ΣΤΑΔΙΑ ΗΘΙΚΟΥ ΛΟΠΣΜΟΥ ΚΑΙ

Transcript

1 Μιλτιάδης Πρώιος,' Γεώργιος Δογάνης' ΣΤΑΔΙΑ ΗΘΙΚΟΥ ΛΟΠΣΜΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΌΤΗΤΑΣ Αλληλογραφία: Πρώιος Μιλτιάδης ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Τηλ.: FAX: Ι STAGES MORAL REASONING AND PREDICTION OF ATHLETIC AGGRESSION Περίληψη Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να εξεταστούν οι δυνατότητες πρόβλεψης της αθλητικής επιθετικότητας, μέσα από την εκτίμηση των σταδίων ηθικού διαλογισμού των αθλητών. Ως δείγμα για αυτή την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν 17 άνδρες και 28 γυναίκες όλοι παίκτες της χειροσφαίρισης που αγωνίζονταν σε ομάδες Α2 κατηγορίας. Για την εκτίμηση των σταδίων ηθικού διαλογισμού χρησιμοποιήθηκε το Κριτήριο Ορισμού Θεμάτων (Defining Issues Test) του Rest (1979). Η εκτίμηση της επιθετικότητας έγινε από μια κατάλληλα εκπαιδευμένη ομάδα φοιτητών και από τον αριθμό φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής των παικτών.τα αποτελέσματα από την πολυμεταβλητή παλινδρομική ανάλυση έδειξαν ότι υπάρχει η δυνατότητα πρόβλεψης της επιθετικότητας, μέσα από το στάδιο 4 του ηθικού διαλογισμού και ότι για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης άποψης σχετικά με την πρόβλεψη της επιθετικότητας αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται και από άλλους παράγοντες. Λέξεις-κλειδιά: Αθλητική επιθετικότητα, Ηθική ανάπτυξη, Στάδια ηθικού διαλογισμού. 1. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), Σελ. 5-18

2 (ι ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 Abstract The purpose of this study was to examine whether it is possible to predict athletic aggression through the different stages of moral reasoning. 45 A2 category handball players took part in the study and Rest's Defining Issues Test (DIT) was used to estimate the stages of moral reasoning. Group judges suitable prepared estimated the aggression, and they also account the number of fouls that players done per minute participation. The results from the multiple regression analysis showed that it is a possible to predict aggression through the stage 4 of moral reasoning. Also, some other factors must accompany a complete point of view in reference to prediction of aggression. Key words: Athletic aggression, Moral development, Stages moral reasoning Εισαγωγή Ο αθλητισμός είναι ένας χώρος όπου γίνονται πολλές επιθετικές ενέργειες, οπότε παρουσιάζει ένα πρόσφορο έδαφος για τη μελέτη της επιθετικότητας. Παρατηρώντας τα όσα έχουν γραφεί κατά καιρούς για την επιθετική συμπεριφορά παρατηρείται μια ανομοιογενής αντίληψη και ένας ανομοιόμορφος τρόπος που έχει σχέση με το πρόβλημα της επιθετικότητας. Στον αθλητισμό η λέξη «επιθετικότητα» μπορεί να έχει θετική σημασία για τον κόσμο, αλλά όταν αυτοί που ασχολούνται είναι κοινωνικοί επιστήμονες τότε αυτή μεταφέρεται αρνητικά και παρουσιάζεται ως δευτερεύουσας σημασίας από ηθική άποψη. Πορίσματα έρευνας έδειξαν πολλοί αθλητές να έχουν την άποψη ότι κάποιες επιθετικές πράξεις που κρίνονται ως ακατάλληλες γενικά, στον αθλητισμό θεωρούνται κατάλληλες (Bredemeier & Shields, 1986). Ακόμη, μια επιθετική πράξη μπορεί να ειπωθεί ότι είναι μια ηθικά αξιόμεμπτη πράξη. Επειδή όμως εμπλέκονται άδηλες (αβέβαιες) ηθικές κρίσεις για τον προσδιορισμό μιας πράξης ως επιθετικής, τούτο αποτελεί σημαντικό γεγονός και πρέπει να υποχρεώνει τους κοινωνικούς επιστήμονες να διευκρινίζουν τις βάσεις κάτω από τις οποίες την εκτιμούν (Bredemeier & Shields, 1986). Στις δεκαετίες του 70 και 80 οι ερευνητές προσπάθησαν να προσεγγίσουν την επιθετικότητα από την πλευρά της κοινωνικής μάθησης (Miller & Dollard, 1941), ότι δηλαδή, η μίμηση είναι μια μαθησιακή ανθρώπινη συμπεριφορά και η μάθηση μπορεί να κατανοηθεί με τη χρησιμοποίηση των αρχών της γενικής μάθησης. Ο Bandura (1973) ισχυρίστηκε ότι η κοινωνική μάθηση μπορεί να αποτελέσει μέσο της παρατήρησης και της συμπεριφοράς άλλων ατόμων, διευκολύνοντας μ' αυτόν τον τρόπο στην κατανόηση της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης. Οι Nelson και συν. (1969), Christy και συν. (1971), καθώς και οι Mugno και Feltz (1985) μελέτησαν την αθλητική επιθετικότητα που προέρχεται από την παρατήρηση. Επίσης, από τους Smith (1974, 1988) και Mugno και Feltz (1984) υποστηρίχθηκε ότι οι νέοι παίκτες του χόκεϊ στο πάγο και του ποδοσφαίρου, αντιστοίχως, μαθαίνουν την επιθετική πράξη παρατηρώντας πιο έμπειρους παίκτες.

3 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 7 Ένας άλλος τρόπος έρευνας της αθλη - τικής επιθετικότητας που προτάθηκε είναι αυτή να μελετηθεί ως ένα ηθικό ζήτημα (Bredemeier, 1983). Οι Bredemeier και Shields (1985), Bredemeier και Shields (1984a), και Bredemeier και συν. (1987), υποστήριξαν ότι υπάρχει βάση στον παραπάνω ισχυρισμό, επειδή τα πιο ηθικά άτομα αποδέχονται τη χαμηλή επιθετικότητα στον αθλητισμό από ό,τι κάνουν τα λιγότερα ώριμα. Αυτή η προσέγγιση επαυξάνει τη δυνατότητα κατανόησης των ερμηνειών και των υπολογισμών της επιθετικής συμπεριφοράς των αθλητών. Παρόλα αυτά η Bredemeier (1985) ισχυρίζεται ότι υπάρχει και μια πιο διαφορετική αντίληψη για την επιθετικότητα, η οποία παρεκκλίνει από αυτή του ηθικού ζητήματος. Για παράδειγμα, ο Zillmann (1979), συμφώνησε ότι η ηθική αντίληψη είναι «παραποιημένοι παράγοντες που αποτελούνται από συγκεκριμένα ασταθή σημεία» στην έρευνα της επιθετικότητας. Ωστόσο, εκείνοι οι οποίοι φαντάζονται την επιθετικότητα ως μια κοινωνική αλληλεπίδραση, παρά ως μια αντίδραση της συμπεριφοράς πιστεύουν ότι ο όρος επιθετικότητα αφορά σε μια εκτίμηση παρά σε μια περιγραφή (Felson, 1981, Tedesci, 1983, Mummendey et al., 1984, Rule & Ferguson, 1984, Zumkley, 1984) και υποστηρίζουν ότι αυτός που φέρεται επιθετικά ερμηνεύει την κοινωνική πραγματικότητα. Ο Feshbach (1971), στην προσπάθεια του να ερμηνεύσει τη δυναμικότητα της ηθικότητας στη βία και την επιθετικότητα, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι η αντίληψη της νομιμότητας μιας επιβλαβούς πράξης εξαρτάται από την ηθική κρίση μαζί με την κατανόηση των κανόνων συμπεριφοράς και του τίμιου παιχνιδιού, ενώ οι Bredemeier και Shields (1986) ισχυρίστηκαν ότι η παραπάνω αντίληψη μπορεί να προέρχεται από διάφορες αιτίες μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι διαφορετικές φιλοσοφικές απόψεις, όπως επίσης και από τον ανεπαρκή ηθικό διαλογισμό. Ακόμη, η νομιμοποίηση των επικίνδυνων ενεργειών έχει υποστηριχθεί ότι επηρεάζεται και από το φύλο (Bredemeier, 1982, Gilligan, 1982). Παράλληλα, η Hyde (1984) ισχυρίστηκε ότι ένα σημαντικό μέρος της βιβλιογραφίας υποστηρίζει ότι οι άνδρες δέχονται και εκφράζουν μεγαλύτερη επιθετικότητα από τις γυναίκες. Ακόμη, η ίδια υποστήριξε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης που έκανε σε σχολικό επίπεδο, έδειξαν ότι οι διαφορές του φύλου μεταξύ οικότροφων είναι μεγάλες και σημαντικές, αντίθετα μ' αυτά του Tieger (1980) που τα αποτελέσματα της μελέτης του έδειξαν ότι οι διαφορές είναι μικρές και ασήμαντες, αλλά μπορούν να μεγαλώσουν με τη συσσώρευση κοινωνικών επιδράσεων (Silva, 1983). Εκτός από τις προηγούμενες απόψεις που αναφέρθηκαν από τους θεωρητικούς τις κοινωνικής μάθησης για το θέμα της παρακίνησης της επιθετικότητας, σήμερα υπάρχουν θεωρίες οι οποίες παρουσιάζουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα κίνητρα που οδηγούν σ' αυτήν τη συμπεριφορά. Βασική θεωρία αποτελεί η πρόταση του Nicholls (1989) για την εξέταση του προσανατολισμού του στόχου σε αθλητικά πλαίσια. Ο ίδιος ανέφερε ότι τα άτομα αγωνίζονται να επιδείξουν υψηλή δεξιότητα ή ικανότητα και να αποφύγουν την επίδειξη χαμηλής. Ο ερευνητής πρότεινε ότι υπάρχουν δύο κυρίως ορθολογικοί προσανατολισμοί στόχου (task και ego) που χρειάζονται

4 s ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 για την επίτευξη κάποιου στόχου, και ότι αυτές οι απόψεις έχουν σχέση με το πώς ένα άτομο αντιλαμβάνεται υποκειμενικά την επιτυχία. Πορίσματα ερευνών έχουν δείξει ύπαρξη σχέσης μεταξύ ηθικού διαλογισμού και προσανατολισμού στόχου (Duda et al, 1991, Kavussanu & Roberts, 2001, Stephens, 1993, Stephens & Bredemeier, 1996). Σύμφωνα με τους Stephens και Bredemeier (1996) μια χρήσιμη θεωρία που θα βοηθούσε στην έρευνα για το τι προκαλεί την επιθετικότητα στον αθλητισμό είναι αυτή της ηθικής ανάπτυξης (Haan, 1991, Kohlberg, 1984). Η χρησιμότητα αυτή προέρχεται από το γεγονός ότι, η γνωστική προσέγγιση της ηθικότητας (Kohlberg, 1971, Piaget, 1932/1965) δεν επικεντρώθηκε μόνο στη μελέτη του ηθικού διαλογισμού επειδή ενδιαφέρεται για το σωστό, αλλά επίσης, επειδή θεωρείται ότι ο ηθικός διαλογισμός παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της ηθικής επιλογής και της ηθικής συμπεριφοράς (Blasi, 1980, Candee, 1976, Candee & Kohlberg, 1987, Kurtines & Greif, 1974). Τα μέχρι τώρα πορίσματα ερευνών δίνουν μια αντιφατική εικόνα για τη σχέση μεταξύ ηθικού διαλογισμού, και ηθικής συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα, ο Bandura (1991) αναφέρει ότι δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις για ύπαρξη σχέσης μεταξύ ηθικού διαλογισμού και ηθικής συμπεριφοράς, και οι Gerson και Damon (1978) υποστήριξαν ότι η σχέση αυτή είναι αδύναμη, ασαφής ή ασήμαντη. Αντίθετα, οι Kohlberg (1969, 1970) και Schwartz και συν. (1969), εξετάζοντας την ηθική συμπεριφορά μέσα από τα πλαίσια των ηθικών κρίσεων των ατόμων, διαπίστωσαν σημαντική σχέση μεταξύ των επιπέδων του ηθικού διαλογισμού των ατόμων στις απαντήσεις ηθικών διλημμάτων και στις επιλογές της συμπεριφοράς των σε χαρακτηριστικές ηθικές καταστάσεις. Επίσης, ο Blasi (1980) σε μια ανασκόπηση 75 μελετών για τη σχέση της ηθικής σκέψης και συμπεριφοράς βρήκε ότι το 76% των μελετών έδειξε θετική συνάφεια μεταξύ της ηθικής ανάπτυξης και της ηθικής συμπεριφοράς. Η ηθική ανάπτυξη έχει αναφερθεί ότι έχει σχέση με την επιθετική συμπεριφορά (Bredemeier & Shields, 1984b), και ότι όσο πιο έντονος είναι ο ηθικός διαλογισμός των αθλητών τόσο λιγότερο αυτοί αποδέχονται την επιθετικότητα ως νόμιμη (Bredemeier & Shields, 1985). Συμπληρωματικές έρευνες από την Bredemeier και τους συνεργάτες της (Bredemeier et al., 1986, Bredemeier et al., 1987) έδωσαν μια διαφορετική σχέση μεταξύ του ηθικού διαλογισμού και της επιθετικής τάσης και συμπεριφοράς. Τα πορίσματα, αυτών των ερευνών, παρουσιάζουν την επιθετική συμπεριφορά ως νόμιμη ενέργεια και ότι τα άτομα με χαμηλή ωριμότητα ηθικού διαλογισμού παρουσιάζουν μεγαλύτερη τάση για επιθετικές ενέργειες. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας, προσδιορίστηκε στη δυνατότητα πρόβλεψης της αθλητικής επιθετικότητας μέσα από τα στάδια ηθικού διαλογισμού (Kohlberg, 1969). Ο Kohlberg (1969, 1976) έχει προσφέρει μια θεωρητικά δομημένη δουλειά που μπορεί να οδηγήσει την έρευνα μέσα από τη φύση της ηθικής ανάπτυξης. Περιέγραψε τρία επίπεδα ηθικής ανάπτυξης που περιλαμβάνουν έξι στάδια ηθικής ανάπτυξης. Στα στάδια 1 και 2, το «προσυμβατικό» επίπεδο, η ηθικότητα επικεντρώνεται γύρω από τις

5 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 9 ανάγκες και τις επιθυμίες του ατόμου. Στο «συμβατικό» επίπεδο, (στάδια 3 και 4), το άτομο προσδιορίζει την ηθικότητα σύμφωνα με τις κοινωνικές νόρμες. Στο «μετασυμβατικό» επίπεδο οι αποφάσεις στηρίζονται στην καθολικότητα των αρχών, αρχές που καθορίζουν τι είναι ηθικά σωστό και τι ηθική υποχρέωση και είναι ανεξάρτητες από τις νόρμες μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας ή ενός πλαισίου. Μεθοδολογία Δείγμα Οι συμμετέχοντες ήταν 45 άτομα, (Ν=17) άνδρες και (Ν=28) γυναίκες. Όλοι αγωνίζονταν σε 8 ομάδες Α 2 κατηγορίας χειροσφαίρισης, εκτός από μια γυναικών που αγωνίζονταν στην Αι κατηγορία. Η ηλικία των συμμετασχόντων ήταν ετών (μέση ηλικία 21.2±3.5), για τις γυναίκες, ενώ για τους άνδρες ετών (μέση ηλικία 18.1 ±4.2), ενώ η αθλητική τους εμπειρία κυμάνθηκε από 2-15 χρόνια (±7.3). Διαδικασία Η διαδικασία των μετρήσεων είχε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιέλαβε τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου Κριτήριο Ορισμού Θεμάτων (Denning Issues Test, Rest, 1979) με σκοπό την εξασφάλιση του επίπεδου ανάπτυξης των ηθικών σταδίων, αλλά και το επίπεδο ηθικής ανάπτυξης των ατόμων. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε πριν ή μετά την προπόνηση, στον χώρο προπόνησης της ομάδας που ανήκε κάθε αθλητής και αθλήτρια. To DIT βασίζεται στο θεωρητικό προσανατολισμό του Kohlberg σε ό,τι αφορά την κλίμακα ηθικής κρίσης. Το DIT εξασφαλίζει μια εικόνα μέσα από την οποία διαπιστώνεται ο διαλογισμός του κάθε ένα σταδίου χωριστά, που είναι το 2, 3, 4, 5Α, 5Β, και το 6. Παράλληλα, μας εξασφαλίζει μια «Ρ» βαθμολογία η οποία απεικονίζει το διαλογισμό στο μετασυμβατικό επίπεδο (στάδια 5Α, 5Β, και 6). Επιπλέον, η «Ρ» βαθμολογία είναι ο δείκτης της ανάπτυξης του ηθικού διαλογισμού. Η αξιοπιστία του DIT ελέχθηκε με το δείκτη alpha του Cronbach και ήταν μεταξύ 0.70 και 0.80 για ανομοιογενές δείγμα σχετικά με την ηλικία (Rest, 1979, σ. 244). To test-retest είναι περίπου το ίδιο (Rest, 1979). Το δεύτερο μέρος περιελάμβανε τον έλεγχο της αθλητικής επιθετικότητας των ατόμων με την παρακάτω διαδικασία. Πρώτον, δημιουργήθηκε μια υποκειμενική αξιολόγηση της επιθετικότητας των παικτών, από μια ομάδα κριτών οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν κατάλληλα για τη δουλειά αυτή από τον πρώτο ερευνητή. Στη συνέχεια, με την επίβλεψη και τη συμμετοχή του αξιολογήθηκε ο βαθμός επικινδυνότητας των φάουλ των ατόμων, στη διάρκεια ενός αγώνα, σε μια 5-βάθμια κλίμακα. Ως αθλητική επιθετικότητα προσδιορίστηκε η ενέργεια που έχει ως σκοπό την πρόκληση βλάβης μέσα σε αθλητικά πλαίσια (Bredemeier, 1975). Δεύτερον, από την ίδια ομάδα και στην ίδια χρονική στιγμή καταγράφτηκε ο χρόνος συμμετοχής των ατόμων στο 2ο ημίχρονο, αλλά και ο αριθμός των φάουλ που υπέπιπταν. Μετρήσεις Για τον υπολογισμό του επιπέδου ηθικού διαλογισμού των ατόμων χρησιμοποιήθηκαν οι «Ρ» βαθμολογίες του DIT, ενώ για τον έλεγχο της αξιοπιστίας του

6 10 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκαν οι «Μ» βαθμολογίες του DIT. Οι «Μ» βαθμολογίες προκύπτουν από ερωτήματα τα οποία είναι άσχετα με το θέμα που εξετάζεται για να διαπιστώνεται μέσω αυτών η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται το ερωτηματολόγιο από τους συμμετέχοντες. Επίσης, η διαπίστωση του επιπέδου ανάπτυξης του κάθε σταδίου χωριστά έγινε μέσα από την επεξεργασία των ακατέργαστων βαθμολογιών των σταδίων του DIT, επειδή μέσα στα 72 στοιχεία του DIT υπάρχει διαφορετικός αριθμός σταδίων (για παράδειγμα, το στάδιο 4 περιέχεται σε 19 στοιχεία, σε αντίθεση με το στάδιο 2 που περιέχεται σε 5 στοιχεία) (Rest et al, 1998, σ. 45). Η μέτρηση της αθλητικής επιθετικότητας έγινε μέσα από την εκτίμηση της ομάδας των κριτών και από τον αριθμό των φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής. Επιπλέον, υπολογίστηκε ο μέσος όρος της ηλικίας και του χρόνου συμμετοχής στον αγώνα. Τέλος, υποθέτοντας ότι υπάρχει ευθύγραμμη σχέση μεταξύ των εξαρτημένων μεταβλητών πραγματοποιήθηκε συσχέτιση μεταξύ των μεταβλητών με τη μέθοδο Pearson, ενώ για τον έλεγχο της ικανότητας πρόβλεψης των σταδίων ηθικού διαλογισμού, πολλαπλή παλινδρομική ανάλυση της διακύμανσης, αλλά και πολυμεταβλητή (multivariate) ανάλυση για τη διαπίστωση της επίδρασης των σταδίων ηθικού διαλογισμού στη πρόβλεψη της επιθετικότητας, μέσα από τις μεταβλητές που ορίζουν την επιθετικότητα. Αποτελέσματα Αθλητική επιθετικότητα Ο μέσος όρος των τιμών των μεταβλητών μέσα από τις οποίες πρόκειται να εκτιμηθεί η επιθετικότητα των ατόμων ήταν 0.37±0.18 για την εκτίμηση της ομάδος, και 0.21 ±0.12 για τον αριθμό φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής (Πίνακας 1). Η συσχέτιση μεταξύ των μεταβλητών της εκτίμησης της ομάδος και των φάουλ ανά λεπτό έδειξε μια μέτρια σχέση μεταξύ τους r (45) = -0.29, ρ<0.05, ενώ η τιμή F (19 25) =1.69, ρ<0.05 μεταξύ των δυο μεταβλητών ήταν στατιστικά σημαντική. Ηθική ανάπτυξη Μέσα από τις απαντήσεις των ατόμων στο DIT προέκυψαν οι βαθμολογίες (Πίνακας 2) που αντανακλούν την ηθική ανάπτυξη, το μέγεθος ανάπτυξης του κάθε σταδίου, όπως επίσης και ο έλεγχος της αξιοπιστίας (με τη «Μ» βαθμολογία). Οι βαθμολογίες έδειξαν ότι οι απαντήσεις των ατόμων ήταν επαρκώς αξιόπιστες. Από την εκτίμηση του κάθε Πίνακας 1: Εκτίμηση των μεταβλητών της αθλητικής επιθετικότητας Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Εκτίμηση ομάδος Αριθμός φάουλ Χρόνος συμμετοχής Φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής

7 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 11 Πίνακας 2: Σύγκριση των σταδίων ηθικής ανάπτυξης μεταξύ παικτών/τριών χειροσφαίρισης. Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Στάδιο Στάδιο Στάδιο Στάδιο 5Α Στάδιο 5Β Στάδιο Ρ βαθμολογία σταδίου διαπιστώνεται η σημασία που δίνει το κάθε άτομο για την επίλυση των υποθετικών ηθικών διλημμάτων, με βάση τις αρχές του ηθικού διαλογισμού. Αναλύοντας την κατανομή των επεξεργασμένων βαθμολογιών (Πίνακας 3) στα στάδια του DIT, διαπιστώνεται ότι ο ηθικός διαλογισμός των ατόμων, βασικά, στηρίζεται στις αρχές του σταδίου 4 (1.04±0.30), και κατά δεύτερο λόγο στο στάδιο 6 (0.88±0.50) και το στάδιο 2 (0.86±0.59). Ειδικότερα, βλέπουμε ότι οι γυναίκες δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο στάδιο 2 (1.06±0.74), και κατά δεύτερο λόγο στο στάδιο 4 ( ), ενώ οι άνδρες στο στάδιο 4 (1.07±0.28), και κατά δεύτερο λόγο στο στάδιο 6 (0.84±0.44). Διαφορές στις Ρ βαθμολογίες μεταξύ γυναικών και ανδρών δεν βρέθηκαν (25.89±9.88 και 25.65±8.57, αντίστοιχα.) Τα Στάδια Ηθικής Ανάπτυξης ως Στοιχεία Πίνακας 3: Σύγκριση της κατανομής των επεξεργασμένων βαθμολογιών των σταδίων ηθικής ανάπτυξης μεταξύ των παικτών-τριών χειροσφαίρισης. Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Στάδιο Στάδιο Στάδιο Στάδιο 5Α Στάδιο 5Β Στάδιο

8 12 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 Πρόβλεψης της Αθλητικής Επιθετικότητας Τα επίπεδα της αθλητικής επιθετικότητας, όπως αξιολογήθηκαν από την ομάδα των κριτών, συσχετίστηκαν με τις βαθμολογίες (επεξεργασμένες) του ηθικού διαλογισμού των ατόμων σε κάθε ένα από τα στάδια του DIT (Πίνακας 4). Ο στατιστικός έλεγχος έγινε σε στάθμη σημαντικότητας ρ=0.05. Τα αποτελέσματα της συσχέτισης έδειξαν ότι η παρατηρούμενη στάθμη σημαντικότητας ήταν μεγαλύτερη από τη θεωρητική, οπότε δεν έχουμε αρκετή μαρτυρία ώστε να απορριφθεί η Ηο (μηδενική υπόθεση) και άρα η Ηο παραμένει σε στάθμη σημαντικότητας ρ=0.05, δηλαδή δεν υπάρχει συνάφεια μεταξύ της εκτίμησης της ομάδος και των σταδίων ηθικής ανάπτυξης. Στη συσχέτιση του αριθμού των φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής με τα στάδια 2, 3, 5Α και 6 παρατηρούνται τα ίδια με τα παραπάνω αποτελέσματα, ενώ για τα στάδια 4 και 5Β ο συντελεστής συσχέτισης ήταν r=-0.36, ρ<0.05 και r=0.45, ρ<0.05 αντίστοιχα, κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι συσχετίσεις είναι στατιστικά σημαντικές. Προκειμένου να διαπιστωθεί η δυνατότητα πρόβλεψης της αθλητικής επιθετικότητας μέσο των σταδίων ηθικού διαλογισμού, χρησιμοποιήθηκε η πολλαπλή παλινδρομική ανάλυση (multiple regression analysis). Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν διάφορα μοντέλα με τους υπάρχοντες δείκτες επιθετικότητας, ώστε να επιλεγεί αυτό με τους υψηλότερους δείκτες. Στο πρώτο μοντέλο χρησιμοποιήθηκε ως εξαρτημένη μεταβλητή η εκτίμηση της ομάδος, με τη μέθοδο Enter, και λήφθηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα. Ο συντελεστής πολλαπλής συσχέτισης ήταν R=0.30, F (6 _ 16)=0.26, ρ>0.05. Ο συντελεστής προσδιορισμού ήταν R 2 =0.09, απ' όπου διαπιστώθηκε ότι η συνεισφορά των σταδίων ηθικού διαλογισμού στη πρόβλεψη της αθλητικής είναι με ένα χαμηλό ποσοστό της τάξης του 9%. Ακόμη, παρατηρήθηκε μέσα από το συντελεστή των τυποποιημένων μεταβλητών Beta ότι η μεταβλητή του σταδίου 4 είναι η πιο σημαντική γι' αυτό το μοντέλο. Στο δεύτερο μοντέλο ως εξαρτημένη Πίνακας 4: Συσχέτιση (Pearson) μεταξύ σταδίων ηθικού διαλογισμού και αθλητικής επιθετικότητας (όπως εκτιμήθηκε από την ομάδα κριτών). Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Εκτίμηση ομάδος Φάουλ ανά λεπτό Εκτίμηση ομάδος Φάουλ ανά λεπτό Εκτίμηση ομάδος Φάουλ ανά λεπτό Στάδιο Στάδιο Στάδιο * * Στάδιο 5Α Στάδιο 5Β * Στάδιο * Η συσχέτιση είναι σημαντική σε επίπεδο 0.05 (2-tailed)

9 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 13 μεταβλητή χρησιμοποιήθηκε ο αριθμός των φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής και λήφθηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα. Ο συντελεστής πολλαπλής συσχέτισης ήταν R=0.65, F (6 _ 16)=1.98, ρ<0.05. Ο συντελεστής προσδιορισμού ήταν R 2 =0.45, απ' όπου διαπιστώθηκε ότι η συνεισφορά των σταδίων ηθικού διαλογισμού στη πρόβλεψη της αθλητικής επιθετικότητας είναι με ένα ποσοστό της τάξη του 45%. Επίσης, μέσα από τον συντελεστή των τυποποιημένων μεταβλητών Beta παρατηρήθηκε ότι και σ' αυτό το μοντέλο η πιο σημαντική μεταβλητή ήταν αυτή του σταδίου 4. Προκειμένου να διασφαλιστεί η εγκυρότητα αυτής της μεταβλητής (αριθμός των φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής) συσχετίστηκε με την ηλικία και το χρόνο συμμετοχής των συμμετασχόντων. Η συσχέτιση έδειξε ότι τα φάουλ ανά λεπτό έχουν μια μέτρια σχέση με την ηλικία (r=0.31, ρ<0.05), ενώ με το χρόνο συμμετοχής των ατόμων η σχέση ήταν ασήμαντη (r=-0.01, ρ<0.05, η τιμή F (15 29)=2.24, ρ<0.05 και F (19 25) =1.85, ρ>0.05 αντίστοιχα). Ακόμη, προκειμένου να εξεταστεί το πόσο καλά η βαθμολογία του σταδίου 4 μπορεί να προβλέψει τις μεταβλητές της επιθετικότητας (εκτίμηση ομάδος, φάουλ ανα λεπτό), παρακινούμενοι από τη διαπίστωση ότι και για τις δυο μεταβλητές η πιο σημαντική μεταβλητή ήταν αυτή του σταδίου 4, χρησιμοποιήθηκε η πολυμεταβλητή ανάλυση (multivariate analysis of variance) ταυτόχρονα με τις δυο μεταβλητές της επιθετικότητας και το στάδιο 4 του ηθικού διαλογισμού. Το τεστ Hotelling Τ=3.15, F (38> 46) =1.91, ρ<0.05, έδειξε ότι, το στάδιο 4 έχει σημαντική επίδραση. Ο έλεγχος του Levene για την ομοιογένεια των μεταβλητών εκτίμηση της ομάδος και φάουλ ανά λεπτό έδωσε τις τιμές F (19 25) =2.99, ρ<0.05, και F (19 25) =4.26, ρ<0.05 αντίστοιχα. Τέλος, ο έλεγχος για την επίδραση του σταδίου 4 έδειξε ότι, η εκτίμηση της σημαντικότητας του σταδίου 4 στην εκτίμηση της ομάδος και των φάουλ ανά λεπτό ήταν F (19>25) =1.39, ρ>0.05, F (19j25) =2.89, ρ<0.05 αντίστοιχα, ενώ ο συντελεστής προσδιορισμού στο διορθωμένο μοντέλο (corrected model) για μεν την εκτίμηση της ομάδος ήταν R 2 =0.51 για δε τα φάουλ ανά λεπτό ήταν R=0.68. Συζήτηση Οι έρευνες, στο σύνολο τους, για τον έλεγχο της επιθετικότητας κινήθηκαν γύρω σε ό,τι έχει σχέση με το περιβάλλον. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι έρευνες των Bredemeier και Shields (1984b), και Bredemeier (1994), που συσχέτισαν την επιθετικότητα με την ηθική ανάπτυξη των αθλητών. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διαπιστωθεί η δυνατότητα πρόβλεψης της επιθετικότητας με βάση τα στάδια ηθικού διαλογισμού. Έτσι, έχοντας υπόψη ότι στο DIT υπάρχει ανομοιόμορφη κατανομή των σταδίων (Rest et al., 1998, σ. 45), αρχικά επεξεργάστηκαν οι ακατέργαστες βαθμολογίες και στη συνέχεια έγιναν οι στατιστικές αναλύσεις. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων ήρθαν να επιβεβαιώσουν την αρχική υπόθεση της έρευνας, δηλαδή τη σχέση των ηθικών σταδίων με την επιθετικότητα. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα από την κατανομή των επεξεργασμένων βαθμολογιών μεταξύ των σταδίων ηθικού διαλογισμού έδειξαν ότι ο διαλογισμός των ατόμων εκφράζεται βασικά μέσα από το

10 14 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 στάδιο 4, που έχει σχέση με την επιθετική συμπεριφορά, και λιγότερο από τα υπόλοιπα στάδια. Ο προσανατολισμός του σταδίου 4 του ηθικού διαλογισμού έχει σχέση με τη διατήρηση των κοινωνικών συστημάτων (Kohlberg, 1976). Στο κοινωνικό σύστημα του αθλητισμού οι νόρμες δίνουν έμφαση στη νίκη έναντι της τίμιας συμπεριφοράς στον αντίπαλο (Bredemeier & Shields, 1984b), και βασίζεται πάνω «στην αποδοχή του ρίσκου» και στο να παίζει κανείς σκληρά. Ακόμη, η επιθετικότητα, συχνά, γίνεται αντιληπτή ως μέρος της «φύσης του παιχνιδιού» και τα περισσότερα άτομα (π.χ., προπονητές) ενθαρρύνουν επιθετικές τακτικές (Snyder & Purdy, 1987). Παράλληλα, το επίπεδο ηθικής ανάπτυξης των ατόμων φάνηκε ότι είναι χαμηλό (Rest & Narvaez, 1997, σ. 52), κάτι που δικαιολογεί το προηγούμενο, δηλαδή την κατεύθυνση έκφρασης των ατόμων. Η κατεύθυνση της έκφρασης μέσα από τα στάδια του ηθικού διαλογισμού μεταξύ των φύλων φαίνεται να είναι ομοιόμορφη, παρότι οι γυναίκες παρουσίασαν πιο έντονη κατεύθυνση στο στάδιο 2, το ποσοστό του οποίου ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο μ' αυτό του σταδίου 4, όπως και των ανδρών, κάτι το οποίο φαίνεται να έχει σχέση με το δείκτη ηθικής ανάπτυξης, που είναι ο ίδιος και στα δύο φύλα. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύει τον ισχυρισμό του Rest (1979) ότι το φύλο δεν αποτελεί σημαντική μεταβλητή. Συγκεκριμένα επισήμανε ότι σε 22 μελέτες που σχεδιάστηκαν για τον υπολογισμό των διαφορών στο φύλο, μόνο σε δύο αναφέρθηκαν σημαντικές διαφορές στη Ρ βαθμολογία μεταξύ ανδρών και γυναικών. Επιπλέον, το παρόν αποτέλεσμα επιβεβαιώνεται και από άλλες έρευνες που δεν έδειξαν σημαντικές διαφορές στο φύλο (Haan, 1978, Haan et al., 1985, Walker, 1984, 1986). Παράλληλα, ο Walker (1989) ισχυρίστηκε ότι, αν και δεν διαπιστώθηκαν διαφορές μεταξύ του φύλου δεν αποκλείονται διαφορές σε κάποιες πτυχές του ηθικού διαλογισμού. Η Gilligan (1982) ισχυρίστηκε ότι διαφορές στο φύλο υπάρχουν στον «προσανατολισμό» τους στο χώρο της ηθικής: οι άνδρες τυπικά έχουν ένα προσανατολισμό στο δίκαιο/σωστό και οι γυναίκες στον προσανατολισμό στη φροντίδα. Όλα αυτά επιβεβαιώνονται από το αποτέλεσμα της παρούσας έρευνας, όπου βρέθηκε ότι οι γυναίκες προτιμούν το στάδιο 2 επιβεβαιώνοντας τον ωφελιμιστικό ή τελειοθηρικό προσανατολισμό των γυναικών, στοιχεία από τα οποία χαρακτηρίζεται το στάδιο 2. Ακόμη, βρέθηκε ότι οι άνδρες υπερείχαν σε σχέση με τις γυναίκες στην προτίμηση το σταδίου 6, όπου τα άτομα σκέφτονται με βάση τις αρχές της δικαιοσύνης. Οι μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν για να εκτιμηθεί η επιθετικότητα συσχετίστηκαν με τις βαθμολογίες των σταδίων ηθικού διαλογισμού για να εξεταστεί η δυνατότητα εάν τα στάδια μπορούν να αποτελέσουν κάποιο δείκτη πρόβλεψης της αθλητικής επιθετικότητας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μόνο τα στάδια 4 και 5Β έχουν σχέση με μια από τις δυο μεταβλητές, δηλ. τον αριθμό φάουλ ανά λεπτό συμμετοχής και ότι η συμμετοχή των σταδίων ηθικού διαλογισμού στην πρόβλεψη είναι με ένα ποσοστό περίπου 45%. Κατ' επέκταση το καλύτερο μοντέλο για την πρόβλεψη της επιθετικότητας σχηματίστηκε με τις μεταβλητές του σταδίου 4 και του φάουλ ανά λεπτό, με μια συμμετοχή του σταδί-

11 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 15 ου 4 σε ποσοστό 69%. Σκεπτόμενοι όμως ότι ο αριθμός των φάουλ που διαπράττει το άτομο είναι συνάρτηση πολλών άλλων παραγόντων (για παράδειγμα, της σπουδαιότητας του αγώνα, της τακτικής - οι οδηγίες από μέρους του προπονητή -η θέση στο παιχνίδι, κ.ά.) μας δημιούργησε διάφορα ερωτηματικά σε ό,τι έχει σχέση με την ακριβή μέτρηση της επιθετικότητας και κατά συνέπεια τη χρήση του ως έναν ακριβή δείκτη (Bredemeier & Shields, 1984a). Για το λόγο αυτό έγινε ο έλεγχος για το κατά πόσο μπορεί να επηρεαστεί η μεταβλητή «φάουλ ανά λεπτό» ο οποίος έδειξε ότι, η μεταβλητή μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά από την ηλικία, και όχι από το χρόνο συμμετοχής στον αγώνα. Μετά από την αξιολόγηση των δεδομένων των σταδίων ηθικού διαλογισμού, που δίνονται στο Κριτήριο Ορισμού θεμάτων του Rest, προέκυψε το συμπέρασμα ότι, πράγματι, μέσα από το γνωστικο-αναπτυξιακό μοντέλο της ηθικής ανάπτυξης και συγκεκριμένα μέσα από τη γνώση των ηθικών σταδίων μπορεί να πραγματοποιηθεί, εν μέρει, η πρόβλεψη της αθλητικής επιθετικής συμπεριφοράς, αποδεχόμενοι, παράλληλα, ότι τα στάδια του ηθικού διαλογισμού αποτελούν δομικά μέρη της ανθρώπινης σκέψης και όχι δείκτες συμπεριφοράς. Ως συνέπεια αυτών προτείνεται ότι, για τον έλεγχο της επιθετικότητας, ταυτόχρονα με τον έλεγχο των σταδίων ηθικού διαλογισμού του ατόμου θα πρέπει να ελέγχονται και άλλοι παράγοντες, για παράδειγμα το περιεχόμενο των ηθικών κρίσεων, ώστε να γίνεται όσο το δυνατόν πιο ακριβής ο έλεγχος της επιθετικής συμπεριφοράς.

12 16 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bandura Α. (1973). Aggression: A social learning analysis. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Bandura A. (1991). Social cognitive theory of moral thought and action. In W.M. Kurtines & J.L. Gewirtz (Eds.), Handbook of moral behavior and development: Vol. 1 Theory, (pp ). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Blasi A. (1980). Bridging moral cognition and moral action: A critical review of the literature. Psychological Bulletin, 88(1): Bredemeier B. (1975). The assessment of reaction and instrumental athletic aggression. In D. Landers (Ed.), Psychology of sport and motor behavior. Stage College: The Pennsylvania State University. Bredemeier B. (1980). The assessment of expressive and instrumental power value Orientations in Sport and ίη Everyday Life. Unpublished doctoral dissertation, Temple University, Philadelphia. Bredemeier B. (1982). Gender, justice and non-violence in Sport. Perspectives, 4: Bredemeier B. (1983). Athletic aggression: A moral concern. In H.J. Golstein (Ed.), Sport violence, (pp ). New York: Spinger-Verlag. Bredemeier B. (1984). Sport, gender, and Moral growth. In J.M. Silva, & R.S. Weinberg (Eds.), Psychological foundations of sport, (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Bredemeier B. ( 1985). Moral reasoning and the perceived legitimacy of intentionally injurious sport acts. Journal of Sport Psychology, 7: Bredemeier B. (1994). Children's moral reasoning and their assertive, aggressive, and submissive tendencies in sport and daily life. Journal of Sport and Exercise Psychology, 16: 1-4. Bredemeier B., Shields D. (1984a). Divergence in moral reasoning about sport and everyday life. Sociology of Sport Journal, 1: Bredemeier B., Shields D. (1984b). The utility of moral stage analysis in the investigation of athletic aggression. Sociology of Sport Journal, 1: Bredemeier B., Shields D. (1985). Values and violence in sport. Psychology Today, 10: Bredemeier B., Shields D.L. (1986). Athletic aggression: An issue of contextual morality. Sociology of Sport Journal, 3: Bredemeier B., Weiss M., Shields D., Cooper B. (1986). The Relationship of sport invelopment with children's moral reasoning and aggression tendencies. Journal of Sport Psychology, 8: Bredemeier B., Weiss M., Shields D., Cooper B. (1987). The relationship between children's legitimacy judgment and their moral reasoning, aggression tendencies, and sport involvement. Sociology of Sport Journal, 4: Candee D. (1976) Structure and choice in moral reasoning. Journal of Personality and Social Psychology, 34(6): Candee D., Kohlberg L. (1987) Moral judgment and moral action: A reanalysis of Haan, Smith and Block's (1968) free speech movement data. Journal of Personality and Social Psychology 52: Christy PR., Gelfand D.M., Hartman D.P. (1971) Effects of competition-induced frustration on two classes of modeled behavior. Developmental Psychology, 5: Davison L.M. ( 1979). The internal structure and the psychometric properties of the Defining Issues Test. In J.R. Rest (Ed.), Development in judging moral issues, (pp ). University of Minnesota Press.

13 ΗΘΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ 17 Duda L.J., Olson L.K., Templin T.J. (1991). The relationship of task and ego orientation to sportsmanship attitudes and the perceived legitimacy of injurious acts. Research Quarterly for Exercise and Sport, 62: Felson R.B. (1981). An interactionist approach to aggression. In J.T. Tedeschi (Ed.), Impression management: Theory and social Psychological research. New York: Academic Press. Feshbach S. (1971). Dynamics and morality of violence and aggression: Some psychological considerations. American Psychologist, 26: Gilligan C. (1982). In a different voice. Cambridge, Mass: Harvard University Press. Gerson R., Damon W. (1978). Moral understanding and children's conduct. In W. Damon (Ed.), New Directions for Child Development Vol. 1, (pp ). San Francisco: Jossey-Bass. Hartshorne H, May M.A. (1928). Studies in the nature of character, Vol. 1: Studies in deceit. New York: Macmillan. Haan N. (1978). Two moralities in action contexts: Relationship to thought, ego regulation, and development. Journal of Personality and Social Psychology, 36: Haan N, Aerts E., Cooper B.B. (1985). On moral grounds: The search for a practical morality. New York: New York University Press. Haan N. (1991). Moral development and action from a social constructivist perspective. In W.M. Kurtines, & J.L. Gewirtz (Eds.), Handbook of moral behavior and development. Vol. 1 : Theory, (pp ).Hillsdale N.J.: Erlbaum. Hyde S.J. (1984). How large are gender differences in aggression? A developmental meta-analysis. Developmental Psychology, 20(4): Kavussanu M., Roberts G.C. (2001). Moral functioning in sport: An achievement goal perspective. Journal of Sport & Exercise Psychology, 23: Kohlberg L. (1969). Stage and sequence: The cognitive-developmental approach to socialization. In D.A. Goslin (Ed.), Handbook of socialization theory and research, (pp ). Chicago: Rand McNally. Kohlberg L. (1970). Education for justice: A modern statement of the platonic view. In N.F. Sizer, & T.R Sizer (Eds.), Moral education: Five lectures. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Kohlberg L. (1976). Moral stages and moralization. The cognitive-developmental approach. In T. Lickona (Ed.), Moral development and behavior. Theory, research and social issues, (pp ).New York: Holt, Rinehart and Winston. Kohlberg L., Candee D. (1984). The relationship of moral judgment to moral action. In W.M. Kurtines, J.L. Gewirtz (Eds.), Morality, moral behavior, and moral development, (pp ). New York: John Wiley & Sons. Miller N.E., Dollard J. (1941). Social learning and imitation. New Haven: Yale University Press. Mugno D., Feltz D. (1984). The social learning of aggression in youth football. Paper presented at the 1984 International Olympic Scientific Congress, Eugene, OR. Mugno D., Feltz D. (1985). The social learning of aggression in youth football in the United States. Canadian Journal of Applied Sport Sciences, 10: Mummendey Α., Linneweber V., Loschper G. (1984). Aggression: From act to interaction. In A. Mummendey (Ed.), Social psychology of aggression: From individual behavior to social Interaction (pp ). New York: Spinger-Verlag.

14 18 ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ, V(4), 2003 Nelson J.D., Gelfand D.M., Harttnann D.P. (1969). Children's aggression following competition and exposure to an aggression Model. Child Development, 40: Nicholls J.G. (1989). The competitive ethos and democratic education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Rest J. (1979). Development in judging moral issues. Minneapolis: University of Minnesota Press. Rest J., Narvaez D. (1997). Ideas for research with the DIT. Center for the Study of Ethical Development, College of Education and Human Development. Rest J., Narvaez D., Mitchell C, Thoma J.T. (1998). Exploring moral judgment: A technical manual for the Defining Issues Test. Center for the Study of Ethical Development, University of Minnesota. Rest J., Narvaez D., Thoma S.J., Bebeau M.J. (in press). DIT2 Testing and Validating a Revised Measure of Moral Judgment. Journal of Educational Psychology. Rule B., Furguson T. (1964). The relations among attribution, moral evaluation, anger, and aggression in children and adults. In A. Mummendey (Ed.), Social psychology of aggression: From individual behavior to social interaction, (pp ). New York: Springer-Verlag. Schwartz S., Feldman K., Brown M., Heingartner A. (1969). Some personality conelates of conduct in two situations of moral conflict. Journal of Personality, 37: Silva M.J. (1983). The percieved legitimacy of rule violating behavior in sport. Journal of Sport Psychology, 5: Smith M.D. (1974). Significant others' influence on the assaultive behavior of young hockey players. International Review of Sport Sociology, 9: Smith M.D. (1988). Interpersonal sources of violence in hockey: The influence of parents, coaches, and teammates. In EL. Smpoll, R.A. Magill, & M.J. Ash (Eds.), Children in sport (3rd ed.), (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Snyder E., Purdy D. (1987). Social control in sport: An analysis of basketball officiating. Sociology of Sport Journal, 4: Stephens D.E. (1993). Goal orientation and moral atmosphere in youth sport: An examination of lying, hurting, and cheating behaviors in girls' soccer. Unpublished doctoral dissertation, University of California at Berkeley. Stephens D., Bredemeier B. (1996). Moral atmosphere and judgment about aggression in girl's soccer: Relationships among moral and motivational variables. Journal of Sport & Exercise Psychology, 18: Tedeschi J. (1983). Social influence their and aggression. In R. Green, & E. Donnerstein (Ed.), Aggression: theoretical and empirical reviews. New York: Academic Press. Walker L.J. (1984). Sex differences in the development of moral reasoning: A critical review. Child Developmental, 55: Walker L.J. (1986). Experiential and cognitive sources of moral development in adult. Human Development, 29: Walker L.J. (1989). A longitudinal study of moral reasoning. Child Development, 60: Zillmann D. (1979). Hostility and aggression. Hillsdale, Ν J: Erlbaum. Zumkley H. (1984). Individual differences and aggressive interactions. In A. Mummendy (Ed.), Social psychology of aggression: From individual behavior to social interaction, (pp ). New York: Spinger- Verlag.