, οι καταθέσεις ιδιωτών έχουν µειωθεί κατά -19,7% τον Αύγ. 12 σε ετήσια βάση, έναντι µείωσης κατά -18,9% τον Ιούλ. 12. Ειδικότερα, οι καταθέσεις Ταµιευτηρίου µειώθηκαν κατά -22,6% (Ιούλ. 12: -21,7%), έναντι -15,4% τον Αύγ. 11, οι καταθέσεις Όψεως κατά -24,5% (Ιούλ. 12: -19,8%), έναντι -8,0% τον Αύγ. 11 και οι καταθέσεις Προθεσµίας κατά -17,3% τον Αύγ. 12 (Ιούλ. 12: -17,2%), έναντι -8,3% τον Αύγ. 11. Επισηµαίνεται ότι οι καταθέσεις του ιδιωτικού τοµέα ήσαν τον Αύγ. 12 µειωµένες κατά 20,8 δις έναντι του εκεµβρίου 2011 και κατά 84,0 δις από το υψηλότερο επίπεδό τους τον εκέµβριο του 2009 ( 237,3 δις). Η επιστροφή ενός σηµαντικού µέρους από αυτές τις καταθέσεις µπορεί να αποτελέσει τον ισχυρότερο µηχανισµό ανάκαµψης της ελληνικής οικονοµίας στο 2 ο 6µηνο του 2012 και κατά το Επισηµαίνεται ότι η πτώση των ιδιωτικών καταθέσεων ξεκίνησε το 2010, µετά από µια αξιοσηµείωτη πορεία αύξησης της περιόδου , όταν σηµειώθηκε µέση ετήσια αύξησή τους κατά +12,4%, έναντι µέσης ετήσιας αύξησης του ονοµαστικού ΑΕΠ κατά +5,9%. Συγκεκριµένα, το 2009 σηµειώθηκε αύξηση των καταθέσεων των ιδιωτών κατά 133 δις έναντι του 2002, έναντι αύξησης του ονοµαστικού ΑΕΠ στην ίδια περίοδο κατά 76,8 δις. σε δις ,8 115,8128, Καταθέσεις ιδιωτικού τοµέα (στοιχεία τέλος περιόδου) ,4 156, ,3 227,3 209,5 197, Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος ,1 165,9 157,4 153,8 165,3 150,5 153,3 Η µείωση των ιδιωτικών καταθέσεων εκδηλώθηκε µε εκτεταµένη υποκατάσταση των εγχώριων καταθέσεων µε τοποθετήσεις σε καταθέσεις ή χρεόγραφα στο εξωτερικό, ενώ παρατηρήθηκε και αποθησαυρισµός τραπεζογραµµατίων µεγάλης ονοµαστικής αξίας, χρυσών λιρών κλπ. Μάρ. 12 Απρ. 12 Μάιος 12 Ιούν. 12 Ιούλ. 12 Αύγ. 12 9

10 Η εµπιστοσύνη στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα θα ισχυροποιηθεί, όταν ολοκληρωθεί η επικείµενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, σε συνδυασµό µε την σηµειούµενη αύξηση του βαθµού συγκέντρωσης, που οδηγεί στην αναδιάρθρωσης και εκλογίκευση της δοµής του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Ήδη, η εµπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστηµα και στην ελληνική οικονοµία αποκαθίσταται µε την επιβεβαίωση της λίαν ικανοποιητικής υλοποίησης του Προϋπολογισµού του 2012 στο 8-µηνο του 2012, γεγονός που καθιστά απόλυτα εφικτό πλέον τον στόχο επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσµατος στη γενική κυβέρνηση από το Επιπλέον, η επικείµενη ανακοίνωση των µέτρων θα εξασφαλίσει την αποτελεσµατική υλοποίηση του Μεσοπρόθεσµου Προγράµµατος ηµοσιονοµικής Στρατηγικής , όπως αυτό έχει σχεδιασθεί µε την Τρόικα και ψηφισθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο τον Φεβρουάριο του είκτες Οικονοµικού Κλίµατος: Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα, που καταρτίζεται από το ΙΟΒΕ και δηµοσιεύεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υποχώρησε ελαφρά στις 76,1 µονάδες τον Σεπτ. 12 ύστερα από τρεις κατά σειρά µήνες ανόδου (Αύγ. 12: 77,0, Ιούλ. 12: 76,1 Ιούν. 12: 74,1), παραµένει, ωστόσο, σε υψηλότερο επίπεδο από τον Σεπτ. 11 (75,5). Παράλληλα, µειώθηκε τον Σεπτ. 12 και ο αντίστοιχος δείκτης οικονοµικού κλίµατος (ESI) στην ΕΕ (Σεπτ. 12: 86,1, Αύγ. 12: 87,0) και στη ΖτΕ (Σεπτ. 12: 85,0, Αύγ. 12: 86,1). Ειδικότερα, στην Ελλάδα, οι εξελίξεις στους επιµέρους σχετικούς δείκτες οικονοµικής εµπιστοσύνης (µε βάση και τα στοιχεία από τις έρευνες του ΙΟΒΕ) έχουν ως ακολούθως: Στη Βιοµηχανία, ο δείκτης οικονοµικής εµπιστοσύνης βελτιώθηκε κατά πολύ στις -21,8 µονάδες τον Σεπτ. 12 από -25,4 τον Αύγ. 12 και -25,5 τον Ιούλ. 12 και ευρίσκεται σε καλύτερο επίπεδο έναντι του Σεπτ. 11 (-23,9). Η εξέλιξη του δείκτη επιχειρηµατικών προσδοκιών της Βιοµηχανίας οφείλεται κυρίως στη σηµαντική ενδυνάµωση των εκτιµήσεων για την εξέλιξη της παραγωγής στους προσεχείς µήνες (Σεπτ. 12: 3,7, Αύγ. 12: -12,5, Ιούλ. 12: -15,8, Ιούν. 12: -8,7, Μάιος 12: 3,30, Αύγ. 11: -2,1, Σεπτ. 11:-8,8), σε συνδυασµό µε την σηµαντική ισχυροποίηση των προσδοκιών για τις πωλήσεις στο προσεχές 3-µηνο (Σεπτ. 12: -0,4, Αύγ. 12: -12,4, Ιούλ. 12:-16,9, Ιούν. 12: -6,3, Μάιος 12: 0,70, Αύγ. 11: -1,2, Σεπτ. 11:-3,5). Αυξήθηκε οριακά και ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών (PMI) στη βιοµηχανία (Σεπτ. 12: 42,2, Αύγ. 12: 42,1, Ιούλ. 12: 41,9) και αυξήθηκαν οι µήνες εξασφαλισµένης παραγωγής (Αύγ. 12: 4,01, Ιούλ. 12: 3,90, Αύγ. 11: 3,77). Τέλος, βελτιώθηκαν σηµαντικά οι θετικές προβλέψεις για τις εξαγωγές στο προσεχές 3-µηνο (Σεπτ. 12: 16,9, Αύγ. 12: 12,4, Ιούλ. 12: 8,9, Ιούν. 12: 15,3, Μάιος 12: 12,9, Αύγ.11: 16,4, Σεπτ. 11:2,0). Αντίθετα, στο Λιανικό Εµπόριο, οι επιχειρηµατικές προσδοκίες επιδεινώθηκαν σηµαντικά στο -37,0 τον Σεπτ. 12, µετά την βελτίωση του στο -26,6 τον Αυγ. 12, από -31 τον Ιούλ. 12, έναντι ωστόσο του χειρότερου -40,5 τον Σεπτ. 11. Συγκεκριµένα, υποχώρησαν αισθητά οι προοπτικές για τις παραγγελίες στους προσεχείς τρεις µήνες (Σεπτ. 12:-55,2, Αύγ. 12: -44,2, Ιούλ. 12: -48,9, Ιούν. 12: -53,8, Μάιος 12: -48,0, Αύγ. 11: - 48,5,Σεπτ. 11: -16,9), και περισσότερο οι βραχυπρόθεσµες προοπτικές για τις πωλήσεις (Σεπτ. 12: -52,8, Αύγ. 12: -38,6, Ιούλ. 12: 42,2, Ιούν. 12: -48,9, Μάιος 12:-43,3, Αύγ. 11: -44,6, Σεπτ. 11:-38,7). Στις Υπηρεσίες ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος βελτιώθηκε τον Σεπτ. 12 στο -40,9, από -41,8 τον Αύγ. 12, -42,8 τον Ιούλ. 12 και -43,2 τον Ιούν. 12. Εντούτοις παραµένει σε πολύ υψηλότερο επίπεδο, συγκρινόµενος µε το -24,9 του Σεπτ. 11. Οι προοπτικές της ζήτησης για το επόµενο 3-µηνο αµβλύνθηκαν στο -27,4 τον Σεπτ. 12 από -24,8 τον Αύγ. 12, -30,7 τον Ιούλ. 12, από το πολύ χαµηλό επίπεδο του -37,87 τον Ιούν. 12, έναντι -22,9 τον Σεπτ. 11. Στον κλάδο του εξωτερικού τουρισµού οι επιχειρηµατικές προσδοκίες κινούνται σε πολύ ικανοποιητικά επίπεδα. Ειδικότερα, στα «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια» ο δείκτης εµπιστοσύνης ανήλθε στο 86,4 τον Σεπτ. 12 από 83,3 τον Αύγ. 12 (Ιούλ. 12: 88,2), από το χαµηλό 78,5 τον Ιούν. 12 και το απογοητευτικό 57,3 τον Μάιο 12, έναντι 78,1 τον Σεπτ. 11. Στα «Τουριστικά Πρακτορεία» ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών υπέστη συγκυριακή µείωση τον Σεπτ. 12 (Σεπτ. 12: 65,5, Αύγ. 12: 98,3, Σεπτ. 11: 67,2, Αυγ. 11: 96,0) αυξήθηκε όµως σηµαντικά στο 98,3 τον Αύγ. 12 από 83,2 τον Ιούλ. 12 και 73,1 τον Ιούν. 12. Οι εξελίξεις αυτές προοιωνίζουν πολύ θετικές εξελίξεις στον Τουρισµό του 2012, µετά το αρνητικό κλίµα πού είχε σχηµατισθεί µέχρι το 1 ο 5µηνο 12. Στις Κατασκευές, ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος µετά την σηµαντική βελτίωση του Αύγ. 12 στο -52,6 διολίσθησε στο -58,2 τον Σεπτ. 12 κινούµενος περί του χαµηλού -56,3 τον Ιούλ. 12 και -61,8 τον Ιούν. 12, έναντι -61,2 τον Σεπτ. 11. Η αρνητικότερη διαµόρφωση του δείκτη προέρχεται, από την αποδυνάµωση των επιχειρηµατικών προσδοκιών στις κατασκευές ηµοσίων Έργων, δεδοµένου ότι παρατηρείται νέα στασιµότητα στην επανεκκίνηση των έργων βασικής υποδοµής. Αντίθετα, θετικά στις επιχειρηµατικές προσδοκίες των κατασκευών συνέβαλε η άνοδος των προσδοκιών στο σύνολο των «Ιδιωτικών Κατασκευών» (Σεπτ. 12: 32,6, Αύγ. 12: 20,4) που συνίσταται από την άνοδο του δείκτη των «Κατασκευών Λοιπών Ιδιωτικών Κτιρίων» (Σεπτ. 12: 30,5, Αύγ. 12: 16,3) και τη µείωση του δείκτη κατασκευών Κατοικιών µετά την εντυπωσιακή ανάκαµψη που παρουσίασε τον Αύγ. 12 (Σεπτ. 12: 45,1, Αύγ. 12: 60,0, Ιούλ. 12: 40,9, Σεπτ. 11: 20,2). 10