3 Βλέπε και Robert Kurz, The Big Bang of Modernity.

Transcript

1 Η (αυτο)καταστροφική τάση του αστικού πολιτισμού και ο σωρός των πτωμάτων ως σημάδι της θανάτωσης των κοινωνικών σχέσεων στην (αντι)κοινωνία του κεφαλαίου: το βασίλειο της αξιακής μορφής στην οικουμένη της νεκρο-ποίησης (1) Το πρόβλημα με την αύξηση του χρέους και της πίστωσης τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι το μέγεθός τους αυτό καθεαυτό αλλά η σχέση που έχουν με το υπόλοιπο της καπιταλιστικής οικουμενικότητας. Ακριβώς όπως το χρήμα 1 στις κοινωνίες του κεφαλαίου δεν είναι μια απλή καταχώρηση σε λογιστικά βιβλία αλλά αντικειμενική συμβολική/ιδεατή αναπαράσταση αφηρημένης κοινωνικής εργασίας(!) που ενσωματώνεται και παρίσταται στην εμπορευματική (αξιακή) μορφή του κοινωνικού προϊόντος, έτσι και η πίστωση και το χρέος έχει νόημα μόνο επειδή υποστηρίζεται από μελλοντικά κέρδη, από πιθανή παραγωγή αφηρημένης αξίας, συνεπώς από κερδοφόρα εκμετάλλευση παραγωγικής αφηρημένης εργασίας η οποία είναι ένα καπιταλιστικό στοίχημα αν θα λάβει χώρα ή όχι: αν αυτό που στηρίζει το χρέος και την πίστωση απουσιάζει (ή δεν επαρκεί) τότε αυτά τα κτήνη χάνουν την τερατώδη πραγματικότητά τους και γίνονται φούσκες. Το κράτος αποκτά χρέη όταν προμηθεύεται πιστώσεις από τις τράπεζες, εκδίδοντας δηλαδή κρατικά ομόλογα τα οποία πωλούνται στις χρηματαγορές. Ό,τι για το κράτος είναι χρέος, για τους καπιταλιστές του χρήματος είναι κρατικό χρεόγραφο. Όμως σε αντίθεση με την αγορά ενός εμπορεύματος, του οποίου η ιδεατή αξία ανταλλάσσεται με χρήμα, κατά τη λήψη της πίστωσης και την πώληση ενός κρατικού εγγράφου η ιδεατή αξία υπάρχει μόνο από τη μια μεριά, μόνο ως χρήμα, και όχι και ως τίτλος παραταύτα ο τίτλος μπορεί να μεταπωληθεί και να αγοραστεί από έναν τρίτο σαν πλασματικό κεφάλαιο. Δίχως πιστωτικό σύστημα και χρέος δεν υπάρχει καπιταλισμός: με την πίστωση και το χρέος μετατρέπεται σε εμπόρευμα η φαντασμαγορική αντικειμενική ικανότητα του χρήματος να λειτουργεί ως κεφάλαιο και να αποδίδει κέρδος. Η πίστωση και το χρέος απορρέουν οργανικά από τον θεμελιακό φετιχισμό του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δηλαδή από τη συλλογική αντικειμενική/κοινωνική πίστη στην ικανότητα του χρήματος να λειτουργεί ως κεφάλαιο, να αυτοπολλαπλασιάζεται και να γεννά χρήμα από τον ταυτολογικό εαυτό του. (2) Ποια είναι η ελάχιστη λογική και ιστορική αφετηρία για την κατανόηση της ανάδυσης, των ιστορικών όρων γέννησης του καπιταλισμού (δηλαδή της καπιταλιστικής προϊστορίας) από μια αγροτική-φεουδαρχική οικονομία που είναι λίγο-πολύ ξένη (και εχθρική ακόμα) ως προς αυτόν; Η δίψα του απολυταρχικού κράτους για χρήμα και πιστώσεις (πολεμική οικονομία) έτσι ώστε να ανατροφοδοτεί τόσο μια παραγωγή όπλων όσο και τους επαγγελματίες μισθωτούς δολοφόνους 2 είναι το όχημα που μπορεί να προωθήσει μια γενικότερη οικονομία της αγοράς όπου η 1 Το χρήμα ως καθολικό εμπόρευμα και αντικειμενικό σύμβολο της πραγματικής αφαίρεσης της ανταλλακτικής αξίας των εμπορευμάτων μπορεί να αποθηκεύεται και να συσσωρεύεται ως αφηρημένος κοινωνικός πλούτος (Μαρξ) όπως μπορεί και να ανταλλάσσεται με κάθε άλλο εμπόρευμα. Μπορεί ακόμα να λειτουργήσει ως κεφάλαιο (ο καθορισμός του χρήματος ως κεφάλαιο το διακρίνει από το προνεωτερικό χρήμα), δηλαδή να αυξήσει κρυπτικά την αξία του αλέθοντας παραγωγικά τους προσωποποιημένους φορείς του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη. Το χρήμα ως κεφάλαιο φέρει πάνω του τα σημάδια της γέννας του αρχαϊκού/πρωτόγονου χρήματος ως αντικειμενικούσυμβόλου-θυσίας για τους θεούς που επιτρέπει κάθε είδους υποχρεώσεις και πληρωμές στο αρχαίο ιερατείο το οποίο ενσαρκώνει ως μυστικοποιημένη κοινωνική σχέση την υπερβατική σχέση με το θείο (Le Goff, Laum, Polany). 2 Soldati (μισθοφόροι/έμμισθοι στρατιώτες) που πρέπει να αναπαράγονται εξολοκλήρου με το χρηματικό τους εισόδημα (soldo) και την κατανάλωση εμπορευμάτων. Ως τέτοιες αντικοινωνικές κοινωνικές φιγούρες αποτελούν οι μισθοφόροι την αρχετυπική μορφή, τόσο λογικά όσο και ιστορικά, του νεωτερικού κρετινισμού του επαγγέλματος και της μισθωτής, αφηρημένης κοινωνικής εργασίας; 1

2 συσσώρευση (παραγωγή-κυκλοφορία-κατανάλωση) της αφηρημένης αξίας ( χρήμα που τίκτει χρήμα ) λειτουργεί ως (αντι)κοινωνικός/καταστροφικός/ταυτολογικός αυτοσκοπός; Είναι η προνεωτερική νοοτροπία των πολεμικών επιχειρήσεων (το κόστος της στρατιωτικής μηχανής είναι μικρότερο από τη λεία που έχει αρπαχθεί και πουληθεί ως εμπόρευμα) η αρχετυπική μορφή (λογικά και ιστορικά) της σύγχρονης καπιταλιστικής επιχείρησης, της αφηρημένης λογικής κόστους-οφέλους της συσσώρευσης του κεφαλαίου; Και για να χαριτολογήσουμε, είναι το φως του Διαφωτισμού η κοινωνική μεταγλώσσα των λάμψεων των κανονιών 3 ; (3) Bellum omnium contra omnes/πόλεμος όλων εναντίων όλων (Hobbs). Οι καθημερινές σχέσεις των ανθρώπων πραγματοποιούμενες μέσα από τις γενικευμένες εμπορευματικές-χρηματικές σχέσεις είναι μια τροποποιημένη συνέχεια τελετουργικών σχέσεων λατρείας, σφαγής και θυσίας; Οι άνθρωποι των κοινωνιών του κεφαλαίου αποτελούν οι ίδιοι (σε βαθμό που ποικίλει ταξικά αλλά όχι ουσιαστικά ως προς την αναπαραγωγή της αφηρημένης αξίας ως κοινωνικής ολότητας) τον σφαγέα και τον σφαγιασμένο που ταΐζουν την αχόρταγη Οικονομία. Όταν το σφαγείο της Οικονομίας δουλεύει ρολόι, η ανθρώπινη σκόνη με τη μορφή των κερδών και των μισθών κατακάθεται πάνω στα μάτια όλων (τόσο των σφαγέων όσο και των σφαγιασμένων) και αντιλαμβάνονται όλοι τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο ολόκληρο παρά μόνο όσο πουλάνε/πουλιούνται και αγοράζουν/αγοράζονται. Όταν έρχεται η κρίση το ανθρώπινο προκάλυμμα περισσεύει και αποκαλύπτεται ο αιμοδιψής βωμός της Οικονομίας σε όλο το μακάβριο μεγαλείο της. Πρέπει να γίνουν θυσίες από όλους στο Όνομα της Ανάκαμψης της Οικονομίας και αναθαρρεύουν οι ενοχές και τα χρέη, δηλαδή η αφηρημένη αξία πρέπει να συνεχίζει πάση θυσία να επιβιώνει, να παράγεται-να κυκλοφορεί-να καταναλώνεται, να γίνεται εκείνη Αιώνιος Άνθρωπος στη θέση των πραγματικών, ζωντανών ανθρώπων. (4) Η εμπειρική προφάνεια των κοινωνικών σχέσεων ως γενικευμένων εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων επιβάλλουν με έναν συνειδητά ασυνείδητο (προκατηγορικό) τρόπο την αναγωγή των πάντων σε αφαιρέσεις, σε εσαεί χειραγωγήσιμα, σε πρώτες ύλες για να βγαίνουν λεφτά. Ο κάτοχος εμπορευμάτων, σαν κυρίαρχη κοινωνική-ανθρωπολογική φιγούρα του αστικού κόσμου, εκκινεί από το a priori credo πως η ζωή αξίζει όταν πουλάς/πουλιέσαι και αγοράζεις/αγοράζεσαι στην καλύτερη δυνατή τιμή συσσωρεύοντας το γενικό ισοδύναμο του αφηρημένου κοινωνικού πλούτου (Μαρξ). Η καπιταλιστική αναπαραγωγή των κοινωνικών ατόμων μάς μεταμορφώνει σε πραγματικές αφαιρέσεις, σε μια πρακτική μεταφυσική: σε προσωποποιημένες και αισθητικοποιημένες οικονομικές κατηγορίες, σε ζωντανούς νεκρούς με βάση τις αφηρημένες προσδιοριστικότητες του Εισοδήματος και του Επαγγέλματος. Ακριβώς όπως ο Αδιαίρετος Τριαδικός Θεός (Θεός - Ιησούς Χριστός - Άγιο Πνεύμα) ως Καθολική Ουσία και Απόλυτο Υποκείμενο-Αντικείμενο όλων των αλλαγών του παραμένει Ταυτόσημος, Ισότιμος και Ομοούσιος σε όλες τις μετουσιώσεις-μεταμορφώσεις του γεννώντας από τον Αιώνιο, Άπειρο, Άφθαρτο, Αγέννητο Εαυτό του την φύση και τους ανθρώπους, έτσι και η Αγία Τριάς του Κεφαλαίου (Κεφάλαιο - Κέρδος, Εργασία - Μισθός, Γη - Πρόσοδος) παραμένει αιωνίως ομοούσια σε όλες τις μεταμορφώσεις της εκπληρώνοντας ένα Θαύμα: γεννά χρήμα από τον ταυτολογικό Εαυτό της, γεννά χρήμα από το χρήμα μέσα από μια αέναη διαδικασία αυτο-αξιοποίησης του χρήματος που εκτείνεται ad infinitum. Με τον ίδιο μυστηριακό τρόπο που ο Ιησούς Χριστός διαμεσολαβεί τις σχέσεις των ανθρώπων ενώπιον του Θεού μεταμορφώνοντάς τους σε αισθητές ενσαρκώσεις των αφηρημένων καθολικών του Θείου Λόγου, οι αφηρημένες εμπορευματοχρηματικές σχέσεις διαμεσολαβούν τους ανθρώπους ενώπιον του Θεού-Κεφαλαίου μεταμορφώνοντάς τους μυστηριακά σε προσωποποιημένες και αισθητικοποιημένες 3 Βλέπε και Robert Kurz, The Big Bang of Modernity. 2

3 οικονομικές κατηγορίες (αγοραστές και πωλητές, παραγωγοί και καταναλωτές κτλ). (5) Το Κράτος-Έθνος 4 ως πολιτική μορφή των κοινωνιών του κεφαλαίου θεσμοθετεί και αναπαριστά με τις αφηρημένες γενικές έννοιες του Νόμου και του Δικαίου αυτήν ακριβώς την πραγματική ομογενοποιητική αφαίρεση και διαφοροποίηση για-το-κεφάλαιο που πραγματοποιείται στους μακάβριους κοινωνικούς κόλπους της καπιταλιστικής (ανα)παραγωγής. Υπό αυτούς τους πρακτικά μυστικιστικούς όρους οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων είναι αμοιβαία αδιάφορες και τα άτομα ως υποκειμενοποιημένες ανταλλακτικές αξίες νιώθουν ως τέτοια πως-υπάρχουν-αληθινά και πως διαιωνίζονται όσο αυξάνει η εμπράγματη/αντικειμενική περιουσία τους, η αύξηση της αφηρημένης αξίας τους που τούς εξωθεί στη ζωή και στο θάνατο στη σιωπηλή οικονομική βία της εμπορικής/εκχρηματισμένης ανταλλαγής μέσα από το Ιερό Συμβόλαιο (fictio juris, Μαρξ) της αγοραπωλησίας. Η κοινότητα του κεφαλαίου, η αφηρημένη αξιακή μορφή που αυτοαξιοποιείται, παράγοντας τόσο το αντικείμενο όσο και το υποκείμενο ως αξίες δημιουργεί ταυτόχρονα τόσο το αφηρημένο, μισθωτό / αξιακό / αστικό υποκείμενο που αντικειμενοποιείται πραγμωδός, μηχανιστικά και αθροιστικά ως βουβή δαπάνη εργασιακής δύναμης όσο και την αφηρημένη, πραγμοποιημένη αντικειμενικότητα ως χειραγωγήσιμη, αδρανή, νεκρή πρώτη ύλη για την παραγωγή ενός κόσμου εμπορευμάτων. Τα άτομα της προλεταριακής συνθήκης δεν είναι παρά οι άνθρωποι που αν θέλουν να ζουν πρέπει πρώτα να πουλούν την αφηρημένη τους ικανότητα για εργασία (είτε στην παραγωγή, είτε στην αναδιανομή-κυκλοφορία του Κτήνους) και έπειτα να αγοράζουν/καταναλώνουν τα μέσα που τους συντηρούν για να συνεχίζουν να ζουν ως προσωποποιημένο και αισθητικοποιημένο μεταβλητό κεφάλαιο, ως ανταγωνιστικά εξατομικευμένοι και προσωποποιημένοι φορείς του εμπορεύματος εργασιακή δύναμη. Η 4 Τόσο το Κράτος ως Homo Politicus όσο και η Οικονομία της Αγοράς ως Homo Economicus είναι δυο διαφορετικές και αλληλοσυμπληρωματικές όψεις μιας και της αυτής κοινωνικής πραγματικότητας, της καπιταλιστικής. Το Κράτος των κοινωνιών του κεφαλαίου με το θεσμικό διαχωρισμό του από την οικονομία της αγοράς εκπληρώνει ένα διπλό ρόλο. Από τη μια είναι η ρυθμιστική-θεσμική αρχή της σχέσης του ατόμου ως σχιζοειδούς (ως πολίτη /civile και ως ιδιώτη /borghese) με την οικονομία της αγοράς και από την άλλη αναλαμβάνει τόσο άμεσα παραγωγικές δραστηριότητες συσσωρεύοντας κεφάλαιο όσο και μη παραγωγικά κόστη (αστυνομία, στρατός, δικαστήρια, φυλακές κτλ) και έμμεσα παραγωγικές δαπάνες (κατασκευή δρόμων, σχολείων, πανεπιστημίων, νοσοκομείων, μέρος των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της παραγωγής ενέργειας κτλ) που είναι όλες απαραίτητες ως γενικές υποδομές για την ελευθερία της οικονομίας της αγοράς, δηλαδή για τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Η ιδιωτικοποίηση αυτών των γενικών υποδομών που ανήκουν στο Κράτος φέρνει γρήγορο κέρδος σε κάποιο μεμονωμένο ατομικό καπιταλιστή (και γρήγορα έσοδα στο Κράτος) αλλά καθόλου δεν εξασφαλίζει την κερδοφορία της συνολικής τάξης των καπιταλιστών, δηλαδή τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου όπως αυτή συγκροτείται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, στη διαμάχη/συμμαχία με άλλα Κράτη-Έθνη. Το ιδιαίτερο συμφέρον του Κράτους των κοινωνιών του κεφαλαίου ως νομικού και πολιτικού θεσμού που εγγυάται αντιφατικά (μαζί και ενάντια στα άλλα Κράτη) τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου σημαίνει πως συνοψίζει και συμπυκνώνει ως Φυσικό Δίκαιο και ως Φυσικό Νόμο τη διαιώνιση της καπιταλιστικής κοινωνικής σχέσης γενικά (σ.σ. το δικαίωμα του καπιταλιστή ως προσωποποιημένο κεφάλαιο να αγοράζει αφηρημένη εργασιακή δύναμη και το δικαίωμα του φορέα της ως προσωποποιημένη εργασία να την πουλά). Με άλλα λόγια το Κράτος λειτουργεί με διπλή υπόσταση τόσο θεσμική (νομική-πολιτική) όσο και οικονομική. Δεν υπάρχουν λοιπόν δυο οικονομίες, μια ιδιωτική και μια άλλη δημόσιακρατική αλλά μία και αυτή κοινωνική πραγματικότητα, η καπιταλιστική, η οποία δεν μπορεί να αναπαράγεται χωρίς το Κράτος της και χωρίς να ξοδεύει τον αφηρημένο κοινωνικό πλούτο της (Μαρξ) με τρόπο μη ή και έμμεσα παραγωγικό. Γενικότερα, η καπιταλιστική οικουμενικότητα αναπαράγεται εντός και διαμέσου των ξεχωριστών Κρατών-Εθνών της και η όποια υπερεθνική και υπερκρατική (στην πραγματικότητα δια/κρατική) υποδομή (βλέπε ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα κ.α.) καθώς και συμφωνία-συμμαχία (βλέπε: κοινό νόμισμα στην περίπτωση της ευρωπαϊκής ένωσης) εκφράζει μια πραγματική αντίφαση: την εκάστοτε ενότητα και διαφοροποίηση των κρατών για μια αποδοτικότερη ανάπτυξη, δηλαδή για μια βαθύτερη εκμετάλλευση των πωλητών εργασιακής δύναμης μέσα και έξω από κάθε εθνικό σύνορο. Συνοψίζοντας, με την πραγματική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, η συσσώρευση της αφηρημένης αξίας (παραγωγή κυκλοφορία κατανάλωση) έχει ιστορικές μορφές διεθνοποίησης και παγκοσμιότητας οι οποίες προϋποθέτουν σε κάθε ιδιαίτερη περίπτωση μια συγκεκριμένη μορφή του κράτους, τις διακρατικές συμμαχίες και το διακρατικό ανταγωνισμό που επικυρώνουν νομικά και πολιτικά (όχι χωρίς εσωτερικές και εξωτερικές ρήξεις και συγκρούσεις) τη διαρκή φυσικοποίηση του ποσοστού του κέρδους (ιδιοποίηση της αφηρημένης αξίας). 3

4 κοινωνική σχέση του κεφαλαίου διαχωρίζοντας το υποκειμενικό από το αντικειμενικό με την πραγμοποιημένη μορφή του μεταβλητού (αφηρημένη εργασιακή δύναμη ως καθαρή υποκειμενικότητα δίχως αντικείμενο) και του σταθερού κεφαλαίου (νεκρή εργασία: μηχανές, πρώτες ύλες, μέσα παραγωγής κτλ ως βουβή αντικειμενικότητα που ορθώνεται ολόκληρη εναντίον της ανθρώπινης υποκειμενικότητας) εδραιώνεται ως κόσμος της πραγματικής γενικευμένης αφαίρεσης, ως πρακτικός μυστικισμός που μπήγει σιωπηλά τα δόντια και τα νύχια του στο ζωντανό σώμα των κοινωνικών ατόμων για να αναπαραχθεί σαν Μοναδικός και Αυθεντικός Πραγματικός Κόσμος. Από τη στιγμή που η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμεσολαβείται από φετιχοποιημένες κοινωνικές σχέσεις μεταξύ πραγμάτων/εμπορευμάτων δημιουργείται μια ανθρώπινη υποκειμενικότητα εσωτερικά διαιρεμένη, πολλαπλά τεμαχισμένη και χωρίς αντικειμενικότητα. Η εμπειρία του ατόμου στις κοινωνίες του κεφαλαίου είναι μιας καθαρής, αφηρημένης, αξιακής υποκειμενικότητας-χωρίς-αντικείμενο με ολόκληρη την αντικειμενικότητα να στέκει απέναντί της βουβή στη μορφή του κεφαλαίου. (6) Η καπιταλιστική σχέση, ως ιδιαίτερη μορφή κοινωνικής ζωής, προβάλλοντας τον εαυτό της τόσο στο μέλλον όσο και στο παρελθόν ως πανταχού παρούσα, είναι η άρνηση της ζωής: η ζωή του ατόμου ως υποκειμενοποιημένη ανταλλακτική αξία ξετυλίγεται στο θεαματικό κενό και πελαγοδρομεί από το ίδιο στο μεγεθυσμένο ίδιο ως διαφορετικό συσσωρεύοντας το γενικό ισοδύναμο της ζωής, τα σύμβολα-φετίχ του αφηρημένου κοινωνικού πλούτου. Το άτομο προσδεδεμένο στα μαγικά δεσμά της αυτο-αξιοποίησης της αξίας και απογυμνωμένοαποψιλωμένο-αποκλεισμένο από κάθε κοινωνικότητα μη σύμμορφη με την κίνηση της αξιακής μορφής είναι, ταυτόχρονα, τόσο ένα μαζο-ποιημένο άτομο που αντιλαμβάνεται εαυτόν και αλλήλους με βάση των αφαιρέσεων του Επαγγέλματος και του Εισοδήματος, όσο και μια ατομικοποιημένη/εξατομικευμένη πολυπληθής μάζα η ιδιαιτερότητα και η διαφορά της οποίας είναι έγκλειστη/εγκλωβισμένη στην ιδιαιτερότητα και τη διαφορά της παραγωγής/κατανάλωσης εμπορευμάτων. Το άτομο, εγκλωβισμένο στο κακό άπειρο (Χέγκελ), στον ανταγωνιστικό κατατεμαχισμό της αφηρημένης εργασίας και στη σισυφική διαδικασία εξειδίκευσης-αποεξειδίκευσης της εργασιακής του δύναμης, αξιοποιεί εργαλειακά το παρελθόν και το άμεσο παρόν του ανάλογα με ένα προνομιακό Μέλλον που είναι πάντα πιο μπροστά σε σχέση με το παρόν και έτσι συνεχώς ματαιώνει την πραγματοποίηση της ύπαρξής του προσπαθώντας να ζήσει αυτό-που-ακόμα-δεν-είναι. Με άλλα λόγια το άτομο νοηματοδοτεί το εύρος της ύπαρξής του σαν προσωποποιημένος φορέας επικύρωσης μιας τιμής και ενάντια-σταάλλα-άτομα συντρίβεται από το φόβο, την αγωνία και την ελπίδα του να δείξει πόσο αξίζει. Ως τέτοιο σχιζοειδές και εσωτερικά διαιρεμένο, το άτομο αιωρείται εσαεί διχασμένο ανάμεσα σε μια τυφλή απόφαση και σε μια καρτερική αναμονή. Οι αφηρημένες εμπορευματο-χρηματικές σχέσεις και οι πραγμοποιημένες μορφές υποκειμενοποίησης ως αντικείμενα-για-το-κεφάλαιο που τις θεμελιώνουν καλύπτουν σαν σάβανο, σαν παραπέτασμα λήθης τα ζωντανά, συγκεκριμένα άτομα τα οποία υπομένουν βουβά και εκκωφαντικά τόσο την έλλειψη όσο και τον κορεσμό των εμπορευματο-χρηματικών σχέσεων. Η πραγματική αφαίρεση της αξιακής μορφής ως κοινωνικής ολότητας και οι αντικοινωνικές μορφές κοινωνικοποίησης 5 των ανθρώπων ως εσώκλειστων ατόμων/βουβών φορέων αξίας που όσο πηγάζουν από αυτήν άλλο τόσο την αναπαράγουν αποτελούν το εκκοσμικευμένο μεταφυσικό Απόλυτο που συγκροτεί την καπιταλιστική κοινωνία 5 Με την έννοια της κοινωνικο-ποίησης ή και κοινωνιο-ποίησης δεν αναφερόμαστε στη διαδεδομένη κοινωνιολογική σημασία του όρου (βλέπε π.χ. Ντιρκέμ) η οποία θεωρητικοποιεί την κοινωνία όπως και αυτή είναι στις κοινωνίες του κεφαλαίου: ως μια μουγκή αφαίρεση στη μορφή πραγμοποιημένων αυτοδύναμων θεσμών πάνω και πέρα από τις κοινωνικο-ιστορικές σχέσεις των ανθρώπων, πάνω και πέρα από τις κοινωνικο-ιστορικές μορφές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Εννοούμε με τις παραπάνω έννοιες την ιστορικο-κοινωνική μορφή του ανθρώπινου πράττειν και νοείν ως αδιαχώριστη πλευρά των κοινωνικών-ιστορικών σχέσεων των ανθρώπων μέσα στους κόλπους της γήινης φύσης. 4

5 ως όλον. (7) Η ολότητα της κοινωνικής ζωής των ατόμων (τόσο των Κυρίων όσο και των Υποτελών 6 ) υποτάσσεται στην Τυραννία του Αυτονόητου και στην πολύχρωμη μονοτονία της καθημερινής για-το-κεφάλαιο-ζωής, όντας πολλαπλά διχασμένη εντός της φετιχιστικής αυτονομίας διαχωρισμένων λειτουργικών σφαιρών και ταυτολογικών διπόλων (Πολιτική και Οικονομία, Εργασία και Ελεύθερος Χρόνος, Δημόσια και Ιδιωτική ζωή, Οικογένεια και Εκπαίδευση, Θέαμα και Νεκροταφείο κτλ) που ενοποιούν με τη διχαλωτή γλώσσα του γενικευμένου διαχωρισμού τις Φυλές των Εμπορευματοκατόχων, την κοινωνία του κεφαλαίου. Αυτές οι κοινότητες των αμοιβαίων διαχωρισμών και αποκλεισμών συγκροτούνται όλες από την αυτονομημένη κίνηση της αξιακής μορφής η οποία σαν εκκοσμικευμένη Θεότητα επιβάλλει την αντικοινωνική κοινωνικοποίηση των ανθρώπων ως υποκειμενοποιημένων ανταλλακτικών αξιών που συνιστούν ταυτοχρόνως αντικείμενα-για-το-κεφάλαιο. Η εκκοσμικευμένη μεταφυσική της αυτο-αξιοποίησης της αξίας εμφανίζεται εμπειρικά και άμεσα με τις διακριτές μορφές της Οικονομίας και του Κράτους οι οποίες ορθώνονται έναντι των ζωντανών ανθρώπων σαν αφηρημένες καθολικότητες, δηλαδή σαν υπερβατικοποιημένες και αισθητά υπεραισθητές οντότητες που καταπίνουν και φτύνουν τους ανθρώπους ως αδιάφορες πρώτες ύλες για την παραγωγή ενός στοιχειωμένου, πραγμώδη κόσμου φτιαγμένου από εμπορεύματα. Αυτός ο πρακτικός μυστικισμός, ομόλογος του μυθικού και θεολογικού φετιχισμού που αντιστρέφει τις σχέσεις μεταξύ υποκειμένου και κατηγορήματος, συγκεκριμένου και αφηρημένου (ο άνθρωπος της Αγοράς, ο άνθρωπος της Εργασίας, ο άνθρωπος του Κράτους, ο άνθρωπος της Επιστήμης, ο άνθρωπος του Θεού κτλ) είναι το θεμέλιο (η γενική προϋπόθεση και το ιδιαίτερο ιστορικό αποτέλεσμα) των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων όπου η πραγματική αφαίρεση της αξίας, η εμπορευματική μορφή του κοινωνικού προϊόντος, είναι η καθολική μορφή της κοινωνικής αναπαραγωγής. (8) Οι άνθρωποι του αστικού πολιτισμού - καθότι μη κοινωνικοί στην αμεσότητα και στην καθημερινότητά τους - κοινωνικοποιούνται αντικοινωνικά και post festum εν μέσω γενικευμένης αφαίρεσης, εξίσωσης και ανταγωνιστικής ατομικοποίησης αντιμετωπίζοντας ο ένας τον άλλο όχι σαν συγκεκριμένα, διαφορετικά και ιδιαίτερα κοινωνικά άτομα αλλά σαν να ενσαρκώνουν και να 6 Ο διαχωρισμός μεταξύ Κυρίου και Υποτελή, τόσο ως συγκεκριμένη αναλυτική κατηγορία της κριτικής θεωρίας όσο και ως συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα είναι ιστορικός και μεταβαλλόμενος. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως δεν προϋπάρχει ο Κύριος του Υποτελή και ούτε απλώς και μόνο οι δυο αυτές κοινωνικο-ιστορικές κατηγορίες διαμορφώνονται μέσα σε μια αδιάφορη σχέση αμοιβαίας εξωτερικότητας. Καμιά σχέση κυριαρχίας, εκμετάλλευσης, υποταγής δεν μπορεί να αναπαραχθεί στον ιστορικό κοινωνικό χρόνο χωρίς την εσωτερίκευσή της από τον Υποτελή, χωρίς τη μετατροπή της σε καθημερινή κοινή λογική, χωρίς την Ιδεώδη ανύψωσή της σε μοναδικό τρόπο ύπαρξης της κοινωνικής ζωής. Αυτό που έχει πραγματική σημασία για την κατάλυση της εκάστοτε κυριαρχικής σχέσης είναι η επίμονη προσπάθεια κατανόησης των πολλαπλών τρόπων με τους οποίους η κυριαρχική σκέψη και πράξη παράγεται και αναπαράγεται σαν ιστορικός κοινός νους, σαν μοναδική κατανοητή γλώσσα που συγκροτεί τον εαυτό της απαλείφοντας τα ιστορικά χνάρια της και συσκοτίζοντας το κοινωνικό προελεύσιμό της. Ειπωμένο διαφορετικά και μιλώντας σε ένα αρκετά αφηρημένο επίπεδο η ιδεολογική παραγωγή της πραγματικότητας ως κυριαρχικής τελεολογίας συντίθεται (από την οπτική της διαιώνησής της, της ύπαρξής της στον κοινωνικό χρόνο) από την αμοιβαία συμπλοκή όλων των κοινωνικών τάξεων, ομάδων και ατόμων ρευστοποιώντας τη σχέση Κυρίου και Υποτελή: αυτή η ρευστοποίηση όμως, καθώς και η ανταλλαγή και η αστάθεια των ατομικών ρόλων και ενσαρκώσεών της, δεν είναι ακύρωση-εξάλειψη της σχέσης κυριαρχίας και αντιμετάθεσή της σε κάποια αυθύπαρκτα ή αυτο-αναφορικά Υποκείμενα αλλά τόσο η εγγύηση όσο και το στοίχημα της (ανα)παραγωγής της σε βάθος κοινωνικού-ιστορικού χρόνου. Στην καπιταλιστική μορφή κυριαρχίας όπου η κυρίαρχη και μοναδικά αυθεντική κοινωνική φιγούρα είναι ο κάτοχος εμπορευμάτων ως αυτοκαθοριζόμενο Υποκείμενο του Κράτους και της Αγοράς, η ρευστοποίηση της σχέσης Κυρίου και Υποτελή βρίσκει την πιο ολοκληρωμένη της σύλληψη καθότι ο Υποτελής, αυτοπειθαρχώντας στην αυτοαξιοποίηση της αξίας ( πρέπει να βγάζω / να κερδίζω λεφτά ), γίνεται - σχιζοειδώς - ο Κύριος του Εαυτού του. Και ακόμα παραπέρα, στη φάση της ανθρωπομορφοποίησης του κεφαλαίου όπου τα πάντα είναι δυνατά ως φορείς επικύρωσης μιας τιμής, η αξιακή μορφή απορροφά και διαλύει στον εαυτό της (χωρίς να τις εξαλείφει) τις κατηγορίες του Κυρίου και του Υποτελή, του καπιταλιστή και του εργάτη, του εκμεταλλευτή και του εκμεταλλευόμενου κτλ. 5

6 προσωποποιούν αφηρημένες οικονομικές κατηγορίες. Οι άνθρωποι ως υποκειμενοποιημένες ανταλλακτικές αξίες και ως αντικείμενα-για-το-κεφάλαιο κοιτάζονται αλλά δεν βλέπονται πραγματικά γιατί αυτό που μπολιάζεται στην αντίληψή τους είναι ένα (ταυτο)λογικό μέσο αξιοποίησης του εαυτού τους μέσω της αφηρημένης δραστηριότητας-για-χρήμα. Η αναπαραγωγή του κεφαλαίου μέσω της Εργασίας γενικά (αφηρημένη δραστηριότητα-για-χρήμα) μεταμορφώνει μυστηριακά τα συγκεκριμένα κοινωνικά άτομα σε εξατομικευμένες ενσαρκώσεις της που κοινωνικοποιούνται αντικοινωνικά και post festum με βάση τις αφηρημένες προσδιοριστικότητες του Εισοδήματος και του Επαγγέλματος. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι συγκροτούν τις κοινωνίες του κεφαλαίου ως μάσκες χαρακτήρων (Charakter Maske, Μαρξ) που ενσαρκώνουν και προσωποποιούν αφηρημένες οικονομικές κατηγορίες (καπιταλιστές, μισθωτοί εργάτες, έμποροι, τραπεζίτες, αυτοαπασχολούμενοι, παραγωγοί, καταναλωτές, πωλητές, αγοραστές κτλ). Ως τέτοιες πραγματικές αφαιρέσεις είμαστε όλοι μας ταυτοχρόνως (αν και σε βαθμό που ποικίλει ταξικά ) θύτες και θύματα μιας καθημερινής (αυτο)απαγωγής από την αυτονομημένη Λογική της συσσώρευσης/αυτο-αξιοποίησης του κεφαλαίου, του αφηρημένου κοινωνικού πλούτου (Μαρξ). Και με αυτό τον τρόπο υπάρχουμε - εδώ και τώρα - κοινωνικά και πραγματικά: παρά μόνον ως αντικοινωνικές και αφηρημένες πρώτες ύλες για την αναπαραγωγή ενός στοιχειωμένου, πραγμώδη εμπορευματικού κόσμου, θεμελιωμένου πάνω στις νεκροποιημένες κοινωνικές σχέσεις του κεφαλαίου. Αυτό άλλωστε είναι (εν συντομία) το κεφάλαιο ως μυστικοποιημένη κοινωνική σχέση: η καθολική νεκροποίηση των κοινωνικών σχέσεων και, εν μέσω αυτής της γενικευμένης νεκροποίησης, τότε και μόνον τότε, αποκτά πραγματική κοινωνικότητα το φάντασμα της αξιακής μορφής. (9) Η πραγματική αφαίρεση της αξίας ως γενική και αντικειμενική κοινωνικότητα ( πρέπει να βγάζουμε, να κερδίζουμε λεφτά ) είναι η εκκοσμικευμένη Θεότητα των κοινωνιών του κεφαλαίου, σε αυτήν υποκλίνονται άπαντες ( καπιταλιστές και εργάτες ) και άπαντες είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι τα-πάντα-να-θυσιάζουν για να έχουν εξασφαλισμένη την πρόσβαση σε Αυτήν. Εδώ ερείδεται και η (αυτο)καταστροφική τάση του αστικού πολιτισμού, η βαθύτερη ουσία του μηδενισμού που τον προσδιορίζει εξολοκλήρου. Lucifugo, a diavolo in corpo 6