2006 διαθεσιμότητα HPV εμβολίων 1

Transcript

1 HPV και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας Η φυσική ιστορία της λοίμωξης βάσει επιδημιολογικών και κλινικών δεδομένων Δρ. Ε. ΠΑΝΟΤΟΠΟΥΛΟΥ- ΦΛΑΜΠΟΥΡΑΡΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΙΟΛΟΓΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΟΕΠΧ «Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» ΑΟΝΑ ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ

2 Ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων Ιστορική αναδρομή 460 πχ Πρώτη αναφορά στον όρο «γεννητικά ε η ά κονδυλώματα» καρκίνος του τραχήλου «αφροδίσια φύση» Ιϊκή φύση δερματικών κονδυλωμάτω ν Δομικά και μοριακά χαρακτηριστικά του HPV DNA από τα δερματικά κονδυλώματα Υπόθεση ότι ο HPV είναι πιθανή αιτία καρκίνου του τραχήλου Σύστημα ταξινόμησης του HPV HPV 18 στον καρκίνο του τραχήλου HPV στο 99.7% των καρκίνων του τραχήλου Λοιμογόνος φύση, κοινών κονδυλωμάτων /1967 Oμάδα των ανθρωπίνων θηλωμάτων 1983 HPV 16 στον καρκίνο του τραχήλου διαθεσιμότητα HPV εμβολίων 1 25 μχ Καθορισμός τριών διαφορετικών τύπων κονδυλωμάτων τμήματα του HPV σε δερματικά κονδυλώματα Ποικιλία των τύπων του HPV Παρασκευή Των VLPs από L1

3 21 ος αιώνας ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΜΟΡΙΑΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΤΗΣ HPV ΕΠΑΓΩΜΕΝΗΣ ΟΓΚΟΓΕΝΕΣΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ HPV ΥΠΟΤΥΠΩΝ

4 Χωρίς φάκελο ΙΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Κάψα που αποτελείται από 72 καψομερίδια Το καψομερίδιο αποτελείται από L1 (κύριες) και L2 (δευτερεύουσες ) πρωτείνες Δίκλωνο DNA ΘΗΛΩΜΑΤΩΝ (HPV)

5 ΓΟΝΙΔΙΩΜΑ ΤΟΥ ΙΟΥ Κυκλικό γένωμα DNA Αποτελείται από 7900 ζεύγη βάσεων Διαιρείται σε 3 περιοχές Long Control Region (LCR) Region of Early proteins - πρώιμες (E1 to E7) Region of Late proteins -όψιμες (L1 and L2) E6

6 Πως μεταδίδεται ο Ιός HPV; Σεξουαλική επαφή Μέσω επαφής των γεννητικών βλεννογόνων Χέρια γεννητικά, στοματο-γεννητικά Σε παρθένες από μη διεισδυτική επαφή Η χρήση προφυλακτικού μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης αλλά δεν την εξαλείφει Άλλοι τρόποι εκτός σεξουαλικής επαφής Περιγεννητική μετάδοση (κάθετη μετάδοση ; σπάνια) Αντικείμενα (π.χ. χειρουργικά γάντια, λαβίδες βιοψίας)

7 ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Μικρή ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών Πολλοί σεξουαλικοί σύντροφοι Άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα Κάπνισμα Ευπαθές ανοσοποιητικό σύστημα (μεταμόσχευση, κακοήθειες, ΧΜΘ, AIDS)

8 ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ HPV ΛΟΙΜΩΞΗΣ

9 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Οξυτενή κονδυλώματα Δυσπλασίες και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ήρας Προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνος κόλπου και αιδοίου Καρκίνος πέους Καρκίνος στόματος Καρκίνος φάρυγγα Καρκίνος πρωκτού Αναπνευστική θηλωμάτωση Καρκίνος επιπεφυκότα Υπό διερεύνηση η Καρκίνος δέρματος Καρκίνος πνεύμονα

10 ΠΟΣΟΣΤΑ ΚΑΡΚΙΝΩΝ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕ HPV ΛΟΙΜΩΞΗ

11 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΗΣ HPV ΛΟΙΜΩΞΗΣ HPV: βασικός παράγοντας ογκογένεσης Τα ποσοστά της HPV λοίμωξης είναι εκατομμύρια περιπτώσεις ετήσια H συχνότητα εμφάνισης της HPV λοίμωξης είναι 20 εκατομμύρια ετήσια Σε γυναίκες <25 ετών η συχνότητα κυμαίνεται σε ποσοστά 28-46% Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών είναι παροδικής μορφής. Οι διαφορές στα ποσοστά και τη συχνότητα εμφάνισης της HPV λοίμωξης οφείλονται όπως σε όλες τις μορφές κακοήθειας σε πολλούς συν-παράγοντες εξωγενείς και ενδογενείς( περιβαλλοντικές συνθήκες, συν-λοιμώξεις με άλλους ιούς HIV, HSV2, ορμονικές επιδράσεις, κάπνισμα)

12 Ώριμο πλακώδες επιθήλιο Πλακώδες επιθήλιο Παραβασικά κύτταρα Βασικά αρχέγονα κύτταρα Φυσιολογικό επιθήλιο Τραχηλική επιφάνεια Βασική Μεμβράνη Προσβεβλημένο επιθήλιο Απελευθέρωση των επιθηλιακών κυττάρων που φέρουν τον ιό Συνάθροιση των (L1 και L2) Αντιγραφή του ιικού DNA (E6 και E7) Επισωματικό ιίκό DNA Στον πυρήνα των κυττάρων (E1 και E2, E6 και E7) Μόλυνση των βασικών κυττάρων (E1και E2)

13 Συνοπτική περιγραφή της ογκογόνου δράσης του ιού Ο ιός παραμένει στο κύτταρο ή σε επισωμική μορφή ή ενσωματωμένος στο DNA του κυττάρου ξενιστή. Όταν ο ιός ενσωματωθεί στο κυτταρικό γένωμα, οι πρωτείνες οι οποίες κωδικοποιούνται από τα E6 και E7 ORFs υπερεκφράζονται και αλληλεπιδρούν με τις πρωτείνες του κυτταρικού κύκλου p53,prb, cyclin D/p16INK4a (προιόν της prb)

14 Στάδια καρκινικού μετασχηματισμού στο τράχηλο της μήτρας

15 CIN -Μοντέλο εξέλιξης της κακοήθειας >2 έτη HPV λοίμωξη Εμμένουσα λοίμωξη ~2 5 έτη Χαμηλού βαθμού δυσπλασία CIN 1 817,000 ανά έτος 2 * (Ευρώπη) ~4 5 έτη Υψηλού βαθμού CIN 2/3 187,000 ανά έτος 2 * (Ευρώπη) ~9 15 έτη Διηθητικός καρκίνος 33,388 περιστατικά (2002) 3 14,644 θάνατοι (2002) 3 (Ευρώπη) ρ ~1 έτος >90% Παροδική λοίμωξη Πάνω από 90% των HPV μολύνσεων υποστρέφουν μέσα διάστημα 1 έτους

16 Η φυσική εξέλιξη της HPV λοίμωξης από τα αρχικά στάδια το διηθητικό καρκίνο/ηλικία Sexual debut HPV cervical infection CIN CIS Micro-invasive invasive Cervix Cancer Invasive Cx Ca Age in Years Source: C. Wheeler, UNM

17 Καταγραφή ποσοστών υποστροφής HPV λοίμωξης εντός 2 χρόνων 100 HPV Infe ected Percent Time from HPV infection (months) Adapted from Brown et al. JID 2005:191;182

18 ΟΓΚΟΓΟΝΟΣ ΔΡΑΣΗ HPV ΓΟΝΟΤΥΠΩΝ

19 The HPV Family (200 HPV TYPES) Dermal HPVs Common skin warts (~60 types) Low-risk Wart types Mucosal HPVs (~40 types) High-risk Cancer types

20

21 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ HPV Στελέχη υψηλού κινδύνου (16, 18, 31, 33, 35, , 51, 52,53, 53, 56, 58, 59,66, 68, 82) Στελέχη χαμηλού κινδύνου (6,11,42,,, 40, 43, 44, 54, 61, 72, 73, 81)

22 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ HPV ΣΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΧΑΜΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (6,11,40,42,43,44) ΟΞΥΤΕΝΗ ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (16,18,45,52, 31,33,35,58) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΑΙΔΟΙΟΥ ΔΥΣΠΛΑΣΙΕΣ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ ΔΥΣΠΛΑΣΙΕΣ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ ΑΙΔΟΙΟΥ

23 Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της HPV λοίμωξης Ηλικία Τύπος λοίμωξης Γεωγραφική καταγραφή επικρατούντος τύπου Σεξουαλική συμπεριφορά

24 Συχνότητα εμφάνισης του HPV μεταξύ γυναικών, ανά ηλικία NHANES, (N=1921)

25 Συχνότητα εμφάνισης στελεχών HPV χαμηλού και υψηλού κινδύνου σε γυναίκες, σε σχέση με την ηλικία NHANES

26

27 Συχνότητα εμφάνισης HPV ογκογόνων τύπων στο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Cumulative % Roden & Wu, Nature Reviews Cancer 6, (Oct 2006)

28 X X Οι τύποι 6,11,16,18 του HPV προκαλούν 74,4% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας στην Ευρώπη. HPV type prevalence in Cervical carcinomas* in Europe (% of all HPV+ cases treated) Συνολικά 58.1% 58,1 15,7 73.8% 44 4,4 78.2% 4,0 82.2% 2,9 85.1% 1,6 86.7% 12 1,2 87.9% 1,0 88.9% 0,6 89.5% 0,3 89.8% 03 0,3 90.1% 0,3 90.4% 0,2 0,2 90.6% 02 0,2 90.8% 0,0 91.0% 0,0 91.0% 9,0 91.0% 100,0% &18 4 συχνότεροι Τύποι 16, 18, 33, 31 Οι τύποι 6 & 11 ανιχνεύονται στο 0.6% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας N=4737 cases

29 2007:Επιδημιολογία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στην ΕΛΛΑΔΑ 600 νέα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ετησίως 250 θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ετησίως Καμία μείωση των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας τα τελευταία 15 χρόνια στην Ελλάδα Μόνον 20% των Ελληνίδων γυναικών ελέγχονται τακτικά με τεστ Παπανικολάου α

30 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ 1. Agorastos et al Epidemiology of human papillomavirus infection in Greek asymptomatic women. Eur J Cancer Prev 4: Agorastos et al Cervical human papillomavirus infection in women attending gynaecological outpatient clinics in Northern Greece. Eur J Cancer Prev 13: Panotopoulou et al Prevalence of human papillomavirus in a cohort of Greek women. Sub. J of Med. Virology.

31 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ HPV ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΕ ΤΥΧΑΙΟ ΔΕΙΓΜΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Ο.Ν.Α Α «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ»

32 Κατανομή των δειγμάτων ανάλογα με την κυτταρολογική εξέταση Φυσιολογικό ASCUS LSIL HSIL Ca 03% 0,3% 3,9% 36,6% 56,8% 2,4%

33 Συχνότητα εμφάνισης HPV γονοτύπων στο σύνολο των δειγμάτων ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

34 ΣΤΕΛΕΧΗ HPV ,67 0,33 0,00 3,34 3,01 2,68 2,01 1,67 1,34 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ , ,04 8, , , , ,68 5, , , ,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 20, ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

35 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ HPV 1 2, , , , , , , , , , , , , ,00 10, ,00 14,00 16,00 18,00 20,0000 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

36 ΟΓΚΟ ΟΓΟΝΑ ΣΤΕ ΕΛΕΧΗ 1 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 6, , , , , , , , , , , ,83 0, ,52 0, ,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 20,00 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

37 ΟΓΚΟ ΟΓΟΝΑ ΣΤΕ ΕΛΕΧΗ ,67 0,33 0,00 2,01 1,67 1, ,35 5,69 4,68 4,01 3,68 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ 8,36 12,04 15, , , ,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00 18,00 20,00 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

38 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ 22,6% σε παθολογικά κυτταρολογικά δείγματα. 8,3% σε φυσιολογικά κυτταρολογικά δείγματα.

39 Μοριακή Διάγνωση Hybrid Capture(2,3) PCR analysis ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ: GP5/GP6, MY09/11 ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ Nucleotide sequencing RFLP (Restriction fragment length polymorphism) Line blot assays Line probe assays Microarrays In situ hybridization

40 HPV Consensus Primers M bp

41 HPV typing M M HPV16 576bp HPV31 350bp HPV33 413bp HPV6 263 bp HPV11 144bp

42

43 ISH CaCx HPV16

44 Ο καρκίνος είναι πολυπαραγοντική νόσος Ο HPV αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την καρκινική εξαλλαγή Απαραίτητη θεωρείται η συνεκτίμηση της έκφρασης και άλλων βιολογικών βολο παραμέτρων ρ σχετιζομένων με τη νόσο

45 Μοριακοί Δείκτες πρόγνωσης βαρύτητας της νόσου

46 Μοριακοί δείκτες πρόγνωσης βαρύτητας της νόσου Έκφραση της p16 Υψηλό ποσοστό έκφρασης των ογκογόνων ιικών πρωτεινων Ε6,Ε7 Υψηλό ποσοστό ιικού φορτίου Επίμονη λοίμωξη από υψηλού κινδύνου HPV ογκογόνους τύπους Πολλαπλά αλληλόμορφα συγκεκριμμένου HPV τύπου

47 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ Ανοσοιστοχημεία Real time PCR NASBA 22

48 Ποιοτικός προσδιορισμός των Ε6/Ε7 mrna των HPV 16, 18, 31, 33, 45 με ανίχνευση πραγματικού χρόνου.

49 100,00% 00% HR Ε6/Ε7 HR Ε6/Ε7 90,00% 80,00% 00% HR 70,00% 60,00% 50,00% Ε6/Ε7 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% HR Ε6/Ε7 0,00% NORMAL ASCUS LSIL HSIL

50 Α. Θετική ανοσοϊστοχημική χρώση της p27kipi στον πυρήνα φυσιολογικού τραχηλικού ιστού. Β. Θετική ανοσοϊστοχημική χρώση της p27kipi σε CIN I C. Έλλειψη χρώσης της p27kipi σε πλακώδες καρκίνωμα D. Θετική ανοσοϊστοχημική χρώση της p16ink4a σε CIN II Ε. Θετική ανοσοϊστοχημική χρώση της p16ink4a σε CIN III F. Αρνητική ανοσοϊστοχημική πυρηνική χρώση της cyclin D σε φυσιολογικό τραχηλικό ιστό, με εξαίρεση τα παραβασικά κύτταρα G. Μία ισχυρή θετική ανοσοϊστοχημική χρώση της cyclin D σε μία περίπτωση διηθητικού πλακώδους καρκινώματος Η. Θετική πυρηνική ανοσοϊστοχημική χρώση της prb στα παραβασικά και ενδιάμεσα πλακώδη κύτταρα σε υπερπλαστικό πλακώδες επιθήλιο I. Ασθενής πυρηνική χρώση της prb σε μία περίπτωση διηθητικού πλακώδους καρκινώματος

51 Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προσβάλλει κυρίως τις νεαρές ρςγ γυναίκες Τράχηλος μήτρας Σώμα μήτρας Ωοθήκη Cases per 100,000 women per year

52 Πρόβλεψη για το μέλλον Αν κάτι δεν αλλάξει Με τα υπάρχοντα όπλα που διαθέτουμε σήμερα Με βάση την μεγάλη αύξηση των ποσοστών λοίμωξης από τον ιό Η πρόβλεψη είναι ότι το 2050 τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας θα διπλασιαστούν από σε 1 εκατομμύριο ανά έτος στον κόσμο

53 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ Ανάπτυξη Πανελλαδικού Δικτύου πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Εφαρμογή φ Εθνικών προγραμμάτων εμβολιασμού μ Εφαρμογή Μαζικών προγραμμάτων ελέγχου πληθυσμού Παρακολούθηση γυναικών με Τεστ Παπανικολάου και HPV testing όπου κρίνεται απαραίτητο

54 ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ HPV HPV AONA AΓ.ΣΑΒΒΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΛΟΓΙΑΣ Πανοτοπούλου Ε. PhD - Υπευθ τμήματος Γούλα Ε. PhD - Βιολόγος Μαργαρώνη ρ Μ.- Τεχνολόγος Παπασπυριδάκος Σ.- Βιολόγος Κουβούση Μ. - Βιολόγος Αναστασόπουλος Ν. - Βιολόγος Βασιλικού Δ. - Βιολόγος Νικολαϊδου Μ. - Ειδ Γυναικολόγος ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δασκαλοπούλου Δ.- Διευθύντρια Αγγελή Σ.-Αν.Διευθύντρια Λιοδαντωνάκη Π.- Αν.Διευθύντρια Προεστού Δ.- Αν.Διευθύντρια Βάϊντα Σ.- Επιμελήτρια Β Κλαψινού Ε- Ειδ.Κυτταρολόγος Α ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Μαγιάκος Γ. - Διευθυντής Χατζηελευθερίου Γ.- Αν. Διευθυντής Χατωνίδης Ι.- Αν. Διευθυντής Σταμουλάς Μ.- Ειδ. Γυναικολόγος Αντωνόπουλος Κ.- Ειδ. Γυναικ. Β ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Τσερκέζογλου Α.- Διευθύντρια Τερζάκης Ε.- Αν. διευθυντής Χρυσικόπουλος Γ.- Αν. διευθυντής Δερδελής Γ.- Ειδ. Γυναικ. Ζυγούρης Δ.- Ειδ. Γυναικ. Γρηγοριάδης Χ.-- Ειδ. Γυναικ.