13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών

Transcript

1 13. Ηωσινόφιλο κύτταρο στα επιχρίσματα περιφερικού αίματος και μυελού των οστών Γ.Χρ. Μελέτης 1, Α. Σαραντόπουλος 1, Σ. Μασουρίδη 1, Ε. Βαριάμη 1, Ε. Τέρπος 2 Τα ηωσινόφιλα παράγονται όπως όλα τα κύτταρα της κοκκιώδους σειράς στο μυελό των οστών από τα πολυδύναμα αρχέγονα κύτταρα υπό την επίδραση της οικογένειας κυτταροκινών της ιντερλευκίνης 5 (ΙL-5) δηλαδή της ΙL-3, της IL-5 και του GM-CSF. Σε in vitro μελέτες σε καλλιέργειες μυελικών κυττάρων, οι αποικίες των ηωσινόφιλων αρχίζουν να εμφανίζονται όταν οι κοκκιοκυτταρικές αποικίες αρχίζουν να ελαττώνονται και οι αποικίες είναι μόνο ηωσινοφιλικές και ποτέ μικτές. Τελικά γίνεται δεκτό ότι το ηωσινόφιλο και το πολυμορφοπύρηνο προέρχονται από αδιαφοροποίητα αρχέγονα κύτταρα με την επίδραση ειδικών του Eo-CSF και του G/M-CSF (μoνοδύναμο κύτταρο δεσμευμένο για την ηωσινοφιλική σειρά, Colony Forming Unit-Eosinophilic, Eo-CFU). Το πρώτο κύτταρο της ηωσινοφιλικής σειράς που αναγνωρίζεται μορφολογικά στο μυελό είναι το ηωσινόφιλο προμυελοκύτταρο και κατ άλλους το ηωσινόφιλο μυελοκύτταρο. Το ηωσινόφιλο προμυελοκύτταρο έχει μέγεθος μ, ο πυρήνας του έχει λεπτοχρωματική υφή χρωματίνης και φέρει 2-5 εμφανή πυρήνια, ενώ το πρωτόπλασμα έχει σχετικά λίγα, μεγάλα και ισομεγέθη ηωσινόφιλα κοκκία, ενώ συνήθως υπάρχει σαφής περιπυρηνική άλως. Το ηωσινόφιλο μυελοκύτταρο έχει διάμετρο 11-18μ, ο πυρήνας του έχει τα χαρακτηριστικά του ουδετερόφιλου μυελοκυττάρου, ενώ το πρωτόπλασμα έχει άφθονα μεγάλα, ίσου μεγέθους, κοκκία ζωηρού κόκκινου ή πορτοκαλί χρώματος. Στο στάδιο του ηωσινόφιλου μεταμυελοκυττάρου το κύτταρο εξακολουθεί να έχει την ίδια περίπου διάμετρο και την έντονη ηωσινόφιλη κοκκίωση που χαρακτηριστικά δεν καλύπτει τον πυρήνα. Τα κριτήρια για το ηωσινόφιλο ραβδοπύρηνο είναι τα ίδια με εκείνα που χαρακτηρίζουν το ουδετερόφιλο ραβδοπύρηνο. Η διάμετρος του κυττάρου είναι περίπου μ. Τα ηωσινόφιλα προμυελοκύτταρα, μυελοκύτταρα και μεταμυελοκύτταρα φυσιολογικά αποτελούν περίπου το 0.2-5% των μυελικών κυττάρων. 1 A Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Γενικό Λαϊκό, Αθήνα, 2 Αιματολογική Κλινική και Τμήμα Βιοϊατρικής Έρευνας 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας, Αθήνα 137

2 Τέλος, το ώριμο ηωσινόφιλο αναγνωρίζεται πάρα πολύ εύκολα. Ο χαρακτηριστικός πυρήνας του έχει δύο αρκετά μεγάλους λοβούς οι οποίοι είτε ενώνονται είτε όχι με μια πολύ λεπτή πυρηνική γέφυρα. Σπάνια το ηωσινόφιλο έχει περισσότερους από δύο λοβούς, αν και μερικές φορές σε φυσιολογικά άτομα βρίσκονται πολύλοβα ηωσινόφιλα. Συνήθως ο μέσος αριθμός λοβών του πυρήνα ανέρχεται στα 2.06 ανά κύτταρο. Αύξηση της λόβωσης παρατηρείται συνήθως στα ηωσινόφιλα των ασθενών με ηωσινοφιλία και μερικοί υποστηρίζουν ότι αυτό αντανακλά την ηλικία των ηωσινόφιλων (δείχνει αύξηση της ηλικίας). Το μέγεθος του ηωσινόφιλου είναι κάπως μεγαλύτερο από του πολυμορφοπύρηνου, κυμαίνεται από 9-14 μ. Τα φυσιολογικά ηωσινόφιλα έχουν επιβίωση 1-8 ώρες και ο φυσιολογικός απόλυτος αριθμός στο περιφερικό αίμα κυμαίνεται από /l. Τα ηωσινόφιλα του περιφερικού αίματος είναι πάρα πολύ εύθραυστα και συχνά καταστρέφονται κατά την παρασκευή της επιστρώσεως, οπότε μένει ένας πυρήνας και γύρω του πολλά σκόρπια ηωσινόφιλα κοκκία. Το ηωσινόφιλο βρίσκεται σε κατάσταση εντονότερου μεταβολισμού σε σύγκριση με το πολυμορφοπύρηνο και γι αυτό τον λόγο τα οργανίδια του πρωτοπλάσματος είναι πιο έντονα αναπτυγμένα. Έτσι το ηωσινόφιλο έχει πολύ αναπτυγμένη τη συσκευή Golgi, περισσότερα και μεγαλύτερα μιτοχόνδρια και ριβοσώματα, ενώ μέσα στο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο του πρωτοπλάσματος υπάρχει άφθονο γλυκογόνο. Εικόνα 1. Μυελός των οστών. Άνω, προμυελοκύτταρο μικρού μεγέθους χωρίς κοκκία. Στο κέντρο, ηωσινόφιλο προμυελοκύτταρο (λεπτή κατανομή χρωματίνης του πυρήνα, εμφανή πυρήνια, πρωτόπλασμα γεμάτο με ηωσινόφιλα κοκκία). Εικόνα 2. Άνω ηωσινόφιλο προμυελοκύτταρο. Διακρίνονται μη ειδικά (σπάνια) αλλά και άφθονα ηωσινόφιλα κοκκία. 138

3 Εικόνα 3. Ηωσινόφιλο μυελοκύτταρο. Εικόνα 4. Μυελός των οστών. Ηωσινόφιλο μυελοκύτταρο. Εικόνα 5. Μυελός των οστών. Ηωσινόφιλο μεταμυελοκύτταρο Εικόνα 6. Μυελός των οστών. Ηωσινόφιλο μεταμυελοκύτταρο. Εικόνα 7. Ηωσινόφιλο ραβδοπύρηνο. Εικόνα 8. Ηωσινόφιλο με τον τυπικά δίλοβο πυρήνα και χαρακτηριστικά ευμεγέθη ηωσινόφιλα κοκκία. 139

4 Εικόνα 9. Φυσιολογικό ηωσινόφιλο. Εικόνα 10. Φυσιολογικό ηωσινόφιλο (ο πυρήνας ομοιάζει με του πολυμορφοπύρηνου). Εικόνα 11. Ηωσινόφιλο. Εικόνα 12. Ηωσινόφιλο με διαταραχή κατανομής των κοκκίων στο πρωτόπλασμα. Εικόνα 13. Ραγέν ηωσινόφιλο. Τα ηωσινόφιλα του περιφερικού αίματος είναι εύθραυστα και συχνά καταστρέφονται κατά την παρασκευή της επιστρώσεως, οπότε μένει ένας πυρήνας και γύρω του πολλά σκόρπια ηωσινόφιλα κοκκία. Εικόνα 14. Μυελός των οστών. Αριστερά μεταμυελοκύτταρο. Κέντρο και δεξιά ηωσινόφιλα μυελοκύτταρα και μεταμυελοκύτταρα. Ηωσινοφιλία. Πολυχρωματόφιλοι και οξύφιλοι ερυθροβλάστες. 140

5 Εικόνα 15. Λευκοκυττάρωση. Άνω, Μυελοβλάστης. Διακρίνονται δύο προμονοκύτταρα και δύο ηωσινόφιλα με πυρήνα όμοιο με των πολυμορφοπυρήνων. Αριστερά, ραγέν ηωσινόφιλο (διακρίνονται διάσπαρτα κοκκία). Χρόνια μυελομονοκυτταρική λευχαιμία-ηωσινοφιλία. Εικόνα 16. Μυελός των οστών. Ιστικό ηωσινόφιλο (αριστερά, πυκνωτικός πυρήνας, πρωτόπλασμα με άφθονα ηωσινόφιλα κοκκία και λίγα αζουρόφιλα κοκκία) και ιστικό ουδετερόφιλο (κέντρο). Εικόνα 17. Ηωσινόφιλο με διαταραχή κοκκίωσης. Εικόνα 18. Περιφερικό αίμα. Στο κέντρο δυσκοκκιοποιητικό πολυμορφοπύρηνο και τρία δυσπλαστικά ηωσινόφιλα με διαταραχή κατανομής των κοκκίων και κενοτοπιώδες πρωτόπλασμα. Μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο. Εικόνα 19. Περιφερικό αίμα. Λευκοκυττάρωση. Αποκοκκιωμένα ηωσινόφιλα με έντονη κοκκίωση, το ένα με πυρήνα τύπου Pelger (αριστερά κάτω). Βλαστικό κύτταρο με λίγο πρωτόπλασμα με κοκκία (δεξιά). Ηωσινοφιλική λευχαιμία. Εικόνα 20. Περιφερικό αίμα. Λευκοκυττάρωση. Ηωσινόφιλα διαφόρου ωριμότητας με διαταραχές στη χρωματίνη των πυρήνων, έντονη ηωσινόφιλη κοκκίωση και άφθονα βαθυχρωματικά κοκκία. Ηωσινοφιλική λευχαιμία. 141

6 Εικόνα 21. Ηωσινοφιλία. Παθολογικά ηωσινόφιλα με μη τυπικούς πυρήνες και κατά τόπους κατανομή των κοκκίων στο πρωτόπλασμα. Ηωσινοφιλική λευχαιμία. Εικόνα 22. Ηωσινοφιλία. Ηωσινοφιλική λευχαιμία. Αντίδραση υπεροξειδάσης. Παθολογικά ηωσινόφιλα με μικρή θετικότητα. Κεντρικό βασεόφιλο κύτταρο με αρνητική αντίδραση. Εικόνα 23. Περιφερικό αίμα. Ηωσινοφιλία. Άτυπα ηωσινόφιλα με αποκοκκίωση, υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο. Εικόνα 24. Περιφερικό αίμα. Ηωσινοφιλία. Άτυπα ηωσινόφιλα με αποκοκκίωση, υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο. Φιλαρίαση. Εικόνα 25. Περιφερικό αίμα. Ηωσινοφιλία. Λεμφωματικό κύτταρο (κέντρο). Οζώδες λέμφωμα. Εικόνα 26. Μυελός των οστών. Ηωσινοφιλία. Άτυπα ηωσινόφιλα όλων των σταδίων ωρίμανσης με αποκοκκίωση, υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο. Φιλαρίαση. 142

7 Εικόνα 27. Μυελός των οστών. Αύξηση των ηωσινόφιλων. Διακρίνονται τρία λεμφωματικά κύτταρα με έντονα βασεόφιλο πρωτόπλασμα. Υψηλής κακοήθειας μη-hodgkin λέμφωμα. Εικόνα 28. Μυελός των οστών. Βλάστες με εμφανή πυρήνια. Ιστικό ηωσινόφιλο/βασεόφιλο. Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία, M4eos κατά FAB. Εικόνα 29. Μυελός των οστών. Αύξηση ηωσινόφιλων. Βλαστικά κύτταρα διαφόρου μορφολογίας στο κέντρο υβριδικό ηωσινόφιλο/ βασεόφιλο με μεγάλου μεγέθους βασεόφιλα κοκκία. Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία, M4eos κατά FAB. Εικόνα 30. Περιφερικό αίμα. Παθολογικό ηωσινόφιλο/βασεόφιλο. Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία Μ4eos κατά FAB. 143

8 Εικόνα 31. Μυελός των οστών. Αύξηση ηωσινόφιλων. Ένα βλαστικό κύτταρο με άφθονο πρωτόπλασμα και ραβδίο Auer. Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία, M4eos κατά FAB. Εικόνα 32. Μυελός των οστών. Ηωσινοφιλία. Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία, M4eos κατά FAB. Εικόνα 33. Περιφερικό αίμα. Λευκοκυττάρωση-Δυσκοκκιοποίηση. Πολυμορφοπύρηνα με διαταραχές λόβωσης των πυρήνων και διαταραχή αριθμού και κατανομής των κοκκίων. Στο κέντρο δυσκοκκιοποιητικό ηωσινόφιλο (μεγάλα κοκκία, περιοχές του πρωτοπλάσματος χωρίς κοκκία). Χρόνια ουδετερόφιλη λευχαιμία. Εικόνα 34. Ηωσινόφιλο κοκκόιωμα. Παρατηρούνται αρκετά άωρα ηωσινόφιλα. Εικόνα 35. Ηωσινόφιλο κοκκίωμα. Επικρατούν τα ώριμα ηωσινόφιλα. 144

9 ΒιβλιογραφIα 1. Meletis J. Atlas of Hematology, 2 nd Edition, Nireas Publ. Ltd, Athens, Μελέτης Ι. Χρ. Το ηωσινόφιλο κύτταρο, μορφολογία λειτουργίες. Ιατρική 1981, 39: Μελέτης Ι. Χρ. Νοσήματα που συνοδεύονται από ηωσινοφιλία. Ιατρική 1984, 46: Μελέτης Ι, Μελέτης Χρ. Σαμάρκος Μ, Γιαταγάνας Ξ, Λουκόπουλος Δ. CDROM Άτλας Αιματολογίας. Εκδόσεις «Νηρέας», Αθήνα Μελέτης Ι, Μελέτης Χρ. CDROM Αιματολογία-Διαγνωστική Προσέγγιση. Εκδόσεις «Νηρέας», Αθήνα Μελέτης Ι. Από το Αιματολογικό Εύρημα στη Διάγνωση. Εκδόσεις Νηρέας, 6 η Έκδοση, Αθήνα Μελέτης Ι. Άτλας Αιματολογίας. Εκδόσεις "Νηρέας", Αθήνα