ΕΜΠ-Σεμινάριο ΔΠΜΣ. Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων. Ανδρέας Ανδρεαδάκης. 7 Φεβρουαρίου 2014

Transcript

1 ΕΜΠ-Σεμινάριο ΔΠΜΣ Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων Ανδρέας Ανδρεαδάκης 7 Φεβρουαρίου 2014

2 Αναγκαιότητα για την Ελλάδα

3 Πόσο αναγκαία είναι η βιώσιμη και ορθολογική διαχείριση των Υδατικών πόρων στην Ελλάδα? Η Ελλάδα είναι μία σχετικά ευνοημένη υδρολογικά περιοχή της Μεσογείου, αν και η αναντιστοιχία της χρονικής και κυρίως χωρικής κατανομής των βροχοπτώσεων με τις χρονικές και χωρικές κατανομές της ζήτησης έχουν δημιουργήσει στο παρελθόν και εξακολουθούν να δημιουργούν προβλήματα έλλειψης νερού, ιδιαίτερα σε περιόδους ανομβρίας. Τα φαινόμενα λειψυδρίας αναμένεται να ενισχυθούν στο μέλλον ως αποτέλεσμα της Κλιματικής Αλλαγής Λόγω περιορισμένης βιομηχανικής ανάπτυξης, η ποιοτική κατάσταση των υδατικών πόρων δεν αναμένεται να παρουσιάζει ιδιαίτερα οξυμένα προβλήματα σε ό,τι αφορά τοξικούς ρύπους, εκτός ενδεχόμενα από μεμονωμένες περιοχές (?). Η εικόνα δεν είναι τόσο ικανοποιητική σε ό,τι αφορά συμβατικούς ρύπους από αστικές και ιδίως γεωργικές δραστηριότητες, με συνέπεια να παρατηρείται υποβάθμιση τόσο των επιφανειακών, όσο και των υπόγειων νερών, ιδίως στις λίμνες και ορισμένες παράκτιες περιοχές και υπόγειους υδροφορείς.

4 Χώρα Υδατικό Αποτύπωμα (m 3 ανά κάτοικο) Συνολικό Υδάτινο Αποτύπωμα Ελλάδα Ισπανία Νορβηγία ΗΠΑ Ουγγαρία 789 Ισλανδία Ινδία 980 Ισραήλ 1600 Το δεύτερο μεγαλύτερο υδατικό μετά τις ΗΠΑ διεθνώς.

5 Δείκτης εκμετάλλευσης νερού και μεταβολή του στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΑ (2011) ο Δείκτης Εκμετάλλευσης Νερού (WEI) στην Ελλάδα είναι κατά μέσο όρο κοντά στο 15%. OΔείκτης Εκμετάλλευσης Νερού (Water Εxploitation Ιndex-WEI) εκφράζει την ποσότητα νερού που καταναλώνεται σε ετήσια βάση, διαιρούμενη με την ετήσια ποσότητα ανανεώσιμου νερού, σε ποσοστό επί τοις εκατό. Το ποσοστό ασφάλειας, για να θεωρηθεί ότι μια χώρα δεν καταναλώνει νερό περισσότερο από αυτό που μπορεί να ανανεωθεί, είναι περίπου 20%. Για υψηλότερο από αυτό το ποσοστό, το νερό καθίσταται μη ανανεώσιμο φυσικό αγαθό, ενώ ποσοστό άνω του 40% θεωρείται ότι έχει αρχίσει η διεργασία της ξηρασίας. Ο δείκτης στην Ελλάδα (κοντά στο 15%) είναι χαμηλότερος από τους αντίστοιχους δείκτες γειτονικών χωρών όπως η Κύπρος, η Ισπανία και η Ιταλία, οι οποίοι υπερβαίνουν το καθορισμένο για σηματοδότηση κρίσιμων καταστάσεων όριο του 20%. Ωστόσο παρατηρείται αξιόλογη χωρική διαφοροποίηση του δείκτη στην Ελλάδα, με σαφώς υψηλότερες τιμές σε ορισμένα Υδατικά Διαμερίσματα, όπως π.χστο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας, όπου ο δείκτης είναι 40-50%.

6 Από το σύνολο των θέσεων που παρακολουθήθηκαν τη διετία , το 64% (2007) και το 55% (2008) των θέσεων ταξινομείται σε καλή χημική κατάσταση, ενώ στο υπόλοιπο 36% (2007) και 45% (2008) η χημική κατάσταση διαφαίνεται κατώτερη της καλής. Η αστοχία σε σχέση με τα ποιοτικά πρότυπα περιβάλλοντος για τις ουσίες προτεραιότητας και τους ειδικούς ρύπους σχετίζεται με την αγροτική δραστηριότητα και την εφαρμογή προϊόντων φυτοπροστασίας Ποιοτική κατάσταση επιφανειακών υδάτων ( ) αριθμός θέσεων ουσίες προτεραιότητας Κατώτερη της καλής Καλή Οι υπερβάσεις στα μέταλλα (υδράργυρος, κάδμιο) και σε οργανικές ενώσεις σχετίζεται με την βιομηχανική κυρίως δραστηριότητα των κλάδων κλωστοϋφαντουργίας, διύλισης πετρελαίου, παραγωγής παρασιτοκτόνων και άλλων αγροχημικώνπροϊόντων, χρωμάτων, συνθετικών ινών, αλλά και σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. Ειδικότερα τα παράγωγα τριβούτυλο-κασσιτέρου σχετίζονται με τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την προστασία των υφάλων των πλοίων και οι επιφανειοδραστικοί παράγοντες ως πρώτες ύλες στην βιομηχανία καλλυντικών και ιατρικών παρασκευασμάτων, που διευκολύνουν τον σχηματισμό ομογενών μειγμάτων μη αναμίξιμων υγρών

7 Στα υπόγεια ύδατα, με εξαίρεση τον υδράργυρο, για τον οποίο αρκετές μετρήσεις δεν μπορούν να αξιολογηθούν, δεδομένου ότι η οριακή τιμή αξιολόγησης συμπίπτει με το όριο ανίχνευσης της μεθόδου, οι περισσότερες υπερβάσεις παρατηρούνται σε παραμέτρους που σχετίζονται με φαινόμενα υφαλμύρινσης (χλωριόντα, αγωγιμότητα, θειικά) (17% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση ως προς τα χλωριόντα), στο αργίλιο (13% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση) και στα νιτρικά (11% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση), ενώ ακολουθούν τα μέταλλα μόλυβδος, αρσενικό και νικέλιο, στα οποία λιγότερο από 6% των υπόγειων υδατικών συστημάτων παρουσιάζει κακή χημική κατάσταση. Αριθμός υόγειων υδατικών συστημάτων Χλωριούχα ιόντα Αργίλιο Ποιοτική κατάσταση υπογείων υδάτων ( ) Νιτρικά Άλατα Aγωγιμότητα Θειικά ιόντα 17 Μόλυβδος κακή χημική κατάσταση καλή χημική κατάσταση μη χαρακτηρισμένη Αρσενικό Νικέλιο Κάδμιο Ολικό χρώμιο 6 ph 119 Υδράργυρος

8 Υπόγεια υδατικά συστήματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας, που υφίστανται ποσοτικές πιέσεις Χημική κατάσταση υπογείων υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας

9 Υπόγεια υδατικά συστήματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας, που υφίστανται ποσοτικές πιέσεις Χημική κατάσταση υπογείων υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Κεντρικής Μακεδονίας

10 Ευρωπαϊκές και μεσογειακές χώρες με περισσότερα από 50 μεγάλα φράγματα και αντίστοιχος αριθμός φραγμάτων Ισπανία 1196 Αυστρία 149 Τουρκία 625 Τσεχία 118 Γαλλία 569 Αλγερία 107 Ιταλία 524 Πορτογαλία 103 Ηνωμένο 517 Μαρόκο 92 Βασίλειο Νορβηγία 335 Ρωσία 91 Γερμανία 311 Τυνησία 72 Αλβανία 306 Γιουγκοσλα 69 βία Ρουμανία 246 Φινλανδία 55 Σουηδία 190 Κύπρος 52 Βουλγαρία 180 Σλοβακία 50 Ελβετία 156 Ελλάδα 46 Στην Ελλάδα είναι διαπιστωμένη η υπερεκμετάλλευση των υπογείων υδάτων. Προκύπτει επομένως άμεσα η ανάγκη λήψης μέτρων και εφαρμογής πολιτικών που θα αμβλύνουν τις πιέσεις στα υπόγεια ύδατα και μακροπρόθεσμα (με χρονικό ορίζοντα δεκαετιών) θα οδηγήσουν στη σταδιακή αποκατάσταση τόσο των ποσοτικών όσο και των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών. Τέτοιες πολιτικές περιλαμβάνουν την επιλεκτική περεταίρω αξιοποίηση των επιφανειακών νερών σε συνδυασμό με μέτρα και εξοικονόμησης. Ο βαθμός ανάπτυξης των έργων αξιοποίησης των επιφανειακών νερών στη χώρα μας είναι σχετικά περιορισμένος, σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως φαίνεται και στον Πίνακα.

11 Στην Ελλάδα το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποσοτικό, όπως για χρόνια θέλαμε να πιστεύουμε, αλλά και ποιοτικό και συχνά τα δύο προβλήματα συνυφασμένα μεταξύ τους

12 Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά ένα νέο Παράδειγμα

13 Θεσμικός Πυλώνας η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά, 2000/60/ΕΕ Βασικός στόχος της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ, είναι η προστασία και αναβάθμιση (ποσοτική και ποιοτική) του υδάτινου περιβάλλοντος. Η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων (οργάνωση, επί μέρους εργαλεία, μέτρα) αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο για την εξυπηρέτηση του βασικού στόχου

14 2000/60 Βασικές Αρχές Προϋπάρχον Νέες Θυγατρικές Προϋπάρχον Προϋπάρχον

15 Βασικές Αρχές Οικοσυστημική Προσέγγιση Εντοπιότητα-Αυτάρκεια- Διαχείριση της ζήτησης, εξοικονόμηση Δημόσιο και Οικονομικό Αγαθό-Οικονομικά Εργαλεία Διαφάνεια-Πληροφόρηση-Συμμετοχή στη Λήψη Αποφάσεων

16 Οικοσυστημική Προσέγγιση

17 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση Προγενέστερο Θεσμικό Πλαίσιο Προστασία των χρηστών νερού Επιμέρους διατάξεις για κάθε χρήση Στους χρήστες προστίθεται και το περιβάλλον/οικοσυστήματα(περιβαλλοντική χρήση) Ισοτιμία χρηστών? Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά-2000/60 Οικοσυστημική Προσέγγιση Η προστασία των οικοσυστημάτων αποκτά προτεραιότητα Εξυπηρέτηση των χρηστών υπό την προϋπόθεση ότι δεν διακυβεύεται η προστασία των οικοσυστημάτων

18 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση και χημικές παράμετροι. Καταργούνται ή αποκτούν άλλο νόημα? Στο προγενέστερο πλαίσιο οι χημικές παράμετροι με τη μορφή των Critical Values (CV) σχετίζονταν με την αποδεκτή για κάθε χρήση ποιότητα Με την Οδηγία Πλαίσιο η θέσπιση ορίων για τις χημικές παραμέτρους, σε όρους Environmental Quality Standards (EQS) ή Threshold Values (ThV) εκφράζει την επιθυμία για την επίτευξη Καλής Χημικής Κατάστασης με στόχο την έμμεση προστασία των οικοσυστημάτων την εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση επικίνδυνων ανθρωπογενούς προέλευσης ρύπων (priority substances) την στο μέτρο του δυνατού διατήρηση των συνθηκών υποβάθρου (background levels)

19 Προγενέστερο Πλαίσιο Οι συγκεντρώσεις συγκεκριµένου συνόλου φυσικοχηµικών παραµέτρων (ανάλογα µε τη χρήση) είναι µικρότερες από τις επιτρεπόµενες παραµετρικές τιµές της συγκεκριµένης χρήσης. ΟΧΙ Ακατάλληλο για τη δεδοµένη χρήση ΝΑΙ Κατάλληλο για τη δεδοµένη χρήση Οδηγία 75/440/ΕΟΚ περί ποιότητας επιφανειακών νερών που προορίζονται για πρόσληψη πόσιμου νερού και αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία. Οδηγίες 80/778/ΕΟΚ και 98/83/ΕΕ περί ποιότητας του πόσιμου νερούκαι αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία. Οδηγία 78/659/ΕΟΚ περί της απαιτούμενης ποιότητας για τη διαβίωση ψαριών(κυπρινοειδών, σαλμονιδών) και αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία. Οδηγία 76/160/ΕΟΚπερί της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης και αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία. Οδηγία 91/676/ΕΟΚ περί προστασίας των υδάτων από ρύπανση με νιτρικά από γεωργικές πηγέςκαι αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία. Οδηγία 76/464/ΕΟΚ περί της προερχόμενης από απορρίψεις επικίνδυνων ουσιών ρύπανσης του υδάτινου περιβάλλοντοςκαι αντίστοιχη Εθνική Νομοθεσία.

20 Καλή Χημική Κατάσταση/ Επιτρεπόμενη για συγκεκριμένη χρήση Συγκεντρώσεις υποβάθρου Οικοσυστήματα Ουσίες Προτεραιότητας Ύδρευση Άρδευση Βιομηχανία Αλιεία Κολύμβηση.. Τυπικές οριακές τιμές οι συγκεντρώσεις υποβάθρου, ενδεχόμενα κατά τι προσαυξημένες ανάλογα με τις ασάφειες, τις οικονομικές δυνατότητες και τις αναπτυξιακές/επενδυτικές επιλογές Οριακές τιμές από θυγατρικές οδηγίες ή και θεσμικά κείμενα, ανάλογα με το είδος χρήσης

21 Όριο χρήσης (CV) Όριο καλής χημικής κατάστασης (EQS/ThV) Οι συγκεντρώσεις υποβάθρου είναι υψηλότερες των ορίων χρήσης. Η «καλή» χημική κατάσταση στην περίπτωση αυτή δεν εξασφαλίζει την ασφαλή χρήση, ωστόσο είναι ανέφικτη η προσπάθεια προσέγγισης των ορίων χρήσης. Επηρεάζονται ευαίσθητα οικοσυστήματα ή/και οι συγκεντρώσεις υποβάθρου είναι ιδιαίτερα χαμηλές. Επιπρόσθετα η επίτευξη των ορίων καλής χημικής κατάστασης είναι ρεαλιστικά εφικτή

22 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση Όμως στο πλαίσιο μιας οικοσυστημικήςπροσέγγισης οι χημικές παράμετροι και τα αντίστοιχα όρια (EQS) στην καλύτερη περίπτωση υποδεικνύουν έμμεσα τους δυνητικούς κινδύνους για το οικοσύστημα και δεν αντανακλούν άμεσα την κατάστασή του Έτσι η οικοσυστημική προσέγγιση αναδεικνύει τον μερικό και ανεπαρκή χαρακτήρα των φυσικοχημικών μόνον παραμέτρων για τον καθορισμό της ποιότητας των υδάτων και κατά συνέπεια η Οδηγία επιβάλλει την επιπρόσθετη υιοθέτηση. βιολογικών παραμέτρων και δεικτών (εκτός απόταυπόγειαπουδενέχουννόημα) υδρομορφολογικών γνωρισμάτων

23 Βιολογικές παράµετροι Υδροµορφολογικές συνθήκες Εκτίµηση ποιότητας και κατάταξη Γενικές υποστηρικτικές φυσικοχηµικές παράµετροι Ουσίες προτεραιότητας και συγκεκριµένες χηµικές παράµετροι

24 Οι τιµές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία είναι στα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΝΑΙ Οι τιµές για τα φυσικοχηµικά στοιχεία αντιστοιχούν πλήρως ή σχεδόν πλήρως προς τις µη διαταραγµένες συνθήκες ΝΑΙ Οι υδροµορφολογικές συνθήκες είναι στα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΝΑΙ Αξιολόγηση ως Υψηλή Οικολογική Κατάσταση ΟΧΙ Οι τιµές για τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία αποκλίνουν λίγο από τα επίπεδα συνθηκών αναφοράς ΟΧΙ Η αξιολόγηση γίνεται µε βάση την απόκλιση των βιολογικών στοιχείων από τις συνθήκες αναφοράς ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Οι τιµές των φυσικοχηµικών στοιχείων: α. διασφαλίζουν την λειτουργία του οικοσυστήµατος και β. για συγκεκριµένους ρύπους είναι στα επίπεδα των EQS που έχουν θεσπιστεί µεγαλύτερη µέτρια απόκλιση ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ Αξιολόγηση ως µέτρια κατάσταση ΟΧΙ Αξιολόγηση ως Καλή Οικολογική Κατάσταση µεγαλύτερη µεγάλη απόκλιση ΝΑΙ Αξιολόγηση ως φτωχή κατάσταση Αξιολόγηση ως κακή κατάσταση

25 Χηµικές Βιολογικές Μορφολογικά Χηµικές Βιολογικές Κατηγοριοποίηση Χηµικές Βιολογικές Κατηγοριοποίηση Χηµικές Βιολογικές Κατηγοριοποίηση Χηµικές Βιολογικές Μορφολογικές Κατηγοριοποίηση Χηµικές Βιολογικές Μορφολογικές Κατηγοριοποίηση

26 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση Ερώτημα. Όταν λέμε υδάτινο περιβάλλον τι περιλαμβάνει αυτό? Απάντηση. Ποτάμια, λίμνες, υπόγεια, μεταβατικά, παράκτια (και υγροτόπους) Ερώτημα. Πόσο μεγάλα? (π.χ. και γούρνες?) Απάντηση. Μεγαλούτσικα, αλλά πέραν ενός ορίου ο καθορισμός ας μείνει στη διακριτική ευχέρεια κάθε χώρας. Ερώτημα. Τι σημαίνει προστασία και αναβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος? Απάντηση. Η επίτευξη καλής χημικής και οικολογικής κατάστασης Απορία. Η καλή χημική κατάσταση είναι κάτι σαφές και βασίζεται στην τήρηση των προτύπων ποιότητας (EQS, ThV). Τι σημαίνει όμως καλή οικολογική κατάσταση? Χμμμμ. Γιατί όχι η κατάσταση των οικοσυστημάτων αν δεν υπήρχαν οι κακές ανθρωπογενείς δραστηριότητες (συνθήκες αναφοράς)? Sottovoce....άντε με κάποια ανεκτή μικρή υποβάθμιση

27 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση Ερωτήματα Πως βρίσκουμε τις συνθήκες αναφοράς? Μπορεί να είναι ίδιες για διαφορετικές κατηγορίες νερών (ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά, παράκτια)? Ακόμα και για την ίδια κατηγορία μπορεί να είναι ενιαίες (π.χ. ορεινός χείμαρρος-πεδινό ποτάμι) ή εξαρτώνται από επί μέρους τύπους που πρέπει να προσδιοριστούν πρώτα? Με ποιους βιολογικούς δείκτες περιγράφουμε την κατάσταση του οικοσυστήματος και δεν θα είναι διαφορετικοί για διάφορες κατηγορίες και τύπους? Πως ορίζεται η «μικρή ανεκτή απόκλιση» από τις συνθήκες αναφοράς, δηλαδή πως ορίζεται η αποδεκτή «καλή οικολογική» κατάσταση? Δεν θα πρέπει να καταλαβαίνουμε όλοι το ίδιο πράγμα?

28 Βασική Αρχή: Οικοσυστημική Προσέγγιση Απαντήσεις Ας χωριστούμε σε ομάδες και ας προσπαθήσουμε να βρούμε τις απαντήσεις από κοινού (intercalibration). Θα επιλέξουμε χαρακτηριστικά «παρθένα» οικοσυστήmατακαι θα τα μελετήσουμε, θα κάνουμε αναγωγές με μοντέλα,θα καταφύγουμε και σε expert judgement. Αν αρχίσουμε από τώρα (2000) σε 5-6 χρόνια δεν μπορεί, κάπου θα καταλήξουμεσε ότι αφορά στις τυποχαρακτηριστικέςσυνθήκες αναφοράς και στους κατάλληλους δείκτες. Και τι θα λέγατε για τον ορισμό της καλής οικολογικής κατάστασης ως μια υποβαθμισμένη κατά 25% συνθήκη αναφοράς?

29 2000 Publication of the WFD2000/60 List of WB for intercalibration Identification of WB (WB) WB to RB RB to River Basin Districts (RBD) Harmonisation and identification of Competent Authorities Finalisation of WB list Intercalibration Timetable for the publication of Management plans (MP) Typology of WBs REFCON Determination of boundaries: high/good and good/moderate Assessment of of important managerial issues Draft of MP Finalisation of MP Reassessm ent of boundar ies WB moderate, poor or bad quality Determinati on of limit values Preliminary assessment of P&I analysis Economic importance of water uses Future predictions Pricing policies in force WB high or good quality Further economic analysis Detailed assessm ent of P&I analysis Analysis of WB characteristics Estimation of anthropogenic pressures in surface waters Economic analysis of water uses Inventory of protected areas Identific ation of HMWB Investigative and operational programme Implement ation of Investigativ e and operational programme Surveillance programme Implementatio n of surveillance programme Application of MP Preparation of measures Programming of measures into force Implementation of MP Pricing Policy Economic Analysis Review of P&I Boundaries high/good and good/mode rate??? Reclas sific atio n??? Intercalibration??? To be repeat ed every 6 years 2015 Assessment of meting the objectives Overview of required stages for the implementation of the WFD

30 Country A T B E C Y C Z D E D K E E E L E S F I F R H U I E I T L T L U L V M T N L P L P T S E S I S K U K N O B G R O R Macroinvert. Phytobenthos Macrophytes Fish L Macroinvert. Chlorophyll Phytoplankton Phytobenthos Macrophytes Fish C Macroinvert. Chlorophyll Phytoplankton Macroalgae Angiosperms T Macroinvert. Chlorophyll Phytoplankton Macroalgae Angiosperms Fish Ενδεικτικοί βιολογικοί δείκτες

31 Εντοπιότητα-αυτάρκεια-εξοικονόμηση

32 Εντοπιότητα-αυτάρκεια-εξοικονόμηση Οι υδατικοί πόροι βρίσκονται από τη φύση χωρικά και χρονικά κατανεμημένοι, και υποστηρίζουν οικοσυστήματα. Προσπαθούμε να τους διαχειριστούμε τοπικά (σε επίπεδο Λεκανών Απορροής Ποταμών και Υδατικών Διαμερισμάτων), ή δυνατόν χωρίς αναδιανομές. Οι αναπτυξιακές πολιτικές των επί μέρους περιοχών (στο βαθμό που επηρεάζουν τους υδατικούς πόρους) λαμβάνουν υπόψη τις αρχές αυτές (αυτάρκεια) Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων και η αποφυγή σπατάλης έχουν προτεραιότητα Φυσικά όπως σε κάθε κανόνα υπάρχουν εξαιρέσεις (κυρίως σε θέματα αναδιανομής) που θα πρέπει όμως να δικαιολογούνται (υγεία και ασφάλεια, κοινωνικές αναγκαιότητες, οικονομικές θεωρήσεις)

33 ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ -ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Με απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων καθορίσθηκαν: Οι 45 Λεκάνες Απορροής Ποταμών Τα 14 Υδατικά Διαμερίσματα Κάθε Υδατικό Διαμέρισμα αποτελεί συνάθροιση επί μέρους λεκανών.

34 Σχέδια Διαχείρισης Για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα εκπονείται Σχέδιο Διαχείρισης που βασίζεται στις προβλέψεις της Οδηγίας και τις εξειδικεύει, αποτυπώνει την υφιστάμενη κατάσταση των υδατίνων σωμάτων και περιλαμβάνει το σύνολο των μέτρων που απαιτούνται (έργα και πολιτικές) ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της Οδηγίας. Δηλαδή η καλή οικολογική και χημική κατάσταση μέχρι το Τα Σχέδια Διαχείρισης και τα Προγράμματα Μέτρων καταρτίζονται για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα με ανάλυση σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Στην Ελλάδα την ευθύνη κατάρτισης των Σχεδίων, των Προγράμματος Μέτρων και γενικότερα του στρατηγικού σχεδιασμού έχει το ΥΠΕΚΑ σε συνεργασία με τις Διευθύνσεις Υδάτων της αποκεντρωμένης διοίκησης. Οι εκάστοτε αρμόδιες ή συναρμόδιες Περιφέρειες επωμίζονται το έργο εφαρμογής των μέτρων

35 Η διαχείριση της ζήτησης και η εξοικονόμηση αποτελούν προτεραιότητες των Σχεδίων Διαχείρισης. Παράδειγμα ο έλεγχος των διαρροών Χώρα % Διαρροών Βουλγαρία 50 1 Τσεχία Δανία 10 1 Φινλανδία 15 1,2 Γαλλία 30 1 Γερμανία 8,8 2 Ουγγαρία Ιταλία 30 1, 15 2 Ιρλανδία 34 1 Ρουμανία Σλοβακία 27 2 Ισπανία Σουηδία 17 1 Ηνωμένο Βασίλειο 22 1 Σύμφωνα με την τελική αναφορά EU Water saving potential-part 1 Report, οι διαρροέςαπό τα δίκτυα διανομής φτάνει σε ποσοστό του 50% σε συγκεκριμένες περιοχές της Ευρώπης, ενώ, όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα, στη Γερμανία τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλά (κάτω του 10%), σε αντίθεση με κάποιες ιταλικές πόλεις που φθάνουν έως και 70% και στη Βουλγαρία το 50%. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία για την Ελλάδα με τις ΔΕΥΑ με μέσο ποσοστό κοντά στο 40% και μικρότερα ποσοστά (20-27%) για τα μητροπολιτικά κέντρα διαμορφώνεται ένα μέσο ποσοστό της τάξης του 35% που δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμηλό με βάση τα στοιχεία του Πίνακα.

36 Το νερό ως δημόσιο και οικονομικό αγαθό

37 Βασική Αρχή: Δημόσιο και Οικονομικό Αγαθό Κοστολόγηση υπηρεσιών νερού Χρηματοοικονομικό Κόστος ΟΚ Περιβαλλοντικό Κόστος? Κόστος Διαθεσιμότητας/ευκαιρίας?? Ανάκτηση Κόστους-Τιμολόγηση Στόχος η πλήρης ανάκτηση του κόστους από τους χρήστες. Ο χρησιμοποιών (κατά το ρυπαίνων) πληρώνει. Κοινωνική πολιτική μέσω τιμολογιακών πρακτικών (ή και με μετριασμό της πλήρης ανάκτησης από τους χρήστες?) Χρήση οικονομικών εργαλείων (τιμολόγηση) για τη διαχείριση της ζήτησης-εξοικονόμηση.

38 Χρηματοοικονομικό και συνολικό ποσοστό ανάκτησης της ύδρευσης ανά Υδατικό Διαμέρισμα Πηγή: Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Ελλάδας 140,0% 120,0% 100,0% χρηµ/κο συνολικό 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% υτική Πελοπ/σος Βόρεια Πελοπ/σος Ανατολική Πελοπ/σος υτική Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Αττική Ανατολική Στερεά Ελλάδα Θεσσαλία υτική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία Θράκης

39 Χρηματοοικονομικό και συνολικό ποσοστό ανάκτησης της άρδευσης ανά Υδατικό Διαμέρισμα Πηγή: Σχέδια Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Ελλάδας 120,0% 100,0% χρηµ/κο συνολικό 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% υτική Πελοπ/σος Βόρεια Πελοπ/σος Ανατολική Πελοπ/σος υτική Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Αττική Ανατολική Στερεά Ελλάδα Θεσσαλία υτική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία Θράκης

40 Πως πάμε?

41 Οικολογική κατάσταση Ποταμών ( ) Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης κάτι παραπάνω από το 50% βρίσκεται σε οικολογική κατάσταση χειρότερη της καλής. Πολύ κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ η Ελλάδα Σε ελάχιστες περιπτώσεις (χώρες) πέφτουμε σε ποσοστά μικρότερα του 40%

42 Οικολογική κατάσταση Λιμνών ( ) Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης κάτι λιγότερο από το 50% βρίσκεται σε οικολογική κατάσταση χειρότερη της καλής. Το ποσοστό για την Ελλάδα είναι κατά πολύ υψηλότερο (90%) Σε ελάχιστες περιπτώσεις (χώρες) πέφτουμε σε ποσοστά μικρότερα του 35-40%

43 Οικολογική κατάσταση Μεταβατικών ( ) Ιδιαίτερα άσχημη η κατάσταση στη Βαλτική και στη Βόρεια Θάλασσα, χωρίς να είναι ικανοποιητική στη Μεσόγειο

44 Οικολογική κατάσταση Παράκτιων ( ) Σαφώς καλύτερη η κατάσταση στη Μεσόγειο, με παράκτια ύδατα σε υψηλή η καλή κατάσταση σε ποσοστά εν γένει μεγαλύτερα του 70%

45 Ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε ότι σχετίζεται με τα αστικά απόβλητα (λόγω εφαρμογής της 91/271) αλλά όχι ικανοποιητικά για άλλες μορφές ρύπανσης, π.χ. αγροτικής προέλευσης Η γενικότερη εκτίμηση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι μάλλον απογοητευτική, καθώς μετά την πρώτη εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης το 2015, τα υδάτινα σώματα με τουλάχιστον καλή οικολογική κατάσταση θα αυξηθούν από το κάτι λιγότερο του 50% σε κάτι περισσότερο του 50%.

46 Πρώτα συμπεράσματα Εξακολουθούν να υπάρχουν ασάφειες ως προς τα θέματα οικολογικής κατάταξης Πολύ μεγάλο ποσοστό των υδάτινων σωμάτων βρέθηκε (με βάση τα καθορισμένα κριτήρια) σε μη ικανοποιητική κατάσταση (άνω του 50% κατά μέσο όρο) Οι συνεπαγόμενες δαπάνες των μέτρων/έργων εμφανίζονται δυσβάστακτες Ο στόχος επίτευξης της καλής οικολογικής και χημικής κατάστασης μετατίθεται για αργότερα (2021 και αν) Η εφαρμογή των τιμολογιακών πολιτικών (στο πνεύμα της Οδηγίας) αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη, ιδίως στον αγροτικό τομέα καθώς προσκρούει σε αντίθετης λογικής παραδοσιακές πολιτικές Οι διαδικασίες διαβούλευσης και συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων αποδεικνύονται πιο δύσκολες να τις εφαρμόζεις από το να τις εξαγγέλλεις

47 Ευχαριστώ για την προσοχή σας