ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΠΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΠΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Κ. ΣΕΡΡΑΟΣ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΘΕΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΑΡΝΑΟΥΤΕΛΗ ΕΛΕΝΗ ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2007

2 ΘΕΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕ ΙΟ ΟΝΟΜΑ: ΑΡΝΑΟΥΤΕΛΗ ΕΛΕΝΗ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγή -Συνοπτική ιστορική αναδροµή της ελληνικής νοµοθεσίας σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος - Κατηγορίες Μ.Π.Ε. σήµερα - Στόχος της εργασίας Κεφαλαιο 1 ο ιαδικασία έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ανά κατηγορία Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται ο τρόπος µε τον οποίο οι αρµόδιες υπηρεσίες που καλούνται να γνωµοδοτήσουν, αξιολογούν και απαντούν για την κάθε µελέτη (είτε στη φάση της προµελέτης, είτε στην έγκριση περιβαλλοντικών όρων). Για την συγκεκριµένη περιοχή (Θριάσιο Πεδίο) αυτές είναι συνήθως ο ΟΡΣΑ, η /νση Αγροτικής Ανάπτυξης, το δασαρχείο, η αρχαιολογία, το τµήµα Περιβάλλοντος της Νοµαρχίας, το Νοµαρχιακό Συµβούλιο. Γίνεται αναφορά σε ελλείψεις και ασάφειες στη νοµοθεσία και πως αυτές επηρεάζουν την Ε.Π.Ο. µε αναφορές σε συγκεκριµένες µελέτες. Κεφάλαιο 2 ο Τήρηση περιβαλλοντικών όρων Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται ο τρόπος µε τον οποίο γίνεται έλεγχος για την τήρηση των π.ο. και πως αυτός θα µπορούσε να είναι πιο αποτελεσµατικός. Κεφάλαιο 3 ο Συµπεράσµατα Αναλύονται θέµατα όπως η ποιότητα των µελετών, τα εργαλεία σχεδιασµού, ελέγχου και λήψης αποφάσεων, η δυνατότητα συµµετοχής της τοπικής κοινωνίας στην λήψη αποφάσεων, η αξιολόγηση της «συσσωρευτικής δράσης» στην υπό εξέταση περιοχή, η ουσιαστική και τυπική διάσταση των Μ.Π.Ε.

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Συνοπτική ιστορική αναδροµή της ελληνικής νοµοθεσίας σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η καθιέρωση των µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων έγινε µε το Νόµο 1560/86 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» ο οποίος δηµοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1650 Α / όπου στο άρθρο 4 αναφέρεται ότι: «Για την πραγµατοποίηση νέων ή την επέκταση τον εκσυγχρονισµό ή τη µετεγκατάσταση υφιστάµενων έργων ή δραστηριοτήτων.. απαιτείται η έγκριση όρων για την προστασία του περιβάλλοντος η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης ή πραγµατοποίησης της δραστηριότητας ή του έργου». Στο νόµο αυτό αναφέρονται οι βασικές αρχές που πρέπει να διέπουν τις µελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων όπως η κατάταξη των δραστηριοτήτων ανάλογα µε τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, το περιεχόµενο και η υποχρέωση δηµοσιοποίησης και ενηµέρωσης των πολιτών και των φορέων (άρθρο 5). Βέβαια προγενέστερη αναφορά στην ανάγκη περιβαλλοντικής προστασίας από τις βιοµηχανίες γινόταν στο Π 1180/81 (ΦΕΚ 293 Α/ ) όπου στο άρθρο 4 αναφέρεται ότι για κάποιες µονάδες, πριν τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης απαιτείται προηγουµένως η υποβολή στη /νση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Βιοµηχανίας και Ενέργειας µελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων πλην όµως δεν είχε τον καθολικό χαρακτήρα που προέβλεπε ο Ν. 1650/86 Στη συνέχεια εκδόθηκε η Κοινή Υπουργική Απόφαση 69269/5387/90 η οποία δηµοσιεύθηκε στο ΦΕΚ678 Β / µε την οποία έγινε η κατάταξη των έργων και των δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και καθορίστηκε το περιεχόµενο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Με αυτή την ΚΥΑ σκοπός είναι αφενός η εφαρµογή των άρθρων 4 και 5 του Ν. 1650/86 και αφετέρου η εναρµόνιση µε τις σχετικές διατάξεις των οδηγιών 84/360/ΕΟΚ και 85/337/ΕΟΚ του Συµβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων όπου η µεν πρώτη αναφέρεται στην καταπολέµηση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης που προέρχεται από βιοµηχανικές εγκαταστάσεις

4 η δε δεύτερη στην εκτίµηση των επιπτώσεων δηµοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Στην ΚΥΑ 69269/5387/90 τα έργα και οι δραστηριότητες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες την Α (µε οµάδες Ι και ΙΙ) και Β (ενώ στο Ν. 1650/86 αναφέρονται 3), περιγράφεται η διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων από τις αρµόδιες υπηρεσίες και αναφέρεται το περιεχόµενο των µελετών για κάθε κατηγορία (Πίνακες 1,2 και 3). Επίσης προβλέπεται η προέγκριση χωροθέτησης για την πραγµατοποίηση νέων έργων της Α κατηγορίας. Με την ΚΥΑ 75308/5512/1990 (ΦΕΚ 691 Β) καθορίστηκε η διαδικασία δηµοσιοποίησης των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και η ενηµέρωση των φορέων και των πολιτών. Υπήρξαν προβλήµατα από την εφαρµογή της ΚΥΑ κυρίως το γεγονός ότι οι πίνακες δεν ήταν δυνατό να εφαρµοστούν σε όλα τα είδη των έργων. Γι αυτό έχουν εκδοθεί από τη Γ. Γ.. Ε. προδιαγραφές σύνταξης των µελετών για τα δηµόσια έργα, ενώ µε ΚΥΑ των Υπ. ΠΕΧΩ Ε και Τουρισµού καθορίστηκαν προδιαγραφές σύνταξης για τουριστικές εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια και προκειµένου να εναρµονιστεί ο Ν. 1650/86 µε τις οδηγίες 97/11 Ε.Ε και 96/61 Ε.Ε. εκδόθηκε ο Ν. 3010/02 ο οποίος δηµοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 91 Α/ και τροποποιεί τα άρθρα 3,4 και 5 του Ν. 1650/86 που αναφέρονται στις κατηγορίες των έργων και δραστηριοτήτων, στη διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων και στο περιεχόµενο και στη δηµοσιοποίηση των ΜΠΕ. Ακολούθησαν οι σχετικές ΚΥΑ για την εφαρµογή των ανωτέρω διατάξεων: Η.Π /2332/02 (ΦΕΚ 1022/Β/ ): Κατάταξη δηµόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το άρθρο 3 του Ν. 1650/1986 όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 1 του Ν. 3010/2002 «Εναρµόνιση του Ν. 1650/86µε τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ κα (Α 91)» Η.Π /703/Φ. 104 (ΦΕΚ 332/Β/ ): ιαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ)

5 Η.Π /2021 (ΦΕΚ 391/Β/ ): Καθορισµός τρόπου ενηµέρωσης και συµµετοχής του κοινού κατά τη διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων.

6 Κατηγορίες ΜΠΕ σήµερα Σύµφωνα µε την νέα νοµοθεσία (ΚΥΑ Η.Π /2332/02 ΦΕΚ 1022/Β/ ), τα έργα και οι δραστηριότητες εξακολουθούν να κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες (Α και Β ) που όµως υποδιαιρούνται στις υποκατηγορίες (1) και (2) για την Α κατηγορία και (3) και (4) για την Β Κατηγορία. Επιπλέον κατατάσσονται σε 10 οµάδες κοινές για τις κατηγορίες Α και Β : Έργα οδοποιίας, Λιµενικά Έργα, Υδραυλικά Έργα, Συστήµατα υποδοµών, Εξορυκτικές και συναφείς δραστηριότητες, Τουριστικές Εγκαταστάσεις- Εργασίες Πολεοδοµίας Κτηνοτροφικές και Πτηνοτροφικές Εγκαταστάσεις, Υδατοκαλλιέργειες Βιοµηχανικές εγκαταστάσεις και Εργασίες ιαρρύθµισης Βιοµηχανικών Ζωνών Ειδικά έργα. Με την κατάταξη αυτή διευκολύνεται ο καθορισµός προδιαγραφών για τις µελέτες και ο έλεγχος / αξιολόγηση από τις αρµόδιες υπηρεσίες. Σε εναρµόνιση µε την οδηγία 96/61 Ε.Ε. (γνωστή και ως ΙPPC) στην ίδια ΚΥΑ καθορίζονται τα έργα και οι δραστηριότητες που υπόκεινται σε ολοκληρωµένη πρόληψη και συνολική εκτίµηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον. Στόχος της εργασίας Στόχος της εργασίας είναι να παρουσιαστεί ο τρόπος µε τον οποίο οι αρµόδιες υπηρεσίες καλούνται να αξιολογήσουν τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (είτε στο στάδιο της προµελέτης είτε στο στάδιο της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων), να καταδειχθούν τα προβλήµατα που παρουσιάζονται στο στάδιο αυτό καθώς και στη συνέχεια µε τον έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Θα γίνει αναφορά

7 σε συγκεκριµένες περιπτώσεις και γενικότερα θα γίνει προσπάθεια να δοθεί η ουσιαστική και τυπική διάσταση των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων όπως λειτουργεί ο θεσµός σήµερα.

8 Κεφάλαιο 1 ο ιαδικασία Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ανά κατηγορία Στο άρθρο 3 της ΚΥΑ 11014/703/Φ104 περιγράφεται η διαδικασία της Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) καθώς και της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ) για έργα και δραστηριότητες της Α1 Υποκατηγορίας: Για τη διενέργεια ΠΠΕΑ ο ενδιαφερόµενος φορέας ή ιδιώτης υποβάλλει φάκελο ο οποίος περιέχει Προµελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τύπου Ι στην αρµόδια υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε. Η ΠΠΕ περιλαµβάνει πληροφορίες ως προς τη θέση και το µέγεθος του έργου, το είδος και την εφαρµοζόµενη τεχνολογία, τις συνθήκες της περιοχής που θα πραγµατοποιηθεί το έργο κυρίως ως προς το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τη χρήση των φυσικών πόρων, τη συσσωρευτική δράση µε άλλα έργα ή δραστηριότητες, την παραγωγή αποβλήτων, την προκαλούµενη ρύπανση, την πρόληψη των ατυχηµάτων και συνοπτική περιγραφή των κύριων εναλλακτικών λύσεων µε υπόδειξη των κύριων λόγων της επιλογής του λαµβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Η αρµόδια υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε αφού εξετάσει το φάκελλο και διαπιστώσει ότι είναι πλήρης, τον διαβιβάζει στο κατά περίπτωση συναρµόδιο Υπουργείο, στις αρµόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων και στη /νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩ Ε. Επίσης το διαβιβάζει κατά περίπτωση στους Οργανισµούς Αθήνας και Θεσσαλονίκης για να διατυπώσουν τη γνώµη τους. Η αρµόδια υπηρεσία Περ/ντος του ΥΠΕΧΩ Ε αφού παραλάβει τις γνωµοδοτήσεις (ή περάσει η προθεσµία των 15 ηµερών) προβαίνει στη θετική γνωµοδότηση ή αρνητική απόφαση επί της ΠΠΕΑ η οποία υπογράφεται από το Γενικό /ντή Περ/ντος του ΥΠΕΧΩ Ε. Η θετική γνωµοδότηση ή αρνητική απόφαση µαζί µε το φάκελο της ΠΠΕ διαβιβάζονται στο οικείο Νοµαρχιακό Συµβούλιο προκειµένου να λάβουν γνώση και να ενηµερώσουν τους φορείς εκπροσώπησής τους σύµφωνα µε

9 το άρθρο 5 του ν. 1650/86 όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 2 και 3 του ν. 3010/2002. Σε περίπτωση θετικής γνωµοδότησης ο ενδιαφερόµενος φορέας ή ιδιώτης υποβάλλει φάκελο στην ίδια υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε που διενήργησε και την ΠΠΕΑ. Ο φάκελος περιέχει τη θετική γνωµοδότηση (ΠΠΕΑ) και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Η ΜΠΕ περιλαµβάνει τουλάχιστον τις εξής πληροφορίες: Περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης του περιβάλλοντος µε τα απαραίτητα στοιχεία και τεκµηριώσεις προκειµένου να γίνει αξιολόγηση των άµεσων και έµµεσων επιπτώσεων του έργου στον άνθρωπο, τη χλωρίδα και την πανίδα, στο έδαφος, τα νερά στον αέρα, το κλίµα και το τοπίο, στα υλικά αγαθά και την πολιτιστική κληρονοµιά. Περιγραφή των µέτρων που προβλέπεται να ληφθούν προκειµένου να µειωθούν ή να αποφευχθούν οι δυσµενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον Συνοπτική περιγραφή των κύριων εναλλακτικών λύσεων µε υπόδειξη των κύριων λόγων της επιλογής του λαµβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Η αρµόδια υπηρεσία Περ/ντος του ΥΠΕΧΩ Ε εφόσον διαπιστώσει ότι ο φάκελος είναι πλήρης τον διαβιβάζει στα συναρµόδια Υπουργεία και φορείς και κατά περίπτωση στους Οργανισµούς Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Επίσης στο οικείο Νοµαρχιακό Συµβούλιο για δηµοσιοποίηση του φακέλου της ΜΠΕ και γνωµοδότηση. Μέσα σε 35 ηµέρες από την παραλαβή του φακέλου οι ανωτέρω φορείς πρέπει να στείλουν τις παρατηρήσεις τους και το Νοµαρχιακό Συµβούλιο τη γνωµοδότησή του. Μετά την παραλαβή των ανωτέρω και εφόσον έχει παρέλθει η ανωτέρω προθεσµία εκδίδεται η απόφαση έγκρισης ή µη των περιβαλλοντικών όρων από τον Υπουργό ΠΕΧΩ Ε και τους συναρµόδιους Υπουργούς. Η απόφαση αποστέλλεται στο οικείο Νοµαρχιακό Συµβούλιο προκειµένου να λάβουν γνώση και να ενηµερωθούν οι φορείς και οι πολίτες.

10 Για τα έργα και τις δραστηριότητες της υποκατηγορίας Α2 η διαδικασία είναι ίδια µε µόνη διαφορά ότι αρµόδια υπηρεσία για την διεκπεραίωση του φακέλου της ΠΠΕΑ και της ΜΠΕ είναι η υπηρεσία Περιβάλλοντος της οικείας Περιφέρειας. Η θετική γνωµοδότηση ή αρνητική απόφαση υπογράφεται από το Γενικό /ντή της Περιφέρειας και η απόφαση έγκρισης ή µη των περιβαλλοντικών όρων από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας. Επίσης η ΠΠΕ που υποβάλλεται είναι τύπου ΙΙ. Η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων διαβιβάζεται στην αρµόδια κεντρική υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε. Για τα έργα και τις δραστηριότητες της υποκατηγορίας Β3, ο ενδιαφερόµενος φορέας ή ιδιώτης υποβάλλει στην αρµόδια υπηρεσία της Περιφέρειας Προµελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ) τύπου ΙΙ. Η υπηρεσία εντός 10 ηµερών αξιολογεί εάν για συγκεκριµένο έργο ή δραστηριότητα θα το κατατάξει στην υποκατηγορία Α2 ή Β4. Εάν το κατατάξει στην υποκατηγορία Α2, η ως άνω αρµόδια υπηρεσία προβαίνει σε ΠΠΕΑ. Αν το κατατάξει στην υποκατηγορία Β4 εκδίδεται σχετική απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας η οποία διαβιβάζεται στο οικείο Νοµαρχιακό Συµβούλιο προκειµένου να λάβει γνώση. Παράλληλα η απόφαση µαζί µε το φάκελο στέλνεται στην αρµόδια υπηρεσία Περιβάλλοντος της οικείας Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης προκειµένου να ακολουθήσει τη διαδικασία για την κατηγορία αυτή. Τα κριτήρια µε τα οποία γίνεται η αξιολόγηση (αν δηλαδή η δραστηριότητα θα καταταγεί στην υποκατηγορία Α2 ή Β4 είναι: Τα χαρακτηριστικά του έργου ως προς το είδος και το µέγεθος, τη συσσωρευτική του δράση, τη χρήση των φυσικών πόρων, την παραγωγή αποβλήτων, τη ρύπανση και τον κίνδυνο ατυχηµάτων. Η χωροθέτηση του έργου: Εξετάζεται η χρήση γης, η ικανότητα απορρόφησης του φυσικού περιβάλλοντος µε ιδιαίτερη προσοχή στους υγρότοπους, τις δασικές και παράκτιες περιοχές και τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (ΝΑΤURA κλπ), οι χώροι ιστορικής ή αρχαιολογικής σηµασίας και οι περιοχές στις οποίες ήδη

11 καταστρατηγούνται τα πρότυπα για την ποιότητα του περιβάλλοντος που καθορίζει η νοµοθεσία. Τα χαρακτηριστικά των ενδεχόµενων επιπτώσεων: Έκταση, µέγεθος και πολυπλοκότητα, διάρκεια, συχνότητα και αναστρεψιµότητα των επιπτώσεων. Για τα έργα και τις δραστηριότητες της υποκατηγορίας Β4 ο ενδιαφερόµενος φορέας ή ιδιώτης υποβάλλει Περιβαλλοντική Έκθεση στην αρµόδια υπηρεσία περιβάλλοντος της οικείας Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης, η οποία αφού τον εξετάσει και διαπιστώσει ότι είναι πλήρης τον διαβιβάζει στις τυχόν συναρµόδιες νοµαρχιακές υπηρεσίες ή φορείς, στις αρµόδιες κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων και κατά περίπτωση στους Οργανισµούς Αθήνας και Θεσσαλονίκης προκειµένου να εκφράσουν γνώµη. Μετά την παραλαβή των παραπάνω γνωµοδοτήσεων ή αν παρέλθει προθεσµία των 15 ηµερών, εκδίδεται η απόφαση έγκρισης ή µη περιβαλλοντικών όρων από τον οικείο Νοµάρχη. Και η απόφαση αυτή διαβιβάζεται τόσο στο οικείο Νοµαρχιακό Συµβούλιο για να λάβει γνώση και να ενηµερώσει τους πολίτες και στην κεντρική υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩ Ε. Έχει παρατηρηθεί στην πράξη ο τρόπος αξιολόγησης των µελετών να είναι πολλές φορές τυπικός και όχι ουσιαστικός. Αυτό οφείλεται κυρίως στους εξής λόγους: 1. Υπάρχουν ελλείψεις και ασάφειες στη νοµοθεσία όπως : εν έχουν εκδοθεί ακόµη οι προδιαγραφές για τη σύνταξη των µελετών ανά κατηγορία και ανά οµάδα έργων και δραστηριοτήτων. Εφαρµόζονται ακόµα οι πίνακες 1,2 και 3 της ΚΥΑ 69269/5387/90 που όµως είναι πολύ γενικοί και δεν µπορούν να εφαρµοστούν για κάποιες δραστηριότητες. Υπάρχουν δραστηριότητες οι οποίες δεν έχουν καταταγεί στις κατηγορίες (πχ συσκευαστήρια ) και θα πρέπει να συµπληρωθεί η σχετική ΚΥΑ.

12 Σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπάρχουν όρια για την ποιότητα των αποβλήτων πχ για την διάθεση των υγρών αποβλήτων στο υπέδαφος δεν υπάρχουν όρια των ρύπων (BOD, COD, SS, νιτρικά, φωσφορικά κλπ). Η νοµοθεσία για τα στερεά και τα επικίνδυνα απόβλητα επίσης παρουσιάζει ασάφειες. εν διαχωρίζει πολλές φορές µε σαφήνεια ποια απόβλητα κατατάσσονται στα επικίνδυνα και ποια όχι. Αναφέρεται πχ σε αρκετές διαδικασίες παραγωγής ότι «επικίνδυνα απόβλητα είναι αυτά που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες». εν διευκρινίζεται όµως σε ποιες συγκεντρώσεις ανά επικίνδυνη ουσία κατατάσσεται ένα απόβλητο, ο τρόπος ελέγχου, αν θα πρέπει να γίνουν αναλύσεις από κρατικό ή διαπιστευµένο εργαστήριο κλπ. 2. εν δίνεται βάση σε θέµατα τα οποία δεν µπορούν να µετρηθούν ποσοτικά όπως η εξέταση των εναλλακτικών λύσεων, η συσσωρευτική δράση κλπ. Π.χ.: Η εξέταση των εναλλακτικών λύσεων πολλές φορές γίνεται για τυπικούς λόγους ενώ η απόφαση για τη χωροθέτηση ενός έργου ή δραστηριότητας είναι ήδη «προειληµµένη». Ο σκοπός όµως της ΠΠΕΑ είναι να εξετάσει επί της ουσίας τις εναλλακτικές λύσεις για να καταλήξει στην καλύτερη περιβαλλοντικά. Π.χ: Σε µελέτη για την εγκατάσταση επεξεργασίας βιοµηχανικών αποβλήτων (επικινδύνων και µη) οι εναλλακτικές λύσεις απορρίφθηκαν επειδή οι προτεινόµενοι εναλλακτικοί χώροι ήταν σε µεγαλύτερη απόσταση από τον χώρο στον οποίο κατέληγε η µελέτη. Υποβαθµίστηκε η σηµασία του ότι ο τελικά προτεινόµενος χώρος είναι εντός δασικής περιοχής (δεν ζητήθηκε καν η γνώµη του αρµόδιου ασαρχείου), και ουσιαστικά πρόκειται για τον µόνο εναποµείναντα πνεύµονα πρασίνου στην περιοχή (Θριάσιο Πεδίο). Σε άλλη µελέτη για τη διέλευση αγωγού Φυσικού αερίου οι εναλλακτικές λύσεις απορρίφθηκαν για λόγους οικονοµικούς. Η προτεινόµενη λύση ήταν η συµφερότερη οικονοµικά για τον φορέα αφού ήταν η πιο σύντοµη αλλά παραγνωρίστηκε το γεγονός ότι διέρχεται

13 µέσα από αγροτικές περιοχές στις οποίες υπάρχουν καλλιέργειες µε σηµαντικές οικονοµικές ζηµιές στον πληθυσµό της περιοχής. Άλλο σηµαντικό πρόβληµα για την αξιολόγηση των µελετών είναι ο τρόπος αξιολόγησης της συσσωρευτικής δράσης σε µια περιοχή. Ειδικότερα για το Θριάσιο στο οποίο υπάρχουν πολλές βιοµηχανικές περιοχές (στον Ασπρόπυργο, τη Μάνδρα, τη Μαγούλα και την Ελευσίνα) το πρόβληµα είναι ιδιαίτερα έντονο. Σύµφωνα µε τη νοµοθεσία στις βιοµηχανικές αυτές περιοχές µπορούν να εγκαθίστανται µονάδες χαµηλής όχλησης και να µετεγκαθίστανται µονάδες µέσης όχλησης από άλλες περιοχές. Σε καµία µελέτη δεν εξετάζεται η συσσωρευτική δράση του συγκεκριµένου έργου, αλλά θεωρείται ότι εφόσον επιτρέπεται η πραγµατοποίησή του από τις υφιστάµενες χρήσεις γης δύναται να εγκατασταθεί. Επιπλέον οι υπηρεσίες δεν έχουν κάποιο «εργαλείο» για να ελέγξουν τη συσσωρευτική δράση ενός έργου. Πχ: Στην περιοχή του Θριασίου είναι εγκατεστηµένες και λειτουργούν πλήθος µονάδων επεξεργασίας παλαιών µετάλλων οι οποίες διαθέτουν τα προϊόντα τους σε χυτήρια και χαλυβουργεία της περιοχής. Εφόσον αυτές οι µονάδες λειτουργούν εντός βιοµηχανικών περιοχών και επιτρέπεται από τη νοµοθεσία η εγκατάστασή τους οι υπηρεσίες προχωρούν στην έγκριση των περιβαλλοντικών όρων. εν εξετάζεται το γεγονός ότι η εγκατάσταση 50 πχ τέτοιων µονάδων που λειτουργούν σήµερα στα όρια ενός µόνο ήµου έχει σηµαντικές επιπτώσεις στα υπόγεια νερά, στην οπτική υποβάθµιση του τοπίου, στην κυκλοφοριακή φόρτιση γιατί πρόκειται για µη µετρήσιµα µεγέθη που δεν έχει θεσπίσει η πολιτεία τρόπους αξιολόγησης στην πράξη. Πιθανώς θα έπρεπε για κάποιες περιοχές να γίνουν ειδικές περιβαλλοντικές µελέτες όπου αφού εξεταστούν οι υπάρχουσες συνθήκες και αναλυθούν οι επιβαρύνσεις σε κάθε τοµέα (έδαφος, νερά αέρα, τοπίο κλπ), να γίνει σχεδιασµός για το είδος πλέον συγκεκριµένα των δραστηριοτήτων και του µεγέθους τους.

14 Κεφάλαιο 2 ο Τήρηση περιβαλλοντικών όρων Ο έλεγχος για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων γίνεται σύµφωνα µε το άρθρο 6 του Ν. 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος. Σύµφωνα µε αυτό «ο έλεγχος για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων ανήκει στα όργανα της υπηρεσίας που είναι αρµόδια κατά τις οικείες διατάξεις να εγκρίνουν την ίδρυση, λειτουργία ή πραγµατοποίησης της δραστηριότητας». Στην πράξη ο έλεγχος για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων γίνεται : Από το ΥΠΕΧΩ Ε στο οποίο έχει συσταθεί η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ), η οποία διενεργεί ελέγχους σε όλη τη χώρα. Επίσης οι αρµόδιες /νσεις του ΥΠΕΧΩ Ε στα πλαίσια ανανέωσης, εκσυγχρονισµού όπου απαιτείται αναθεώρηση των εγκεκριµένων περιβαλλοντικών όρων είναι δυνατό να διενεργούν ελέγχους για την τήρηση αυτών. Από τα τµήµατα Περιβάλλοντος των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων τα οποία στα πλαίσια αναθεώρησης των εγκεκριµένων περιβαλλοντικών όρων που έχουν εκδώσει ελέγχουν την τήρησή τους. Επίσης διενεργούν ελέγχους εφόσον τους ζητηθεί από την κεντρική υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε ή την αρµόδια υπηρεσία της Περιφέρειας (στα πλαίσια αναθεώρησης των Περιβαλλοντικών όρων) καθώς και σε περιπτώσεις καταγγελιών πολιτών ή φορέων. Εννοείται ότι οι ως άνω υπηρεσίες δύνανται να διενεργούν αυτεπάγγελτα έκτακτους ελέγχους καθώς και σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι µια δραστηριότητα ρυπαίνει το περιβάλλον. Σύµφωνα µε τα άρθρα 28και 30 του ν. 1650/86 σε φυσικά ή νοµικά πρόσωπα που προκαλούν οποιαδήποτε ρύπανση ή άλλη υποβάθµιση του περιβάλλοντος επιβάλλονται αντίστοιχα ποινικές και διοικητικές κυρώσεις. Τα πρόστιµα επιβάλλονται ανάλογα µε τη σοβαρότητα της παράβασης, τη συχνότητα, την υποτροπή, το ύφος υπέρβασης των θεσµοθετηµένων ορίων εκποµπών και την παραβίαση των περιβαλλοντικών όρων ως εξής: Από τον οικείο Νοµάρχη εφόσον το πρόστιµο ανέρχεται έως Ευρώ

15 Από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας εφόσον το πρόστιµο κυµαίνεται από έως Ευρώ Από τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων εφόσον το πρόστιµο υπερβαίνει τις Ευρώ. Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω προκύπτουν τα εξής: 1. Οι έλεγχοι για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων πραγµατοποιούνται κάθε 5 χρόνια, όταν δηλαδή απαιτηθεί η ανανέωσή τους (εκτός εάν υπάρξει στο µεταξύ κάποια καταγγελία). Θεωρητικά θα µπορούσε να γίνεται αυτεπάγγελτα πιο τακτικός έλεγχος, για την περιοχή του Θριασίου Πεδίου όµως όπου αυτή τη στιγµή είναι καταγεγραµµένες τουλάχιστον 3500 δραστηριότητες και µε δεδοµένη την έλλειψη αναγκαίου προσωπικού κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. 2. Οι έλεγχοι για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων πραγµατοποιούνται κατά κανόνα µακροσκοπικά δεδοµένου ότι τόσο οι κεντρικές όσο και οι νοµαρχιακές υπηρεσίες περιβάλλοντος δεν διαθέτουν τον απαιτούµενο εργαστηριακό εξοπλισµό για την παραλαβή δειγµάτων και τη διενέργεια αναλύσεων τόσο στα υγρά όσο και στα αέρια απόβλητα. Το παράδοξο είναι ότι ενώ στις αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων αναφέρονται οριακές τιµές εκποµπών που εκφράζονται ως συγκεντρώσεις ή/και φορτία των εκπεµπόµενων ρύπων καθώς και ενδεχοµένως ειδικές οριακές τιµές για την περίπτωση απορρίψεως επικίνδυνων ουσιών, δεν είναι δυνατός ο έλεγχος τήρησης των όρων αυτών από τις υπηρεσίες στην πράξη. Ο έλεγχος περιορίζεται ουσιαστικά στο εάν ο κύριος του έργου παρακολούθησε την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων όπως αναφέρεται στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (συχνότητα αναλύσεων υγρών αποβλήτων, τήρηση ηµερολογίων κλπ). Σε εξαιρετικές περιπτώσεις στέλνονται δείγµατα για ανάλυση στο Γενικό Χηµείο του Κράτους µε σηµαντικές όµως καθυστερήσεις στην εξαγωγή των αποτελεσµάτων. Το αποτέλεσµα είναι πολλές φορές οι ενδιαφερόµενοι µετά από τέτοιου είδους ελέγχους να

16 προσφεύγουν στα ικαστήρια και σε αρκετές περιπτώσεις να γίνεται δεκτή η προσφυγή τους. 3. Η νοµοθεσία δεν ορίζει µε σαφήνεια το ύψος του επιβαλλόµενου προστίµου. Αναφέρεται ότι πρέπει να λαµβάνεται υπόψη η σοβαρότητα της παράβασης, η συχνότητα, η υποτροπή, δεν υπάρχουν όµως συντελεστές υπολογισµού του ύψους µε αποτέλεσµα και σε αυτές τις περιπτώσεις να αµφισβητούνται οι αποφάσεις στις ικαστικές αίθουσες.

17 Κεφάλαιο 3 ο Συµπεράσµατα Το συµπέρασµα στο οποίο οδηγούµαστε από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω είναι ότι ο θεσµός των περιβαλλοντικών επιπτώσεων τόσο κατά τη σύνταξη και αξιολόγηση των µελετών όσο και κατά την εφαρµογή τους (τήρηση των περιβαλλοντικών όρων) στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί µια τυπική και όχι ουσιαστική διαδικασία που γίνεται προκειµένου να πραγµατοποιηθεί ένα έργο ή µια δραστηριότητα τηρούµενης της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. Συνοψίζοντας τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά και από την ανάγνωση των µελετών προκύπτει ότι ενώ τυπικά πληρούν τις «προδιαγραφές», ουσιαστικά προσπαθούν να προσαρµοστούν στη σκοπιµότητα του έργου. Υπάρχει δίκτυο ελέγχου των µελετών και της τήρησής τους τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Και εδώ όµως στις περισσότερες των περιπτώσεων, αποτελεί τυπική διαδικασία αφού υπάρχουν προβλήµατα που συνίστανται στη στελέχωση και στην κατάρτιση των στελεχών των υπηρεσιών, στην απουσία συγκεκριµένων νοµοθετικών εργαλείων και στην έλλειψη εξοπλισµού για τον έλεγχο. Η συµµετοχή της τοπικής κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων προβλέπεται από τη νοµοθεσία για τις δραστηριότητες που κατατάσσονται στις Υποκατηγορίες Α1 και Α2 (µεγάλα έργα και δραστηριότητες) µε τη διαδικασία της δηµοσιοποίησης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, της συζήτησής της στο Νοµαρχιακό Συµβούλιο όπου υπάρχει η δυνατότητα οι πολίτες και οι φορείς να εκφράσουν τις απόψεις τους και τέλος της διαβίβασης των πρακτικών και της απόφασης του Νοµαρχιακού Συµβουλίου στην αρµόδια για την έκδοση των περιβαλλοντικών όρων Αρχή (ΥΠΕΧΩ Ε ή Περιφέρεια). υστυχώς η άποψη της τοπικής κοινωνίας και του Νοµαρχιακού Συµβουλίου δεν είναι δεσµευτική για την

18 Αδειοδοτούσα Αρχή και έχει παρατηρηθεί πολλές φορές να εκδίδεται απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ενώ η άποψη της τοπικής κοινωνίας είναι αντίθετη.

19 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ, ΥΠΕΧΩ Ε, Θεσαλλονίκη εκέµβριος 1995 εσµεύσεις χωρίς εφαρµογή: Η περιβαλλοντική νοµοθεσία στην Ελλάδα, WWF Ελλάς Μάιος 2005 Ανάπτυξη υποστηρικτικών εργαλείων για τον προσδιορισµό και την αντιµετώπιση της ρύπανσης από σταθερές πηγές, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Κοινοτικής Νοµοθεσίας, ΥΠΕΧΩ Ε, Αθήνα Ιούνιος 2006 Ν.1650/86 Κ.Υ.Α /90 Ν.3010/02 Κ.Υ.Α /03 ΠΗΓΕΣ Μ. Χρυσικοπούλου, Τµήµα Περιβάλλοντος Νοµαρχίας υτικής Αττικής Σ. Τσεκουρά, Τµήµα Περιβάλλοντος Ο.Ρ.Σ.Α Μ. Παναγοπούλου, /νση ΠΕΧΩ Περιφέρειας Αττικής