Ανδρέας Ανδρεαδάκης. Καθηγητής ΕΜΠ Τομέας Υδατικών Πόρων Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγειονομικής Τεχνολογίας

Transcript

1 Ανδρέας Ανδρεαδάκης Καθηγητής ΕΜΠ Τομέας Υδατικών Πόρων Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, Διευθυντής Εργαστηρίου Υγειονομικής Τεχνολογίας Επιστημονικό Συνέδριο: Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού Νερού- Ανταλλαγή Βέλτιστων Πρακτικών στην Ευρώπη - Αθήνα, Ιανουαρίου 2016

2 την αναγκαιότητα συμμόρφωσης με το Ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό κεκτημένο, τη σημασία που έχουν η προστασία της υγείας του πληθυσμού, η δυνατότητα πρόσβασης σε κατάλληλης ποιότητας νερό και η εν γένει προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και των σχετιζόμενων οικοσυστημάτων, την ανάγκη αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, τη σημασία που έχει η ενημέρωση και συμμετοχή του κοινού, τη δυνατότητα δημιουργίας άμεσων θέσεων εργασίας την ανάγκη δημιουργίας ενός ελκυστικού επενδυτικού κλίματος για έργα και δράσεις ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού.

3 Υποδομές συλλογής, επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης λυμάτων και ιλύος και εύρυθμη λειτουργία τους Εξασφάλιση και ορθολογική διαχείριση επαρκών αποθεμάτων καθαρού νερού με έμφαση και στα μέτρα διαχείρισης της ζήτησης Συστηματική παρακολούθηση και ενημέρωση για την ποιότητα του υδάτινου περιβάλλοντος και του πόσιμου νερού. Διαχείριση πόσιμου και ευρύτερα αστικού νερού

4 Υποδομές Επαναχρησιμοποίηση Λειτουργία

5 Οι απομένουσες ελλείψεις ως προς τη συλλογή και επεξεργασία των αστικών λυμάτων ομαδοποιούνται σε τρείς κατηγορίες: στις λίγες εκείνες ΕΕΛ, από αυτές που προορίζονται για πληθυσμούς άνω των κατοίκων, που δεν έχουν ακόμα κατασκευαστεί (Ανατολική Αττική), στην αύξηση του ποσοστού των κατασκευασμένων δικτύων και ΕΕΛ για οικισμούς κατοίκων που παραμένει σχετικά χαμηλό και στην εφαρμογή αποτελεσματικών συστημάτων επεξεργασίας, που σταδιακά θα πρέπει να αντικαταστήσουν τους απορροφητικούς βόθρους, για τις μικρές κοινότητες (με πληθυσμούς μικρότερους από 2000 κατοίκους) που δεν απαιτούν δίκτυο αποχέτευσης.

6 Έκθεση 2011 Έκθεση 2013 Το ποσοστό συμμόρφωσης με το άρθρο 4 (επεξεργασία) ανέβηκε στο 99% Η Αθήνα ανάμεσα στις 11 από τις 27 πρωτεύουσες με πλήρη συμμόρφωση

7 Αριθμούν περίπου 400 οικισμούς που αντιστοιχούν στο 16% του πληθυσμού Το ένα τρίτο περίπου εδώ και μερικά χρόνια εξυπηρετείται από δίκτυα και ΕΕΛ Από τους υπόλοιπους 300 περίπου οικισμούς (με αντιστοίχιση στο 10% περίπου του πληθυσμού), για ένα ποσοστό 40% (περίπου 120 οικισμούς) είχε προγραμματισθεί υλοποίηση τωνέργων μέχρι το 2015, έτσι ώστε το ποσοστό για την κατηγορία αυτή από 35% να ανέλθει σε 60% και σε σύνολο οικισμών άνω των 2000 ικ το ποσοστό εξυπηρέτησης από το 85% να προσεγγίσει το 95%.

8 Στην Ελλάδα η κατηγορία των κοινοτήτων με πληθυσμούς κάτω των 2000 κατοίκων εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε περίπου 2,5 εκατομμύρια ισοδύναμους κατοίκους. Για τις περιπτώσεις αυτές δεν είναι θεσμικά απαιτητή η κατασκευή δικτύων αποχέτευσης, αλλά η εφαρμογή «κατάλληλων» συστημάτων διαχείρισης και επεξεργασίας των λυμάτων. Η ευελιξία αυτή, ειδικότερα ως προς την προσφερόμενη δυνατότητα αποφυγής κατασκευής εκτεταμένων και δυσανάλογα δαπανηρών σε τέτοιες περιπτώσεις δικτύων αποχέτευσης, προσφέρει ευκαιρίες για εφαρμογή ρεαλιστικών επιλογών, που βασίζονται σε αποκεντρωμένα συστήματα επεξεργασίας και εν γένει διαχείρισης των λυμάτων. Είσοδος Modul Back Εκροή Cleaning aeration ZeeWeed effluen BP Tank Επανακυκλοφορία SS εκτατικά εντατικά

9 Διαφάνεια-Ενημέρωση

10

11 Η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων έχει εν γένει περιορισμένη εφαρμογή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η εικόνα είναι αρκετά διαφορετική για ορισμένες χώρες της Μεσογείου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο Ισραήλ και στην Κύπρο τα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης ξεπερνούν το 80%. Φυσικά οι χώρες αυτές έχουν χαρακτηριστικά (κυρίως τη μεγάλη έλλειψη νερού) που καθιστούν την εφαρμογή της εκτεταμένης επαναχρησιμοποίησης ιδιαίτερα ελκυστική αν όχι αναγκαία. Σε άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού νότου (Ιταλία, Γαλλία) η επαναχρησιμοποίηση είναι πολύ πιο περιορισμένη, στη δε Ισπανία αγγίζει ένα ποσοστό της τάξης του 10%, με εκτιμούμενες δυνατότητες επέκτασης μέχρι 30%. Οι ιδιαιτερότητες της Ελλάδας με την σχετικά επαρκή αλλά άνιση κατανομή της βροχόπτωσης και τους εγγενείς περιορισμούς ως προς την γεωργική επαναχρησιμοποίηση στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδίως στην Αθήνα, το δυναμικό για την επαναχρησιμοποίηση εκτιμάται ότι δεν ξεπερνά το 6-8%. Με την έως σήμερα εμπειρία η επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων είναι πολύ περιορισμένη και δεν ξεπερνά το 1% του συνόλου των επεξεργασμένων λυμάτων. Σημαντική ώθηση αναμένεται να δώσει η ύπαρξη από το 2010 ενός σαφούς θεσμικού πλαισίου

12 Η συνολική έκταση αστικού πρασίνου για τους Δήμους του Λεκανοπεδίου Αθηνών ανέρχεται στα περίπου στρέμματα. Οι σημαντικότερες σε μέγεθος εκτάσεις εντοπίζονται στους Δήμους Πεντέλης, Αθηναίων, Αγ. Παρασκευής, Παπάγου, Γαλατσίου, Κηφισιάς, Ν. Λιοσίων, Νέα Φιλαδέλφεια και Βουλιαγμένης. Η συνολική ετήσια κατανάλωση ανέρχεται στο ποσό των 8 *10 6 m 3 περίπου και αποτελεί μέρος της Δημοτικής Δημόσιας Κατανάλωσης. Εκτιμάται ότι σε συνθήκες διαθεσιμότητας νερού η ετήσια κατανάλωση για τις ίδιες περιοχές μπορεί να διπλασιαστεί και να φθάσει τα 16-17*10 6 m 3.

13 Στη Ελλάδα, παρά το ότι υπάρχουν πολλές εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων που παράγουν σημαντικές ποσότητες ιλύος, η επαναχρησιμοποίηση της για άλλους σκοπούς (γεωργία, λιπασματοποίηση) - εκτός από την κλασσική διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων- είναι ιδιαίτερα περιορισμένη Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις του ΚΕΛ Ψυττάλειας και της ΕΕΛ Θεσσαλονίκης στις οποίες γίνεται αξιοποίηση της ξηραμένης ιλύος με τη μορφή καυσίμου. Η περιορισμένη εφαρμογή της επαναχρησιμοποίησης της ιλύος στην Ελλάδα οφείλεται κυρίως στις ασάφειες ως προς τις ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις, που έχουν οδηγήσει σε μια προσπάθεια αναθεώρησης της υφιστάμενης σχετικής Νομοθεσίας.

14

15

16 Αποθέματα καθαρού νερού Διαχείριση της ζήτησης

17 Χώρα Υδατικό Αποτύπωμα (m 3 ανά κάτοικο) Ελλάδα Ισπανία Νορβηγία ΗΠΑ Ουγγαρία 789 Ισλανδία Ινδία 980 Ισραήλ 1600 Το δεύτερο μεγαλύτερο υδατικό μετά τις ΗΠΑ διεθνώς.

18 Δείκτης εκμετάλλευσης νερού και μεταβολή του στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΑ (2011) ο Δείκτης Εκμετάλλευσης Νερού (WEI) στην Ελλάδα είναι κατά μέσο όρο κοντά στο 15%. O Δείκτης Εκμετάλλευσης Νερού (Water Εxploitation Ιndex - WEI) εκφράζει την ποσότητα νερού που καταναλώνεται σε ετήσια βάση, διαιρούμενη με την ετήσια ποσότητα ανανεώσιμου νερού, σε ποσοστό επί τοις εκατό. Το ποσοστό ασφάλειας, για να θεωρηθεί ότι μια χώρα δεν καταναλώνει νερό περισσότερο από αυτό που μπορεί να ανανεωθεί, είναι περίπου 20%. Για υψηλότερο από αυτό το ποσοστό, το νερό καθίσταται μη ανανεώσιμο φυσικό αγαθό, ενώ ποσοστό άνω του 40% θεωρείται ότι έχει αρχίσει η διεργασία της ξηρασίας. Ο δείκτης στην Ελλάδα (κοντά στο 15%) είναι χαμηλότερος από τους αντίστοιχους δείκτες γειτονικών χωρών όπως η Κύπρος, η Ισπανία και η Ιταλία, οι οποίοι υπερβαίνουν το καθορισμένο για σηματοδότηση κρίσιμων καταστάσεων όριο του 20%. Ωστόσο παρατηρείται αξιόλογη χωρική διαφοροποίηση του δείκτη στην Ελλάδα, με σαφώς υψηλότερες τιμές σε ορισμένα Υδατικά Διαμερίσματα, όπως π.χ στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας, όπου ο δείκτης είναι 40-50%.

19 Υπόγεια υδατικά συστήματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας, που υφίστανται ποσοτικές πιέσεις Χημική κατάσταση υπογείων υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας

20 Υπόγεια υδατικά συστήματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας, που υφίστανται ποσοτικές πιέσεις Χημική κατάσταση υπογείων υδάτων Υδατικού Διαμερίσματος Κεντρικής Μακεδονίας

21 Κατευθυντήριες γραμμές μέτρα διαχείρισης της ζήτησης και εξοικονόμησης, στα οποία περιλαμβάνονται και οικονομικά εργαλεία περιορισμός και εξορθολογισμός των απολήψεων υπόγειων υδάτων μέσω γεωτρήσεων προώθηση νέων έργων απόληψης νερού τα οποία θα συνίστανται κυρίως στην εκμετάλλευση των επιφανειακών απορροών και όπου είναι σκόπιμο στις αφαλατώσεις

22 140,0% 120,0% 100,0% χρημ/κο συνολικό 80,0% 60,0% 40,0% Ποσοστό ανάκτησης νερού ύδρευσης 20,0% 0,0% Δυτική Πελοπ/σος Βόρεια Πελοπ/σος Ανατολική Πελοπ/σος Δυτική Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Αττική Ανατολική Στερεά Ελλάδα Θεσσαλία Δυτική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία Θράκης 120,0% 100,0% χρημ/κο συνολικό 80,0% Ποσοστό ανάκτησης νερού άρδευσης 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% Δυτική Πελοπ/σος Βόρεια Πελοπ/σος Ανατολική Πελοπ/σος Δυτική Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Αττική Ανατολική Στερεά Ελλάδα Θεσσαλία Δυτική Μακεδονία Ανατολική Μακεδονία Θράκης

23 υδάτινο περιβάλλον πόσιμο νερό

24 Από το σύνολο των θέσεων που παρακολουθήθηκαν τη διετία , το 64% (2007) και το 55% (2008) των θέσεων ταξινομείται σε καλή χημική κατάσταση, ενώ στο υπόλοιπο 36% (2007) και 45% (2008) η χημική κατάσταση διαφαίνεται κατώτερη της καλής. Η αστοχία σε σχέση με τα ποιοτικά πρότυπα περιβάλλοντος για τις ουσίες προτεραιότητας και τους ειδικούς ρύπους σχετίζεται με την αγροτική δραστηριότητα και την εφαρμογή προϊόντων φυτοπροστασίας αριθμός θέσεων ουσίες προτεραιότητας Κατώτερη της καλής Καλή Ποιοτική κατάσταση επιφανειακών υδάτων ( ) Οι υπερβάσεις στα μέταλλα (υδράργυρος, κάδμιο) και σε οργανικές ενώσεις σχετίζεται με την βιομηχανική κυρίως δραστηριότητα των κλάδων κλωστοϋφαντουργίας, διύλισης πετρελαίου, παραγωγής παρασιτοκτόνων και άλλων αγροχημικών προϊόντων, χρωμάτων, συνθετικών ινών, αλλά και σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. Ειδικότερα τα παράγωγα τριβούτυλο-κασσιτέρου σχετίζονται με τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την προστασία των υφάλων των πλοίων και οι επιφανειοδραστικοί παράγοντες ως πρώτες ύλες στην βιομηχανία καλλυντικών και ιατρικών παρασκευασμάτων, που διευκολύνουν τον σχηματισμό ομογενών μειγμάτων μη αναμίξιμων υγρών

25 Αριθμός υόγειων υδατικών συστημάτων Ποιοτική κατάσταση υπογείων υδάτων ( ) Χλωριούχα ιόντα Αργίλιο Νιτρικά Άλατα Aγωγιμότητα Θειικά ιόντα 17 Μόλυβδος κακή χημική κατάσταση καλή χημική κατάσταση μη χαρακτηρισμένη Αρσενικό Νικέλιο Κάδμιο Ολικό χρώμιο 6 ph 119 Υδράργυρος Στα υπόγεια ύδατα, με εξαίρεση τον υδράργυρο, για τον οποίο αρκετές μετρήσεις δεν μπορούν να αξιολογηθούν, δεδομένου ότι η οριακή τιμή αξιολόγησης συμπίπτει με το όριο ανίχνευσης της μεθόδου, οι περισσότερες υπερβάσεις παρατηρούνται σε παραμέτρους που σχετίζονται με φαινόμενα υφαλμύρινσης (χλωριόντα, αγωγιμότητα, θειικά) (17% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση ως προς τα χλωριόντα), στο αργίλιο (13% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση) και στα νιτρικά (11% των υπόγειων υδατικών συστημάτων σε κακή χημική κατάσταση), ενώ ακολουθούν τα μέταλλα μόλυβδος, αρσενικό και νικέλιο, στα οποία λιγότερο από 6% των υπόγειων υδατικών συστημάτων παρουσιάζει κακή χημική κατάσταση.

26 Οικολογική κατάσταση Ποταμών ( ) Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης κάτι παραπάνω από το 50% βρίσκεται σε οικολογική κατάσταση χειρότερη της καλής. Πολύ κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ η Ελλάδα Σε ελάχιστες περιπτώσεις (χώρες) πέφτουμε σε ποσοστά μικρότερα του 40%

27 Οικολογική κατάσταση Λιμνών ( ) Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης κάτι λιγότερο από το 50% βρίσκεται σε οικολογική κατάσταση χειρότερη της καλής. Το ποσοστό για την Ελλάδα είναι κατά πολύ υψηλότερο (90%) Σε ελάχιστες περιπτώσεις (χώρες) πέφτουμε σε ποσοστά μικρότερα του 35-40%

28 Οικολογική κατάσταση Παράκτιων ( ) Σαφώς καλύτερη η κατάσταση στη Μεσόγειο, με παράκτια ύδατα σε υψηλή η καλή κατάσταση σε ποσοστά εν γένει μεγαλύτερα του 70%

29 Ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε ότι σχετίζεται με τα αστικά απόβλητα (λόγω εφαρμογής της 91/271) αλλά όχι ικανοποιητικά για άλλες μορφές ρύπανσης, π.χ. αγροτικής προέλευσης Η γενικότερη εκτίμηση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι μάλλον απογοητευτική, καθώς μετά την πρώτη εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης το 2015, τα υδάτινα σώματα με τουλάχιστον καλή οικολογική κατάσταση θα αυξηθούν από το κάτι λιγότερο του 50% σε κάτι περισσότερο του 50%.

30 Ακτές κολύμβησης Βιολογικοί καθαρισμοί

31 Υποδομές Επαναχρησιμοποίηση Λειτουργία

32 Διερεύνηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της Αστικής Ανάπτυξης και των Υποδομών Νερού στην πόλη με έμφαση σε καινοτόμες παρεμβάσεις κατανεμημένης διαχείρισης

33 διερεύνηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της αστικής ανάπτυξης και των υποδομών νερού στην πόλη με έμφαση σε καινοτόμες παρεμβάσεις κατανεμημένης διαχείρισης Κατανεμημένες τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού (waterefficient appliances, grey water recycling, rainwater harvesting etc.)

34 διερεύνηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της αστικής ανάπτυξης και των υποδομών νερού στην πόλη με έμφαση σε καινοτόμες παρεμβάσεις κατανεμημένης διαχείρισης Ανάλυση του πλήρους αστικού κύκλου του νερού

35 Parametric approach WFD System Assessment SOURCE SPECIFIC MEASURES Health-based targets Water Safety Plan Monitoring TREATMENT DISTRIBUTION Public health content and health outcome 98/83 Management and Communication Surveillance

36 Ευχαριστώ για την προσοχή σας