ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ. Παρουσιάσεις από το βιβλίο Σύγχρονη Εργονοµία

Transcript

1 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ Παρουσιάσεις από το βιβλίο Σύγχρονη Εργονοµία ρ. Λάµπρου Λάϊου ρ. Μαρίας Γιαννακοπούλου Σιουτάρη Εισηγητής: ρ. Γεώργιος Σκρουµπέλος 1

2 ΚΕΦ.2- ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑΣ Σύγχρονη Εργονοµία 2

3 Το σύστηµα ανθρώπου - µηχανής ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χρήστης Μηχανή Αντίληψη ΕΙΣΟ ΟΣ είκτες Πληροφοριών Νόηση ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Λειτουργία Μηχανής Ενέργεια ΕΞΟ ΟΣ Οργανα Ελέγχου 3 Κεφ. 2.1, Σχήµα 2.1, σελ Πλεονεκτήµατα του µοντέλου: 1.ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ανά στοιχείο γίνεται ευκολότερη 2.ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ανά υποσύστηµα και αναγωγή στο σύνολο σε ποιο βαθµό επιτυγχάνεται ο σκοπός 3.ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4.ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ (υψηλότερων απαιτήσεων) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ 3

4 Χρησιµότητα µοντέλου ανθρώπου - µηχανής Ανάλυση και αξιολόγηση απόδοσης θέσεων εργασίας (διαχωρισµός πληροφορίας- απόφασης-δράσης δράσης) Αντιµετώπιση πολυπλοκότητας (πολλά απλά υποσυστήµατα σύνθετο σύστηµα) Προσδιορισµός εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την απόδοση (περιβάλλον) Μελέτη ανθρώπινης επεξεργασίας πληροφοριών (ανθρώπινη απόδοση) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χρήστης Μηχανή Αντίληψη είκτες Πληροφοριών Νόηση Λειτουργία Μηχανής Ενέργεια Οργανα Ελέγχου 4 Κεφ. 2.1, Σχήµα 2.1, σελ Πλεονεκτήµατα του µοντέλου: 1.ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ανά στοιχείο γίνεται ευκολότερη 2.ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗΣ ανά υποσύστηµα και αναγωγή στο σύνολο σε ποιο βαθµό επιτυγχάνεται ο σκοπός 3.ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4.ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ (υψηλότερων απαιτήσεων) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ 4

5 Εργονοµική προσέγγιση Τοποθετεί τον χρήστη στο κέντρο της ανάλυσης ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χρήστης Μηχανή Αντίληψη είκτες Πληροφοριών Μηχανή Νόηση Λειτουργία Μηχανής Χρήστης ΣΩΜΑΤΟΤΥΠΟΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Μηχανή Ενέργεια Οργανα Ελέγχου Χώρος Μηχανή Εργασίας Περιβάλλον 5 Κεφ. 2.2, σχήµα 2.2, σελ Η κοινή λογική δεν είναι αρκετή. Απαιτείται επιστηµονική προσέγγιση ώστε να εναρµονιστεί ο εξοπλισµός, τα προϊόντα και οι διαδικασίες µε τον τελικό χρήστη. Ηπροσαρµοστικότητα δεν είναι αρκετή αλλά ούτε η εκπαίδευση. Ηεργονοµική προσέγγιση διαφέρει από την διαχειριστική προσέγγιση του σχεδιασµού διότι τοποθετεί το χρήστη στο κέντρο του σχεδιασµού και εξετάζει την αλληλεπίδρασή του µε τα υπόλοιπα στοιχεία της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Η προσέγγιση παρίσταται µε οµόκεντρους κύκλους στους οποίους σηµειώνονται τα στοιχεία αλληλεπίδρασης τα οποία εξετάζονται: Στον χρήστη εξετάζεται ο σωµατότυπος και οι νοητικές του λειτουργίες Στις µηχανές εξετάζονται οι αρχές σχεδιασµού τους Στο χώρο εργασίας εξετάζεται η γενική διάταξη και χωροταξία του Στο περιβάλλον εξετάζονται όλες οι παράµετροι που διαµορφώνουν άνετη διαβίωση δηλαδή το µικροκλίµα (φωτισµός, αερισµός, υγρασία, θερµοκρασία, ρεύµατα αέρα, ρύποι, χρώµατα, αντανακλάσεις κλπ.) 5

6 Εργονοµική προσέγγιση Χρήστης Μελέτη : φύλου, σωµατικής διάπλασης, εκπαίδευσης, ηλικίας,ευφυΐας, κινήτρων, εµπειριών Π.Χ.: Οι γεωµετρικές διαστάσεις του ανθρώπου εξαρτώνται από: την ηλικία το φύλο τη φυλή το πολιτισµικό επίπεδο την εξέλιξη 6 Κεφ , σελ. 22. Ο χρήστης περιλαµβάνει τη γενική έννοια του χειριστή, πελάτη, συντηρητή και οιουδήποτε έρχεται σε επαφή µε τοσύστηµα ή έχει µέρος της ευθύνης λειτουργίας του. Οι γεωµετρικές διαστάσεις του ανθρώπου εξαρτώνται από: την ηλικία το φύλο τη φυλή το πολιτισµικό επίπεδο την εξέλιξη 6

7 Εργονοµική προσέγγιση Χρήστης Ορισµός τύπου λειτουργικών καθηκόντων: έρευνα, συντονισµός, ιχνηλάτηση τροχιών, λήψη αποφάσεων και εποµένως µελέτη των ικανοτήτων και των περιορισµών του χειριστή για κάθε πλευρά του εργασιακού καθήκοντος. Σηµαντικό στοιχείο επιτυχούς σχεδιασµού: Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ! 7 Κεφ , σελ

8 Εργονοµική προσέγγιση ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χρήστης Μηχανή Αντίληψη είκτες Πληροφοριών Νόηση Λειτουργία Μηχανής Ενέργεια Οργανα Ελέγχου Αλληλεπίδραση χρήστη-µηχανής Λαµβάνει ο χρήστης τις πληροφορίες που χρειάζεται; Ποια η επίδραση στο χρήστη και την ποιότητα των αποφάσεών του: -των δεικτών πληροφοριών εισροές στα αισθητήρια όργανα του χειριστή -των οργάνων ελέγχου - εκροές από τα κινητήρια όργανα του χειριστή -της χωροθέτησης των διατάξεων -της συµβατότητα δεικτών-οργάνων 8 Πιν. 2.1, σελ. 25 8

9 Εργονοµική προσέγγιση Αλληλεπίδραση χρήστη-θέσης εργασίας Επίδραση στη θέση, στάση και την απόσταση που µπορεί να καλύψει ο χειριστής του: Του µεγέθους του εξοπλισµού Των καθισµάτων, γραφείων, κ.λ.π. Των συµπληρωµατικών µηχανών, δοµών και υλικών, κ.λ.π. 9 Πιν. 2.1, σελ. 25 9

10 Εργονοµική προσέγγιση Αλληλεπίδραση χρήστη-περιβάλλοντος Επίδραση στη συµπεριφορά και την απόδοση των φυσικών παραγόντων χηµικών παραγόντων βιολογικών παραγόντων ψυχολογικών παραγόντων 10 Πιν. 2.1, σελ

11 Πλεονεκτήµατα εργονοµικής προσέγγισης Συστηµατική µελέτη Αξιολόγηση όλων των στοιχείων Υποβοήθηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων εν είναι πανάκεια εν υποκαθιστά την κοινή λογική, τη δηµιουργικότητα 11 Κεφ , σελ

12 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της ιερεύνησης 12 Κεφ.2.3, σελ Οεργονόµος αναζητά σηµαντικά εργονοµικά ζητήµατα. 12

13 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της ιερεύνησης ύο κατευθύνσεις έρευνας Ανταγωνισµός Χρήστες Εργονόµος εντοπισµός εργονοµικών ζητηµάτων 13 Κεφ.2.3, σελ Οεργονόµος αναζητά σηµαντικά εργονοµικά ζητήµατα. 13

14 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Σύγκριση ατόµου - εργασίας Ικανότητες του ατόµου Απαιτήσεις του εργασιακού καθήκοντος Ασυµβατότητα, απαιτούνται λύσεις 14 Κεφ.2.3.2, σχ. 2.4, σελ

15 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Μελέτης 15 Κεφ.2.3.2, σελ Οεργονόµος συµµετέχει σεόλαταστάδιασχεδιασµού: Αναλύει τις απαιτήσεις/ ανάγκες του χρήστη Συνεργάζεται µετοτµήµα Μελετών Μπορεί να προσφέρει δαπανηρότερες λύσεις αλλά µε ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Παράδειγµα ταφιαλίδιατουσαµπουάν, σχήµα σερβιετών κλπ. 15

16 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Μελέτης Καθολική συµµετοχή Τµήµατα Μελετών, Παραγωγής, Συντήρησης, Προώθησης, Πωλήσεων Εργονόµος Προδιαγραφές Κόστος; Κόστος Πολιτική/ σχεδιασµό επιχείρησης σκοπιµότητα αρχικού χαµηλού κόστους 16 Κεφ.2.3.2, σελ

17 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων - Φάση της Μελέτης Αντιστάθµιση κόστους κόστους λειτουργίας σχεδιασµού και Σ χ ε τ ι κ ό κ ό σ τ ο ς Κόστος λειτουργίας Κόστος σχεδιασµού 0% 25% 50% 75% 100% 17 Κεφ.2.3.2, σχ.2.5, σελ. 34 Ένα προϊόν που θα αποσπάσει υψηλό µερίδιο αγοράς λόγω σχεδιασµού, θα διατηρήσει το µερίδιό του για µεγάλο χρονικό διάστηµα µειώνοντας το κόστος σχεδιασµού ανά µονάδα πωληθέντος προϊόντος. Στο συγκεκριµέµνο σχήµα καταδεικνύεται ότι, παρά το γεγονός ότι το κόστος του εργονοµικού σχεδιασµού µπορεί να αποβεί υψηλότερο, µπορεί να συµβάλλει στη διατήρηση του ενδιαφέροντος του αγοραστικού κοινού, οπότε τελικά το συνολικό κόστος λειτουργίας µακροπρόθεσµα νακαταλήξει µικρότερο. 17

18 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Μελέτης ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Χρήστης Μηχανή Αντίληψη είκτες Πληροφοριών Νόηση Λειτουργία Μηχανής Ενέργεια Οργανα Ελέγχου Εργονόµος χαρακτηριστικά πληθυσµού χρηστών Ανθρωποµετρικά, φυσικά (βάρος, δύναµη) Νοητικές απαιτήσεις (αντίληψη, αντίδραση) Κινητικές ικανότητες (ρυθµοί εργασίας, ακρίβεια) Βιολογικά χαρακτηριστικά (περιβάλλον & επιπτώσεις) 18 Κεφ.2.3.2, σελ.35 18

19 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Μελέτης Πηγές πληροφοριών Εργαστηριακές Προσοµοιωτές Επιχειρησιακά Υποκειµενικά µελέτες δεδοµένα δεδοµένα Ασκήσεις/ σενάρια Συνήθεις Ψυχοµετρικά Ανεπίσηµα λειτουργίες δεδοµένα δεδοµένα Πειραµατικά δεδοµένα Ανεπεξέργαστα δεδοµένα Επεξεργασµένα δεδοµένα 19 Κεφ.2.3.2, σχ.2.6, σελ

20 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Κατασκευής ΑΠΟ ΦΑΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΓΝΩΣΕΩΝ ΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΧΗΜΑ 3: Η ΦΑΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ 20 Κεφ.2.3.4, σελ

21 Εφαρµογή της Εργονοµίας στην Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων Φάση της Κατασκευής Καθολική συµµετοχή Τµήµατα Μελετών, Παραγωγής, Συντήρησης, Προώθησης, Πωλήσεων Εργονόµος ιαχείριση των αλλαγών 21 Κεφ.2.3.4, σελ

22 Καταµερισµός λειτουργιών µεταξύ ανθρώπου µηχανής σε πολύπλοκα συστήµατα Ο εργονόµος καταµερισµό λειτουργιών βάσει Καταλόγων Καταµερισµού Λειτουργιών Περιορισµοί Οι οδηγίες είναι αόριστες Οι δυνατότητες των Η/Υ αλλάζουν ταχύτατα Εάν ένα καθήκον µπορεί να περιγραφεί µε όρους «µηχανής» τότε µπορεί και να αυτοµατοποιηθεί Ο καταµερισµός είναι «δυναµικός» 22 Κεφ.2.4, πιν.2.2, σελ

23 «Σύγκριση» Ανθρώπου-Μηχανών (Fitts 1951) Υπεροχή ανθρώπων Ικανότητα ανίχνευσης µικρών ποσοτήτων οπτικής και ακουστικής ενέργειας Ικανότητα ανίχνευσης ρυθµού σε οπτικά ή ακουστικά ερεθίσµατα Ικανότητα αυτοσχεδιασµού και ευελιξία Ικανότητα αποθήκευσης µεγάλης ποσότητας πληροφοριών για µακρά χρονική περίοδο και ανάκλησης σχετικών πληροφοριών την κατάλληλη στιγµή Ικανότητα επαγωγικών συλλογισµών Ικανότητα κριτικής σκέψης 23 Πίν.2.2/ σελ.42 23

24 «Σύγκριση» Ανθρώπου-Μηχανών (Fitts 1951) Υπεροχή µηχανών υνατότητα γρήγορης ανταπόκρισης σε σήµατα ελέγχου και εφαρµογής µεγάλης δύναµης µε συντονισµένη ακρίβεια. υνατότητα εκτέλεσης επαναληπτικών καθηκόντων ρουτίνας. υνατότητα βραχείας αποθήκευσης πληροφοριών και πλήρους εξάλειψης αυτών αν δεν είναι πλέον χρήσιµες. Μεγάλη υπολογιστική δυνατότητα και χρήση επαγωγικών συλλογισµών. υνατότητα αντιµετώπισης πολύπλοκων διαδικασιών, π.χ. εκτέλεση πολλών και διαφορετικών ενεργειών ταυτόχρονα. 24 Πίν.2.2/ σελ.42 24

25 «Σύγκριση» Ανθρώπου-Μηχανών ΑΝΘΡΩΠΟΣ Ποικιλία εργασιών & κινήσεων Πρωτοβουλία Ερµηνεία δεδοµένων Αυτοθεραπεία ΜΗΧΑΝΗ Περιορισµένες εργασίες & κινήσεις Προγραµµατισµός Επεξεργασία όγκου δεδοµένων Επισκευή από τεχνικούς 25 25

26 «Σύγκριση» Ανθρώπου-Μηχανών ΜΗΧΑΝΗ Υψηλή ταχύτητα κινήσεων Μεγάλη ισχύς Υψηλή ακρίβεια Λίγα λάθη Αντοχή σε αντίξοες συνθήκες Ποικιλία µορφών ΑΝΘΡΩΠΟΣ Περιορισµένες δυνατότητες Γρήγορη κούραση Απώλεια ακρίβειας Λάθη Ασυνέπεια Ευαισθησία στο περιβάλλον Μία µορφή 26 26

27 Κριτήρια Κατανοµής Λειτουργιών Αισθητική Τεχνική δυνατότητα Κόστος Αξιοπιστία Υγιεινή & ασφάλεια κλπ. 27 Κεφ. 2.4, σελ

28 υσκολίες Αξιοποίησης Εργονοµικών Γνώσεων Νοοτροπία τµήµατος σχεδιασµού Εργονοµία πάρεργο, προκατάληψη Στελέχη σύνδροµο «ξερόλα», εγωϊσµός Λύση : ιοίκηση κατά πρόγραµµα πριν οριστικοποιηθούν οι προδιαγραφές υσκολία επικοινωνίας εργονόµων και επαγγελµατιών Λύση : εκπαίδευση στην εργονοµία 28 Κεφ. 2.5, σελ