ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Β ΕΞΑΜΗΝΟΥ : ΚΕΦ. 1, 2, 3 3. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Transcript

1 1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Β ΕΞΑΜΗΝΟΥ : ΚΕΦ. 1, 2, 3 3. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Αν το οπτικό μας πεδίο δε διαφοροποιείται, δε βλέπουμε τίποτε. Όταν αντιληφθούμε όμως μια αλλαγή στην τονική αξία, το χρώμα ή την υφή ενός αντικειμένου, το διακρίνουμε και το ξεχωρίζουμε από το περιβάλλον του. Επομένως, για να διακρίνουμε τις γραμμές, τα σχήματα και τις μορφές των αντικειμένων μέσα στο οπτικό μας πεδίο, πρέπει πρώτα ν αντιληφθούμε την αντίθεση ανάμεσα σ αυτά και το περιβάλλον τους. Τα στοιχεία αυτά που ξεχωρίζουν μέσα ή μπροστά από το περιβάλλον τους, λέγονται φιγούρες. Εκείνα τα στοιχεία που κάνουν τη φιγούρα να ξεχωρίζει εκτός από τις τονικές αξίες είναι το σχήμα & το μέγεθός της σε σχέση με το σχήμα & το μέγεθος του πεδίου της. Η φιγούρα έχει ένα πιο ξεκάθαρο κι αναγνωρίσιμο σχήμα, που την κάνει να εμφανίζεται σαν αντικείμενο. Γι αυτό οι φιγούρες Οι φιγούρες σαν θετικά στοιχεία, αφού έχουν θετικό σχήμα, ενώ το περιβάλλον περιγράφεται σαν αρνητικό ή ουδέτερο στοιχείο, αφού δεν έχει ένα ευδιάκριτο σχήμα. Οι φιγούρες είναι πιο ευδιάκριτες, όταν περιβάλλονται από αρκετό χώρο: όταν το μέγεθος μιας φιγούρας δημιουργεί βάρος στο περιβάλλον της, το περιβάλλον αναπτύσσει το δικό του ιδιαίτερο σχήμα και αλληλεπιδρά με το σχήμα της φιγούρας. Μερικές φορές, προκύπτει μια διφορούμενη σχέση φιγούρας εδάφους, όπου τα στοιχεία μιας σύνθεσης μπορούν να κοιταχτούν εναλλάξ, σαν φιγούρα κι έδαφος, αλλά όχι ταυτόχρονα. Ο οπτικός μας κόσμος είναι μια συνεχής σειρά σχέσεων φιγούρας εδάφους. Στο σχεδιασμό εσωτερικών χώρων, οι σχέσεις αυτές υπάρχου σε πολλές κλίμακες, ανάλογα με την οπτική γωνία. Η διαδικασία της αντίληψης : Η ικανότητά μας ν αντιλαμβανόμαστε και να εστιάζουμε στη λεπτομέρεια περιορίζεται από το οπτικό μας πεδίο, ένα αρκετά στενό οπτικό κώνο. Τα μάτια μας κινούνται συνεχώς μέσα από το οπτικό πεδίο, αναζητούν, εστιάζουν, για να ανακαλύψουν την οπτική πληροφόρηση. Ο εγκέφαλός μας, για να εκλογικεύσει τα οπτικά δεδομένα που συγκεντρώνουν τα μάτια μας, τα «συναρμολογεί» σε οπτικά σχέδια που μπορούμε ν κατανοήσουμε και ν αναγνωρίσουμε. - Η διαδικασία της αντίληψης έχει ως σκοπό την αναγνώριση: όταν βλέπουμε μια καρέκλα, την αναγνωρίζουμε γιατί η μορφή της ταιριάζει σ ένα καθιερωμένο σχέδιο από τις καρέκλες που έχουμε δει. - Κοιτάζοντας όμως προσεκτικότερα, αντιλαμβανόμαστε το ιδιαίτερο σχήμα, μέγεθος, χρώμα, υφή, υλικό, αναλογίες. Αυτή η ικανότητα, να βλέπουμε πέρα από την αναγνώριση και τη χρησιμότητα, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους σχεδιαστές. Πρέπει συνεχώς να προσέχουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αντικειμένων και την αλληλεπίδρασή τους με την ποιότητα του οπτικού μας περιβάλλοντος. ΟΠΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΑ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ : ΜΟΡΦΗ ΣΧΗΜΑ- ΧΡΩΜΑ ΥΦΗ ΦΩΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ - ΑΡΜΟΝΝΙΑ ΕΝΟΟΤΗΤΑ & ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΡΥΘΜΟΣ ΕΜΦΑΣΗ

2 2 ΜΟΡΦΗ Το σημείο είναι η απαρχή όλων των μορφών. Καθώς κινείται ένα σημείο, αφήνει το ίχνος μιας γραμμής της πρώτης διάστασης -. Καθώς η γραμμή σηκώνεται προς μια κατεύθυνση διαφορετική από τη δική της, ορίζει ένα επίπεδο στοιχείο δύο διαστάσεων. Αν το επίπεδο επεκταθεί προς μια κατεύθυνση λοξή ή κάθετη προς την επιφάνειά του, σχηματίζει έναν τρισδιάστατο όγκο. Τα πρωταρχικά στοιχεία της μορφής είναι : ΣΗΜΕΙΟ ΓΡΑΜΜΗ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΓΚΟΣ Όλες οι ορατές μορφές είναι τρισδιάστατες. Περιγράφοντας τη μορφή, αυτά τα πρωταρχικά της στοιχεία διαφέρουν ανάλογα με τις σχετικές τους διαστάσεις - μήκους, πλάτους και βάθους που αφορούν αναλογίες και κλίμακα. ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ : Σημαδεύει μια θέση στο χώρο. Δεν έχει διαστάσεις, επομένως είναι στατικό και χωρίς κατεύθυνση. Σαν πρωταρχικό στοιχείο της μορφής, μπορεί να σημαδέψει τα άκρα μιας γραμμής, την τομή δύο γραμμών, ή τη γωνία συνάντησης των γραμμών ενός επιπέδου ή ενός όγκου. Σαν ορατή μορφή, το σημείο δηλώνεται με μια κουκίδα, ένα κυκλικό, μικρό σχήμα σε σχέση με το πεδίο του. Άλλα σχήματα μπορούν να δηλωθούν με τη μορφή κουκίδων, αν είναι πολύ μικρά, συμπαγή και χωρίς κατεύθυνση. Το σημείο, ως κέντρο ενός πεδίου ή χώρου, είναι σταθερό κι ακίνητο και μπορεί να οργανώσει γύρω του άλλα στοιχεία. Όταν απομακρυνθεί από το κέντρο, μπορεί να συγκεντρώσει άλλα στοιχεία γύρω του, αλλά γίνεται πιο δυναμικό : δημιουργείται οπτική ένταση μεταξύ σημείου πεδίου. Και μορφές που σχηματίζονται από το σημείο, όπως κύκλος ή σφαίρα, έχουν κι αυτές τη συγκεντρωτική ικανότητα του σημείου (οργανώνουν δηλαδή άλλα στοιχεία στον περίγυρό τους). Ο κύκλος και η σφαίρα είναι κεντρικά αυτοδύναμα.

3 3 Η ΓΡΑΜΜΗ : Σχηματίζεται, όταν ένα σημείο επεκταθεί. Θεωρητικά έχει μόνο μήκος, αλλά στην πραγματικότητα το μήκος μιας γραμμής απαιτεί και πάχος, ώστε να είναι ορατή. Η γραμμή εκφράζει κίνηση, κατεύθυνση και ανάπτυξη, σε αντίθεση με το σημείο που είναι στατικό και χωρίς κατεύθυνση. Οι γραμμές διαφέρουν οπτικά, ως προς το βάρος και το χαρακτήρα : έντονες ή λεπτές, τολμηρές ή άτονες, χαριτωμένες ή κοφτές. Ο οπτικός χαρακτήρας της γραμμής οφείλεται στο πώς αντιλαμβανόμαστε την αναλογία μήκους πλάτους, το περίγραμμα και το βαθμό συνοχής της. Μπορεί να υποδηλωθεί με δύο σημεία. Αλλά και η συνεχής επανάληψη παρόμοιων στοιχείων μπορεί να υποδηλώσει μια γραμμή. Η ευθεία εκφράζει την ένταση ανάμεσα σε δύο σημεία. Η ευθεία γραμμή έχει κατεύθυνση. Η οριζόντια εκφράζει σταθερότητα, ηρεμία ή το πεδίο πάνω στο οποίο βρισκόμαστε, ενώ η κάθετη εκφράζει μια κατάσταση ισορροπίας με τη δύναμη της βαρύτητας. Οι κεκλιμένες γραμμές, που είναι παρεκκλίσεις οριζόντιων και κάθετων γραμμών, μπορούν να θεωρηθούν ως άνοδοι ή κάθοδοι. Σε κάθε περίπτωση υποδηλώνουν την κίνηση και είναι οπτικά ενεργές και δυναμικές. Η κυρτή γραμμή εκφράζει την κίνηση που αποκλίνει λόγω πλευρικών δυνάμεων. Οι κυρτές εκφράζουν απαλή κίνηση. Μπορεί να τείνουν προς τα πάνω ή προς τα κάτω, εκφράζοντας στερεότητα και προσκόλληση στο έδαφος. Οι μικρές καμπύλες εκφράζουν παιχνίδισμα, ενέργεια ή τα σχέδια μιας βιολογικής ανάπτυξης. Η γραμμή είναι αναγκαίο στοιχείο για το σχηματισμό κάθε οπτικής κατασκευής : χωρίς τις γραμμές δεν μπορούμε να καθορίσου με το σχήμα, με το οποίο αναγνωρίζουμε τα πράγματα, αφού οι γραμμές περιγράφουν τις ακμές του σχήματος, διαχωρίζοντάς το από το περιβάλλον του. Οι γραμμές εκφράζουν πέρα από το περίγραμμα του σχήματος τις ακμές των επιπέδων και τις γωνίες των όγκων. Οι γραμμές αυτές αποδίδονται είτε με την απουσία του υλικούαποκαλύπτοντας έτσι τους αρμούς μιας εσοχή είτε με την τοποθέτηση πλαισίου. Οι γραμμές επίσης χρησιμεύουν για τη δημιουργία της υφής και των σχεδίων στην επιφάνεια των μορφών. Στη διαδικασία του σχεδιασμού, οι γραμμές χρησιμεύουν για να εκφράσουν σχέσεις και να καθιερώσουν σχέδια. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Το επίπεδο σχηματίζεται, όταν μια γραμμή μετατοπιστεί σε μια κατεύθυνση διαφορετική από την πραγματική της. Θεωρητικά, το επίπεδο έχει δύο διαστάσεις, πλάτος & μήκος. Στην πραγματικότητα όμως,, το πλάτος και το μήκος του υπερισχύουν του πάχους που έχει, ώστε να είναι ορατό. Οι επίπεδες μορφές έχουν οπτικά χαρακτηριστικά : σχήμα, υφή, χρώμα, υλικό και σχέδιο. Αυτά τα οπτικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν : - Το οπτικό βάρος και τη σταθερότητα του επιπέδου - Το θεωρητικό μέγεθος, τις αναλογίες και τη θέση του στο χώρο. - Τη ν ικανότητά του ν αντανακλά φως - Τις απτικές και τις ακουστικές του ιδιότητες. Οι επίπεδες μορφές αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού εσωτερικών χώρων : το πάτωμα, οι τοίχοι και η οροφή περικλείουν τρισδιάστατους όγκους. Τα οπτικά χαρακτηριστικά τους και οι σχέσεις τους στο χώρο, καθορίζουν τη μορφή των χώρων που περικλείουν. Επίσης, τα έπιπλα και τα άλλα στοιχεία του εσωτερικού σχεδιασμού απαρτίζονται από επίπεδες μορφές. - Ο ΟΓΚΟΣ

4 4 Σχηματίζεται, όταν ένα επίπεδο επεκτείνεται προς μια κατεύθυνση διαφορετική από την κατεύθυνση της επιφάνειάς του Θεωρητικά και πρακτικά, ο όγκος έχει τρεις διαστάσεις Η μορφή είναι ένας όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τη συνολική δομή ενός όγκου Η ιδιαίτερη μορφή ενός όγκου εξαρτάται από τα σχήματα και τις αλληλεπιδράσεις των γραμμών και των επιπέδων που τον περιβάλλουν. Σαν τρισδιάστατο στοιχείο της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού εσωτερικών χώρων, ένας όγκος μπορεί να είναι είτε ένα στερεό (χώρος που εκτοπίστηκε από τη μάζα) είτε ένα κενό (χώρος που περιβάλλεται από επίπεδες μορφές). Οι στερεές μορφές και οι κενοί χώροι αντιπροσωπεύουν την αναγκαία ενότητα των αντιθέτων που μορφοποιεί την αρχιτεκτονική και τους εσωτερικούς χώρους. Οι ορατές (στερεές μορφές) δίνουν στο χώρο διάσταση, χρώμα, κλίμακα, υφή, ενώ ο χώρος (κενός) αποκαλύπτει τις μορφές. Αυτή η συμβιωτική σχέση μεταξύ μορφής χώρου γίνεται φανερή σε διάφορες κλίμακες του σχεδιασμού εσωτερικών χώρων. ΤΟ ΣΧΗΜΑ Το σχήμα είναι το πρωταρχικό μέσο, με το οποίο διακρίνουμε τη μια μορφή απ την άλλη. Μπορεί να αφορά ένα περίγραμμα, το διάγραμμα ενός επιπέδου ή το όριο μιας τρισδιάστατης μάζας. Σε κάθε περίπτωση, το σχήμα προσδιορίζεται από τη διαμόρφωση των γραμμών ή των επιπέδων, που διαχωρίζουν μια μορφή από το περιβάλλον της. Κατηγορίες σχημάτων : - Φυσικά σχήματα : αντιπροσωπεύουν τις εικόνες και τις μορφές του φυσικού μας κόσμου. Μπορεί να γίνουν αφηρημένα, μέσα από μια διαδικασία απλοποίησης, και να διατηρούν τα αναγκαία χαρακτηριστικά της φυσικής τους προέλευσης. - Μη φυσικά σχήματα :Δεν αναφέρονται εμφανώς σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο. Ορισμένα μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας, όπως η καλλιγραφία, και να λειτουργούν ως σύμβολα. Μπορεί, επίσης, να είναι γεωμετρικά. - Τα γεωμετρικά σχήματα κυριαρχούν στο αρχιτεκτονικό περιβάλλον και στον εσωτερικό σχεδιασμό. - Τύποι γεωμετρικών σχημάτων : Ευθύγραμμα & Καμπυλόγραμμα. - Τα καμπυλόγραμμα είναι συνήθως κυκλικά, ενώ τα ευθύγραμμα είναι πολύγωνα εγγράψιμα σε κύκλο. Τα σημαντικότερα γεωμετρικά σχήματα : κύκλος τρίγωνο τετράγωνο. Αν προεκταθούν στην τρίτη διάσταση, δημιουργούν τη σφαίρα, τον κύλινδρο, τον κώνο, την πυραμίδα και τον κύβο. Ο κύκλος είναι ένα συμπαγές, εσωστρεφές σχήμα με φυσική εστία, το κέντρο του. Αντιπροσωπεύει την ενότητα, τη συνέχεια και την οικονομία της μορφής. - Ένα κυκλικό σχήμα είναι σταθερό και εσωστρεφές μέσα στο περιβάλλον του. Αν έρθει όμως σε επαφή με άλλες γραμμές και σχήματα, εμφανίζει μια κίνηση. Άλλες καμπύλες γραμμές και σχήματα μπορεί να θεωρηθούν ως κομμάτια ή συνδυασμοί κυκλικών σχημάτων. Τα καμπυλόγραμμα σχήματα, κανονικά ή ακανόνιστα, εκφράζουν απαλές μορφές,, ρευστές κινήσεις κίνησης ή τη βιολογική ανάπτυξη.

5 5 Το τρίγωνο αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα, γιατί δεν παραμορφώνεται. Τα τριγωνικά σχέδια χρησιμοποιούνται συχνά στα κατασκευαστικά συστήματα, επειδή δεν αλλάζει η διαμόρφωσή τους, χωρίς το λύγισμα ή τη θραύση μιας πλευράς τους. Το τριγωνικό σχήμα είναι σταθερό, εφόσον εδράζεται σε μια από τις πλευρές του. Όταν όμως ανασηκωθεί, για ν ακουμπήσει σε μια από τις κορυφές του, τότε γίνεται δυναμικό. Καθώς τείνει να πέσει σε μια από τις πλευρές του, υποδηλώνει κίνηση ή βρίσκεται σε μια επισφαλή κατάσταση ισορροπίας. Επίσης, η δυναμική του κατάσταση οφείλεται στο γεγονός, ότι, επειδή οι γωνίες του ποικίλουν, είναι πιο εύκαμπτο από το τετράγωνο και το ορθογώνιο, αλλά και στο ότι τα τρίγωνα μπορούν να συνδυαστούν και να σχηματίσουν ορθογώνια, τετράγωνα και άλλα πολύγωνα. Το τετράγωνο αντιπροσωπεύει την καθαρότητα και τη λογική. Η ισότητα των τεσσάρων γωνιών και των τεσσάρων πλευρών του, το κάνουν οπτικά καθαρό. Είναι σταθερό, όταν εδράζεται σε μια πλευρά του, αλλά γίνεται δυναμικό, όταν στηρίζεται σε μια γωνία του. Όλα τα ορθογώνια θεωρούνται παραλλαγές του τετραγώνου, με την προσθήκη μήκους ή πλάτους Επειδή η καθαρότητα και η σταθερότητα των ορθογωνίων μπορεί να προκαλέσει μια οπτική μονοτονία, αυτό μπορεί ν αλλάξει με μια ποικιλία των μεγεθών τους, των αναλογιών τους, τους χρώματός τους, της μορφής τους, της υφής τους, της τοποθέτησής τους ή του προσανατολισμού τους. Τα ορθογώνια αποτελούν τον κανόνα στην αρχιτεκτονική και στον εσωτερικό σχεδιασμό. Μπορούν εύκολα να μετρηθούν, να σχεδιαστούν, να κατασκευαστούν και είναι εύκολα και βολικά.

6 6 ΤΟ ΧΡΩΜΑ Το χρώμα είναι ένα οπτικό χαρακτηριστικό των μορφών. Τα χρώματα που αποδίδουμε στ αντικείμενα, προέρχονται από το φως, που φωτίζει κι αποκαλύπτει τις μορφές και το χώρο. Η Φυσική αντιμετωπίζει το χρώμα σαν ιδιότητα του φωτός: - Το χρώμα καθορίζεται μέσα στο φάσμα του φωτός από το μήκος κύματος,: Ξεκινώντας από το μεγαλύτερο μήκος κύματος με το ΚΟΚΚΙΝΟ, προχωράμε με το ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ, το ΚΙΤΡΙΝΟ, το ΠΡΑΣΙΝΟ, το ΜΠΛΕ και το ΙΩΔΕΣ, φθάνουμε στα μικρότερα μήκη κύματος. - Όταν τα φωτεινά αυτά χρώματα συνυπάρχουν σε μια φωτεινή πηγή σε ίσες αποστάσεις περίπου, μας δίνουν το ΛΕΥΚΟ φως, που είναι άχρωμο. - Όταν το λευκό φως πέσει σ ένα θαμπό αντικείμενο, η επιφάνεια του αντικειμένου απορροφά ορισμένα μήκη κύματος κι αντανακλά άλλα. Τα μάτια μας αντιλαμβάνονται το αντανακλώμενο φως, σαν χρώμα του αντικειμένου. - Το λευκό φως, όπως το μεσημεριανό, είναι το σύνολο του φάσματος. Ορισμένες φωτεινές πηγές, όπως οι λάμπες φθορισμού ή το φως που αντανακλάται από ένα χρωματιστό τοίχο, δεν έχουν κάποιο μέρος του φάσματος. Αυτή η έλλειψη χρωμάτων κάνει μια επιφάνεια, που φωτίζεται από ένα τέτοιο φως, να μην έχει τα συγκεκριμένα χρώματα που λείπουν. - Ποια μήκη ή δέσμες φωτός αντανακλώνται και ποια απορροφώνται : Μια κόκκινη επιφάνεια, απορροφά τη μεγαλύτερη ποσότητα γαλάζιου και πράσινου φωτός και αντανακλά τα κόκκινα μέρη του φάσματος. Μια γαλάζια απορροφά το κόκκινο Μια μαύρη απορροφά όλο το φάσμα του φωτός, ενώ μια λευκή το αντανακλά. Μια επιφάνεια έχει το φυσικό χρώμα του υλικού της, που μπορεί ν αλλάξει με την επάλειψη μπογιάς, ή βαφών, που περιέχουν χρωστικές ουσίες. - Ενώ το χρωματιστό φως είναι προσθετικό στη φύση, οι χρωστικές ουσίες είναι αφαιρετικές : κάθε χρωστική ουσία απορροφά ορισμένη ποσότητα λευκού φωτός.. Όταν οι χρωστικές ουσίες αναμειγνύονται, συνδυάζονται οι απορροφήσεις τους για να αφαιρέσουν ορισμένα χρώματα ου φάσματος. Έτσι, τα χρώματα που απομένουν καθορίζουν την απόχρωση, την αξία και την ένταση των χρωστικών. Το χρώμα έχει τρις ιδιότητες : 1. ΤΗΝ ΑΠΟΧΡΩΣΗ : είναι η ιδιότητα, με την οποία αναγνωρίζουμε και περιγράφουμε ένα χρώμα (π.χ. κόκκινο, κίτριον, κλπ). 2. ΤΗΝ ΑΞΙΑ : είναι ο βαθμός σκοτεινότητας ή φωτεινότητας ενός χρώματος, σε σχέση με το μαύρο και το λευκό, αντίστοιχα. 3. ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ : είναι ο βαθμός καθαρότητας ή κορεσμού ενός χρώματος, σε σχέση με κάποιο γκρίζο της ίδιας αξίας. Όλες οι ιδιότητες του φωτός βρίσκονται σε αλληλεπίδραση: κάθε απόχρωση έχει τη φυσική της αξία, π.χ το καθαρό κίτρινο είναι φωτεινότερο από το καθαρό μπλε. Αν προσθέσουμε σ ένα χρώμα λευκό, μαύρο ή μια συμπληρωματική απόχρωση, για να φωτίσει ή να σκοτεινιάσει την αξία του, τότε μειώνεται η έντασή του. Είναι δύσκολο να αλλάξει μια ιδιότητα ενός χρώματος, χωρίς να μεταβληθούν οι άλλες δύο.

7 7 Σύστημα Munsell : Αναπτύχθηκε Albert H. Munsell για την ακριβή περιγραφή των χρωμάτων: - Κατατάσσει τα χρώματα σε τρεις κλίμακες : απόχρωση αξία - ένταση. - Βασίζεται σε 5 κύριες αποχρώσεις και σε 5 ενδιάμεσες. - Οι 10 αυτές αποχρώσεις τοποθετούνται σε 10 αντίστοιχες θέσεις, οριζόντια σ έναν κύκλο. - Κατακόρυφα και μέσα από το κέντρο του κύκλου, υπάρχει μια κλίμακα 10 ουδέτερων γκρίζων αξιών, από το μαύρο μέχρι το άσπρο. - Ακτινωτά προς την κατακόρυφη κλίμακα, υπάρχουν ίσες διαβαθμίσεις χρώματος. Ο αριθμός των διαβαθμίσεων ποικίλει, ανάλογα με τον κορεσμό κάθε απόχρωσης και αξίας. - Με βάση το σύστημα αυτό, ένα χρώμα προσδιορίζεται με τη σημειογραφία ΑΞΙΑ ΑΠΟΧΡΩΣΗ/ΧΡΩΜΑ ή Α Α/Χ. Π.χ, 5Κ 5/14 είναι ένα καθαρό κόκκινο με μεσαία αξία και μέγιστο χρώμα (ένταση). Η ακριβής απόδοση της απόχρωσης, της αξίας και της έντασης ενός χρώματος είναι σημαντική στην επιστήμη, στο εμπόριο και τη βιομηχανία, τα ονόματα των χρωμάτων δεν τα περιγράφουν επαρκώς. Τα πραγματικά χρωματικά δείγματα είναι απαραίτητα για το σχεδιασμό των χρωματικών συνδυασμών. Αναμειγνύοντας χρωστικές από μπογιές ή βαφές, μπορούμε να αλλάξουμε τις ιδιότητες του χρώματος. - Η απόχρωση αλλάζει αν την αναμείξουμε με άλλες αποχρώσεις : όταν αναμειγνύονται γειτονικές αποχρώσεις, δημιουργούνται αρμονικές και συγγενικές αποχρώσεις. Αντίθετα, όταν αναμειγνύουμε συμπληρωματικές αποχρώσεις ( αντίθετες στο χρωματικό δίσκο), δημιουργούνται ουδέτερες αποχρώσεις. - Η αξία ενός χρώματος αυξάνεται με την προσθήκη λευκού και μειώνεται με την προσθήκη μαύρου: με την προσθήκη λευκού δημιουργείται ένας χρωματισμός αυτής της απόχρωσης, ενώ η προσθήκη του μαύρου δημιουργεί ένα σκοτείνιασμα αυτής της απόχρωσης. Ένα χρώμα με υψηλή αξία, π.χ. το κίτρινο, δίνει περισσότερες σκιές από τόνους, ενώ ένα χρώμα με χαμηλή αξία, π.χ. το κόκκινο, δίνει περισσότερους τόνους από σκιές. - Η ένταση, ενισχύεται με την προσθήκη περισσότερης κυρίαρχης απόχρωσης και μειώνεται με την ανάμειξη γκρίζου ή συμπληρωματικής απόχρωσης. Οι αποχρώσεις που γκριζάρουν ή ουδετεροποιούνται λέγονται τόνοι. Το χρώμα ενός αντικειμένου αλλάζει από την επίδραση του φωτός και τα γύρω χρώματα. Οι παράγοντες αυτοί πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό εσωτερικών χώρων. - Το φως οποιασδήποτε απόχρωσης πλην του λευκού χρησιμοποιείται σπάνια για γενικό φωτισμό. - Όλες οι πηγές λευκού φωτός δεν είναι φασματικά καλά ισορροπημένες: οι πυρακτωμένοι λαμπτήρες ρίχνουν ένα ζεστό φως, ενώ οι λαμπτήρες φθορισμού ένα κρύο φως. - Επίσης, το φως της ημέρας, ανάλογα με την ώρα και την κατεύθυνση π ροέλευσής του, μπορεί να είναι ζεστό ή ψυχρό. - Ακόμα και το χρώμα μιας μεγάλης επιφάνειας αντανάκλασης, μπορεί να δώσει χρώμα στο φως ενός εσωτερικού χώρου. - Ο ζεστός φωτισμός τονίζει τα ζεστά χρώματα και ουδετεροποιεί τα ψυχρά. - Ο ψυχρός φωτισμός τονίζει τα ψυχρά χρώματα και εξασθενεί τις ζεστές αποχρώσεις. - Όταν το φως έχει μια απόχρωση, αυξάνει την ένταση των χρωμάτων της απόχρωσης αυτής και ουδετεροποιεί τα συμπληρωματικά. - Η αξία ενός χρώματος επηρεάζεται από την ποσότητα του φωτισμού που δέχεται : αν η ποσότητα του φωτισμού μειωθεί, η αξία θα σκοτεινιάσεις και θα ουδετεροποήσει τη χροιά του. Αν αυξηθεί, θα φωτίσει την αξία του και θα αυξήσει την έντασή του. Υψηλά επίπεδα φωτισμού κάνουν τα χρώματα να φαίνονται λιγότερα κορεσμένα ή ξεθωριασμένα.

8 8 - Επειδή οι διακυμάνσεις του φωτός σε έναν εσωτερικό χώρο αλλάζουν τα χρώματα, πρέπει να δοκιμάζουμε τα χρώματα μέσα στο αντίστοιχο περιβάλλον, τόσο με το φως της ημέρας όσο και με το φως της νύχτας. Οι επιδράσεις των γειτονικών χρωμάτων : Αν τοποθετήσουμε δύο συμπληρωματικές αποχρώσεις τη μια δίπλα στην άλλη, το μάτι τείνει να προβάλλει τη συμπληρωματική απόχρωση στα γειτονικά χρώματα. Το φαινόμενο αυτό λέγεται ταυτόχρονη αντίθεση. Έτσι, καθένα από τα δύο συμπληρωματικά χρώματα, αυξάνει τον κορεσμό και τη λαμπρότητα του άλλου, που είναι δίπλα του. Η ταυτόχρονη αντίθεση γίνεται εύκολα αντιληπτή, όταν τα δύο χρώματα έχουν ομοιόμορφη αξία. - Αν τα χρώματα, που τοποθετούνται το ένα δίπλα στο άλλο, δεν είναι συμπληρωματικά, χρωματίζουν το ένα το άλλο με το δικό τους συμπλήρωμα, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται μεταξύ τους οι αποχρώσεις τους. - Η ταυτόχρονη αντίθεση επηρεάζει την αξία ενός χρώματος. Το χρώμα φαίνεται φωτεινότερο ή σκουρότερο, ανάλογα με την αξία του χρώματος του φόντου του : ένα φωτεινό χρώμα σκοτεινιάζει ένα βαθύ χρώμα, ενώ ένα σκούρο χρώμα φωτίζει ένα ανοιχτό χρώμα. - Τα χρώματα που περιβάλλονται από μαύρο δείχνουν πλουσιότερα και παλλόμενα, ενώ, όταν περιβάλλονται από λευκό, το αποτέλεσμα είναι αντίθετο: μια μεγάλη λευκή περιοχή αντανακλά το φως στα διπλανά χρώματα, ενώ οι διαχωριστικές λεπτές λευκές γραμμές απλώνουν τα χρώματα που διαχωρίζουν. - Στους μεγάλους χώρους, ο αντίθετες αποχρώσεις και οι αντίθετες αξίες φαίνονται σαν ξεχωριστά χρώματα, ενώ σε μικρούς χώρους, λόγω των κοντινών αποστάσεων, το μάτι δεν έχει αρκετό χρόνο για να προσαρμοστεί στις αντιθέσεις τους κι αναμειγνύει οπτικά τα χρώματα. Αυτή η οπτική ανάμειξη χρησιμοποιείται στην κατασκευή υφασμάτων για τη δημιουργία πολλών εντυπωσιακών αποχρώσεων και αξιών, με έναν περιορισμένο αριθμό χρωματιστών νημάτων. Πώς επηρεάζουν τα χρώματα την αντίληψή μας για τη μορφή, τις διαστάσεις και τις ιδιότητες του εσωτερικού χώρου : - Τα φωτεινά και κορεσμένα χρώματα τραβούν την προσοχή μας, ενώ οι γκρίζες αποχρώσεις και οι μέτριες αξίες είναι λιγότερο ισχυρές. - Οι αντίθετες αξίες μας κάνουν ν αντιλαμβανόμαστε τα σχήματα και τις μορφές - Οι αντίθετες αποχρώσεις και οι κορεσμοί επίσης προσδιορίζουν το σχήμα, αλλά αν έχουν ομοιόμορφες αξίες, το σχήμα είναι λιγότερο ευδιάκριτο. - Τα βαθιά, ψυχρά χρώματα μοιάζουν να συστέλλονται, ενώ τα φωτεινά, ζεστά χρώματα απλώνονται, αυξάνοντας έτσι το μέγεθος ενός αντικειμένου, ιδιαίτερα μπροστά σε σκούρο φόντο. - Τα φωτεινά χ, τα ψυχρά και τα γκρίζα χρώματα σ έναν κλειστό χώρο αυξάνουν την πραγματική απόσταση, βελτιώνοντας έτσι την ευρυχωρία ενός δωματίου.

9 9 Χρωματικοί συνδυασμοί : - Δεν υπάρχουν καλά ή κακά χρώματα. Απλά υπάρχουν κάποια χρώματα της μόδας σε μια συγκεκριμένη. Άλλα πάλι μπορεί να είναι κατάλληλα ή ακατάλληλα για ένα χρωματικό συνδυασμό. Η καταλληλότητα ενός χρώματος εξαρτάται από το πού και πώς χρησιμοποιείται και από το πώς ταιριάζει σ ένα χρωματικό συνδυασμό. - Οι χρωματικοί συνδυασμοί δημιουργούνται σύμφωνα με τις οπτικές σχέσεις μεταξύ απόχρωσης αξίας και έντασης. - Οι χρωματικοί συνδυασμοί διακρίνονται σε συγγενικούς και αντίθετους. Οι συγγενικοί είτε αφορούν μια και μοναδική απόχρωση είτε μια σειρά από συγγενικές αποχρώσεις. Οι συγγενικοί συνδυασμοί δημιουργούν αρμονία και ενότητα. Η ποικιλία σε συγγενικούς συνδυασμούς προκύπτει, αν διαφοροποιήσουμε την αξία και την ένταση, αν συμπεριλάβουμε σε μικρές ποσότητες άλλες αποχρώσεις για τονισμό ή ακόμα, αν συμπεριλάβουμε στη σύνθεση σχήματα, υφές και μορφές. Οι αντίθετοι συνδυασμοί, βασίζονται σε συμπληρωματικούς ή τριαδικούς συνδυασμούς. Είναι πιο πλούσιοι και ποικίλοι, γιατί περιλαμβάνουν θερμές και ψυχρές αποχρώσεις. - Οι χρωματικοί συνδυασμοί είναι τα βήματα για την οργάνωση αποχρώσεων, αλλά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλοι χρωματικοί συσχετισμοί. - Το χρωματικό τρίγωνο του Faber Birren απεικονίζει τον τρόπο, με τον οποίο τα χρώματα, οι τόνοι και οι σκιές, μπορούν να συνδυαστούν αρμονικά. Βασίζεται στο καθαρό χρώμα, το άσπρο και το μαύρο, που συνδυάζονται για να δημιουργήσουν δευτερεύουσες μορφές χρωμάτων, σκιάς, τόνου και γκρίζου. Το καθένα από τα ευθύγραμμα μονοπάτια δίνει μια αρμονική ακολουθία, γιατί το καθένα από αυτά περιλαμβάνει μια από συγγενικά χρώματα - Τελικά, το κατά πόσο ένας χρωματισμός συνδυασμός είναι πλούσιος, ζωντανός ή ήρεμος, εξαρτάται από τις αξίες και τον τόνο των αποχρώσεων: Τα μεγάλα διαστήματα μεταξύ των αποχρώσεων και των αξιών δημιουργούν ζωντανούς συνδυασμούς και δραματικά αποτελέσματα, ενώ τα μικρά διαστήματα, δίνουν πιο διακριτικούς συνδυασμούς.

10 10 Η ανάπτυξη ενός χρωματικού συνδυασμού για ένα εσωτερικό χώρο : - Σκεφτόμαστε προσεκτικά ΤΟ ΧΡΩΜΑ & ΤΟΝ ΤΟΝΟ ΚΛΕΙΔΙ, που θα καθιερώσει την κατανομή των χρωμάτων. - Ο συνδυασμός πρέπει να ικανοποιεί το σκοπό και τη χρήση του χώρου, αλλά και να λαμβάνει υπόψη του την αρχιτεκτονική του χώρου. - Πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο που τα χρώματα θα προσδιορίζουν το μέγεθος, το σχήμα, την κλίμακα και την απόσταση των κύριων επιπέδων του χώρου. - Ποια χαρακτηριστικά θα αποτελούν το φόντο, το μέσο και το προσκήνιο. - Ποια ανεπιθύμητα στοιχεία πρέπει να μικρύνουν και ποια να τονιστούν. - Παραδοσιακά, τοίχοι, πατώματα και οροφές έχουν ουδέτερες αξίες. Μπροστά από αυτό το ουδέτερο φόντο, τα δευτερεύοντα στοιχεία μεγάλης κλίμακας (έπιπλα ή χαλιά), έχουν πιο έντονα χρώματα, ενώ τα αξεσουάρ και άλλα στοιχεία μικρής κλίμακας, έχουν τον εντονότερο χρωματισμό, δημιουργώντας έτσι ισορροπία και ενδιαφέρον. - Οι ουδέτεροι χρωματικοί τόνοι είναι οι πιο ευέλικτοι. - Για πιο δραματικό αποτέλεσμα, μπορούμε να δώσουμε στις κύριες επιφάνειες ενός δωματίου εντονότερες αξίες και μικρότερη ένταση στα δευτερεύοντα στοιχεία. - Οι μεγάλες περιοχές με έντονα χρώματα σε έναν μικρό χώρο μειώνουν τη φαινομενική απόσταση. - Όσον αφορά την τονική κατανομή (φωτεινά & σκούρα) σε ένα χώρο, καλύτερα είναι να χρησιμοποιούνται φωτεινές και σκοτεινές αξίες σε ποικίλες ποσότητες και μια γκάμα μεσαίων αξιών, σαν μεταβατικοί τόνοι. Αποφεύγουμε μα χρησιμοποιούμε φωτεινά και σκούρα στις ίδιες ποσότητες, εκτός κι αν θέλουμε να δημιουργήσουμε εντύπωση. - Τυπικά, οι μεγάλες φωτεινές περιοχές αντισταθμίζονται από μικρότερες περιοχές μεσαίας και σκοτεινής αξίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όταν απαιτείται σημαντική επάρκεια του φωτός.: οι σκοτεινοί χρωματισμοί απορροφούν πολύ φως σε ένα μικρό χώρο, οπότε χάνεται σημαντική ποσότητα φωτισμού. - Ένας άλλος συνδυασμός αξιών είναι ο συνδυασμός της φύσης, όπου το δάπεδο είναι το πιο σκοτεινό, οι γύρω τοίχοι είναι μεσαίας αξίας και η οροφή εντελώς φωτεινή. - Η κατανομή των αξιών (τονική κατανομή ) εξαρτάται από το μέγεθος, την κλίμακα και το σχήμα του χώρου, καθώς οι φωτεινές αξίες οπισθοχωρούν, ανοίγοντας το χώρο, ενώ οι σκοτεινές πλησιάζουν, μικραίνοντας το χώρο. Η ΥΦΗ

11 11 Υφή είναι η ιδιότητα μιας επιφάνειας που απορρέει από την τρισδιάστατη δομή της. Η υφή περιγράφει την απαλότητα ή την τραχύτητα μιας επιφάνειας, τις χαρακτηριστικές ιδιότητες ορισμένων υλικών, όπως την τραχύτητα μιας πέτρας, τον κόκκο του ξύλου, την ύφανση ενός υφάσματος. Οι τύποι της υφής είναι η ΑΠΤΙΚΗ ΥΦΗ (ψηλάφιση) και η ΟΠΤΙΚΗ ΥΦΗ: - Η απτική αφή είναι πραγματική, γίνεται αισθητή με το άγγιγμα και είναι ορατή από το μάτι. - Η οπτική αφή είναι απατηλή, μη πραγματική. - Κάθε απτική υφή παρέχει και οπτική υφή. - Η αφή και η όρασή μας είναι στενά συνυφασμένες: Τα μάτια μας αντιλαμβάνονται οπτικά την υφή μιας επιφάνειας, χωρίς να την αγγίξουμε. Η αντίδρασή αυτή προς τα συστατικά χαρακτηριστικά της επιφάνειας, στηρίζεται σε προηγούμενους συνειρμούς από παρόμοια υλικά. - Η κλίμακα, η απόσταση του παρατηρητή και το φως επηρεάζουν την αντίληψή μας για την υφή των επιφανειών: Όσο πιο λεπτή είναι η κλίμακα του σχεδίου της υφής, τόσο πιο απαλή θα φαίνεται η υφή. Η τραχιά υφή, όταν παρατηρείται από απόσταση, φαίνεται λεία, ενώ από κοντά φαίνεται η τραχύτητα της υφής. Η σχετική κλίμακα μιας υφής επηρεάζει το σχήμα και τη θέση ενός επιπέδου στο χώρο : Η υφή με κατευθυντήριους κόκκους τονίζει το μήκος ή το πλάτος ενός επιπέδου. Η τραχιά υφή κάνει ένα επίπεδο να φαίνεται κοντινότερο, μειώνει την κλίμακα και αυξάνει το οπτικό του βάρος. Γενικά η υφή γεμίζει οπτικά το χώρο στον οποίο βρίσκεται. ΥΦΗ ΚΑΙ ΦΩΣ Το φως επηρεάζει την αντίληψή μας για την υφή, αλλά κι επηρεάζεται από την υφή της επιφάνειας που φωτίζει : - Το άμεσο φως που πέφτει σε μια επιφάνεια βελτιώνει την οπτική της υφή, ενώ το διάχυτο φως τη μειώνει και συγκαλύπτει την τρισδιάστατη δομή της. Οι λείες γυαλιστερές επιφάνειες αντανακλούν το φως και το κάνουν να αστράφτει, τραβώντας την προσοχή μας. Οι θαμπές ή κάπως τραχιές επιφάνειες απορροφούν και διαχέουν το φως ανόμοια, με αποτέλεσμα να φαίνονται λιγότερο αστραφτερές από επιφάνειες στην ίδια απόχρωση και πιο λείες. Το άμεσο φως πάνω σε πολύ τραχιές επιφάνειες, εμφανίζονται σχέδια φωτοσκιάσεων. Η αντίθεση επηρεάζει το πόσο έντονη ή διακριτική φαίνεται μια υφή : - Μια υφή, μπροστά από ένα λείο και ομοιογενές φόντο, φαίνεται πιο ξεκάθαρη από ότι αν βρισκόταν μπροστά από ένα φόντο με παρόμοια υφή. Όταν όμως η υφή βρίσκεται μπροστά από έναν τραχύτερο φόντο, φαίνεται λεπτότερη και μικρότερη σε κλίμακα. Η υφή επηρεάζει τη διατήρηση των υλικών των επιφανειών : - Οι λείες επιφάνειες φαίνονται βρόμικες και παλιές, αλλά καθαρίζονται εύκολα, ενώ οι τραχιές κρύβουν τη βρομιά, αλλά καθαρίζονται δύσκολα. Η υφή και το σχέδιο, ως στοιχεία του σχεδιασμού, είναι στενά συνυφασμένες : - Σχέδιο είναι ένα διακοσμητικό στοιχείο μιας επιφάνειας και σχεδόν πάντα βασίζεται στην επανάληψη ενός μοτίβου. Το επαναλαμβανόμενο σχέδιο δίνει στην επιφάνεια υφή. - Όταν τα στοιχεία του σχεδίου γίνουν τόσο μικρά, ώστε να χάνουν την ατομική τους ταυτότητα, τότε μεταβάλλονται περισσότερο σε υφή, παρά σε σχέδιο. - Ένα σχέδιο μπορεί να είναι κατασκευαστικό ή εφαρμοσμένο. Το κατασκευαστικό προκύπτει από τη φύση του υλικού και τον τρόπο επεξεργασίας του. Το εφαρμοσμένο προστίθεται στην επιφάνεια μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής της. ΤΟ ΦΩΣ Το φως δίνει ψυχή στο χώρο : Χωρίς το φως δε βλέπαμε τις μορφές, τα χρώματα, τις υφές ή το περίβλημα του εσωτερικού χώρου

12 12 Η πρώτη λειτουργία στο σχεδιασμό του φωτισμού είναι ο φωτισμός των μορφών και του εσωτερικού χώρου, όπου οι χρήστες θα πραγματοποιούν τις δραστηριότητές τους με άνεση και ταχύτητα. Η Μέθοδος της Ζωνικής Κοιλότητας(σελ ): Είναι μια χρήσιμη τεχνική για το σχεδιασμό γενικού φωτισμού, σ ένα χώρο ομοιογενώς φωτισμένο. Ένας ειδικός φωτισμός μπορεί να αποδοθεί με συνδυασμούς φωτιστικών. Η επιλογή του τύπου και της θέσης των φωτιστικών πρέπει να ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες των χρηστών, στις απαιτήσεις για ορατότητα, αλλά και στη φύση του χώρου. Ο σχεδιασμός του φωτισμού πρέπει να εξασφαλίζει, όχι μόνο την ποσότητα του απαιτούμενου φωτισμού, αλλά και την ποιότητά του. Η διάταξη των φωτιστικών και η μελέτη του φωτισμού που παρέχουν, πρέπει να συντονίζονται με την αρχιτεκτονική του χώρου και το σκοπό της χρήσης του. Επειδή τα μάτια μας αναζητούν τα φωτεινότερα αντικείμενα και τα εντονότερα χρώματα, ο συντονισμός αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός στο σχεδιασμό του εστιασμένου φωτισμού ή φωτισμού εργασίας. Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Ο χώρος μπορεί να φωτιστεί με : ΓΕΝΙΚΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΤΟΝΙΣΜΟΥ Ο Γενικός ή Διφορούμενος φωτισμός φωτίζει ένα δωμάτιο ομοιογενώς και διάχυτα. - Ο διάχυτος φωτισμός μειώνει την αντίθεση μεταξύ ου φωτισμού εργασίας (εστιασμένου) και των γύρω επιφανειών. - Ο γενικός φωτισμός απαλύνει τις σκιές, το στρογγύλεμα και την επέκταση των γωνιών ενός δωματίου και προσφέρει ασφαλή κίνηση και γενική διατήρηση. ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ - ΑΜΕΣΟΣ : Οι προβολείς σε εσοχή ρέπει να έχουν μεγάλο άνοιγμα ακτίνων, για να αποδώσουν το γενικό φωτισμό. Διατάσσονται σε κανονικά ή ακανόνιστα σχήματα καθώς δεν είναι οπτικά ενεργοί. ΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΑΜΕΣΟΣ : Τα φωτιστικά φθορισμού, παράλληλα προς την οπτική μας ευθεία, τονίζουν το βάθος, ενώ κάθετα προς την οπτική μας γωνία, αυξάνουν το πλάτος. ΕΠΙΠΕΔΕΣ ΠΗΓΕΣ ΑΜΕΣΟΣ : Οι φωτεινές οροφές εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο φωτισμού και διάχυση με χαμηλή λάμψη. ΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ - ΕΜΕΣΟΣ : Με πολύ απλωμένες ακτίνες, οι κρυφές πηγές φωτισμού, τοποθετημένες σε μια γραμμική σειρά στην επιφάνεια του τοίχου, δημιουργούν γενικό φωτισμό, καθώς το φως ανακλάται στην οροφή του δωματίου. Ο φωτισμός σε μαρκίζα, όπως και ο φωτισμός σε φωλιά, φωτίζουν τα επίπεδα των τοίχων και χρησιμοποιούν την οροφή σαν ανακλαστήρα, δημιουργώντας γενικό φωτισμό.

13 13 ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Ή ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Φωτίζει ειδικές περιοχές ενός χώρου, για την εκτέλεση εργασιών και δραστηριοτήτων που εξαρτώνται από την όραση. Οι φωτεινές πηγές διατάσσονται συνήθως κοντά, δίπλα ή πάνω από την επιφάνεια εργασίας, ώστε η ηλεκτρική ισχύ να έχει μεγαλύτερη απόδοση από ότι με το γενικό φωτισμό. Τα φωτιστικά είναι άμεσου τύπου, με προσαρμοζόμενη φωτεινότητα (με ροοστάτες) και κατεύθυνση. Ο φωτισμός εργασίας συνδυάζεται με το γενικό φωτισμό, ώστε να αποφύγουμε μια ανεπιθύμητη φωτεινότητα. Ο εστιασμένος φωτισμός, επίσης, διαιρεί το χώρο, περιβάλλει μια ομάδα επίπλων και ενισχύει το χαρακτήρα ενός δωματίου Περιλαμβάνει : ΣΗΜΕΙΑΚΑ, ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΚΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ, που κρέμονται πάνω από την επιφάνεια εργασίας, ενώ άλλα κινούνται πάνω σε ράγες για μεγαλύτερη ευελιξία. Μπορεί ακόμα να είναι ενσωματωμένα μέσα σε ντουλάπια της κουζίνας, του λουτρού και άλλων χώρων ιδικής χρήσης. Μπορεί επίσης να είναι επιτραπέζια ή επιδαπέδια για διάβασμα. Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ Είναι μια μορφή εστιασμένου φωτισμού, που δημιουργεί σημεία εστίασης ή ρυθμικά σχέδια φωτός και σκιάς μέσα σε ένα χώρο. Ανακουφίζει από τη μονοτονία του γενικού φωτισμού τονίζοντας τα χαρακτηριστικά ενός δωματίου, αντικείμενα τέχνης, βραβευμένα αποκτήματα, κλπ. Δημιουργείται με : ΠΡΟΒΟΛΕΙΣ ΣΕ ΕΣΟΧΗ, που, ανάλογα μ ε τον τύπο του λαμπτήρα και τον ανακλαστήρα που χρησιμοποιείται, δημιουργούν διαφορετικού τύπους φωτισμού. Μπορεί να ρίχνει σκιές, να τονίζει την υφή, να πλαισιώνει έργα τέχνης. ΠΡΟΒΟΛΕΙΣ ΜΕ ΕΥΡΕΙΑ ΓΩΝΙΑ : χρησιμοποιούνται για φωτισμό τοίχων. Η ομοιομορφία του φωτισμού εξαρτάται από τις αποστάσεις μεταξύ των φωτιστικών κα από την απόστασή τους από τον τοίχο.

14 ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΑΡΜΟΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ & ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΡΥΘΜΟΣ ΕΜΦΑΣΗ 14 Ο σχεδιασμός εσωτερικών χώρων περιλαμβάνει την επιλογή των στοιχείων και την τοποθέτησή τους μέσα σε ένα χώρο, ώστε να ικανοποιούνται ορισμένες λειτουργικές κι αισθητικές ανάγκες. Η τοποθέτηση των στοιχείων στο χώρο περιλαμβάνει και τη δημιουργία σχεδίων διάταξης. - Κανένα τμήμα ή στοιχείο του χώρου δε στέκεται μόνο του: Σε ένα σχέδιο διάταξης, ο οπτικός αντίκτυπος, η λειτουργία και το νόημα όλων των μερών και των στοιχείων αλληλοεξαρτώνται. - Πρέπει να κρίνουμε την καταλληλότητα ενός σχεδίου διάταξης, τον οπτικό του αντίκτυπο στο χώρο και στο νόημά του για τους χρήστες του χώρου. - Οι αρχές σχεδιασμού δεν αποτελούν άκαμπτους κανόνες, αλλά κατευθυντήριες γραμμές για τους πιθανούς τρόπους διάταξης των στοιχείων. Βοηθούν στην ανάπτυξη μιας αισθητικής οπτικής τάξης μεταξύ των στοιχείων ενός χώρου, και ταυτόχρονα εξυπηρετούν τη λειτουργική τους χρήση. Η αναλογία αφορά τη σχέση του ενός μέρους προς το άλλο ή προς το σύνολο, ή μεταξύ ενός αντικειμένου προς ένα άλλο. Είναι μια σχέση μεγέθους, ποσότητας ή βαθμού. - Το προφανές μέγεθος ενός αντικειμένου επηρεάζεται από τα σχετικά μεγέθη των άλλων αντικειμένων μέσα στο χώρο του. - Όσον αφορά τις μορφές στο χώρο, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την αναλογία στις τρεις διαστάσεις. - Έχουν αναπτυχθεί αρκετές μαθηματικές ή γεωμετρικές μέθοδοι για τον προσδιορισμό των ιδανικών αναλογιών, σε μια προσπάθεια να καθιερώσουν ένα μέτρο ομορφιάς και της αισθητικής μιας κατασκευής. - Σύμφωνα με τον Ευκλείδη, ο λόγος αναφέρεται στην ποσοτική σύγκριση δύο όμοιων πραγμάτων, ενώ η αναλογία στην ισότητα των λόγων. Επομένως, για κάθε σύστημα αναλογιών υπάρχει ένας χαρακτηριστικός λόγος που μεταβιβάζεται από τον ένα λόγο στον άλλο. - Το γνωστότερο σύστημα αναλογιών είναι η Χρυσή Τομή, που καθιερώθηκε από τους αρχαίους Έλληνες. Η Χρυσή Τομή προσδιορίζει τη μοναδική σχέση μεταξύ δύο άνισων μερών ενός συνόλου, όπου ο λόγος του μικρότερου προς το μεγαλύτερο μέρος ισούται με το λόγο του μεγαλύτερου προς το σύνολο. ΛΟΓΟΣ. Α:Β Α Β ΑΝΑΛΟΓΙΑ Α:Β:Γ Α = Β Β Γ ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ. Β = Α_ Α Α+Β - Ένα σύστημα αναλογιών καθιερώνει ένα σύνολο οπτικών σχέσεων μεταξύ των μερών μιας σύνθεσης. - Η αντίληψή μας όμως για τις πραγματικές αναλογίες των πραγμάτων είναι συχνά ανακριβής, λόγω της προοπτικής βράχυνσης, της απόστασης θέασης, αλλά ακόμα και λόγω πολιτιστικών προκαταλήψεων. - Η ουσία των αναλογιών εξακολουθεί να στηρίζεται στην οπτική μας κρίση. Μια αναλογία θα φανεί σωστή, αν αισθανθούμε ότι δεν υπάρχει ούτε μεγάλη ούτε μικρή ποσότητα από κάποιο στοιχείο.

15 15 - Στον εσωτερικό σχεδιασμό ασχολούμαστε με τις σχέσεις των αναλογιών μεταξύ των μερών ενός στοιχείου του σχεδιασμού, μεταξύ πολλών στοιχείων, και μεταξύ των στοιχείων, της μορφής και του περιβλήματος του χώρου. - ΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΟΙ ΤΩΝ ΟΡΘΟΓΩΝΙΩΝ, ΠΟΥ ΕΊΝΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ Ή ΚΑΘΕΤΕΣ, ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΠΩΣ ΤΑ ΟΡΘΟΓΩΝΙΑ ΑΥΤΑ ΕΧΟΥΝ ΟΜΟΙΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ. Η ΚΛΙΜΑΚΑ Η κλίμακα, ως μία από τις αρχές σχεδιασμού, στηρίζεται στις αναλογίες. Και οι αναλογίες και η κλίμακα αφορούν το σχετικό μέγεθος των πραγμάτων, με τη διαφορά ότι η αναλογία χαρακτηρίζει τις σχέσεις των μερών μιας σύνθεσης, ενώ η κλίμακα αφορά το μέγεθος κάποιου στοιχείου. - Η μηχανική κλίμακα : είναι ο υπολογισμός ενός πραγματικού μεγέθους, σύμφωνα με ένα σύστημα μέτρησης. Π.χ. ένα τραπέζι, σύμφωνα με το Διεθνές Μετρικό Σύστημα, έχει πλάτος 0,9m, μήκος 1,8m και ύψος 0,75m. - Η οπτική κλίμακα : είναι ο υπολογισμός του μεγέθους ενός πράγματος, αν αυτό συγκριθεί με άλλα αντικείμενα. Π.χ. το τραπέζι βρίσκεται υπό κλίμακα ή εκτός κλίμακας, ανάλογα με το σχετικό μέγεθος και τις αναλογίες του χώρου. - Ένα αντικείμενο είναι μικρής κλίμακας, αν το συγκρίνουμε με άλλα, πολύ μεγαλύτερα σε μέγεθος, ενώ μεγάλης κλίμακας, αν συγκριθεί με άλλα σχετικά μικρά μεγέθη, ή μεγαλύτερο από αυτό που είναι μετρίου μεγέθους. - Η ανθρώπινη κλίμακα αφορά την αίσθηση του μεγέθους που μας προκαλεί κάτι. - Αν οι διαστάσεις του εσωτερικού χώρου, μας κάνουν να νιώθουμε μικροί, τότε είμαστε εκτός ανθρώπινης κλίμακας, ενώ, αν ο χώρος δε μας μειώνει ή αν τα στοιχεία του μας κάνουν να νιώθουμε άνετα με τις διαστασιολογικές απαιτήσεις για την προσέγγιση των αντικειμένων, τότε είμαστε στην ανθρώπινη κλίμακα. - Τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε, για να επιβεβαιώσουμε την ανθρώπινη κλίμακα, είναι εκείνα που χρησιμοποιούμε κι ερχόμαστε σε επαφή κι έχουμε συνηθίσει τις διαστάσεις τους : πόρτες, κλιμακοστάσια, τραπέζια, πάγκοι, καθίσματα. - Τα εσωτερικά στοιχεία ενός χώρου μπορούν ταυτόχρονα να συσχετιστούν με το σύνολο του χώρου, μεταξύ τους, αλλά και με τους χρήστες. Ορισμένα στοιχεία, μπορεί να έχουν μια συνηθισμένη σχέση κλίμακας, άλλα να έχουν μια ιδιαίτερη κλίμακα σε σύγκριση με άλλα στοιχεία. - Συνήθως τα στοιχεία υπό κλίμακα χρησιμοποιούνται για να τραβήξουν την προσοχή μας ή να δημιουργήσουν ένα σημείο εστίασης.

16 16 ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Οι εσωτερικοί χώροι και τα στοιχεία τους περίβλημα, έπιπλα, φωτισμός και εξαρτήματα - περιλαμβάνουν ένα μείγμα σχημάτων, μεγεθών, χρωμάτων και υφών. Τα στοιχεία αυτά οργανώνονται, ώστε ν ανταποκριθούν στις λειτουργικές ανάγκες και τις αισθητικές απαιτήσεις. Ταυτόχρονα, τα στοιχεία αυτά διατάσσονται έτσι, ώστε να υπάρχει οπτική ισορροπία, δηλαδή μια εξισορρόπηση των οπτικών βαρών των στοιχείων. Το σχήμα, μορφή, χρώμα, υφή το μέγεθος, η θέση και ο προσανατολισμός κάθε στοιχείου, καθορίζουν το οπτικό βάρος του στη συνολική διάταξη του χώρου. Χαρακτηριστικά που βελτιώνουν το οπτικό βάρος κι τραβούν την προσοχή μας, είναι : - Ακανόνιστα σχήματα - Αντίθετα σχήματα - Λαμπερά χρώματα - Ανταγωνιστικές υφές - Μεγάλες διαστάσεις - Ασυνήθιστες αναλογίες - Περίπλοκες λεπτομέρειες Η αντίληψή μας για ένα δωμάτιο αλλάζει: - Καθώς κινούμαστε μέσα σε αυτό και το χρησιμοποιούμε, γιατί η προοπτική ποικίλει ανάλογα με την οπτική μας γωνία. - Από το διαφορετικό φωτισμός κατά την ημέρα και τη νύχτα - Από τους ανθρώπους που το καταλαμβάνουν και τα αντικείμενα - Από το χρόνο - Επομένως η οπτική ισορροπία πρέπει να συμβαδίζει και στις τρεις διαστάσεις του χώρου, και να είναι αρκετά ισχυρή, ώστε ν αντέχει στις αλλαγές που επιφέρουν ο χρόνος και η χρήση. Υπάρχουν τρεις τύποι ισορροπίας : ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΗ ΑΚΤΙΝΩΤΗ ΑΣΥΜΜΕΤΡΗ - Η συμμετρική ή αξονική ή διμερής ισορροπία : προκύπτει από τη διάταξη παρόμοιων στοιχείων, σε σχήμα, μέγεθος και σχετική θέση ως προς ένα άξονα ή μια κοινή γραμμή. Είναι άμεσα εμφανής, όταν είναι προσανατολισμένη σ ένα κατακόρυφο επίπεδο. Μπορεί να δώσει έμφαση στην κεντρική της περιοχή ή να εστιάσει την προσοχή στο τέρμα του άξονά της. Είναι ήρεμη, γαλήνια και σταθερή. Η συμμετρία, αν γίνει υπερβολική, γίνεται που αυστηρή και τυπική. Η απόλυτη συμμετρία είναι συχνά ανεπιθύμητη ή δύσκολο να επιτευχθεί. Η πιο επιθυμητή διάταξη είναι η τοπική συμμετρία, όπου ένα ή περισσότερα μέρη του χώρου διατάσσονται συμμετρικά. Οι συμμετρικές ομαδοποιήσεις σε ένα χώρο, είναι άμεσα εμφανείς και διευκολύνουν την οργάνωση του χώρου. - Ακτινωτή : προκύπτει από τη διάταξη των στοιχείων γύρω από ένα κεντρικό σημείο. Τα στοιχεία μπορεί να εστιάζονται προς το κέντρο, να βλέπουν προς τα έξω ή τοποθετημένα γύρω από ένα κεντρικό σημείο. - Ασύμμετρη ισορροπία : ενσωματώνει ανόμοια στοιχεία, ως προς το μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα, ή τη σχετική θέση.

17 17 - Για να επιτευχθεί η οπτική ισορροπία μέσα σε μια ασύμμετρη σύνθεση, λαμβάνονται υπόψη το οπτικό βάρος κάθε και εφαρμόζεται η αρχή των μοχλών στην τοποθέτησή του : στοιχεία με οπτικό βάρος κι ελκυστικότητα (ασυνήθιστα σχήματα, λαμπερά χρώματα, σκοτεινές αξίες, ποικιλόμορφες υφές ) αντισταθμίζονται από λιγότερο έντονα στοιχεία, τοποθετημένα μακρύτερα από το κέντρο της σύνθεσης. Η ασύμμετρη σύνθεση δεν τόσο εμφανής όσο η συμμετρική, αλλά είναι περισσότερο δυναμική, εκφράζει κίνηση και πληθωρικότητα. Είναι ευέλικτη και προσαρμοστική σε μεταβαλλόμενες συνθήκες. ΑΡΜΟΝΙΑ Αρμονία είναι η ευρυθμία ή η ευχάριστη συμφωνία μεταξύ των μερών σε μια σύνθεση. Ενώ η ισορροπία επιτυγχάνει την ενότητα μέσα από την προσεκτική διάταξη όμοιων ή ανόμοιων στοιχείων, η αρμονία περιλαμβάνει την προσεκτική επιλογή στοιχείων που μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό (σχήμα, χρώμα, υφή, υλικό ). Η αρμονία είναι η επανάληψη ενός κοινού χαρακτηριστικού, που δημιουργεί μια οπτική αρμονία μεταξύ των στοιχείων του χώρου. Όταν είναι υπερβολική, κάνει τη σύνθεση βαρετή, ενώ η ποικιλία από την άλλη, προκαλεί οπτικό χάος. Εκείνο που ζωντανεύει την αρμονία είναι εγρήγορση ανάμεσα στην τάξη και την αταξία, ανάμεσα στην ενότητα και την ποικιλία. ΕΝΟΤΗΤΑ & ΠΟΙΚΙΛΙΑ Η ισορροπία και η αρμονία, προάγοντας την ενότητα, δεν αποκλείουν την ποικιλία. Μάλλον, τα μέσα για την επίτευξη της αρμονίας και της ισορροπίας αποσκοπούν στο να συμπεριλάβουν στοιχεία ανόμοια : - Η ασύμμετρη ισορροπία, εξισορροπεί τα στοιχεία που διαφέρουν σε μέγεθος, χρώμα, υφή, σχήμα - Η αρμονία, που δημιουργείται από στοιχεία με κάποιο κοινό χαρακτηριστικό, επιτρέπει την ποικιλία ατομικών χαρακτηριστικών. - Μπορούμε ακόμα να οργανώσουμε ανόμοια στοιχεία, τοποθετώντας τα κοντά το ένα στο άλλο, δημιουργώντας έτσι μια ολότητα. - Μπορούμε ακόμα να ομαδοποιήσουμε ανόμοια στοιχεία σε μικρές αποστάσεις ή να τα συσχετίσουμε με μια κοινή γραμμή ή επίπεδο. ΡΥΘΜΟΣ Ο ρυθμός βασίζεται στην επανάληψη των στοιχείων κατά την έννοια του χώρου και του χρόνου. Η επανάληψη αυτή δημιουργεί οπτική ενότητα, αλλά και μια ρυθμική συνέχεια στην κίνηση. Η απλούστερη μορφή ρυθμού είναι η επανάληψη όμοιων στοιχείων σε κανονικές αποστάσεις, πάνω σε ένα γραμμικό μονοπάτι. Μπορεί να είναι μονότονη, αλλά μπορεί να δίνει ρυθμό στο φόντο, να καθορίζει μια γραμμή, ένα όριο ή ένα πλαίσιο. Πιο πολύπλοκες μορφές ρυθμού μπορούν να δημιουργηθούν από επαναλαμβανόμενα στοιχεία που συσχετίζονται οπτικά ή έχουν κάποιο κοινό χαρακτηριστικό. Οι αποστάσεις των επαναλαμβανόμενων στοιχείων ποικίλουν, ώστε να δημιουργούν ομάδες και υποομάδες, τονίζοντας έτσι ορισμένα στοιχεία. - Ο ρυθμός μπορεί να είναι χαριτωμένος, κοφτός, ρευστός και οξύς. - Το περίγραμμα του ρυθμικού σχεδίου και το σχήμα των μεμονωμένων στοιχείων, μπορούν να ενισχύσουν την αλληλουχία των στοιχείων. - Τα επαναλαμβανόμενα στοιχεία μοιράζονται κάποιο κοινό χαρακτηριστικό, αλλά μπορεί να διαφέρουν σε σχήμα, λεπτομέρειες, χρώμα ή υφή. Οι διαφορές αυτές, διακριτικές ή έντονες, δημιουργούν οπτικό ενδιαφέρον. - Ένας εναλλασσόμενος ρυθμός μπορεί να υπερισχύει ενός άλλου. - Μπορεί ακόμα οι παραλλαγές προοδευτικά να διαβαθμίζονται σε μέγεθος ή χρώμα, ώστε να κατευθύνουν την αλληλουχία.

18 18 - Ο οπτικός ρυθμός αναγνωρίζεται ευκολότερα, όταν η επανάληψη ακολουθεί ένα γραμμικό σχέδιο. - Μέσα σε έναν εσωτερικό χώρο, η μη γραμμική αλληλουχία στοιχείων, δίνει διακριτικότερους ρυθμούς, αλλά όχι άμεσα εμφανείς. Η ΕΜΦΑΣΗ Η έμφαση προϋποθέτει την ύπαρξη κυρίαρχων και δευτερευόντων στοιχείων στη σύνθεση ενός χώρου. - Μια σύνθεση χωρίς κυρίαρχα στοιχεία θα ήταν μονότονη. - Αν υπάρχουν πολλά κατηγορηματικά στοιχεία, η σύνθεση γίνεται χαοτική και φορτωμένη, καθώς υποσκιάζει το σημαντικό. - Σε κάθε κομμάτι της σύνθεσης, πρέπει να δίνεται η ανάλογη σημασία, σύμφωνα με τη σπουδαιότητά του στο σύνολο. Μπορούμε να δώσουμε οπτική έμφαση σε ένα σημαντικό στοιχείο ή χαρακτηριστικό, αν έχει σημαντικό μέγεθος, μοναδικό σχήμα, αντίθετο χρώμα, αξία ή υφή. Πρέπει να καθιερώνεται μια ευδιάκριτη αντίθεση των κυρίαρχων στοιχείων ή χαρακτηριστικών και των δευτερευόντων. Η αντίθεση αυτή τραβά την προσοχή, διακόπτοντας το συνηθισμένο σχέδιο της σύνθεσης. Ένα στοιχείο ή χαρακτηριστικό τονίζεται οπτικά και με τη θέση ή τον προσανατολισμό του στο χώρο : - Μπορεί να είναι κεντραρισμένο μέσα στο χώρο, ή να είναι το κέντρο μιας συμμετρικής οργάνωσης. - Σε μια ασύμμετρη σύνθεση, μπορεί να είναι απομονωμένο από τα άλλα στοιχεία. Μπορεί ακόμα να είναι το τέρμα μιας γραμμική αλληλουχίας. - Επίσης, μπορεί το στοιχείο να είναι προσανατολισμένο αντίθετα με τη γεωμετρία του χώρου και των άλλων στοιχείων. Μπορεί να φωτίζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Από τη στιγμή που τα σημαντικά στοιχεία έχουν καθιερωθεί, πρέπει να επινοηθεί μια στρατηγική που να συνδυάζει τα δευτερεύοντα στοιχεία, έτσι ώστε να αναδεικνύουν τα σημαντικά. Τα εστιακά σημεία του χώρου πρέπει να επιλέγονται με διακριτικότητα και αυτοσυγκράτηση: δεν πρέπει να είναι τόσο κυρίαρχα οπτικά, με αποτέλεσμα να παύουν να είναι κομμάτια της σύνθεσης. Τα δευτερεύοντα στοιχεία έμφασης ο οπτικός τονισμός μπορούν να βοηθήσουν στο «δέσιμο» κυρίαρχων & δευτερευόντων. Η αρχή της αρμονίας μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία μιας ενότητας στο χώρο.