Ευρωπαϊκές αξίες στη σύγχρονη εκπαίδευση. Πολυγλωσσία στην Ευρώπη και τη σύγχρονη τέχνη.

Transcript

1 Ευρωπαϊκές αξίες στη σύγχρονη εκπαίδευση. Πολυγλωσσία στην Ευρώπη και τη σύγχρονη τέχνη. Ευγενία Αλεξάκη Διδάσκουσα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Σύμβουλος Εκπαίδευσης, Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης -iset Αντώνης Παναγόπουλος, ESPACE DE MEMOIRE ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ, ο Συνέδριο Ελλήνων Εκπαιδευτικών Δυτικής Ευρώπης, Βρυξέλλες, 10 Μαρτίου 2014

2 Εδώ και δεκαετίες η παιδαγωγική έρευνα έχει επισημάνει την ανάγκη προάσπισης μέσω της εκπαίδευσης -τυπικής, μη τυπικής και άτυπης- της επικοινωνίας, της συνεργασίας, της αλληλεπίδρασης και του αμοιβαίου σεβασμού ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους από ετερογενή κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα. Μέσα από την κριτική παιδαγωγική, τη διαπολιτισμική αγωγή, την παιδαγωγική της ένταξης, την παιδαγωγική της κοινωνικής δικαιοσύνης έχουν αναδειχθεί αντίστοιχες θεωρίες για την καλλιτεχνική εκπαίδευση και έχουν προταθεί εκπαιδευτικές εφαρμογές που στοχεύουν σε μια κριτική και διαθεματική ενσωμάτωση των τεχνών στη σύγχρονη εκπαίδευση. Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

3 Η κριτική και διαθεματική ενσωμάτωση των τεχνών στη σύγχρονη εκπαίδευση υποστηρίζεται από τις ακόλουθες θεωρίες για την καλλιτεχνική εκπαίδευση: Multicultural art education Critical art pedagogy Visual culture art education Community-based art education Socially-engaged art education Social justice art education Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

4 Κοινός τόπος μιας κριτικής ενσωμάτωσης των τεχνών στη σύγχρονη εκπαίδευση είναι ότι δεν θα στοχεύει σε μια γραμμική, μονοσήμαντη και φορμαλιστική ανάλυση των καλλιτεχνικών έργων αλλά θα χρησιμοποιεί την τέχνη ως εργαλείο για την εμπέδωση της αλληλεπίδρασης, της εμπιστοσύνης, της αλληλοαποδοχής, της συμφιλίωσης καθώς και στην αποδοχή της διαφορετικότητας και στην υπέρβαση των πολιτισμικών εμποδίων μεταξύ των εκπαιδευομένων. Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

5 Θα συνδέει την τέχνη με την καθημερινότητα και τις εμπειρίες των μαθητών, αξιοποιώντας πολιτισμικές αξίες της κοινότητας από την οποία προέρχονται. Θα είναι διαθεματικά συνδεδεμένη με άλλα σχολικά μαθήματα & θα εντάσσεται μέσα σε projects. Θα παρουσιάζει το εικαστικό έργο ως ένα σύνθετο φαινόμενο για την αποκωδικωποίηση του οποίου είναι καθοριστική η κατανόηση του ιστορικοποινωνικού πλαισίου, των κοινωνικών, πολιτισμικών και προσωπικών εμπειριών του καλλιτέχνη αλλά και του αποδέκτη του έργου. Δεν θα στέκεται στη στεγνή πληροφορία αλλά στο πώς και το γιατί και θα επισημαίνει το ρόλο του καλλιτέχνη ως διανοητή. Θα λαμβάνει το έργο τέχνης ως αφόρμηση για την ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών projects και θέτει τόσο τους εκπαιδευτικούς όσο και τους μαθητές σε ρόλο συν-δημιουργικό. Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

6 «As long as art is the beauty parlor of civilization, neither art nor civilization is secure» John Dewey ( ), Art as Experience, 1934 «Knowledge of art does not end in knowing the artwork but is a tool for understanding the world» Pablo Helguera, Education for Socially Engaged Art, 2011 Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

7 Πολυγλωσσία & Γλωσσική πολυμορφία στην ΕΕ Η ΕΕ έχει θεσμική ευθύνη να σέβεται τη γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία των πολιτών της. Αυτό το επιτυγχάνει με διάφορους τρόπους: σέβεται το δικαίωμά μας να μιλάμε και να γράφουμε στη γλώσσα μας και επεκτείνει αυτό το δικαίωμα στις συναλλαγές μας με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στηρίζει τη χρήση περιφερειακών και μειονοτικών γλωσσών, ανεξάρτητα αν οι γλώσσες αυτές είναι επίσημες γλώσσες της ΕΕ ή όχι προωθεί ενεργά την εκμάθηση γλωσσών και την πολυγλωσσία Πηγή: Μιλώντας για την Ευρώπη. Οι γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή -Διεύθυνση Επικοινωνίας, Λουξεμβούργο, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2008 Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

8 Η Ευρώπη είναι μια ήπειρος με πολλές διαφορετικές παραδόσεις και γλώσσες, αλλά και με κοινές αξίες. ΗΕΕ προασπίζει αυτές τις αξίες. Προωθεί τη συνεργασία μεταξύ τωνλαώντηςευρώπης, επιδιώκοντας την ενότητα, ενώ συγχρόνως διαφυλάσσει τη διαφορετικότητα και διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις θα λαμβάνονται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στους πολίτες. Πηγή: Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

9 Πώς μπορούμε να προάγουμε ευρωπαϊκές αξίες στο σύγχρονο σχολείο αξιοποιώντας έργα σύγχρονης τέχνης; Όταν μιλάμε για Ευρωπαϊκές αξίες στη σύγχρονη εκπαίδευση, όπως η συνεργασία η επικοινωνία η διαφύλαξη και ο σεβασμός της διαφορετικότητας η στήριξη της πολυγλωσσίας και της γλωσσικής πολυμορφίας η σύγχρονη τέχνη μπορεί να είναι πολύτιμος αρωγός Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

10 Μελέτη περίπτωσης: Το εικαστικό και πολυγλωσσικό project του ζωγράφου Αντώνη Παναγόπουλου ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ - ESPACE DE MEMOIRE Αντώνης Παναγόπουλος (γεν. 1957) ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ - ESPACE DE MEMOIRE, acrylic on canvas, 93 x 93 cm Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

11 ESPACE DE MEMOIRE ΓAIA MNHMHΣ Antoniοs Panagopoulos has been working on the ΓAIA MNHMHΣ - ESPACE DE MEMOIRE project since 1989

12 ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ -ESPACE DE MEMOIRE, Greek text acrylic on canvas, 131x 141 cm

13 Από το 1989, με τη βοήθεια ενός δικτύου φίλων και γνωστών από όλο τον κόσμο, μεταφράζεται το αρχικό κείμενο σε διάφορες γλώσσες και διαλέκτους. Μέχρι σήμερα έχει μεταφραστεί σε 80 γλώσσες. Ο Παναγόπουλος αξιοποιεί τα μεταφρασμένα κείμενα, λέξεις ή και γράμματα από αυτά και δημιουργεί νέα εικαστικά έργα σε ποικίλες τεχνικές. Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

14 Until today the original Greek text has been translated, with the valuable contribution of a broad network of supporters, in following languages: Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες, GREEK ALSATIAN ALBANIAN ARABIAN ARMENIAN AZERIAN Latin Alphabet BASQUE BERNESE BOSNIAN BRAZILIAN BULGARIAN Latin BULGARIAN Cyrillic CATALONIAN CHINESE CZECH DANISH DUTCH ENGLISH ESTONIAN ETHIOPIAN FINNISH FRENCH GAELIC GEORGIAN GERMAN HEBREW HIRAGANA- JAPANESE HUNGARIAN IRISH/GAELIC ITALIAN JAPANESE KIRUNDI KOREAN LATIN LITHUANIAN LUXEMBURGISCH MALTESE MONTENEGRIN Latin NORWEGIAN FARSI POLISH POMACESE PORTUGUESE ROMANIAN RUSSIAN SERBCROATIAN SERBIAN SLOVENIAN SPANISH SWAHILI SWEDISH TIBETAN TURKISH UKRAINIAN VIETNAMESE HIEROGLYPHS URDU OJIBWE Latin OTTOMAN YUGOSLAVIAN DANKS2 TAI The following languages need to be further checked, so please feel free to check them.. LINEAR B CYPRIOT SYLLABARY SIMPLE CHINESE TELUGU

15 Ο ΧΡΟΝΟΣ... Ο ΧΩΡΟΣ... Η ΦΩΤΙΑ,ΤΟ ΝΕΡΟ,Ο ΑΕΡΑΣ,Η ΓΗ... Η ΜΝΗΜΗ...ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΓΕΝΟΣ...Η ΛΟΓΙΚΗ... ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ,ΤΟ ΠΑΡΟΝ,ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ... Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ...Η ΙΔΕΑ... ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE ΘΟΛΟΣ ΜΑΥΡΟΣ ΤΟΙΧΟΣ, ΠΑΡΑΠΕΤΑΣΜΑ ΧΩΡΙΣ ΕΙΣΟΔΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗ... ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΥΛΑ,ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ,ΠΑΡΑΣΥΡΕΙ, ΔΙΑΠΛΑΘΕΙ,ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟΝ ΜΠΛΕ ΔΙΑΔΡΟΜΟ... Η ΑΓΩΝΙΑ-Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ- Ο ΤΡΟΠΟΣ-Η ΠΡΟΤΑΣΗ... ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ- Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ- Η ΛΥΣΗ-Η ΘΕΣΗ... ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΜΝΗΜΗ- Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ- Η ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ... ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE E G O Το κείμενο του ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE στα ελληνικά Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

16 ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ - ESPACE DE MEMOIRE, English text, acrylic on canvas, 62 x138 cm

17 ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ -ESPACE DE MEMOIRE, Latin text Acrylic on canvas, 93 x 93 cm

18 Στο χώρο της τέχνης, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια κοινωνική (social turn) και παιδαγωγική στροφή (educational turn) στη διεθνή πρωτοποριακή σκηνή. Αρκετοί καλλιτέχνες έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους σε μια νέου τύπου πολιτική και κοινωνική διάσταση της τέχνης. Υπερβαίνοντας το συγκεκριμένο τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, συμπράττουν με πολίτες, δομές των τοπικών κοινωνιών, όπως νοσοκομεία, κέντρα αστέγων, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, σχολεία, βιβλιοθήκες, αρχειακούς και πολιτιστικούς φορείς μικρότερης εμβέλειας και παράγουν αυτό που θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε ως τέχνη βασισμένη στις τοπικές κοινωνίες ή κοινωνικά συμμετοχική τέχνη ή συνεργατική τέχνη Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

19 Το ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ έχει χαρακτηριστικά κοινωνικού συμμετοχικού έργου, καθώς δημιουργεί ένα ενωτικό δίκτυο μεταξύ κοινού και καλλιτέχνη το οποίο ξεφεύγει από τη θεωρία και αποκτά ανθρώπινες διαστάσεις, συνδέοντας τον άνθρωπο με τον άνθρωπο. Διεισδύει στο δημόσιο χώρο και επιδιώκει την επικοινωνία με το ευρύ κοινό. Δεν μένει στην αισθητική διάσταση αλλά αναδεικνύει τον κοινωνικό ρόλο του καλλιτέχνη και του έργου τέχνης στην κοινωνία. Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

20 square in front of Kallimarmaron Stadium on the occasion of the exhibition Athina by Art, organized by the Municipality of Athens and AICA Hellas, Athens 2004 THE TIME THE IDEA THE MEMORY THE PHILOSOPHY THE MEDITATION THE EFFORT THE SOLUTION

21 ΧΡΟΝΟΣ ΙΔΕΑ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΛΥΣΗ ΜΝΗΜΗ

22 Λέξεις φαινομενικά σκόρπιες, αλλά στην ουσία σύνθετα τοποθετημένες, λέξεις που ανασύρουν από τον χρόνο της μνήμης έννοιες κοινές σε όλους τους πολιτισμούς, τονίζοντας τα σημεία που τους ενώνουν.

23 Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

24

25

26

27

28 Θα μπορούσε ακόμη να αποτελέσει αφορμή για: Συνεντεύξεις Προφορικές Ιστορίες Εικαστικές δράσεις Μελοποίηση συγκέντρωση ήχων από διάφορες γλωσσικές κοινότητες Μεταφραστικό-γλωσσικό project «Οι λέξεις που ταξιδεύουν», εικαστικό παραμύθι εμπνευσμένο από το ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ του Αντώνη Παναγόπουλου, επιμέλεια Ευγενία Αλεξάκη, συγγραφέας Αλεξία Μπαρδάκη, Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού, στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2005, «Μουσεία: Γέφυρες Πολιτισμών» Διαδικτυακός τόπος σε εξέλιξη App και για ό,τι εσείς κρίνετε ότι ταιριάζει στη δική σας τάξη/ομάδα... Σημασία έχει η προσέγγιση να είναι: ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ & ΣΥΜΜΕΤΤΟΧΙΚΗ Ευγενία Αλεξάκη, Βρυξέλλες,

29 The ΓΑΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ESPACE DE MEMOIRE network (detail): The names of the translators written on a wall made of recycled paper

30 For more works by Antonios Panagopoulos visit: