ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...ΣΕΛ. 1 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...ΣΕΛ. 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η εκποίηση της επιχείρησης στο Πτωχευτικό Δίκαιο..ΣΕΛ. 7 ΜΕΡΟΣ Α : Προπτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης...σελ. 12 Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις επί των προπτωχευτικών διαδικασιών Αφερεγγυότητας.ΣΕΛ. 12 Ι. Θεσμική Αναμόρφωση της Προπτωχευτικής Διαδικασίας Εξυγίανσης Επιχείρησεων-Σκοπιμότητα της νέας διαδικασίας..σελ. 12 ΙΙ. Πρόβλεψη της νομοθετικής ρύθμισης για την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων ΣΕΛ. 12 ΙΙΙ. Επιχειρήσεις που αναμένεται να ενισχυθούν και οφέλη της θεσμικής Αναμόρφωσης..ΣΕΛ. 13 ΙV. Οι καινοτόμες λύσεις της πρόσφατης νομοθετικής ρύθμισης για την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης..σελ. 14 V. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της νέας ρύθμισης..σελ. 14 VI. Διασφάλιση προστασίας των πιστωτών της επιχείρησης μέσω της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης.σελ. 15 VII. Δυνατές ρυθμίσεις συμφωνίας εξυγίανσης οφειλέτη-πιστωτών...σελ. 16 Β. Η μεταβίβαση της επιχείρησης στα πλαίσια του άρθρου 106Θ ΣΕΛ. 18 Ι. Διάσωση της επιχείρησης χωρίς ταυτόχρονη διάσωση του επιχειρηματία...σελ. 18 ΙΙ. Συνολική ή μερική μεταβίβαση της επιχείρησης..σελ. 19 ΙΙΙ. Παραδείγματα εξυγίανσης-εκποίησης επιχειρήσεων με τις νέες ρυθμίσεις που προβλέπονται στην προ-πτωχευτική διαδικασία.σελ. 21 Γ. Η προπτωχευτική διαδικασία της ειδικής εκκαθάρισης επιχειρήσεων εν λειτουργία..σελ. 22 Ι. Γενικές παρατηρήσεις: η ολική επαναφορά της ειδικής εκκαθάρισης..σελ. 22 ΙΙ. Τα υπαγόμενα πρόσωπα και οι προϋποθέσεις υπαγωγής...σελ. 25 ΙΙΙ. Υποβολή της αίτησης και η επ αυτής απόφαση του πτωχευτικού Δικαστηρίου.ΣΕΛ. 27 IV. Τα όργανα και η πλοκή της διαδικασίας...σελ. 30 IVα. Γενικές παρατηρήσεις ΣΕΛ. 30 ΙVβ. Οι διαδικαστικές ενέργειες του εκκαθαριστή..σελ. 32 1

2 IVγ. Ο ρόλος του εισηγητή δικαστή.σελ.35 V. Εξωπτωχευτικοί θεσμοί εκποίησης της επιχείρησης - Η ειδική εκκαθάριση.σελ. 36 VΙ. Σύγκριση της ειδικής εκκαθάρισης του άρθρου 46α ν.1892/1990 με την νέα ειδική εκκαθάριση του άρθρου 106ια ν. 4013/2011..ΣΕΛ. 42 VIΙ. Συμπερασματικές Παρατηρήσεις ΣΕΛ. 44 ΜΕΡΟΣ Β : (Μετα)πτωχευτική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης.. ΣΕΛ. 47 Α. Εισαγωγή ΣΕΛ. 47 Β. Η διατήρηση της επιχείρησης ως μέσο επίτευξης του σκοπού της Πτώχευσης..ΣΕΛ. 47 Ι. Η έννοια της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης.σελ. 47 Ια. Η επιχείρηση, ως περιουσιακό στοιχείο υποκείμενο στην πτωχευτική απαλλοτρίωση ΣΕΛ. 48 ΙΙ. Η συνέχιση της επιχείρησης του οφειλέτη..σελ. 50 ΙΙΙ. Η απαγόρευση άκαιρου διαμελισμού της επιχείρησης του οφειλέτη...σελ. 51 ΙV. Περιορισμοί προς διατήρηση του ενεργητικού..σελ. 52 V. Μέτρα συντήρησης της επιχείρησης...σελ. 52 Β. Η εκποίηση της επιχείρησης ως περιεχόμενο του σχεδίου Αναδιοργάνωσης ΣΕΛ. 53 Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις ΣΕΛ. 53 ΙΙ. Το σχέδιο αναδιοργάνωσης ως εναλλακτική εξέλιξη της πτώχευσης ΣΕΛ. 54 ΙΙΙ. Οι κυριότερες ρυθμίσεις του Ελληνικού Δικαίου για το σχέδιο Αναδιοργάνωσης ΣΕΛ. 55 ΙV. Περιεχόμενο του σχεδίου αναδιοργάνωσης..σελ. 56 V. Παραδείγματα εκποίησης της επιχείρησης με το σχέδιο αναδιοργάνωσης ΣΕΛ. 59 VI. Επικύρωση του σχεδίου και άρση της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης..σελ. 62 VII.Εκτιμήσεις..ΣΕΛ. 62 Γ. Η εκκαθάριση της επιχείρησης στην πτώχευση.σελ. 63 Ι. Η αυτοδίκαιη είσοδος στο στάδιο της ένωσης πιστωτών...σελ. 63 ΙΙ. Η ένωση ως στάδιο ρευστοποίησης.σελ. 64 ΙΙΙ. Παύση εργασιών της πτώχευσης στο στάδιο της ένωσης...σελ. 64 ΙV. Εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου...σελ. 65 ΙVα. Η αποτίμηση της επιχείρησης.σελ. 65 2

3 IVβ. Έκθεση περιγραφής της επιχείρησης.σελ. 66 IVγ. Άδεια του δικαστηρίου.σελ. 66 ΙVδ. Διαδικασίες εκποίησης λόγω ποσού...σελ. 68 ΙVε. Η διακήρυξη για την διενέργεια δημόσιου διαγωνισμού.σελ. 69 IVστ. Αποσφράγιση προσφορών και κατακύρωση..σελ. 69 IVζ. Η σύμβαση μεταβίβασης της επιχείρησης.σελ. 72 IVη. Η αποτυχία του πλειστηριασμού ΣΕΛ. 75 IVθ. Η εξόφληση του τιμήματος.σελ. 76 IVι. Ευεργετικές ρυθμίσεις για τη μεταβίβαση ΣΕΛ. 78 IVια. Η διανομή του προϊόντος της μεταβίβασης και τα ειδικά προνόμια..σελ. 80 IVιβ. Η προσβολή της διαδικασίας ενιαίας εκποίησης της επιχείρησης...σελ. 82 IVιγ. Επισκόπηση της νέας εκκαθαριστικής διαδικασίας σε σχέση με αυτήν...σελ. 83 του άρθρου 46 α Ν. 1892/1990 V. Εκποίηση της επιχείρησης με απόφαση του πτωχευτικού δικαστηρίου...σελ. 87 VI. Συνθετικές εκτιμήσεις...σελ. 88 ΜΕΡΟΣ Γ : Ειδικά ζητήματα πτωχευτικής εκκαθάρισης...σελ. 90 Α. Η φορολογική μεταχείριση της μεταβίβασης επιχείρησης στο πτωχευτικό Δίκαιο..ΣΕΛ. 90 Ι. Εισαγωγή...ΣΕΛ. 90 ΙΙ. Πεδίο εφαρμογής του άρθρου 133 ΠτΚ...ΣΕΛ. 90 ΙΙΙ. Η διάταξη του άρθρου 133 ΠτΚ από τη σκοπιά των κρατικών Ενισχύσεων...ΣΕΛ. 91 IV. Συμπεράσματα ΣΕΛ. 97 Β. Οι συνέπειες της εκκαθάρισης σε ειδικές μορφές συμβάσεωνμίσθωση και χρονομίσθωση.σελ. 97 Ι. Το νομοθετικό πλαίσιο..σελ. 97 IΙ. Η μεταβίβαση της επιχείρησης στο πλαίσιο της πτωχευτικής εκκαθάρισης και οι έννομες συνέπειες ως προς τους μισθωτές της επιχείρησης..σελ. 99 ΙΙΙ. Ο θεσμός της χρονομεριστικής μίσθωσης και ο προβληματισμός της προστασίας της στα πλαίσια της πτωχευτικής εκκαθάρισης...σελ. 101 V. Τελικές εκτιμήσεις...σελ. 105 Γ. Τα δικαιώματα των τρίτων στα αντικείμενα της επιχείρησης ΣΕΛ. 105 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...ΣΕΛ

4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΑΣΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ:.ΣΕΛ. 111 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ.ΣΕΛ. 125 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ..ΣΕΛ. 130 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ:.ΣΕΛ

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ Αστικός Κώδικας ΑΠ Άρειος Πάγος Απόφ. Απόφαση Αρ. αριθμός Βλ. Βλέπε Γνμδ. Γνωμοδότηση ΔΕΕ Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών Δ Δίκη ΔΦΝ Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας ΕλλΔνη Ελληνική Δικαιοσύνη ΕΕμπΔ Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Ειρ Ειρηνοδικείο Εκδ. έκδοση ΕνοχΔικ Ενοχικό Δίκαιο Επ. επόμενα ΕπισκΕΔ Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου ΕφΑΘ Εφετείο Αθηνών ΕφΘες Εφετείο Θεσσαλονίκης ΕφΛαρ Εφετείο Λάρισας Κλπ. Και λοιπά ΚΠολΔ Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Μειοψ Μειοψηφία Ν. Νόμος ΝοΒ Νομικό Βήμα Ολ. Ολομέλεια Παρ. παράγραφος Παρατηρ. Παρατηρήσεις ΠειρΝ Πειραϊκή Νομολογία Π.χ. παραδείγματος χάρη ΠτΚ Πτωχευτικός Κώδικας Σελ. σελίδα ΣτΕ Συμβούλιο της Επικρατείας 5

6 Τεύχ. ΧριΔ Τεύχος Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ [ Η εκποίηση της επιχείρησης στο Πτωχευτικό Δίκαιο] Οι διατάξεις που αφορούν την μεταβίβαση της επιχείρησης ως σύνολο στο πλαίσιο των προπτωχευτικών διαδικασιών αφερεγγυότητας και της πτώχευσης τέθηκαν προς το σκοπό όπως όλη η περιουσία του οφειλέτη να καταστεί υπέγγυα των δανειστών του και αντικείμενο συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης και να θέσουν στη διάθεση των πιστωτών το πλήρες φάσμα των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης 1. Προκειμένου να τύχουν εφαρμογής οι διατάξεις αυτές, θα πρέπει το ειδικό περιουσιακό στοιχείο της επιχείρησης, να αναγνωριστεί ως αντικείμενο περιουσιακού δικαιώματος, αφού άλλωστε υπέγγυα για τα χρέη του προσώπου δεν είναι τα πράγματα ή τα άϋλα αγαθά αλλά τα δικαιώματα επ αυτών. 2 Στο δίκαιό μας υπάρχει πληθώρα διατάξεων, οι οποίες ευνοούν τις συζητήσεις για την ύπαρξη δικαιώματος στην επιχείρηση και για την υπαγωγή της στις διατάξεις που διέπουν τους θεσμούς τόσο της ατομικής όσο και της συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης 3. Διατάξεις που αναφέρουν την επιχείρηση ως αγαθό που υπόκειται σε εκμετάλλευση, μεταβίβαση, επιδίκαση ή αναγκαστική εκτέλεση. Ενδεικτικά αναφέρουμε: α) τα άρθρα 479 και 1624 αρ. 6 ΑΚ, για την μεταβίβαση επιχείρησης, για την ίδρυση νέας ή την τύχη εν γένει της υπάρχουσας επιχείρησης του ανηλίκου, β) τα άρθρα 483,484 και 1034 παρ. 1 ΚΠολΔ, για την επιδίκαση της επιχείρησης σε έναν από τους κοινωνούς ή εταίρους, για την πώληση σε πλειστηριασμό της προς διανομή επιχείρησης και για την αναγκαστική διαχείριση επιχείρησης, γ) τα άρθρα του προϊσχύσαντος νόμου 1998/1939, για την μεταβίβαση ή εκποίηση σε πτώχευση σήματος της επιχείρησης μαζί με την επιχείρηση στο σύνολό της και τέλος δ) τις διατάξεις που μας ενδιαφέρουν στην παρούσα μελέτη και 1 Βλ. και την μελέτη του Δ.Ν. Δικηγόρου Π. Παναγιώτου, «Η αναγκαστική εκτέλεση της επιχείρησης, Δίκη 39 (2008), 790 επ., σελ. 808, όπου ο συγγραφέας διατυπώνει τις ακόλουθες σκέψεις για το θέμα της μελέτης της κατάσχεσης της επιχείρησης.. «1. Η επιχείρηση ως οικονομικό σύνολο μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κατάσχεσης σύμφωνα με το άρθρο 1022 ΚΠΟλΔ. 5. Για την κατάσχεση της επιχείρησης με τη διαδικασία του άρθρ επ. θα πρέπει να γίνεται απόκλιση από την αρχή της ειδικότητας και αυτό θα είναι προς το συμφέρον του καθού οφειλέτη, του επισπεύδοντος δανειστή και γενικά της επιχείρησης..» 2 Βλ. και Ν. Παπαντωνίου, «Γενικές Αρχές του Αστικού Δικαίου» (3 η έκδοση, 1983), παρ. 44 ΙΙ, σελ Ότι και τα ενοχικά δικαιώματα (οι απαιτήσεις) είναι εντεταγμένα στην περιουσία του φορέα των. 3 Βλ. ακόμη και την μελέτη για την κατάσχεση επιχείρησης (Με την ευκαιρία της ΕφΘες 204/2008), του Κωνσταντίνου Παμπούκη, στην ΕπισκΕΔ/2008, σελ. 947 επ.), η οποία αφιερώνεται στον ομότιμο καθηγητή κ. Νικόλαο Ρόκα 7

8 προβλέπουν την θέση της εταιρίας υπό ειδική εκκαθάριση 4, επιτρέποντας την εκποίηση της επιχείρησης ως σύνολο επιμέρους περιουσιακών στοιχείων σε προπτωχευτικό στάδιο, αλλά και στα πλαίσια της διανομής του προϊόντος της πτώχευσης, μετά την κήρυξη αυτής, με εκποίηση της επιχείρησης του οφειλέτη ως συνόλου 5. Σε όλες αυτές τις διατάξεις, ο νόμος αναφέρεται σε ένα και μόνο δικαίωμα, σε αυτό του συνόλου της επιχείρησης, διότι αυτό ακριβώς το δικαίωμα διατίθεται στην ειδική εκκαθάριση (αρ. 106ια Ν. 3588/2007) ή αντίστοιχα στην πτώχευση (άρ. 135 επ.), ώστε οι πιστωτές να ικανοποιηθούν από την αξία του. Άλλωστε, η μεταβίβαση του ενεργητικού της επιχείρησης γίνεται έναντι συνολικού τιμήματος (άρθρο 141 ΠτΚ), με μία μόνο πράξη, η οποία καταλαμβάνει και κάθε δικαίωμα που συνδέεται με την επιχείρηση. Το ερώτημα όμως αν η επιχείρηση μπορεί να νοηθεί ως αντικείμενο δικαιώματος, εξαρτάται καταρχήν από τον ορισμό που δίνουμε στην επιχείρηση. Έτσι, σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό, η επιχείρηση είναι σύνολο πραγμάτων, δικαιωμάτων, πραγματικών καταστάσεων ή σχέσεων, που αποτελεί οργανωμένη οικονομική ενότητα γύρω από το φορέα της 6. Κατ άλλον ορισμό, η επιχείρηση είναι σύνολο πραγμάτων, δικαιωμάτων, πραγματικών καταστάσεων ή σχέσεων που συναποτελούν μια οικονομική ενότητα γύρω από τον φορέα της για την επιδίωξη οικονομικού σκοπού 7, ενώ κατά τρίτη άποψη είναι σύνολο ποικίλων στοιχείων-υλικών και άυλων-το οποίο έχει συγκροτηθεί και οργανωθεί παραγωγικά και εμφανίζεται ως μέσο και ως αποτέλεσμα οικονομικής δραστηριότητας 8. 4 Βλ. σχετικώς Π. Μάζη, «Η ειδική εκκαθάριση των προβληματικών επιχειρήσεων» (έκδοση 2 η, 2005) παρ. 125, σελ.245 επ., παρ. 139 σελ. 289 επ. 5 Βλ. την έκθεση της ειδικής επιτροπής, άρθρο 135 (ΚΝοΒ 55, 2007) 1576 επ., όπου επισημαίνεται ότι οι νέες αυτές διατάξεις αποτελούν βελτιωμένη συνέχεια του άρθρου 46 α ν. 1892/1990, βλ. και Γ. Μπεχρή-Κεχαγιόγλου, «Η σημασία της διαπίστωσης του ενεργητικού και του παθητικού στην πτώχευση», ΕπισκΕΔ ΙΔ (2008), σελ. 8 επ. 6 Γ. Μπαλής, Γενικαί αρχαί του αστικού δικαίου (έκδοση 8 η, 1961) παρ. 184, σελ Τον ορισμό αυτόν υιοθετεί και ο Ε. Περάκης, Γενικό μέρος του εμπορικού δικαίου (1999) παρ. 46 αριθμ. 1 σελ Θ. Λιακόπουλος, Βιομηχανική Ιδιοκτησία (έκδοση 5 η, 2000), σελ. 99, Ο Ν. Δελούκας, Η εμπορική επιχείρησις και η προστασία αυτής (1969) αριθμ. 8 σελ. 10 επ. (υπό ε) είχε χαρακτηρίσει την συνάρθρωση (κατ αυτόν: σύνθεση και κατεύθυνση) των ειρημένων στοιχείων ως έργο της επιχειρηματικής (:οργανωτικής) ιδέας του επιχειρηματία, βλ. ακόμη και Γέώργιο Αρχανιωτάκη, «Μεταβίβαση περιουσίας και επιχείρησης, ένταξη της 479 ΑΚ στο σύστημα προστασίας των δανειστών από την αφερεγγυότητα του οφειλέτη», εκδόσεις 1997, σελ. 307, σύμφωνα με τον οποίο «Η επιχείρηση είναι σύνολο ποικίλων ανομοιογενών στοιχείων, πραγμάτων, δικαιωμάτων, άϋλων αγαθών, πραγματικών καταστάσεων και σχέσεων, που βρίσκονται σε οργανωμένη οικονομική ενότητα γύρω από το πρόσωπο του φορέα της για την επίτευξη κερδοσκοπικού σκοπού». 8 Κ. Παμπούκης, Η επιχείρηση ως αντικείμενο δικαίου, Μελέται εμπορικού δικαίου, τ.β (1980), σελ. 35 (υπό Ι1). Στον ορισμό αυτό δηλώνεται με σαφήνεια η ενότητα της επιχείρησης, που πηγάζει από την συγκεκριμένη υλοποίηση της επιχειρηματικής ιδέας του φορέα της και συγχρόνως συγκεντρώνει το καταστάλαγμα της επιχειρηματικής του δραστηριότητας, κατά Κ. Παμπούκη, «Κατάσχεση επιχειρήσεως», ΕπισκΕΔ 2008, σελ

9 Από τους παραπάνω τρεις ορισμούς διαπιστώνουμε ότι προκρίνεται η ενότητα της επιχείρησης, σε συνδυασμό με τη δυναμική της παρουσία στην οικονομία, που αποτελούν και το αναμφισβήτητο χαρακτηριστικό της επιχείρησης και μας οδηγούν εύλογα στην ιδέα ότι η επιχείρηση μπορεί και πρέπει να καταστεί αντικείμενου αυτοτελούς δικαιώματος. Οφείλουμε όμως να την αναγνωρίσουμε ως αντικείμενο αυτοτελούς και μάλιστα και απολύτου δικαιώματος; Πράγματι, η αναγνώριση αυτή θα ικανοποιούσε πλήρως τόσο τα δικαιώματα του επιχειρηματία για την προστασία της επιχείρησής του από κάθε παράνομη προσβολή τρίτου, όσο και τους πιστωτές του που επιθυμούν την υπεγγυότητα όλης της επιχείρησης για την νόμιμη εξασφάλιση των απαιτήσεών τους. Τι γίνεται όμως με τις κρατούσες αρχές της ειδικότητας και της δημοσιότητας, που απαιτούν αφενός την αναγνώριση (απολύτου) δικαιώματος μόνο επί ατομικώς ορισμένων πραγμάτων 9 και την εμφάνιση με δημόσιο τρόπο της μεταβίβασης κάθε ειδικότερου στοιχείου που ανήκει στην επιχείρηση? 10 Παρατηρούμε ότι στο πτωχευτικό δίκαιο, η ανάγκη τήρησης των άνω προϋποθέσεων της ειδικότητας και της δημοσιότητας, ικανοποιείται σε σημαντικό βαθμό με την εφαρμογή του εγγράφου τύπου στην μεταβίβαση της επιχείρησης, ώστε να επιτυγχάνεται ο σεβασμός στην επιχείρηση ως ενότητα αλλά και ως σύνολο πολλαπλών αυτοτελών οργανικών και λειτουργικών στοιχείων. Τύπος που επιβάλλεται σε κάθε περίπτωση επί του ειδικού καθεστώτος που ισχύει στα ακίνητα, στα πλοία και στα άϋλα αγαθά της επιχείρησης. Έτσι, στο πλαίσιο της ειδικής εκκαθάρισης επιχειρήσεων, η σύμβαση μεταβιβάσεως του ενεργητικού της επιχείρησης υπόκειται στον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου, με αποτέλεσμα να τηρείται ο τύπος που απαιτεί το άρθρο 1033 εδ. 2 ΑΚ και φυσικά στην σύμβαση περιλαμβάνεται ακριβής περιγραφή όλων των στοιχείων της επιχείρησης, ιδίως εκείνων για την μεταβίβαση των οποίων απαιτείται ειδική δημοσιότητα. 11 Περαιτέρω, μόλις καταβληθεί το τίμημα συντάσσεται ενώπιον του συμβολαιογράφου πράξη εξόφλησης και περιέρχονται άνευ άλλων στον αγοραστή τα στοιχεία του ενεργητικού της επιχείρησης. Η πράξη εξοφλήσεως μαζί με τη σύμβαση 9 Βλ. σχετικά και Αναστάσιο Βαλτούδη, «Πώληση επιχείρησης», έκδοση 2005, σελ. 9, 10, 11», ο οποίος είναι αντίθετος στην αναγνώριση απολύτου δικαιώματος στην επιχείρηση. 10 Αναλυτικότερα, για τις αρχές της δημοσιότητας και της ειδικότητας στο εμπράγματο δίκαιο, βλ. Απ. Γεωργιάδη, Εμπράγματο Δίκαιο Ι (1991) παρ. 2 ΙΙΙ και ΙV σελ Όσον αφορά τα δικαιώματα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, ειδικά, η αρχή της δημοσιότητας-σε συνδυασμό φυσικά με την αρχή της ειδικότητας-συνάγεται κατ αναλογία δικαίου από τα άρθρα, ιδίως 5 ν. 1089/1980, 4 παρ. 2 εδ. Α, 8 παρ. 13 και 19 παρ. 6 ν. 1733/1987, 6 παρ. 8, 14 και 25 παρ. 6 ν. 2239/ Βλ. διάταξη άρθρου 6 παρ. 1 εδ. 2 ΚΙΝΔ, 22 παρ. 3 ν. 2239/1994, που είναι ασαφής, Κ. Παμπούκης, Σήμα: Μεταβίβαση εν ζωή της σχετικής ένδειξης ως σήματος και ως διακριτικού γνωρίσματος εμπορεύματος ή υπηρεσίας, Παρατηρήσεις υπό τη ΜΠΘ 5725/2007 ΕπισκΕΔ ΙΓ (2007) 613 (626 επ. υπό Ι). 9

10 μεταβίβασης υποβάλλονται στην ειδική δημοσιότητα την οποία το κοινό δίκαιο προβλέπει για ορισμένα στοιχεία της επιχείρησης. Ανάλογα ισχύουν και επί πτώχευσης, για την μεταβίβαση του συνόλου της επιχείρησης του οφειλέτη (άρθρο 135 επ. ΠτΚ), αφού η μεταβίβαση του ενεργητικού της γίνεται έναντι ενιαίου τιμήματος, με μία μόνο πράξη που υποβάλλεται στον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Στην πράξη αυτή μνημονεύονται όλα τα στοιχεία της επιχείρησης, όπως αναφέρονται στην οικεία έκθεση του συνδίκου. Για την καταβολή του τιμήματος συντάσσεται αντίστοιχα συμβολαιογραφική πράξη εξόφλησης, ενώ με τη μεταβίβαση της επιχείρησης συμμεταβιβάζονται και οι διοικητικές άδειες. 12 Τελικώς, για τη διαδικασία της συλλογικής εκτέλεσης, η αναγκαία δημοσιότητα υπηρετείται στοιχειωδώς και υπό το φως των οικείων δικαστικών αποφάσεων, ήτοι εκείνων που επιβάλλουν όπως θα δούμε την ειδική εκκαθάριση ή την πτώχευση, στην πτώχευση δε, εκείνης που εγκρίνει την μεταβίβαση της επιχείρησης ως συνόλου. Και το δίκαιο υπό τις σημερινές συνθήκες, κρίνει επαρκή τη δημοσιότητα που συνοδεύει τις δικαστικές αποφάσεις κατά το Σύνταγμα. Έτσι, λοιπόν, η εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου στα πλαίσια της ειδικής εκκαθάρισης και της πτώχευσης καλύπτεται επαρκώς από τη δημοσιότητα των σχετικών δικαστικών αποφάσεων Εφαρμογές των γενικών αυτών αρχών βέβαια συναντάμε τόσο στη συλλογική, όσο και στην ατομική αναγκαστική εκτέλεση 15, όπου εφαρμόζονται ειδικότερα οι κανόνες που επιβάλλουν αφενός την μνεία στην πράξη μεταβίβασης των στοιχείων της επιχείρησης και αφετέρου την τήρηση της ειδικής δημοσιότητας που ισχύει για ορισμένα από τα στοιχεία αυτά, ενώ ασφαλώς η αναφορά των στοιχείων θα γίνει και στην τυχόν εκδοθείσα δικαστική απόφαση. Έτσι, το Εφετείο Θεσσαλονίκης, με την υπ αριθμόν 204/2008 απόφασή του 16 δέχθηκε ότι η επιχείρηση αποτελεί αντικείμενο δικαιώματος και ότι υπάγεται στη 12 Για όλα τα ανωτέρω, βλ. Π. Μάζη, όπ. Παραπ. (σημ. 10) παρ. 92, σελ. 173 επ., παρ. 139 σελ. 291 επ.) 13 Βλ. Σχετικώς Ν. Νίκα, Πολιτική Δικονομία ΙΙ (2005) παρ. 93 αριθμ. 13 σελ. 630 και αριθ. 17 σελ. 632 επ., του οποίου είναι η εντός εισαγωγικών πρόταση. 14 Σημειώνεται, με την ευκαιρία, ότι και στις περιπτώσεις που τηρείται εμπορικό ή άλλο ανάλογο μητρώο, η δημοσιότητα που δίνει υπόσταση στις δικαστικές αποφάσεις καθιστά δηλωτική απλώς-αντί συστατική-την καταχώριση αυτών στο μητρώο, Βλ. Κ. Παμπούκη, περί της εμπορικής δημοσιότητας-εισαγωγή εις τον θεσμόν του εμπορικού μητρώου, Σύμμεικτα τ.α. (2000) σελ. 423 επ. (443 υπό παρ. 3 ΙΙ 1 Β) Π. Σελέκο, Το εμπορικό μητρώο στο παράδειγμα του μητρώου Α.Ε. (1995) σελ Στην επιστήμη του εμπορικού δικαίου και του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, η κρατούσα άποψη είναι αρνητική. Ενδεικτικώς βλ. και Θ. Λιακόπουλο, οπ. παρ. (σημ. 13) σελ. 102 (υπό Β). 16 ΕπισκΕΔ 2008, σελ

11 ρύθμιση των άρθρων 1022 επ. ΚΠολΔ και διέταξε την κατάσχεση τηλεοπτικού σταθμού ως επιχείρησης. Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμη μια διστακτικότητα στην θεωρία, για την αναγνώριση αυτοτελούς και απολύτου δικαιώματος στην επιχείρηση, όπως αυτό προβλέπεται για τα εμπράγματα δικαιώματα επί ατομικώς προσδιορισμένων αντικειμένων, η οποία σύμφωνα με κάποιους απαιτεί ειδική νομοθετική πρόβλεψη Έτσι ο νόμος, χωρίς να κατασκευάσει ένα πλάσμα δικαίου, μπορεί να προσδώσει την ειδικότητα σε ένα αντικείμενο που δεν την έχει από τη φύση του. Θα λέγαμε μάλιστα, ότι υπό το πρίσμα του Πτωχευτικού Δικαίου και κατόπιν των καθοριστικών αλλαγών που επήλθαν με το ν. 3588/2007 και τις εν συνεχεία τροποποιήσεις αυτού, κρίνεται ίσως σκόπιμη ή και επιβεβλημένη αυτή η αναγνώριση και για λόγους οικονομικής σκοπιμότητας, αφού ήδη με την καθιέρωση της δυνατότητας ενιαίας εκποίησης της επιχείρησης με μία μόνο δικαιοπραξία και με μεταβίβαση όλων των ενσώματων, ασώματων, κινητών και ακινήτων στοιχείων της επιχείρησης, αφενός μεταβιβάζεται τελικώς η κυριότητα όλης της επιχείρησης και αφετέρου επιχειρείται η διάσωση, η ανάπτυξη και η διάθεση της υπεραξίας, που προέρχεται από την οργανωτική συνοχή όλων αυτών των στοιχείων που απαρτίζουν την επιχείρηση κι έχουν τεθεί στην εξυπηρέτηση του επιχειρηματικού σκοπού 19. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να μιλάμε με ασφάλεια για μια ομάδα δικαίου και ως τέτοια τη μεταχειρίζεται σίγουρα ο νομοθέτης, καθιερώνοντας την «εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου» Έτσι ενδεικτικώς, Απ. Γεωργιάδης, όπ. παρ. (σημ. 29) παρ. 9 αριθ. 21 σελ Βλ. και Σχέδιο Εμπορικού Κώδικα του 1987-Σχέδιο που αφιερώνει στην επιχείρηση τα άρθρα 9 έως 25. (Κείμενο, Εισηγητικές Εκθέσεις), Πρόλογος και Επιμέλεια Άλκη Αργυριάδη (1987) σελ , Ε. Περάκη, όπ. παρ. (σημ. 12) παρ. 74 αριθμ. 3 σελ Μεταξύ αυτών και φήμη η οποία έχει αναπτυχθεί λόγω της κεκτημένης πελατείας, βλ. και Κοτσίρη, πτωχευτικό δίκαιο, εκδ. Σάκκουλα, 7 η έκδοση, 2008 σ. 608, Ι. Σπυριδάκη, πτωχευτικό δίκαιο, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2008 σ Πέτρος Βέλλας, Ζητήματα Πτωχευτικής Εκκαθάρισης της ΑΕ: Η εκποίηση της επιχείρησης ως συνόλου», εις «Η ανώνυμη εταιρία μεταξύ εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς», έκδοση Επιμέλεια Μ. Θ. Μαρίνου, σελ

12 ΜΕΡΟΣ Α [ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΚΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ] Α. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΑΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑΣ (Ν. 3588/2007, Ν. 4013/2011, Ν. 4072/2012) Ι. Θεσμική Αναμόρφωση της Προπτωχευτικής Διαδικασίας Εξυγίανσης Επιχείρησεων 21 -Σκοπιμότητα της νέας διαδικασίας (άρθρα α ΠτΚ) Με τα άρθρα 12 επ. Ν. 4013/2011 εμπλουτίστηκε ο Πτωχευτικός Κώδικας με τη λεγόμενη διαδικασία εξυγίανσης (νέα άρθρα 99 επ. ΠτΚ) 22, η οποία πήρε τη θέση της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Η τελευταία είχε μάλλον ημερομηνία λήξης 23, αφού όπως επισημαίνεται και στην ΑιτΕκθ επί του άρθρου 235 ν. 4072/2012, με τον οποίο τροποποιήθηκαν ορισμένες διατάξεις του δικαίου της εξυγίανσης, διαπιστώθηκαν στην πράξη φαινόμενα κατάχρησης του θεσμού της συνδιαλλαγής, τα οποία έπρεπε να αντιμετωπιστούν 24. Αξιοσημείωτος είναι ο έντονος προβληματισμός του νομοθέτη στην ίδια Αιτιολογική Έκθεση, όπου αναφέρεται επί λέξει ότι «Με το ν. 4013/2011 επιδιώχθηκε όχι η αθρόα υπαγωγή επιχειρήσεων στα άρθρα 99 επ., με συνέπεια το πάγωμα των δικαιωμάτων των πιστωτών και με μικρές πιθανότητες σύναψης συμφωνίας, αλλά η επίτευξη μικρότερου μεν αριθμού υπαγωγών, περισσότερων όμως συμφωνιών». Η επισήμανση αυτή αποτελεί προειδοποίηση προς το πτωχευτικό δικαστήριο, το οποίο θα πρέπει να εξετάζει με ιδιαίτερη προσοχή εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου για το άνοιγμα της διαδικασίας. ΙI. Πρόβλεψη της νομοθετικής ρύθμισης για την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων Με τις πρόσφατες ρυθμίσεις των ν. 4013/2011 και 4072/2012, αντικαταστάθηκε το έκτο κεφάλαιο του Ν. 3588/2007 (Πτωχευτικός Κώδικας) και αναμορφώθηκε με τέτοιον τρόπο, ώστε να δίνεται μια πραγματική δεύτερη ευκαιρία στις επιχειρήσεις που για οποιονδήποτε λόγο βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία. Έτσι, εισάγεται με ουσιαστικό 21 Βλ. Ενημερωτικό σημείωμα Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. 22 Βλ. έντονη κριτική του θεσμού της εξυγίανσης από Λ. Κοτσίρη, «Πτωχευτικό Δίκαιο», 8 η έκδοση, 2011, σελ Βλ. Potamitis/A. Rokas, A new Pre-Bankruptcy Procedure for Greece, Journal of Business Law, Issue 3, έκδοση 2012, σελ. 235 επ. (σελ. 239) 24 Γ. Μιχαλόπουλος, «Από τη συνδιαλλαγή, επιστροφή στην εξυγίανση», ΠειρΝομ 2012, σελ

13 τρόπο η προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης μιας επιχείρησης και ενισχύεται η δυνατότητα διάσωσής της, πριν επέλθει η περίοδος πτώχευσης που σημαίνει και την αυτόματη απαξίωσή της. Το καινοτόμο στοιχείο που επιφέρει αυτή η ρύθμιση είναι ο γρήγορος επανακαθορισμός των σχέσεων οφειλέτη και πιστωτών, με σύναψη συμφωνίας εξυγίανσης, που έχει ως στόχο τον περιορισμό της προκύπτουσας ζημίας στο ελάχιστο, χωρίς φυσικά να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών 25, ώστε να μη βρεθούν σε χειρότερη οικονομική θέση, από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν εάν ακολουθούσαν την διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης. Έτσι, περιορίζεται και το διάστημα της αβεβαιότητας σε σχέση με την επιβίωση ή μη της επιχείρησης. ΙII. Επιχειρήσεις που αναμένεται να ενισχυθούν και οφέλη της θεσμικής αναμόρφωσης Μέσω αυτής της ρύθμισης αναμένεται να εξυγιανθούν και να συνεχίσουν να λειτουργούν επιχειρήσεις που είναι επιχειρηματικά βιώσιμες λόγω αντικειμένου, αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας επειδή είναι υπερχρεωμένες. Το όφελος από αυτήν την αναμόρφωση, ειδικά στη συγκεκριμένη δύσκολη οικονομική συγκυρία, είναι σημαντικό, καθώς: 1.Διασώζονται θέσεις εργασίας τόσο στην ίδια την επιχείρηση, όσο και σε άλλες επιχειρήσεις (προμηθευτές, εμπορικούς αντιπροσώπους κλπ) που συναλλάσσονται με αυτήν. 2. Δεν χάνεται η άυλη αξία της επιχείρησης και δεν διακόπτεται η παραγωγική της δραστηριότητα. 3. Η διάσωση επιχειρήσεων μπορεί να βοηθήσει και στην προσέλκυση επενδύσεων, αφού μπορεί να είναι ελκυστικότερο για τον επενδυτή να ξεκινήσει την επένδυσή του με βάση μια υφιστάμενη επιχείρηση που χρειάζεται ρευστότητα για να διασωθεί και να αναπτυχθεί, παρά να ξεκινήσει από το μηδέν. 4. ΟΙ πιστωτές θα ικανοποιηθούν περισσότερο από μια λειτουργούσα επιχείρηση Βλ. Δ. Αυγητίδη, «Εξυγίανση Επιχειρήσεων», έκδοση 2011, σελ. 164 επ. Για τη συλλογικότητα της διαδικασίας, βλ. σελ Βλ. Γ. Μιχαλόπουλο, «Το ΠτΔ υπό το φως των πρόσφατων νομοθετικών παρεμβάσεων» ( ) εις «Πτωχευτική Νομοθεσία», 2 η έκδοση 2012, σ. VII επ. σελ. XII (στοίχιση του σκοπού της εξυγίανσης προς τον σκοπό της πτώχευσης), βλ. και Ένωση Ελλήνων Δικονομολόγων, «Δικονομικά Ζητήματα Πτωχευτικού Δικαίου», έκδοση 2012, Μελέτη Στ. Δεληκωστόπουλου, «Συνδιαλλαγή», σελ. 61, «τα συμφέροντα της πλειοψηφίας των πιστωτών επανακτούν κυρίαρχο ρόλο». 13

14 IV. Οι καινοτόμες λύσεις της πρόσφατης νομοθετικής ρύθμισης για την προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης Η προσπάθεια διάσωσης της επιχείρησης δεν γίνεται καταρχήν στο πλαίσιο της πτωχευτικής διαδικασίας καθώς στη χώρα μας η πτώχευση, οικονομικά και κοινωνικά, συνδέεται με την εκκαθάριση, με αποτέλεσμα οι προσπάθειες αναδιοργάνωσης στο πλαίσιο της πτώχευσης να υπονομεύονται από την απαξίωση της επιχείρησης στα μάτια των πελατών και προμηθευτών της Ο Πτωχευτικός Κώδικας που ίσχυε πριν την επελθούσα θεσμική αναμόρφωση με τον Ν. 4013/2011, προέβλεπε για το προπτωχευτικό στάδιο τη διαδικασία της συνδιαλλαγής, χωρίς όμως η συμφωνία που απορρέει από αυτήν τη διαδικασία να δεσμεύει τους μη συναινούντες πιστωτές. Έτσι, δημιουργήθηκε αυτό που στην οικονομική επιστήμη αποκαλείται «πρόβλημα της συλλογικής δράσης». Δηλαδή, ακόμη και αν όλοι οι πιστωτές αναγνωρίζουν ότι μια ρύθμιση των απαιτήσεών τους που θα διασώσει τον οφειλέτη θα είναι προς το συλλογικό συμφέρον, κάθε ένας χωριστά ευελπιστούσε ότι οι λοιποί πιστωτές θα υποστούν το κόστος της ρύθμισης και θα εξυγιάνουν την επιχείρηση του οφειλέτη, χωρίς όμως ο πιστωτής αυτός να υποστεί τα βάρη και τις υποχρεώσεις της ρύθμισης. Για τον λόγο αυτό παρατηρείται ότι, ενώ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων εισήλθε στις διαδικασίες των άρθρων 99 επ., πολύ λίγες πέτυχαν συμφωνία με τους πιστωτές τους και πραγματική εξυγίανση Η νέα ρύθμιση συνδυάζει τα θετικά στοιχεία της κατηργημένης ρύθμισης του άρθρου 44 του ν. 1892/1990 (ιδίως τη δέσμευση της μειοψηφίας) και της ρύθμισης του πτωχευτικού κώδικα (διαδικασία συνδιαλλαγής), προχωρώντας όμως πέρα από αυτές και εισάγοντας καινοτόμες λύσεις. V. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της νέας ρύθμισης. 1.Εισάγεται η δυνατότητα δέσμευσης των μη συναινούντων πιστωτών, λύνοντας έτσι το προαναφερθέν πρόβλημα της συλλογικής δράσης. 2.Δίνεται μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία ως προς την κατάρτιση της συμφωνίας. Συγκεκριμένα δίνεται η δυνατότητα να καταλήξουν οφειλέτης και δανειστές σε συμφωνία χωρίς επίσημη διαδικασία διαπραγματεύσεων, με εμπιστευτικές διαπραγματεύσεις, ώστε 27 Βλ. κυρίως Ε. Περάκη, Πτωχ. Δίκαιο, 2 η έκδοση σελ Βλ. όμως Λ. Κοτσίρη, ΠτΔ 2011, σελ. 589, κατά τον οποίο η ένταξη της διαδικασίας εξυγίανσης βρίσκεται εκτός εύρους εφαρμογής της γενικής διάταξης και συνεπώς της ερμηνείας της διαδικασίας αυτής με βάση το άρθρο 1, όπως επίσης βλ. Σ. Ψυχομάνης, ΠτΔ 2012, σ. 1, κατά τον οποίο η νέα διαδικασία δεν διατάραξε αλλά μάλλον αποκατέστησε την συνοχή του ΠτΚ, συνδέοντας τη νέα διαδικασία με την συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. 14

15 να αποφεύγεται, όπου είναι εφικτό (συνήθως όταν οι δανειστές είναι λίγοι και συνεργάζονται μεταξύ τους) η δημιουργία αβεβαιότητας ως προς την επιβίωση της επιχείρησης που συνεπαγόταν η υπαγωγή σε διαδικασία συνδιαλλαγής. 29 Στην περίπτωση που επιλέγεται η διαδικασία επίσημης διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο της διαδικασίας εξυγίανσης δίνονται δύο δυνατότητες-είτε να συνάπτουν την συμφωνία απευθείας οι πιστωτές, είτε να συγκαλείται συνέλευση των πιστωτών. Η δεύτερη διαδικασία αναμένεται ότι θα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που υπάρχει πληθώρα πιστωτών που είναι δύσκολο να συντονισθούν διαφορετικά. 3. Επιπλέον, ενώ θεσμοθετείται η δέσμευση του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης από την συμφωνία συνδιαλλαγής, ως απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας αυτής, λαμβάνονται υπόψη και διασφαλίζονται τα συμφέροντά τους μέσα από την υποχρεωτική κλήτευσή τους στην οικεία διαδικασία. VI. Διασφάλιση προστασίας των πιστωτών της επιχείρησης μέσω της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης 1.Η ανάγκη της διάσωσης της επιχείρησης δεν έρχεται σε σύγκρουση, αλλά αντίθετα συμπλέει με τα συμφέροντα των πιστωτών, αφού κατά κανόνα οι πιστωτές θα ικανοποιηθούν περισσότερο από μια λειτουργούσα επιχείρηση, από ό,τι θα ικανοποιούνταν από την αναγκαστική πώληση των περιουσιακών της στοιχείων. 2. Στις λίγες περιπτώσεις που η εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων είναι ευνοϊκότερη για τους πιστωτές από τη διάσωση της επιχείρησης, θα πρόκειται για επιχειρήσεις μεσοπρόθεσμα μη βιώσιμες, η απόπειρα διάσωσης των οποίων δεν είναι κοινωνικά και οικονομικά επωφελής αφού είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Για τον λόγο αυτό τίθεται ως κριτήριο της διαδικασίας εξυγίανσης το να μην παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. Με τον τρόπο αυτό και οι νέες διατάξεις εναρμονίζονται με τον σκοπό του Πτωχευτικού Κώδικα, όπως εξαγγέλλεται στο άρθρο Εδικά για τις περιπτώσεις εκείνες όπου η επίτευξη συμφωνίας εξυγίανσης δεν είναι δυνατή, αλλά υπάρχει πιθανότητα διάσωσης της επιχείρησης μέσω της πώλησης του συνόλου ή λειτουργικών τμημάτων αυτής, επανέρχεται ο θεσμός της ειδικής 29 Βέβαια, έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις ιδίως για τις περιπτώσεις εκείνες, που οι πιστωτές δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση, ή όπου ενδέχεται να προγραμματίζεται μυστικά η μεταβίβαση της επιχείρησης σε πρόσωπα που είναι μέλη του διοικητικού συμβουλίου της οφειλέτριας εταιρίας. Ωστόσο, το Δικαστήριο είναι σε θέση να ασκήσει έλεγχο στη διαδικασία εξυγίανσης, για την αποφυγή παρόμοιων καταχρήσεων (βλ. και άρθρο 106 ζ παρ. 2 του ΠτΚ). 15

16 εκκαθάρισης, που θα αναλυθεί παρακάτω. 30 Θα δούμε ακόμη πιθανούς τρόπους εκποίησης της επιχείρησης με συμφωνία πιστωτών. 4. Για την αποφυγή άδικων αποτελεσμάτων ο Νόμος προβλέπει ουσιαστικά κριτήρια για την επικύρωση της συμφωνίας. Ενδεικτικά προβλέπεται ότι με βάση τη συμφωνία πρέπει οι πιστωτές να μην περιέρχονται σε χειρότερη θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν αν ο οφειλέτης πτώχευε και πρέπει να τηρείται η αρχή της ισότητας μεταξύ πιστωτών που βρίσκονται στην ίδια θέση, ρυθμίσεις που συνιστούν ουσιώδεις δικλίδες ασφαλείας για τους μικρούς πιστωτές. 5. Σύμφωνα με το άρθρο 98 του Πτωχευτικού Κώδικα οι διοικητές των κεφαλαιουχικών εταιριών έχουν υποχρέωση να εργαστούν για την αποφυγή της πτώχευσής τους. Έτσι, είναι προφανές ότι η υποχρέωση αυτή μπορεί να συνίσταται και στη σύμπραξη σε επιτυχή εξυγίανση σε περίπτωση που είναι εφικτή. Επομένως, σε περίπτωση αδικαιολόγητης άρνησης ή παράλειψης των διοικητών κεφαλαιουχικής εταιρίας να συνάψουν συμφωνία εξυγίανσης μπορεί να γεννάται ευθύνη τους για αποζημίωση των πιστωτών, σύμφωνα με το άρθρο 98 παρ. 2 του Πτωχευτικού Κώδικα. VII. Δυνατές ρυθμίσεις συμφωνίας εξυγίανσης οφειλέτη-πιστωτών. Ως προς το περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης (άρθρο 106 ε παρ. 1) δίνεται ευρύτατη διακριτική ευχέρεια στα μέρη με ενδεικτική δυνατότητα χρήσης διαφόρων μέτρων από τα πιο ήπια (π.χ. απλή παράταση του χρόνου αποπληρωμής υποχρεώσεων) μέχρι τα πιο δραστικά (π.χ. κεφαλαιοποίηση χρεών ή και μεταβίβαση της επιχείρησης, που αποτελεί και το εξεταζόμενο θέμα), ώστε να καλύπτονται κατά το δυνατό όλες οι περιπτώσεις ανάλογα με την έκταση του προβλήματος της επιχείρησης. Ειδικότερα, το άρθρο 106 ε παραθέτει ενδεικτικά 31 μια σειρά ρυθμίσεων του ενεργητικού και του παθητικού του οφειλέτη, που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμφωνίας εξυγίανσης, αλλά και μέτρα που επεκτείνονται και σε άλλα θέματα, όπως οι ρυθμίσεις των σχέσεων των πιστωτών μεταξύ τους ή η εποπτεία της εκτέλεσης των συμφωνούμενων όρων από διοριζόμενο με την συμφωνία πρόσωπο Βλ. και Γεώργιος Σωτηρόπουλος, Αν. Καθ. Νομικής Σχολής Αθηνών, Δικηγόρος Δ.Ν. L.L.M. (N.Y.C), Α. Μελέτες, «Ζητήματα του Δικαίου της Εξυγίανσης Επιχειρήσεων», Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου, σελ. 821 επ. 31 Η αυτονομία της ιδιωτικής βούλησης κατά την σύναψη του προληπτικού συμβιβασμού και την κατ επιλογή των συμβαλλομένων σύνθεση του περιεχομένου του ιδιαιτέρως εξαίρεται στο ιταλικό δίκαιο. 32 Βλ. συγκριτικά με την διαδικασία συνδιαλλαγής, στο άρθρο 109 ΠτΚ, Ε. Περάκης, «Πτωχευτικό Δίκαιο», ό.π. 377 επ., Λ. Κοτσίρης, «Πτωχευτικό Δίκαιο», ό.π. 617 επ., Σ. Ψυχομάνης, όπ. σελ. 442 επ. 16

17 Τα απαριθούμενα μέτρα είναι ιδίως: Α) Μέτρα πτωχευτικού συμβιβασμού, δηλ. μείωση των απαιτήσεων των πιστωτών και μεταβολή του χρόνου εκπλήρωσης των απαιτήσεων, που περιλαμβάνει και τροποποίηση των όρων, υπό τους οποίους δύναται να ζητηθεί η πρόωρη αποπληρωμή τους. 33 Η άνω μεταβολή μπορεί να περιλαμβάνει και μείωση ύψους επιτοκίου ή αντικατάσταση της συμφωνηθείσας υποχρέωσης καταβολής τόκων με την υποχρέωση καταβολής κερδών, την αντικατάσταση απαιτήσεων με μετατρέψιμες ή μη ομολογίες έκδοσης του οφειλέτη, την υποχρέωση των εμπραγμάτως εξασφαλισμένων πιστωτών να δεχθούν την εναλλαγή υποθηκικής τάξης υπέρ νέων πιστωτών (ρυθμίσεις υπό α και δ της παρ. 1). 34 Β) Ανάθεση της διαχείρισης της επιχείρησης του οφειλέτη σε τρίτο δυνάμει έννομης σχέσης, όπως με σύμβαση εκμίσθωσης ή διαχείρισης (παρ. 1 του εν λόγω άρθρου 106 ε υπό στ). Γ) Κεφαλαιοποίηση των υποχρεώσεων του οφειλέτη με την έκδοση μετοχών ή εταιρικών μεριδίων, κατά περίπτωση, δηλ. μετατροπή του παθητικού σε εταιρική συμμετοχή 35, με εκχώρηση μέρους ή συνόλου απαιτήσεων (εισφορά σε είδος) 36 των πιστωτών, με αντάλλαγμα ισόποση ή μη κεφαλαιακή συμμετοχή και μετάθεσή τους από δανειστές σε μετόχους ή εταίρους (παρ. 1 υπό β του άρθρου). Μπορεί μάλιστα να συνοδεύεται από μείωση του κεφαλαίου, μετατροπή της εταιρικής μορφής του οφειλέτη ή σύσταση νέας εταιρίας. 37 Δ) Η προσωρινή αναστολή των ατομικών διώξεων των πιστωτών που, προκειμένου για τους μη συμβαλλόμενους πιστωτές, δεν θα μπορεί να υπερβαίνει τους τρεις μήνες 38 από την επικύρωση της συμφωνίας (παρ. 1 υπό η). 33 Έτσι, βλ. Γ. Σωτηρόπουλος, «Ζητήματα του Δικαίου Εξυγίανσης επιχειρήσεων», ό.π., σελ Βλ. έτσι και Γεώργιο Μιχαλόπουλο, «Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας του Πτωχευτικού Κώδικα», έκδοση 2013, σελ. 116 επ. 35 Οι απαιτήσεις των πιστωτών ικανοποιούνται με δόση κάθε είδους μετοχών ή εταιρικών μεριδίων που εκδίδει ο οφειλέτης «χάριν καταβολής», Σ. Ψυχομάνης, όπ., σελ Επειδή πρόκειται για εισφορά σε είδος, εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 9 και 9 α κ.ν. 2190/1920 ή 5 ν. 3190/1955, κατά περίπτωση, για την διαδικασία της αποτίμησής τους. 37 Βλ. Λ. Κοτσίρη, «Η διαδικασία συνδιαλλαγής κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα», έκδοση 2011, σελ Σε ορισμένες περιπτώσεις το σύντομο αυτό χρονικό διάστημα των τριών μηνών μπορεί να μην επαρκεί, προκειμένου να εκπληρώνονται ομαλώς όλοι οι όροι της συμφωνίας. De lege ferenda προτείνεται «..το δικαστήριο να ορίζει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επικύρωσης της συμφωνίας..αν -με βάση το περιεχόμενο της συμφωνίας-είναι αναγκαία η επέλευση της αναστολής διώξεων μετά την επικύρωση της συμφωνίας και αν ναι, για πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα βλ. Αλεξ. Ρόκας, «Προπτωχευτική Διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων», έκδοση 2011, σελ

18 Ε) Ρύθμιση των σχέσεων των πιστωτών μεταξύ τους είτε υπό την ιδιότητά τους ως δανειστών, είτε ως μετόχων ή εταίρων, ως συνέπεια της κεφαλαιοποίησης των απαιτήσεών τους. Ανάλογα μπορεί να συμφωνούνται προκειμένου να διευθετούνται οι σχέσεις των πιστωτών ως μετόχων της ανώνυμης εταιρίας που συστήνεται κατ εφαρμογή του άρθρου 106θ (παραπάνω υπό β). Παραδείγματα ρυθμίσεων είναι η συμφωνημένη σειρά ικανοποίησης μεταξύ περισσότερων πιστωτών, θέματα σχετικά με τη διοίκηση της εταιρίας ή με τη μεταβίβαση των μετοχών και των εταιρικών μεριδίων που προκύπτουν μετά την κεφαλαιοποίηση. ΣΤ) Καταβολή συμπληρωματικών ποσών προς εξόφληση απαιτήσεων σε περίπτωση βελτίωσης της οικονομική θέσης του οφειλέτη 39. Ζ) Ο διορισμός προσώπου που θα επιβλέπει την εκτέλεση των όρων της συμφωνίας εξυγίανσης και θα αντικαθιστά τον ειδικό εντολοδόχο, στον οποίο το δικαστήριο θα έχει αναθέσει ως «ειδική πράξη» την εποπτεία της εκτέλεσης της συμφωνίας (παρ. 1 υπό θ). Η) Διαλυτικές ή αναβλητικές αιρέσεις, από την πλήρωση των οποίων θα εξαρτάται η ανατροπή ή η θέση σε ισχύ της συμφωνίας εξυγίανσης (παρ και 4 του εν λόγω άρθρου) Θ) Εκποιήσεις περιουσίας υπό την μορφή είτε εκποίησης κατ ιδίαν περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη (παρ. 1 υπό ε) είτε μερικής ή συνολικής μεταβίβασης της επιχείρησης του οφειλέτη σε τρίτο ή σε ανώνυμη εταιρία που συνιστάται από πιστωτές του με εκχώρηση (εισφορά σε είδος) 41 μέρους ή του συνόλου των απαιτήσεών τους κατά του οφειλέτη (παρ. 1 υπό ζ σε συνδυασμό προς το άρθρο 106θ του κώδικα). Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για εξυγίανση της επιχείρησης, όχι (και) του φορέα της. Β. Η ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 106Θ Ι. Διάσωση της επιχείρησης χωρίς ταυτόχρονη διάσωση του επιχειρηματία 39 Βλ. έτσι και άρθρο 8 παρ. 2 Ν. 3869/2010, όπου αν κατά τη διάρκεια της ρύθμισης περιέλθουν στον οφειλέτη περιουσιακά στοιχεία αιτία θανάτου, υποχρεούται αυτός να τα διαθέσει κατά το ήμισυ της αξίας τους, για την ικανοποίηση των πιστωτών του. Ιδίως όμως, αν κατά τη διάρκεια της ρύθμισης μεταγενέστερα γεγονότα ή βελτίωση της περιουσιακής κατάστασης και των εισοδημάτων του το δικαιολογούν, μπορεί να ζητηθεί με αίτηση του οφειλέτη ή του πιστωτή η τροποποίηση της ρύθμισης οφειλών ως προς το ύψος των καταβολών (παρ. 4 του ίδιου άρθρου). 40 Το πτωχευτικό δικαστήριο, ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε συμβληθέντα πιστωτή, μπορεί, σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των όρων της συμφωνίας συνδιαλλαγής, να κηρύξει τη λύση της. 41 Εφόσον πρόκειται για εισφορά σε είδος (εισφορά απαιτήσεων), εφαρμόζονται τα άρθρα 9 και 9 α κν. 2190/

19 1.Η διάσωση της επιχείρησης δεν σημαίνει αναγκαία και τη διάσωση του φορέα της επιχειρηματία. Αυτό θα ήταν αντίθετο με την οικονομική λογική, αφού στην περίπτωση της επιτυχίας της επιχείρησης ο επιχειρηματίας καρπώνεται τα κέρδη και συνεπώς πρέπει κατά κύριο λόγο να υφίσταται από την άλλη πλευρά και τις οικονομικές συνέπειες της αποτυχίας. Και κοινωνικά όμως μπορεί να είναι άδικη η διάσωση του επιχειρηματία σε βάρος των πιστωτών που συχνά είναι περισσότερο άξιοι προστασίας (π.χ. εργαζόμενοι, προμηθευτές, ασφαλιστικά ταμεία κλπ.). Είναι λοιπόν ενδεχόμενο η διάσωση της επιχείρησης να συνεπάγεται την απώλεια του ελέγχου της από τον επιχειρηματία, όπως θα συμβαίνει όταν η διάσωση θα γίνεται με μεταβίβαση της επιχείρησης ή ενδεχομένως με κεφαλαιοποίηση χρεών. 2. Ο νομοθέτης δεν επιδιώκει να ρυθμίσει σε ποιο βαθμό θα επέρχεται απώλεια της επιχείρησης για τον επιχειρηματία, αφήνοντας τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών να καθορίσουν τα αποτελέσματα αυτά. 42 Ωστόσο, για την αποφυγή καταχρηστικής συμπεριφοράς από τους μετόχους ή εταίρους του οφειλέτη επιτρέπει υπό προϋποθέσεις στο πτωχευτικό δικαστήριο να παρέμβει και να τους εξαναγκάσει να συμπράξουν στη δάσωση της επιχείρησης. ΙΙ. Συνολική ή μερική μεταβίβαση της επιχείρησης Το άρθρο 106θ του ΠτΚ περιέχει ειδικές διατάξεις για τη περίπτωση που η συμφωνία εξυγίανσης προβλέπει την ολική ή μερική μεταβίβαση της επιχείρησης του οφειλέτη (βλ. και παραπάνω άρθρο 106 ε παρ. 1 στ. ζ). Αυτό επιτυγχάνει την εξυγίανση της επιχείρησης, ενδεχομένως σε βάρος της εξυγίανσης του επιχειρηματία. Απέναντι στο δίλημμα, τι είναι προτιμότερο, η εξυγίανση της επιχείρησης, ή του επιχειρηματία, o νόμος φαίνεται να προκρίνει την εξυγίανση της επιχείρησης Οι υποχρεώσεις της επιχείρησης ανάλογα με τα προβλεπόμενα στη συμφωνία εξυγίανσης είτε ακολουθούν την επιχείρηση και αναλαμβάνονται από το νέο φορέα, είτε παραμένουν στον οφειλέτη και εξοφλούνται, διαγράφονται ή κεφαλαιοποιούνται. Ειδικότερα, η μεταβίβαση της επιχείρησης μπορεί να υλοποιηθεί με δύο τρόπους: Είτε με την ίδια την συμφωνία εξυγίανσης, οπότε θα είναι απαραίτητο να συμβάλλεται ο αποκτών, είτε με χωριστή (μεταγενέστερη) σύμβαση, που συνάπτεται σε εκτέλεση της 42 Βλ. ιδίως αιτιολογική έκθεση του ν. 4013/ Βλ. και Ευάγγελο Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 2 η έκδοση, σελ Βλ. και παραπάνω την αιτιολογική έκθεση του ν. 4013/2011, η οποία τονίζει ότι «η διάσωση της επιχείρησης δεν συνεπάγεται και την διάσωση του επιχειρηματία φορέα της». 19

20 συμφωνίας. Οι ειδικές διατάξεις του άρθρου 106θ ΠτΚ αφορούν τα μεταβιβαζόμενα στοιχεία, αλλά και τα πρόσωπα προς τα οποία μπορεί να γίνει η μεταβίβαση. Για να καταστεί δυνατή και ενδεχομένως ελκυστική η μεταβίβαση της επιχείρησης, ο νόμος διαμορφώνει στο άρθρο 106θ παρ. 1 ΠτΚ την έκταση της μεταβίβασης. Έτσι, το ενεργητικό της επιχείρησης μεταβιβάζεται ολόκληρο, μαζί με τις διοικητικές άδειες, εκτός αν αποφασισθεί η μεταβίβαση μέρους μόνο των υποχρεώσεων. Αντίθετα, το παθητικό δεν μεταβιβάζεται, κατά παρέκκλιση της διάταξης του άρθρου ΑΚ (ΠτΚ 106θ παρ. 4 ΠτΚ), εκτός αν κάτι τέτοιο προβλέπεται στην συμφωνία, οπότε βέβαια θα πρόκειται για αναδοχή χρέους κατά τα άρθρα 471 επ. ΑΚ, και συνεπώς θα πρέπει να συμφωνήσει ο δανειστής. Κατά το νόμο, αν υπάρξει τέτοια αναδοχή, τα λοιπά χρέη, δηλ. εκείνα που δεν θα έχουν μεταβιβασθεί, θα πρέπει να εξοφληθούν από το τίμημα της πώλησης της επιχείρησης ή μέρους αυτής. Και αν μεν η επιχείρηση μεταβιβασθεί εν όλω, τα υπόλοιπα χρέη διαγράφονται, ενώ αν μεταβιβασθεί ένα μόνο μέρος, τα υπόλοιπα χρέη παραμένουν ως υποχρεώσεις του οφειλέτη ή κεφαλαιοποιούνται (ΠτΚ 106 θ παρ. 1). Περαιτέρω, η εκποίηση της επιχείρησης επιχορηγείται με την ανάλογη εφαρμογή των άρθρων 33 και 141 παρ. 3 ΠτΚ προκειμένου για την μεταβίβαση εκκρεμών συμβατικών σχέσεων 46 και των διοικητικών αδειών που συνδέονται με την επιχείρηση του οφειλέτη αντίστοιχα 47 και απολαμβάνει των διευκολύνσεων (φορολογικών και άλλων) των άρθρων 133 και 134 του Πτωχευτικού Κώδικα 48. Αποκτών της επιχείρησης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε τρίτος (παρ. 2). Ειδικά όμως αναφέρει ο νόμος (παρ. 3) την περίπτωση όπου οι ίδιοι οι πιστωτές συνιστούν ανώνυμη εταιρία με εισφορά σε είδος μέρους ή του συνόλου των απαιτήσεών τους, που εννοείται πρέπει να τύχουν αποτίμησης σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 9 και 9 α κ.ν. 2190/1920. Η εταιρία αποκτά έτσι το σύνολο ή μέρος της επιχείρησης, ενώ ως αντάλλαγμα εξοφλεί τις απαιτήσεις κατά του οφειλέτη που έχουν εισφερθεί σε αυτήν. 49 Στην περίπτωση 45 Βλ. και Αναστάσιο Βαλτούδη, «Πώληση επιχείρησης», έκδοση 2005, για τον αποκλεισμό ευθύνης του αποκτώντος, σελ Με σύμπραξη του αντισυμβαλλόμενου, αλλά και σε περίπτωση άρνησης με δυνατότητα δικαστικής υποκατάστασης της συναίνεσης υπό προϋποθέσεις, βλ. ιδίως άρθρο 33 ΠτΚ, σύμφωνα με το οπιοίο «Ο σύνδικος δικαιούται να μεταβιβάσει σε τρίτο την συμβατική σχέση, στην οποία συμβαλλόμενο μέρος είναι ο οφειλέτης. Η μεταβίβαση επιτρέπεται ανεξάρτητα από την ύπαρξη συμβατικών όρων που την αποκλείουν ή την περιορίζουν, αν η μεταβίβαση είναι συμφέρουσα για τους πιστωτές και συναινεί ο αντισυμβαλλόμενος του οφειλέτη». 47 Βλ. ομοίως παρακάτω για την ειδική εκκαθάριση επιχειρήσεων σε λειτουργία. 48 Βλ. αντίστοιχα τη φορολογική μεταχείριση της μεταβίβασης της επιχείρησης στο πτωχευτικό στάδιο, κατά τη διανομή και εκκαθάριση του προϊόντος της πτώχευσης, άρθρο 133 ΠτΚ. 49 Ο οφειλέτης μεταβιβάζει την επιχείρησή του στην εταιρία των πιστωτών προς εξόφληση των κατ αυτού εκχωρηθεισών στην εταιρία απαιτήσεων «ως δόση αντί καταβολής», κατά Ψυχομάνη, ό.π,. σελ

21 αυτή εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του άρθρου 106 ε παρ. 1 περ. γ, που αφορά τη ρύθμιση των σχέσεων των πιστωτών μεταξύ τους. 50 ΙΙΙ. Παραδείγματα εξυγίανσης-εκποίησης επιχειρήσεων με τις νέες ρυθμίσεις που προβλέπονται στην προ-πτωχευτική διαδικασία. Προς κατανόηση της θεσπιζόμενης με το άρθρο 106θ ρύθμισης, ως δυνητικού περιεχομένου της εξυγιαντικής συμφωνίας, αναφέρονται ενδεικτικά περιπτώσεις εξυγίανσης με μεταβίβαση εν όλω ή εν μέρει της επιχείρησης του οφειλέτη και με συνδυαστική εφαρμογή άλλων πιθανών εξυγιαντικών μέτρων, όπως απαριθμήθηκαν σε προγενέστερη παράγραφο. Α. Μία ανώνυμη εταιρία οφείλει Ευρώ. Τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, αγοράζει το σύνολο του ενεργητικού της επιχείρησης χωρίς να αναλάβει μέρος του παθητικού, έναντι Ευρώ, τα οποία χρησιμοποιούνται για την μερική ικανοποίηση των πιστωτών, οι οποίοι συμφωνούν να διαγράψουν τα υπόλοιπα. Β. Μία ανώνυμη εταιρία οφείλει Ευρώ. Τρίτος αγοράζει το σύνολο του ενεργητικού της επιχείρησης, αναδέχεται υποχρεώσεις Ευρώ και καταβάλλει τίμημα τοις μετρητοίς Ευρώ. Τα εναπομείναντα Ευρώ διαγράφονται. Γ. Μία ανώνυμη εταιρία οφείλει Ευρώ. Τρίτος αγοράζει το ενεργητικό ενός από τους δύο κλάδους της δραστηριότητάς της έναντι τιμήματος Ευρώ. Από τα εναπομείναντα Ευρώ, Ευρώ παραμένει ως χρέος του οφειλέτη, Ευρώ κεφαλαιοποιούνται και Ευρώ διαγράφονται. Δ. Μία ανώνυμη εταιρία οφείλει Ευρώ. Οι πιστωτές της εισφέρουν σε ανώνυμη εταιρία που συστήνεται για τον σκοπό αυτόν τις απαιτήσεις τους. Στη συνέχεια η νέα ανώνυμη εταιρία αγοράζει έναντι Ευρώ το σύνολο του ενεργητικού της παλαιάς. Το τίμημα συμψηφίζεται με τις απαιτήσεις που ανήκουν πλέον στην νέα εταιρία. Έτσι, η επιχείρηση περιέρχεται ελεύθερη χρεών σε εταιρία που ανήκει στους πιστωτές. Ε. Μία ανώνυμη εταιρία οφείλει Ευρώ. Οι πιστωτές της εισφέρουν σε νέα ανώνυμη εταιρία απαιτήσεις ύψους Ευρώ και η νέα εταιρία αγοράζει τον έναν από τους δύο κλάδους της δραστηριότητας της παλαιάς ανώνυμης εταιρίας έναντι 50 Ενδεικτικά, μπορεί να συμφωνηθεί, ότι μία κατηγορία πιστωτών δεν δύναται να ζητήσει την αποπληρωμή των απαιτήσεων προς αυτήν πριν από την πλήρη ικανοποίηση μιας άλλης, να ρυθμίζονται θέματα διοίκησης της επιχείρησης του οφειλέτη μετά την κεφαλαιοποίηση απαιτήσεων των πιστωτών, θέματα σε σχέση με τη μεταβίβαση των μετοχών ή εταιρικών μεριδίων που θα προκύψουν από την κεφαλαιοποίηση, όπως ενδεικτικά δικαίωμα ή υποχρέωση των μετόχων μειοψηφίας σε περίπτωση πώλησης της πλειοψηφίας των μετοχών να πωλήσουν τις μετοχές τους με τους ίδιους όρους με τους οποίους γίνεται η πώληση της πλειοψηφίας. 21

22 Ευρώ με συμψηφισμό των απαιτήσεών της κατά της παλαιάς εταιρίας και αναδέχεται επιπλέον υποχρεώσεις Ευρώ. Από τις εναπομένουσες υποχρεώσεις της παλαιάς ανώνυμης εταιρίας, Ευρώ ορίζεται ότι θα καταβληθεί σε δόσεις με βάση την αναμενόμενη κερδοφορία του εναπομένοντος κλάδου της, ενώ Ευρώ εξοφλούνται από αύξηση κεφαλαίου που καλύπτουν οι υφιστάμενοι μέτοχοι της παλαιάς εταιρίας και τρίτοι επενδυτές. Τα ποσά και οι αριθμοί είναι ενδεικτικά, προς κατανόηση των δυνατών προβλεπόμενων επιλογών για μεταβίβαση της επιχείρησης. Γ. Η ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Ι. Γενικές παρατηρήσεις: η ολική επαναφορά της ειδικής εκκαθάρισης Η έτερη προπτωχευτική διαδικασία αφερεγγυότητας του πτωχευτικού κώδικα, εισαχθείσα με τις τροποποιητικές διατάξεις του Ν. 4013/2011, είναι η εκτενώς περιγραφόμενη στο άρθρο 106 ια ειδική εκκαθάριση, με την οποία κλείνει και το κεφάλαιο της προπτωχευτικής εξυγίανσης. Με την εισαγωγή του άρθρου αυτού επανήλθε τελικώς-η ειδική εκκαθάριση εν λειτουργία, που κατά το πρότυπο του καταργηθέντος με τον ΠτΚ άρθρου 46 α ν. 1892/ , επιχειρεί μέσω της διενέργειας δημόσιου πλειοδοτικού διαγωνισμού 52 την μεταβίβαση του συνόλου του ενεργητικού επιχείρησης ή επιμέρους λειτουργικών συνόλων της. Είναι γνωστό βέβαια πως υπό το καθεστώς ισχύος των προηγούμενων άρθρων 46 α -46β Ν. 1892/1990 η προσφυγή στην διαδικασία της ειδικής εκκαθάρισης γινόταν συχνά προς το σκοπό παρέλκυσης πτώχευσης. Έχοντας υπόψη του την πρακτική αυτή του παρελθόντος ο νομοθέτης εισήγαγε στο άρθρο 106ια μια σειρά από ασφαλιστικές δικλίδες. Απαίτησε κυρίως ως προϋπόθεση του παραδεκτού της αίτησης για την υπαγωγή σε ειδική εκκαθάριση, τόσο τη βεβαίωση της ύπαρξης αξιόχρεου επενδυτή, ενδιαφερομένου για την αγορά του ενεργητικού της επιχείρησης όσο και τη βεβαίωση της διαθεσιμότητας των απαιτούμενων για την ειδική εκκαθάριση κεφαλαίων, όπως θα εκτεθεί παρακάτω. Δεν επανέλαβε, επίσης την όχι τόσο εύστοχη-πρόβλεψη της αυτοδίκαιης αναστολής των ατομικών διώξεων με την υποβολή της σχετικής αίτησης, αλλά παρέσχε τη σχετική δυνατότητα μόνο με έκδοση δικαστικής απόφασης. 51 Λ. Κοτσίρης/Ρ. Χατζηνικολάου-Αγγελίδου, «Δίκαιο Εξυγίανσης και εκκαθάρισης προβληματικών επιχειρήσεων», έκδοση 2002, σελ Π. Μάζης, «Η ειδική εκκαθάριση των προβληματικών επιχειρήσεων», 2 η έκδοση 2005, για την διαδικασία πώλησης της προβληματικής επιχείρησης μέσω δημοσίου πλειοδοτικού διαγωνισμού στα πλαίσια του άρθρου 46 α ν. 1892/1990, σελ. 273 επ. σ

23 Η εξεταζόμενη διαδικασία έχει ως αντικείμενο την εκποίηση της επιχείρησης ως σύνολο ή τμημάτων αυτής. Όπως τονίζεται στην Αιτ. Έκθεση του ν. 4013/2011 επί του άρθρου 106ια, στόχος του νομοθέτη ήταν να παράσχει μία επιπλέον δυνατότητα διάσωσης της επιχείρησης, όταν δεν είναι δυνατή η σύναψη συμφωνίας εξυγίανσης, στην οποία θα πρέπει να δίνεται το προβάδισμα, ούτως ώστε να διασώζονται επιχειρήσεις προς όφελος της εθνικής οικονομίας και της κοινωνίας με τη διατήρηση θέσεων εργασίας. Κατ αντιστοιχία λοιπόν προς τον σκοπό της προπτωχευτικής διαδικασίας εξυγίανσης, ο σκοπός της εκκαθαριστικής διαδικασίας είναι η βελτίωση των πιθανοτήτων διατήρησης της επιχείρησης-υπό άλλον φορέα-και διάσωσης θέσεων εργασίας χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών (παρ. 5 του άρθρου 106 ια ΠτΚ). Το κύριο χαρακτηριστικό της ειδικής εκκαθάρισης σε λειτουργία είναι η όσο το δυνατόν ταχύτερη εκποίηση της επιχείρησης, η οποία λόγω της οικονομικής της δυσπραγίας απαξιώνεται συνεχώς με το πέρασμα του χρόνου 53. Πρόκειται για μια επιλεκτική δικαστική διαδικασία, η οποία τίθεται στη διάθεση σημαντικού μεγέθους επιχειρήσεων, οι φορείς των οποίων πληρούν τις προϋποθέσεις, υποκειμενικές και αντικειμενικές, της πτώχευσης. Πρόκειται επίσης για έναν μηχανισμόκατ ορισμένους πλεονάζοντα 54 -, που προστίθεται ως μία ακόμα διαδικασία συνολικής εκποίησης της επιχείρησης επιπλέον των περιπτώσεων εκείνων, οι οποίες προβλέπονται α) στο πλαίσιο της ένωσης των πιστωτών από τα άρθρα 135 ΠτΚ και επόμενα 55, ή β) ως δυνητικό περιεχόμενο του σχεδίου αναδιοργάνωσης κατά το άρθρο 109 παρ. 1 ΠτΚ υπό (β), αλλά και του σχεδίου εξυγίανσης κατά τα άρθρα 106 ε παρ. 1 υπό (ζ) ΠτΚ και 106 θ ΠτΚ ή γ) ως υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις ευχέρεια του πτωχευτικού δικαστηρίου να εκποιήσει την επιχείρηση ως σύνολο σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 19 ΠτΚ, ή τέλος, δ) από το άρθρο 40 ν. 3710/2008, με τον οποίο προστέθηκε το άρθρο 14 α στον ν. 3429/2005 για την ειδική εκκαθάριση δημοσίων επιχειρήσεων που διενεργείται κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις του ΠτΚ. Η προσφυγή στη διαδικασία της ειδικής εκκαθάρισης α) είτε θα γίνεται αυτοτελώς χωρίς να πρέπει να έχει απαραιτήτως προηγηθεί ως προδικασία η ανεπιτυχής διέλευση της από τη διαδικασία εξυγίανσης, β) είτε θα παρέχεται ως μια τελευταία προπτωχευτική 53 Βλ. Γεώργιος Σωτηρόπουλος, «Επιθεώρηση του Εμπορικού Δικαίου 2012», «Ζητήματα του Δικαίου της Εξυγίανσης Επιχειρήσεων», σελ. 822, μελέτη που αποτελεί την αναπτυγμένη μορφή σχετικής εισήγησης, που δόθηκε στην Ένωση Ελλήνων Δικονομολόγων την Βλ. Γεώργιο Ν. Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας του Πτωχευτικού Κώδικα, σελ Κοτσίρης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ό.π., 680 επ., Περάκης, ό.π. 414 επ., Ψυχομάνης, ό.π