Ευθύνη λόγω πρόκλησης ή παρέλκυσης πτώχευσης Αρχοντούλα Γιαννακού Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια (Β έτους) Τομέα Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου

Transcript

1 Pro Justitia Τόμος 1, 2015 Ευθύνη λόγω πρόκλησης ή παρέλκυσης πτώχευσης Αρχοντούλα Γιαννακού Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια (Β έτους) Τομέα Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Ι. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΙΙ. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Δικαιολογητικός λόγος και σκοπός της διάταξης - Διαφοράς μεταξύ των δύο περιπτώσεων του άρθρου 98 ΠτΚ. ΙΙΙ. Η ΠΑΡΕΛΚΥΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ (άρθρο 98 παρ. 1 ΠτΚ) 1) Δικαιολογητικός λόγος και νομική φύση της διάταξης. 2) Προϋποθέσεις ευθύνης λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης. Α) Αντικειμενικές προϋποθέσεις α) Κήρυξη της πτώχευσης. συνοπτική ανάλυση της περίπτωσης μη κήρυξης σε πτώχευση, σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 2 ΠτΚ. β) Ζημιά από την παρέλκυση της πτώχευσης. Β) Υποκειμενικές προϋποθέσεις- Υπαίτια ευθυνόμενα πρόσωπα. Συνοπτική ανάλυση της εφαρμογής του κανόνα της επιχειρηματικής κρίσεως (business judgment rule).-αναφορά και στην παρ. 2 του αρ. 98. αναφορά στην διεύρυνση του κύκλου των υπόχρεων προσώπων, με βάση τις παρ. 1 και 3 του άρθρου 98 ΠτΚ. 3) Δικαιούχοι της αποζημίωσης λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης. παρουσίαση των εννοιών: «παλιοί» και «νέοι» πιστωτές.

2 4) Φύση της αποκαταστατέας ζημίας «παλαιών» και «νέων» πιστωτών. συνοπτική παρουσίαση των επιμέρους θεωρητικών προσεγγίσεων. 5) Ενάσκηση των αξιώσεων των πιστωτών. ενεργητική νομιμοποίηση του συνδίκου (άρθρο 98 παρ. 3, εδ. β ΠτΚ). ΙV. Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ (άρθρο 98 παρ. 2 ΠτΚ) 1) Γενικές παρατηρήσεις και πεδίο εφαρμογής του κανόνα. 2) Υπόχρεοι προς αποζημίωση λόγω πρόκλησης της πτώχευσης. 3) Δικαιούχοι της αποζημίωσης λόγω πρόκλησης της πτώχευσης. 4) Αποκαταστατέα ζημία και ενάσκηση των αξιώσεων των πιστωτών. V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ VI. BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ VII. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Το παρόν έργο υπάγεται σε Άδεια Χρήσης: Creative Commons Αναφορά Δηµιουργού-Μη Εµπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές (CC BY-NC-ND 4.0) https ://creativecommons. org / licenses / by - nc - nd /4.0/ deed. el 2

3 3

4 I. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το σύνηθες φαινόμενο της ανεπάρκειας της πτωχευτικής περιουσίας για την ικανοποίηση των πτωχευτικών πιστωτών στην εταιρική πτώχευση, ως αποτέλεσμα συχνά ζημιογόνου δράσης των εταιρικών διοικητών, αναδεικνύει την πρακτική σημασία των κατασκευών ευθύνης είτε στην επαύξηση της προς ρευστοποίηση πτωχευτικής περιουσίας, είτε στην θεμελίωση ευθύνης των υπαίτιων προσώπων έναντι των ζημιουμένων πιστωτών 1. Τα νομικά πρόσωπα οφειλέτες δεν έχουν μόνο δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να υποβάλουν αίτηση κήρυξης σε πτώχευση και η παράβαση αυτής της υποχρέωσης δημιουργεί ευθύνη των οργάνων της διοίκησης 2. Ο Πτωχευτικός Κώδικας περιέλαβε ειδικές διατάξεις σε σχέση με τις κεφαλαιουχικές εταιρίες για το θέμα της ευθύνης των διοικητών λόγω της παρέλκυσης ή της πρόκλησης της πτώχευσης, στο άρθρο 98 ΠτΚ. Η παρούσα εισήγηση πραγματεύεται την ευθύνη των διοικητών των κεφαλαιουχικών εταιριών, όπως αυτή ρυθμίζεται από το άρθρο 98 ΠτΚ και έχει ως στόχος τον προσδιορισμό των εννοιών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των δύο περιπτώσεων ευθύνης που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 98 ΠτΚ, δηλαδή της ευθύνης των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης, αλλά και της ευθύνης αυτών λόγω δόλιας πρόκλησης της πτώχευσης, σε συνδυασμό με την παρουσίαση των στοιχείων εκείνων που θα οδηγήσουν στην κατανόηση των διατάξεων του άρθρου. 1 Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, 23 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου, Σύνδεσμος Ελλήνων Εμπορικολόγων, 2014, σελ Βλ. Λ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, 8ή έκδοση, 2011, σελ. 157, Σ. Φράστανλη, Other speoplemoney και προστασία των εταιρικών πιστωτών, ΔΕΕ 5/2011, σελ

5 II. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ H παρούσα εισήγηση με την σειρά της φιλοδοξεί να προσεγγίσει το ειδικότερο πλαίσιο αστικής ευθύνης των διοικητών των κεφαλαιουχικών εταιριών, καθώς και των προσώπων που ασκούν επιρροή στη διοίκηση της εταιρίας 3, λόγω παρέλκυσης ή πρόκλησης της πτώχευσης, όπως αυτή ρυθμίζεται στο άρθρο 98 του ΠτΚ. Πράγματι, είναι γεγονός, ότι λόγω της έλλειψης προσωπικής ευθύνης όσο και λόγω της τεκμαιρόμενης ανεπάρκειας της εταιρικής περιουσίας για την, μετά τους πιστωτές, ικανοποίηση των εταίρων, οι τελευταίοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν, αν συνεχίσουν τη λειτουργία της υπερχρεωμένης εταιρίας, μεταθέτοντας έτσι τον κίνδυνο αποκλειστικά σε βάρος των πιστωτών 4. Το πρόβλημα, λοιπόν, εντοπίζεται στο ότι οι μέτοχοι μπορούν να χειροτερέψουν τη θέση των δανειστών, χωρίς να χειροτερέψουν την ήδη δεινή, δική τους 5. Αξίζει να σημειωθεί ότι σκοπός της ρύθμισης αυτής είναι η προστασία των εταιρικών δανειστών από την ανεύθυνη διοίκηση της εταιρίας, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση της περιουσίας της και η υπόμνηση στους διοικούντες που καθορίζουν τις τύχες της εταιρίας ότι η διαχείριση δεν μπορεί να ασκείται εις βάρος των πιστωτών, όταν η εταιρία τελεί υπό κατάρρευση 6. 3 Βλ. Ελ. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, 2012, σελ Βλ. Ν Ρόκα., Ευθύνη για παρέλκυση πτώχευσης, ΕΕμπΔ 2008, σελ. 4, Γ. Τριανταφυλλάκη., Ευθύνη για πρόκληση αφερεγγυότητας, ΕΕμπΔ 2010, σελ. 805, ο οποίος αναφέρει ότι όσο πλησιάζει η πτώχευση τόσο περισσότερο θα τείνουν οι διαχειριστές των εταιριών αυτών, εκμεταλλευόμενοι το θεσμό του περιορισμού να επιλέγουν τις πλέον επικίνδυνες επενδύσεις, Ν. Ελευθεριάδης, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, ό.π., σελ. 353 (σημ. 1), ο οποίος, επίσης, επισημαίνει ότι το σύνηθες φαινόμενο της ανεπάρκειας της πτωχευτικής περιουσίας για την ικανοποίηση των πτωχευτικών πιστωτών στην εταιρική πτώχευση, ως αποτέλεσμα συχνά ζημιογόνου δράσης των εταιρικών διοικητών, αναδεικνύει την πρακτική σημασία των κατασκευών ευθύνης είτε στην επαύξηση της προς ρευστοποίηση πτωχευτικής περιουσίας, είτε στην θεμελίωση ευθύνης των υπαίτιων προσώπων έναντι των ζημιουμένων πιστωτών. 5 Βλ. Ε. Περάκη., Πτωχευτικό Δίκαιο, 2 η έκδοση, 2012, σελ. 335, Σ. Φράστανλη., Ευθύνη διοικητών από παρέλκυση πτώχευσης, ΕΕμπΔ 2012, σελ. 309, ο οποίος αναφέρει σχετικά ότι μεγάλοι χαμένοι θα είναι οι εταιρικοί πιστωτές, οι οποίοι και αναλαμβάνουν το ρίσκο της αποτυχίας μη μπορώντας να ικανοποιηθούν στο ύψος των απαιτήσεών τους. 5

6 Με την διάταξη αυτή, διαγράφεται εξωτερική ευθύνη των διοικούντων που συμπληρώνει την εσωτερική ευθύνη αυτών απέναντι στην εταιρία, που συμπληρώνει το άρθρο 22 α του ν. 2190/1920 (για την Α.Ε.), το άρθρο 26 του ν. 3190/1955 (για την Ε.Π.Ε.) και το άρθρο 67 του ν. 4072/2012 (για την Ι.Κ.Ε.), άρθρα τα οποία ρυθμίζουν την εσωτερική ευθύνη της διοίκησης απέναντι στην εταιρία 7. Εν προκειμένω κρίνεται απαραίτητο να επισημανθεί μία διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων 8. Στην υπαίτια πρόκληση της πτώχευσης (άρθρο 98 παρ. 2 ΠτΚ) οι διοικητές ελέγχονται ήδη για την πριν την είσοδο της εταιρίας σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών καταστρεπτική συμπεριφορά τους, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να κηρυχθεί η εταιρία σε πτώχευση, ενώ από την άλλη μεριά, στην παρέλκυση της πτώχευσης (άρθρο 98 παρ. 1 ΠτΚ) ελέγχεται η συμπεριφορά των διοικητών, αφού εισέλθει η εταιρία σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών 9. 6 Βλ. Ν. Ρόκα,ό.π., σελ. 1 (σημ. 4), ο οποίος επισημαίνει σχετικά και στην σελ. 14, ότι για την εταιρία που έχει παύσει τις πληρωμές της, πρώτιστο μέλημα των διοικητών της είναι η προάσπιση των συμφερόντων των πιστωτών. 7 Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π., σελ. 2 (σημ. 4), Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 333, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών κεφαλαιουχικής εταιρίας ως πρόβλημα ευθύνης των εταίρων, 2011, σελ.20, Γ. Τριανταφυλλάκη, ό.π. (σημ. 4), σελ. 820, Λ. Κοκκίνη, Ο νόμιμος λόγος ευθύνης στην παρέλκυση της πτώχευσης (άρθρο 98 παρ. 1 εδ. 1 ΠτΚ), ΔΕΕ 1/2009, σελ. 37, Ν. Ελευθεριάδη., Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, σελ. 354 (σημ. 1), Α.Ι. Φρέρη, εις Ανώνυμες Εταιρείες, Επιστ. Διεύθυνση Αντωνόπουλος Β.- Μούζουλας Σ. Τόμος ΙΙ, σελ. 160, όπου επισημαίνεται ότι στο άρθρο 71 ΑΚ και γενικότερα στον ΑΚ δεν υπάρχει ρύθμιση που να ρυθμίζει την αντίστροφη περίπτωση, ήτοι την περίπτωση ευθύνης των οργάνων, για πράξεις ή παραλείψεις τους που στρέφονται κατά του ίδιου νομικού προσώπου, ρύθμιση η οποία καλύπτεται από το άρθρο 22 α του ν. 2190/1920, όσον αφορά την Α.Ε., όμως όχι το ζήτημα της ευθύνης των οργάνων της διοίκησης έναντι των εταιρικών πιστωτών, Κλ. Ρούσσου, Αστική ευθύνη διαχειριστών εταιρίας, ΧρΙΔ Ι/2010, σελ Βλ. Ρόκα Ν., ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Ρόκα Ν., ό.π. (σημ. 4), σελ. 4, ο οποίος επισημαίνει ότι γι αυτό και το μέτρο ευθύνης στην πρόκληση της πτώχευσης είναι μόνο για δόλο και βαριά αμέλεια, επειδή δηλαδή η βούληση του νομοθέτη ήταν να δώσει μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων στους διοικητές στο στάδιο πριν την αφερεγγυότητα, ενώ στην παρέλκυση της πτώχευσης οι διοικητές ευθύνονται και για ελαφρά αμέλεια, διότι επειδή η εταιρία που έχει παύσει τις πληρωμές της κατά κανόνα δεν έχει προοπτική, η συμπεριφορά τους θα πρέπει να είναι εφεξής προσανατολισμένη όχι στη λήψη καιροσκοπικών μέτρων που δεν οδηγούν σε εξυγίανση αλλά, πρωτίστως στην προάσπιση των συμφερόντων των εταιρικών πιστωτών 6

7 Όπως και στη συνέχεια θα καταστεί αντιληπτό, στο άρθρο 98 ρυθμίζονται δύο μορφές ευθύνης: Η παρέλκυση και η πρόκληση της πτώχευσης κεφαλαιουχικών εταιριών 10. ΙV. Η ΠΑΡΕΛΚΥΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ (άρθρο 98 παρ. 1 ΠτΚ) 1) Δικαιολογητικός λόγος και νομική φύση της διάταξης Η πρώτη περίπτωση ευθύνης των διοικούντων είναι λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης. Ο όρος «παρέλκυση πτώχευσης» υποδηλώνει, την υπαίτια καθυστέρηση υποβολής της αίτησης πτώχευσης εκ μέρους του οφειλέτη που βλάπτει την εταιρία, τους πιστωτές, αλλά και την αγορά γενικότερα, διότι παρεμποδίζει την ενεργοποίηση του πτωχευτικού μηχανισμού και επιτρέπει την συνέχιση μιας επιχείρησης που δεν είναι σε θέση ούτε καν να πληρώσει τους πιστωτές της, ενώ τα χρέη της αυξάνονται 11. Από το σύνολο της διάταξης της παρ. 1, προκύπτει ότι η ευθύνη αυτή είναι εξωδικαιοπρακτική και δη εκ του νόμου, με συγκεκριμένη έννομη συνέπεια 12. Πάντως, η εξεταζόμενη διάταξη δεν είναι αποκλειστική, υπό την έννοια ότι δεν αποκλείεται τα ίδια περιστατικά να θεμελιώνουν παράλληλα και ευθύνη των διοικητών έναντι των εταιρικών δανειστών με βάση άλλες διατάξεις 13. 2) Προϋποθέσεις ευθύνης λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης. Για την εφαρμογή της παρ. 1 απαιτείται η πλήρωση των εξής προϋποθέσεων: Α) Αντικειμενικές προϋποθέσεις α) Κήρυξη της πτώχευσης. 10 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο & Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων προσώπων, Ε έκδοση, 2012 σελ. 287, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 333, Λ. Κοτσίρη ό.π. (σημ. 2), σελ. 157, Σ. Φράστανλη, Other s people money και προστασία (σημ. 2), σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π.(σημ. 7), σελ

8 Πρώτη αντικειμενική προϋπόθεση, συνιστά το ότι δεν υποβλήθηκε έγκαιρα η αίτηση υποβολής κήρυξης σε πτώχευση, ήτοι μετά την πάροδο 30 ημερών από την έναρξη της παύσης των πληρωμών (άρθρο 5 παρ. 2 ΠτΚ) 14. Επομένως, η περίπτωση της πτώχευσης που δεν έχει κηρυχθεί, αντιμετωπίζεται με βάση τις κοινές διατάξεις για την ευθύνη της διοίκησης κατά το εταιρικό δίκαιο και όχι με την ευθύνη κατά την ως άνω διάταξη 15. Αξίζει να επισημανθεί εν προκειμένω ότι έχουν διατυπωθεί δύο αντίθετες απόψεις, όσον αφορά την περίπτωση της απόρριψης της αίτησης κήρυξης σε πτώχευση, εφόσον αποδεικνύεται ότι η περιουσία του οφειλέτη δεν θα επαρκέσει για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας, με βάση το άρθρο 6 παρ. 2 ΠτΚ 16. β) Ζημιά από την παρέλκυση της πτώχευσης. Δεύτερη αντικειμενική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη ζημίας από την παρέλκυση της πτώχευσης 17, δηλαδή ζημίας σε σχέση με τα χρέη που δημιουργήθηκαν από την ημέρα που, σύμφωνα με την ως άνω διάταξη, έπρεπε να έχει υποβληθεί η αίτηση, μέχρι την κήρυξη της εταιρίας σε πτώχευση Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Ν. Ρόκα Ν., ό.π. (σημ. 4), σελ. 10, Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 39, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 39, Λ. Κοτσίρη, ό.π (σημ. 2)., σελ. 209, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ. 36 επ., Λ. Κοκκίνη, ό.π.(σημ. 7), σελ. 39, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ. 31, ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση της παρ. 2 του άρθρου 6 ΠτΚ, η πτώχευση δεν έχει κηρυχθεί ποτέ και ενώ η ζημία αποτελεί την διαφορά μεταξύ της πραγματικής περιουσιακής κατάστασης και της υποθετικής περιουσιακής κατάστασης καθίσταται σαφές ότι είναι δυσχερής ο υπολογισμός της, επίσης σύμφωνα με τον Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 341υποστηρίζεται ότι αν η εταιρία έχει περιέλθει σε δεινή οικονομική θέση, χωρίς να έχει κηρυχθεί σε πτώχευση, η ευθύνη των διοικητών θα κριθεί κατά τις γενικές διατάξεις, δηλαδή με βάση ιδίως τα άρθρα 281, 914 και 919 ΑΚ, όπως είχε προταθεί και προ του ΠτΚ. Βλ. ενδεικτικά Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. ενδεικτικά Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 336, Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 11, Λ. Κοτσίρη, ό.π. (σημ. 2), σελ. 158, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ. 22 επ. 18 Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 2), σελ. 11, Λ. Κοκκίνη, Η αποκαταστατέα ζημία στην παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 3/2009, σελ. 300 επ., όπου επισημαίνεται ότι ζημία στην εξεταζόμενη διάταξη καταγράφεται, όταν εκείνο που θα λάβουν οι εταιρικοί διοικητές είναι χαμηλότερο εκείνου που θα ελάμβαναν, αν δεν είχε παρεμβληθεί η ζημιογόνος διαχειριστική πράξη, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ. 22 επ.. 8

9 Το γράμμα του νόμου φαίνεται να περιορίζει την αποκατάσταση της ζημίας «σε σχέση με τα χρέη» 19. Όμως, ο στόχος του νομοθέτη είναι η προστασία των εταιρικών πιστωτών από οποιοδήποτε περιστατικό μπορεί να οδηγήσει σε ζημία τους, ανεξάρτητα από το πώς αυτή προέκυψε 20. Γι αυτό, λοιπόν, εξαιτίας της στενής έκφρασης του νομοθέτη είναι επιτρεπτή, αν όχι επιβαλλόμενη για την αποκατάσταση του νοηματικού περιεχομένου του γράμματος του νόμου, η τελολογική διαστολή της διάταξης στο σημείο αυτό 21. Έτσι, πιο ορθό είναι να ερμηνεύεται ότι καλύπτει, κάθε διασπάθιση της περιουσίας της εταιρίας, και όχι μόνο την σύναψη νέων χρεών 22. Β) Υποκειμενικές προϋποθέσεις- Υπαίτια ευθυνόμενα πρόσωπα 23 Επιπλέον, η ευθύνη αυτή βαρύνει τα υπαίτια για την καθυστέρηση μέλη του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας και επομένως, δεν είναι αντικειμενική, αλλά εξαρτάται από την ύπαρξη υπαιτιότητας 24 των ευθυνόμενων προσώπων, τα οποία ευθύνονται ακόμα και για ελαφρά αμέλεια 25. Εφόσον, λοιπόν, απαιτείται υπαιτιότητα, το ερώτημα είναι τι θα πρέπει αυτή να καλύπτει 26 ; 19 Βλ. Λ. Κοκκίνη, Ο νόμιμος λόγος ευθύνης στην παρέλκυση (σημ. 7), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, Ο νόμιμος λόγος ευθύνης στην παρέλκυση (σημ. 7), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, Ο νόμιμος λόγος ευθύνης στην παρέλκυση (σημ. 7), σελ. 41, Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 12, Κλ. Ρούσσου, ό.π. (σημ. 7), σελ. 677, όπου ορίζεται ότι τα υπαίτια πρόσωπα ευθύνονται ανεξάρτητα αν πρόκειται για δημιουργία χρεών ή για επιλεκτική εξόφληση ορισμένων πιστωτών ή για διασπάθιση περιουσιακών στοιχειών με χαριστικές ή εξευτελιστικές εκποιήσεις, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 12, Γ. Σωτηρόπουλο, Η ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 4/2008, σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 14, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 336, Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 40, Σ. Φράστανλη, Ευθύνη διοικητών από παρέλκυση πτώχευσης, ΕΕμπΔ 2012, σελ Βλ. Απ. Γεωργιάδη., Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό μέρος 1999, σελ. 238, Αστ. Γεωργιάδη, Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό μέρος, Στ Έκδοση, σελ. 78, Μ. Σταθόπουλο, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, 2004, σελ. 255 επ. 25 Βλ. Γ. Σωτηρόπουλο, Η ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 4/2008, σελ. 505, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 336, Α.Ι. Φρέρη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 157 επ. 26 Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ

10 Έχει υποστηριχθεί ότι η ευθύνη των διοικητών προϋποθέτει υπαιτιότητα τόσο ως προς την παράλειψη της έγκαιρης υποβολής αίτησης για πτώχευση, όσο και ως προς το ότι η συνέχιση της δραστηριότητας της εταιρίας μετά την είσοδό της σε παύση πληρωμών, οδήγησε στην πρόκληση νέων ζημιών 27. Από την άλλη μεριά, έχει υποστηριχθεί ότι απαραίτητο είναι να καλύπτει η υπαιτιότητα μόνο την παράλειψη της έγκαιρης υποβολής της αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση, το οποίο προκύπτει και από το γράμμα του νόμου. 28 Επειδή έγινε αναφορά στην προηγούμενη εισήγηση στον κανόνα της επιχειρηματικής κρίσης δεν θα αναφερθούμε για λόγους οικονομίας του χρόνου σε αυτόν 29. Σημαντική ιδιαιτερότητα της νομοθετικής ρύθμισης είναι η διεύρυνση του κύκλου των υπόχρεων που ευθύνονται εις ολόκληρον (άρθρο 98 παρ. 1, 3 ΠτΚ), ώστε να περιλάβει και τα πρόσωπα που προέτρεψαν τους εταιρικούς διοικητές στη ζημιογόνα για τους πιστωτές παράλειψη της έγκαιρης υποβολής αίτησης για πτώχευση 30, σύμφωνα με το εδ. β της παρ.1 του άρθρου 98 ΠτΚ 31. Η ευθύνη αυτή αφορά κυρίως τους εταίρους που λόγω της σημαντικής τους συμμετοχής στην εταιρία και της εξάρτησης των διοικητών από αυτούς, είναι σε θέση να υποβάλλουν τη θέλησή τους σε θέματα που αφορούν τη διοίκηση της, όπως λόγου χάρη συμβαίνει με τον δεσπόζοντα μέτοχο, αλλά και από άλλα πρόσωπα με κυριαρχική μορφή, μη μετόχους, δηλαδή τρίτους, όπως ιδίως τράπεζες Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π., σελ Βλ. Μ. Μαρίνο, Ζητήματα εφαρμογής του κανόνα της επιχειρηματικής κρίσεως (businessjudgmentrule) στο εταιρικό και το πτωχευτικό δίκαιο, ΔΕΕ 6/2009, σελ. 658, Ε. Περάκη, ό.π., σελ. 337, Θ. Κατσά, Επιχειρηματικός κίνδυνος και ευθύνη του διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρίας, ΔΕΕ 2006, σελ. 883, Γ. Σωτηρόπουλο, Η ευθύνη των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου για επιχειρηματικές επιλογές, Η ισχύς του «BusinessJudgementRule» στην Ελλάδα, ΔΕΕ 2003, σελ. 773, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών, σελ. 20, αποτελεί «ασφαλή λιμένα» κάθε επιχειρηματικής δράσεως. 30 Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, (σημ. 1) σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 15, Ν. Ελευθεριάδης, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ. 21, Λ. Κοτσίρη, ό.π. (σημ. 2), σελ. 191, Κλ. Ρούσσου, ό.π. (σημ. 7),, σελ. 677, Γ. Τριανταφυλλάκη, ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 15, ο οποίος και επισημαίνει ότι με την ρύθμιση αυτή του άρθρου 98 παρ. 1 ΠτΚ θέτει ως βάση ότι και τα τρίτα πρόσωπα αυτά, μολονότι δεν έχουν άμεση συναλλακτική σχέση με τους εταιρικούς πιστωτές, οφείλουν να μεριμνούν για την προάσπιση των συμφερόντων των δανειστών και να 10

11 3) Δικαιούχοι της αποζημίωσης λόγω παρέλκυσης της πτώχευσης, φύση της αποκαταστατέας ζημία και ενάσκηση των αξιώσεων των πιστωτών. Ποιοι είναι, όμως, οι δικαιούχοι της αποζημίωσης; Οι εταιρικοί πιστωτές είναι αυτοί που βλάπτονται από την μη έγκαιρη υποβολή της αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση της εταιρίας και δικαιούνται αποζημίωση 33. Στο σημείο αυτό θα γίνει μία διάκριση των πιστωτών, σε «παλιούς» και «νέους». Αυτοί που βλάπτονται κατά βάση είναι οι «παλιοί πιστωτές», δηλαδή εκείνοι οι πιστωτές, οι οποίοι είχαν από πριν απαιτήσεις κατά της εταιρίας κατά το χρόνο που δημιουργήθηκε η υποχρέωση να δηλωθεί η πτώχευση 34. Οι πιστωτές αυτοί ζημιώνονται, επειδή εισπράττουν από την πτωχευτική διαδικασία λιγότερα απ όσα θα εισέπρατταν κανονικά. Ο λόγος είναι ότι κατά το διάστημα της παρέλκυσης, η οφειλέτιδα εταιρία επιβαρύνεται με νέα χρέη και γενικότερα επιδεινώνεταιη η περιουσιακή κατάστασή της, με αποτέλεσμα να μειώνεται η συνολική πτωχευτική περιουσία, και κατ επέκταση και το μέρος της που αναλογεί σε κάθε πιστωτή 35. Έτσι, η ζημία τους υπολογίζεται, με βάση τη διαφορά μεταξύ ενός πλασματικού πτωχευτικού μερίσματος, που θα λάμβαναν οι πιστωτές με βάση την περιουσιακή κατάσταση της εταιρίας, αν η αίτηση πτώχευσης είχε υποβληθεί έγκαιρα, και του πραγματικά λαμβανόμενου μερίσματος (ποσοστιαία ζημία) 36. Τις αξιώσεις των πιστωτών ασκεί ο σύνδικος, ως μη δικαιούχος διάδικος, οι δε πιστωτές επωφελούνται έμμεσα, διά της αύξησης της πτωχευτικής περιουσίας με ό, τι εισπράττει ο σύνδικος, μην αδιαφορούν για την ζημία που μπορεί να επέλθει σε αυτούς λόγω της μη έγκαιρης υποβολής της αίτησης κήρυξης σε πτώχευση, Απ. Καραγκουνίδη, Η προστασία των πιστωτών κεφαλαιουχικών εταιριών (ιδίως Α.Ε.) στο μεταίχμιο πτωχευτικού και εταιρικού δικαίου, εις Μ.-Θ. Μαρίνο (επιμ.), Η ανώνυμη εταιρία μεταξύ εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς, 2011, σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 337, Απ. Καραγκουνίδη, ό.π. (σημ. 32), σελ. 492, Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 16, όπου αναφέρεται ότι η ζημία των παλαιών πιστωτών συνίσταται στο ότι, λόγω συνέχισης της δραστηριότητας της εταιρίας και μετά την έναρξη της παύσης των πληρωμών, ελαττώθηκαν τα ενεργητικά της στοιχεία ή διογκώθηκαν τα παθητικά της, με αποτέλεσμα την αντίστοιχη μείωση του μερίσματος που θα έπαιρναν, αν είχε κηρυχθεί έγκαιρα η πτώχευση και επομένως, οι υπαίτιοι διοικητές οφείλουν να αποκαταστήσουν το ποσό, κατά το οποίο μειώθηκε η περιουσία της εταιρίας (αναλογική ζημία «σε σχέση με τα χρέη», δηλαδή λόγω της μείωσης της περιουσίας) και αντίστοιχα το ποσό, κατά το οποίο μειώθηκε το μέρισμα που αναλογεί σε κάθε πιστωτή. 11

12 και έτσι την αναλογική αύξηση και του πτωχευτικού μερίσματος εκάστου. Η ενεργητική νομιμοποίηση του συνδίκου εξυπηρετεί τη συλλογικότητα της διαδικασίας και την ίση μεταχείριση των πιστωτών 37. Διαφορετικό είναι το θέμα της ζημίας που δημιουργείται στους λεγόμενους «νέους πιστωτές» 38, δηλαδή στους πιστωτές, οι αξιώσεις των οποίων γεννήθηκαν από την έναρξη της παύσης των πληρωμών μέχρι την πτώχευση της εταιρίας. Οι πιστωτές αυτοί, αν είχε υποβληθεί έγκαιρα η αίτηση πτώχευσης, δεν θα είχαν συνάψει καθόλου σύμβαση με την εταιρία ή δεν θα είχαν καταβάλει την παροχή τους 39, διότι θα είχαν πληροφορηθεί την αφερεγγυότητά της. Η ζημία τους δημιουργήθηκε λόγω του ότι συναλλάχθηκαν, χωρίς να γνωρίζουν ότι η εταιρία, κατά το χρόνο διενέργειας της συναλλαγής, δεν ήταν σε θέση να εκπληρώσει τις αναληφθείσες έναντι αυτών υποχρεώσεις της 40. Αν ήξεραν την κατάσταση της, δεν θα είχαν συναλλαγεί με αυτήν, οπότε το αντικείμενο της παροχής τους θα είχε μείνει στην περιουσία τους 41. Συνεπώς, η ζημία των νέων πιστωτών ισούται με το αρνητικό διαφέρον ή αλλιώς διαφέρον εμπιστοσύνης 42, δηλαδή με ό, τι αυτοί κατέβαλαν, επειδή συναλλάχθηκαν με την εταιρία αγνοώντας την αφερεγγυότητά της Βλ. Γ. Ψαρουδάκη, Οι νέοι πιστωτές και το άρθρο 98 ΠτΚ εις τιμητικό τόμο Ν. Ρόκα, 2012, σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Γ. Ψαρουδάκη, ό.π. (σημ. 37), σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 17, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 17, Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Απ. Γεωργιάδη, ό.π. (σημ. 24), σελ. 159, όταν υπάρχει πρωτογενής ενοχή προς αποζημίωση, π.χ. υποχρέωση αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας, η αποζημίωση περιλαμβάνει ό, τι θα είχε ο ζημιωθείς αν δεν είχε μεσολαβήσει η ζημιογόνος συμπεριφορά του δράστη (αρνητικό διαφέρον), Καράκωστ Ι., Αστικός Κώδικας, ερμηνεία- σχόλια-νομολογία, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, Τόμος τρίτος, 2006, σελ. 65, Αστ. Γεωργιάδη, ό.π. (σημ. 24), σελ. 142 επ., όπου επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι στην περίπτωση του αρνητικού διαφέροντος λόγος ευθύνης είναι η διάψευση της εμπιστοσύνης του ζημιωθέντος και ότι η αποζημίωση καλύπτει το σύνολο της ζημίας, τόσο την θετική (την μείωση της υπάρχουσας περιουσίας) όσο και την αποθετική (την αποτροπή της αύξησης της περιουσίας που ονομάζεται και αλλιώς διαφυγόν κέρδος), για τις έννοιες θετική και αοθετική ζημία βλ. Μ. Σταθόπουλο, Επιτομή Γενικού Ενοχικού Δικαίου, 2004, σελ. 168 επ. 12

13 Κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, ουδείς σώφρων συναλλασσόμενος θα συνήπτε οποιαδήποτε σύμβαση με πιστωτικό στοιχείο, με πρόσωπο που έχει ζητήσει την κήρυξή του σε πτώχευση 44. Η ζημία, λοιπόν, των νέων πιστωτών συνίσταται, στις παροχές που κατέβαλαν (αφαιρουμένου του πτωχευτικού μερίσματος), με την πεποίθηση ότι η εταιρία δεν βρίσκεται υπό κατάρρευση, καθώς και στα τυχόν διαφυγόντα κέρδη 45. Ο νέος πιστωτής, λοιπόν, πρέπει να αποζημιωθεί στην θέση που θα βρισκόταν εάν δεν είχε συναλλαγεί με την εταιρία 46. Έτσι, οι νέοι πιστωτές δικαιούνται το αρνητικό διαφέρον 47, πέραν της ποσοστιαίας ζημίας που ενδέχεται να υφίστανται 48. Κατόπιν των ανωτέρω καθίσταται αντιληπτό, ότι οι νέοι πιστωτές δεν υφίστανται συλλογική ζημία, που απαιτεί η παρ. 1, αλλά ατομική, διότι κάθε πιστωτής υφίσταται τη δική του ζημία, ανάλογα με την εμπιστοσύνη που έδειξε και την συναλλαγή του με την εταιρία 49. Γι αυτό το λόγο, ορθή φαίνεται η άποψη 50 ότι η παρ. 1 καλύπτει μόνο τους «παλιούς» πιστωτές, καθώς η βάση της ευθύνης της εταιρίας προς τους νέους είναι εκείνη των διατάξεων του άρθρου 5 παρ. 2 ΠτΚ, περί υποχρέωσης να υποβληθεί αίτηση πτώχευσης, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 914 και 926 ΑΚ 51. Έτσι, δεν δικαιούται ο σύνδικος να ασκήσεις τις αξιώσεις 43 Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 305, Ν. Ρόκα., ό.π. (σημ. 4), σελ. 17, Ν. Ελευθεριάδη., Η προστασία των εταιρικών δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας (σημ. 1), σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ Βλ. Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 204, Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ. 17, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 339, Γ. Ψαρουδάκη, ό.π. (σημ. 37), σελ. 1342, , Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, ό.π., σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π., σελ Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ. 27, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 338, Γ. Σωτηρόπουλο, Η ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 4/2008, σελ. 505, Γ. Τριανταφυλλάκη, εις Μαρίνου (επιμ.), Η ανώνυμη εταιρία μεταξύ εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς, 2011, σελ. 485 επ. 51 Βλ. Μ. Σταθόπουλο, Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, 2004, σελ. 418, 421, 424, Απ. Γεωργιάδη, ό.π., σελ.159, Ι. Καράκωστα, Το δίκαιο των αδικοπραξιών, Άρθρα ΑΚ, 2014, σελ. 29 επ. 13

14 των νέων πιστωτών ως μη δικαιούχος διάδικος, αλλά δικαιούνται να στραφούν οι ίδιοι με ατομική αποζημιωτική αγωγή κατά των υπεύθυνων μελών της διοίκησης της εταιρίας 52. V. Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ (άρθρο 98 παρ. 2 ΠτΚ) 1) Γενικές παρατηρήσεις και πεδίο εφαρμογής του κανόνα. Θα περάσουμε στη συνέχεια, στην δεύτερη περίπτωση του άρθρου 98, όπως αυτή ρυθμίζεται στην παρ. 2, όπου και προβλέπεται η ευθύνη των υπόχρεων προσώπων για την πρόκληση της πτώχευσης, η οποία είναι στην ουσία ευθύνη για κακοδιαχείριση, επιπόλαιη ανάληψη κινδύνων και εσφαλμένες επιχειρηματικές αποφάσεις 53. Με άλλα λόγια, δηλαδή, πρόκειται για πράξεις ή παραλείψεις που έχουν ως αποτέλεσμα την πτώχευση της εταιρίας και βλάπτουν ευθέως τους πιστωτές, χωρίς όμως να βλάπτουν και κατ ανάγκη την ίδια την εταιρία (όπως λόγου χάρη, όταν λόγω της πτώχευσης, ο πιστωτής δεν μπόρεσε να συνεχίσει την σύμβασή του με την εταιρία, ώστε να μειωθεί η απαίτησή του) 54. Συμπεριφορές που είναι ικανές να προκαλέσουν την πτώχευση μπορούν να εκδηλωθούν σε όλες τις πτυχές της εταιρικής διοίκησης, είτε αυτές συνίστανται σε δικαιοπραξίες, είτε σε οιονεί δικαιοπραξίες, είτε σε διαδικαστικές πράξεις και υλικές πράξεις διαχείρισης, όπως είναι λόγου χάρη η μίσθωση ακινήτου έναντι υπέρογκου μισθώματος ή πωλήσεις με υπερβολικά χαμηλό τίμημα ή εκποίηση ενός μηχανήματος του εξοπλισμού της εταιρίας, χωρίς το οποίο είναι αδύνατη η συνέχιση της εταιρικής επιχείρησης 55. Από την άλλη, πρέπει να γίνει δεκτό ότι πράξεις ή παραλείψεις που δεν είναι πρόσφορες να μειώσουν την δυνατότητα της εταιρίας να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της έναντι των εταιρικών πιστωτών, όπως π.χ. 52 Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 338, Γ. Σωτηρόπουλο, Η ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 4/2008, σελ. 505, Γ. Ψαρουδάκη, ό.π., σελ. 1352, Κλ. Ρούσσου, ό.π. (σημ. 7),, σελ. 677, Λ. Κοκκίνη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 304, Ν. Ρόκα, ό.π. (σημ. 4), σελ , όπου υποστηρίζεται το αντίθετο, Ν. Ελευθεριάδη, ό.π., σελ. 26, ότι εξάλλου, ο νόμος δεν διακρίνει ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις πιστωτών και η Έκθεση της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, αναφέρεται ρητά σε «παλαιούς» και «νέους» πιστωτές. 53 Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών. (σημ. 7), σελ ,

15 εκποίηση αμελητέου ποσοστού εξ αδιαιρέτου κυριότητας σε ακίνητο με μεγάλη διασπορά της κυριότητας και με αμφισβητούμενους τίτλους ή διάθεση παλαιωμένου και άχρηστου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, δεν στοιχειοθετούν ευθύνη με βάση την διάταξη αυτή 56. 2) Υπόχρεοι προς αποζημίωση λόγω πρόκλησης της πτώχευσης. Η ευθύνη από την πρόκληση της πτώχευσης υφίσταται μόνο όταν από δόλο ή από βαριά αμέλεια των ευθυνόμενων προσώπων προκλήθηκε η πτώχευση 57. 3) Δικαιούχοι της αποζημίωσης λόγω πρόκλησης της πτώχευσης. Και στην περίπτωση αυτή, δικαιούχοι της αποζημίωσης, είναι οι εταιρικοί πιστωτές, οι οποίοι βλάπτονται από την πρόκληση της πτώχευσης της 58. 4) Αποκαταστατέα ζημία και ενάσκηση των αξιώσεων των πιστωτών. Αντικείμενο της καθιερούμενης ευθύνης με βάση την μία άποψη είναι η ευθεία, άμεση 59 και προσωπική ζημία των εταιρικών πιστωτών, εκείνη δηλαδή που πλήττει μόνο και απευθείας τους πιστωτές, χωρίς να στοιχειοθετείται ταυτόχρονα 56 Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ό.π.(σημ. 10), σελ. 287, Λ. Κοτσίρη, ό.π. (σημ. 2), σελ Βλ. Λ. Κοτσίρη, ό.π. (σημ. 2), σελ Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας (σημ. 1), σελ. 377, όπου αναφέρεται ότι υπό την παραπάνω έννοια, άμεση ζημία υπάρχει όταν για παράδειγμα ο πιστωτής συναλλάχθηκε με την εταιρία και η πτώχευση του στέρησε την δυνατότητα κατάρτισης άλλης επωφελούς σύμβασης με τρίτο, ή όταν η μη καταβολή της παροχής στον πιστωτή λόγω της πτώχευσης περιήγαγε τον ίδιο σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών ή και τον οδήγησε στην πτώχευση, όπου αναφέρεται επίσης ότι από την άλλη, αν η ζημία εξαντλείται στην απομείωση του προσδοκώμενου πτωχευτικού μερίσματος και άρα αποκαθίσταται με την άσκηση από τον σύνδικο των σχετικών αξιώσεων της εταιρίας κατά των διοικούντων, δεν θεμελιώνεται αξίωση του δανειστή κατά των διοικούντων κατά την διάταξη του άρθρου 98 παρ. 2 ΠτΚ.. 15

16 και ζημία της εταιρίας 60. Υπό την παραπάνω έννοια, άμεση ζημία υπάρχει όταν για παράδειγμα ο πιστωτής συναλλάχθηκε με την εταιρία και η πτώχευση του στέρησε την δυνατότητα κατάρτισης άλλης επωφελούς σύμβασης με τρίτο, ή όταν η μη καταβολή της παροχής στον πιστωτή λόγω της πτώχευσης περιήγαγε τον ίδιο σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών ή και τον οδήγησε στην πτώχευση 61. Η ζημία του κάθε πιστωτή έχει το δικό της ιστορικό και γι αυτό, η ευθύνη αυτή δεν εξαντλείται στην ποσοστιαία μείωση του πτωχευτικού μερίσματος από την απομείωση της πτωχευτικής περιουσίας και οι αξιώσεις τους δεν έχουν κοινή ιστορική βάση 62. Γι αυτό το λόγο, δεν δικαιούται ο σύνδικος να ασκήσει όλες τις αξιώσεις αυτές ως μη δικαιούχος διάδικος 63, διότι αποτελούν ατομικές αξιώσεις με ενεργητικά νομιμοποιούμενους τον κάθε δικαιούχο της κάθε αξίωσης κατά ερμηνευτική τελολογική συστολή της διατάξεως. Ωστόσο, υποστηρίζεται από την άλλη μεριά η θέση περί εσωτερικής ευθύνης που εκκινεί από την παραδοχή ότι μόνη αποκαταστατέα ζημία κατά την παρ. 2 είναι η απομείωση της εταιρικής περιουσίας από τις σχετικές ζημιογόνες πράξεις και παραλείψεις των οργάνων, η οποία μόνο έμμεσα και αντανακλαστικά ζημιώνει τους εταιρικούς πιστωτές και η αποκατάσταση της έμμεσης ζημίας των πιστωτών συνδέεται με την αποκατάσταση της εταιρικής περιουσίας 64. VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 60 Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ. 51, 62, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ. 343, κατά άλλη άποψη, όμως, βλ. Απ. Καραγκουνίδη, ό.π. (σημ. 32), σελ. 472 επ. υποστηρίζεται η θέση περί εσωτερική ευθύνης που εκκινεί από την παραδοχή ότι μόνη αποκαταστατέα ζημία κατ άρθρο 98 παρ. 2 ΠτΚ είναι η απομείωση της εταιρικής περιουσίας από τις σχετικές ζημιογόνες πράξεις και παραλείψεις των οργάνων, η οποία μόνο έμμεσα και αντανακλαστικά ζημιώνει τους εταιρικούς πιστωτές και η αποκατάσταση της έμμεσης ζημίας των πιστωτών συνδέεται με την αποκατάσταση της εταιρικής περιουσίας. 61 Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας (σημ. 1), σελ Βλ. Ν. Ελευθεριάδη, Η προστασία των δανειστών (σημ. 7), σελ Βλ. Ν. Ρόκα., ό.π. (σημ. 4), σελ Βλ. Απ. Καραγκουνίδη, ό.π. (σημ. 32), σελ. 472 επ. 16

17 Συμπερασματικά, ποινική ευθύνη 65 δεν θεσπίζεται με το άρθρο 98 ΠτΚ, αλλά προβλέπεται με βάση κάποιες ειδικότερες διατάξεις, που δεν θα αναλυθούν αυτήν την στιγμή για λόγους οικονομίας του χρόνου. Κλείνοντας, είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι η διάταξη του άρθρου 98 συνιστά ένα πολύτιμο εργαλείο και μέσο προστασίας των εταιρικών πιστωτών, που διευκόλυνε σε σημαντικό βαθμό την προάσπιση των συμφερόντων, από την ανεύθυνη και μη σωστή διοίκηση της εταιρίας εκ μέρους των διοικητών της, μιας εταιρίας που βρίσκεται σε κρίση. VII. BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ Αλεξανδρίδου Ελ., Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών- Κεφαλαιουχικές Εταιρίες, Τεύχος Β, Γ έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, Γεωργιάδη Απ., Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Σάκκουλα Θεσσαλονίκη, Γεωργιάδη Αστ., Ενοχικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Στ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Ελευθεριάδης Ν., Η προστασία των δανειστών κεφαλαιουχικής εταιρίας ως πρόβλημα ευθύνης των εταίρων, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Ελευθεριάδης Ν., Η αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας, 23 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου, Νομική Βιβλιοθήκη, 2014, σελ. 353 επ. Καραγκουνίδης Απ., Η προστασία των πιστωτών κεφαλαιουχικών εταιριών (ιδίως Α.Ε.) στο μεταίχμιο πτωχευτικού και εταιρικού δικαίου, εις Μ.-Θ. Μαρίνο (επιμ.), Η ανώνυμη εταιρία μεταξύ εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς, Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, Καράκωστας Ι. Αστικός Κώδικας, ερμηνεία- σχόλια- νομολογία, Γενικό Ενοχικό, Άρθρα , Τόμος Τρίτος, Νομική Βιβλιοθήκη, Βλ. Λ. Κοτσίρη, ό.π. (σημ. 7), σελ. 163, Ε. Περάκη, ό.π. (σημ. 5), σελ

18 Καράκωστας Ι., Το δίκαιο των αδικοπραξιών, Άρθρα ΑΚ, Νομική Βιβλιοθήκη, Κοκκίνης Λ. Αφερεγγυότητα κεφαλαιουχικών εταιριών και ευθύνη διοικούντων των εταιρικών δανειστών, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Κοκκίνης Λ., Ο νόμιμος λόγος ευθύνης στην παρέλκυση της πτώχευσης (άρθρο 98 παρ. 1 εδ. 1 ΠτΚ), ΔΕΕ 1/2009, σελ. 36 επ. Κοκκίνης Λ., Η αποκαταστατέα ζημία στην παρέλκυση της πτώχευσης (άρθρο 98 παρ. 1 εδ. 1 ΠτΚ), ΔΕΕ 3/2009, σελ Κατσάς Θ., Επιχειρηματικός κίνδυνος και ευθύνη του διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρίας, ΔΕΕ 2006, σελ. 883 επ. Κοτσίρης Λ., Πτωχευτικό Δίκαιο, 8 η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Μάζης Π., Υπαγωγή επιχείρησης στην ειδική εκκαθάριση άρθρου 46 α ν. 1892/90, Πρόκληση αφερεγγυότητας της από μη σύννομη και καταχρηστική συμπεριφορά της αιτήσασας την υπαγωγή τράπεζας, ΕπισκΕΔ Μαρίνος Μ., Ζητήματα εφαρμογής του κανόνα επιχειρηματικής κρίσεως (business judgement rule) στο εταιρικό και το πτωχευτικό δίκαιο, ΔΕΕ 6/2009, σελ. 653 επ. Περάκης Ε., Πτωχευτικό Δίκαιο, 2 η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, Ρόκας Ν., Το δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας στο δρόμο προς τον 21 ο αιώνα, ΕΕμπΔ 2009, σελ. 23 επ. Ρόκας Ν., Ευθύνη για παρέλκυση της πτώχευσης, ΕΕμπΔ 2008, σελ. 1 επ. Σταθόπουλος Μ., Επιτομή Γενικού Ενοχικού Δίκαιου, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Ρούσσου Κλ., Αστική ευθύνη διαχειριστών εταιρίας, ΧρΙΔ Ι/2010, σελ. 673 επ. Σταθόπουλος Μ., Γενικό Ενοχικό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Σωτηρόπουλος Γ., Η ευθύνη των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου για επιχειρηματικές επιλογές, Η ισχύς του «Business Judgement Rule» στην Ελλάδα, ΔΕΕ Σωτηρόπουλος Γ., Η ευθύνη των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για παρέλκυση της πτώχευσης, ΔΕΕ 4/2008, σελ. 503 επ. Τέλλης Ν., εις Περάκη (επιμ.) ΔικΕΠΕ (1994), Νομική Βιβλιοθήκη. Τριανταφυλλάκης Γ., Ευθύνη για πρόκληση αφερεγγυότητας- Εταιρικό και πτωχευτικό δίκαιο, ΕΕμπΔ 2010, σελ. 801 επ. Φράστανλης Σ., Other people s money και προστασία των εταιρικών πιστωτών, ΔΕΕ 5/2011, σελ. 549 επ. 18

19 Φράστανλης Σ., Ευθύνη διοικητών από παρέλκυση πτώχευσης στην κεφαλαιουχική εταιρία, ΕΕμπΔ 2012, σελ. 306 επ. Χατζηνικολάου-Αγγελίδου Ράνια, Η θέση του δανειστή εντός της πτώχευσης, ΔΕΕ 3/2011, σελ. 266 επ. Φρέρης Α.Ι., εις Ανώνυμες Εταιρείες, Επιστ. Διεύθυνση Αντωνόπουλος Β.,- Μούζουλας Σ. Τόμος ΙΙ, Σάκκουλας Ψαρουδάκης Γ., Οι νέοι πιστωτές και το άρθρο 98 ΠτΚ εις τιμητικό τόμο Ν. Ρόκα, Νομική Βιβλιοθήκη, Ψυχομάνης Σπ., Πτωχευτικό Δίκαιο & Δίκαιο ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων προσώπων, Ε έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, VIII. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ