ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ"

Transcript

1 43 Δ ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ἡ δηµοκρατία, οὐσία κάθε πολιτεύµατος Ὁ χωρισµὸς κοινωνίας καὶ κράτους ἀποτελεῖ ἕναν χωρισµὸ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του: Ζεῖ σὲ δυὸ βασίλεια. Αὐτὸ ἔχει ἕνα βαθύτερο αἴτιο, ποὺ ὁ Μὰρξ τὸ λέει «ἀποξένωση» καὶ τὸ ἐντοπίζει στὴν ἐργασία, ἡ ὁποία, ἀντὶ νἄναι ἡ ἐλεύθερη συνειδητὴ δραστηριότητα ποὺ ἀξίζει στὸν ἄνθρωπο, εἶναι µιὰ δουλεία. Πρὶν ὅµως στραφοῦµε σὲ αὐτὴ τὴν ἀνθρωπολογικὴ ἀνάλυση, θὰ ἐξετάσουµε τὸ πολιτικὸ ἰδεῶδες του, ὅπως ἀναδύεται στὴν Κριτικὴ τοῦ ἑγελιανοῦ πολιτικοῦ δικαίου τὸ 1843, τὸ ὁποῖο ἀπαιτεῖ τὴν ἄρση αὐτοῦ τοῦ χωρισµοῦ. Μετὰ θὰ δοῦµε πῶς ἀνάγει τὴν ἀλλοτρίωση στὴν σφαίρα τῆς ἐργασίας τὸ Τέλος, θὰ δοῦµε πῶς ἐν ὄψει τῆς καθοριστικῆς ἱστορικῆς ἐµπειρίας ποὺ ὑπῆρξε ἡ Κοµµούνα τοῦ 1871 ἐντάσσει τὴν χειραφέτηση ἀπὸ τὴν ἐργασία, δηλαδὴ τὴν ἄρση τῆς ἀλλοτρίωσης, στὸ πολιτικὸ ἰδεῶδες του. Πολλὲς φορὲς παρουσιάσθηκε ὁ Μὰρξ ὡς ἕνας δηµοκράτης ποὺ ἄλλαξε γνώµη. Τὸ 1843, στὴν Κριτικὴ τοῦ ἑγελιανοῦ πολιτικοῦ δικαίου ἦταν ἀκόµη «ἀστὸς δηµοκράτης», λένε, κι ὕστερα ἔγινε θεωρητικὸς τῆς κοινωνικῆς ἀνατροπῆς. Ὡστόσο, εἶναι σαφὲς ὅτι τὸ 1844 ἀναµένει ἤδη µιὰ προλεταριακὴ κοινωνικὴ ἐπανάσταση. Ἐνῶ, ἀπὸ τὴν ἄλλη, δὲν παύει ποτὲ νὰ εἶναι δηµοκράτης. Ἴσα ἴσα ἡ ἀνάλυσή του τῆς Κοµµούνας δείχνει πόσο πολὺ δηµοκράτης εἶναι τὸ 1871, ἀλλὰ ἐξηγεῖ καὶ πῶς νοεῖται µιὰ δηµοκρατικὴ πολιτεία πιὸ δηµοκρατικὴ ἀπ τὴν «ἀστικὴ» δίχως χωρισµὸ κοινωνίας καὶ κράτους. Στὴν Κριτικὴ τοῦ ἑγελιανοῦ πολιτικοῦ δικαίου ὑπάρχει ἡ µία πολὺ ὡραία καὶ βαθειὰ ὑπεράσπιση τῆς δηµοκρατίας. Ὁ Μὰρξ ἀντιπαραθέτει τὴν δηµοκρατία στὴν µοναρχία καὶ προσφεύγει στὸ διαλεκτικὸ ἐννοιολογικὸ ὁπλοστάσιο γιὰ νὰ τὴν ὑπερασπιστεῖ. Ἡ µοναρχία εἶναι ἀντιστροφὴ τῆς σχέσης ὑποκειµένου καὶ ἀντικειµένου, δηλαδὴ πάσχει ἀπὸ ὑπερβατικότητα αὐτὴ ἡ µετάβαση ἔχει ἐξηγηθεῖ παραπάνω, γιατὶ «ὑπάγει» τὸ ὅλον στὸν ἕναν του τρόπο ὕπαρξης, δηλαδὴ τὴν ὑπὸ εὐρεία ἔννοια κοινωνία, τὸν λαό, στὴν πολιτική, ποὺ εἶναι µία ἀπὸ τὶς ἐκφάνσεις του, ἕνα ἐκ τῶν κατηγορηµάτων του. Δὲν ὑπάγει ἁπλὰ τὸ ὅλο στὸ µέρος, ὅπως κάθε πολίτευµα µὴ δηµοκρατικό. Αὐτὴ ἦταν ἡ κριτική τους ἀπὸ τὸν ὁλλανδὸ δηµοκράτη φιλόσοφο τοῦ ιζ αἰώνα Σπινόζα (B. Spinoza, ), ποὺ ἀπέρριπτε τὰ ἄλλα πολιτεύµατα συγκρίνοντας τὴν δύναµη τοῦ µέρους µὲ τοῦ ὅλου, ἡ ὁποία ἐκδηλώνεται ὡς τέτοια µόνο στὴν δηµοκρατία. 1 Κατὰ τὴν γνώµη µου, ὁ Μὰρξ ἀκολουθεῖ µᾶλλον τὴν γραµµὴ τοῦ ἕτερου φιλοσόφου δηµοκρατικῶν φρονηµάτων, τοῦ Ρουσσώ. 2 Τὰ ἄδικα πολιτεύµατα δὲν ἀναγνωρίζουν θεσµικὰ τὴν ἰσότητα τῶν πολιτῶν, ποὺ ὡστόσο δὲν παύουν νὰ προϋποθέτουν ὡς ὅρο ὕπαρξής τους. Τὸ ὅτι ὑπάγουν τὸ ὅλο στὸ µέρος εἶναι ἁπλὸ παρακολούθηµα.

2 44 Ἡ δηµοκρατία γιὰ τὸν Μὰρξ ἀποκαθιστᾶ τὴν στρέβλωση, τὴν ἀντιστροφὴ τῶν πραγµατικῶν σχέσεων κοινωνίας καὶ πολιτικῆς, ἡ ὁποία διαπιστώνεται ὄχι µόνο στὴν µοναρχία, ἀλλὰ σ ὅλα τὰ πολιτεύµατα πλὴν δηµοκρατίας. Ὅλα προϋποθέτουν κάθε στιγµὴ τὴν συγκατάθεση τῶν πολιτῶν, ἂν ὄχι ὅλων, ἔστω µιᾶς πλειοψηφίας, κι ἂν ὄχι τὴν ἐνεργὸ συγκατάθεση τῆς πλειοψηφίας, πάντως τὴν σιωπηλὴ ἀνοχή της ἀπέναντι σὲ µιὰ µειοψηφία ποὺ εἶναι στὶς ἐπάλξεις ἢ βαστᾶ τὰ ρόπαλα. Μόνον ἡ δηµοκρατία θεσµοθετεῖ αὐτὴ τὴν συγκατάθεση, τὴν ἀναγνωρίζει, τῆς δίνει ἐπίσηµη ἔκφραση. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη µπορεῖ κανεὶς νὰ πεῖ ὅτι ἡ δηµοκρατία δὲν εἶναι εἶδος πολιτεύµατος ἀλλὰ τὸ καθ αὑτὸ πολίτευµα. Εἶναι ἕνα ὑπαρκτό, ἄρα ἐπιµέρους πολίτευµα, ποὺ τὴν ἴδια στιγµὴ ἐκφράζει τὸ βασικὸ χαρακτηριστικὸ ὅλων τῶν πολιτευµάτων, ποὺ λέγεται σήµερα «συναίνεση». Δηλαδὴ ἡ δηµοκρατία ἐκφράζει χωρὶς στρέβλωση τὴν ἴδια τὴν ἔννοια γένους «πολίτευµα». Στὴν µοναρχία, τὸ ὅλον, ὁ λαός, ὑπάγεται (ist subsumiert) στὸν ἕναν ἀπὸ τοὺς τρόπους ὕπαρξής του, στὴν πολιτικὴ ὀργάνωση (politische Verfassung) στὴν δηµοκρατία, τὸ πολίτευµα (Verfassung) ἐµφανίζεται τὸ ἴδιο µόνον ὡς ἕνας προσδιορισµὸς (Bestimmung) τοῦ λαοῦ, µάλιστα ὡς αὐτοκαθορισµός του (Selbstbestimmung). Στὴν µοναρχία ἔχουµε τὸν λαὸ τοῦ πολιτεύµατος στὴν δηµοκρατία τὸ πολίτευµα τοῦ λαοῦ. 3 Ἔχουµε δύο ἀντίστροφες ὑπαγωγὲς πολίτευµα / λαὸς καὶ λαὸς / πολίτευµα. Στὴν µοναρχία ὁ λαὸς ὑπάγεται στὸ πολίτευµα, πράγµα ἀφύσικο, ποὺ δὲν ἀντιστοιχεῖ στὴν πραγµατικὴ σχέση αὐτῶν τῶν δύο ὅρων, ἐνῶ στὴν δηµοκρατία τὸ ἀντίστροφο ἰσχύει, τὸ πολίτευµα ὑπάγεται στὸν λαό. Τὸ δεύτερο δὲν εἶναι µόνο πιὸ δίκαιο, ἀντιστοιχεῖ καὶ στὴν πραγµατικότητα, συναινοῦν οἱ λαοὶ στὰ πολιτεύµατα, ὄχι τὸ ἀντίστροφο. Γιὰ τὸ τί ἐννοεῖ ὁ Μὰρξ µᾶς διαφωτίζει, θαρρῶ, πολὺ καλὰ τὸ ποίηµα Ἡ λύση τοῦ γερµανοῦ κοµµουνιστῆ συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρὲχτ (B. Brecht, ) σχετικὰ µὲ τὴν ἐργατικὴ ἐξέγερση τῆς 17ης Ἰουνίου 1953 στὴν Λαϊκὴ Δηµοκρατία τῆς Γερµανίας: Μετὰ τὴν ἐξέγερση τῆς 17ης Ἰουνίου / ὁ Γραµµατέας τῆς Ἑνώσεως Συγγραφέων µοίρασε / στὴν λεωφόρο Στάλιν προκηρύξεις / ποὺ ἔλεγαν ὅτι ὁ λαὸς / πρόδωσε τὴν ἐµπιστοσύνη τῆς κυβέρνησης / καὶ µόνο ἂν βάλει τὰ δυνατά του / µπορεῖ νὰ τὴν ξανακερδίσει. Δὲν θἄταν / ἁπλούστερο ὅµως ἡ κυβέρνηση / νὰ διαλύσει τὸν λαὸ καὶ / νὰ ἐκλέξει ἄλλον; Τὸ ἄτοπο στὸ ὁποῖο πατᾶ τὸ ποίηµα σηµαίνει ὅτι πραγµατικὴ εἶναι ἡ ὑπαγωγὴ τοῦ πολιτεύµατος στὸν λαό, ὄχι ἡ ὑπαγωγὴ τοῦ λαοῦ στὸ πολίτευµα. Ἐπιστρέφοντας στὸν Μάρξ, καταλαβαίνουµε γιατί µόνο σὲ περίπτωση ὑπαγωγῆς τοῦ πολιτεύµατος στὸν λαὸ ἡ µορφὴ τοῦ πολιτεύµατος δὲν συσκοτίζει πιὰ τὴν σχέση του µὲ τὸν λαό. Ἔτσι, ἡ δηµοκρατία εἶναι ἡ λύση στὸ αἴνιγµα ὅλων τῶν πολιτευµάτων. Ἐδῶ τὸ πολίτευµα ἐπαναφέρεται µονίµως στὸν ἐνεργὰ πραγµατικό του λόγο ὕπαρξης, τὸν ἐνεργὰ πραγµατικὸ ἄνθρωπο, καὶ τίθεται ὡς δικό του ἔργο, ὄχι µόνον αὐτὸ τοῦτο, κατ οὐσίαν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ὕπαρξη, κατὰ τὴν ἐνεργὸ πραγµατικότητα. Τὸ πολίτευµα ἐµφανίζεται ὡς αὐτὸ ποὺ εἶναι, ὡς ἐλεύθερο προϊὸν τῶν ἀνθρώπων θὰ µποροῦσε κανεὶς νὰ πεῖ πὼς αὐτὸ ἰσχύει ἀπὸ µιὰν ὁρισµένη ἄποψη καὶ γιὰ τὴν συνταγµατικὴ µοναρχία, µόνο ποὺ ἡ εἰδοποιὸς διαφορὰ τῆς δηµοκρατίας εἶναι ὅτι ἐδῶ τὸ πολίτευµα ἀποτελεῖ γενικῶς µόνο µία ὑπάρχουσα στιγµὴ τοῦ λαοῦ, ὅτι ἡ πολιτικὴ ὀργάνωση καθ αὑτὴ δὲν συνιστᾶ τὴν πολιτεία. [ ] Ὅπως δὲν δηµιουργεῖ ἡ θρησκεία τὸν ἄνθρωπο, ἀλλ ὁ ἄνθρωπος τὴν θρησκεία, ἔτσι δὲν δηµιουργεῖ τὸ πολίτευµα τὸν λαό, ἀλλὰ ὁ λαὸς τὸ πολίτευµα. 4 Ἔτσι µόνο ἐδῶ, τὸ ξέρουµε, θὰ ἐκφρασθεῖ κι ἡ ἄποψη τῶν σιωπηλῶν µειοψηφιῶν. Ξέρουµε ὅτι, θεσµοθετώντας τὴν συναίνεση, ἡ δηµοκρατία δὲν τὴν ἀφήνει ὡς εἶχε, τὴν βελτιώνει κιόλας, διότι, µὲ τὸ νὰ καθιστᾶ δηµόσια τὴν σύγκρουση συµφερόντων,

3 περιορίζει ἴσα ἴσα τὸ στρεβλωτικὸ στοιχεῖο ποὺ ὀφείλεται στὴν µὴ κυκλοφορία ἰδεῶν ἢ πληροφοριῶν καὶ γενικὰ στὸν φόβο, δύο στοιχεῖα περισσότερο παρόντα σὲ ἄλλα πολιτεύµατα, πράγµα τὸ ὁποῖο ἐξηγεῖ γιατὶ οἱ πολλοὶ ἐκεῖ λουφάζουν. Ἡ δηµοκρατία εἶναι γένος καὶ εἶδος, ἡ οὐσία ὡς ἕνα φαινόµενο, ἡ ἔννοια ποὺ ὑπάρχει µεταξὺ τῶν πραγµάτων ποὺ ἐξηγεῖ, καὶ µαζὶ ἡ ἀνώτερη ἔκφανση τοῦ γένους, τῆς οὐσίας, τῆς ἔννοιας. Ἄλλα πολιτεύµατα προϋποθέτουν τὴν συναίνεση, ἡ δηµοκρατία τὴν θέτει, θέτει τὴν προϋπόθεσή της. Ὅποιος δέχεται τὴν ἑγελιανὴ ἑρµηνεία τοῦ χριστιανισµοῦ, κι ὁ Μὰρξ τὴν δέχεται, θεωρεῖ ὅτι ὁ χριστιανισµός, ποὺ µὲ τὸ δόγµα του τῆς Ἐνσάρκωσης ταυτίζει τὸν Θεὸ µὲ τὸν ἄνθρωπο, φανερώνει ἔτσι τὴν προϋπόθεση ὅλων τῶν ἄλλων θρησκειῶν, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη (τοὐλάχιστον κατὰ τὴν ἀριστεροεγελιανὴ ἑρµηνεία) ἀπὸ τὴν προβολὴ τῆς ἴδιας τῆς ἀνθρωπότητας ἐπάνω στὴν ὀθόνη µιᾶς ὑπερβατικῆς ὀντότητας. Ἀντὶ νὰ ὀνοµάζει ὁ Ἕγελος τὸν χριστιανισµὸ ἀποκεκαλυµµένη θρησκεία, geoffenbarte, τὴν ὀνοµάζει φανερή, offenbare, στὴν Φαινοµενολογία τοῦ νοῦ, ἀκριβῶς ἐπειδὴ δὲν εἶναι ἡ ἔξωθεν δοσµένη θρησκεία ἀλλὰ εἶναι, ἀντιθέτως, ἡ ἀποκάλυψη τοῦ µυστικοῦ κάθε θρησκείας. 5 Κάθε θρησκεία εἶναι ὑπερβατικὴ θέση τῆς οὐσίας τοῦ ἀνθρώπου, ὅλες προϋποθέτουν λοιπὸν τὴν ταυτότητα ἀνθρώπου καὶ Θεοῦ ποὺ µόνον ὁ χριστιανισµὸς ἐκφέρει ρητά, ὄχι θεοποιώντας ἁπλὰ ἕναν ἄνθρωπο, πράγµα σύνηθες ἀπὸ τοὺς φαραὼ µέχρι τοὺς ρωµαίους αὐτοκράτορες, ἀλλὰ ἐξανθρωπίζοντας, ἀντίστροφα, τὸν Θεό. Ἄρα οὐσία τοῦ χριστιανισµοῦ εἶναι ἡ κριτικὴ τῆς ὑπερβατικότητας τοῦ θείου, φέρ εἰπεῖν τοῦ νόµου ἔναντι τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι πράγµατι συνοψίζει τὴν ἀλλαγὴ τρόπου σκέψης ἕνα γνωστὸ σηµεῖο ἀπὸ τὰ Εὐαγγέλια. Ὁ Ἰησοῦς κατηγορεῖται, διότι ἔκοψε στάρι τὸ Σάββατο, ἡµέρα κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἑβραϊκὸς νόµος ἀπαγορεύει κάθε ἐργασία. Ἀπαντᾶ ὅτι αὐτὸς κι οἱ µαθητές του πεινοῦσαν, καὶ ὅτι τὸ σάββατον διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐγένετο καὶ οὐχ ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ σάββατον. 6 Αὐτὴ τὴν ἑρµηνεία τῆς σχέσης µεταξὺ τοῦ χριστιανισµοῦ καὶ τῶν ἄλλων θρησκειῶν συγκρίνει ὁ Μὰρξ µὲ τὴν σχέση µεταξὺ δηµοκρατίας καὶ λοιπῶν πολιτευµάτων: Ἕνα εἶδος προδίδει ποιά εἶναι ἡ φύση τοῦ γένους, διότι τὴν θέτει ἀντὶ ἁπλῶς νὰ τὴν προϋποθέτει. Ἀπὸ ὁρισµένη ἄποψη ἡ δηµοκρατία ἀναφέρεται πρὸς ὅλες τὶς ὑπόλοιπες µορφὲς πολιτείας ὅπως ὁ χριστιανισµὸς πρὸς ὅλες τὶς ὑπόλοιπες θρησκεῖες. Ὁ χριστιανισµὸς εἶναι ἡ κατ ἐξοχὴν θρησκεία, εἶναι ἡ οὐσία τῆς θρησκείας, [δηλαδὴ] ὁ θεοποιηµένος ἄνθρωπος, ἐν εἴδει ἐπιµέρους θρησκείας. Ἔτσι ἡ δηµοκρατία εἶναι ἡ οὐσία κάθε πολιτικῆς ὀργάνωσης (Staatsverfassung) ἀναφέρεται πρὸς τὰ ὑπόλοιπα πολιτεύµατα ὡς τὸ γένος πρὸς τὰ εἴδη του, µόνο ποὺ ἐδῶ τὸ ἴδιο τὸ γένος ἐµφανίζεται ὡς ὕπαρξη, ἄρα τὸ ἴδιο ὡς ἕνα ἐπιµέρους εἶδος ἔναντι τῶν ὑπάρξεων ποὺ δὲν ἀντιστοιχοῦν στὴν οὐσία. Ἡ δηµοκρατία ἀναφέρεται σὲ ὅλες τὶς ὑπόλοιπες µορφὲς πολιτείας ὡς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη της. [Ἐδῶ] δὲν ὑπάρχει ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὸν νόµο ἀλλ ὁ νόµος γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ὁ νόµος εἶναι τρόπος ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου (menschliches Dasein), ἐνῶ στὶς ἄλλες µορφὲς πολιτείας ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ τρόπος ὕπαρξης τοῦ νόµου (das gesetzliche Dasein). Νά ποιά εἶναι ἡ θεµελιώδης διαφορὰ τῆς δηµοκρατίας. 7 Ἔτσι ἡ δηµοκρατία εἶναι αὐτὸ ποὺ ὁ Ἕγελος ὀνοµάζει ἀπόλυτη µορφή: Ἡ µορφή της ἀντιστοιχεῖ στὸ περιεχόµενό της, δὲν ἐµφανίζεται ψευδῶς ὡς µιὰ ὑπερβατικὴ γιὰ τὸν πολίτη ἐξουσία, ὅπως ὁ χριστανισµὸς δὲν ἐµφανίζεται ψευδῶς ὡς µιὰ ὑπερβατικὴ γιὰ τὸν ἄνθρωπο νοµοθεσία. Κατὰ συνέπεια, ἡ µορφή της δὲν ἐπιφέρει στρέβλωση στὸ περιεχόµενό της, ὅπως στὴν περίπτωση τῆς µοναρχίας. Ἔχει νοηµατικὴ συνέπεια καὶ ἀρτιότητα: Μόνον ἐδῶ µπορεῖ νὰ νοηθεῖ ἡ πολιτικὴ µορφὴ µὲ βάση τὸ κοινωνικὸ περιεχόµενο ἀφοῦ ὁ δῆµος, ἡ γενικότητα, καθορίζει ὡς περιεχόµενο τὴν µορφὴ καὶ ἄρα γίνεται κατανοητὴ ἀπὸ µόνη της. 45

4 46 Αὐτὰ ἐδῶ τὰ φιλοσοφικὰ συµπεράσµατα, ὁ Μὰρξ τὰ εἶχε προτάξει. Μᾶς λέει: Ἡ δηµοκρατία εἶναι ἡ ἀλήθεια τῆς µοναρχίας, ἡ µοναρχία δὲν εἶναι ἡ ἀλήθεια τῆς δηµοκρατίας. Ἡ µοναρχία εἶναι κατ ἀνάγκη δηµοκρατία ὡς ἀσυνέπεια πρὸς ἑαυτήν, ἡ µοναρχικὴ στιγµὴ δὲν ἀποτελεῖ ἀσυνέπεια στὴν δηµοκρατία. Ἡ µοναρχία δὲν µπορεῖ καὶ ἡ δηµοκρατία µπορεῖ νὰ ἐννοηθεῖ ἀφ ἑαυτῆς. Στὴν δηµοκρατία καµµία ἀπὸ τὶς στιγµὲς δὲν ἀποκτᾶ ἄλλο νόηµα ἀπὸ αὐτὸ ποὺ τῆς προσήκει. Κάθε µιὰ εἶναι ἐνεργὰ µόνο στιγµὴ τοῦ ὅλου δήµου. Στὴν µοναρχία ἕνα µέρος ὁρίζει τὸν χαρακτήρα τοῦ ὅλου. Τὸ ὅλο πολίτευµα τροποποιεῖται ἀναγκαστικὰ βάσει τοῦ σταθεροῦ σηµείου [τοῦ µονάρχη]. Ἡ δηµοκρατία εἶναι τὸ γένος «πολίτευµα». Ἡ µοναρχία εἶναι ἕνα εἶδος, καὶ µάλιστα ὄχι ἕνα καλὸ δεῖγµα (schlechte Art). Ἡ δηµοκρατία εἶναι περιεχόµενο καὶ µορφή. Ἡ µοναρχία ὑποτίθεται ὅτι εἶναι µόνο µορφή, ἀλλὰ παραποιεῖ τὸ περιεχόµενο. 8 Ἡ µοναρχία εἶναι ἕνα πολίτευµα ποὺ περιέχει ἀναγκαστικὰ καὶ τὴν δηµοκρατικὴ στιγµή, ὡς συναίνεση. Ἀλλὰ δὲν µπορεῖ νὰ πεῖ ρητὰ ὅτι προϋποθέτει τὴν συναίνεση χωρὶς νὰ αὐτοαναιρεθεῖ ὅσον ἀφορᾶ τὸν νοµιµοποιητικό του λόγο, ποὺ παραδοσιακὰ εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς παραχωρεῖ τὴν ἐξουσία στὸν ἄρχοντα ἐπὶ τῆς κοινότητας καὶ ὄχι ἡ κοινότητα τὴν ἐξουσία ἐπὶ τοῦ ἑαυτοῦ της. Ὅµως ἡ µοναρχία ὑπάρχει στὸ µέτρο ποὺ κι ἡ στιγµὴ τῆς ἡγεσίας, τῆς ἀρχηγίας, τοῦ ἀτόµου ποὺ ἀποφασίζει ἐπὶ τοῦ πρακτέου, εἶναι κι αὐτὴ ἀναγκαία σὲ κάθε πολίτευµα. Ἡ δηµοκρατία, ποὺ ἐκφέρει ρητὰ τὸν πολιτικὸ λόγο ὕπαρξης ὅλων τῶν πολιτευµάτων, τὴν συναίνεση, συνάµα περιέχει καὶ µιὰ βαθµίδα ἀτοµικῆς ἀπόφασης ἐπὶ τοῦ πρακτέου, π.χ. ἕναν στρατηγὸ ὅπως στὴν Ἀθήνα ἢ δύο βασιλεῖς ἢ ὑπάτους ὅπως στὴν Σπάρτη ἢ τὴν Ρώµη. Ἔχουµε πάλι δύο ἀντίστροφες ὑπαγωγές. Στὶς ἀντίστροφες ὑπαγωγὲς πολίτευµα / λαὸς καὶ λαὸς / πολίτευµα ποὺ ἀναφέραµε πρῶτες ἀλλὰ εἶναι δεύτερες στὸ κείµενο, ὁ Μὰρξ προτάσσει τὶς ἀντίστροφες ὑπαγωγὲς µοναρχία / δηµοκρατία καὶ δηµοκρατία / µοναρχία. Μᾶς λέει ὅτι ἡ ὑπαγωγὴ τῆς δηµοκρατίας στὴν µοναρχία εἶναι ἀσυνεπὴς µὲ τὸν ἑαυτό της, ἡ ὑπαγωγὴ τῆς µοναρχίας στὴν δηµοκρατία συνεπής. Ἀπὸ µιὰν ἄποψη, τὰ δύο ζεύγη ἀντίστροφων ὑπαγωγῶν εἶναι ταυτόσηµα: Ἡ ὑπαγωγὴ τῆς δηµοκρατίας στὴν µοναρχία σηµαίνει ὅτι ὁ λαὸς ὑπάγεται στὸ πολίτευµα, ἐνῶ δὲν ἰσχύει αὐτό, τὸ πολίτευµα στὴν πραγµατικότητα ὑπάγεται στὸν λαό, δηλαδὴ τὸ ποιό πολίτευµα εἶναι ἐν ἰσχύι ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ τί θέλει ὁ λαός, ὄχι τὸ ἀντίστροφο. Γι αὐτὸ εἶναι ἀσυνεπὲς νὰ ὑπάγεται ἡ δηµοκρατία στὴν µοναρχία καὶ συνεπὲς νὰ ὑπάγεται ἡ µοναρχία στὴν δηµοκρατία. Μένει νὰ καταλάβουµε τί σηµαίνουν συγκεκριµένα αὐτὲς οἱ ὑπαγωγές. Ἡ δηµοκρατία ὁριοθετεῖ πεδία δράσεως καὶ χρονικὰ σηµεῖα ὅπου οἱ δηµοκρατικὲς διαδικασίες συλλογικῆς διαβούλευσης αἴρονται καὶ παραχωροῦν τὴν θέση τους στὴν κυρίαρχη ἀτοµικὴ ἀπόφαση. Τὴν ὥρα τοῦ κινδύνου, τοῦ πολέµου κι ὄχι µόνο, χρόνος γιὰ κουβέντες δὲν ὑπάρχει. Ἡ ρωµαϊκὴ res publica προέβλεπε µιὰ διαδικασία ἄρσης τῆς νοµιµότητας γιὰ περιπτώσεις ἐκτάκτου ἀνάγκης, τὴν δικτατορία, ἕναν θεσµὸ ποὺ ἀποτελεῖ τὴν διάλυση ὅλων τῶν θεσµῶν, ὁ ὁποῖος µπαίνει σὲ ἰσχὺ γιὰ νὰ σώσει τοὺς θεσµοὺς ποὺ προσωρινὰ αἴρει. Γενικά, ὅπου ἡ ὁµαλὴ κατάσταση ἀπαιτεῖ γρήγορες ἀποφάσεις, πάλι ἐνυπάρχει τὸ µοναρχικὸ στοιχεῖο στὸ δηµοκρατικό. Αὐτὸ τὸ νόηµα ἔχει, πιστεύω, ἡ ἄποψη τοῦ Μὰρξ ὅτι «ἡ µοναρχικὴ στιγµὴ δὲν ἀποτελεῖ ἀσυνέπεια στὴν δηµοκρατία»: Ὑπάρχει µιὰ µοναρχικὴ ὄψη τῆς δηµοκρατίας ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ ἴδια. Τὸ ἀρνητικὸ τοῦ µαρξικοῦ ἐπιχειρήµατος σὲ αὐτὸ θὰ στηριχθεῖ. Ἡ συνεπέστερη θεωρητικὴ ἄρνηση τῆς δηµοκρατίας, ἡ θεωρητικὴ βάση τοῦ φασισµοῦ, συνίσταται στὴν ἀπολυτοποίηση τῆς ἐν λόγῳ ὄψης τοῦ πολιτικοῦ ζητήµατος. Τὴν ἐξουσία σὲ κάθε πολίτευµα, λέει ὁ θεωρητικὸς τοῦ ἐθνικοσοσιαλισµοῦ Κὰρλ Σµὶττ (C. Schmitt, ), ἔχει ὅποιος ἔχει τὴν δυνατότητα ν ἀποφασίσει πότε ὑπάρχει κατάσταση ἐκτάκτου ἀνάγκης, αἴροντας τὴν νοµιµότητα. Eἶναι ὁ κυρίαρχος καὶ δὲν λογοδοτεῖ

5 στοὺς πολίτες. 9 Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα, τὸ ἐπιχείρηµα εἶναι τυπικὰ ὅµοιο µὲ τοῦ Μάρξ. Ἡ οὐσία τῆς πολιτικῆς ἐκφράζεται ἄµεσα στὸ εἶδος ὀργάνωσης ποὺ θέτει αὐτὴ τὴν οὐσία ρητά. Μόνο ποὺ ἐδῶ αὐτὸ τὸ εἶδος δὲν εἶναι, προφανῶς, ἡ δηµοκρατία, ἡ ὁποία θέτει τὴν συναίνεση ὡς προϋπόθεση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ ἡ δικτατορία, ποὺ θέτει ὡς προϋπόθεση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας τὴν ἀπόφαση ἄρσης τῆς νοµιµότητας. Ἀντίθετα πρὸς τὴν δηµοκρατία γιὰ νὰ ἐπανέλθουµε στὸν Μάρξ, ἡ ἀνεπτυγµένη µορφὴ µοναρχίας, ὅπως αὐτὴ θεµατίζεται πρῶτα ἀπὸ τὸν Μοντεσκιὲ (Montesquieu, ) σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὸν δεσποτισµό, 10 ἀλλὰ κυρίως ἀπὸ τὸν Ἕγελο, στὸν ὁποῖο ἀσκεῖ κριτικὴ ὁ Μάρξ, περιέχει κοινοβουλευτικοὺς θεσµούς, ἀκριβέστερα µποροῦµε νὰ ποῦµε ὅτι πρόκειται γιὰ τὸ νεωτερικὸ ἀντιπροσωπευτικὸ κράτος, ὅπως πρωτοεµφανίσθηκε στὴν Ἀγγλία. Κατὰ βάθος, τὸ ἀντιπροσωπευτικὸ κράτος πάντοτε εἶναι εἶδος µοναρχίας. Δὲν χρειάζεται νὰ ὑπάρχει δυναστικὸς µονάρχης γιὰ νὰ ἔχουµε τὴν λειτουργία τοῦ ἡγέτη ποὺ παίρνει τὴν ἔσχατη ἀπόφαση. Ὅσον ἀφορᾶ δὲ αὐτὸ τὸ σηµεῖο µᾶλλον δὲν πρέπει νὰ σκέφτεται κανεὶς τόσο τὸν πρόεδρο σὲ πολιτεύµατα σὰν τὸ δικό µας, µ ὅλο ποὺ τὸ δικό του λειτούργηµα εἶναι σὰν τῶν βασιλέων ποὺ διατηροῦν τὸν θρόνο τους στὴν Δύση. Ἂς φέρουµε καλύτερα στὸν νοῦ µας τὸν πρωθυπουργὸ ἢ τὸν πρόεδρο σὲ πολιτεύµατα σὰν τῶν Ἡνωµένων Πολιτειῶν ἢ τῆς Πέµπτης Δηµοκρατίας στὴν Γαλλία. 11 Ἂν αὐτὴ ἡ ἑρµηνεία εὐσταθεῖ, ἔχουµε στὸν Μὰρξ µιὰ κριτικὴ τῆς ἀντιπροσώπευσης στὸ ὄνοµα τῆς δηµοκρατίας. Μιὰ τέτοια κριτικὴ τῆς ἀντιπροσώπευσης εἶχε ἤδη διατυπώσει ὁ Ρουσσώ. Τότε γίνεται βέβαια σαφὲς ὅτι ὁ Μὰρξ ἐπιχειρηµατολογεῖ ὄχι ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τῆς ἀστικῆς δηµοκρατίας, ποὺ εἶναι ἀκριβῶς τὸ ἀντιπροσωπευτικὸ πολίτευµα, ἀλλ ὅπως ὁ Ρουσσὼ καὶ πρωτύτερα ὁ Σπινόζα, ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τῆς ἄµεσης δηµοκρατίας. Ἀπ τὴν αὐτὴ ἄποψη ὑπάρχει ἔλλειψη συνέπειας τοῦ µοναρχικοῦ πολιτεύµατος πρὸς τὸν ἑαυτό του ὅταν, δυνάµει τῆς ἀντιπροσώπευσης, ὑπάγει τὴν δηµοκρατία στὸν ἑαυτό του. Ἡ δηµοκρατία εἰσάγεται σὲ µεγάλο βαθµὸ εἰκονικά, οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ λαοῦ δὲν λειτουργοῦν ὡς ἐντολοδόχοι του ἀλλὰ λένε ναὶ στὶς πράξεις τῆς κυβέρνησης. Σήµερα ἔχουµε πείρα τοῦ τί ἔχει κατὰ νοῦν ὁ Μὰρξ ὅταν λέει ὅτι ἡ ὑπαγωγὴ τῆς δηµοκρατίας στὴν µοναρχία προκαλεῖ ἀσυνέπεια τοῦ πολιτεύµατος πρὸς τὸν ἑαυτό του. Ἂς δοῦµε ὅµως τὸ θέµα λεπτοµερέστερα. 47 Ἡ κριτικὴ τῆς ἀντιπροσώπευσης Ὁ Ρουσσὼ λέει στὸ γ κεφάλαιο τοῦ τρίτου βιβλίου τοῦ Κοινωνικοῦ συµβολαίου ὅτι ἡ δηµοκρατία ὡς ἄµεση καὶ συνεχὴς ἄσκηση τῆς ἐξουσίας ἀπὸ τὴν πλειονότητα τοῦ λαοῦ εἶναι ἀδύνατον νὰ ὑπάρξει γιὰ ἱκανὸ διάστηµα χρόνου. Στὸ ε κεφάλαιο λέει ὅτι ἡ αἱρετὴ ἀριστοκρατία εἶναι ἰδανικὸ πολίτευµα γιατὶ «ἡ ἄριστη καὶ φυσικότερη τάξη εἶναι οἱ σοφότεροι νὰ κυβερνοῦν τὸ πλῆθος, ἂν εἶναι βέβαιο ὅτι τὸ κυβερνοῦν πρὸς δικό του κι ὄχι δικό τους ὄφελος». Φαίνεται λοιπὸν νὰ ἐγκρίνει τὸ ἀγγλικὸ νεωτερικὸ πρότυπο ἀντιπροσωπευτικῆς δηµοκρατίας. Κι ὅµως, στὸ ιε κεφάλαιο τοῦ ἴδιου πάντα βιβλίου καταγγέλλει τὴν ἐκλογὴ ἀντιπροσώπων ὡς ἀπάτη: Ἡ κυριαρχία εἶναι µὴ ἀντιπροσωπεύσιµη γιὰ τὸν ἴδιο λόγο ποὺ εἶναι ἀναπαλλοτρίωτη κατ οὐσίαν συνίσταται στὴν γενικὴ βούληση καὶ ἡ βούληση δὲν εἶναι ἀντιπροσωπεύσιµη: Εἶναι αὐτὴ ἡ ἴδια ἢ εἶναι ἄλλη, δὲν ὑπάρχει ἐνδιάµεσο. Οἱ βουλευτές, οἱ ἐπιτετραµµένοι (députés) τοῦ λαοῦ, δὲν εἶναι, λοιπόν, οὔτε µποροῦν νὰ εἶναι ἀντιπρόσωποί του, µόνον ἐπίτροποί του εἶναι δὲν δικαιοῦνται νὰ παίρνουν καµµία ὁριστικὴ ἀπόφαση. Κάθε νόµος ποὺ δὲν ἐπικύρωσε ὁ λαὸς αὐτοπροσώπως εἶναι ἄκυρος, δὲν εἶναι νόµος. Ὁ ἀγγλικὸς λαὸς

6 48 νοµίζει ὅτι εἶναι ἐλεύθερος κάµνει µεγάλο λάθος, ἐλεύθερος εἶναι µόνον ὅσο ἐκλέγονται τὰ µέλη τοῦ κοινοβουλίου µόλις ἐκλεγοῦν, εἶναι δοῦλος, δὲν εἶναι τίποτα. [ ] Ἡ ἰδέα τῶν ἀντιπροσώπων εἶναι νεωτερική: Μᾶς ἦλθε ἀπ τὴν φεουδαρχία, ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄδικη καὶ παράλογη ἐξουσία ὅπου τὸ ἀνθρώπινο εἶδος ὑποβαθµίζεται καὶ τὸ ὄνοµα «ἄνθρωπος» περιέρχεται σὲ ἀνυποληψία. Στὶς ἀρχαῖες πολιτεῖες, µέχρι καὶ στὶς µοναρχίες, οὐδέποτε ὁ λαὸς εἶχε ἀντιπροσώπους ἡ λέξη ἦταν ἄγνωστη. Εἶναι πολὺ περίεργο ὅτι στὴν Ρώµη, ὅσο ἱεροὶ κι ἂν ἦσαν οἱ δήµαρχοι, οὐδεὶς διανοήθηκε νὰ σφετερισθοῦν τὴν δικαιοδοσία τοῦ λαοῦ, ποτέ, ὅσο µεγάλο καὶ ἂν ἦταν τὸ πλῆθος ἐν µέσῳ τοῦ ὁποίου εὑρίσκονταν, δὲν ἐπεδίωξαν νὰ περάσουν ἕνα ἔστω δηµοψήφισµα αὐτοβούλως. 12 Ὁ Ἕγελος θεωρεῖ ὅτι ὁ λαὸς δὲν ὑπάρχει πρὶν συγκροτηθεῖ ὑπαγόµενος σὲ µιὰ ἐξουσία. Τοῦτο ἦταν ἤδη τὸ σκεπτικὸ τοῦ ἀπολυταρχικοῦ φιλοσόφου τοῦ ιζ αἰώνα Τόµας Χὸµπς (T. Hobbes, ). Ἑποµένως δὲν ὑπάρχει ζήτηµα ἂν ἡ κυριαρχία ἀντιπροσωπεύεται ἢ ὄχι: Ἡ κυριαρχία δὲν ἀνήκει στὸν λαὸ ἀλλὰ στὸν µονάρχη. Ἐδῶ, κατὰ συνέπεια, οἱ βουλευτὲς «δὲν ἔχουν σχέση ἐπιτετραµµένων ἢ ἐντολοδόχων ποὺ διαβιβάζουν ὁδηγίες». Ὁ λόγος εἶναι πάντα καὶ αὐτὸ ἰσχύει, τὸ εἴπαµε, γιὰ πολλὲς ρυθµίσεις στὴν Φιλοσοφία τοῦ δικαίου «νὰ µὴν ὑποστηρίζουν τὸ ἰδιαίτερο συµφέρον [ ] ἐνάντια στὸ γενικὸ» ( 309). 13 Ὁ Μὰρξ ἀσκεῖ κριτικὴ σὲ αὐτὴ τὴν ἄποψη. Θεωρεῖ ὅτι ἀποτελεῖ ἀντίφαση. Πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὴν ἀσυνέπεια ποὺ µᾶς εἶπε ὅτι χαρακτηρίζει τὴν ὑπαγωγὴ τῆς δηµοκρατίας στὴν µοναρχία: Ὁ Ἕγελος κατασκεύασε τοὺς ἀντιπροσώπους πρῶτα ὡς ἀντιπροσώπους τῶν σωµατείων, κ.λπ., µόνο γιὰ νὰ ἐπαναφέρει ἔπειτα τὸν ἄλλο πολιτικὸ προσδιορισµό, ὅτι δὲν πρέπει νὰ ὑποστηρίζουν τὸ ἰδιαίτερο συµφέρον τοῦ σωµατείου, κ.λπ. Ἔτσι ἀναιρεῖ τὸν ἴδιο του τὸν προσδιορισµό, διότι τοὺς χωρίζει ἔτσι πλήρως ὡς πρὸς τὸν οὐσιαστικό τους προσδιορισµὸ ὡς ἀντιπροσώπων ἀπὸ τὴν σωµατειακὴ ὕπαρξή τους. Ἔτσι χωρίζει ἐπίσης τὸ σωµατεῖο ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, ὡς τοῦ ἐνεργοῦ περιεχοµένου του, γιατὶ τὸ σωµατεῖο ὀφείλει νὰ ἐκλέγει ὄχι ἀπὸ τὴν δική του σκοπιὰ ἀλλ ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τῆς πολιτείας, ποὺ σηµαίνει νὰ ἐκλέγει σύµφωνα µὲ τὴν µὴ ὕπαρξή του ὡς σωµατείου. 14 Ὁπότε προκύπτει ἀντίφαση ἀνάµεσα στὴν ἐκπροσώπηση, δηλαδὴ τὸ περιεχόµενο τῆς ἐκλογῆς, καὶ τὴν αὐτοδυναµία τοῦ ἐκπροσώπου ἀπέναντι στὸ ἐκλεκτορικὸ σῶµα, δηλαδὴ τὴν µορφὴ µὲ τὴν ὁποία ὑπάρχει αὐτὸ τὸ περιεχόµενο, ὅταν ἐκπροσωπεῖται µιὰ κοινωνία πολιτῶν ποὺ εἶναι διασπασµένη σὲ συντεχνιακὲς ἰδιοτέλειες καὶ γενικὰ σὲ ἀνταγωνιστικὰ ἰδιαίτερα συµφέροντα. Ἡ ἀντίφαση τοῦ περιεχοµένου καὶ τῆς µορφῆς ἢ ἡ ἀσυµφωνία τῆς οὐσίας καὶ τοῦ τρόπου ὕπαρξης τῆς οὐσίας ἁπλῶς ἐκφράζει τὸν ἐσωτερικὸ διχασµὸ ὄχι µόνο τῶν σωµατείων ἀλλὰ κι ὅλης τῆς κοινωνίας πολιτῶν, ἡ ὁποία ἐκφράζεται σὲ ἕνα τυπικὰ χωριστὸ ἀπὸ τὴν ἴδια κράτος, διότι εἶναι χωρισµένη σὲ περιεχόµενο καὶ µορφὴ µέσα στὸ ἴδιο τὸ περιεχόµενό της: Ὅ,τι ὁ Ἕγελος διέστρεφε (verkehrte) ὡς πρὸς τὸν τυπικὸ προσδιορισµὸ [τοῦ σωµατείου], τὸ ἀναγνωρίζει λοιπὸν ὡς πρὸς τὸν καθ ὕλην προσδιορισµό: τὴν ἀφαίρεση τῆς κοινωνίας πολιτῶν ἀπὸ τὸν ἑαυτό της ὡς πρὸς τὸ πολιτικό της ἐνέργηµα, πολιτικὴ ὕπαρξή της ὄντας µόνον αὐτὴ ἡ ἀφαίρεση [ ]. Ὁ χωρισµὸς τοῦ πολιτικοῦ κράτους ἀπὸ τὴν ἀστικὴ κοινωνία πολιτῶν ἐµφανίζεται ὡς ὁ χωρισµὸς τῶν βουλευτῶν ὡς ἐπιτετραµµένων (Deputierten) ἀπὸ τοὺς ἐντολοδότες τους (Mandataren). [ ] Ἡ ἀντίφαση ἐµφανίζεται διπλά: 1. Τυπικά. Οἱ βουλευτὲς ποὺ ἀποστέλλει (Abgeordeneten) ἡ κοινωνία πολιτῶν ἀποτελοῦν µιὰ κοινωνία, ποὺ ἡ σύνδεση [τῶν µελῶν της] µὲ τοὺς παραγελλεῖς τους δὲν ἔχει µορφὴ «ὁδηγίας», ἐντολῆς. Τυπικὰ εἶναι παραγγελιοδόχοι, πλὴν ἅπαξ κι εἶναι ἐνεργοί, δὲν εἶναι πιὰ παραγγελιοδόχοι. Κατὰ τὸ δέον εἶναι ἀπεσταλµένοι καὶ ὡς πρὸς τὸ ὂν δὲν εἶναι. 2. Ὑλικά. Ἐν σχέσει πρὸς τὰ ἐνδιαφέροντα. [ ] Ἐδῶ συµβαίνει τὸ ἀντίστροφο. Παίρνουν ἐντολὴ ὡς ἀντιπρόσωποι τῶν γενικῶν ὑποθέσεων, ἀλλὰ στὴν πραγµατικότητα (wirklich)

7 49 ἀντιπροσωπεύουν ἰδιαίτερες ὑποθέσεις. 15 Ἐφ ὅσον οἱ βουλευτὲς ἐκπροσωποῦν τὰ ἰδιαίτερα συµφέροντα τῶν ψηφοφόρων τους, θὰ ὄφειλαν νὰ µὴν τὰ ἐκπροσωποῦν, καὶ ἀντ αὐτοῦ νὰ στοχεύουν στὸ γενικὸ συµφέρον. Ἐφ ὅσον, ὅµως, δὲν ἐκπροσωποῦν τὰ ἰδιαίτερα συµφέροντα, θὰ ὄφειλαν νὰ τὰ ἐκπροσωποῦν, γιατὶ ὅταν δὲν τὰ ἐκπροσωποῦν, ἔχουν τὰ συµφέροντα τοῦ δικοῦ τους σώµατος, ἀποκόπτονται ὡς «κοινωνία» βουλευτῶν ἀπὸ τὴν κοινωνία. Αὐτὸ τὸ σχῆµα εἶναι ὄντως µιὰ ἀντίφαση: Ἂν ἰσχύει τὸ α, τότε πρέπει νὰ ἰσχύει τὸ ὄχι α καὶ ἂν ἰσχύει τὸ ὄχι α, τότε πρέπει νὰ ἰσχύει τὸ α. Αὐτὴ ἡ ἀντίφαση ἀνάγεται, εἴπαµε, στὸν διχασµὸ τῆς κοινωνίας ἀπέναντι στὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό της. Πρόκειται γιὰ ἕνα θέµα ποὺ ἔχουµε ἤδη ἀναφέρει: Μιὰ ὁρισµένη µορφὴ ταξικοῦ διχασµοῦ ἐκφράζεται µέσῳ τοῦ χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους. Ἂς δοῦµε σὲ τί ὀφείλεται ὁ διχασµὸς κατὰ τὸν Μάρξ. Ἡ ἀλλοτρίωση τοῦ ἀνθρώπου Τὸ 1844 στὸ Παρίσι ὁ Μὰρξ συνέγραψε τὴν πρώτη ἐκδοχὴ τῆς κριτικῆς του τῆς πολιτικῆς οἰκονοµίας, ποὺ θὰ τὴν ξαναδούλευε ἔκτοτε ὅλη του τὴν ζωή. Τὸ ἔγραψε ἕνα ἐκτενὲς χειρόγραφο ποὺ πρωτοδηµοσιεύθηκε τὸ ὑπὸ τὸν τίτλο Στοιχεῖα κριτικῆς τῆς πολιτικῆς οἰκονοµίας καὶ εἶναι γνωστὸ ὡς Grundrisse (Grundrisse der Kritik der politischen Ökonomie). Δηµοσίευσε ἕνα µικρό του τµῆµα µὲ κάποιες ἀλλαγὲς τὸ 1859 ὑπὸ τὸν τίτλο Γιὰ τὴν κριτικὴ τῆς πολιτικῆς οἰκονοµίας (Zur Kritik der politischen Ökonomie). Ὣς τὸ 1866 εἶχε ἑτοιµάσει µιὰ πρώτη γραφὴ τοῦ Κεφαλαίου. Κριτικὴ τῆς πολιτικῆς οἰκονοµίας, τοῦ ὁποίου µόνον ὁ πρῶτος τόµος καθαρογράφηκε κι ἐκδόθηκε τὸ 1867 (Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie, Erster Band. Buch I. Der Produktionsprozeß des Kapitals) οἱ ἄλλοι δύο τόµοι ἑτοιµάσθηκαν καὶ ἐκδόθηκαν µετὰ θάνατον ἀπὸ τὸν γερµανὸ φιλόσοφο Φρῆντριχ Ἔνγκελς (Fr. Engels, ), ἐπιστήθιο φίλο καὶ συνεργάτη τοῦ Μάρξ. Τὰ Παρισινὰ ἢ Οἰκονοµικοφιλοσοφικὰ χειρόγραφα ἢ Χειρόγραφα τοῦ 1844 µόνο τὸ 1932 θὰ δηµοσιεύονταν, προκαλώντας µεγάλες ἀνακατατάξεις στὴν ἑρµηνεία τοῦ µαρξικοῦ ἔργου. Βασικὸς λόγος τῶν ἀνακατατάξεων ὑπῆρξαν οἱ δανεισµένες ἀπὸ τὴν Φαινοµενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Ἕγελου συγγενικὲς ἔννοιες ἀποξένωση (Entfremdung) καὶ ἀλλοτρίωση (Entäußerung), ποὺ χρησιµοποιοῦσε ἐδῶ ὁ Μὰρξ γιὰ νὰ ἐξηγήσει τὴν κατάσταση τῶν ἐργαζοµένων στὸ κεφαλαιοκρατικὸ σύστηµα καὶ νὰ αἰτιολογήσει τὴν κοµµουνιστικὴ ἀνατροπή της. Ἀφ ἑνός, ἡ ἀποξενωµένη ἐργασία ἐκφράζει ἁπλῶς τὸν χωρισµὸ ἀνάµεσα στὸν ἐργαζόµενο καὶ τὰ µέσα καὶ προϊόντα τῆς ἐργασίας του. Ἔτσι δὲν ἀποτελεῖ κάτι τὸ τόσο καινούργιο σὲ σχέση µὲ ἀνάλογες διαπιστώσεις γνωστὲς ἤδη ἀπὸ τὸ µεταγενέστερο Κεφάλαιο. Ὅµως, ἀφ ἑτέρου, αὐτὸ συνδυάζεται ἐδῶ µὲ µιὰν εὐρύτερη ἄποψη περὶ ἀνθρώπου καὶ εἰδικὰ περὶ τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία πλήττεται θανάσιµα ἀπὸ µιὰ τέτοια κατάσταση γιὰ τὸν Μάρξ. Πράγµατι ὁ Μὰρξ διακρίνει τὴν ἀποξένωση ἀπ τὴν συνακόλουθη αὐτοαποξένωση (Selbstentfremdung), ὅρο ποὺ συναντήσαµε ἤδη. Ἡ πρώτη ἀφορᾶ τὴν «ἀναφορὰ [τοῦ ἐργαζόµενου] πρὸς τὰ προϊόντα τῆς ἐργασίας του», 16 τὸ ὅτι «ἀναφέρεται στὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας ὡς σὲ ἕνα ξένο ἀντικείµενο ποὺ ἔχει ἐξουσία ἐπάνω του». 17 Ἡ δεύτερη ἐντοπίζεται στὴν «πράξη παραγωγῆς», εἶναι ἐσωτερικὴ «στὴν ἴδια τὴν παραγωγικὴ δραστηριότητα», 18 στὴν «ἐργασία», καὶ σηµαίνει ὅτι «ὁ ἐργάτης ἀναφέρεται στὴν ἴδια του τὴν δραστηριότητα ὡς σὲ µία ξένη, ποὺ δὲν τοῦ ἀνήκει», ὁπότε τὰ γνωρίσµατα τῆς ἐργασίας ἀντιστρέφονται: Ἐργασία εἶναι πλέον «ἡ ἐνεργητικότητα ὡς πάσχειν, ἡ

8 50 δύναµη ὡς ἀδυναµία, ἡ τεκνοποιία ὡς εὐνουχισµός, ἡ ἴδια σωµατικὴ καὶ πνευµατικὴ ἐνέργεια τοῦ ἐργαζόµενου, ἡ προσωπική του ζωὴ τί εἶναι τάχα ἡ ζωὴ ἐκτὸς ἀπὸ δραστηριότητα; ὡς µιὰ στραµµένη ἐνάντια σ αὐτὸ τὸν ἴδιο, ἀνεξάρτητη ἀπὸ αὐτόν, µὴ ἀνήκουσα σὲ αὐτὸν δραστηριότητα». 19 Ἡ ἀποξένωση µὲ τὴν πρώτη ἔννοια ἐξηγεῖ τὸ φαινόµενο τῆς ἐκµετάλλευσης, καὶ µποροῦµε νὰ ποῦµε ὅτι µὲ τὴν δεύτερη ἔννοια ἐξηγεῖ τὸ φαινόµενο τῆς καταπίεσης. Ἂς δοῦµε πῶς παρουσιάζει ὁ Μὰρξ τὴν πρώτη: Ὁ ἐργάτης γίνεται τόσο φτωχότερος ὅσο περισσότερο πλοῦτο παράγει, ὅσο αὐξάνεται ἡ παραγωγή του σὲ δύναµη καὶ ὄγκο. Ὁ ἐργάτης γίνεται τόσο φθηνότερο ἐµπόρευµα ὅσο περισσότερα ἐµπορεύµατα δηµιουργεῖ. Μὲ τὴν ἀξιοποίηση τοῦ κόσµου τῶν πραγµάτων αὐξάνεται εὐθέως ἀνάλογα ἡ ἀπαξίωση τοῦ ἀνθρώπινου κόσµου. Ἡ ἐργασία δὲν παράγει µόνο ἐµπορεύµατα παράγει τὸν ἑαυτό της καὶ τὸν ἐργάτη ὡς ἕνα ἐµπόρευµα καὶ µάλιστα ἀναλόγως πρὸς τὴν παραγωγή της ἐµπορευµάτων ἐν γένει. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς δὲν ἐκφράζει τίποτε πέραν τοῦ ὅτι τὸ ἀντικείµενο ποὺ παράγει ἡ ἐργασία, τὸ προϊόν της, ἔρχεται ἀπέναντί της ὡς ἕνα ξένο ὄν, ὡς µιὰ ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὸν παραγωγὸ δύναµη. Τὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας εἶναι ἡ ἐργασία ποὺ σταθεροποιήθηκε σ ἕνα ἀντικείµενο, µεταβλήθηκε σὲ ἐµπράγµατη, εἶναι ἡ ἐξαντικειµενίκευση τῆς ἐργασίας. Ἡ πραγµάτωση τῆς ἐργασίας εἶναι ἐξαντικειµενίκευσή της. Αὐτὴ ἡ πραγµάτωση τῆς ἐργασίας ἐµφανίζεται στὴν σύµφωνη µὲ τὴν πολιτικὴ οἰκονοµία κατάσταση ὡς ἀποπραγµάτωση τοῦ ἐργάτη, ἡ ἐξαντικειµενίκευση ὡς ἀπώλεια καὶ δουλεία τοῦ ἀντικειµένου, ἡ ἰδιοποίηση ὡς ἀποξένωση, ὡς ἀλλοτρίωση. 20 Προσέξτε ὅτι ἡ µετατροπὴ τοῦ ἐργάτη ἢ ἐργαζόµενου (Arbeiter) σὲ ἀντικείµενο, ἡ ἐξαντικειµενίκευση, δὲν εἶναι κάτι καθ αὑτὸ ἀρνητικό. Ἁπλῶς αὐτὴ εἶναι ἡ φύση τῆς ἐργασίας: Παράγει ἕνα ἔργο διακριτὸ ἀπὸ τὸν παραγωγό του. Ὁ Λούκατς εἶχε γράψει τὸ Ἱστορία καὶ ταξικὴ συνείδηση τὸ 1923, καὶ στὸ ἔργο αὐτὸ ὑποστήριζε ὅτι τὸ κακὸ µὲ τὴν κεφαλαιοκρατία εἶναι ὅτι µετατρέπει τὰ ἔργα τῶν ἀνθρώπων σὲ πράγµατα, τὰ πραγµοποιεῖ. Ὅταν ὅµως διάβασε, τὴν δεκαετία τοῦ 1930, τὰ Χειρόγραφα τοῦ 1844, συνειδητοποίησε ὅτι ἡ ἐξαντικειµενίκευση εἶναι «ἀξιολογικὰ οὐδέτερη», wertfrei. 18 Δὲν εἶναι κάθε µετατροπὴ σὲ ἀντικείµενο ἀρνητική, µόνον ἡ κεφαλαιοκρατική, διότι ἀποτελεῖ µετατροπὴ τοῦ προϊόντος σὲ ξένη πρὸς τὸν παραγωγὸ ἐξουσία: Ἡ ἀλλοτρίωση τοῦ ἐργαζόµενου στὸ προϊόν του δὲν ἔχει µόνο τὸ νόηµα ὅτι ἡ ἐργασία του γίνεται ἕνα ἀντικείµενο, µιὰ ἐξωτερικὴ ὕπαρξη, ἀλλ ὅτι ὑπάρχει ἐκτὸς αὐτοῦ, ἀνεξάρτητα ἀπὸ αὐτόν, ὡς ξένη του, καὶ γίνεται µιὰ αὐτοδύναµη ἐξουσία ἀπέναντί του, ὅτι ἡ ζωὴ ποὺ δάνεισε στὸ ἀντικείµενο ἔρχεται ἀπέναντί του ὡς ἐχθρικὴ καὶ ξένη. 19 Μόνο στὴν συγκεκριµένη περίπτωση ἡ θετικὴ ἐξαντικειµενίκευση ἀντιστρέφεται σὲ ἀρνητική. Αὐτὴ δὲ ἡ ξένη πρὸς τὸν παραγωγὸ ἐξουσία εἶναι τὸ κεφάλαιο. Ἡ πραγµάτωση τῆς ἐργασίας ἐµφανίζεται τόσο πολὺ ὡς ἀποπραγµάτωση, ποὺ ὁ ἐργάτης ἀποπραγµατώνεται µέχρι τοῦ σηµείου νὰ πεθάνει ἀπὸ τὴν πείνα. Ἡ ἐξαντικειµενίκευση ἐµφανίζεται τόσο πολὺ ὡς ἀπώλεια τοῦ ἀντικειµένου, ποὺ ὁ ἐργάτης ἀπογυµνώνεται ἀπὸ τὰ ἀναγκαῖα ἀντικείµενα, ὄχι µόνο ἀπὸ τὴν ζωή, ἀλλὰ κι ἀπὸ τὰ ἀντικείµενα τῆς δουλειᾶς. Μάλιστα ἡ ἴδια ἡ ἐργασία γίνεται ἕνα ἀντικείµενο, ποὺ µόνο µὲ ἐξαιρετικὰ πολὺ κόπο καὶ µὲ τὶς πλέον ἀκανόνιστες διακοπὲς µπορεῖ νὰ τὸ ἐλέγξει. Ἡ ἰδιοποίηση τοῦ ἀντικειµένου ἐµφανίζεται τόσο πολὺ ὡς ἀποξένωση, ποὺ ὅσο πιὸ πολλὰ ἀντικείµενα παράγει ὁ ἐργάτης, τόσο λιγότερα µπορεῖ νὰ κατέχει καὶ τόσο περισσότερο κυριαρχεῖται ἀπ τὸ προϊόν του, τὸ κεφάλαιο. Στὸν προσδιορισµό, ὅτι ὁ ἐργάτης ἀναφέρεται στὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας του ὡς σὲ ἕνα ξένο ἀντικείµενο, ἐνυπάρχουν ὅλες αὐτὲς οἱ συνέπειες. 20

9 Αὐτὴ ἡ κατάσταση ἀποξένωσης ἐκφράζεται στὴν θεωρία, τὴν πολιτικὴ οἰκονοµία, ὡς ἀντίφαση µεταξὺ ἔννοιας καὶ πραγµατικότητας. Ἡ ἔννοια τῆς ἰδιοκτησίας ὁρίζεται µὲ βάση τὴν ἐργασία ἀπὸ τὸν Ἄνταµ Σµίθ, µετὰ τὸν ἄγγλο φιλόσοφο Τζὼν Λὸκ (J. Locke, ), 21 τὸν κατ ἐξοχὴν θεωρητικὸ ἀντιπρόσωπο τοῦ φιλελευθερισµοῦ, τῆς ἀστικῆς κοσµοθεωρίας. Πλὴν δὲν ἰσχύει τὸ ἴδιο στὴν πραγµατικότητα, κάθε ἄλλο. Ὁ πολιτικὸς οἰκονοµολόγος µᾶς λέει ὅτι, καταγωγικὰ καὶ κατὰ τὴν ἔννοια (dem Begriff nach), ὅλο τὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας ἀνήκει στὸν ἐργάτη. Ἀλλὰ µᾶς λέει συνάµα ὅτι, στὴν πραγµατικότητα (in der Wirklichkeit), ἀποδίδεται στὸν ἐργάτη τὸ µικρότερο καὶ ἐντελῶς ἀπαραίτητο µέρος τοῦ προϊόντος µόνο ὅσο χρειάζεται γιὰ νὰ ὑπάρχει ὄχι ὡς ἄνθρωπος ἀλλὰ ὡς ἐργάτης, γιὰ νὰ διαιωνίσει ὄχι τὴν ἀνθρωπότητα ἀλλὰ τὴν τάξη δούλων τῶν ἐργατῶν. 22 Ἡ ἴδια ἀντίφαση προκύπτει στὴν σχέση µεταξὺ τοῦ µισθοῦ τοῦ ἐργαζόµενου καὶ τοῦ κέρδους τοῦ γαιοκτήµονα ἢ τοῦ κεφαλαιούχου. Κατὰ τὴν ἔννοια (nach dem Begriff) ἡ γαιοπρόσοδος καὶ τὰ κέρδη κεφαλαίου συνιστοῦν παρακρατήσεις ἀπὸ τὸν ἐργατικὸ µισθό. Ἀλλὰ στὴν πραγµατικότητα (in der Wirklichkeit) ὁ ἐργατικὸς µισθὸς εἶναι µιὰ παρακράτηση ποὺ ἀφήνουν στὸν ἐργάτη ἡ ἔγγειος ἰδιοκτησία καὶ τὸ κεφάλαιο, µιὰ παραχώρηση τοῦ προϊόντος τῆς ἐργασίας [ ] στὴν ἐργασία. 23 Ἡ ἀντίφαση ἀνακεφαλαιώνεται στὴν ἀντίστροφη ἀναλογία µεταξὺ κοινωνικοῦ καὶ ἀτοµικοῦ πλούτου ἀπὸ τὴν σκοπιὰ τοῦ ἐργαζόµενου. Στὴν προοδεύουσα κατάσταση τῆς κοινωνίας ἡ καθοδικὴ πορεία κι ἐξαθλίωση τοῦ ἐργάτη εἶναι προϊὸν τῆς ἐργασίας του καὶ τοῦ παραχθέντος ἀπὸ τὸν ἴδιο πλούτου. Ἡ ἀθλιότητα ποὺ ἀπορρέει λοιπὸν ἀπὸ τὴν οὐσία τῆς ἐργασίας ὅπως ὑπάρχει σήµερα. 24 Κι αὐτὴ ἡ ἀντιστροφὴ ἐκφράζεται στὴν µετατροπὴ τοῦ ἀνθρώπου σὲ πράγµα, κατ ἀρχὰς ἔστω σὲ ζῶο. Εἶναι αὐτονόητο, ὅτι ἡ πολιτικὴ οἰκονοµία, ἐξετάζει τὸν προλετάριο, πᾶ νὰ πεῖ ὅποιον ζεῖ, χωρὶς κεφάλαιο καὶ γαιοπρόσοδο, ἀµιγῶς ἀπὸ τὴν ἐργασία καὶ ἀπὸ µιὰ δουλειὰ µονοµερή, ἀφηρηµένη, µόνον ὡς ἐργαζόµενο. Ὁπότε καὶ ἰσχυρίζεται τὴν ἀρχὴ ὅτι πρέπει νὰ κερδίζει τόσα ὅσα χρειάζεται γιὰ νὰ ἐργάζεται, ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ἄλογο. Δὲν τὸν ἐξετάζει κατὰ τὸν ἄεργο χρόνο του, ὡς ἄνθρωπο, ἀφήνει αὐτὴ τὴν ἐξέταση στὰ ποινικὰ δικαστήρια, τοὺς ἰατρούς, τὴν θρησκεία, τοὺς στατιστικοὺς πίνακες, τὴν πολιτικὴ καὶ τὴν ἀστυνόµευση τῆς ἐπαιτείας. 25 Ἡ πολιτικὴ οἰκονοµία γνωρίζει τὸν ἐργάτη µόνον ὡς ἐργαζόµενο ζῶο, ὡς περιοριζόµενο στὶς αὐστηρότατα ζωτικές του ἀνάγκες κτῆνος. 26 Αὐτὸ δὲν θὰ ἦταν ἴσως τόσο τροµερό, γιὰ ἕναν ὑλιστὴ φιλόσοφο σὰν τὸν Μάρξ, πλὴν ὅµως δὲν εἶναι ὑλιστὴς ὅπως οἱ Γάλλοι ὑλιστὲς τοῦ ιη αἰώνα, τὸ ξέρουµε. Ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὸν Μὰρξ εἶναι ἕνα ἐλεύθερο ὂν διότι ἀπὸ τὴν φύση του δὲν λειτουργεῖ ὡς ἰδιαίτερο ἀλλὰ ὡς καθολικὸ ἄτοµο. Γι αὐτὸ ὀνοµάζει τὸν ἄνθρωπο «γενολογικὸ ὄν», Gattungswesen. Πρόκειται γιὰ ὅ,τι ἡ νεώτερη φιλοσοφία ὀνόµαζε ὑποκείµενο. Ἀλλὰ ὁ Μὰρξ θέλει νὰ ἐκφράσει αὐτὴ τὴν ἰδέα µὲ µὴ ἰδεοκρατικὸ τρόπο, χωρὶς νὰ ὑποθέσει καµµία ὑπερβατικότητα τοῦ ἐγὼ πρὸς τὴν φύση. Ὁ ἄνθρωπος καθιστᾶ τὰ πάντα ἀντικείµενό του, περιλαµβανοµένου τοῦ ἑαυτοῦ του, µετατρέπει σὲ ὑλικὸ τῆς ζωῆς του ὅλη τὴν ὑφήλιο, δηλαδὴ σκέφτεται καὶ ἐργάζεται. Ἀλλὰ τὸ κάµνει αὐτὸ ἐνῶ εἶναι ἕνα ζῶο µεταξὺ ἄλλων. Ἄρα ὁ ἄνθρωπος εἶναι τὸ γένος καὶ τὸ εἶδος, ἡ οὐσία ὅλων τῶν ἔµβιων ὄντων ποὺ ὑπάρχει ὡς ἕνα ἔµβιο ὄν. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀπέναντι στὰ ἄλλα ζῶα ὅ,τι µᾶς εἶπε πὼς εἶναι ἡ δηµοκρατία 51

10 52 ἀπέναντι στὰ ἄλλα πολιτεύµατα. Ἡ δηµοκρατία εἶναι τὸ ἀνώτερο πολίτευµα, γιατὶ ἡ ἰδιαίτερη ὕπαρξή της ἐκφράζει τὰ γενικὰ γνωρίσµατα ὅλων τῶν πολιτευµάτων, ἔτσι κι ὁ ἄνθρωπος εἶναι τὸ ἀνώτερο ζῶο, γιατὶ ἡ ἰδιαίτερή του ὕπαρξη ἐκφράζει τὰ γενικὰ γνωρίσµατα τῶν ἐµβίων. Ἡ δηµοκρατία εἶναι τὸ µόνο ἐλεύθερο πολίτευµα γιατὶ θέτει τὴν προϋπόθεση τῶν πολιτευµάτων, τὴν συναίνεση, ἤτοι τὴν ἐλευθερία τῶν πολιτῶν ποὺ καλοῦνται νὰ συναινέσουν, ἔτσι κι ὁ ἄνθρωπος εἶναι τὸ µόνο ἐλεύθερο ζῶο, γιατὶ θέτει τὴν προϋπόθεση τῶν ἐµβίων, τὴν ἱκανότητα νὰ ἐξαντικειµενικεύουν τὸν κόσµο, νὰ τὸν χρησιµοποιοῦν πρὸς ὄφελός τους, ἄρα νὰ εἶναι ἐλεύθερα ἀπὸ αὐτόν. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις, τὸ γενικὸ δὲν εἶναι ὑπερβατικὸ πρὸς τὸ ἐπιµέρους, πρὸς τὸ ὑπάρχον, καὶ ἐν τούτοις ὑπάρχει. Δὲν ὑπάρχει καµµία ἰδεαλιστικὴ ὑπερβατικότητα, οὔτε ὅµως ἄρνηση τῆς ἐλευθερίας, ὅπως στὶς συνήθεις, «χυδαῖες» ἐκδοχὲς τοῦ ὑλισµοῦ. Τὸ σηµαντικὸ σχετικὸ κείµενο λέει: Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα γενολογικὸ ὄν, ὄχι µόνον ἐφ ὅσον καθιστᾶ ἀντικείµενό του τὸ γένος, πρακτικὰ καὶ θεωρητικά, τόσο τὸ δικό του ὅσο κι αὐτὸ τῶν ὑπόλοιπων πραγµάτων, ἀλλὰ κι αὐτὸ εἶναι µόνο µιὰ ἄλλη ἔκφραση γιὰ τὸ ἴδιο πράγµα καὶ ἐφ ὅσον ἀναφέρεται ὁ ἴδιος στὸν ἑαυτό του ὡς στὸ παρόν, ζωντανὸ γένος, ἐφ ὅσον ἀναφέρεται ὁ ἴδιος στὸν ἑαυτό του ὡς σὲ ἕνα καθολικό, ἄρα ἐλεύθερο ὂν [Wesen, ποὺ στὰ γερµανικὰ σηµαίνει καὶ «οὐσία»]. 27 Αὐτὸ σηµαίνει ὅµως ὅτι ἡ ἀποξενωµένη ἐργασία χωρίζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ γένος, ἡ παρουσία τοῦ ὁποίου µέσα στὴν ἀτοµικότητά του συνιστᾶ τὴν ἐλευθερία ὡς χαρακτηριστικὸ τοῦ δικοῦ του ζωικοῦ εἴδους. Ὁπότε ἡ ἐκµετάλλευση ἐµφανίζεται ὡς ἀντιστροφὴ τῆς ὑπαγωγῆς τῆς ἀτοµικῆς ζωῆς στὴν ζωὴ τοῦ γένους, ποὺ ἐν τούτοις ἐκφράζεται στὴν ἐργασία: «Ἡ ἀποξενωµένη ἐργασία [ ] πρῶτον ἀποξενώνει τὴν γενολογικὴ ζωὴ καὶ τὴν ἀτοµικὴ ζωή», δηλαδὴ τὶς ἀποσυνδέει τὴν µία ἀπὸ τὴν ἄλλη, «καὶ δεύτερον, καθιστᾶ τὴν δεύτερη ὡς πρὸς τὴν ἀφαίρεσή της» δηλαδὴ ἔτσι ὅπως ὑπάρχει ὅταν εἶναι ἀποσυνδεδεµένη ἀπὸ τὴν πρώτη «σκοπὸ τῆς πρώτης, ἐπίσης ὡς πρὸς τὴν ἀφηρηµένη κι ἀποξενωµένη της µορφή» δηλαδὴ ἀποσυνδεδεµένη κι αὐτὴ ἀπὸ τὴν δεύτερη. 28 Συγκεφαλαιώνοντας: Ἐκεῖνο ποὺ χαρακτηρίζει ἕνα ζωικὸ εἶδος, τὸ χαρακτηριστικό του ὡς γένους, ἔγκειται στὸ εἶδος ζωτικῆς δραστηριότητας, χαρακτηριστικὸ τοῦ γένους ἄνθρωπος εἶναι δὲ ἡ ἐλεύθερη συνειδητὴ δραστηριότητα. [ ] Ἡ συνειδητὴ ζωτικὴ δραστηριότητα διακρίνει τὸν ἄνθρωπο ἄµεσα ἀπὸ τὴν ζωώδη ζωτικὴ δραστηριότητα. [ ] Δηλαδὴ εἶναι µόνο ἕνα συνειδητὸ ὄν [ ]. Μόνο γι αὐτὸ ἡ δραστηριότητά του εἶναι ἐλεύθερη δραστηριότητα. Ἡ ἀποξενωµένη ἐργασία ἀντιστρέφει τὴν ἀναφορὰ ὡς ἑξῆς: Ὁ ἄνθρωπος, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι ἕνα συνειδητὸ ὄν, καθιστᾶ τὴν ζωτική του δραστηριότητα, τὴν οὐσία του, ἕνα µέσον γιὰ τὴν ὕπαρξή του. 29 Ἀντὶ νὰ θέτει τὴν ὕπαρξή του στὴν ὑπηρεσία τῆς οὐσίας του, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη συνειδητὴ δραστηριότητα, θέτει τὴν οὐσία του στὴν ὑπηρεσία τῆς ὕπαρξής του. Σὲ ἁπλὰ ἑλληνικά: Ἀντὶ νὰ ζεῖ γιὰ νὰ δρᾶ ἐλεύθερα, γιατὶ αὐτὴ εἶναι ἡ οὐσία του, καταναλώνει τὴν εὐφυΐα του κι ὅλη τὴν ἐλεύθερη δραστηριότητά του µόνο καὶ µόνο γιὰ νὰ ἐπιβιώσει. Ἔτσι ὅµως ἔχουµε ἤδη µεταβεῖ ἀπὸ τὴν ἀποξένωση στὴν αὐτοαποξένωση. Μὲ ἁπλὰ λόγια, ἀπὸ τὴν ἐκµετάλλευση, ποὺ ἀπαιτεῖ τὸν χωρισµό µου ἀπὸ τὰ προϊόντα τῆς ἐργασίας µου καὶ προϋποθέτει τὴν ξένη ἰδιοκτησία τῶν µέσων µὲ τὰ ὁποῖα ἐργάζοµαι, στὴν καταπίεση, ποὺ ἀπορρέει ἀπὸ τὸν χωρισµὸ ἀνάµεσα σὲ µένα καὶ τὴν ἴδια τὴν «ἀνθρώπινη οὐσία» µου. 30 Ἡ µετάβαση ἀπὸ τὴν αὐτοαποξένωση ἢ αὐτοαλλοτρίωση στὴν κυριαρχία διατηρεῖ ἀµιγῶς φιλοσοφικὰ χαρακτηριστικὰ στὸν νεαρὸ Μάρξ, ἐνῶ θὰ ἀποκτήσει πιὸ καθαρὰ

11 οἰκονοµικὸ χαρακτήρα ἀργότερα. Αὐτὴ ἡ ὀφθαλµοφανὴς διαφορὰ ἔδωσε ἔρεισµα στὴν θέση τοῦ Ἀλτουσσὲρ σύµφωνα µὲ τὴν ὁποία ὁ Μὰρξ παραµένει φιλόσοφος ἐδῶ καὶ θὰ γίνει ἐπιστήµονας µετὰ τὴν Γερµανικὴ ἰδεολογία, σὲ ἕνα χρόνο ἀπὸ τώρα. 31 Βάσει τῆς ἀρχῆς ὅτι «γενικὰ κάθε ἀναφορὰ ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὸν ἑαυτό του πραγµατώνεται µόνον ἅπαξ καὶ ἐκφρασθεῖ στὸ πῶς ἀναφέρεται ὁ ἄνθρωπος πρὸς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους», 32 ἡ «ἀνάλυση» τῆς «ἔννοιας» τῆς «ἀποξενωµένης, ἀλλοτριωµένης ἐργασίας» 33 ποὺ προηγήθηκε ὁδηγεῖ τὸν Μὰρξ στὸ συµπέρασµα ὅτι «τὸ ξένο ὂν στὸ ὁποῖο ἀνήκει ἡ ἐργασία καὶ τὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας, στὴν ὑπηρεσία τοῦ ὁποίου βρίσκεται ἡ ἐργασία καὶ γιὰ τὴν ἀπόλαυση τοῦ ὁποίου ὑπάρχει τὸ προϊὸν τῆς ἐργασίας, δὲν µπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος», ὄχι οἱ θεοὶ οὔτε ἡ φύση. 34 Συνεπῶς ἡ ἐξουσία ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων ἀνήκει στὸν ἰδιοκτήτη, τὸν «κεφαλαιοκράτη ἢ πῶς ἀλλιῶς θέλουµε νὰ ποῦµε τὸν κυρίαρχο τῆς ἐργασίας», τὸν Arbeitsherr. 35 Ἡ ἰδιοκτησία εἶναι τὸ ἄλλο ὄνοµα τῆς ἐξουσίας, εἶναι συνέπεια, ὄχι αἰτία τῆς ἀποξενωµένης ἐργασίας: «Ἡ ἀνάλυση τῆς ἔννοιας τῆς ἀποξενωµένης ἐργασίας δείχνει ὅτι, ἐνῶ ἡ ἀτοµικὴ ἰδιοκτησία ἐµφανίζεται ὡς λόγος ὕπαρξης, ὡς αἰτία τῆς ἀλλοτριωµένης ἐργασίας, εἶναι πολλῷ µᾶλλον µιὰ συνέπεια τῆς τελευταίας, ὅπως καὶ οἱ θεοὶ δὲν εἶναι καταγωγικὰ ἡ αἰτία ἀλλὰ τὸ ἀποτέλεσµα τῆς ἀνθρώπινης διανοητικῆς σύγχυσης». Ἀνεξαρτήτως τοῦ ἂν «ἡ ἀναφορὰ µεταπίπτει ἀργότερα σὲ ἀλληλεπίδραση». 36 Ἡ ἐκµετάλλευση (ἀποξενωµένη ἐργασία) κι ἡ καταπίεση (ἡ ἐξουσία τοῦ ἰδιοκτήτη) ἀλληλοενισχύονται, ἅπαξ καὶ ὑπάρχουν καὶ οἱ δύο, ἀλλὰ πρώτη αἰτία εἶναι ἡ ἐκµετάλλευση. Ὁ ἐργασιακὸς χωρισµὸς ἐξηγεῖ τὸν χωρισµὸ τῆς ἐξουσίας καὶ ἔτσι τὴν ἔσχατη ἀκραία του µορφή, τὸν χωρισµὸ τῆς κοινωνίας πολιτῶν ἀπὸ τὸ κράτος. Πράγµατι, οἱ ἀντιφάσεις ποὺ ἀνιχνεύονται ἀπὸ τὸν Μὰρξ στὴν πολιτικὴ οἰκονοµία ἀποδίδονται ἀπὸ τὸν ἴδιο στὴν πραγµατικότητα ποὺ αὐτὴ περιγράφει, ἡ ὁποία εἶναι zerrissene, 37 ποὺ σηµαίνει διχασµένη καὶ σὲ κατάσταση σπαραγµοῦ, ὅπως στὴν Φαινοµενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Ἕγελου ὁ κόσµος ποὺ προηγεῖται τῆς Ἐπανάστασης. Μὲ τὴν διαφορὰ ὅτι ἡ Ἐπανάσταση ποὺ αἴρει τὸν σπαραγµὸ εἶναι στὸν Ἕγελο ἡ γαλλική, ποὺ κατανοεῖται ὡς πολιτικὴ ἀπὸ τοὺς πρωταγωνιστές της καὶ τὸν ἴδιο τὸν Ἕγελο, ἐνῶ ἡ Ἐπανάσταση ποὺ θὰ λύσει, κατὰ τὸν Μάρξ, τὸν σπαραγµὸ ποὺ ὀφείλεται στὴν ἀλλοτριωµένη ἐργασία, θἄναι µιὰ ἐπανάσταση ποὺ θὰ ἄρει τὴν ἀτοµικὴ ἰδιοκτησία, θὰ φέρει τὴν κοινοκτηµοσύνη ἢ ἄλλως «κοµµουνισµό», µιὰ κοινωνικὴ ἐπανάσταση. 53 Ἡ Κοµµούνα τῶν Παρισίων Ἡ ἀντίφαση τῆς κοινωνίας πρὸς τὸν ἑαυτό της ὀφείλεται στὴν ἀλλοτριωµένη ἐργασία ἢ στὴν ἀτοµικὴ ἰδιοκτησία τῶν µέσων παραγωγῆς, ὅπως θὰ ἐκφράσει στὴν συνέχεια ὁ Μὰρξ τὴν ἴδια ἰδέα. Αὐτὴ τὴν ἀντίφαση ἐκφράζουν οἱ ἀντιφάσεις ποὺ διέπουν τὸ χωριστὸ κράτος ὡς κράτος ἀντιπροσώπων τῆς κοινωνίας. Στὸ κοινωνικὸ ἐπίπεδο θὰ λυθεῖ ἡ ἀντίφαση. Ἡ ἐπανάσταση θ ἀλλάξει τὴν κοινωνία, ἔτσι θ ἀλλάξει τὴν µορφὴ καὶ τῆς πολιτικῆς. Αὐτὸ συνέβη τὸ 1871 στὸ Παρίσι γιὰ δυόµισι µῆνες. Τὸ πολιτικὸ ἰδανικὸ τοῦ Μὰρξ τότε ἀποκρυσταλλώνεται. Συνεχίζει νὰ πιστεύει ὅτι ἡ ἀλλαγὴ τῆς κοινωνίας ἀπαιτεῖ τὴν κατάκτηση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ µόνον ὡς «µοχλὸς» γιὰ τὴν θεµελιώδη ἀλλαγή, ποὺ εἶναι ἡ ἀλλαγὴ τῆς κοινωνίας. Τὸ κείµενο γιὰ τὴν Κοµµούνα γράφτηκε πρὶν τὴν ἥττα καὶ τὶς µαζικὲς σφαγὲς τῶν µελῶν της. Ἀφ ὅτου παραµερίσθηκαν ὁ µόνιµος στρατὸς καὶ ἡ ἀστυνοµία, τὰ ἐργαλεῖα τῆς ὑλικῆς δύναµης τῆς παλαιᾶς διακυβέρνησης, ἡ Κοµµούνα προχώρησε ἀµέσως στὸ σπάσιµο τοῦ

12 54 πνευµατικοῦ ἐργαλείου καταπίεσης, τῆς δύναµης τῶν παπάδων. [ ] Ἔτσι ὄχι µόνο ἔδωσε πρόσβαση στὴν σχολικὴ παιδεία στὸν καθένα, ἀπελευθέρωσε κιόλας τὴν ἐπιστήµη τὴν ἴδια ἀπὸ τὰ δεσµὰ ποὺ τῆς ἐπέβαλαν ἡ ταξικὴ προκατάληψη κι ἡ κυβερνητικὴ ἐξουσία. Οἱ δικαστικοὶ λειτουργοὶ ἔχασαν τὴν φαινοµενικὴ ἐκείνη ἀνεξαρτησία, ποὺ χρησίµευε µόνο στὸ νὰ κρύβει τὴν ὑποταγή τους σὲ ὅλες τὶς διαδοχικὲς κυβερνήσεις [ ]. Στὸ ἑξῆς, ὅπως ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι δηµόσιοι ὑπάλληλοι, θὰ ἐκλέγονταν, θὰ λογοδοτοῦσαν καὶ θἄσαν ἀνακλητοί. Ὁ παρισινὸς δῆµος θὰ χρησίµευε αὐτονοήτως ὡς πρότυπο γιὰ ὅλα τὰ µεγάλα βιοµηχανικὰ κέντρα τῆς Γαλλίας. Ἅπαξ καὶ ἡ δηµοτικὴ κατάσταση πραγµάτων εἰσαγόταν στὸ Παρίσι καὶ στὰ δευτερεύοντα κέντρα, ἡ παλιὰ συγκεντρωτικὴ διακυβέρνηση θὰ ὑποχωροῦσε ἀναγκαστικὰ καὶ στὶς ἐπαρχίες πρὸς ὄφελος τῆς αὐτοδιακυβέρνησης τῶν παραγωγῶν. Ἕνα σύντοµο σχεδίασµα τῆς ἐθνικῆς ὀργάνωσης, ποὺ ἡ Κοµµούνα δὲν εἶχε τὸν χρόνο νὰ ἐπεξεργασθεῖ περαιτέρω, λέει ρητὰ ὅτι ἡ ἴδια θἄταν ἡ πολιτικὴ µορφὴ καὶ τοῦ µικρότερου ἀκόµη χωριοῦ κι ὅτι µιὰ ἐθνοφρουρὰ συντοµότατης θητείας θ ἀντικαθιστοῦσε τὸν µόνιµο στρατὸ στὴν ὕπαιθρο. Οἱ ἀγροτικὲς κοινότητες κάθε νοµοῦ θὰ διαχειρίζονταν τὶς κοινὲς ὑποθέσεις τους µὲ µιὰ συνέλευση ἀντιπροσώπων (Abgeordneten) στὴν πρωτεύουσα τοῦ νοµοῦ, οἱ δὲ συνελεύσεις νοµῶν θἄστελναν µὲ τὴν σειρά τους ἀντιπροσώπους στὴν ἐθνικὴ ἐπιτροπὴ (Nationaldelegation) στὸ Παρίσι οἱ ἀντιπρόσωποι θἄσαν ἀνακλητοὶ ἀνὰ πάσα στιγµὴ καὶ δεσµευµένοι ἀπὸ τὶς συγκεκριµένες ὁδηγίες τῶν ἐκλεκτόρων τους. Οἱ λιγοστὲς ἀλλὰ σηµαντικὲς λειτουργίες ποὺ θ ἀπέµεναν τότε ἀκόµη γιὰ µιὰ κεντρικὴ κυβέρνηση δὲν θὰ καταργοῦνταν [ ] ἀλλὰ θ ἀνατίθεντο σὲ λειτουργοὺς δηµοτικούς, ποὺ σηµαίνει αὐστηρὰ ὑποχρεωµένους νὰ λογοδοτοῦν. Ἡ ἑνότητα τοῦ ἔθνους δὲν θὰ θραυόταν, ἀλλὰ τοὐναντίον θὰ ὀργανωνόταν µέσῳ τῆς κατὰ δήµους ὀργάνωσης (Kommunalverfassung) θὰ γινόταν ἐνεργὸς πραγµατικότητα διὰ τοῦ ἐκµηδενισµοῦ τῆς κρατικῆς ἐκείνης ἐξουσίας ποὺ παρουσιαζόταν ὡς ἐνσάρκωση τῆς ἑνότητας αὐτῆς, ἀλλὰ ἤθελε νὰ εἶναι ἀνεξάρτητη καὶ ἀνώτερη ἔναντι τοῦ ἔθνους, ἐνῶ ἦταν µόνον µιὰ παρασιτικὴ ἔκφυση ἐπάνω στὸ σῶµα του. Ἐνῶ προεῖχε ν ἀποκοποῦν τὰ µόνο καὶ µόνο καταπιεστικὰ ὄργανα τῆς παλαιότερης κυβερνητικῆς ἐξουσίας, οἱ νόµιµες λειτουργίες της θ ἀποσποῦνταν ἀπὸ µιὰ ἐξουσία ποὺ ἀξίωνε νὰ ὑπέρκειται τῆς κοινωνίας καὶ θ ἀποδίδονταν στοὺς λογοδοτοῦντες ὑπαλλήλους τῆς κοινωνίας. Ἡ καθολικὴ ψῆφος, ἀντὶ ν ἀποφασίζει µιὰ φορὰ κάθε τρία ἢ ἕξι χρόνια ποιό µέλος τῆς ἄρχουσας τάξης θὰ ἐκπροσωπήσει καὶ θὰ ποδοπατήσει (ver- und zertreten) τὸν λαὸ στὴν βουλή, θὰ χρησίµευε στὸν συντεταγµένο σὲ δήµους λαὸ ὅπως ἡ ἀτοµικὴ ψῆφος χρησιµεύει σὲ κάθε ἄλλο ἐργοδότη γιὰ ναὔρει στὴν δουλειά του ἐργάτες, ἐπιστάτες καὶ λογιστές. 38 Ὁ Μὰρξ ἔρχεται ἔτσι πολὺ κοντὰ στὶς θέσεις τῶν ἀναρχικῶν ὄχι µόνο ὡς πρὸς τὸν σκοπό, ποὺ ἦταν ἤδη κοινός, ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὰ µέσα. Ἡ ἄποψη τοῦ Μπακούνιν ἦταν ὡστόσο ὅτι, γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ κοινὸς σκοπός, «ὁ ἐλεύθερος συνεταιρισµὸς κι ὁµοσπονδία τῶν ἐργατῶν, πρῶτα στοὺς συνεταιρισµούς, ἔπειτα στοὺς δήµους, στὶς περιοχές, στὰ ἔθνη, τέλος, σὲ µιὰ µεγάλη διεθνὴ καὶ παγκόσµια ὁµοσπονδία», γιὰ νὰ ἐπέλθει ἡ ἐλεύθερη κοινωνία «βασισµένη ἀποκλειστικὰ στὴν ὀργάνωση τῆς ὁµαδικῆς ἐργασίας», ὑπάρχουν «δύο µέθοδοι», ἢ νὰ κατακτηθεῖ ἢ νὰ καταστραφεῖ τὸ κράτος. 39 Καὶ ὄντως ὁ Μὰρξ πιστεύει, ὅπως διαβάσαµε, ὅτι ἡ κεντρικὴ ἐξουσία δὲν πρέπει νὰ καταργηθεῖ. Πρέπει νὰ χρησιµοποιηθεῖ ἐνάντια στὴν κυρίαρχη κοινωνικὴ ὁµάδα ποὺ χρησιµοποιοῦσε τὸ παλαιὸ κράτος πρὸς ὄφελός της. Ἀνήκει στοὺς «κοµµουνιστὲς» καὶ «ἰακωβίνους» ποὺ ἐχθρεύεται ὁ Μπακούνιν, θεωρεῖ ὅτι ἡ κατάκτηση τοῦ κράτους θὰ φέρει τὴν κοινωνικὴ ἰσότητα καὶ ὡς ἐπίπτωσή της τὴν καταστροφὴ τοῦ κράτους: Ἡ πολλαπλότητα ἑρµηνειῶν ποὺ ὑπέστη ἡ Κοµµούνα καὶ ἡ πολλαπλότητα συµφερόντων ποὺ θεώρησαν ὅτι ἐκφράζονται ἀπὸ τὴν Κοµµούνα ἀποδεικνύουν ὅτι ἦταν µία πέρα ὣς πέρα διευρύνσιµη πολιτικὴ µορφή, ἐνῶ ὅλες οἱ ἄλλες µορφὲς διακυβέρνησης εἶχαν κατ οὐσίαν ὑπάρξει καταπιεστικές. Τὸ ἀληθινὸ µυστικό της ἦταν τὸ ἑξῆς: Ἦταν οὐσιαστικὰ

13 διακυβέρνηση τῆς ἐργατικῆς τάξης, προϊὸν τοῦ ἀγώνα τῆς δηµιουργικῆς τάξης ἔναντι τῆς κτητικῆς ἡ πολιτικὴ µορφή, ποὺ ἐπιτέλους ἀνακαλύφθηκε, ὑπὸ τὴν ὁποία εἶναι ἐφικτὴ ἡ οἰκονοµικὴ χειραφέτηση τῆς ἐργασίας. Δίχως τὸν τελευταῖο ὅρο, ἡ κατὰ δήµους ὀργάνωση (Kommunalverfassung) ἦταν κάτι τὸ ἀδύνατο καὶ µιὰ ἀπάτη. Δὲν µπορεῖ ἡ πολιτικὴ κυριαρχία τοῦ παραγωγοῦ νὰ ὑφίσταται πλάι στὴν διαιώνιση τῆς κοινωνικῆς ὑποδούλωσής του. Συνεπῶς ἡ δηµοτικὴ ὀργάνωση (Kommune) θὰ χρησίµευε ὡς µοχλὸς γιὰ ν ἀνατραποῦν τὰ οἰκονοµικὰ θεµέλια στὰ ὁποῖα στηρίζεται ἡ ὑπόσταση τῶν τάξεων καὶ ἄρα ἡ ταξικὴ κυριαρχία. Ἅπαξ καὶ χειραφετεῖται ἡ ἐργασία, κάθε ἄνθρωπος γίνεται ἐργαζόµενος καὶ ἡ παραγωγικὴ ἐργασία παύει νὰ εἶναι ἡ ἰδιότητα µιᾶς τάξης. 40 Ὅτι στὰ µάτια τοῦ Μὰρξ ἡ Κοµµούνα µᾶς προσφέρει ἕνα πρότυπο ὑποδειγµατικῆς δηµοκρατίας καὶ συνάµα εἶναι ἡ πολιτικὴ ἐξουσία τῶν ἐργατῶν δὲν εἶναι ἀντιφατικὲς θέσεις. Ὁ χωρισµὸς τοῦ κράτους ἀπὸ τὴν κοινωνία, τὸ ὅτι ὅλοι εἶναι κατὰ τὸν νόµο ἴσοι ἐνώπιόν του, ὅτι τὸ κράτος δὲν εἶναι στὴν ὑπηρεσία µιᾶς ἐπιµέρους κοινωνικῆς ὁµάδας καθὼς διέπεται ἀπὸ γενικὲς ἀρχὲς ποὺ ἰσχύουν γιὰ ὅλους, αὐτὸ ἀκριβῶς ἦταν ὁ µόνος πραγµατικὰ ἀποτελεσµατικὸς τρόπος γιὰ νὰ εὐνοεῖ τὸ κράτος τὴν κοινωνικὴ ὁµάδα τῶν κεφαλαιοκρατῶν, καὶ γιὰ νὰ εἶναι συνεπῶς στὴν ὑπηρεσία τῆς κοινωνικῆς αὐτῆς τάξης. Οἱ ἀστοὶ κυριαρχοῦν στὴν κοινωνία, ἀρκεῖ νὰ γίνονται σεβαστοὶ γενικοὶ κανόνες προστασίας τῆς ἰδιοκτησίας. Προηγούµενες ἄρχουσες τάξεις κυριαρχοῦσαν κοινωνικὰ καὶ πολιτικὰ δίχως χωρισµὸ κοινωνικοῦ καὶ πολιτικοῦ ἐπιπέδου, διότι δὲν στηρίζονταν σὲ γενικοὺς κανόνες ἀλλὰ σὲ διάκριση κοινωνικῶν θέσεων, σὲ νόµους γιὰ νοµοκατεστηµένες τάξεις, δηλαδὴ γιὰ κοινωνικὲς ὁµάδες οἱ ὁποῖες ὁρίζονταν µὲ πολιτικοὺς ὅρους, σὲ ἀντίθεση µὲ τὶς τάξεις στὸν καπιταλισµό, ποὺ ὁρίζονται µόνο µὲ κοινωνικοὺς ὅρους, οἰκονοµικούς. Κάτι τέτοιο ἰσχύει γιὰ τὴν πολιτικὴ κυριαρχία τῶν ἐργαζοµένων: Ἡ ἀντικατάσταση τῆς ἀντιπροσωπευτικῆς δηµοκρατίας ἀπὸ τὴν ἄµεση εὐνοεῖ ὡς τέτοια τοὺς ἐργαζόµενους, οἱ ὁποῖοι πλειοψηφοῦν. Μὲ τὴν ἴδια ἀκριβῶς λογικὴ ὁ Ἀριστοτέλης θεωροῦσε ὅτι ἡ δηµοκρατία εἶναι τὸ πολίτευµα τῶν φτωχῶν: ἐν ταῖς δηµοκρατίαις συµβαίνει κυριωτέρους εἶναι τοὺς ἀπόρους τῶν εὐπόρων, πλείους γάρ εἰσι, κύριον δὲ τὸ τοῖς πλείοσι δόξαν. 41 Στὴν ὀλιγαρχία κυριαρχοῦν οἱ πλούσιοι ἀποκλείοντας τοὺς φτωχοὺς ἀπὸ τὴν ἐξουσία, ὅπως τὸν καιρὸ τοῦ Μὰρξ στὶς ἀντιπροσωπευτικὲς δηµοκρατίες, ποὺ ἦσαν τιµοκρατικές. Στὴν δηµοκρατία, οἱ πλούσιοι δὲν ἀποκλείονται θεσµικά, µειοψηφοῦν, κυριαρχοῦν οἱ φτωχοὶ διὰ τῆς ἐφαρµογῆς γενικῶν κανόνων, τῆς ἰσότητας. Ἄρα ἡ κυριαρχία µιᾶς κοινωνικῆς ὁµάδας συµπίπτει µὲ τὴν ἰσχὺ γενικῶν κανόνων ὄχι µόνο στὴν περίπτωση τῆς κυριαρχίας τῆς ἀστικῆς τάξης ἀλλὰ καὶ τῆς ἐργατικῆς. Στὴν πρώτη περίπτωση ἡ κυριαρχία γενικῶν κανόνων εἶναι µάλιστα ἐν τέλει ψευδεπίγραφη (καταστρατηγεῖται λόγῳ κοινωνικῆς ἀνισότητας), ἐνῶ στὴν δεύτερη περίπτωση εἶναι (θὰ πρέπει λογικὰ νὰ εἶναι) πραγµατική. Τὸ πρόβληµα, ποὺ ἤδη φαίνεται καθαρὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μάρξ, εἶναι ὅτι ἡ καθολικὴ ψῆφος δὲν λύνει τὸ κοινωνικὸ πρόβληµα. Πέραν τῆς προσωρινῆς ἐπικράτησης τῆς καθολικῆς ψήφου στὴν Γαλλία τὸ 1848, ὑπάρχουν κράτη ὅπου αὐτὴ ἰσχύει µονίµως, ἡ Ἑλβετία καὶ οἱ Ἡνωµένες Πολιτεῖες, συνεπῶς ἡ ἀπαίτηση τῆς εἰσαγωγῆς της στὴν Γερµανία δὲν ἀρκεῖ γιὰ νὰ χαρακτηρισθεῖ ἕνα πολιτικὸ πρόγραµµα «σοσιαλιστικό», λέει ὁ Μὰρξ τὸ 1875 ἀσκώντας κριτικὴ στὸ πρόγραµµα τοῦ γερµανικοῦ Ἐργατικοῦ Κόµµατος. 42 Ἡ λύση ποὺ προκρίνει ἀκόµη τότε εἶναι ὡστόσο ἡ ὑπαγωγὴ τοῦ κράτους στὴν κοινωνία, µιὰ µορφὴ ἄµεσης δηµοκρατίας: «Ἡ ἐλευθερία συνίσταται στὸ νὰ µεταµορφωθεῖ τὸ κράτος ἀπὸ ἀνώτερο σὲ ὁλωσδιόλου κατώτερο τῆς κοινωνίας ὄργανο». 43 Αὐτὸ εἶναι ποὺ ὁ Μὰρξ ὀνοµάζει «δικτατορία τοῦ προλεταριάτου»

14 56 Ἔχει χυθεῖ πολὺ µελάνι σχετικὰ µὲ τὸ νόηµα ποὺ πρέπει νὰ ἀποδοθεῖ σ αὐτὴ τὴν «ταξικὴ δικτατορία τοῦ προλεταριάτου» ὡς «ἀναγκαῖο µεταβατικὸ σηµεῖο πρὸς τὴν ἀπαλοιφὴ τῶν ταξικῶν διαφορῶν γενικῶς». 45 Ὁ Μὰρξ δὲν ἐξήγησε κάπου τί ἀκριβῶς ἐννοεῖ µ αὐτὸ τὸν ὅρο. Ἕνα φαίνεται βέβαιο, σίγουρα δὲν ἐννοεῖ τὴν δικτατορία ἑνὸς κόµµατος ἀλλ ἕνα πολίτευµα πιὸ δηµοκρατικὸ ἀπὸ τὴν ἀντιπροσωπευτικὴ δηµοκρατία, ὅπως ἔλεγε ἡ Λούξεµπουργκ ἀσκώντας κριτικὴ στὸν Λένιν. 46 Καὶ ὅτι, συνεπῶς, δὲν ἐννοεῖται ἐδῶ ἡ δικτατορία ὡς ἀντίθετο τῆς δηµοκρατίας, ὅπως τονίζει ἐπὶ µακρὸν ἡ ἴδια, κάτι τὸ ὁποῖο συσκοτίσθηκε ἀπὸ τὴν µετέπειτα ἱστορία, ὅπως δείχνει τὸ βιβλίο τοῦ 1976 τοῦ γάλλου µαρξιστῆ φιλοσόφου Μπαλιµπὰρ περὶ τοῦ θέµατος. 47 Τὸ προσὸν νὰ πατᾶ στὴν ἐφαρµογὴ γενικῶν ἀρχῶν, τὸ διέθετε ἤδη ἡ κυριαρχία τῶν ἀστῶν ἔναντι αὐτῆς τῶν εὐγενῶν. Ἡ ἐφαρµογὴ γενικῶν κανόνων περιοριζόταν ὅµως σ ἕνα πλαίσιο χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους, ποὺ προϋπέθετε τὸν ἐσώτερο διχασµὸ τοῦ ἀνθρώπου, τῆς κοινωνίας, τὴν ἀποξενωµένη ἐργασία, ὅπως ἔλεγε ὁ Μὰρξ τὸ 1844, γιὰ νὰ περιγράψει τὴν εὐρύτερη σηµασία τοῦ βασικοῦ δεδοµένου τῆς κοινωνίας µας ποὺ θὰ περιγραφεῖ στὸ Κεφάλαιο ὡς χωρισµὸς τοῦ παραγωγοῦ ἀπὸ τὰ µέσα παραγωγῆς, ὡς µὴ κατοχὴ τῶν µέσων παραγωγῆς ἀπὸ τοὺς ἐργαζόµενους. Ἡ ἐφαρµογὴ γενικῶν κανόνων χωρὶς χωρισµὸ κοινωνίας καὶ κράτους λειτουργεῖ αὐτοµάτως ὑπὲρ τῶν ἐργαζοµένων. Τότε βέβαια θὰ πρέπει νὰ θεωρήσουµε ὅτι στὴν κοινωνία τὰ ἰδιαίτερα συµφέροντα δὲν συγκρούονται ἐξ ὁρισµοῦ µὲ τὸ γενικό. Ἀλλὰ τὸ ἰδιαίτερο συµφέρον τῶν ἐργαζοµένων, ὄντας ἐκ φύσεως συλλογικό, ταυτίζεται πιὸ εὔκολα µὲ τὸ γενικό, ὅπως ἔλεγε ὁ Μὰρξ στὴν δηµοσιευµένη Εἰσαγωγὴ στὴν κριτικὴ τοῦ Ἕγελου, ἐνῶ ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἰδιαίτερου συµφέροντος τῶν κεφαλαιοκρατῶν θέλει ἕνα κράτος ποὺ περιορίζεται στὸ νὰ τηρεῖ τοὺς ὅρους τῆς σύγκρουσης ἰδιαίτερων συµφερόντων, ἄρα µένει χωριστό, δὲν παρεµβαίνει στὴν σύγκρουση αὐτή. Ἡ ἄρση τοῦ χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους ἔδωσε ψευδῶς τὴν ἐντύπωση ὅτι ἡ Κοµµούνα ἤθελε νὰ ἐπιστρέψει σὲ µιὰ προαστικὴ µορφὴ ὀργάνωσης. «Παρανόησαν τὴν ἀντίθεση τῆς Κοµµούνας πρὸς τὴν κρατικὴ ἐξουσία», διότι, λέει ὁ Μάρξ: Ἡ συνήθης µοίρα νέων ἱστορικῶν δηµιουργηµάτων εἶναι νὰ τὰ παρανοοῦν θεωρώντας τα ἀντίγραφα παλαιότερων µορφῶν κοινωνικῆς ζωῆς, ὣς καὶ νεκρῶν, µὲ τὶς ὁποῖες µοιάζουν σὲ κάποιο βαθµό. Ἔτσι αὐτὸς ὁ νέος δῆµος (Kommune), ποὺ θραύει τὴν νεώτερη κρατικὴ ἐξουσία, θεωρήθηκε ἀναβίωση τῶν µεσαιωνικῶν δήµων. 48 Ὅλο τὸ ἐγχείρηµα κατάργησης τῆς κεφαλαιοκρατίας θὰ ἀντιµετωπισθεῖ ἀπὸ τὸν Μὰξ Βέµπερ ὡς ἀπόπειρα ἐπιστροφῆς σὲ µιὰ προνεωτερικὴ µορφὴ κοινωνίας. Ἀλλὰ τὸ θεωρητικὸ ἐγχείρηµα τοῦ Μὰρξ στοχεύει µᾶλλον σὲ µιὰ κριτικὴ θεωρία, ἱκανὴ νὰ ἀντιµετωπίσει τὸ καινούργιο, ποὺ θὰ προκύψει στὴν πράξη, ὄχι ὡς ἐφαρµογὴ κάποιας ἕτοιµης στὴν θεωρία οὐτοπίας. 49 Ἐδῶ βρίσκεται ἡ µεγάλη ἀντιπαράθεση. Συνήθως θεωρεῖται ὁ Μὰρξ ὑπερβολικὰ συστηµατικὸς κι ὁ Βέµπερ ἀνοιχτὸς στὰ ἀπρόβλεπτα. Θεωρῶ ὅτι αὐτὴ ἡ ἄποψη ἀντιστρέφει τὰ πραγµατικὰ δεδοµένα. 1. Spinoza, Tractatus politicus, εἰς Opera, ἐπ. C. Gebhardt, Winter, Χαϊδελβέργη 1925, τ. 3 Σπινόζα, Πολιτικὴ πραγµατεία, Πατάκης, Ἀθήνα Andrew Levine, The General Will. Rousseau, Marx, Communism, CUP, Καίµπριτζ 1993 Ἄντριου Λεβίν, Ἡ γενικὴ βούληση. Ρουσσώ, Μάρξ, Κοµµουνισµός, Στάχυ, Ἀθήνα Kritik des Hegelschen Staatsrechts, MEW 1, MEW 1, Hegel, Phänomenologie des Geistes, 1807, κεφ. Ζ, Gesammelte Werke, τ. 9, Meiner, Φραγκφούρτη 1988 Ἕγελος, Φαινοµενολογία τοῦ νοῦ, Ἑστία, Ἀθήνα

15 Κατὰ Μᾶρκον, Β, MEW 1, MEW 1, C. Schmitt, Der Begriff des Politischen, 1932 Κ. Σµίττ, Ἡ ἔννοια τοῦ πολιτικοῦ, Κριτική, Ἀθήνα 1988, ² Montesquieu, De l esprit des lois, 1748 Μοντεσκιέ, Τὸ πνεῦµα τῶν νόµων, 2 τ., Γνώση, Ἀθήνα Ὡς πρὸς τὸν Ἕγελο, τὴν πρώτη σύγκριση ὑποστήριξε ὁ Βέιγ, στὰ µέσα τοῦ κ αἰώνα, τὴν δεύτερη, ἐναντίον του, ὁ Μπουρζουά, στὰ τέλη τοῦ αἰώνα: É. Weil, Hegel et l État, ὅ.π. B. Bourgeois, «Le prince hégélien», 1979, εἰς Études hégéliennes, PUF, Παρίσι 1992, σ Rousseau, Du contrat social, ὅ.π., σ. 405, , Hegel, Grundlinien, ὅ.π., σ. 478 µτφ. σ MEW 1, MEW 1, Pariser Manuskripte, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Lukács, «Vorwort (1967)», Geschichte und Klassenbewußtsein, ὅ.π., σ MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Smith, Inquiry, ὅ.π. J. Locke, Two Treatises of Government, 1690, Dent, Λονδίνο-Μελβούρνη-Τορόντο 1924 Τζ. Λόκ, Δεύτερη πραγµατεία περὶ κυβερνήσεως, µτφ. Π. Κιτροµηλίδης, Γνώση, Ἀθήνα 1990, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Ὅ.π. 25. Ὅ.π. 26. MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Ὅ.π. 29. MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, L. Althusser, Pour Marx, Maspero, Παρίσι 1965 Γιὰ τὸν Μάρξ, Γράµµατα, Ἀθήνα MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Ὅ.π. 35. MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, MEGA Ι 3, Der Bürgerkrieg in Frankreich. 1871, MEW 17, M. Bakounine, «La Commune de Paris et la notion de l État», εἰς De la guerre à la Commune, ἐκλ., Anthropos, Παρίσι 1972, σ , ἐδῶ σ. 408, 410, 415 Μ. Μπακούνιν, Ἡ παρισινὴ Κοµµούνα καὶ ἡ ἰδέα τοῦ κράτους, Ἐλεύθερος τύπος, Ἀθήνα χ.χ., σ , ἐδῶ σ. 13, 18, MEW 17, Aristotelis, Politica, ἐπ. W.D. Ross, OUP, Ὀξφόρδη 1957 Ἀριστοτέλης, Πολιτικά, Ζαχαρόπουλος, Ἀθήνα χ.χ., 1317 b Kritik des Gothaer Programms, MEW 19, MEW 19, MEW 19, Die Klassenkämpfe in Frankreich 1848 bis 1850, MEW 7, Luxemburg, Russische Revolution, ὅ.π. 47. É. Balibar, Sur la dictature du prolétariat, Maspero, Παρίσι 1976 Ἐ. Μπαλιµπάρ, Γιὰ τὴν δικτατορία τοῦ προλεταριάτου, Ὀδυσσέας, Ἀθήνα Der Bürgerkrieg in Frankreich. 1871, MEW 17, MEW 17, 342.

Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ

Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ἤ 01ο (01-52) 01-05 Ὁ Λόγος εἶναι Θεὸς καὶ ημιουργὸς τῶν πάντων Στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ Λόγος. Ὁ Λόγος ἦταν μαζὶ μὲ τὸ Θεὸ Πατέρα καὶ ἦταν Θεὸς ὁ Λόγος. Αὐτὸς ἦταν στὴν ἀρχὴ μαζὶ μὲ τὸ Θεὸ Πατέρα.

Διαβάστε περισσότερα

Εὐκλείδεια Γεωµετρία

Εὐκλείδεια Γεωµετρία Εὐκλείδεια Γεωµετρία Φθινοπωρινὸ Εξάµηνο 010 Καθηγητὴς Ν.Γ. Τζανάκης Μάθηµα 9 ευτέρα 18-10-010 Συνοπτικὴ περιγραφή Υπενθύµιση τοῦ Θεωρήµατος τοῦ Θαλῆ. εῖτε καὶ ἐδάφιο 7.7 τοῦ σχολικοῦ ϐιβλίου. Τονίσθηκε,

Διαβάστε περισσότερα

Ὄχι στὴν ρινόκερη σκέψη τοῦ ρινόκερου Κοινοβουλίου μας! (ε ) Tὸ Παγκόσμιο Οἰκονομικὸ Φόρουμ προωθεῖ τὴν ὁμοφυλοφιλία*

Ὄχι στὴν ρινόκερη σκέψη τοῦ ρινόκερου Κοινοβουλίου μας! (ε ) Tὸ Παγκόσμιο Οἰκονομικὸ Φόρουμ προωθεῖ τὴν ὁμοφυλοφιλία* Ὄχι στὴν ρινόκερη σκέψη τοῦ ρινόκερου Κοινοβουλίου μας! (ε ) Tὸ Παγκόσμιο Οἰκονομικὸ Φόρουμ προωθεῖ τὴν ὁμοφυλοφιλία* «Οἱ ὁμοφυλόφιλοι ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ 2000 ἐμφανίζονται πανίσχυροι οἰκονομικὰ καὶ κοινωνικά,

Διαβάστε περισσότερα

Ἐγκατάστασις ICAMSoft Law Applications' Application Server ἔκδοση 3.x (Rel 1.1-6ος 2009) 1

Ἐγκατάστασις ICAMSoft Law Applications' Application Server ἔκδοση 3.x (Rel 1.1-6ος 2009) 1 Ἐγκατάστασις ICAMSoft Law Applications' Application Server ἔκδοση 3.x (Rel 1.1-6ος 2009) 1 Ἐγκατάστασις ICAMSoft Law3 Application Server ὅτι ἀναφέρεται ἐδῶ δὲν μπορεῖ νὰ ἐκτελεσθεῖ δικτυακά, δηλ. ἀπὸ ἄλλον

Διαβάστε περισσότερα

Εἰσαγωγὴ. Αὐτόματη Δημιουργία Οἰκονομικῶν Κινήσεων Ἀμοιβῶν. Αὐτόματη Δημιουργία Οἰκονομικῶν Κινήσεων Ἀμοιβῶν. ICAMSoft Law Applications Σημειώ σεις

Εἰσαγωγὴ. Αὐτόματη Δημιουργία Οἰκονομικῶν Κινήσεων Ἀμοιβῶν. Αὐτόματη Δημιουργία Οἰκονομικῶν Κινήσεων Ἀμοιβῶν. ICAMSoft Law Applications Σημειώ σεις Εἰσαγωγὴ Ὅπως γνωρίζουν ὅλοι οἱ χρῆστες τῶν δικηγορικῶν ἐφαρμογῶν μας, τὰ εἴδη τῶν ἐνεργειῶν ποὺ μποροῦν νὰ καταγραφοῦν σὲ μία ὑπόθεση εἶναι 1. Ἐνέργειες Ἐξέλιξης, 2. Οἰκονομικές, 3. Λοιπές Ἐνέργειες &

Διαβάστε περισσότερα

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Δρ. Ἰωάννης Ἀντ. Παναγιωτόπουλος Ἐπ. Καθηγητὴς Γενικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας Τµῆµα Θεολογίας - Θεολογικὴ Σχολὴ Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήµιο Ἀθηνῶν Γ Οἰκουµενικὴ

Διαβάστε περισσότερα

Εὐκλείδεια Γεωµετρία

Εὐκλείδεια Γεωµετρία Εὐκλείδεια Γεωµετρία Φθινοπωρινὸ Εξάµηνο 2010 Καθηγητὴς Ν.Γ. Τζανάκης Μάθηµα 14 22-11-2010 Συνοπτικὴ περιγραφή Πρόταση τῆς έσµης Εὐθειῶν. Εστω ὅτι τὰ σηµεῖα, καὶ, εἶναι τέτοια ὥστε οἱ εὐθεῖες και εἶναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

ICAMLaw Application Server Χειροκίνηση Ἀναβάθμιση

ICAMLaw Application Server Χειροκίνηση Ἀναβάθμιση Εἰσαγωγή Ὁ ICAMLaw Application Server (στὸ ἑξῆς γιά λόγους συντομίας IAS) ἀποτελεῖ τὸ ὑπόβαθρο ὅλων τῶν δικηγορικῶν ἐφαρμογῶν τῆς ICAMSoft. Εἶναι αὐτός ποὺ μεσολαβεῖ ἀνάμεσα: α) στὴν τελική ἐφαρμογὴ ποὺ

Διαβάστε περισσότερα

Παραθέτουμε απόσπασμα του άρθρου: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΠΙΣΤΕΥΤΟΝ- Οι Ιεχωβάδες και οι Μασόνοι κεφάλαια εις το βιβλίον των θρ

Παραθέτουμε απόσπασμα του άρθρου: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΠΙΣΤΕΥΤΟΝ- Οι Ιεχωβάδες και οι Μασόνοι κεφάλαια εις το βιβλίον των θρ Με ένα από τα αγαπημένα της θέματα ασχολήθηκε για μια ακόμη φορά, στο φύλλο 1991 της 27ης Σεπτεμβρίου 2013, η εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ. Αιτία, το κεφάλαιο του βιβλίου των Θρησκευτικών που διδάσκεται στην

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ. Κριτικὴ τοῦ χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ. Κριτικὴ τοῦ χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους 29 Γ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ Κριτικὴ τοῦ χωρισµοῦ κοινωνίας καὶ κράτους Ἡ θέση τοῦ Μὰρξ γιὰ τὴν πολιτικὴ φιλοσοφία τοῦ Ἕγελου ἔχει δύο σκέλη: Πρῶτον, ὁ Ἕγελος παρουσιάζει ὡς ὀρθολογικὴ µιὰ πολιτικὴ ὀργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

EISGCGSG Dò. «Ἡ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ: Χθὲς καὶ σήμερον ἡ αὐτὴ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» Σάββατο, 22α Δεκεμβρίου 2012

EISGCGSG Dò. «Ἡ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ: Χθὲς καὶ σήμερον ἡ αὐτὴ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» Σάββατο, 22α Δεκεμβρίου 2012 EISGCGSEIS OQHODONGS EIJOMOKOCIAS EISGCGSG Dò «Ἡ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ: Χθὲς καὶ σήμερον ἡ αὐτὴ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» Εἰσηγητής: +Θεοφ. Ἐπίσκοπος Μεθώνης κ. Ἀμβρόσιος, Ἱστορικὸς Τέχνης Στὸ πλαίσιο τῆς Ἔκθεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕΤΙΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΦΕΤΙΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ 105 Η ΦΕΤΙΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ Φετιχισµὸς καὶ φετιχισµός, φετιχισµὸς καὶ πραγµοποίηση Ἡ λέξη «φετὶχ» σηµαίνει ξόανο. Εἶναι µιὰ ἀπεικόνιση τοῦ θείου στὴν ὁποία ἀποδίδω µέρος τῶν ἰδιοτήτων του, ὅπως

Διαβάστε περισσότερα

Έγκατάσταση καὶ Χρήση Πολυτονικοῦ Πληκτρολογίου σὲ Περιβάλλον Ubuntu Linux.

Έγκατάσταση καὶ Χρήση Πολυτονικοῦ Πληκτρολογίου σὲ Περιβάλλον Ubuntu Linux. Έγκατάσταση καὶ Χρήση Πολυτονικοῦ Πληκτρολογίου σὲ Περιβάλλον Ubuntu Linux. Μακρῆς Δημήτριος, Φυσικός. mailto: jd70473@yahoo.gr 1. Εἰσαγωγή. Τὸ πολυτονικὸ σύστημα καταργήθηκε τὸ 1982. Δὲν θὰ ἀσχοληθοῦμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ 127 ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ (ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ) Εἰσαγωγὴ Ἡ δημιουργία τῆς ἑνωμένης Εὐρώπης εἶναι πάνω ἀπ ὅλα γεγονὸς πνευματικῆς σημασίας. Ἡ πολιτικὴ ἡγεσία

Διαβάστε περισσότερα

11η Πανελλήνια Σύναξη Νεότητος της Ενωμένης Ρωμηοσύνης (Φώτο Ρεπορτάζ)

11η Πανελλήνια Σύναξη Νεότητος της Ενωμένης Ρωμηοσύνης (Φώτο Ρεπορτάζ) 15/03/2019 11η Πανελλήνια Σύναξη Νεότητος της Ενωμένης Ρωμηοσύνης (Φώτο Ρεπορτάζ) / Νέοι και Εκκλησία Κατά την Κυριακὴ 10 Μαρτίου 2019 καὶ ὥρα 10:45 π.μ. (ἀμέσως μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία) πραγματοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Συνόλων - Set Theory

Θεωρία Συνόλων - Set Theory Θεωρία Συνόλων - Set Theory Ἐπισκόπηση γιὰ τὶς ἀνάγκες τῶν Πρωτοετῶν Φοιτητῶν τοῦ Τµήµατος Διοίκησης, στὸ µάθηµα Γενικὰ Μαθηµατικά. Ὑπὸ Γεωργίου Σπ. Κακαρελίδη, Στὸ Τµῆµα Διοίκησης ΤΕΙ Δυτικῆς Ἑλλάδος

Διαβάστε περισσότερα

Παρόμοια νὰ σκεφθῇς ὅτι καὶ ἕνας ποὺ στέκεται κοντὰ σὲ μία μεγάλη πυρκαϊά, διατηρεῖ τὴν θερμότητα γιὰ πολὺ καιρὸ καὶ μετὰ τὴν ἀπομάκρυνσί του ἀπὸ τὴν φωτιά. Άραγε ἀπὸ ποιὰ ἄρρητη εὐωδία φιλανθρωπίας, ἀπὸ

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιάνα Ἀβρααμίδου ΜΑΤΙΑ ΑΝΑΠΟΔΑ. Ποιήματα

Χριστιάνα Ἀβρααμίδου ΜΑΤΙΑ ΑΝΑΠΟΔΑ. Ποιήματα Χριστιάνα Ἀβρααμίδου ΜΑΤΙΑ ΑΝΑΠΟΔΑ Ποιήματα ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ Αὒγουστος 2011 12 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ Χριαστιάνα Ἀβρααμίδου ΜΑΤΙΑ ΑΝΑΠΟΔΑ Ποιήματα Τεῦχος 12 - Αὒγουστος 2011 ISSN: 1792-4189 Μηνιαία

Διαβάστε περισσότερα

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εργασία για το σπίτι Ποιες ήταν οι βασικές αρχές της ηµοκρατίας που ίσχυσε στην Αρχαία Ελλάδα; (Στο τέλος του κεφαλαίου παραθέτουµε αποσπάσµατα από το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Τὰ Ἕξι μεγάλα ἐρωτήματα τῆς δυτικῆς μεταφυσικῆς καταλαμβάνουν μιὰ ξεχωριστὴ θέση στὴν ἱστορία τῆς φιλοσοφικῆς ἱστοριογραφίας. Ὁ συγγραφέας του βιβλίου, Χάιντς Χάιμζετ (1886-1975),

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

μαθη ματικῶν, ἀλλὰ καὶ τὴ βαθιά του ἐκτίμηση γιὰ τὴ χαϊντεγκεριανὴ ἱστορικὴ κατανόηση τοῦ ἀνθρώπινου κόσμου. Καταγράφοντας ὅλες αὐτὲς τὶς ἐπιδράσεις,

μαθη ματικῶν, ἀλλὰ καὶ τὴ βαθιά του ἐκτίμηση γιὰ τὴ χαϊντεγκεριανὴ ἱστορικὴ κατανόηση τοῦ ἀνθρώπινου κόσμου. Καταγράφοντας ὅλες αὐτὲς τὶς ἐπιδράσεις, ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τὸ βιβλίο αὐτὸ εἶναι προϊὸν μακρόχρονης ἐξέλιξης. Γιὰ εἴκοσι περίπου χρόνια, τὸ ἐνδιαφέρον μου γιὰ τὸν Φρέγκε ἀποτέλεσε μέρος ἑνὸς ὁδοιπορικοῦ ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὸ Μόναχο καί, μέσω τῆς Ὀξφόρδης

Διαβάστε περισσότερα

Σᾶς εὐαγγελίζομαι τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα τῆς γεννήσεως τοῦ. Χριστοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν κορυφαία πράξη τοῦ Θεοῦ νὰ σώσει τὸν

Σᾶς εὐαγγελίζομαι τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα τῆς γεννήσεως τοῦ. Χριστοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν κορυφαία πράξη τοῦ Θεοῦ νὰ σώσει τὸν Χριστούγεννα 2013 Ἀρ. Πρωτ. 1157 Πρός τό Χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς καθ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε. Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί, Σᾶς εὐαγγελίζομαι τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ,

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: α. Ανόρθωση (1910) β. Κλήριγκ γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α2. Γιατί δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα; Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Περὶ τοῦ προσώπου τοῦ Ἀναδόχου εἰς τὸ Μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος».

Θέμα: «Περὶ τοῦ προσώπου τοῦ Ἀναδόχου εἰς τὸ Μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος». ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ ἀριθμ. 18 Πρὸς Ἅπαντας τοὺς Ἐφημερίους τῆς καθ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Θέμα: «Περὶ τοῦ προσώπου τοῦ Ἀναδόχου εἰς τὸ Μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος». Ἀγαπητοὶ Πατέρες, Ἐξ αἰτίας τοῦ ὅτι παρατηρεῖται

Διαβάστε περισσότερα

Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. τίμησε με την παρουσία του τις εκδηλώσεις για τον εορτασμό

Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. τίμησε με την παρουσία του τις εκδηλώσεις για τον εορτασμό Θέρμη 25/10/2013 Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος τίμησε με την παρουσία του τις εκδηλώσεις για τον εορτασμό των 35 χρόνων των Εκπαιδευτηρίων Ε. Μαντουλίδη. Τον εορτασμό των 35 χρόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΘΗ

ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΘΗ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΘΗ π. Ἰωάννου Ζόζουλακ Κοσμήτορος τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Πρέσοβ Σλοβακίας Ἔχουμε συνηθίσει ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι νὰ ἐνεργοῦμε μὲ μηχανικὸ τρόπο, νὰ

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 17 Μαΐου 2014

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 17 Μαΐου 2014 Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 17 Μαΐου 2014 Το Κοινωνικό παιχνίδι 7 Σοφοί: ενεργειακοί δίαυλοι και βέλτιστη ροή, γιατί η ανθρωποενέργεια είναι πιο σημαντική από το πετρέλαιο

Διαβάστε περισσότερα

Νὰ συγκαλέσει πανορθόδοξη Σύνοδο ή Σύναξη των Προκαθημένων καλεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη η Κύπρος αν ο στόχος δεν επιτευχθεί

Νὰ συγκαλέσει πανορθόδοξη Σύνοδο ή Σύναξη των Προκαθημένων καλεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη η Κύπρος αν ο στόχος δεν επιτευχθεί 18/02/2019 Νὰ συγκαλέσει πανορθόδοξη Σύνοδο ή Σύναξη των Προκαθημένων καλεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη η Κύπρος αν ο στόχος δεν επιτευχθεί Αυτοκέφαλες Εκκλησίες / Εκκλησία της Κύπρου Ανακοίνωση σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ποιμαντικές σκέψεις Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ τοῦ Ἀλεξάνδρου Μ. Σταυροπούλου Ὁμοτίμου Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Ὁ χρόνος καὶ ἡ σχετικότητά του Συνήθως, τέλος τοῦ παλαιοῦ ἀρχὲς τοῦ καινούριου χρόνου,

Διαβάστε περισσότερα

Ὁ νεο-δαρβινισμὸς καὶ ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ Θεοῦ*

Ὁ νεο-δαρβινισμὸς καὶ ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ Θεοῦ* Ἡ Θεωρία τῆς Ἐλέξιξης: κοσμικὴ θρησκεία, μὲ νόημα καὶ ἠθικὴ Ἡ Ὁ νεο-δαρβινισμὸς καὶ ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ Θεοῦ* Ὄχι Ἐξέλιξη, ἀλλὰ Σχεδιασμὸς Μέρος B ἐπιστημονικὴ κριτικὴ ποὺ ἀσκεῖται στὴν Θεωρία τῆς Ἐξέλιξης

Διαβάστε περισσότερα

ODBC Install and Use. Κατεβάζετε καὶ ἐγκαθιστᾶτε εἴτε τήν ἔκδοση 32bit εἴτε 64 bit

ODBC Install and Use. Κατεβάζετε καὶ ἐγκαθιστᾶτε εἴτε τήν ἔκδοση 32bit εἴτε 64 bit Oἱ ἐφαρμογές Law4 χρησιμοποιοῦν τὸν Firebird SQL Server 32 ἤ 64 bit, ἔκδοση 2.5.x Γιὰ νὰ κατεβάσετε τὸν ODBC πηγαίνετε στό site www.firebirdsql.org στήν δ/νση http://www.firebirdsql.org/en/odbc-driver/

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Ἀλεξάνδρου Μ. Σταυροπούλου ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ( Περιοδικό «Εὐθύνη», τεῦχος 453, Σεπτέμβριος 2009, σ. 410-412) Στὴν πρωτοφανῆ κρίση τῶν ἀξιῶν ποὺ διέρχεται ἡ Οἰκουμένη

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 3 Μαρτίου 2019.

Κυριακή 3 Μαρτίου 2019. 44 Μήνας Μάρτιος 2019. Κυριακή 3 Μαρτίου 2019. Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω. Ματθ. 25, 31 46. «...δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου» (Ματθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Ἀσκητὲς καὶ ἀσκητήρια στὴ νῆσο Σκόπελο

Ἀσκητὲς καὶ ἀσκητήρια στὴ νῆσο Σκόπελο Ἀσκητὲς καὶ ἀσκητήρια στὴ νῆσο Σκόπελο (Μιὰ πρώτη προσέγγιση στὸ θέμα) Εἰπώθηκε, πὼς ὁλόκληρο τὸ Ἅγιον Ὄρος μοιάζει μὲ τὸ Καθολικὸ ἑνὸς ἰεροῦ Ναοῦ καὶ ὅτι ἡ περιοχὴ ἀπὸ τὴν Ἁγία Ἄννα καὶ πέρα εἶναι τὸ

Διαβάστε περισσότερα

Παρέλαση-Μαντήλα-Δωδεκάποντα*

Παρέλαση-Μαντήλα-Δωδεκάποντα* Ἀξίες -Ἰδανικά -Ἱστορικὴ Μνήμη Παρέλαση-Μαντήλα-Δωδεκάποντα* «Ἡ σεμνότητα καὶ ἡ ταπεινότητα εἶναι προαπαιτούμενο...» α. Στὴν χώρα ποὺ θὰ ριζώσεις νὰ σεβαστεῖς τὴν σημαία της, τοὺς ἀνθρώπους της, τὴν φύση

Διαβάστε περισσότερα

Σκέψεις γιὰ τὴν διατροφὴ καὶ τὴ νηστεία

Σκέψεις γιὰ τὴν διατροφὴ καὶ τὴ νηστεία Σκέψεις γιὰ τὴν διατροφὴ καὶ τὴ νηστεία Ἀλήθεια, πόσο σημαντικὸ εἶναι τὸ θέμα τῆς διατροφῆς. Εἴμαστε αὐτὸ ποὺ τρῶμε, λένε μερικοὶ ὑλιστὲς φιλόσοφοι. Καὶ ἐννοοῦν τίποτα παραπάνω. Ἡ λογικὴ αὐτὴ εἶναι λίγο

Διαβάστε περισσότερα

Εὐλογημένη ἡ ἐπιθυμία τοῦ πλούσιου νέου σήμερα νά

Εὐλογημένη ἡ ἐπιθυμία τοῦ πλούσιου νέου σήμερα νά 13η Κυριακή Λουκᾶ (Λκ. 18, 18 27) 26 Νοεμβρίου 2017 «...πάντα ὅσα ἔχεις πώλησον καί διάδος πτωχοῖς,...καί δεῦρο ἀκολούθει μοι» Εὐλογημένη ἡ ἐπιθυμία τοῦ πλούσιου νέου σήμερα νά μάθει τόν τρόπο τῆς σωτηρίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΘΟΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1 * Ξαναδιαβάζοντας τὰ Πολιτικὰ τοῦ Ἀριστοτέλη

ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΘΟΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1 * Ξαναδιαβάζοντας τὰ Πολιτικὰ τοῦ Ἀριστοτέλη ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΘΟΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1 * Ξαναδιαβάζοντας τὰ Πολιτικὰ τοῦ Ἀριστοτέλη Ὁμιλία στὴν αἴθουσα Διαλέξεων τῆς Ε.Μ.Σ., τὴν Τετάρτη 10 Ἀπριλίου 2013. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης Άξιες και τιμές παραγωγής: Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» του Γιώργου Σταμάτη 1. Εισαγωγή Σκοπός μας δεν είναι να δείξουμε απλώς, ότι μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου»

Διαβάστε περισσότερα

Μαρτυρία Πίστεως καὶ Ζωῆς

Μαρτυρία Πίστεως καὶ Ζωῆς Ἐπισκόπου Γαρδικίου Κλήμεντος Μαρτυρία Πίστεως καὶ Ζωῆς Ὁμιλίες σὲ Ἐκδηλώσεις Εἰσηγήσεις - Διαλέξεις - Ἄρθρα Ἐκδόσεις Γεώργιος Χοροζίδης, Φυλὴ Ἀττικής, 2017, σελίδες 222. Ἡ ἰδέα γιὰ τὴν κυκλοφόρησι τοῦ

Διαβάστε περισσότερα

Κατάλογος τῶν Συγκερασµῶν ὅλων τῶν Βυζαντινῶν ιατονικῶν Κλιµάκων µέχρι καὶ σὲ 1200 µουσικὰ διαστήµατα (κόµµατα)

Κατάλογος τῶν Συγκερασµῶν ὅλων τῶν Βυζαντινῶν ιατονικῶν Κλιµάκων µέχρι καὶ σὲ 1200 µουσικὰ διαστήµατα (κόµµατα) Κατάλογος τῶν Συγκερασµῶν ὅλων τῶν Βυζαντινῶν ιατονικῶν Κλιµάκων µέχρι καὶ σὲ 1200 µουσικὰ διαστήµατα (κόµµατα) τοῦ Παναγιώτη. Παπαδηµητρίου ρ. Ἠλεκτρ. Μηχανικοῦ, Φυσικοῦ Περιεχόµενα 1. Εἰσαγωγή...1 2.

Διαβάστε περισσότερα

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ

1)Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε διάκριση των κοινωνικών επιστημών από τη φιλοσοφία. Σ Λ 1.2.1 1)α)Σε ποιους, ας τους πούμε κλάδους, διαιρούσε ο Αριστοτέλης τη Φιλοσοφία (6 μονάδες); β)ποιο ήταν το περιεχόμενο κάθε κλάδου από αυτούς; β)ποιος από αυτούς ασχολούνταν, έστω και έμμεσα, με την

Διαβάστε περισσότερα

Η KΑΚΟΜΕΤΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΑ. Μιχαήλ Μανωλόπουλος

Η KΑΚΟΜΕΤΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΑ. Μιχαήλ Μανωλόπουλος Η KΑΚΟΜΕΤΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΠΕΡΙ ΥΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΑ Μιχαήλ Μανωλόπουλος Στο πλαίσιο του Δυτικοευρωπαϊκού διαφωτισμού παρατηρούμε την ανάπτυξη μιας σχετικά ολιγάριθμης υλιστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΚΕΙΜΕΝΟ α) Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Γ 1, 1-2 Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι,

Διαβάστε περισσότερα

(Θ. Λειτουργία Ἰωάννου Χρυσοστόμου)

(Θ. Λειτουργία Ἰωάννου Χρυσοστόμου) Οἱ πιστοὶ ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων δεηθῶμεν. Ἵνα ὁ Κύριος αὐτοὺς ἐλεήσῃ. Κατηχήσῃ αὐτοὺς τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. Ἀποκαλύψῃ αὐτοῖς τὸ εὐαγγέλιον τῆς δικαιοσύνης. Ἑνώσῃ αὐτοὺς τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ καθολικῇ καὶ ἀποστολικῇ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Β ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΑΜΟΥ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Β ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΑΜΟΥ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Β ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΑΜΟΥ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ (5-6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2004, Διορθόδοξον Κέντρον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 4η 15. Bούλομαι δὲ καὶ ἃς βασιλεῖ πρὸς τὴν πόλιν συνθήκας ὁ Λυκοῦργος ἐποίησε διηγήσασθαι: μόνη γὰρ δὴ αὕτη ἀρχὴ διατελεῖ οἵαπερ ἐξ ἀρχῆς κατεστάθη: τὰς δὲ ἄλλας πολιτείας εὕροι

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2 Άρθρο 1 του Συντάγματος Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΤΥΠΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΤΥΠΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ 5 Α ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΔΕΟΤΥΠΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Δύο µεθοδολογίες Ο γερµανὸς κοµµουνιστὴς φιλόσοφος Κὰρλ Μὰρξ (K. Marx, 1818-1883) καὶ ὁ ἐθνικῶν φρονηµάτων γερµανὸς Μὰξ Βέµπερ (M. Weber, 1864-1920) ἕνας ἀπὸ τοὺς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2017 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΘΙΜΟΣ

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2017 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΘΙΜΟΣ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 25 εκεμβριου 2017 ἀριθμ. πρωτ. : 877 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2017 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΘΙΜΟΣ Πρὸς τοὺς εὐλαβεῖς Ἱερεῖς καὶ τοὺς εὐσεβεῖς Χριστιανοὺς τῆς καθ ἡμᾶς Θεοσώστου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά»

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά» Ελευθερίου Βενιζέλου 237, Γάζι Τηλ./Fax: 2810 823411 email: syxekp@gmail. com www.syekp.gr Βρέντζου Μαρία, Φιλόλογος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλη «Πολιτικά»

Διαβάστε περισσότερα

Εκεί όπου όντως ήθελε ο Θεός

Εκεί όπου όντως ήθελε ο Θεός 13/02/2019 Εκεί όπου όντως ήθελε ο Θεός Πατριαρχεία / Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Του π. Πολυκάρπου Αγιαννανίτη Ὅπου διακονεῖ κανεὶς τὸν Χριστὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἐκεῖ βρίσκει τὴ χαρὰ καὶ τὴν ἀνάπαυσή του.

Διαβάστε περισσότερα

Χρήσιμες ὁδηγίες γιὰ τοὺς ἐνηλίκους ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ βαπτισθοῦν Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι.

Χρήσιμες ὁδηγίες γιὰ τοὺς ἐνηλίκους ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ βαπτισθοῦν Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι. Χρήσιμες ὁδηγίες γιὰ τοὺς ἐνηλίκους ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ βαπτισθοῦν Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι. Σὰ τελευταῖα χρόνια καὶ ἰδιαίτερα μετὰ τὸ ἄνοιγμα τῶν συνόρων τῶν χωρῶν τῆς ἀνατολικῆς Εὐρώπης, ἀλλὰ καὶ γειτόνων χωρῶν

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Συσχετισμένων Ἀρχείων & Εἰκόνων

Διαχείριση Συσχετισμένων Ἀρχείων & Εἰκόνων Διαχείριση Συσχετισμένων Ἀρχείων & Εἰκόνων Εἰσαγωγὴ Μιὰ ἀπὸ τὶς βασικὲς πρόσθετες δυνατότητες τῆς ἔκδοσης 3 τῶν ἰατρικῶν ἐφαρμογῶν μας, εἶναι ἡ δυνατότητα συσχετισμοῦ ὅσων ψηφιακῶν ἀρχείων ἀπαιτεῖται στὴν

Διαβάστε περισσότερα

GEORGE BERKELEY ( )

GEORGE BERKELEY ( ) 42 GEORGE BERKELEY (1685-1753) «Ο βασικός σκοπός του Berkeley δεν ήταν να αμφισβητήσει την ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων, αλλά να υποστηρίξει την άποψη ότι τα πνεύματα ήταν τα μόνα ανεξάρτητα όντα,

Διαβάστε περισσότερα

Το αντικείμενο [τα βασικά]

Το αντικείμενο [τα βασικά] Το αντικείμενο [τα βασικά] Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά. Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ) Τι είναι το αντικείμενο; Αντικείμενο είναι

Διαβάστε περισσότερα

{ Μοναρχία. Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος

{ Μοναρχία. Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος { Μοναρχία Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος ΟΡΙΣΜΟΣ: Η Μοναρχία ή Βασιλεία είναι ο θεσμός διακυβέρνησης, όπου ο αρχηγός του κράτους είναι ο Βασιλιάς. Αυτό που τη χαρακτηρίζει είναι ότι ο τελευταίος κρατά

Διαβάστε περισσότερα

Στήν Σελίδα Παρατηρήσεις στὸ κάτω μέρος καταγράφονται / ἐμφανίζονται τυχόν ἐντοπισθέντα περιουσιακά στοιχεῖα (IX, άκίνητα, ἀγροτεμάχια κλπ)

Στήν Σελίδα Παρατηρήσεις στὸ κάτω μέρος καταγράφονται / ἐμφανίζονται τυχόν ἐντοπισθέντα περιουσιακά στοιχεῖα (IX, άκίνητα, ἀγροτεμάχια κλπ) Κάρτα Ἀντιδίκου Στήν Σελίδα Παρατηρήσεις στὸ κάτω μέρος καταγράφονται / ἐμφανίζονται τυχόν ἐντοπισθέντα περιουσιακά στοιχεῖα (IX, άκίνητα, ἀγροτεμάχια κλπ) Ἡ Εἰσαγωγή/Μεταβολή/Διαγραφή γίνεται μέσω τῶν

Διαβάστε περισσότερα

Στους κήπους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης

Στους κήπους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης 26/02/2019 Στους κήπους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης Πατριαρχεία / Οικουμενικό Πατριαρχείο Ἡ Ἱερὰ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης ἀκολουθώντας τὸ παράδειγμα τοῦ περιβαλλοντικὰ εὐαισθητοποιημένου καὶ πρωτοπόρου

Διαβάστε περισσότερα

ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ π.ἀλέξανδρος Σμέμαν

ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ π.ἀλέξανδρος Σμέμαν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ π.ἀλέξανδρος Σμέμαν Τέσσερις ἑβδομάδες μετὰ τὸ Πάσχα τὸ εὐαγγέλιο πού διαβάζεται στὶς ἐκκλησίες εἶναι ἡ ἀφήγηση τοῦ εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη γιὰ τὴν ἐκπληκτικὴ συζήτηση τοῦ Χριστοῦ μὲ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο Α1. Εναντίον βέβαια, των δημοκρατικών πόλεων (πολεμάτε) ή για ιδιωτικές

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας (Α Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Εἰς τήν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας (Α Κυριακή τῶν Νηστειῶν). 25 Φεβρουαρίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας (Α Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Ἰωάν. 1, στίχ. 44 52. «Ἔρχου καί ἴδε» (Ἰωάν. 1, 47). Μία ἀπό τίς μεγαλύτερες ἀγωνίες τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά θέλει νά μιλήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 19 Μαΐου 2019.

Κυριακή 19 Μαΐου 2019. 14 Κυριακή 19 Μαΐου 2019. Κυριακή τοῦ παραλύτου Ἰω. 5, 1 15. «... μετὰ ταῦτα εὑρίσκει αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς ἐν τῷ ἱερῷ καὶ εἶπεν αὐτῷ ἴδε ὑγιὴς γέγονας μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μὴ χεῖρόν σοί τι γένηται» (Ἰω. 5, 14).

Διαβάστε περισσότερα

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία Α Ενότητα 11: Μονοθελητισμός και Μονοενεργητισμός Δρ. Ἰωάννης Ἀντ. Παναγιωτόπουλος Λέκτορας Γενικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε πότε γίνονται εκλογές; Κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός αν η Βουλή διαλυθεί νωρίτερα.

Κάθε πότε γίνονται εκλογές; Κάθε τέσσερα χρόνια, εκτός αν η Βουλή διαλυθεί νωρίτερα. Τι πρέπει να γνωρίζω για τη Βουλή Τι είναι η Βουλή; Είναι συλλογικό πολιτικό όργανο που αντιπροσωπεύει τον λαό. Αναδεικνύεται µε την ψήφο του εκλογικού σώµατος, δηλαδή όλων των ελλήνων πολιτών που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ελληνορωμαϊκές-Ελληνοϊταλικές Σπουδές» του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και το Σεμινάριο Ιταλικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας, σας προσκαλούν στη

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΚΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΩΡΑ ΚΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΩΡΑ ΚΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΝΟΛΗΣ Γ. ΔΡΕΤΤΑΚΗΣ ΩΡΑ ΚΡΙΣΗΣ για την Ελλάδα Δ Ι Α Π Ι Σ Τ Ω Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ Ἐπιμέλεια ἔκδοσης Βασίλης Ἀργυριάδης Ἐκδόσεις Κολοκοτρώνη 49, Ἀθήνα 105 60 Τηλ.:

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστηριακὸ Μάθημα Ἁγιογραφίας Β

Φροντιστηριακὸ Μάθημα Ἁγιογραφίας Β Φροντιστηριακὸ Μάθημα Ἁγιογραφίας Β Στὴν Ἱερὰ Μονή μας, τῶν Ἁγίων Μαρτύρων Κυπριανοῦ καὶ Ἰουστίνης, στὴν Φυλὴ Ἀττικῆς, μὲ τὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ, τὴν εὐχὴ τοῦ ἀσθενοῦντος Σεβασμιωτάτου Πνευματικοῦ Πατρός μας,

Διαβάστε περισσότερα

Τζων Λοκ. Λήδα Ευαγγελινού

Τζων Λοκ. Λήδα Ευαγγελινού Τζων Λοκ Λήδα Ευαγγελινού Στην Αγγλία του 17 ου αιώνα εμφανίζονται τα προιόντα της Ένδοξης Επανάστασης κατά του βασιλειά : ο δημοκρατικός ριζοσπαστισμός των Ισοπεδωτών (Levellers) και ο κουμμουνισμός των

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΜΠΑΣΤΙΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. Οἱ ἀφανεῖς συνέπειες τῆς κρατικῆς παρέμβασης στὴν πολιτικὴ οἰκονομία. Ι. Τὸ σπασμένο τζάμι.

ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΜΠΑΣΤΙΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. Οἱ ἀφανεῖς συνέπειες τῆς κρατικῆς παρέμβασης στὴν πολιτικὴ οἰκονομία. Ι. Τὸ σπασμένο τζάμι. ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΜΠΑΣΤΙΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Οἱ ἀφανεῖς συνέπειες τῆς κρατικῆς παρέμβασης στὴν πολιτικὴ οἰκονομία Μετάφραση: Θάνος Σαμαρτζῆς Ι. Τὸ σπασμένο τζάμι. Ἤσασταν μήπως παρόντες τότε

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μήνας Μάρτιος 4 Μαρτίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. (Β Κυριακή τῶν Νηστειῶν). Μάρκ. 2, 1-12 «...ἰδών δέ ὁ Ἰησοῦς τήν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΟ ΤΖΗΜΕΡΟ!

ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΟ ΤΖΗΜΕΡΟ! https://engymo.wordpress.com ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΟ ΤΖΗΜΕΡΟ! Μὲ ἀφορμὴ τὸ γνωστὸ ἐπεισόδιο μὲ πρωταγωνιστῆ τὸν διαβόητο Τζήμερο στὸ περιφερειακὸ συμβούλιο Ἀττικῆς θὰ θέλαμε νὰ ποῦμε δυὸ λόγια. Ὁ Θάνος

Διαβάστε περισσότερα

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν

Διαβάστε περισσότερα

Σεραφείμ Πειραιώς: «Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι ο ευλογημένος καιρός»

Σεραφείμ Πειραιώς: «Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι ο ευλογημένος καιρός» 06/03/2019 Σεραφείμ Πειραιώς: «Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι ο ευλογημένος καιρός» Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Πειραιώς Εξεδόθη η Ποιμαντορική Εγκύκλιος του Σεβ. Μητρ. Πειραιώς, κ.κ. Σεραφείμ, για τη Μεγάλη

Διαβάστε περισσότερα

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία [Α]

Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία [Α] Γενικὴ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία [Α] Ἰωάννης Ἀντ. Παναγιωτόπουλος Ἐπίκουρος Καθηγητὴς Γενικῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας Τµῆµα Θεολογίας - Θεολογικὴ Σχολὴ Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήµιο Ἀθηνῶν Ἡ εἰκονοµαχία

Διαβάστε περισσότερα

Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης. Αριστοτέλης

Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης. Αριστοτέλης 1 ηµ. Τζωρτζόπουλος ρ. Φιλοσοφίας Σχολικός Σύµβουλος ΠΕ02 Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης Αριστοτέλης Ενότητα 15η 1. Μετάφραση Γι αυτόν που ασχολείται µε το σύστηµα διακυβέρνησης, πιο ειδικά µε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Α. Επειδή, όµως, η πόλη ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΑΙΜΙΛΙΟΣ ή ΠΕΡΙ ΑΓΩΓΗΣ»

ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΑΙΜΙΛΙΟΣ ή ΠΕΡΙ ΑΓΩΓΗΣ» ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΑΙΜΙΛΙΟΣ ή ΠΕΡΙ ΑΓΩΓΗΣ» Αν είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος γεννιέται καλός και γίνεται μοχθηρός μόνο μέσα από την κακή επιρροή της κοινωνίας στην οποία ζει, η μεταρρύθμιση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ ἀριθμ. 17

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ ἀριθμ. 17 Πρὸς Ἅπαντας τοὺς Ἐφημερίους τῆς καθ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ὑπ ἀριθμ. 17 Θέμα: «Περὶ τῆς νομιμότητας τελέσεως τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος ἀνηλίκων». Ἀγαπητοὶ Πατέρες, Σχετικὰ μὲ τὶς προϋποθέσεις,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν» 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ (ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη κοινωνικών οντοτήτων ή διαφορετικά, ομάδων

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019.

Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019. 39 Κυριακή 23 Ἰουνίου 2019. Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων Μτθ. 10, 32 33, 37 38, καί 19, 27 30. «ἀποκριθεὶς ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι τί ἄρα ἔσται ἡμῖν;» (Μτθ. 19,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου ΘΕΜΑΤΑ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ 1. Απόλυτη διάκριση λειτουργιών υπάρχει όταν τα όργανα της μιας κρατικής λειτουργίας δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν και να ασκούν,

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Διαφωτισμού

Η εποχή του Διαφωτισμού Ομαδική εργασία μαθητών Γ1 (12-01-2015) ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η εποχή του Διαφωτισμού ΟΜΑΔΑ 1 Κωνσταντίνος Σταύρος Χρήστος - Γιάννης Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17 ο και 18 ο αιώνα Οικονομικές μεταβολές Αγροτική

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟ ΓΛΥΠΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΟΤΑΓΑ*

H ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟ ΓΛΥΠΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΟΤΑΓΑ* H ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΣΤΟ ΓΛΥΠΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΟΤΑΓΑ* Κ ΑΠΟΤΕ ΥΠΗΡΧΕ ΜΙΑ ΜΟΝΟ ΤΕΧΝΗ, αὐτὴ ποὺ θὰ ὑπάρχει στοὺς αἰῶνες, ὅσο βέβαια θὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἐπὶ τῆς γῆς ἐννοοῦμε τὴν ἱερὴ καὶ τελετουργικὴ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΣΕΩΣ

ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΣΕΩΣ Μητροπολίτου Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καί Πολυκάστρου ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΣΕΩΣ ΑΘΗΝΑ 1987 Προσφώνηση στοὺς Νεωκόρους τῶν Ἱ. Ναῶν τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν, κατὰ τὴ διάρκεια γεύματος ποὺ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΝΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΕΤΕ ΜΙΑ ΧΩΡΑ(Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΑ- ΤΑΣΚΟΠΟΥ)

ΠΩΣ ΝΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΕΤΕ ΜΙΑ ΧΩΡΑ(Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΑ- ΤΑΣΚΟΠΟΥ) Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ. ΠΩΣ ΝΑ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΕΤΕ ΜΙΑ ΧΩΡΑ(Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΑ- ΤΑΣΚΟΠΟΥ) Ἀποσπάσματα ἀπὸ ἄρθρο στὰ «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» (28-2-13) ΠΕΡΙΛΗΨΗ. ΑΥΤΗ Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΠΟΙΟΙ ΒΡΙΣΚΟΝ- ΤΑΙ ΑΠΟ ΠΙΣΩ,

Διαβάστε περισσότερα

Η σεξουαλική αγωγή των παιδιών

Η σεξουαλική αγωγή των παιδιών Η σεξουαλική αγωγή των παιδιών Date : Ιανουαρίου 21, 2015 Ὀσο τὰ παιδιὰ εἶναι μικρά, ἡ διαφορὰ τοῦ φύλου δὲν προκαλεῖ αἴσθηση. Ἀναπτύσσονται παράλληλα, συναναστρέφονται ἐλεύθερα, παίζουν μαζί, χωρὶς νὰ

Διαβάστε περισσότερα

Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου

Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου Στὴν καθ ἡμᾶς Μητροπολιτικὴ περιφέρεια Μόρφου τιμᾶται ἰδιαίτερα ὁ ὅσιος Σωζόμενος. Ἐπίκεντρο τῆς ἐδῶ τιμῆς του εἶναι ἡ ἁγιοτόκος κοινότητα τῆς Γαλάτας, ὅπου εὑρίσκεται κατάγραφος

Διαβάστε περισσότερα

Παραλειπόμενα τῆς 6ης Πανελλήνιας Συνάντησης Νέων

Παραλειπόμενα τῆς 6ης Πανελλήνιας Συνάντησης Νέων Ὅ,τι ἐπεδόθη στοὺς Συνέδρους-Νέους καὶ τοὺς Παρατηρητὲς Παραλειπόμενα τῆς 6ης Πανελλήνιας Συνάντησης Νέων Κείμενα Προβληματισμοῦ καὶ Ἀναμνηστικὰ α. Πρόγραμμα Συναντήσεως. β. Κεντρικὴ Εἰσήγησις. γ. Ποιήματα

Διαβάστε περισσότερα

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ.

Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ. Μήνας Ἀπρίλιος 15 Ἀπριλίου 2018. Εἰς τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾶ. Ἰωάν. 20, 19 31. Κυριακή τοῦ Ἀντίπασχα σήμερα καί ἐδῶ καί μία ἑβδομάδα εἰσήλθαμε στήν πιό χαρούμενη περίοδο τοῦ ἔτους, στήν περίοδο τοῦ Πεντηκοσταρίου.

Διαβάστε περισσότερα