«Τεχνολογία συστημάτων Line Array. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών συστημάτων της αγοράς.»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ «Τεχνολογία συστημάτων Line Array. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών συστημάτων της αγοράς.» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Λιόντος Αθανάσιος» ΛΗΞΟΥΡΙ 2014

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ «Τεχνολογία συστημάτων Line Array. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών συστημάτων της αγοράς.» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Λιόντος Αθανάσιος» Επιβλέπων : Δ. Κατερέλος Επιτροπή Αξιολόγησης : Ημερομηνία παρουσίασης: Αριθμός Πρωτοκόλλου Πτυχιακής Εργασίας:

3 Περίληψη Το θέμα της εργασίας είναι τα ηχεία τεχνολογίας line array.πρόκειται για μια εργασία χωρισμένη σε δύο μέρη, όπου το πρώτο είναι θεωρητικό και παρατίθενται τα ιστορικά στοιχεία που οδήγησαν στην κατασκευή των σημερινών συστημάτων. Επίσης αναφέρεται στις αρχές λειτουργίας του line array, καθώς και στα κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα σύστημα για να ονομασθεί line array. Τέλος, παρουσιάζονται οι τρόποι ανάρτησης των συστηματων, με τα αντίστοιχα πλεονεκτήματα που αυτά εμφανίζουν. Το δεύτερο μέρος, που είναι πιο πρακτικό, είναι παρουσίαση και ανάλυση σε βάθος, ηχείων τύπου line array, που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά και είναι δοκιμασμένα και αποδεκτά από τους τεχνικούς ήχου, αλλά το καθένα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και σχεδίαση ώστε να πετύχουν τον χαρακτηρισμό line array. μακρινό πεδίο. Λέξεις-κλειδιά: συστοιχία γραμμικής πηγής, φαινόμενο «χτένας», ανάρτηση,

4 TECHNOLOGICAL EDUCATION INSTITUTE OF IONIAN ISLANDS MUSIC TECHNOLOGY FACULTY DEPARTMENT OF SOUND AND MUSICAL INSTRUMENT TECHNOLOGY «Line Array technology. Review on the most common used Line Array systems on the market» DISSERTATION REPORT Liontos Athanasios Lixouri, Kefalonia 2014 Abstract This dissertation analyses the impact of line array systems on the modern audio market. Keywords: line source array, comb filtering, flown, far field

5 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Σύντομη αναφορά στα Ιστορικά Στοιχεία των Line-Arrays Η θεωρία των Line Array Η θεωρία του Dr. Harry Olson Η θεωρία του H. Olson στην πράξη Βασικές προϋποθέσεις για την κατασκευή ενός πραγματικού Line Array Κριτήρια για την κατασκευή/εγκατασταση ενός Line Array προσεγγίζοντας το Line Source Array Κατευθυντικότητα των Line Array Φυσικοί περιορισμοί και τρόποι λύσεων αυτών Near Field-Far Field Τρόποι Ανάρτησης Των Line Array Συστημάτων Stack, Flown, Hybrid Flat, Καμπύλωση των Line Array Curved Array «J» shaped Spiral Array Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών Line Array συστημάτων της αγοράς ELECTROVOICE X-LINE MEYER MILO L ACOUSTICS - V-DOSC Επίλογος και συμπεράσματα Βιβλιογραφία

6 1. Εισαγωγή Βασικό θέμα τις εργασίας είναι η κατανόηση της τεχνολογίας ηχείων LINE ARRAY μέσω των φυσικών κριτηρίων και των υλοποιήσεων που κυκλοφορούν στην σημερινή ηχητική αγορά. Η αρχική ιδέα του LINE SOURCE ARRAY υπάρχει από το 1896 από τον William Strut, αλλά οι βάσεις για τα σημερινά Line Array συστήματα τέθηκαν το 1957 από τον Dr. Harry Olson. Τα πρώτα συστήματα παρουσιάστηκαν στην δεκαετία 1950 με περιορισμένο συχνοτικό εύρος και μεγάλη εντασιακή ανομοιογένεια. Το 1992 ο Dr Christian Heil ανέπτυξε την τεχνολογία WST με την οποία έθεσε τις βάσεις για την υλοποίηση των σημερινών ηχητικών συστημάτων τύπου Line Array. Το ζητούμενο χαρακτηριστικό ενός Line Array συστήματος είναι η κατά 3db SPL εξασθένιση του ηχητικού σήματος ανά διπλασιασμό της απόστασης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο συχνοτικό φάσμα. Οι μέχρι στιγμής υλοποιήσεις αποδεικνύουν και πρακτικά πλέον, ότι αυτό είναι ανέφικτο σε μεγάλες αποστάσεις κυρίως, και έτσι το ζητούμενο επιτυγχάνεται μόνο σε κοντινές αποστάσεις που εξαρτούνται από το μήκος της συστοιχίας, την εκπεμπόμενη συχνότητα και την απόσταση μεταξύ των οδηγών. Άλλο ένα πλεονέκτημα με τα Line Array συστήματα, είναι οι πολλές επιλογές ανάρτησης ή στήριξης στο έδαφος αναλόγως την επιθυμητή καλυπτόμενη περιοχή στόχευσης. Στην συνέχεια, παρουσιάζονται 3 από τις πιο αποδεκτές υλοποιήσεις από την παγκόσμια audio κοινότητα. Το Electro Voice X-Line χρονολογίας 2001, όπου πρόκειται για ένα Large Format σύστημα. Ενσωματώνει τον κυματοδηγό HYDRA καθώς και 15 ιντσών LF Drivers για την καλύτερη προσέγγιση του όρου Line Array. To Meyer Milo, χρονολογίας 2003, αυτοενισχυόμενο 4Way σύστημα με κυματοδηγό REM, προσομοιώνοντας την λειτουργία ενός Ribbon driver για καλύτερα distortion free αποτελέσματα. Το L Acoustics V-Dosc, όπου με την πατενταρισμένη τεχνολογία WST και τον κυματοδηγό DOSC έθεσε τις βάσεις εν έτη 1993, για την κατασκευή όλων των σημερινών Line Array συστημάτων. 2

7 2. Σύντομη αναφορά στα Ιστορικά Στοιχεία των Line-Arrays Η ιδέα του Line source υπάρχει πάνω από 100 χρόνια. Η πρώτη αναφορά σε αυτήν χρονολογείται γύρω στο 1896, από τον William Strut, 3 rd Baron Rayleigh στο βιβλίο The theory of sound vol. II. Το έτος 1957 ο Dr. Harry Olson περιέγραψε και έθεσε τις βάσεις για τα Line-Arrays, στο βιβλίο του Acoustical Engineering. Η πιο πρώιμη μορφή ή αλλιώς «ηχεία στήλης» -μια μακριά κάθετη στήλη που απαρτίζεται από πολλά μεγάφωνα μικρού διαμετρήματος- ήταν πολύ διαδεδομένη στις δεκαετίες των 50s, 60s και 70s, επειδή παρείχαν την δυνατότητα να αναπαράγουν με εξαιρετική διαύγεια και σαφήνεια ακόμη και σε χώρους με αντήχηση, το συχνοτικό εύρος που παρουσιάζει η ανθρώπινη φωνή. Επιπλέον για αυτές τις συστοιχίες ηχείων πιστευόταν ότι μπορούσαν να διανέμουν τον ήχο μέχρι και τον τελευταίο ακροατή, χωρίς να είναι απαγορευτική η ένταση τους για τους ακροατές στις μπροστινές θέσεις των συναυλιών χώρων. Παρόλα αυτά υστερούσαν στην μέγιστη ένταση και συχνοτική απόκριση, καθώς μπορούσαν να αναπαράγουν επαρκώς ένα περιορισμένο συχνοτικό εύρος, από τα 100Hz μέχρι τα 5KHz. Σε συχνότητες άνω αυτών των ορίων παρουσιάζονταν μια εξασθένιση της τάξεως των 12dB SPL/oct. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετώπιζε η τότε κοινότητα των μηχανικών ήχου στα συστήματα ενίσχυσης αυτού, ήταν η συχνοτική και εντασιακή ανομοιογένεια που παρουσίαζαν στον εκάστοτε χώρο τα ηχητικά κύματα, ως συνέπεια της ανεξέλεγκτης αλληλεπίδρασης τους. Στην δεκαετία του 1970 η βρετανική Martin Audio, η Forsyth ( που μετονομάστηκε σε EAW σήμερα) και η Hz Sound με τις καινοτομίες που εφάρμοσαν στο χώρο ως προς την flat συχνοτική συμπεριφορά του ηχείου, ( κατασκευάζοντας τις κατάλληλες κόρνες, καμπίνες κ.α.), έβαλαν τα θεμέλια για την επίλυση αυτού του προβλήματος. Στην δεκαετία του 1980 τα συστήματα ενίσχυσης του ήχου άρχισαν να αναρτώνται πάνω από το έδαφος (flown) ακόμη και σε περίεργους σχηματισμούς, σε μια προσπάθεια όχι μόνο βελτίωσης της ηχητικής απόδοσης τους αλλά και εντυπωσιασμού. Επιπλέον οι εταιρείες για λόγους εργονομίας στην μεταφορά και στην ανάρτηση τέτοιων συστημάτων, αντικατέστησαν τις μέχρι τότε στοίβες bass 3

8 bins, mid bins και κόρνων (Φώτο 1,2) προχωρώντας στην κατασκευή all-in-one ηχείων (Φώτο 3). Με τον όρο all-in-one εννοούνταν ηχεία στα οποία ήταν ενσωματωμένες οι παραπάνω ηλεκτρονικές διατάξεις. Οι εταιρείες Clair Brothersκαι Jason Sound είχαν ηγετικό ρόλο στην κατασκευή τέτοιων καμπινών. Μολαταύτα, αυτός ο νέος τρόπος sound design είχε και μειονεκτήματα διότι η προσοχή των εταιρειών δόθηκε περισσότερο στην λειτουργικότητα αυτών των συστημάτων, παρά την ηχητική απόδοση. Ωστόσο το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης συμβολής των ηχητικών κυμάτων δεν είχε επιλυθεί. Ένας από τους κύριους λόγους ήταν ότι τα ηλεκτρονικά στοιχεία που αφορούσαν την απόδοση υψηλών συχνοτήτων δεν ήταν κατάλληλα τοποθετημένα, σε αντίθεση με την θεωρία του Olson. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην αλληλεπιδρούν επαρκώς και σε συνδυασμό με την απορρόφηση του αέρα στη συγκεκριμένη περιοχή συχνοτήτων, κυρίως σε αποστάσεις 60 μέτρων και άνω, κατέληγαν σε ένα μουντό αποτέλεσμα, χωρίς αρμονικούς overtones και ατάκα από τα κρουστά όργανα. Μπορούσαν να αποδώσουν μόνο το βασικό συχνοτικό εύρος των περισσότερων οργάνων. Στην δεκαετία του 90 καθοριστική ήταν η συμβολή του Dr. Christian Heil στον επαναπροσδιορισμό των Line Arrays. Ο Heil ανέπτυξε την τεχνολογία WST ( Wavefront Sculpture Technology), όπως αυτός την ονόμασε, που ενσωματώθηκε στα ηχεία V-DOSC της εταιρείας του L Acoustics. Έλυσε τα περισσότερα προβλήματα των τότε ημερών, όχι μόνο στον τομέα του ήχου αλλά και στη μεταφορά, καθώς και στην ανάρτηση τους, θέτοντας ψηλά τον πήχη στην 4

9 διαύγεια και καταληπτότητα του ήχου κυρίως σε μακρινές αποστάσεις. Η ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας έδωσε το έναυσμα και σε άλλες εταιρείες να κατασκευάσουν τους δικούς τους κυματοδηγούς οι οποίοι σχημάτιζαν 4 κατηγορίες: ribbon, horns, reflectors και lenses αφού ο κυματοδηγός V-DOSC ήταν καταχωρημένος σαν πατέντα της L Acoustics. Παράλληλα και άλλοι κατασκευαστές καινοτόμησαν, με πρωταγωνίστρια την Meyer Sound, η οποία δημιούργησε το «SIM SYSTEM II FFT ANALYZER» προκαλώντας επανάσταση στον τρόπο μέτρησης του ήχου. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας που παρατηρείται σήμερα, και με τα νέα μέσα που διαθέτουν οι κατασκευαστές, ολοένα και πλησιάζουν στην επίτευξη των στόχων ενός Line- Array συστήματος. Στις μέρες μας είναι διαθέσιμα πολλά διαφορετικά μεγέθη line array καμπινών, με ποικίλες λύσεις ανάρτησης και μεταφοράς, απαλλάσσοντας πια τις εταιρείες ενοικιάσεων ηχητικού εξοπλισμού, να κατασκευάζουν τα «δικά τους ηχητικά συστήματα» όπως στο παρελθόν. 3. Η θεωρία των Line Array 3.1 Η θεωρία του Dr. Harry Olson O Dr. Harry Olson το 1957στο βιβλίο του Acoustical Engineering και στο κεφάλαιο Acoustical Radiating Systems, περιέγραψε την βασική ιδέα υπό τίτλο Straight-Line Source. «Μια straight line source μπορεί να απαρτίζεται από άπειρες σημειακές πηγές με ίσο πλάτος και φάση τοποθετημένη σε ευθεία γραμμή, η απόσταση μεταξύ των δε, πρέπει να είναι μηδενική. Αν δηλαδή ο αριθμός των πηγών 5

10 n πλησιάζει το άπειρο και d, η απόσταση μεταξύ αυτών, να πλησιάζει το μηδέν, με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε: nd=1, το αποτέλεσμα είναι το line source.» Πρόκειται περί ενός νέου μοντέλου της εκπομπής των ηχητικών πηγών ως προς την κατευθυντικότητα, την απώλεια ηχητικής πίεσης λόγω αυξανόμενης απόστασης και στην συχνοτική τους συμπεριφορά. Με βάση το θεωρητικό του μοντέλο για την δημιουργία ενός line source array, πρέπει να τοποθετηθούν σε ευθεία γραμμή άπειρες σημειακές πηγές σε μηδενική απόσταση, οι οποίες λειτουργούν σε ίδια φάση και πλάτος. Με άλλα λόγια η απόσταση b μεταξύ των ακουστικών κέντρων των γειτονικών οδηγών θα πρέπει να τείνει στο μηδέν (b->0). Έτσι, αντί για σφαιρική διάδοση του ηχητικού κύματος (σχήμα 2.2), που εμφανίζεται στην περίπτωση μιασς παντοκατευθυντικής ηχητικής πηγής, επιτυγχάνεται η δημιουργία κυλινδρικού κύματος (σχήμα 2.3). Λόγω δε της διαφοράς τους στην γεωμετρία η ενέργεια που διανέμεται στην επιφάνεια του κυλίνδρου ( σε αντίθεση με αυτήν της σφαίρας ) επιτρέπει στην κατανομή του ήχου, ανά διπλασιασμό της απόστασης, την μείωση κατά 3dB spl της ηχητικής πίεσης, αντί για 6 db spl, όπως προσαρμόζει ο νόμος του αντίστροφου τετραγώνου. 6

11 Η πολύ μεγάλη κάθετη κατεύθυντικότητα που παρέχει ο κύλινδρος τρόπος διάδοσης ηχητικών κυμάτων επιτυγχάνεται μέσω της ισοφασικής εκπομπής των απείρων σημειακών ηχητικών πηγών και φασικής σχέσης των συχνοτήτων που παράγονται από αυτές. 3.2 Η θεωρία του H. Olson στην πράξη Στην πραγματικότητα όμως η θεωρία του line source είναι αδύνατο να επιτευχθεί. Αρχικά η απόσταση μεταξύ των ακουστικών κέντρων γειτονικών οδηγών είναι ανέφικτο να είναι μηδέν λόγω της φυσικής κατασκευής τους. Επιπλέον η τοποθέτηση άπειρων πηγών είναι πρακτικά μη υλοποιήσιμη μιας και το μήκος της συστοιχίας θα έτεινε στο άπειρο. Κατά συνέπεια ο σχηματισμός κυλινδρικού κύματος είναι ανέφικτος. Σε ένα line source array ανά διπλασιασμό της απόστασης θα υπάρχει απώλεια της τάξεως των τάξεως των 3dB spl. Αυτό συμβαίνει διότι αποτελείται από άπειρες σημειακές πηγές παρατεταγμένες σε ευθεία γραμμή οι οποίες κατά τη διέγερσή τους παράγουν κυλινδρικό κύμα. Όπως αναφέρεται και παραπάνω είναι αδύνατο να παραχθεί ένα τέτοιο κύμα και συνεπώς ο ρυθμός πτώσης των 3dB spl ανά διπλασιασμό της απόστασης στο κοντινό πεδίο, αλλά η έκταση του πεδίου εξαρτάται από την συχνότητα και το μήκος της ηχοστήλης. Τέλος αυτός ο ρυθμός πτώσης αντιμετωπίζει ακόμη ένα εμπόδιο, αυτό της απορρόφησης του αέρα στις υψηλές συχνότητες. Προφανώς τα πραγματικά συστήματα δεν μπορούν να πλησιάσουν αυτές τις προδιαγραφές και η συμπεριφορά τους στον εκάστοτε χώρο είναι πολύ πιο πολύπλοκη από αυτήν την ιδανική συμπεριφορά. 7

12 Βέβαια τα πολικά διαγράμματα που σχεδίασε δεν απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Παρακάτω απεικονίζεται η κατευθυντικότητα δυο πηγών οι οποίες όμως έχουν συγκεκριμένη απόσταση μεταξύ τους και δίπλα τους το σχήμα του H.Olson. 8

13 9

14 3.3 Βασικές προϋποθέσεις για την κατασκευή ενός πραγματικού Line Array. Οι βασικές προδιαγραφές για την σωστή κατασκευή ενός πραγματικού Line Array συστήματος που ακολουθεί την θεωρία του Olson βασίζονται σε κάποιους κανόνες. Οι κατασκευαστές προσπαθούν να επιτύχουν την μικρότερη δυνατή απόσταση μεταξύ των πηγών και να τοποθετήσουν όσες περισσότερες τους επιτρέπουν οι φυσικοί περιορισμοί. Μελέτες έχουν δείξει ότι η απόσταση μεταξύ τους θα πρέπει να είναι μικρότερη από το μισό μήκος κύματος (λ/2) της μέγιστης συχνότητας που θα εκπέμπει το σύστημα. Η εν λόγω απόσταση (b), σε συνδυασμό με το ύψος (Η) της συστοιχίας καθορίζουν το εύρος συχνοτήτων (fmin-fmax) που μπορεί να αναπαράγει το σύστημα. Για το άνω όριο του εύρους είναι υπεύθυνη η απόσταση b, ενώ για το κατώτατο είναι το ύψος (Η), το οποίο πρέπει να είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές 10

15 μεγαλύτερο από το μήκος κύματος της χαμηλότερης ακτινοβολούμενης συχνότητας. Σκοπός είναι να επιτευχθεί το κυλινδρικό κύμα στην έξοδο της συστοιχίας. Τέλος λόγω τον φυσικών διαστάσεων των καμπινών εισέρχεται και άλλος παράγοντας (b ) συμβολίζει την απόσταση μεταξύ διαδοχικών καμπινών. Είναι δε πια οφθαλμοφανές ότι η απόσταση αυτή πρέπει να είναι πολύ πιο μικρή από τα συμβατικά ηχοσυστήματα συναυλιών. 3.4 Κριτήρια για την κατασκευή/εγκατασταση ενός Line Array προσεγγίζοντας το Line Source Array Έχοντας αναλύσει παραπάνω γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη η θεωρία του Olson, οι κατασκευαστές πρέπει να τηρούν κάποιες συνθήκες έτσι ώστε να προσεγγίζουν όσο δυνατόν περισσότερο το μοντέλο ενός line source. Με την συμβολή του Dr. Christian Heil, μεταξύ άλλων, αποδείχτηκε ότι μια συστοιχία ανεξάρτητων πηγών με σταθερή απόσταση μεταξύ τους σε ευθεία ή καμπύλη είναι ισοδύναμη με μια μοναδική ηχητική πηγή έχοντας τις ίδιες διαστάσεις με την ολική συστοιχία αν πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια: 1 Η συνδυασμένη επιφάνεια της κυματομορφής που ακτινοβολείται από τις ανεξάρτητες πηγές της συστοιχίας να καλύπτει τουλάχιστον το 80% της στοχευόμενης περιοχής 2 Ο διαχωρισμός των πηγών (step), που καθορίζεται ως η απόσταση που έχουν τα ακουστικά κέντρα των ανεξάρτητων πηγών μεταξύ τους, να είναι μικρότερος του μισού του μήκους κύματος (λ/2) για το σύνολο των συχνοτήτων του εύρους που λειτουργούν. 3 Το μήκος της συστοιχίας να είναι τουλάχιστον 4 φορές μεγαλύτερο από το μήκος κύματος της χαμηλότερης συχνότητας που ακτινοβολείται. 4 Η απόκλιση που μπορεί να έχει από ένα επίπεδο ηχητικό μέτωπο (καμπύλωση) πρέπει να είναι λιγότερο του λ/4 της υψηλότερης 11

16 συχνότητας λειτουργίας. Αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από 5mm καμπύλωσης στα 16kHz. 5 Για τα καμπυλωτά arrays, οι γωνιές που καθορίζουν την θέση των καμπινών να κυμαίνονται αντιστρόφως ανάλογα με την απόσταση από τους ακροατές. 6 Η τοποθέτηση της συστοιχίας πρέπει να είναι τέτοια ώστε να παρέχει αναλογία 4:1 ανάμεσα στις αποστάσεις κάλυψης του πιο απομακρυσμένου και κοντινότερου θεατή. 3.5 Κατευθυντικότητα των Line Array Η κατευθυντικότητα των Line Array βασίζεται στις φασικές διαφορές που παρουσιάζουν συχνότητες που παράγονται από αυτά. Η αλληλεπίδραση δηλαδή των σημάτων προκαλεί εποικοδομητικές συμβολές. Με άλλα λόγια το ζητούμενο από ένα τέτοιο ηχητικό σύστημα είναι η μέγιστη εποικοδομητική συμβολή σε on-axis σημεία (+6db SPL), και μέγιστη απόρριψη σε σημεία off-axis. Το παραπάνω ζητούμενο έχει ως αρχή λειτουργίας το comb filtering το οποίο χρησιμοποιείται εποικοδομητικά στην επίτευξη της μέγιστης κατευθυντικότητας, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. 12

17 Στο παραπάνω σχήμα βλέπουμε την επίδραση του comb filtering στην κατευθυντικότητα. Είναι εμφανές από τα διαγράμματα ότι όταν υπάρχει καταστρεπτική συμβολή παρατηρείται και διαφορά φάση 180h. Με βάση την θεωρία του Olson η κατευθυντικότητα αλλάζει ανάλογα με την συχνότητα. Ως συνέπεια, καθώς το μήκος κύματος μικραίνει, παρατηρείται μεγαλύτερη εστίαση. Για την καλύτερη κατανόηση του παραπάνω φαινομένου παρατίθενται τα παρακάτω σχήματα. 13

18 14

19 15

20 Όπως έχει αναφερθεί στην ενότητα 2.3 η κατευθυντικότητα αυξάνεται όσο το μήκος της συστοιχίας, και κατά συνέπεια η απόσταση μεταξύ 2 πηγών τείνει να γίνει ίσο ή πολλαπλάσιο του μήκους κύματος της συχνότητας. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και στα σχήματα 2.4 με 2.7. Επιπροσθέτως τα περισσότερα Line Array συστήματα που κατασκευάζονται είναι τριών ή τεσσάρων δρόμων. Ο κάθε «δρόμος» είναι υπεύθυνος για την παραγωγή διαφορετικών συχνοτικών περιοχών. Αυτός ο διαχωρισμός στο ακτινοβολούμενο συχνοτικό εύρος απαιτεί την χρήση crossover. Αυτό επιτρέπει στο cross-over point να είναι αρκετά χαμηλά, δηλαδή ο κάθε «δρόμος» να έχει όσο το δυνατόν περιορισμένο bandwidth. Έτσι ο κάθε δρόμος ακτινοβολεί συχνότητες σε μεγαλύτερα μήκη κύματος σε σχέση με την απόσταση των ακουστικών κέντρων γειτονικών οδηγών, ικανοποιώντας το κριτήριο (2). Επίσης στην πράξη η ελαφρά καμπύλωση της συστοιχίας μπορεί να παρέχει μια πιο εκτεταμένη κάθετη κάλυψη, αλλά πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή επειδή αν καμπυλωθεί ριζικά το σύστημα παρατηρούνται εντονότατα φαινόμενα comb filtering τα οποία επιφέρουν αρνητικά αποτελέσματα. 3.6 Φυσικοί περιορισμοί και τρόποι λύσεων αυτών Όπως αναφέρθηκε και στην ενότητα 2.4, οι συνθήκες (2) και (3) ορίζουν το συχνοτικό εύρος που μπορεί να ακτινοβολήσει το σύστημα με επάρκεια, βάσει της θεωρίας του Olson. Παίρνοντας υπόψη το μήκος κύματος των διαφόρων συχνοτήτων παρατηρείται ότι μόνο τα πολύ μεγάλα σε μήκος line array μπορούν να λειτουργήσουνε ως line source στην χαμηλή περιοχή συχνοτήτων, ενώ παράλληλα μόνο με πολύ μικρές αποστάσεις μεταξύ των ακουστηκών κέντρων των οδηγών επιτυγχάνεται το line source. Όμως και τα μεγάλα σε μήκος arrays και η πολύ μικρή απόσταση μεταξύ των οδηγών είναι ανέφικτη για λόγους βάρους και πλήθος πηγών, και της διαμέτρου των οδηγών/μεγαφώνων των υψηλών συχνοτήτων αντίστοιχα. Παραδείγματος χάριν το μήκος κύματος των 20Hz είναι 17,3m. Βάση της θεωρίας 16

21 για να πετύχουμε απώλεια της τάξης των 3 db spl η συστοιχία θα πρέπει να έχει ύψος τουλάχιστον 69,2m, ψηλότερη δηλαδή από μια δεκατετραόροφη πολυκατοικία! Για την καλύτερη κατανόηση του παραπάνω παραδείγματος αξίζει να αναφερθεί ένα πείραμα της Meyer Sound: Μέσω λογισμικού που ανέπτυξε απέδειξε ότι είναι θεωρητικά εφικτό να κατασκευασθεί ένα line array που συνάδει με την θεωρία της πτώσης των 3 db spl στις χαμηλές συχνότητες. Για την επίτευξή του όμως χρειάζονται οδηγοί με διάμετρο 15 ίντσες με την απόσταση μεταξύ των ακουστηκών κέντρων τους να φτάνει τις 20 ίνσες. Έτσι οι κατασκευαστές επινόησαν ένα τέχνασμα. Να χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους το crossover και σε αυτόν τον τομέα. Κατασκεύασαν τρίδρομα ή τετράδρομα line array με το crossover point να είναι αρκετά χαμηλά έτσι ώστε ο κάθε δρόμος να ακτινοβολεί ένα περιορισμένο bandwidth, με την απόσταση μεταξύ των ακουστικών κέντρων να είναι άμεσα συγκρίσιμη με το μισό του μήκους κύματος (λ/2) του ανώτατου πραγματοποιήσιμο στις χαμηλές και μεσαίες συχνότητες. Για την απόδοση των μπάσων χρησιμοποιούνται inch οδηγοί που λόγω του μεγέθους τους είναι δυνατό να τοποθετηθούν έτσι ώστε η απόσταση μεταξύ των ακουστικών τους κέντρων να είναι μικρότερη από λ/2. Το ίδιο συμβαίνει και με την τοποθέτηση των 6-8 inch οδηγών που χρησιμοποιούνται για την απόδοση της μεσαίας περιοχής συχνοτήτων Στις υψηλές συχνότητες που το μήκος κύματος είναι μερικά mm είναι δύσκολο έως και ακατόρθωτο να εφαρμοστεί η συνθήκη (2) διότι είναι αδύνατο να κατασκευαστούν τόσο μικροί οδηγοί. Γι αυτό οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν κυματοδηγούς χοάνης στην έξοδο των οδηγών συμπίεσης καταφεύγοντας σε υβριδικά συστήματα. Η αρχή λειτουργίας αυτών των χοανών βασίζεται στις ανακλάσεις που προκαλούν στο ηχητικό κύμα και όχι στις ενισχυτικές ή καταστρεπτικές συμβολές. Εκμεταλλευόμενες αυτές τις ανακλάσεις παρέχουν ευρεία οριζόντια κάλυψη. Προκειμένου δε το ηχητικό αποτέλεσμα να έχει διαύγεια και καταληπτότητα, η κατάθεση περιορίζεται κατασκευαστικά (στενή κάθετη κάλυψη) για την αποφυγή ανεπιθύμητων ανακλάσεων. Με άλλη λύση για το πρόβλημα είναι η εφαρμογή ribbon μετατροπέων (σχήμα 2.11). Επειδή αποτελούνται από ενιαία ελάσματα η απόσταση μεταξύ των δονούμενων επιφανειών είναι ανύπαρκτη. Όμως έχουν πολλά μειονεκτήματα, όπως 17

22 αυξημένο βάρος, χαμηλή ευαισθησία και μη ικανότητα παραγωγής μεγάλης ακουστικής πίεσης. Για να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω περιορισμοί κατασκευάστηκαν προσομοιωτές της αρχής λειτουργίας των ribbon.αυτούς που χρησιμοποιεί η Meyer Sound ονόμασε «Ribbon Emulation Manifold,(REM)» και ενσωματώθηκαν στα Μ3D, M2D και MILO της ίδιας εταιρείας. Τα REM εν συντομία, οδηγούν την έξοδο από τους οδηγούς συμπίεσης, σε μια ισοφασική επιφάνεια. Έτσι μειώνεται σημαντικά το επίπεδο παραμόρφωσης. 18

23 Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι τα Line Array ακτινοβολούν σαν line source μόνο το χαμηλομεσαίο και μεσαίο εύρος συχνοτήτων. Οι περισσότεροι κατασκευαστές για να πετύχουν ομοιόμορφη κάλυψη σε όλο το συχνοτικό εύρος κατασκευάζουν τους δικούς τους κυματοδηγούς χοάνης οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την σωστή απόδοση των υψηλών συχνοτήτων. 3.7 Near Field-Far Field Βάσει της θεωρίας των Line Array το κοντινό πεδίο είναι αυτό για το οποίο έχουμε απώλεια έντασης έντασης 3db spl ανά διπλασιασμό απόστασης, και το μακρινό είναι αυτό για το οποίο έχουμε πτώση έντασης κατά 6db spl ανά διπλασιασμό της απόστασης. Το σημείο στο οποίο γίνεται αυτός ο διαχωρισμός είναι το σημείο μετάβασης από το ένα πεδίο στο άλλο. Συγκεκριμένα ισχύει: r = (L 2 X f) / 690 (1) όπου r : το σημείο διαχωρισμού των δύο πεδίων L : το μήκος της συχνότητας f : συχνότητα Παρατηρείται ότι το r εξαρτάται από το μήκος της συστοιχίας και την συχνότητα. Δεδομένης της παραπάνω σχέσης εξάγεται το συμπέρασμα ότι τα υψήσυχνα κύματα έχουν διευρυμένο κοντινό πεδίο, ενώ οι χαμηλότερες συχνότητες περιορισμένο. Αυτό μπορεί να επιβεβαιωθεί και από ένα απλά παράδειγμα : Για μια συστοιχία ύψους 3m που ακτινοβολεί 1ΚΗz η κρίσιμη απόσταση για αυτή τη συχνότητα είναι 13m ενώ για τα 10ΚΗz είναι 130m. 19

24 Επομένως είναι αδύνατο να υπολογισθεί το r για όλο το ακουστικό φάσμα αφού αυτό, βάσει της παραπάνω εξίσωσης (1), διαφέρει ανά συχνότητα. Επιπλέον δε αλλάζει από το σύστημα σε σύστημα μια και εξαρτάται από το μήκος της ηχοστήλης. 4. Τρόποι Ανάρτησης Των Line Array Συστημάτων 4.1 Stack, Flown, Hybrid Τρείς είναι οι βασικοί τρόποι ανάρτησης των συστημάτων: stack, flown και hybrid. Με τον όρο stack εννοείται ένα σύστημα που στηρίζεται στο έδαφος. Ο όρος flown περιγράφει ένα σύστημα το οποίο έχει αναρτηθεί πάνω από το έδαφος σε κάποιο ύψος. Με τον όρο hybrid περιγράφεται ένας συνδυασμός των δύο προηγουμένων. Παρόλο που τα flown συστήματα προτιμούνται από τους μηχανικούς ήχου, καθένας από τους τρείς τρόπους παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και η επιλογή μεταξύ αυτών πολλές φορές υποδεικνύεται από τον ίδιο χώρο. Για παράδειγμα δεν είναι πάντα δυνατό να αναρτηθεί ένας σύστημα λόγω των περιορισμών βάρους, ύψους αλλά και της μη πρόβλεψης για rigging points. Τα stack συστήματα (σχήμα 3.1) βελτιώνουν την στέρεο εικόνα των οργάνων για το κοινό, αφού η στερεοφωνική εικόνα που παράγεται είναι στο επίπεδο του stage, το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε μικρούς συναυλιακούς χώρους. Λόγω δε της επαφής του ηχείου με το έδαφος παρατηρείται αύξηση στην ενέργεια των χαμηλών συχνοτήτων. 20

25 Επιπλέον, για γεωμετρικούς λόγους, ένα stack σύστημα μπορεί να προσφέρει διευρυμένη κάθετη κάλυψη από ένα flown σύστημα, αναλόγως του σχήματος του ακροατηρίου. Έτσι απαιτούνται λιγότερες καμπίνες για να επιτευχθεί η βέλτιστη κάθετη κάλυψη. Ωστόσο υπάρχουν και περιορισμοί, αναλόγως την εταιρεία, στα πόσα ηχεία μπορούν να στοιβαχτούν ώστε η συστοιχία δεν μπορεί να καλύψει χώρους όπου περιλαμβάνονται εξώστες ή πολλαπλά διαζώματα. Όσον αφορά τα flown συστήματα (σχήμα 3.2) είναι η καλύτερη λύση για την ισοκατανομή της ακουστικής πίεσης και την ομοιόμορφη συχνοτική ;απόκριση στον χώρο των θεατών, εφόσον ο αριθμός των πηγών είναι αρκετός ώστε να παρέχει την λεγόμενη front-to-rear κάλυψη, δηλαδή το σύστημα να μπορεί να καλύψει επαρκώς όλο τον χώρο του ακροατηρίου. Μια τα τέτοια τοποθέτηση μπορεί να καλύψει τους εξώστες ή άλλα διαζώματα, σε αντίθεση με την stack τοποθέτηση. 21

26 Λαμβάνοντας υπόψη και το αισθητικό μέρος μιας συναυλίας, αναρτώντας το σύστημα πάνω από το έδαφος, λύνονται προβλήματα θέασης προς την σκηνή. Τα υβριδικά συστήματα (σχήμα 3.3) είναι πολύ διαδεδομένα γιατί ενσωματώνουν τα θετικά στοιχεία των δύο προηγούμενων τοποθετήσεων. Συνδυάζεται το πλεονέκτημα στην εντασιακή και συχνοτική κάλυψη των flown, με αυτό των stack που αφορά την ενίσχυση των μπάσων ή ακόμα και την τοποθέτηση λιγότερων καμπινών, και την βελτίωση της stereo εικόνας αν τοποθετηθούν κάποιοι από τους οδηγούς των μεσαίων και των πρίμων στο πάτωμα. 22

27 4.2 Flat, Καμπύλωση των Line Array Στα flat arrays, με βάση την θεωρία που αναλύθηκε στην εικόνα 2.5, για ένα δεδομένο μήκος συστοιχίας, όσο μειώνεται το μήκος κύματος αύξηση συχνότηταςτόσο πιο κατευθυντικά γίνονται. Αυτή τους η συμπεριφορά δεν είναι όμως πάντα επιθυμητή για τον λόγο ότι η δέσμη του ήχου που ακτινοβολείται είναι υπερβολικά στενή στις ψηλές συχνότητες. Επίσης ένα flat array είναι ανίκανο να καλύψει επαρκώς χώρους με διαζώματα-εξώστες, γιατί για να συμβεί αυτό θα έπρεπε η συστοιχία να εκτείνεται από το πάτωμα ως τα διαζώματα προς κάλυψη. 23

28 Η ανάγκη καμπύλωσης των Line Array προέκυψε μέσα από θέματα ομοιόμορφης κάλυψης του εκάστοτε χώρου, ιδιαίτερα σε αυτούς που είχαν κάποιο άνω διάζωμα-εξώστη, ακόμη και σε αυτούς που είχαν αμφιθεατρικό σχήμα. Η καμπύλωση ενός Line Array έχει επιδράσει στην συχνοτική και εντασιακή συμπεριφορά του αλλά κυρίως στην κατευθυντικότητα. Μελέτες έχουν δείξει ότι καμπυλώνοντας την συστοιχία δημιουργείται ένα ασύμμετρο πολικό διάγραμμα στο κάθετο επίπεδο, το οποίο αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμο σε μεγάλες ηχητικές εγκαταστάσεις, όπου χρειάζεται πολύ ενέργεια ώστε ο ήχος να φτάσει στους πιο απομακρυσμένους θεατές και ταυτόχρονα να πληροί όλες τις προϋποθέσεις της «Line Array διάδοσης του ήχου». Εκτός της τοποθέτησης των ηχείων σε ευθεία γραμμή (straight line ή flat), υπάρχουν και άλλοι τρόποι τοποθέτησης όπως curved, J shaped, spiral. 4.3 Curved Array Η επόμενη περίπτωση είναι αυτή της καμπύλωσης του array (curved). Έχει μορφή αψίδας (arc) αφού καμπυλώνεται το άνω μέρος προς τα πάνω και το κάτω μέρος προς τα κάτω, όπως φαίνεται στα σχήματα 3.6 και

29 Αυτή η καμπύλωση δεν γίνεται ανεξέλεγκτα. Ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ορθή κυματική λειτουργία της συστοιχίας, είναι η μέγιστη γωνία κλίσης που μπορεί να υπάρξει ανάμεσα σε δύο διαδοχικές καμπίνες. Τα curved arrays έχουν την δυνατότητα να παρέχουν διευρυμένη κάθετη κάλυψη και κατά συνέπεια μπορούν να «στέλνουν» τον ήχο σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Έχουν όμως και μειονεκτήματα. Λόγω της γεωμετρίας τους η άνω καμπύλη «βλέπει» την οροφή. Αυτό είναι πραχτικά μη εκμεταλλεύσιμο από τον sound designer καθιστώντας μη ικανή την ομοιόμορφη κάλυψη στους περισσότερους χώρους. Επιπλέον ενώ στις υψηλές συχνότητες μπορούν να διευρύνουν την εκπομπή τους, στις χαμηλές συχνότητες δεν επιφέρουν καμία αλλαγή αφού το μήκος της συστοιχίας είναι μικρό σε σχέση με τα μήκη κύματος αυτής της συχνοτικής περιοχής. 4.4 «J» shaped Λόγω του περιορισμένου πεδίου χρήσης των curved arrays, έπρεπε να βρεθεί ένας άλλος τρόπος τοποθέτησης. Αυτός είναι ο «J» shaped, ο οποίος ενσωματώνει τα θετικά χαρακτηριστικά των flat και curved μιας και είναι μια υβριδική τοποθέτηση μεταξύ αυτών των δύο (σχήμα 3.10 και 3.11). Το όνομα του το πήρε από το γεωμετρικό σχήμα που δημιουργεί. Στην κορυφή οι καμπίνες είναι τοποθετημένες σε ευθεία γραμμή, ενώ στο κάτω άκρο σχηματίζουν μια κλιμακούμενη κύρτωση. Κατά αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται κάλυψη των απομακρυσμένων θεατών, και κατ επέκταση το far field, από το άνω μέρος της συστοιχίας και η κάλυψη των 25

30 κοντινότερων -near field- ακροατών από το κάτω μέρος της, οι οποίοι βρίσκονται μπροστά ή κάτω από την ηχοστήλη. Ο συνδυασμός αυτών των δύο τρόπων προσφέρει ένα ασύμμετρο πολικό διάγραμμα στο κάθετο επίπεδο το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο. 4.5 Spiral Array Η ανάγκη για ακόμη πιο ισορροπημένη απόκριση των συστημάτων, ώθησε τους sound designers να εξελίξουν τα J arrays, το ασύμμετρο πολικό διάγραμμα στο κάθετο επίπεδο και επιπλέον ακτινοβολεί το ίδιο για μεγαλύτερο εύρος συχνοτήτων, δηλαδή η κατευθυντικότητα δεν μεταβάλλεται σημαντικά όσο μικραίνει το μήκος κύματος. Για να καταστεί αυτό δυνατό, η κλίση δίδεται από την αρχή της συστοιχίας άνω τμήμα- μη επιτρέποντας σε καμία πηγή να είναι σε απόλυτη ευθεία. Έτσι δεν έχουμε πια δύο τμήματα, το straight line και το curved, αφού η καμπύλωση είναι προοδευτική ανάλογα με το μήκος της συστοιχίας, δηλαδή όσο αυξάνεται το μήκος της συστοιχίας τόσο μεγαλώνει και η κλίση. Συνεπώς το άνω τμήμα βρίσκεται σε σχεδόν ευθεία γραμμή, αλλά όχι τέλεια στοιχισμένο, και το κάτω τμήμα καμπυλώνεται προοδευτικά προς τα κάτω. 26

31 Υπάρχουν πολλοί τύποι array αλλά αυτός του arithmetic spiral array, αποτελεί ίσως τον πιο διαδεδομένο τύπο. Ένα arithmetic spiral είναι εκείνο το οποίο η γωνία ανάμεσα σε διαδοχικές καμπίνες αλλάζει κατά ένα προκαθορισμένο Δθ. Για παράδειγμα η επάνω καμπίνα αναρτάται στις 0 ο, η επόμενη στην 1 ο, η επόμενη στις 2 ο κοκ. Αυτό ορίζει ένα spiral array όπου η γωνία της νιοστής καμπίνας τοποθετείται στον κάθετο άξονα σε 0 ο, 1 ο, 3 ο, 6 ο, 10 ο κοκ.. Μια γεωμετρική αναπαράσταση του φαίνεται στο σχήμα Στα πλεονεκτήματα των spiral arrays είναι η σχεδόν σταθερή κατευθυντικότητα για ένα μεγάλο εύρος συχνοτήτων, με τις χαμηλές συχνότητες να δημιουργούν μικρούς λοβούς. 27

32 5. Ανάλυση των πιο αντιπροσωπευτικών Line Array συστημάτων της αγοράς Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστούν τα τρία πιο ευρέως διαδεδομένα ηχητικά συστήματα Line Array σε large format audio applications,δηλαδή σε ηχητικές εφαρμογές μεγάλου βεληνεκούς. Τα μοντέλα ηχείων, τα οποία επιλέχθηκαν για να αναλυθούν παρακάτω είναι αυτά που προσεγγίζουν περισσότερο τον όρο Line Source Array και χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστων σε μεγάλες παραγωγές με πολυπληθές κοινό(στάδια, συναυλίες, κτλ). Για κάθε μοντέλο θα γίνει εκτενής αναφορά στα drivers και στην τοποθέτηση αυτών, στον κυματοδηγό υψηλών συχνοτήτων, στο πρόγραμμα και την ενισχυτική οδήγηση, στους τρόπους ανάρτησης, καθώς και ενδεικτικές εφαρμογές που χρησιμοποιήθηκαν αυτά. Στο τέλος του κεφαλαίου θα γίνει μια σύγκριση των μοντέλων. 5.1 ELECTROVOICE X-LINE ΓΕΝΙΚΑΣΤΟΙΧΕΙΑ Η electrovoice παρουσίασε το πρώτο line array σύστημα της το 2001, ονομάζοντας το x-line. Πρόκειται για ένα full range ηχητικό σύστημα που προορίζεται για μεγάλες ηχητικές εγκαταστάσεις (στάδια, γήπεδα κπλ). 28

33 Το x-line αποτελείται από 4 καμπίνες full range δορυφόρων, τα xvls, xvlt, xfil 1 και xfil 2 καθώς και από δύο καμπίνες υπογούφερ, τα xsubf και xsubnf. Πρόκειται για ένα παθητικό σύστημα line array το οποίο χαρακτηρίζεται από τις μεγάλες διαστάσεις καθώς και το μεγάλο του βάρος. Ακόμα και σήμερα αποτελεί την «ναυαρχίδα» των line array συστημάτων της electrovoice, μιας εταιρείας αρκετά διαδεδομένης καθώς και αποδέκτης για τα προϊόντα της από το μεγαλύτερο ποσοστό των τεχνικών ήχου και ηχοληπτών παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύεται από την Όμικρον Control AE και σύμφωνα με πληροφορίες από την ίδια την εταιρεία, έχει πουληθεί μόνο ένα σύστημα x-line στην εγχώρια αγορά. ELEMENTS-DRIVERS Το σύστημα x-line απαρτίζεται από 4 διαφορετικές καμπίνες δορυφόρων. Στην ουσία, το main σύστημα, αποτελείται από τις καμπίνες xvlt και xvls, μιας και οι xfil 1 και xfil 2 χρησιμοποιούνται ως downfill του συστήματος όπου αυτό απαιτείται. Όσον αφορά τις καμπίνες xvlt και xvls, αυτές διαφοροποιούνται στο σχήμα και στην διασπορά των υψηλών συχνοτήτων, προκειμένου να υπάρχει μια ευελιξία ανάρτησης του συστήματος, καλύπτοντας μόνο τις επιθυμητές περιοχές στόχευσης. 29

34 Αναλυτικότερα, η καμπίνα xvls (φωτο 1.1) στον τομέα των χαμηλών συχνοτήτων περιέχει 2 μεγάφωνα των 15 ιντσών 8ohm, 600watt έκαστο, με την κωδική ονομασία EVX 155Plt. Στο φάσμα της μεσαίας μπάντας συχνοτήτων, περιέχει 2 μεγάφωνα NDO8, 8ιντσών, 15ohm και 300watt έκαστο, με κυματοδηγό όπου καθορίζει την διασπορά στις 90 ο στον οριζόντιο άξονα και στις 5 ο στον κάθετο. Τέλος, για τις υψηλές συχνότητες ενσωματώνει 3 οδηγούς ND5-16 των 3 ιντσών, 5.3ohm και 75watt έκαστος, ακολουθούμενοι από κυματοδηγό με την κωδική ονομασία HYDRA, ο οποίος καθορίζει την διασπορά στις 90 ο στο οριζόντιο άξονα και στις 5 ο στον κάθετο. Στην καμπίνα xvlt, έχουμε τα ίδια ακριβώς components, με μοναδική διαφορά την διασπορά των κυματοδηγών στις μεσαίες συχνότητες να διαμορφώνεται στις 120 ο οριζόντια και στις 8,5 ο κάθετα, καθώς και στις υψηλές στις 120 ο στον οριζόντιο άξονα και στις 8,5 ο στον κάθετο. Στις downfill καμπίνες του συστήματος, συναντάμε τους ίδιους drivers χαμηλών και μεσαίων συχνοτήτων, με την απουσία όμως του κυματοδηγού των μεσαίων.στους drivers υψηλών συχνοτήτων συναντάμε 2 αντί για 3, με κυματοδηγό των 120 ο στον οριζόντιο άξονα, και ασύμμετρη διασπορά των 40 ο στον κάθετο δηλαδή από -90 ο έως -130 ο. Ο διαχωρισμός σε xfil 1 (φωτο 1.2) και xfil 2 γίνεται για την διαφοροποίηση του left με το right downfill. (φωτο 1.1 καμπίνα xvls) 30

35 (φωτο 1.2 καμπίνα xfil 1) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ELEMENTS Στις καμπίνες xvls η τοποθέτηση των LF section drivers, έγινε με γνώμονα την κατασκευή του κυματοδηγού για τις μεσαίες συχνότητες. Αυτό σημαίνει ότι είναι τοποθετημένοι σε γωνία 45 ο στον οριζόντιο άξονα σε σχέση με την μπροστινή πλευρά της καμπίνας, και σε γωνία 90 ο μεταξύ τους. Ενδιάμεσα τους σε κατακόρυφη τοποθέτηση βρίσκονται οι 2 mid Band drivers με μηδενικές γωνίες ως προς και τους δύο άξονες. Στον τομέα των υψηλών συχνοτήτων ο οποίος βρίσκεται στην άλλη πλευρά της καμπίνας και καταλαμβάνει το 1/3 της πρόσοψης αυτής, βρίσκουμε τον κυματοδηγό με το όνομα HYDRA σε μηδενικές γωνίες, και εφαπτόμενο με την σίτα της καμπίνας από την μια πλευρά και με τους 3 HF drivers από την άλλη. Είναι κάθετα τοποθετημένος όπως και οι drivers αυτού, και εσωτερικά της καμπίνας είναι δημιουργημένη μια «υποκαμπίνα» όπου εδράζεται αποκλειστικά το σύνολο του HYDRA και των HF drivers. Στην xvlt καμπίνα, συναντάμε την ίδια τοποθέτηση με διαφορά στην γωνία εξόδου του HYDRA, όπου διαμορφώνεται στις 120 ο οριζοντίως και 8,5 ο καθέτως, όπως επίσης και στην περιεχόμενη γωνία των 120 ο στον οριζόντιο άξονα μεταξύ των 31

36 2 BF drivers, για την επίτευξη του κυματοδηγού των μεσαίων συχνοτήτων, με διασπορά 120 ο οριζοντίως και 8,5 ο καθέτως. Στις καμπίνες xfil 1 και xfil 2, βρίσκουμε μια διαφορετική σχεδίαση όπου όλα τα elements είναι τοποθετημένα με μηδενικές γωνίες ως προς την σίτα της καμπίνας η οποία είναι κεκλιμένη κατά ο στον κάθετο άξονα, Έτσι έχουμε από αριστερά προς τα δεξιά την τοποθέτηση ενός 15 ιντσών LF driver, 2 MB drivers τοποθετημένοι σε κάθετη διάταξη, τον δεύτερο LF driver, και τέλος τον HYDRA. Στην καμπίνα xfil 2 συναντάμε την ακριβώς αντίθετη διάταξη με τον HYDRA τοποθετημένο στο αριστερό άκρο της καμπίνας. Τέλος, όσον αφορά τις εξωτερικές διαστάσεις καθώς και το βάρος της κάθε καμπίνας έχουμε μικρές διαφοροποιήσεις.πιο αναλυτικά, για την xvls έχουμε cm μήκος, 49.43cm ύψος, 74.04cm πλάτος και kg βάρος. Για την xvlt cm μήκος, 49.43cm ύψος, 74.04cm πλάτος και kg βάρος. Για τα xfil 1 και xfil 2 έχουμε cm μήκος, 49.43cm ύψος στην μπροστινή πλευρά και 42.98cm στην πίσω και 97.52kg βάρος. (φωτο 1.3 καμπίνα xvls) 32

37 (φωτο 1.4 κάτοψη καμπίνας xvls) ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ Όλοι οι τομείς υψηλών συχνοτήτων στο σύστημα της ELECTROVOICE χρησιμοποιούν τους HF drivers ND5A καθώς και τον κυματοδηγό HYDRA (φωτο 1.5) που κατασκεύασε και ανέπτυξε η εταιρεία, για τις ανάγκες του συστήματος. Ο HYDRA ενσωματώνει 2 ακουστικές διόδους οι οποίες είναι έτσι σχεδιασμένες ώστε το σύνολο των παραγόμενων υψηλών συχνοτήτων να είναι συμφασικό στην έξοδο του από τον κυματοδηγό και με περιορισμένη διασπορά στον κάθετο άξονα. Αυτό παράγει ένα κυλινδρικό ηχητικό κύμα το οποίο είναι επιθυμητό όσον αφορά το μακρινό πεδίο στόχευσης και είναι το κύριο χαρακτηριστικό του συστήματος για την επίτευξη του όρου LINE ARRAY. 33

38 (φωτο 1.5 κυματοδηγός HYDRA ) (φωτο 1.6 κυματοδηγός HYDRA ) 34

39 ΟΔΗΓΗΣΗ Το x-line πρόσκειται για ένα 4-way σύστημα του οποίου οι δρόμοι στην ουσία είναι 3, αλλά ο κατασκευαστής επέλεξε να οδηγούνται ξεχωριστά τα δύο 15 ιντσών μεγάφωνα των χαμηλών συχνοτήτων. Έτσι,σε ένα 8-pin speakon βύσμα έχουμε το πρώτο ζευγάρι pins να οδηγάει το HF τμήμα του ηχείου 225watt, το δεύτερο το ΜΒ 600watt, το τρίτο και τέταρτο από ένα LF watt έκαστο. Για την οδήγηση αυτών, η ΕV προτείνει τους δικούς της ενισχυτές με την ονομασία EV P (φωτο 1.7). Για την διαχείριση του συστήματος, η ELECTROVOICE προτείνει τον ψηφιακό προσέσσορα KLARK TEKNIK DN9848, ο οποίος έρχεται με προεγκατεστημένο setup για το x-line. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα crossover points που προτείνει ο κατασκευαστής είναι στα 220Hz και στα 1250Hz. (φωτο 1.7 electrovoice amplifier rack P3000) 35

40 HANGING SYSTEM Το σύστημα ηχείων x-line χρησιμοποιεί ένα κρεμαστικό σύστημα το οποίο διευκολύνει την ασφαλή, επαναλαμβανόμενη και προβλέψιμη ανάρτηση αυτών. Το κρεμαστικό αυτό σύστημα αποτελείται από δύο σταθερά σημεία ένωσης στο πίσω μέρος της καμπίνας και δύο μεταβαλλόμενα στο μπροστινό. Τα δύο πίσω σημεία ενώνονται με τον σταθερό σύνδεσμο με την ονομασία xvhl(φωτο 1.9),ο οποίος συγκρατεί δύο καμπίνες σε σχεδόν μηδενική απόσταση μεταξύ τους, ενώ στην μπροστινή πλευρά έχουμε τον σύνδεσμο με την ονομασία xvsl(φωτο 1.8), ο οποίος καθορίζει την γωνία που θα επιτευχθεί ανάμεσα στις δύο καμπίνες. Όσον αφορά το πάνω μέρος της συστοιχίας, συναντάμε το bumper με την ονομασία ΑΤΜ Χ- Line Grid, όπου πρόκειται για τον σύνδεσμο μεταξύ καμπινών και τράσας. Το bumper έχει διαστάσεις 134.6cm μήκος, 125,1 cm πλάτος και 26.3 cm ύψος. Πρόκειται για μια κατασκευή από ατσάλι, βάρους 118kg, ικανή να ανταπεξέλθει σε συστοιχία συνολικού βάρους έως 1542kg με ασφάλεια. Το ΑΤΜ X-Line διαθέτει δύο κρίκους σύνδεσης με μοτέρ ανύψωσης και ο κατασκευαστής προτείνει δύο μοτέρ με δυνατότητα ανύψωσης ενός τόνου έκαστο, για συστοιχίες έως 8 καμπίνες, ή δύο μοτέρ 2 τόνων για μεγαλύτερες. Το ΑΤΜ X-Line χρησιμοποιώντας την κρεμαστική αλυσίδα xvsg στο μπροστινό μέρος και την xvhg (φωτο 1.8) στο πίσω μέρος, κάνει δυνατή την ανάρτηση της πρώτης καμπίνας της συστοιχίας. Το κρεμαστικό σύστημα του x-line προσφέρει πληθώρα επιλογών όσον αφορά τις γωνίες μεταξύ καμπινών στον κάθετο άξονα, κάτι το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην κάλυψη του ακροατηρίου. Έτσι, συναντάμε στην μπροστινή πλευρά της καμπίνας πολλές θέσεις κλειδώματος του συνδέσμου xvsl με βήμα γωνίας τις 2 ο από κάθε καμπίνα. Αυτό σημαίνει ότι από καμπίνα σε καμπίνα μπορούμε να έχουμε απόσταση 0,2,4,6,8 κλπ μοίρες ώστε να επιτύχουμε το αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Σαν επιμέρους ευκολία και επιλογή όμως, ο σύνδεσμος xvsl διαθέτει δύο θέσεις κλειδώματος και ρύθμισης μήκους στην κάθε πλευρά, δίνοντας έτσι την επιλογή περαιτέρω ρυθμίσεων της περιεχόμενης γωνίας με βήμα έως και 0,5 μοίρες. Αυτό μεταφράζεται σε βήματα των 1,3,5,7 κλπ μοιρών όταν επιλέξουμε τις Β θέσεις κλειδώματος του xvsl, και 0.5 ο,2.5 ο,4.5 ο κλπ όταν επιλέξουμε την Α θέση από την μια και την Β θέση από την άλλη πλευρά του συνδέσμου xvsl. Στις καμπίνες xvlt, όταν 36

41 αυτές εφάπτονται με μία ευθεία καμπίνα (xvls) τότε έχουμε σαν την αρχική γωνία τις 2.5 ο, μεταβαλλόμενη επίσης με τον ίδιο τρόπο όπως προηγουμένως. Μεταξύ όμως δύο καμπινών xvlt οι οποίες εφάπτονται, έχουμε γωνία της τάξεως των 5 ο,λόγω του τραπεζοειδούς σχήματος της καμπίνας. Καταλήγοντας, γίνεται αντιληπτό ότι το κρεμαστικό σύστημα του x-line μπορεί να επιτύχει και τις 4 μορφές αrray με δυνατότητα ευρείας επιλογής μεταξύ των περιεχόμενων γωνιών των καμπινών. Παρόλα αυτά θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι γωνίες μεγαλύτερες των 5 ο. των 6.5 ο και των 8. ο σε xvls-xvls, xvls-xvlt και xvlt-xvlt αντίστοιχα, θα έχουν ως αποτέλεσμα ακουστικό κενό στην καλυπτόμενη επιφάνεια. (φωτο 1.8 xvsl και xvhg) 37

42 (φωτο 1.9 σύνδεσμος xvhl) 38

43 5.2 MEYER MILO ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η εταιρεία MEYER SOUND έχοντας στην γκάμα της 6 μοντέλα Line Array(φωτο 2.1), καλύπτει κάθε είδους απαίτηση, από μικρά θέατρα έως γήπεδα και μεγάλες πλατείες. Το MILO κατατάσσεται ως δεύτερο σε μέγεθος, κάτω από το M3D, ενσωματώνοντας όμως σχεδιασμό και καινοτομίες που το κατατάσσουν ως το πιο πρωτοποριακό σύστημα Line Array της MEYER. 39

44 Αποτελείται από τα MILO 60, MILO 120 και MILO 90 όπου είναι και η main καμπίνα, ονομαζόμενη και απλώς MILO. Πρόκειται για ένα 4way line array αυτoενισχυόμενο σύστημα, το οποίο πλαισιώνεται σύμφωνα με τον κατασκευαστή, από τα υπογούφερ M3D-SUB ή από τα 700hp. Μπορεί επίσης να συνδυαστεί με το line array M3D σε μεγάλου βεληνεκούς εγκαταστάσεις ως downfill ή ως main system σε συνεργασία με τα Μ2D, καθώς και με τα μικρότερα συστήματα MICA,M ELODIE κλπ. Παρουσιάστηκε στο κοινό το 2003, και έως σήμερα στην ελληνική αγορά υπάρχουν 2 συστήματα των 16 καμπινών έκαστο, πλαισιωμένα από 8 υπογούφερ M3D-SUB το καθένα. (φωτο 2.1 meyer sound line arrays) 40

45 ELEMENTS-DRIVERS Τo MILO είναι ένα 4way αυτοενισχυόμενο σύστημα, χωρισμένο σε low frequency band (60Hz-300Hz),low-mid band (300Hz-560Hz),mid-high band (560Hz- 4.2KHz) και very high frequency band (4.2KHz-18KHz). Στον τομέα των χαμηλών και χαμηλομεσαίων συχνοτήτων συναντάμε από 1-12 ιντσών κωνικό μεγάφωνο με μαγνήτη νεοδυμίου, μεγάλης απόδοσης και μικρού βάρους. Στο συχνοτικό φάσμα, από 60Hz έως 300Hz, λειτουργούν και τα δύο μεγάφωνα συμφασικά, οδηγούμενα από ξεχωριστές ενισχυτικές μονάδες των 1125watt peak output power. Στο κρίσιμο συχνοτικό φάσμα των χαμηλομεσαίων, 300Hz έως 500Ηz, το MILO ενσωματώνει ένα ενεργό σύστημα διαχωρισμού συχνοτήτων, το οποίο τροφοδοτεί με όλο το συχνοτικό φάσμα των LOW-LOW MID συχνοτήτων το ένα 12 ιντσών μεγάφωνο, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί ένα roll off συχνοτικό φίλτρο για το άλλο. Αυτή η τεχνική εξουδετερώνει τις συχνοτικές παρεμβολές που θα συνέβαιναν ανάμεσα στους οδηγούς, λόγο των μικρότερων σε μήκος κύματος συχνοτήτων, επιτυγχάνοντας έτσι καλύτερα χαρακτηριστικά απόκρισης χαμηλών-χαμηλομεσαίων συχνοτήτων. Στην περιοχή των mid-high και very-high frequencies(φωτο 2.2), συναντάμε τον κυματοδηγό REM ο οποίος ευθύνεται για τον έλεγχο της κάθετης και οριζόντιας διασποράς, καθώς και για την ελάχιστη παραμόρφωση των εκπεμπόμενων συχνοτήτων. Το συχνοτικό φάσμα των mid-high, (560Hz-4.2KHz), αναπαράγεται από ένα 4 ων ιντσών διάφραγμα με έξοδο 1,5ίντσας, οδηγούμενο από ενισχυτική βαθμίδα των 560watt. Ο τέταρτος δρόμος των very-high frequencies, αναπαράγεται από 3 διαφράγματα των 2 ιντσών με 0,75 ίντσες έξοδο το καθένα, οδηγούμενα συμφασικά από έναν αποκλειστικό ενισχυτή των 1125watt. 41

46 (φωτο 2.2 mid-high and very-high frequencies drivers) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ELEMENTS Η τοποθέτηση των drivers είναι κοινή και για τις 3 καμπίνες του MILO (φωτο 2.3), (MILO 60,MILO 90,MILO 120), με μοναδική διαφορά το άνοιγμα του κυματοδηγού των mid-high και very-high frequencies. Έτσι έχουμε, από τα αριστερά προς τα δεξία, το 12 ιντσών LOW/LOW-MID μεγάφωνο, την έξοδο 1,5ίντσας στον κυματοδηγό REM για το φάσμα των mid-high συχνοτήτων, του REM με τις 3 εξόδους των 0,75ιντσών έκαστη για τις very-high frequencies, και τέλος το 12 ιντσών Low frequency driver(φωτο 2.4 και 2.5). (φωτο 2.3 milo cabinet) 42

47 (φωτο 2.4 milo 90) (φωτο 2.5 milo 90) 43

48 ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ Σύμφωνα με τους περισσότερους κατασκευαστές line array συστημάτων, η κάθετη διασπορά των υψηλομεσαίων και υψηλών συχνοτήτων, πρέπει να ελέγχεται επαρκώς και να περιορίζεται όσον το δυνατόν περισσότερο για να αποφευχθεί η ανάμιξη με τις υπόλοιπες εκπεμπόμενες υψηλές συχνότητες των γειτονικών καμπινών της συστοιχίας. Έτσι, η ενδεδειγμένη λύση αυτού του προβλήματος, είναι η ύπαρξη και τοποθέτηση μακριού κυματοδηγού για την επίτευξη περαιτέρω κετευθυντικότητας, με το κόστος όμως της αυξημένης παραμόρφωσης των εκπεμπόμενων συχνοτήτων λόγω της διαφορετικής χρονικής άφιξης στην έξοδο του κυματοδηγού. Η MEYER SOUND λοιπόν, κατασκεύασε και τοποθέτηση 2 REM κυματοδηγούς(φωτο 2.6), στους MID-HIGH και VERY-HIGH drivers, οι οποίοι ενσωματώνουν έναν κυματοδηγό ελεγχόμενης διασποράς και έναν προσομοιωτή Ribbon (φωτο 2.7) ο οποίος συμπεριφέρεται σαν γραμμική πηγή. Με τον τρόπο αυτό, περιόρισε στο ελάχιστο την κάθετη διασπορά και εξάλειψε την παραμόρφωση από τις πολλαπλές αφίξεις ηχητικών κυμάτων στην έξοδο του κυματοδηγού. Με τον REM κυματοδηγό της MEYER, το σύστημα είναι πλέον ικανό να αναπαράγει, με διαύγεια και σε υψηλές στάθμες ηχητικής πίεσης, συχνότητες έως και 18KHz αυξάνοντας έτσι την συνολική ηχητική εικόνα του συστήματος. 44

49 (φωτο 2.6 και 2.7 REM κυματοδηγός και προσομοιωτής Ribbon) ΟΔΗΓΗΣΗ (ΕΝΙΣΧΥΤΕΣ-ΙΣΧΥΣ) Το MEYER MILO ως αυτοενισχυόμενο line array σύστημα ενσωματώνει έναν τετρακάναλο ενισχυτή ανά καμπίνα. Πρόκειται για τον HP-4/MILO ενισχυτή, κλάσης ΑΒ/Η(τύπου MOSFET), ο οποίος περιλαμβάνει και την κάρτα ελέγχου του διαχωρισμού συχνοτήτων, της συχνοτικής και φασικής απόκρισης και της προστασίας των οδηγών. Τα 4 κανάλια ενίσχυσης διαχωρίζονται σε 3 των 1125watt στα 4ohm το καθένα, και σε 1 των 560watt στα 8ohm. Τα δύο πρώτα κανάλια των 1125watt οδηγούν ξεχωριστά τα 2 12ιντσών, 4ohm μεγάφωνα, το τρίτο των 560watt οδηγεί το 4ιντσών και 8ohm διάφραγμα των mid-high frequencies και το τέταρτο κανάλι των 1125watt είναι υπεύθυνο για την οδήγηση των τριών 2ιντσών και 12ohm έκαστο διαφραγμάτων του MILO. Ο ΗΡ-4/ MILO (φωτο 2.8) είναι επίσης σχεδιασμένος να δουλεύει σε παγκόσμιο επίπεδο και γι αυτόν το λόγο το τροφοδοτικό του είναι ικανό να λειτουργεί με εναλλασσόμενο ρεύμα της τάξης των 85 έως 134 VOLTS καθώς και 165 έως 264 VOLTS συχνότητας 50 ή 60Hz, εξασφαλίζοντας έτσι την universal λειτουργία του. 45

50 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΔΗΓΗΣΗΣ(PROCCESOR) Οι δυνατότητες παρέμβασης στο σύστημα MILO είναι ελάχιστες μιας και πρόκειται για ένα αυτοενισχυόμενο σύστημα με ενσωματωμένες DSP μονάδες επεξεργασίας ηχητικού σήματος(eq,delay,polarity,κτλ). Έτσι, η MEYER προτείνει σαν εξωτερική μονάδα ελέγχου του συστήματος της, το LINE DRIVER, (LD-1A,LD-2,LD-3), το οποίο συμβάλει και στο σωστό ματσάρισμα του main συστήματος με το εκάστοτε υπογούφερ. Πρόκειται για μια συσκευή η οποία έχει τη δυνατότητα συχνοτικών φίλτρων LOW-PASS και HIGH-PASS στις εξόδους, καθώς και επιλογή level σε κάθε μια από αυτές. Έτσι δίνεται η δυνατότητα οδήγησης ενός MILO συστήματος με τα υπογούφερ του, έχοντας την επιλογή του HIGH PASS φίλτρου στο ARRAY, για την αποφυγή διπλής εκπομπής χαμηλών συχνοτήτων από το συνολικό ηχητικό σύστημα, το οποίο θα οδηγούσε σε φασικές διαφορές και φαινόμενα συχνοτικής ακύρωσης. Η χρήση εξωτερικών μονάδων επεξεργασίας δεν προτείνεται από την εταιρεία, εκτός από όταν τηρούνται κάποιοι συγκεκριμένοι όροι λειτουργίας αυτών, όπως το latency της ίδιας της συσκευής, καθώς και τα υπόλοιπα αμφιβόλου ποιότητας φίλτρα που χρησιμοποιούν αυτές. Γι αυτό το λόγο, δίνεται σαν περιορισμός από την εταιρεία, η χρησιμοποίηση της ίδιας εξόδου της εξωτερικής μονάδας επεξεργασίας, για την αποφυγή φασικών διαφορών. Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί μια εξωτερική μονάδα επεξεργασίας στην θέση του line driver της ΜΕΥΕR, η εταιρεία δίνει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις του HIGH PASS φίλτρου για την οδήγηση του MILO, καθώς τα υπογούφερ της εταιρείας θα πρέπει να τροφοδοτούνται με full range ηχητικό σύστημα. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ Το σύστημα MILO καθώς και τα Μ3D/SUB, χρησιμοποιούν το bumper με την ονομασία MG-3D/M για να έχουν την δυνατότητα στησίματος ως flying ή stacked συστήματος. Πρόκειται για ένα bumper διαστάσεων πλάτους 110,5εκ., μήκους 135,2εκ., και βάρους 124,74κιλών. Έχει 3 σημεία στο μπροστινό και 3 στο πίσω μέρος του, όπου μπορεί να έρθει σε επαφή με τα μοτέρ που πρόκειται να το ανυψώσουν μαζί με το ηχητικό σύστημα. Προτείνεται η ανύψωση του με επιλογή ενός, δύο ή τεσσάρων μοτέρ, αναλόγως το πλήθος των ανυψούμενων καμπίνων και τις κλίσης στον κάθετο άξονα της συστοιχίας που θέλουμε να επιτύχουμε. Το μέγιστο 46

51 πλήθος των καμπινώνmilo που μπορούν να ανυψωθούν με ασφάλεια, χρησιμοποιώντας δυο μοτέρ είναι 18 καμπίνες MILO συνολικού βάρους 2131 κιλών με γωνία έως 45 ο. Για γωνίες από 45 ο έως 90 ο, το μέγιστο είναι 14 καμπίνες βάρους 1619 κιλών. Χρησιμοποιώντας 4 μοτέρ ανύψωσης στις 4 γωνίες του MG-3D/M, μπορούμε να ανυψώσουμε έως 24 καμπίνες MILO συνολικού βάρους 2722 κιλών με όριο τις 45 ο, ενώ για γωνίες 45 ο έως 90 ο, το μέγιστο πλήθος ανέρχεται στις 14(1619 κιλά). Όταν πρόκειται για flown σύστημα, η πρώτη καμπίνα «κουμπώνει» με το MG-3D/M με χρήση του συνδέσμου MLK-MILO, φέρνοντας την πρώτη καμπίνα σε μηδενική γωνία σε σχέση με το bumper. Σε grounded σύστημα, η πρώτη καμπίνα μπορεί να πάρει τις γωνίες από -1 ο έως 4 ο με μέγιστο όριο τις 6 καμπίνες ανά MG- 3D/M για λόγους ασφαλείας και στατικότητας της συστοιχίας. Οι υπόλοιπες καμπίνες του array ενώνονται με δύο συνδέσμους MFAL-MILO FRONT ALIGNALINK στις δύο μπροστινές πλευρές, και με δύο MRAL-MILO REAR ALIGNALINK στις δύο πίσω, οι οποίες δίνουν και την κλίση της επόμενης καμπίνας με βήμα μισής μοίρας. Πιο αναλυτικά, η γωνία ανάμεσα σε δύο ενωμένες καμπίνες MILO μπορεί να πάρει τις τιμές των 0 ο, 0.5 ο, 1 ο 1.5 ο, 2 ο, 2.5 ο, 3 ο, 4 ο, και 5 ο, επιλέγοντας την επιθυμητή μέσω του Quick Release Pin(QRP) το οποίο ασφαλίζει την εκάστοτε καμπίνα με τους συνδέσμους MFAL. Συμπερασματικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το MILO πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο ηχητικό σύστημα με κατανοητό και πάνω απ όλα ασφαλές κρεμαστικό σύστημα, εκμηδενίζοντας παρόλαυτα, το ενδεχόμενο λάθους στησίματος και περιεχομένων γωνιών με αποτέλεσμα την ανομοιομορφία ηχητικής κάλυψης. 47

52 (δύο συστοιχίες 4 μονάδων milo 90) (ground stack milo 90) 48

53 5.3 L ACOUSTICS - V-DOSC ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η l acoustics, όντας πρωτοπόρος στην παρουσίαση full range ηχητικών συστημάτων line array, παρουσίασε το 1993 το ηχητικό σύστημα V-dosc ταυτόχρονα με την θεωρία του dr.christian Heil περί τεχνολογίας διαμόρφωσης εμπρόσθιων κυμάτων (Wavefront Sculpture Technology). Η τεχνολογία αυτή, συναντάται στον κυματοδηγό DOSC ο οποίος μετατρέπει τα σφαιρικά εκπεμπόμενα ηχητικά κύματα υψηλών συχνοτήτων, σε κυλινδρικά ισοφασικά κύματα. Με αυτή την ευρεσιτεχνία η l acoustics με το σύστημα V-dosc, καθώς και με τα μικρότερα KIVA, KARA, KUDO και με το νεότερο Κ1, κατατάσσεται στους κορυφαίους κατασκευαστές line array συστημάτων για πάνω από 15 χρόνια. Συγκεκριμένα το V-DOSC αποτελεί σύμφωνα με πληροφορίες από την εταιρεία αντιπροσώπευσης του στην Ελλάδα (Ακουστική), το πλέον αποδεκτό large format line array σύστημα σε παγκόσμιο επίπεδο στο χώρο των συναυλιών και κάθε είδους ηχητικής εγκατάστασης μεγάλων απαιτήσεων. 49

54 Το v-dosc συνεργάζεται με τα υπογούφερ SB-28 καθώς και με την υποστήριξη των καμπινών KUDO και DV-DOSC(φωτο 3.1) ως downfill, outfill ή όπως αλλιώς κρίνεται αυτό απαραίτητο για την ομοιόμορφη ηχητική κάλυψη του δεδομένου χώρου. Στην χώρα μας, υπάρχει ένα μόνο σύστημα v-dosc, μιας και το marketing της l acoustics δεν επιτρέπει την αγορά του από περισσότερους από έναν ιδιοκτήτες ηχητικών συστημάτων ανά χώρα. (φωτο 3.1 vdosc and dvdosc) ELEMENTS-DRIVERS. Το v-dosc ως ένα 3-way ηχητικό σύστημα αποτελείται από 2 15ιντσα μεγάφωνα για την αναπαραγωγή των LF band, από 40Hz έως 200Hz με ευαισθησία της τάξης των 100dbSPL. Στον τομέα των mid frequencies(φωτο 3.2), (200Hz έως 1.3KHz), έχουμε 4 7ίντσα μεγάφωνα με ευαισθησία της τάξης των 105dbSPL, ενώ για τις υψηλές συχνότητες (1.3KHz έως 18KHz), το V-DOSC απασχολεί 2 οδηγούς υψηλών συχνοτήτων με ευαισθησία που ανέρχεται στα 108 db SPL. Η εμπέδηση των οδηγών αυτών ανέρχεται στα 2 επί 8ohm στους LF drivers, στα 8ohm στο σύνολο των ΜΒ και στα 16ohm στους HF drivers. Η οριζόντια διασπορά του συστήματος V-DOSC ανέρχεται στις 90 ο συμμετρικά ως προς τον κάθετο άξονα, ενώ η κάθετη διασπορά του συστήματος εξαρτάται από τον αριθμό των καμπινών της συστοιχίας και την κλίση αυτών, παίρνοντας τις τιμές από 0 ο έως 15 ο. 50

55 Όσον αφορά τις διαστάσεις της καμπίνας V-DOSC, αντικρίζουμε μια μεγάλου μεγέθους καμπίνα με διαστάσεις που ανέρχονται στα 130 εκατοστά μήκος, 43.4 εκατοστά πλάτος και 56.5 εκατοστά βάθος. Το βάρος της καμπίνας είναι 108 κιλά, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων ενσωματωμένων κρεμαστικών συστημάτων. (φωτο 3.2 mid band drivers) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ELEMENTS Η καμπίνα του V-DOSC αποτελείται από δύο μεγάφωνα των15ιντσών με 3ιντσών πηνίο φωνής, των 375watt έκαστο, φορτισμένα με Bass Reflex σύστημα και τοποθετημένα στα 2 άκρα, αριστερά και δεξιά της καμπίνας σε μηδενικές γωνίες στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα. Στην συνέχεια, προχωρώντας προς το μέσο της καμπίνας, βρίσκουμε τα 4 7ιντσών μεγάφωνα των 150watt έκαστο, κατασκευασμένα από ανθρακονημάτινο υλικό και φορτισμένα και αυτά με Bass Reflex. Η τοποθέτηση αυτών είναι ανά ζεύγη, σχηματίζοντας γωνία 90 μοιρών μεταξύ των ζευγών στον οριζόντιο άξονα και 45 μοιρών ως προς την μπροστινή επιφάνεια της καμπίνας. Ενδιάμεσα από τα δύο ζεύγη των ΜΒ frequency drivers, εδράζεται ο κυματοδηγός DOSC ο οποίος περιλαμβάνει 2 της 1.4ιντσας οδηγούς υψηλών συχνοτήτων ισχύος 100watt ο καθένας. 51

56 TEXNIKΗ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ Το V-DOSC όπως υποδηλώνει και η ονομασία του, ενσωματώνει τον «κυματοδηγό πατέντα» DOSC(σχήμα 3.3). Πρόκειται για έναν κυματοδηγό σε κωνικό σχήμα όπου έχουν αφαιρεθεί δύο «φέτες» από αριστερά και δεξιά, καταλήγοντας στην έξοδο να διαφαίνεται μια γραμμή. Αυτός ο κυματοδηγός είναι υπεύθυνος για την συμφασική και με σχεδόν ελεύθερη από παραμορφώσεις, έξοδο των υψηλών συχνοτήτων δίνοντας το αποτέλεσμα της προσομοίωσης μιας γραμμικής πηγής. Τα εκπεμπόμενα από τους δύο οδηγούς του 1.4 της ίντσας κύματα, ακολουθούν ίδιες σε απόσταση διαδρομές στο εσωτερικό των δύο κυματοδηγών, κάτι το οποίο εξασφαλίζει την συμφασική τους έξοδο από αυτούς. Επιπροσθέτως, λόγο του ύψους της εξόδου του κυματοδηγού DOSC, η συνεργασία με τις γειτονικές καμπίνες V-DOSC γίνεται ευκολότερα μιας και η απόσταση των άκρων των κυματοδηγών διατηρείται στην ελάχιστη δυνατή απόσταση. Ο κυματοδηγός DOSC είναι ίσως ο σημαντικότερος κυματοδηγός υψηλών συχνοτήτων στα σύγχρονα συστήματα line array και πολλές ανταγωνίστριες εταιρείες έχουν προσπαθήσει να επιτύχουν την σχεδίαση παρόμοιων κυματοδηγών. (σχήμα 3.3 κυματοδηγός dosc) 52

57 (σχήμα 3.3 κυματοδηγός dosc) 53

58 ΟΔΗΓΗΣΗ Για την ενισχυτική οδήγηση του συστήματος V-DOSC απαιτούνται δύο κανάλια ενισχυτή για τους drivers των χαμηλών συχνοτήτων, μιας και είναι ανεξάρτητα καλωδιωμένοι στο εσωτερικό της καμπίνας. Ένα κανάλι ενισχυτή απαιτείται για τα medium band drivers μιας και είναι εσωτερικά καλωδιωμένα σε σειρά και παράλληλα μεταξύ τους με συνολική τιμή εμπέδησης τα 8ohms, καθώς και ένα ακόμη κανάλι ενίσχυσης χρειάζεται για την οδήγηση των HF drivers που είναι μεταξύ τους συνδεδεμένοι σε σειρά με άθροισμα τα 16ohm. Έτσι συμπεραίνουμε ότι χρειάζονται δύο ενισχυτές των δύο καναλιών έκαστος για την οδήγηση μιας καμπίνας V-DOSC. Παρόλα αυτά, χρησιμοποιώντας τον προτεινόμενο ενισχυτή από την ίδια την εταιρεία με το όνομα LA 48a(φωτο 3.4), έχουμε την δυνατότητα χρησιμοποιώντας link από καμπίνα σε καμπίνα να οδηγήσουμε ένα σύνολο των 4 καμπινών V-dosc σε παράλληλη συνδεσμολογία μεταξύ τους από δύο μόνο ενισχυτές. Αυτή όμως η οδήγηση δεν προτείνεται από την εταιρεία λόγο μειωμένου headroom, παρόλο που είναι δυνατή σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. (φωτο 3.4 la48a amplifier rack) 54

59 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΔΗΓΗΣΗΣ (PROCCESOR) To V-DOSC είναι ένα 3-way full range ηχητικό σύστημα, το οποίο οδηγείται από ψηφιακό επεξεργαστή σήματος (DSP) για τον συχνοτικό διαχωρισμό, την εφαρμογή χρονικής καθυστέρησης, τον συχνοτικό ισοσταθμιστή κλπ. Τα ενδεδειγμένα DSP από την εταιρεία L acoustics είναι τα : XTA DP 224, XTA DP 226, BSS FDS 366, BSS SOUNDWEB και ο LAKE CONTOUR. H L acoustics διαθέτει, μέσω internet κυρίως, τα κατάλληλα presets για την λειτουργία του συστήματος, μόνο του ή σε συνδυασμό με τα SB218 subwoofer, τα dv-sub και τα dv-dosc. Έτσι οι δυνατότητες διαφορετικού setup, αναλόγως του χώρου αλλά και το είδος του ζητούμενου ηχητικού γεγονότος, καταλήγουν ακόμα και σε ένα 5way ηχητικό σύστημα, ικανοποιώντας σχεδόν οποιαδήποτε απαίτηση από αυτό. Ακόμη, οι δυνατότητες παρέμβασης στα preset του συστήματος, από τους υπεύθυνους εγκαταστάτες και μηχανικούς ήχου, είναι πολλές και σε όλο το φάσμα των ρυθμίσεων, παρόλο που η εταιρεία προτείνει την όσο το δυνατόν μικρότερη παρέμβαση από τον τελικό χρήστη, ειδικότερα στις αλλαγές φάσης και στα crossing points. HANGING SYSTEM Το κύριο κρεμαστικό εξάρτημα του V-DOSC είναι το bumper με την ονομασία BUMP2(φωτο 3.5). Πρόκειται για ένα ορθογώνιο ατσάλινο πλαίσιο, διαστάσεων 126,2 εκατοστά μήκος, 110 εκατοστά πλάτος, 14 εκατοστά ύψος και βάρους 61.5 κιλών. Το BUMP2 έχει δύο σημεία κρεμάσματος, σε περίπτωση flown συστήματος, με απόσταση 1.05 μέτρα μεταξύ τους, στην μπροστινή και στην πίσω πλευρά του συστήματος. Επίσης, διαθέτει και δύο περιστρεφόμενα ατσάλινα «πόδια» με ΡΙΝ ασφαλείας, καθώς και δύο ράγες ασφάλισης για την σύνδεση της πρώτης καμπίνας V-DOSC(φωτο 3.6 και 3.7). Το BUMP2 είναι ικανό να ανυψώσει έως και 16 καμπίνες V-DOSC, 15 V-DOSC και 3 DV-DOSC ή 14 V-DOSC και 6 DV-DOSC, με απαραίτητη προϋπόθεση την χρήση δύο μοτέρ με δυνατότητα ανύψωσης 2 τόνων έκαστο. 55

60 Η εναλλακτική περίπτωση όπου το V-DOSC πρέπει να διαμορφωθεί ως μια Ground Stack συστοιχία, βρίσκει πάλι το BUMP2 ως ενδιάμεσο «κρίκο» μεταξύ εδάφους και πρώτης καμπίνας V-DOSC. Για λόγους ασφαλείας όμως, σε περίπτωση stack τοποθετημένου συστήματος, το πλήθος των καμπινών δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις 6 καμπίνες συνολικού βάρους 709 κιλών. Το δεύτερο σημαντικότερο αντικείμενο στο κρεμαστικό σύστημα του V- DOSC είναι το angle strap, ένας ιμάντας με συνδετικούς κρίκους heavy duty στις δύο άκρες του, και με ποικίλο μήκος για την επιλογή γωνίας ανάμεσα σε δύο καμπίνες. Οι διαθέσιμες γωνίες στο κρεμαστικό σύστημα του V-DOSC μπορούν να πάρουν τις τιμές 0.75 ο, 1.3 ο, 2 ο, 3 ο, 4 ο, και 5.5 ο σε flown στήσιμο και τις 1.3 ο, 2 ο, 3 ο, 4 ο και 5.5 ο σε συνθήκη stack συστοιχίας. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι σε stack συστήματα χρησιμοποιούνται και οριοθέτες,(spacer), ώστε να επιτευχθούν οι επιθυμητές γωνίες στόχευσης. Συμπερασματικά, αντιλαμβανόμαστε ότι το κρεμαστικό σύστημα του V-DOSC είναι απλό και εύκολο στη χρήση, σε αντίθεση όμως με τις περιορισμένες επιλογές στις περιεχόμενες γωνίες ανάμεσα στις καμπίνες, καθώς και στην περιορισμένη δυνατότητα ανάρτησης μεγάλου πλήθους καμπινών V-DOSC. (φωτο 3.5 bump2) 56

61 (φωτο 3.6) (φωτο 3.7) 57

62 58