Η ΑΝΑΝΕΩΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΣΗ ΞΕΝΗ ΓΛΩΑ Ω ΔΙΑΣΑΗ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΕΚΤΓΦΡΟΝΙΜΟΤ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΥΙΛΟΟΥΙΚΗ ΦΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΥΙΛΟΟΥΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Η ΑΝΑΝΕΩΗ ΣΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΣΗ ΞΕΝΗ ΓΛΩΑ Ω ΔΙΑΣΑΗ ΣΟΤ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΤ ΕΚΤΓΦΡΟΝΙΜΟΤ Διδακτορική διατριβή Μαρία Κ. Μπιρμπίλη Επιβλέπων καθηγητής: Μιχάλης Φ. Κελπανίδης ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΦΗΛΟΟΦΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΦΗΛΟΟΦΗΑ ΚΑΗ ΠΑΗΓΑΓΩΓΗΚΖ ΣΟΜΔΑ ΠΑΗΓΑΓΩΓΗΚΖ ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Ζ ΑΝΑΝΔΩΖ ΣΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΞΔΝΖ ΓΛΩΑ Ω ΓΗΑΣΑΖ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟΤ Μαξία Κ. Μπηξκπίιε Δπφπηεο: Οκφηηκνο Καζεγεηήο Μ. Κειπαλίδεο πλεπφπηξηεο: Οκφηηκε Καζεγήηξηα Ε. Παπαλανχκ Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα Μ. Μαηζαηνπδάθε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 2014

3 2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πξφινγνο 7 Δηζαγσγή.. 9 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΑΓΓΛΗΚΖ Ω ΞΔΝΖ ΓΛΩΑ ΚΑΗ Ζ ΘΔΖ ΣΖ ΣΖΝ ΠΑΓΚΟΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 1.1. Γιψζζα θαη επηθνηλσλία Ζ ζεκαζία ηεο μέλεο γιψζζαο ζην πιαίζην ησλ γεληθψλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο Έζλνο, γιψζζα θαη εθπαίδεπζε Ζ επηθξάηεζε ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο ζηε παγθφζκηα εθπαίδεπζε ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Ζ ΑΓΓΛΗΚΖ ΓΛΩΑ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 2.1. Ο αξραηνθεληξηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο Σν κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ην 1945 σο ην Ζ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κέζα απφ ηελ Δπξσπατθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή: 2001 έσο ζήκεξα Σν Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (ΚΔΠΑ) γηα ηηο Ξέλεο γιψζζεο (Common European Framework for Languages - CEFR) Σν Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π..) Ξέλσλ Γισζζψλ γηα ην Γπκλάζην Σα Νέα Πξνγξάκκαηα Η) Σν Πξφγξακκα Δθκάζεζεο ηεο Αγγιηθήο ζε Πξψηκε Παηδηθή Ζιηθία - ΠΔΑΠ. 56 ΗΗ) Σν Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ Ξέλσλ Γισζζψλ (ΔΠ-ΞΓ): Ζ πξφηαζε αλαβάζκηζεο ηνπ καζήκαηνο ζην Γπκλάζην θαη νη αιιαγέο πνπ δελ έγηλαλ Ζ Νέα Δπνρή : Σν δηδαθηηθφ έηνο θαη ε επηζηξνθή ζην ΓΔΠΠ Ζ αγγιηθή γιψζζα ζην Λχθεην Ο παξάγνληαο ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο: ηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ θαη ν παξεκβαηηθφο ηνπο ραξαθηήξαο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε. 75

4 3 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ ΚΑΗ ΑΡΥΔ ΣΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΞΔΝΖ ΓΛΩΑ Πξνζέγγηζε, κέζνδνο θαη ηερληθή Αλαζθφπεζε ησλ πξνζεγγίζεσλ θαη κεζφδσλ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή κέζνδνο Άκεζε κέζνδνο Οπηηθναθνπζηηθή κέζνδνο Ζ δηδαζθαιία κέζα απφ πεξηζηάζεηο Φπζηθή πξνζέγγηζε Ζ Δπηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε α. Δπηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα β. Βαζηθέο αξρέο ηεο Δπηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο γ. Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ΔΠ Γισζζηθά εηζαγφκελα, γισζζηθά εμαγφκελα, ρξήζε ηεο γιψζζαοζηφρνπ θαη αιιειεπίδξαζε Απζεληηθφηεηα Δλδηαθέξνλ θαη θίλεηξν Ο ζπλδπαζκφο ησλ δεμηνηήησλ πλεξγαηηθή κάζεζε Ζ Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε H Οιηζηηθή Δθκάζεζε Πεξηερνκέλνπ θαη Γιψζζαο Ζ κεηα-κεζνδηθή επνρή. 128 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ο ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ Ω ΔΦΑΡΜΟΣΖ ΣΟΤ ΑΝΑΛΤΣΗΚΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΚΑΗ ΓΗΑΜΔΟΛΑΒΖΣΖ ΓΝΩΖ 4.1. Σν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα θαη δέζκεπζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ θαινχ εθπαηδεπηηθνχ ηεο μέλεο γιψζζαο Οη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα απφ ηελ επηθνηλσληαθή θαη καζεηνθεληξηθή πξνζέγγηζε Δπαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. 147

5 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: Ζ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΑΓΓΛΗΚΖ ΓΛΩΑ ΜΔΑ ΑΠΟ ΣΖ ΓΗΔΘΝΖ ΔΡΔΤΝΑ European Survey on Language Competences (ESLC) 5.1. Ζ Δπξσπατθή Έξεπλα γηα ηηο Γισζζηθέο Γεμηφηεηεο (ESLC) Σα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ESLC Ζ ειηθία έλαξμεο ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ν ζπλνιηθφο δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ ΞΓ ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δπξψπεο Δπξσπατθή θηλεηηθφηεηα, πξνγξάκκαηα θαη CLIL Γηδαθηηθέο πξαθηηθέο Δπίπεδν ζπνπδψλ, επηκφξθσζε θαη εκπεηξία ησλ εθπαηδεπηηθψλ Οη καζεηέο ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΔΜΠΔΗΡΗΚΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: Α. ΣΟΥΟΗ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 6.1. ηφρνη ηεο έξεπλαο Τπνζέζεηο ηεο έξεπλαο Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο Ζ κέζνδνο ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο ε θαηαζθεπή ηνπ Πιαηζίνπ Καηεγνξηψλ Παξαηήξεζεο Ζ κέζνδνο ηεο ζπλέληεπμεο ε θαηαζθεπή ηνπ Οδεγνχ πλέληεπμεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Ζ κέζνδνο ηεο επηζθφπεζεο ε θαηαζθεπή ηνπ Δξσηεκαηνινγίνπ ησλ καζεηψλ. 208 Β. ΔΠΗΛΟΓΖ ΚΑΗ ΜΔΓΔΘΟ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ 211 Γ. ΤΛΛΟΓΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ 7.1. ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΑΝΑΛΤΖ ΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, ην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην θαη ε εθαξκνγή ηνπ Χξνινγίνπ Πξνγξάκκαηνο α. Σν επίπεδν γισζζνκάζεηαο θαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ αλά ηκήκα β. Γηδαθηηθά εγρεηξίδηα γ. Γηδαθηηθφο ρξφλνο

6 δ. Μαζεζηαθφ πεξηβάιινλ, εθπαηδεπηηθέο παξνρέο θαη πξνγξάκκαηα θηλεηηθφηεηαο θαη αληαιιαγήο Ο εθπαηδεπηηθφο: ζηάζε θαη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο α. πνπδέο, επηκφξθσζε θαη δηδαθηηθή εκπεηξία β. Γηδαθηηθέο πξαθηηθέο Οη καζεηέο ΔΛΔΓΥΟ ΣΧΝ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΧΝ ΤΠΟΘΔΔΧΝ H επίδξαζε ηνπ βαζκνχ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ησλ δηδαζθφλησλ αγγιηθήο γιψζζαο Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο κέζσ ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ σο δείθηεο παηδαγσγηθήο θαη δηδαθηηθήο θαηαιιειφηεηαο Ζ επίδξαζε ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ζπκκεηνρή θαη ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο σο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ εθαξκνγή ηνπ ΑΠ θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ Ζ δεκηνπξγία επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο σο δείθηεο ελίζρπζεο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο πξφθιεζεο ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ Ζ ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ σο εληζρπηηθφο παξάγνληαο ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ Ζ επίδξαζε ηεο άπνςεο ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε ζπκκεηνρή ηνπο Ζ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ην ξφιν ηεο ηδησηηθήο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο Πξνηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αγγιηθήο γιψζζαο γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ πδήηεζε ησλ επξεκάησλ θαη ζπκπεξάζκαηα Δπίινγνο 384 Παξάξηεκα Η. 385 Παξάξηεκα ΗΗ Παξάξηεκα ΗΗΗ Διιεληθή βηβιηνγξαθία. 396 Ξελφγισζζε βηβιηνγξαθία 406

7 6 ζηε Εσή θαη ζηελ Αζελά

8 7 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ παξνχζα δηαηξηβή δηεξεπλά ηε ζέζε θαη ηηο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ ειιεληθή δεκφζηα θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Χο βαζηθνί παξάκεηξνη ηεο έξεπλαο ιακβάλνληαη ππφςε νη άκεζα εκπιεθφκελνη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, δειαδή ην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην θαη ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα γηα ην αληηθείκελν ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαζψο θαη νη ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ, ζε ζρέζε κε ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ. Ζ αθεηεξία γηα ηελ εθπφλεζε ηεο έξεπλαο πξνέξρεηαη απφ ηε δηαπίζησζε φηη αλ θαη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζεσξεηηθά ζπκπνξεχεηαη κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζρεηηθά κε ηε βαξχηεηα ηεο γλψζεο ηεο μέλεο γιψζζαο, ελ ηνχηνηο θαίλεηαη πσο ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν δελ θαηέρεη ηε ζέζε πνπ ηνπ αλαινγεί. Ζ δηαπίζησζε απηή, πνπ αθνξά θπξίσο ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο, πξνθχπηεη απφ δηαθνξεηηθέο θαηεπζχλζεηο. Έηζη, αξρηθά πξνο ηε δηακφξθσζε ηεο δηαπίζησζεο απηήο ιεηηνχξγεζε ε πξνζσπηθή κνπ εκπεηξία κέζα απφ ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ ζε δεκφζηα ζρνιεία ηεο ρψξαο θαη ε αληαιιαγή απφςεσλ κε εθπαηδεπηηθνχο ηεο ίδηαο εηδηθφηεηαο, φπνπ δηαπίζησζα ηηο θνηλέο καο αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηηο δπζκελείο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο ζπληειείηαη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ. ηε ζπλέρεηα ε κειέηε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ πνπ εθθξάδεηαη απφ ζπγγξαθείο θαη εξεπλεηέο ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο, αιιά θαη ε δηαρξνληθά ακείσηε εκπηζηνζχλε ησλ Διιήλσλ καζεηψλ ζηνπο ηδησηηθνχο θνξείο εθκάζεζεο μέλσλ γισζζψλ, απνηέιεζαλ θνκβηθά ζεκεία γηα ηε δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο απηνχ. ηφρνο ηεο έξεπλαο απηήο είλαη λα θαηαγξάςεη ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο θαη ζηάζεηο ησλ δηδαζθφλησλ θαζψο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη ζηάζεηο ησλ καζεηψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ην ζεσξεηηθφ θαη λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Μέζα απφ ηηο δηαπηζηψζεηο πνπ ζα πξνθχςνπλ ε έξεπλα ζηνρεχεη ζηελ επηζήκαλζε ησλ ζεκείσλ εθείλσλ πνπ ζπληεινχλ ζηελ ππνβαζκηζκέλε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο θαη έηζη λα ζπκβάιιεη ζην δεηνχκελν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εθζπγρξνληζκνχ. ε απηφ ην ζεκείν αηζζάλνκαη ηδηαίηεξα ηελ αλάγθε λα εθθξάζσ ηελ επγλσκνζχλε κνπ ζηνλ επφπηε ηεο δηαηξηβήο κνπ Οκφηηκν Καζεγεηή ηνπ ηνκέα ηεο Παηδαγσγηθήο ηνπ ηκήκαηνο Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο ηεο Φηινζνθηθήο ζρνιήο

9 8 ηνπ Α.Π.Θ. θχξην Μηράιε Κειπαλίδε, γηα ηελ άςνγε ζπλεξγαζία, ηε ζπλερή ππνζηήξημε, ηελ θαζνδήγεζε θαη ηελ έληνλε επηζηεκνληθή ηνπ παξνπζία ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δηαηξηβήο κνπ, θαζψο ε ζπλεξγαζία καδί ηνπ απνηέιεζε εκπεηξία δσήο. Δπραξηζηψ, επίζεο, ηελ Οκφηηκε Καζεγήηξηα ηνπ ηνκέα ηεο Παηδαγσγηθήο ηνπ ηκήκαηνο Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο ηεο Φηινζνθηθήο ζρνιήο ηνπ Α.Π.Θ. θπξία Εσή Παπαλανχκ, ε νπνία κε ηελ εκπεηξία θαη ηηο θαίξηεο ππνδείμεηο ηεο ζπλέβαιιε ζεκαληηθά ζηε δηακφξθσζε θαη ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο κνπ. Έλα πνιχ κεγάιν επραξηζηψ νθείισ, επίζεο, ζηελ θπξία Μαξίλα Μαηζαηνπδάθε, Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα ηνπ ηνκέα ηεο Θεσξεηηθήο θαη Δθαξκνζκέλεο Γισζζνινγίαο ηνπ ηκήκαηνο Αγγιηθήο Γιψζζαο θαη Φηινινγίαο ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο ηνπ Α.Π.Θ., ε νπνία απνηέιεζε πεγή έκπλεπζεο, θαζψο ζηάζεθε δίπια κνπ ζε φιε ηε δηαδηθαζία κε εχζηνρεο επηζηεκνληθέο επηζεκάλζεηο, ππεπζπλφηεηα, ακεζφηεηα θαη πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ. Θα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ αλαθέξσ ηε ζπλεηζθνξά ηνπ θπξίνπ Κπξηάθνπ Μπνλίδε, Αλαπιεξσηή Καζεγεηή ηνπ ηνκέα ηεο Παηδαγσγηθήο ηνπ ηκήκαηνο Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο ηεο Φηινζνθηθήο ζρνιήο ηνπ Α.Π.Θ. γηα ηε γφληκε ζπδήηεζε πάλσ ζηα ζέκαηα ηεο κεζνδνινγίαο θαη ηνπ θπξίνπ Γεκήηξε ηακνβιάζε, Λέθηνξα ηνπ ηνκέα ηεο Παηδαγσγηθήο ηνπ ηκήκαηνο Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο ηεο Φηινζνθηθήο ζρνιήο ηνπ Α.Π.Θ. γηα ηε ζεκαληηθή ζπκβνιή ηνπ ζηελ ελίζρπζε ησλ γλψζεψλ κνπ ζε ζέκαηα ηεο ηαηηζηηθήο θαη ηεο κεζνδνινγίαο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο, πεδία ηα νπνία ζηελ έλαξμε εθπφλεζεο ηεο δηαηξηβήο κνπ ήηαλ εληειψο άγλσζηα. Δπίζεο, επραξηζηψ ηδηαίηεξα ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ αληαπνθξίζεθαλ ζην αίηεκά κνπ, αθνχ ρσξίο ηε ζπλεξγαζία ηνπο ε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο απηήο ζα ήηαλ αδχλαηε. Αληηιακβάλνκαη πσο ε ζπλαίλεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ παξαηήξεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο, απαηηνχζε εθ κέξνπο ηνπο ζάξξνο θαη δεθηηθφηεηα γηα θξηηηθή, ηαπηφρξνλα φκσο θαλεξψλεη ηελ αγάπε ηνπο γηα ην επάγγεικά ηνπο θαη ηελ επηζπκία ηνπο γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Σέινο, επραξηζηψ ην ζχδπγφ κνπ Αληψλε θαη ηηο θφξεο κνπ Εσή θαη Αζελά γηα ηελ θαζεκεξηλή θαη αδηάθνπε βνήζεηα, θαηαλφεζε, ζπκπαξάζηαζε θαη εκςχρσζε πνπ κνπ παξείραλ ζε φιε ηελ πνξεία ηεο εξγαζίαο κνπ, ειπίδνληαο ε δσή καο λα βξεη ηνπο θαλνληθνχο ηεο ξπζκνχο θαη λα ζηαζψ μαλά δίπια ηνπο σο ζχδπγνο θαη κεηέξα.

10 9 ΔΗΑΓΩΓΖ Χο ην πξφζθαην παξειζφλ νη μέλεο γιψζζεο δελ αλήθαλ ζηα θχξηα αληηθείκελα ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ηεο ειιεληθήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Ζ μέλε γιψζζα ζεσξνχληαλ ζηελ πξάμε σο έλα δεπηεξεχνλ θαη ιηγφηεξν ζεκαληηθφ αληηθείκελν, φπσο ηα Σερληθά θαη ε Μνπζηθή. Χο ηε κεηαπνιηηεπηηθή πεξίνδν ππήξρε έιιεηςε θαζεγεηψλ ησλ μέλσλ γισζζψλ θαη ζε πνιιά ζρνιεία, εηδηθά ηεο επαξρίαο, νη μέλεο γιψζζεο δελ δηδάζθνληαλ θαζφινπ ή ζπρλά ζε πνιχ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ σξψλ θαη «εθ ησλ ελφλησλ». Δπηπιένλ, ε κέζνδνο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ ήηαλ θαη ζε κεγάιν βαζκφ ζπλερίδεη αθφκα λα είλαη απαξραησκέλε. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε μέλε γιψζζα δηδάζθεηαη κε ηε κέζνδν δηδαζθαιίαο ησλ λεθξψλ γισζζψλ, δειαδή σο θείκελν, ην νπνίν αλαιχεηαη ζπληαθηηθά θαη γξακκαηηθά θαη φρη σο δσληαλφο πξνθνξηθφο ιφγνο ζε πξαγκαηηθά πιαίζηα θνηλσληθήο επηθνηλσλίαο (Κειπαλίδεο, 2007: 323 βι. επίζεο Σζαγθαξάηνπ, 2006 ΤΠΔΠΘ, 2007). Απνηέιεζκα ηνπ γεγνλφηνο φηη ην ζρνιείν δελ αληαπνθξίζεθε ζηελ απμαλφκελε θνηλσληθή δήηεζε γηα μέλεο γιψζζεο ζε νιφθιεξε ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν ήηαλ ε δηφγθσζε ηεο πξνζθνξάο ηεο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ απφ πιεπξάο ηδησηηθψλ θνξέσλ, ε νπνία εθ ησλ πξαγκάησλ έζεηε ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ηνπο καζεηέο ηεο επαξρίαο θαη γεληθά ην καζεηηθφ πιεζπζκφ εθηφο ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ. Απνθαζηζηηθή ψζεζε γηα ηελ αιιαγή απηήο ηεο αλαρξνληζηηθήο θαηάζηαζεο ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ πξνήιζε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε κεηά ηελ είζνδν ηεο Διιάδαο ζηελ ηφηε ΔΟΚ. Κάησ απφ ηελ πίεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πινπνηήζεθαλ ζεκαληηθά κεηαξξπζκηζηηθά κέηξα κε κία ζεηξά απφ λνκνζεηήκαηα, εγθπθιίνπο θαη ππνπξγηθέο απνθάζεηο, πνπ εηζήγαγαλ ηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ απφ ηελ ηξίηε ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ θαη δηεχξπλαλ ηε δηδαζθαιία ηνπο ζην Γπκλάζην θαη Λχθεην (Kelpanides & Vrinioti, 2002: ) 1. Δλψ σο ηηο πξψηεο δεθαεηίεο κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν ηελ πξψηε ζέζε θαηειάκβαλε ε γαιιηθή γιψζζα, πξνηεξαηφηεηα έρεη ζήκεξα αλάκεζα ζηηο μέλεο γιψζζεο ε αγγιηθή, φπσο είλαη θπζηθφ κε βάζε ην ξφιν ηεο παγθνζκίσο. Γηα απηφλ αθξηβψο ην ιφγν ε εθκάζεζή ηεο σο θεληξηθή μέλε γιψζζα ιακβάλεη ρψξα 1 Κπξίσο κε ην άξζξν 92 ηνπ λφκνπ 1566/85, ηελ εγθχθιην 636/ , ηελ πξνεδξηθή απφθαζε Γ1/904/ , ην πξνεδξηθφ δηάηαγκα 78 ηεο θαη κε ην πξνεδξηθφ δηάηαγκα αξ.15 ηεο

11 10 απφ ηα πξψηα ζηάδηα ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη δηαξθεί έσο θαη δέθα ρξφληα σο ην ηέινο ηεο ηξίηεο ηάμεο ηνπ Λπθείνπ. πγθεθξηκέλα, φπσο αλαθέξεηαη ζηα ηξία δηαθνξεηηθά Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα γηα ην δεκφζην ζρνιείν πνπ δηαηππψζεθαλ απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, κέζσ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο επηδηψθεηαη ε αλάπηπμε ηεο γισζζηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ ζε δηαθνξεηηθά γισζζηθά θαη πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα, πξνάγνληαο ηηο έλλνηεο ηνπ εγγξακκαηηζκνχ, ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο, θαη ζπκβάιινληαο ζηελ αλάπηπμε ηεο δεμηφηεηαο ηνπ καζεηή λα αληαπνθξίλεηαη ζε πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο ρξεζηκνπνηψληαο γισζζηθέο, παξαγισζζηθέο ή θαη εμσγισζζηθέο επηινγέο. ε απηφ ην πιαίζην ν καζεηήο ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ εμνπιίδεηαη ζεσξεηηθά κε επαξθή γλψζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, φπσο απηή νξίδεηαη απφ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα. Σν νπζηαζηηθφ εξψηεκα είλαη σζηφζν ζε πνην βαζκφ πξαγκαηνπνηείηαη ν ζηφρνο απηφο. Αλ πξάγκαηη επηηπγράλεηαη απηφ, ηφηε ινγηθά ζα πξέπεη λα παξαηεξείηαη κηα βειηίσζε ζην επίπεδν γλψζεο θαη ρξήζεο ηεο γιψζζαο απφ ηνπο καζεηέο πνπ έρνπλ πεξάζεη ηα πξνβιεπφκελα ζηάδηα ζην δεκφζην ζρνιείν. Αληίζεηα, νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, παξαηεξείηαη αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο απφ ηδησηηθνχο θνξείο. Απηφ ην γεγνλφο είλαη κία ζαθήο έλδεημε φηη νη ζηφρνη ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο δελ επηηπγράλνληαη ζε επαξθή βαζκφ. Σν δεκφζην ζρνιείν εμαθνινπζεί λα κελ παξέρεη ζην καζεηή ηα εθφδηα γηα λα κπνξεί λα θαηαλνεί θαη λα ρξεζηκνπνηεί ηε γιψζζα ζε πιαίζηα θνηλσληθήο επηθνηλσλίαο. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ δξνπλ αλαζηαιηηθά ή ζεηηθά πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο, ε νπνία απνηειεί έλα εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο εθφδην ζηε ζχγρξνλε επξσπατθή θνηλσλία αιιά θαη κέζα ζην επξχηεξν πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Σν ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο δηαηξηβήο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη πέληε θεθάιαηα, εθθηλεί κε ηελ αλαθνξά ζηελ ηδηαίηεξε ζέζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη εηδηθφηεξα ζηελ εθπαίδεπζε. πγθεθξηκέλα ηνλίδεηαη ε ζεκαζία ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζχκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη κέζα απφ ηελ επξσπατθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Γηα ην ιφγν απηφ γίλεηαη αληηπαξάζεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο έλλνηαο ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο κεηξηθήο γιψζζαο σο δείθηε γισζζηθήο ζπλέρεηαο ηνπ έζλνπο πνπ ραξαθηήξηζε ηελ

12 11 εθπαίδεπζε ηνπ 18 νπ αηψλα, θαη ηεο ζχγρξνλεο ηάζεο πνπ επηβάιιεη ε λέα ηάμε πξαγκάησλ θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ε νπνία ππαγνξεχεη ηελ αιιαγή ηνπ ηξφπνπ επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηα έζλε. Σν δεχηεξν θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ηε ζέζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ ειιεληθή δεκφζηα εθπαίδεπζε. Γηα ην ιφγν απηφ, γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ αξραηνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο σο αλαζηαιηηθνχ παξάγνληα ηνπ εθζπγρξνληζκνχ, παξάζεζε ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ θαη ησλ αιιαγψλ ζηελ θαηαλνκή ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ γηα ην αληηθείκελν ηεο αγγιηθήο, θπξίσο ζηε βαζκίδα ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ζηηο βαζκίδεο ηεο πξσηνβάζκηαο θαη αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δθηελήο αλαθνξά ζε απηφ ην θεθάιαην γίλεηαη θαη ζην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ν παξάγνληαο ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο, ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηελ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο ζην ζεζκφ ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο εθπαίδεπζεο γεληθφηεξα. ην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη ε παξνπζίαζε ησλ αξρψλ ηεο κεζνδνινγίαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο, μεθηλψληαο απφ ηηο παξαδνζηαθφηεξεο κνξθέο κέρξη ηηο λεψηεξεο ηάζεηο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηελ επηθνηλσλία. ηφρνο ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ είλαη λα εληνπηζηνχλ θαη λα ζηνηρεηνζεηεζνχλ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεζφδσλ θαη πξνζεγγίζεσλ πνπ εθαξκφζηεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο, έηζη ψζηε ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά λα ηαπηνπνηεζνχλ ζηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο θαη πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο, φπσο εκθαλίδνληαη ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο. Ηδηαίηεξε αλαθνξά ζην θεθάιαην απηφ γίλεηαη ζηηο επηθνηλσληαθέο ζπληζηψζεο πνπ πξέπεη λα παξαηεξνχληαη θαηά ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θαη πξνσζνχλ ηελ θαηάθηεζε θαη ηελ απζεληηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο. Αλαθνξά επίζεο γίλεηαη ζηε κέζνδν ηεο Οιηζηηθήο Δθκάζεζεο Πεξηερνκέλνπ θαη Γιψζζαο ε νπνία δελ εθαξκφδεηαη ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πνπ απνηειεί αθφκα κηα δηαθνξνπνίεζε ηεο ρψξαο καο ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα εθπαηδεπηηθά επξσπατθά ζπζηήκαηα. Σν ηέηαξην θεθάιαην είλαη αθηεξσκέλν ζην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο ζεκαληηθνχ παξάγνληα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, αθνχ ν εθπαηδεπηηθφο απνηειεί ηνλ εθαξκνζηή ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη ηεο επίζεκεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Καίξηα ζεκαζία ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαηέρνπλ ε επαγγεικαηηθή ηνπ ηαπηφηεηα θαη ε δέζκεπζε ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπ ξφιν, ε επηζηεκνληθή επάξθεηα θαη ε

13 12 πξνζσπηθφηεηά ηνπ πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ επηινγή ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ, θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο πνπ αθνινπζεί. Παξάιιεια επηζεκαίλνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζπλάδνπλ κε ηελ επηθνηλσληαθή θαη καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηνπ ζεσξεηηθνχ κέξνπο παξαηίζεληαη ηα ζεκαληηθφηεξα επξήκαηα ηεο πξψηεο Έξεπλαο γηα ηηο Γισζζηθέο Γεμηφηεηεο ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα (ESLC), έηζη ψζηε κέζα απφ ηε ζπγθξηηηθή αληηπαξάζεζε ησλ επξεκάησλ ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ λα δνζεί κηα πιεξέζηεξε εηθφλα γηα ηελ μελφγισζζε εθπαίδεπζε φπσο απηή εθαξκφδεηαη ζην ειιεληθφ δεκφζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Απφ ηε κειέηε ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο ESLC πξνθχπηνπλ ζπκπεξάζκαηα πνπ επηβεβαηψλνληαη ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο. ρεηηθά, γίλεηαη αλαθνξά ζην δηδαθηηθφ ρξφλν πνπ αθηεξψλεηαη ζην κάζεκα ηεο αγγιηθήο, ζηελ πξφζζεηε δηδαθηηθή ζηήξημε πνπ παξέρεηαη γηα ηνπο αδχλακνπο καζεηέο, ζηε δηελέξγεηα ησλ επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ, ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχληαη, ζηηο εθπαηδεπηηθέο παξνρέο ζην ζρνιηθφ ρψξν, ζην βαζκφ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο κέζα απφ ην επίπεδν ζπνπδψλ θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, αλαθνξά γίλεηαη θαη ζηε ζηάζε ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ νη καζεηέο ζέηνπλ. ην εκπεηξηθφ κέξνο, πνπ απνηειεί ην δεχηεξν κέξνο θαη έθην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο, παξνπζηάδεηαη ε έξεπλα πνπ δηελεξγήζεθε ζε ζρνιεία ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Γπηηθήο θαη Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, ηεο Θεζζαιίαο θαη ηεο ηεξεάο Διιάδαο. πγθεθξηκέλα, αλαιχνληαη θαη παξαηίζεληαη νη ζηφρνη θαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο, ηίζεληαη ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ αλακέλνληαη λα απαληεζνχλ κέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο, θαη δηαηππψλνληαη νη εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο. Έηζη, αλακέλεηαη λα δεηρζεί ν βαζκφο ζηνλ νπνίν αθνινπζείηαη ην πξνβιεπφκελν απφ ηελ πνιηηεία πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα, ν βαζκφο θαηάξηηζεο θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη νη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί, θαη ε άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν. ηε ζπλέρεηα, αλαιχεηαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο θαη ηεο θαηαζθεπήο ησλ εξεπλεηηθψλ εξγαιείσλ. Δπηπιένλ, γίλεηαη πεξηγξαθή ηεο επηινγήο θαη ηνπ κεγέζνπο ηνπ δείγκαηνο θαη ηεο δηαδηθαζίαο πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο, αιιά θαη ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ θαηά ην δηδαθηηθφ έηνο

14 13 Σν έβδνκν θεθάιαην, πνπ εληάζζεηαη επίζεο ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο, αθνξά ηελ πεξηγξαθή θαη ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Αξρηθά, δίλεηαη ε πεξηγξαθηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ θαη αθνινπζεί ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ απηψλ κέζα απφ ηξεηο βαζηθνχο άμνλεο νη νπνίνη αθνξνχλ: α) ην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην, δειαδή ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο, ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ αλά ηκήκα, ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα, ηελ θαηαλνκή θαη επάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ, ηηο εθπαηδεπηηθέο παξνρέο θαη ηα πξνγξάκκαηα θηλεηηθφηεηαο θαη αληαιιαγήο β) ηελ επηζηεκνληθή επάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, δειαδή ηηο ζπνπδέο, ηελ επηκφξθσζε, ηε δηδαθηηθή εκπεηξία ηνπ θαη ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ γ) ηε ζηάζε ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηδαθηηθή ζπλεδξία αιιά θαη ηελ άπνςε πνπ έρνπλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν ζε ζρέζε κε ηνπο ηδησηηθνχο θνξείο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο. Σέινο, πξαγκαηνπνηείηαη ν έιεγρνο ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ πνπ έρνπλ δηαηππσζεί ζηελ αξρή ηνπ εκπεηξηθνχ κέξνπο θαη ζπγθεθξηκέλα δηεξεπλάηαη: 1. ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε επηδξά ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο 2. ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ε αμηνινγηθή δηαδηθαζία ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ εμαζθαιίδεη ή αιιειεπηδξά κε ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή θαηαιιειφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, φπσο απηή νξίδεηαη κέζα απφ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη ηε βηβιηνγξαθία 3. ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ε εθαξκνγή ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θξίλεηαη ζεηηθά απφ ηνπο καζεηέο 4. ε ζεκαζία ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζηελ εθαξκνγή ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ Α.Π. αιιά θαη ζηε ζεηηθή άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο 5. ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο ζε ζρέζε κε ηε γισζζηθή θαη επηθνηλσληαθή επίδνζε ησλ καζεηψλ 6. ε επίδξαζε ηεο ρξήζεο ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηε δηδαθηηθή θαη καζεζηαθή δηαδηθαζία Σέινο, ζε απηφ ην θεθάιαην γίλεηαη παξάζεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ην ξφιν ηνπ θξνληηζηεξίνπ θαη ην βαζκφ ζηνλ νπνίν επεξεάδεη ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ, ελψ δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ, ψζηε ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο λα

15 14 δηαζθαιίδεηαη κέζα απφ ην δεκφζην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο, πνπ είλαη άιισζηε βαζηθφ δεηνχκελν ζε θάζε εθζπγρξνληζκέλν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. ην ηειηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηεο έξεπλαο.

16 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ 15

17 16 The limits of my language are the limits of my world. (Wittgenstein) 2 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΑΓΓΛΗΚΖ Ω ΞΔΝΖ ΓΛΩΑ ΚΑΗ Ζ ΘΔΖ ΣΖ ΣΖΝ ΠΑΓΚΟΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 1.1. Γιψζζα θαη επηθνηλσλία ηηο θνηλσλίεο ηνπ ηειεπηαίνπ αηψλα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζεκαληηθέο θνηλσληθνπνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο αιιαγέο, θαη ηελ ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, ε αλάγθε γηα επηθνηλσλία είλαη εληνλφηεξε απφ πνηέ. Ζ επηθνηλσλία θαζηζηά ην άηνκν θνηλσληθφ νλ, θαζψο απνηειεί πξσηαξρηθφ δεηνχκελν γηα ηε ζπλχπαξμή ηνπ κε άιινπο αλζξψπνπο. Μέζσ απηήο καζαίλεη λα πξνζαξκφδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζχκθσλα κε ηα επηθνηλσληαθά πξφηππα πνπ απαηηνχληαη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη λα δηακνξθψλεη ηελ πξνζσπηθή θαη θνηλσληθή ηνπ ηαπηφηεηα. Ζ επηθνηλσλία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ αηφκσλ ζε κηα νκάδα, ηε δεκηνπξγία θνηλσληθήο ζπλνρήο κέζα ζε κηα επξχηεξε θνηλφηεηα θαη ηε ζεκειίσζε θάζε είδνπο θνηλσλίαο (Deutsch, 1966 Kramsch, 2001). Έηζη ε επηθνηλσλία θαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο απηή εθθξάδεηαη ζπληζηά κέξνο ηνπ ζπκβνιηθνχ θαη θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ ηνπ αηφκνπ (Gumperz & Gumperz, 1982: 5). Σν βαζηθφηεξν εξγαιείν επηθνηλσλίαο απνηειεί ε γιψζζα. Μέζσ ηεο γιψζζαο νη άλζξσπνη αιιειεπηδξνχλ, αληαιιάζνπλ πιεξνθνξίεο θαη απφςεηο κέζσ θνηλψλ θσδίθσλ θαη δνκψλ. Ο ιφγνο «πξαγκαηψλεηαη ζηηο γιψζζεο, ηα ζπζηήκαηα ζπκβνιηθψλ ζεκείσλ, ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο πξαγκάησζεο ηνπ ιφγνπ, κνξθέο ηδηαίηεξεο ζε θάζε θνηλσλία, ζπγρξνληθά κεηαβιεηέο θαη δηαρξνληθά κεηαβαιιφκελεο» (Φξαγθνπδάθε,1987:13-15). Ο ιφγνο ζπλδέεηαη κε ηε ζθέςε θαζψο δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζθέςε ρσξίο ιφγν αιιά νχηε ζθέςε πνπ λα κελ κπνξεί λα εθθξαζηεί κέζσ απηνχ. Ζ γιψζζα δελ είλαη κφλν έλα ζχζηεκα ήρσλ, κε ιεθηηθψλ εθθξάζεσλ θαη γξαπηψλ ζπκβφισλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα άηνκα γηα ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο. 2 «ηα φξηα ηεο γιψζζαο κνπ νξίδνπλ ηα φξηα ηνπ θφζκνπ κνπ» ζε απφδνζε Μπακπηληψηε, απφ ην βηβιίν ησλ Γ. Ναλφπνπινπ - Γ. Μπακπηληψηε «Απφ ηελ θνζκνγνλία ζηε γισζζνγνλία. Μηα ζπλ-δήηεζε» (2010: 81-82).

18 17 Δθηφο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηεο ραξαθηήξα, ε γιψζζα έρεη θαη ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα ν νπνίνο ζπλίζηαηαη ζηελ θνηλσληθνπνιηηηζκηθή ρξεζηκφηεηα ηεο γιψζζαο, θαζψο κέζσ απηήο δηακνξθψλνληαη πεπνηζήζεηο, αμίεο θαη εξκελείεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. ρεκαηίδεη ηελ πξνζσπηθή ηαπηφηεηα, ηε ζπλείδεζε θαη ηελ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ (Hay, 2003). Ζ γιψζζα απνηειεί αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ηαπηφηεηαο θάπνηνπ πνπ ζπκκεηέρεη ζε φιεο ηηο λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ελψ απνηειεί ην πην ζεκαληηθφ θαλάιη θνηλσληθήο νξγάλσζεο ηεο θνπιηνχξαο ηεο θνηλφηεηαο φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη (Dӧrnyei, 2009). Δίλαη εξγαιείν πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ άλζξσπν λα εμειηρζεί ζε θάζε επίπεδν θαη έρεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ θνηλσληθή αλάπηπμή ηνπ, ηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ θαη ηελ έληαμή ηνπ ζηελ νκάδα (Halliday, 2007), αθνχ θαη ν ίδηνο έρεη αλάγθε ηελ χπαξμε ηεο δνκεκέλεο θνηλσληθήο νκάδαο γηα λα δεκηνπξγεζεί θαη λα αλαπηπρζεί (Φξαγθνπδάθε, 1987:13). Ζ γιψζζα ζπλδέεη θαη δηαρσξίδεη ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο απφ ίδηεο ή δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο (Gollnick & Chinn, 2006). Γεκηνπξγεί ζπλζήθεο ζπλνρήο ζηηο γισζζηθέο θνηλφηεηεο (Kraus, 2008), θαζψο απνηειεί ην αλαγλσξίζηκν ζχκβνιν ζχκθσλα κε ην νπνίν ην άηνκν εληάζζεηαη ή απνθιείεηαη απφ ηελ νκάδα ζηελ νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ε γιψζζα (Kramsch, 2001 Κσζηνχια-Μαθξάθε, 2001) θαη απνηειεί θνηλφ παξαλνκαζηή πνπ ππαγνξεχεη ηελ αλάπηπμε ησλ θνηλψλ νκαδηθψλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο θαη ζθέςεο, πξνσζεί ηελ εληαία ηαπηφηεηα, ζέηεη ηα φξηα πνπ δηαρσξδνπλ ηηο θνηλσληθέο νκάδεο, θαη νξίδεη ην δείθηε ηεο θνηλσληθήο, πνιηηηζκηθήο θαη εζληθήο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ (Kramsch, 2001 Σνθαηιίδνπ, 2003). Δλ ηνχηνηο, παξά ηα θαζνιηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, αλά ηνλ θφζκν νη γιψζζεο δηαθέξνπλ σο πξνο ηελ θνηλσληθή ηνπο «βαξχηεηα» πνπ είλαη απφξξνηα ηεο νηθνλνκηθήο, πνιηηηθήο, ηζηνξηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηζκηθήο επηξξνήο ησλ θνηλσληψλ ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ηηο νπνίεο αληηπξνζσπεχνπλ (Millar, 2005). Ηδηαίηεξε ζέζε αλάκεζα ζηηο γιψζζεο ζήκεξα θαηέρεη ε αγγιηθή γιψζζα ε νπνία απνηειεί κία απφ ηηο ζπλνιηθά έμη επίζεκεο γιψζζεο ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, κία απφ ηηο 23 επίζεκεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο - φπνπ θαηέρεη ηε δεχηεξε ζέζε σο κεηξηθή γιψζζα θαη ηελ πξψηε σο μέλε γιψζζα κε πνζνζηφ 51% - ηε κνλαδηθή επίζεκε γιψζζα ηεο Κνηλνπνιηηείαο ησλ Δζλψλ, ελψ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζε πνιινχο αθφκε δηεζλείο νξγαληζκνχο. πρλά ραξαθηεξίδεηαη σο ε πξψηε παγθφζκηα lingua franca (Graddol, 2000 Smith, 2005), εθφζνλ θαηέρεη

19 18 θπξίαξρε ζέζε σο δηεζλήο γιψζζα ζηνπο ηνκείο ησλ επηθνηλσληψλ, ηεο επηζηήκεο, ησλ επηρεηξήζεσλ, ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο δηπισκαηίαο, ηεο ςπραγσγίαο, ηεο αεξνλαπηηιίαο θαη ηεο ξαδηνεπηθνηλσλίαο, θαη ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ (The Economist, 2001) 3. ήκεξα εμάιινπ, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Κέληξνπ Έξεπλαο γηα ηε Γηδαζθαιία Ξέλσλ Γισζζψλ θαη ηελ Αμηνιφγεζε Γισζζνκάζεηαο (Research Centre for Language Teaching Testing and Assessment RCEL) 4, αλαθεξφκαζηε ζε πνιιαπιέο αγγιηθέο γιψζζεο (multiple Englishes) εθφζνλ ε αγγιηθή είλαη lingua mundi (παγθφζκηα γιψζζα) θαη lingua franca (θνηλή γιψζζα επηθνηλσλίαο ζην εκπφξην, ζηελ πνιηηηθή, ζηα κέζα ελεκέξσζεο), ελψ ε χπαξμε πνιιψλ εζληθψλ δηαθνξνπνηήζεσλ ηεο γιψζζαο (national variants of English) αιιά θαη «ιεηηνπξγηθψλ κνξθψλ ηεο αγγιηθήο» (functional Englishes - technical, professional, hobbyist θιπ.) νδεγεί ζηελ θαηάξγεζε ηεο έλλνηαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο standard αγγιηθήο σο κίαο θαη κνλαδηθήο ή θνηλά απνδεθηήο γιψζζαο Ζ ζεκαζία ηεο μέλεο γιψζζαο ζην πιαίζην ησλ γεληθψλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, φπσο αλαθέξεη ν Tochon (2009), νη μέλεο γιψζζεο δελ πξέπεη λα απνθαινχληαη «μέλεο» αιιά γιψζζεο «ηνπ θφζκνπ». Μέρξη πξφζθαηα νη γιψζζεο καζαίλνληαλ γηα ιφγνπο θπξίσο αλζξσπηζηηθνχο, ρξεζηηθνχο ή γηα ιφγνπο πξνζσπηθήο απφιαπζεο, φπσο ε γλψζε λέσλ πνιηηηζκψλ, ηα ηαμίδηα θαη ε εχξεζε εξγαζίαο (Sieloff-Magnan & Tochon, 2001). ήκεξα φκσο ε εθκάζεζε κηαο γιψζζαο εθηφο ηεο κεηξηθήο κπνξεί λα ζρεηίδεηαη κε ηε δηαηήξεζε ηεο εξγαζίαο θαη θαη επέθηαζε ηεο επηβίσζεο ηνπ αηφκνπ 6. ε επξσπατθφ επίπεδν ε γλψζε ησλ μέλσλ Οδεγφο ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ ησλ Ξέλσλ Γισζζψλ, Τπνπξγείν Παηδείαο, Γηαβίνπ κάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ. Βιέπε: rcel.enl.uoa.gr/xenesglosses/docs/ογζγο ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ.pdf. 5 Ο φξνο Standard English (ηα νπνία ζε γισζζνινγηθνχο θχθινπο ζπρλά αλαθέξνληαη σο SE) αλαθέξεηαη ζε νπνηαδήπνηε κνξθή ηεο αγγιηθήο γιψζζαο πνπ γίλεηαη απνδεθηή σο εζληθφ πξφηππν ζε νπνηαδήπνηε αγγιφθσλε ρψξα (Thorne, 1997) θαη ζπκπεξηιακβάλεη ηε γξακκαηηθή, ην ιεμηιφγην θαη ηελ νξζνγξαθία. Αλ θαη ηα Standard English είλαη γεληθά ε πην επίζεκε εθδνρή ηεο γιψζζαο ζε ρψξεο πνπ ηα αγγιηθά δελ είλαη ε εζληθή γιψζζα ή δε κηινχληαη επξέσο, κηα παξαιιαγή ηεο γιψζζαο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο "standard" γηα δηδαθηηθνχο ζθνπνχο (Trudgill & Hannah, 2008). 6 Ζ ζεκαζία ηεο γλψζεο ησλ γισζζψλ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο θαίλεηαη εμάιινπ κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηνπ Europass, ελφο γισζζηθνχ δηαβαηεξίνπ κε ην νπνίν νη πνιίηεο κπνξνχλ λα απμήζνπλ

20 19 γισζζψλ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα πνιινχο ιφγνπο φπσο ε δηεπθφιπλζε ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ ιαψλ θαη ησλ ρσξψλ, ε ελζάξξπλζε ηεο δηαζπλνξηαθήο θηλεηηθφηεηαο ή ε έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ 7. Με απηφλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνσζεί ηελ πνιπγισζζία θαη ηελ εθκάζεζε μέλσλ γισζζψλ γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηνπ πνιίηε ηεο Δ.Δ. θαη ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ ζε άιιεο ρψξεο ζην πιαίζην ηεο εξγαζίαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο. Με γλψκνλα ηηο αλάγθεο απηέο νη εθπαηδεπηηθέο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ πξνηεξαηφηεηα ηεο γλψζεο δχν ηνπιάρηζηνλ μέλσλ γισζζψλ εθηφο ηεο κεηξηθήο ζηα εθπαηδεπηηθά ηνπο ζπζηήκαηα θαη σο εθ ηνχηνπ ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο θαηαιακβάλεη θαίξηα ζέζε ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο θάζε επξσπατθήο ρψξαο. Σε ζηηγκή πνπ ε γλψζε ηελ νπνία ην ζχγρξνλν ζρνιείν επηδηψθεη λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο γηα ηελ εμαζθάιηζε θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο ζε κειινληηθφ ρξφλν θαη ε δεκηνπξγία ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ πνιίηε είλαη βαζηθά δεηνχκελα ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο, γίλεηαη θαηαλνεηφο ν ζεκαληηθφο ξφινο ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ. Γηα λα δνζεί ε νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο ζεκαζίαο θαη ηεο ζέζεο ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα γεληθφηεξα, αξρηθά είλαη αλαγθαία ε αλαθνξά ζε βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εθπαίδεπζεο φπσο ε ηαπηφηεηα θαη ε γιψζζα σο θνηλσληθά πεδία πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ μελφγισζζε εθπαίδεπζε κέζα απφ ηε κεηάβαζε απφ ηε λεσηεξηθφηεηα ζηε κεηαλεσηεξηθφηεηα θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ελλνηψλ απηψλ Έζλνο, γιψζζα θαη εθπαίδεπζε Ζ γιψζζα είλαη ε θπξηφηεξε απφ ηηο ζπλζήθεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ επηθνηλσλία, αθνχ κέζσ απηήο δηακνξθψλνληαη θαη κεηαδίδνληαη θνηλέο εκπεηξίεο. Ζ ζπζζψξεπζε ησλ θνηλψλ εκπεηξηψλ δεκηνπξγεί ηελ θνηλή θνπιηνχξα θαη δηεπξχλεη ηα πεξηζψξηα ηεο ήδε ζρεκαηηζκέλεο θνπιηνχξαο ζπληειψληαο έηζη ζηελ πεξαηηέξσ ηελ θηλεηηθφηεηά ηνπο κέζα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. πγθεθξηκέλα έλαο πνιίηεο πξέπεη ηνπιάρηζηνλ λα γλσξίδεη θαιά ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ζηελ νπνία ζθνπεχεη λα εξγαζηεί ή κε ηελ νπνία ζέιεη λα δηαπξαγκαηεπηεί. Οη πνιίηεο ηεο Δ.Δ. πεξηγξάθνπλ ηηο γισζζηθέο ηνπο δεμηφηεηεο βάζεη κηαο θιίκαθαο πνπ βαζίδεηαη ζην Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο γηα ηηο γιψζζεο (Common European Framework of Reference for Languages) ην νπνίν αλαιχεηαη ζην θεθάιαην 2. 7 Βιέπε

21 20 παξάδνζή ηεο. Έηζη, ε επηθνηλσλία θαη ε θνπιηνχξα δηαηεξνχλ κηα ακθίδξνκε ζρέζε, αθνχ ε πξψηε αθνξά ηνπο θψδηθεο, ελψ ε δεχηεξε ηε ζπκπεξηθνξά ηελ νπνία νη θψδηθεο επηηξέπνπλ, θαη ε νπνία «πινπνηεί» ηνπο θψδηθεο απηνχο. ην έξγν ηνπ Nationalism and Social Communication ν Karl W. Deutsch (1966) ηφληζε ηνλ πξσηαξρηθφ ξφιν ηεο επηθνηλσλίαο γηα ηε δεκηνπξγία θάζε είδνπο θνηλσλίαο. χκθσλα κε ηνλ Deutsch ε επηθνηλσλία απνηειεί ηε βάζε πνπ επηηξέπεη ηε δηάδνζε ησλ εζίκσλ θαη ησλ αμηψλ πνπ έρνπλ εδξαησζεί αλάκεζα ζηα άηνκα κηαο θνηλσληθήο νκάδαο θαη δεκηνπξγεί δεζκνχο αλάκεζά ηνπο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηα άηνκα απηά απφ ηηο άιιεο νκάδεο. Ζ δνκή ησλ αλακλήζεσλ θαη ησλ αμηψλ πνπ δηαδίδνληαη αλάκεζα ζηα κέιε ηεο νκάδαο εμαξηάηαη απφ ηηο ππάξρνπζεο ππνδνκέο γηα θνηλσληθή επηθνηλσλία. Ζ θνηλσληθή επηθνηλσλία απνηέιεζε βαζηθφ παξάγνληα ζηε δηακφξθσζε ησλ εζλνηήησλ θαη ησλ θνηλψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο εζλνηηθήο ηαπηφηεηαο θαη θαη επέθηαζε βνεζά λα θαηαλνήζνπκε ηε δηακφξθσζε ηεο ζπιινγηθήο ηαπηφηεηαο. χκθσλα κε ηνλ Μηράιε Κειπαλίδε (2011) ε δεκηνπξγία ησλ εζλψλ θαηά ην 15 ν αηψλα είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ αζηηθνπνίεζε θαη ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ δσληαλψλ γισζζψλ, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηνλ αιθαβεηηζκφ ησλ θνηλσληθψλ καδψλ θαη ηελ θπθινθνξία γξαπηψλ θεηκέλσλ, πνπ αλαπφθεπθηα ζέηεη ηα φξηα ζηελ επηθνηλσλία ησλ αηφκσλ ηεο ίδηαο γισζζηθήο νκάδαο. πλέπεηα ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ είλαη ε ζηαδηαθή ζπγθξφηεζε δηαθνξεηηθψλ θνηλσληψλ κε βάζε ηε γιψζζα θαη ηα πνιηηηζηηθά ζηνηρεία, πνπ ζπληζηνχλ ηελ θνπιηνχξα ηεο νκάδαο. Ζ ηζρπξνπνίεζε ηεο ηαπηφηεηαο ησλ αηφκσλ ζπλδέεηαη, έηζη, κε ηελ εζσηεξηθή ζπλνρή ηεο εζλφηεηαο θαη ηεο αχμεζεο ηεο απφζηαζεο ηεο νκάδαο απφ άιιεο εζλνηηθέο νκάδεο, αθφκα θαη ζηνλ ίδην γεσγξαθηθφ ρψξν, απφζηαζε ε νπνία θηλείηαη αλάκεζα ζηα φξηα ηεο απιήο έιιεηςεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο θπξηαξρίαο ηεο κηαο εζλνηηθήο νκάδαο επάλσ ζηελ άιιε. Ζ δηαθνξνπνίεζε απηή νδεγεί ζε αληηπαξαζέζεηο, ζπγθξνχζεηο θαη θαηαπίεζε, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο δεκηνπξγνχλ ηελ αλάγθε ηεο αζθάιεηαο θαη επηβίσζεο ησλ εζλψλ κέζα απφ ηελ απηννξγάλσζή ηνπο σο εζληθά θξάηε (Κειπαλίδεο, 2002: 137, : 4-5). Ζ γιψζζα επνκέλσο «δηακνξθψλεη έλα θνηλφ γηα ηα κέιε ηεο εζλνηηθήο νκάδαο ππφβαζξν γλψζεσλ, πεπνηζήζεσλ θαη εξκελεηψλ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, επάλσ ζην νπνίν νηθνδνκείηαη θαη εδξαηψλεηαη ε ζπιινγηθή ηνπο ηαπηφηεηα» (Κειπαλίδεο, 2011). Ζ ζπιινγηθή εζληθή ηαπηφηεηα είλαη αλαγλσξίζηκε θαη μερσξηζηή απφ φιεο ηηο άιιεο, αθνχ νη άλζξσπνη κνηξάδνληαη κηα θνηλή πεξηνρή,

22 21 έρνπλ δειαδή θνηλφηεηα εδάθνπο, καδί άιιεο ζπγγέλεηεο-ζπλάθεηεο, φπσο είλαη ε θαηαγσγή, ε γιψζζα, ε ζξεζθεία, ε ηζηνξία, νη παξαδφζεηο, ε θπζηνγλσκία, ε ινγνηερλία, ηα ήζε θαη έζηκα ζηε γεληθφηεξε θνπιηνχξα ηνπο (Βέηθνο, 1993 Λέθθαο, 1992 Μηραήι, 1992). Παξάιιεια, νη επηθνηλσληαθέο ζπλζήθεο δεκηνπξγνχλ δπλαηφηεηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο θαη νξγάλσζεο ησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ (Rokkan, 2000, φπ. αλαθ. απφ ηνλ Κειπαλίδε, 2011). Αξγφηεξα ε πεξίνδνο ηεο λεσηεξηθφηεηαο ην 18 ν αηψλα πνπ ζπλδέεηαη κε ην θίλεκα ηνπ Γηαθσηηζκνχ θαη ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε, αλαδχεη ην ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα ηεο γιψζζαο, αθνχ ε κεηξηθή αλαγλσξίδεηαη σο ην θαηάιιειν κέζν γηα ηε καδηθή εθπαίδεπζε ησλ κεζαίσλ θαη θαηψηεξσλ θνηλσληθά ζηξσκάησλ (Byram & Risager, 1999). Ζ γιψζζα θαζίζηαηαη πεγή δχλακεο ηνπ έζλνπο-θξάηνπο αθνχ δηεπθνιχλεη ηελ επηθνηλσλία θαη ηνλ έιεγρν ησλ καδψλ (Κειπαλίδεο, 2002 Millar, 2005) θαη ζπλδέεη ηελ εζληθή ηαπηφηεηα κε ην ηζηνξηθφ παξειζφλ (Fishman, 1989). Σελ επνρή απηή ε έλλνηα ηνπ έζλνπο-θξάηνπο εμηζψλεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο κε θφζηνο φκσο ηελ ππνβάζκηζε ηεο ελδνεζληθήο πνιπγισζζίαο (Υξεζηίδεο, 2004). Χο αληίβαξν, ε γισζζηθή νκνηνγέλεηα θαη ε εζληθή γιψζζα ζεσξνχληαη απφδεημε ηεο γισζζηθήο θαζαξφηεηαο θαη απζεληηθφηεηαο ηνπ έζλνπο (Enever, 2009: 181 Fishman, 1972: 6-7). Bugarski: Ο ζεκαληηθφο ξφινο ηεο γιψζζαο πεξηγξάθεηαη ραξαθηεξηζηηθά απφ ηνλ «ζνλ αθνξά ηνλ ξφιν ηεο γιψζζαο ζηελ εζληθή ζπλείδεζε θαη ηε δφκεζε έζλνπο, ηνπ έρεη δνζεί κεγάιε βαξχηεηα, κε ηελ έλλνηα φηη πνιινί ηζρπξίδνληαη φηη, αλ είλαη λα ππάξμεη έλα θαη κνλαδηθφ θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν ηνπ έζλνπο, απηφ πξέπεη λα είλαη ε θνηλή γιψζζα. Mπνξνχλ, ζηε ζπλέρεηα, λα πξνζηεζνχλ ην θνηλφ έδαθνο, ε ηζηνξία (ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, ζπρλφηεξα ε ηζηνξηθή κπζνινγία), ηα θνηλά ζπκθέξνληα, νη θνηλέο αμίεο θαη νηηδήπνηε άιιν, αιιά ππάξρεη ε ηάζε ε γιψζζα λα αλαθέξεηαη πξψηε.» (Bugarski, 1997: ). ε απηήλ ηε θάζε ε εθπαίδεπζε θαζξεθηίδεη ηελ ηάζε ηεο επνρήο θαζψο, φπσο ππνζηεξίδεη ν Sadler (1900), απηφ πνπ ζπκβαίλεη έμσ απφ ην ζρνιείν θαζνξίδεη απηφ πνπ ζπκβαίλεη κέζα ζ απηφ θαη, σο εθ ηνχηνπ, είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ. Ζ πνιηηηθή ηεο εζληθήο νκνγελνπνίεζεο εθαξκφδεηαη θπξίσο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο πνπ έρεη σο ζηφρν ηε δεκηνπξγία θαλαιηψλ επηθνηλσλίαο κέζα ζηελ επηθξάηεηα (Κειπαλίδεο, 2002: 136, 140) θαη σο ηππηθφο θνηλσληθνπνηεηηθφο ζεζκφο εκπιέθεηαη

23 22 ζηελ θνηλσληθν-πνιηηηζκηθή θνηλσληθνπνίεζε, δειαδή ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηεο εζλνηηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο εζλνηηθήο ζπλείδεζεο (Fishman, 1989: 149). Σν ζρνιείν ζπκβάιεη ζηε δεκηνπξγία εζληθήο ζπλνρήο κέζα απφ ηνπο λένπο δεζκνχο κεηαμχ ησλ αηφκσλ θαη ηνπ θξάηνπο. Έηζη ε πνιηηηζκηθή νκνηνγέλεηα ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηε δεκηνπξγία κηαο εζληθήο γιψζζαο βαζηζκέλεο ζε κηα ηζηνξηθά ηζρπξή δηάιεθην, πξνβάιιεηαη κέζα απφ ην ζχζηεκα παηδείαο (Υξεζηίδεο, 2004). Σν ζέκα ηεο γιψζζαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηδηαίηεξα ε δηδαζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ζεσξείηαη ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ην ζέκα ηεο εζλνγισζζηθήο ζπλέρεηαο ελφο νιφθιεξνπ έζλνπο ή ησλ εζλνηηθψλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ (Κσζηνχια Μαθξάθε, 2001: 131). Ο ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο γίλεηαη αθφκα πην ηζρπξφο θαηά ηνλ 19 ν αηψλα αθνχ ε αλάγθε πνπ πξνθχπηεη γηα ηελ εμεηδίθεπζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ γηα ην ρεηξηζκφ ησλ κεραλεκάησλ νδεγεί αλαπφθεπθηα ζηε καδηθνπνίεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζε πνιιέο ρψξεο (West, 2001:256). Παξφιν πνπ ε καδηθνπνίεζε δελ εμειίζζεηαη ην ίδην ζε φιεο ηηο θνηλσλίεο αιιά αλάινγα κε ην ζηάδην πνπ βξίζθεηαη ε θνηλσλία θαη ηηο αλάγθεο πνπ απνξξένπλ απφ ην ζηάδην απηφ (Κξνπζηαιάθεο, 1998: 42), ε εμέιημε απηή ιεηηνπξγεί ζεηηθά ζηελ πξφνδν ηνπ αηφκνπ, ηεο θνηλσλίαο, ηεο νηθνλνκίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. Ζ βηνκεραληθή επαλάζηαζε κε ηηο ξαγδαίεο κεηαβνιέο πνπ επηβάιιεη ζηελ νηθνλνκία, ζηελ ηερλνινγία, ζηνλ πνιηηηζκφ θαη ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο δεκηνπξγεί θπξίσο ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή ηνλ ηχπν ηεο βηνκεραληθήο θνηλσλίαο ν νπνίνο εμειηζζφκελνο ζηνλ ηειεπηαίν ελάκηζη αηψλα δεκηνπξγεί ηε ζεκεξηλή κεηαλεσηεξηθή βηνκεραληθή θνηλσλία. Ο ξφινο ηνπ εζληθνχ θξάηνπο ζηε δηεζλή πνιηηηθή ζθελή θαη ε επηξξνή ηνπ ζηηο παγθφζκηεο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνινγηθέο δηαδηθαζίεο, απνδπλακψλνληαη ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, κε έλαξμε ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν. ηα επξσπατθά θξάηε ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο αιιάδεη ηα δεδνκέλα, θαζψο ππνρσξνχλ ν αληαγσληζκφο θαη νη θπξηαξρηθέο ηάζεηο ησλ θξαηψλ θαη παξαρσξνχλ ηε ζέζε ηνπο ζηε δεκηνπξγία δηθηχσλ νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο (Pinterič, 2005). Έηζη ζην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα ε επνρή ηεο κεηαλεσηεξηθφηεηαο (ή αιιηψο ζχγρξνλεο ή δεχηεξεο λεσηεξηθφηεηαο) ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα λέα ηάμε πξαγκάησλ πνπ αθνξά ηε ζηαδηαθή ζπξξίθλσζε ηεο δχλακεο ησλ εζλνθξαηηθψλ ζρεκαηηζκψλ ζην δηεζλή ρψξν (Beck, 1996). Ζ δηεζλνπνίεζε ελζσκαηψλεη ην έζλνοθξάηνο ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο, ελψ ε παγθνζκηνπνίεζε ππεξβαίλεη ηα εζληθά θξάηε σο

24 23 κνλάδεο δηαθπβέξλεζεο (Chomsky, 1993). Ζ αιιειεμάξηεζε ησλ θξαηψλ ζε νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ επίπεδν - απφξξνηα ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ, ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο ηερλνινγηθήο επαλάζηαζεο - νδεγεί ζηελ αλάγθε αιιαγήο ζηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηα έζλε. Παξάιιεια ην ελδηαθέξνλ κεηαηνπίδεηαη απφ ηελ ηζρχ ηνπ έζλνπο-θξάηνπο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο δηεζλείο ζρέζεηο, θαη δεηήκαηα θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ζεκαζίαο (Nugent, 1999). Ζ κεηαηφπηζε απηή ηνπ ελδηαθέξνληνο νδεγεί ζηελ ηδέα ηεο έλσζεο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε ζπλεξγαζία θαη ε εηξεληθή γεηηλίαζε ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο. Χο εμέιημε ην 1992 κε ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη θαη ηελ αχμεζε ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο, ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηηο επηδηψμεηο ηεο Δ.Δ. λένη νηθνλνκηθνί, θνηλσληθνί, πνιηηηθνί θαη πνιηηηζκηθνί ζηφρνη, αλάκεζα ζηνπο νπνίνπο είλαη ε θαζηέξσζε ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο θαη ε έλλνηα ηνπ Δπξσπαίνπ πνιίηε, ε επίηεπμε ζπλνρήο θαη ην αίζζεκα ηεο θνηλήο ηαπηφηεηαο (Guerrina, 2002: 123). Ζ ειεχζεξε θηλεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ κέζα ζηα φξηα ηεο Έλσζεο δεκηνπξγεί επηπιένλ έλα λέν επξχ πεδίν επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο. ε απηήλ ηελ πεξίνδν ζεκαληηθέο είλαη θαη νη αιιαγέο ζηελ απνζηνιή ηνπ ζρνιείνπ. Σν ζρνιείν είλαη πεξηζζφηεξν αλνηρηφ ζηνλ θφζκν, θαζψο κε ζηφρν ηελ ελδπλάκσζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηεο νηθνλνκίαο, ζπλζέηεη ζπλζήθεο δεκηνπξγίαο θαη ηφλσζεο πεξηζζφηεξν κηαο παγθφζκηαο παξά εζληθήο ηαπηφηεηαο ηνπ πνιίηε (Soysal, 1994). Καηά ηελ πεξίνδν απηή απνξξίπηνληαη ε έλλνηα ηεο απζεληίαο θαη ν θαηαθεξκαηηζκφο ησλ γλσζηηθψλ πεδίσλ, ελψ εληζρχεηαη ν ζεβαζκφο ζηε δηαθνξεηηθφηεηα, ν πινπξαιηζκφο ηεο γλψζεο πνπ πξνζεγγίδεηαη κέζα απφ ηε ζχδεπμε ησλ γλσζηηθψλ πεδίσλ θαη ηε δηαζεκαηηθφηεηα (Νάζηνο θ.ά., 2001). Ο ζηφρνο ηεο εθπαίδεπζεο ππαγνξεχεηαη απφ ηηο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο φπνπ ε γλψζε απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ νηθνλνκηθή παξαγσγή ζηνλ παγθφζκην αληαγσληζκφ (Hall θ.ά., 2003), θαη σο εθ ηνχηνπ νξίδεηαη σο ε θαηάξηηζε θαη ε απφθηεζε δεμηνηήησλ πνπ αμηνινγνχληαη κε βάζε ηα θξηηήξηα ηεο «παξαγσγηθφηεηαο» θαη ηεο «απνηειεζκαηηθφηεηαο». Γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεμηνηήησλ απηψλ απαηηείηαη ν εξγαδφκελνο λα αλαπηχζζεη ζηξαηεγηθέο γηα λα πξνζαξκφδεηαη δηαξθψο ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο

25 24 ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη έηζη λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο κηαο νηθνλνκίαο πνπ βαζίδεηαη ζηε γλψζε θαη ηηο ππεξεζίεο (Βεξγίδεο, 2005 CEDEFOP, ). ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε, βέβαηα, ε πεξαηηέξσ ελνπνίεζε ηεο Δ.Δ. βέβαηα ζεσξείηαη έλα πνιχ δχζθνιν εγρείξεκα, θαζψο ην δήηεκα ηεο γιψζζαο απνηειεί κεγάιν εκπφδην, εθφζνλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θνηλήο ηαπηφηεηαο είλαη αλαγθαία ε δπλαηφηεηα επηθνηλσλίαο ζε κηα θνηλή γιψζζα (Barbour & Carmichael, 2000). ε έξεπλα ηνπ Δπξσβαξφκεηξνπ ην 2012 ηελ ίδηα άπνςε ζπκκεξίδεηαη ην 84% ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ πηζηεχνπλ φηη είλαη απαξαίηεηε ε γλψζε κηαο επηπιένλ γιψζζαο πέξαλ ηεο κεηξηθήο, κε ην 67% λα ζεσξεί φηη απηή ε γιψζζα ζα πξέπεη λα είλαη ε αγγιηθή. Ζ ρξήζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο σο πξαθηηθή απάληεζε ζην πξφβιεκα ηνπ θφζηνπο ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη ζηελ Δ.Δ. 9 δε ζα κπνξνχζε βέβαηα λα γίλεη απνδεθηή, θαζψο κηα ηέηνηα ιχζε ζα ελέηεηλε ην πξφβιεκα ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο κέζσ ηεο ηζρπξνπνίεζεο ηεο ζέζεο ησλ ρσξψλ κε αγγιηθή γισζζηθή παξάδνζε θαη ηεο αλαπφθεπθηα κεηνλεθηηθήο ζέζεο ησλ νκηιεηψλ άιισλ γισζζψλ, πνπ ζα νδεγνχζε ζε δπζθνιία ζπκκεηνρήο ηνπο ζηηο δηαβνπιεχζεηο ηεο Δ.Δ. Μηα ηέηνηα εμέιημε, σο εθ ηνχηνπ, ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη εκπφδην ζηελ ελνπνίεζε ηεο Δ.Δ. θαη λα εληζρχζεη ηελ άλνδν ηνπ εζληθηζκνχ ζηα επξσπατθά θξάηε θαη ηε δεκηνπξγία εληάζεσλ κεηαμχ ηνπο, πνπ φκσο δελ είλαη επηζπκεηφ αθνχ απφ ηε δεκηνπξγία ηεο Δ.Δ. γίλνληαη ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο λα απνθεχγεηαη θάηη ηέηνην (Παληνιέσλ, 2013). Ζ δηάζηαζε απηή σζεί ηελ Δ.Δ. ζηελ πην δεκνθξαηηθή θαη εθηθηή ιχζε ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηεο πνιιαπινγισζζίαο - ηεο ηθαλφηεηαο δειαδή ηνπ αηφκνπ λα ρξεζηκνπνηεί δηάθνξεο γιψζζεο θαη ηεο ζπλχπαξμεο δηαθφξσλ γισζζηθψλ θνηλνηήησλ ζε κηα δεδνκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή - θαη ηελ παξάιιειε αλάδεημε ηνπ 8 Europe needs a strategy to satisfy the demands of the service-oriented knowledge-intensive economy. People must be able to adjust their skills constantly to continual labour market change. This has implications for education and training and lifelong learning. (βιέπε 9 πσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ε Παληνιέσλ: «Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ραξαθηεξίδεηαη σο ν κεγαιχηεξνο εξγνδφηεο δηεξκελέσλ παγθνζκίσο αθνχ απαζρνιεί κεηαθξαζηέο θαη δηεξκελείο, θαη ην θφζηνο κεηάθξαζεο ησλ εγγξάθσλ εξγαζίαο ηεο αλέξρεηαη ζην 1 δηο επξψ εηεζίσο γηα ην ζχλνιν ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ, πνζφ πνπ ραξαθηεξίδεηαη δπζβάζηαρην αθφκα θαη γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν παξφηη νη επίζεκεο γιψζζεο ηεο Δ.Δ. είλαη 24, κφλν έλαο κηθξφο αξηζκφο εγγξάθσλ εξγαζίαο κεηαθξάδεηαη πξνο φιεο ηηο γιψζζεο. Λφγσ ρξνληθψλ θαη δεκνζηνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Δ.Δ., γηα ηηο θαζεκεξηλέο εξγαζίεο ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν νη «δηαδηθαζηηθέο» γιψζζεο, δειαδή ηα αγγιηθά, ηα γαιιηθά θαη ηα γεξκαληθά» (Παληνιέσλ, 2013). ρεηηθά, επίζεο βιέπε

26 25 πνιηηηζκνχ θαη ηνπ γισζζηθνχ πινχηνπ ησλ άιισλ ρσξψλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε Δ.Δ. επηδηψθεη α) ηελ ελίζρπζε ηεο αίζζεζεο ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο ζηνπο πνιίηεο ηεο, β) ηελ πξνψζεζε ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο εξγαζίαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο θαη γ) ηελ θνηλσληθή ελζσκάησζε ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο 10. ε απηφλ ηνλ άμνλα απφ ην 2000 ε πνιπγισζζία απνηειεί πξσηαξρηθφ ζηφρν γηα ηελ Δ.Δ θαη ζπληζηά βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ απηνπξνζδηνξηζκνχ ηεο (Γθφβαξεο & Ρνπζζάθεο, 2008), θαζψο πξνσζείηαη σο θνηλφηεηα πνιππνιηηηζκηθή φπνπ ε πνιπκνξθία θαη ην πιήζνο ησλ κεηξηθψλ γισζζψλ γίλεηαη «πεγή πινχηνπ θαη γέθπξα αιιειεγγχεο θαη αιιεινθαηαλφεζεο» 11. Δπηπιένλ, απνηειεί θαη ζηνηρείν αληαγσληζηηθφηεηαο θαζψο ε γλψζε μέλσλ γισζζψλ είλαη βαζηθή πξνυπφζεζε θαη δεμηφηεηα γηα θάζε Δπξσπαίν πνιίηε ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εθπαίδεπζεο (πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 2002/C 50/01) 12. Με θνηλφ ζθνπφ ηε δηακφξθσζε κηαο Δθπαηδεπηηθήο Γισζζηθήο Πνιηηηθήο πνπ ζηνρεχεη ζηελ πξνψζεζε ηεο πνιπγισζζίαο, ε Δ.Δ. ζπλεξγάδεηαη κε ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Χο νξφζεκα ηεο ζπλεξγαζίαο απηήο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ηα εμήο: 1. Σν 2000 ε ηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο αλαγλσξίδεη ζε επξσπατθφ επίπεδν ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε σο θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο αλάπηπμεο θαη επηηπρίαο ζηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο ΔΔ δίλεη έκθαζε ζηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ρσξψλ θαη ζηελ ακνηβαία αληαιιαγή γλψζεσλ. 2. Σν 2001 αλαθεξχζζεηαη Δπξσπατθφ Έηνο Γισζζψλ απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. 3. Σν 2002 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην εγθξίλεη ςήθηζκα κε ην νπνίν πξνηείλεη κέηξα πξνψζεζεο ηεο γισζζηθήο πνιπκνξθίαο θαη ηεο εθκάζεζεο γισζζψλ. 4. To ρέδην Γξάζεο γηα ηηο γιψζζεο ( ) ζέηεη σο ζηφρν ηελ εθκάζεζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαη δχν άιισλ γισζζψλ, αξρίδνληαο ζε κηθξή ειηθία. Δπίζεο ζεζπίδεη ηελ δεκηνπξγία ηνπ Δπξσπατθνχ Γείθηε Γισζζηθψλ Γλψζεσλ (2010) ν νπνίνο ζα παξέρεη αμηφπηζηα θαη ζπγθξηηηθά ζηνηρεία γηα ηε γλψζε μέλσλ γισζζψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 10 Βιέπε 11 Δπξσπατθή Δπηηξνπή, COM (2005) 596, ηειηθφ. 12

27 26 5. Σν 2005 ε δεκνζηεχεηαη ην «Νέν ζηξαηεγηθφ πιαίζην γηα ηελ πνιπγισζζία (2005)», ε πξψηε ζηξαηεγηθή γηα ηελ πνιπγισζζία (ζήκεξα έρεη αληηθαηαζηαζεί κε απηή ηνπ 2008). 6. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2008 δηνξγαλψλεηαη ζπλάληεζε δηαβνχιεπζεο κε αλψηεξνπο εθπξνζψπνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ζθνπφ λα ζπγθεληξσζνχλ νη απφςεηο φισλ φζσλ ζπκκεηέρνπλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ γηα ηελ γισζζηθή πνιηηηθή ζε εζληθφ επίπεδν. Σν Φεβξνπάξην ηεο ίδηαο ρξνληάο δηνξγαλψλεηαη ε Τπνπξγηθή ζχλνδνο γηα ηελ πνιπγισζζία γηα λα ζπδεηεζνχλ νη πξνθιήζεηο θαη νη επθαηξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο γιψζζεο ζε κία Δπξσπατθή Έλσζε κε 23 δηαθνξεηηθέο επίζεκεο γιψζζεο. 7. Σν 2007 πξαγκαηνπνηείηαη ε ειεθηξνληθή δηαβνχιεπζε γηα ηελ πνιπγισζζία, φπνπ ηδηψηεο θαη νξγαληζκνί θαινχληαη λα θαηαζέζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπο ζρεηηθά κε ηε γισζζηθή πνιηηηθή. ε δεκφζηα ζπδήηεζε πνπ αθνινπζεί ην 2008 ζρνιηάδνληαη νη απφςεηο απηέο γηα ηελ πνιπγισζζία. 8. Σν 2008 κε ηελ ηξαηεγηθή ηεο Δ.Δ. γηα ηελ πνιπγισζζία νη ππνπξγνί ηεο Δ.Δ. θαζνξίδνπλ ηα βήκαηα πνπ πξέπεη λα γίλνπλ γηα ηελ πξναγσγή ηεο εθκάζεζεο γισζζψλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο γισζζηθήο πνιπκνξθίαο. 9. Σν 2009 κε ην ηξαηεγηθφ πιαίζην γηα ηε ζπλεξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο, νη ππνπξγνί Παηδείαο δεηνχλ απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή λα πξνβεί ζε πεξαηηέξσ ελέξγεηεο γηα ηελ πξναγσγή ηεο εθκάζεζεο γισζζψλ, π.ρ. γηα ηνπο ελειίθνπο ζην πιαίζην ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο θαηάξηηζεο, θαζψο θαη γηα ηνπο κεηαλάζηεο πξνθεηκέλνπ λα κάζνπλ ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο ηνπο. 10. Σν πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε 2010» ζέηεη ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ κέρξη ην 2010, πξνο ππνζηήξημε ηεο ηξαηεγηθήο ηεο Ληζαβφλαο. Ζ εθκάζεζε γισζζψλ εληάζζεηαη ζηνλ γεληθφηεξν ζηφρν ηνπ αλνίγκαηνο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο ζηνλ θφζκν, ελψ ε βαζηθή αξρή πνπ πηνζεηείηαη είλαη φηη θάζε άηνκν πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα κηιά δχν μέλεο γιψζζεο παξάιιεια κε ηε κεηξηθή ηνπ. 11. Σν ζηξαηεγηθφ πιαίζην «Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε 2020»,ην νπνίν βαζίδεηαη ζην πξφγξακκα εξγαζίαο «Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε 2010» ζέηεη ηέζζεξηο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο: - πινπνίεζε ηεο δηα βίνπ κάζεζεο θαη ηεο θηλεηηθφηεηαο,

28 27 - βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο, - πξναγσγή ηεο ηζνηηκίαο, ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηεο ελεξγνχ ζπκκεηνρήο ζηα θνηλά, - ελίζρπζε ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαζψο θαη ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο, ζε φια ηα επίπεδα εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο (ΤΠΑΗΘΠΑ) 13. (πεγή: Κέληξν Έξεπλαο γηα ηε Γηδαζθαιία Ξέλσλ Γισζζψλ θαη ηελ Αμηνιφγεζε Γισζζνκάζεηαο - RCEL) Πάλησο, θαηά ην Υξεζηίδε (2001), ην δήηεκα ηεο πνιπγισζζίαο αληηκεησπίδεηαη κε «αθέιεηα ή ππνθξηηηθή ζπγθάιπςε» θαζψο, φπσο αθξηβψο ε κνλνγισζζία ζην παξειζφλ απνηέιεζε ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δεκηνπξγία ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ εζληθνχ θξάηνπο, έηζη θαη ε πνιπγισζζία ζπλνδεχεηαη απφ αλάινγεο «κπζνπνηήζεηο» ζηε δηακφξθσζε ηεο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε «κπζνπνίεζε» ηεο πνιπγισζζίαο σο θπξίαξρνπ - ή θαη κνλαδηθνχ - φξνπ γηα ηε δεκηνπξγία ηεο λέαο επξσπατθήο ππεξεζληθήο ηαπηφηεηαο ζπγθαιχπηεη ηηο νηθνλνκηθέο αλαγθαηφηεηεο πνπ νδεγνχλ ζηε δηακφξθσζε ηεο ππεξεζληθήο ή κεηαεζληθήο επξσπατθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Έηζη, θάπνηεο γιψζζεο ζηελ Δπξψπε ζεσξνχληαη εγεκνληθέο γιψζζεο, θαζψο δηαζέηνπλ κεγαιχηεξν θεθάιαην πνπ εμαξηάηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ αλζξψπσλ πνπ κηινχλ ηε γιψζζα, φπσο θαη απφ ηε ζέζε ηεο ρψξαο ζηελ νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ Δπξψπε (Wodak, 2010) θαη, θαηά ζπλέπεηα, κέζα ζηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο, σο φξγαλα επηθνηλσλίαο απνθηνχλ αμία αλάινγα κε ηε δήηεζή ηνπο Ζ επηθξάηεζε ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο ζηε παγθφζκηα εθπαίδεπζε ηε βηβιηνγξαθία ζπρλέο είλαη νη αλαθνξέο ζηελ αγγιηθή γιψζζα κε ην πξνζσλχκην world English, international English θαη global English 14 (Yildinm & Okan, 2007: 32), ραξαθηεξηζκνί πνπ επηβεβαηψλνπλ ηελ πξσηνθαζεδξία ηεο 13 «Σα νξφζεκα ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ δχν νξγαληζκψλ», Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, Πνιηηηζκνχ θαη Αζιεηηζκνχ, Δζληθή Ξελφγισζζε Δθπαηδεπηηθή Πνιηηηθή Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ ΠαλεπηζηήκηνΑζελψλ. Βιέπε: eyroph/proo8hsh.html 14 αγγιηθά ηνπ θφζκνπ, δηεζλή αγγιηθά θαη παγθφζκηα αγγιηθά.

29 28 αγγιηθήο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη ηε ζχλδεζή ηεο κε ηνλ φξν παγθνζκηνπνίεζε (Yano, 2001 Salverda, 2002 Tochon, 2009). Αλ θαη ε επηθξάηεζε ηεο αγγιηθήο σο παγθφζκηα γιψζζα έρεη πξνβιεθζεί ήδε εδψ θαη δχν πεξίπνπ αηψλεο (Bailey, 1991), ν φξνο «παγθφζκηα γιψζζα» απέθηεζε ηελ απζεληηθή ηνπ εθαξκνγή ζην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα (Crystal, 2003). Καηά ηνλ Chrystal (2000: 4) ην παγθφζκην απηφ status ηεο αγγιηθήο γιψζζαο είλαη κηα γλήζηα θαηάθηεζε πνπ θάζε γιψζζα κπνξεί λα επηηχρεη φηαλ αλαγλσξίδεηαη ν ηδηαίηεξνο ξφινο ηεο θαη είηε γίλεηαη απνδεθηή ζηηο θνηλφηεηεο κηαο ρψξαο, είηε ε δηδαζθαιία ηεο απνθηά πξνηεξαηφηεηα κέζα ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Έηζη ε ζεκαληηθφηεηα ηεο γιψζζαο ζρεηίδεηαη φρη κε ηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ πνπ ηελ κηιάλε σο κεηξηθή αιιά κε ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ε γιψζζα ζεσξείηαη ρξήζηκε έμσ απφ ην αξρηθφ ηεο πεξηβάιινλ (Swales, 1988:6-7), γεγνλφο πνπ θαλεξψλεη κηα μεθάζαξε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο επηθξάηεζεο ηεο γιψζζαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο, ηερλνινγηθήο, θαη πνιηηηζηηθήο ηεο δχλακεο. Ζ αγγιηθή είλαη ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα ηεο Eurostat ην 2010, καθξάλ ε πην δεκνθηιήο γιψζζα ζε φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Δπξψπε (Mejer, Boateng & Turchetti, 2010). Πνιινί είλαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο έρεη επηρεηξεζεί λα δνζεί κηα εμήγεζε ζρεηηθά κε ηελ απήρεζε απηή. Δπηγξακκαηηθά αλαθέξνπκε ηνλ ηζρπξηζκφ φηη ε δεκνηηθφηεηά ηεο θαη ε δηαρξνληθφηεηά ηεο νθείινληαη ζηελ επθνιία ηεο γιψζζαο (Johnson, 2009), ζηελ απιή γξακκαηηθή ηεο (Pells, 2002), ή ζηελ επειημία ηεο θαη ηε πξνζαξκνζηηθφηεηά ηεο (Nunan, 2003). Καηά ηελ Aitchison (The Economist, 2001), παξφια απηά ε επηηπρία ή ε απνηπρία ηεο γιψζζαο ζπλδέεηαη πεξηζζφηεξν κε ηε δχλακε ησλ αλζξψπσλ πνπ ηε ρξεζηκνπνηνχλ - φπσο ζπκβαίλεη ζηε πεξίπησζε ηεο αγγιηθήο - ελψ δε ζρεηίδεηαη ηφζν πνιχ κε ηα εγγελή ραξαθηεξηζηηθά ηεο. ρεηηθά κε απηφ ν Crystal (1997, 2004) επίζεο ππνζηήξημε ηε ζεκαζία ηεο δχλακεο απηψλ πνπ κηινχλ κηα γιψζζα σο ζεκαληηθνχ παξάγνληα γηα ηε δεκνηηθφηεηά ηεο. Καηά ηνλ ίδην, ε αλάπηπμε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ήηαλ απφξξνηα ελφο ζπλδπαζκνχ δπλάκεσλ ζε δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο ηεο ηζηνξίαο. Έηζη, ε εμάπισζή ηεο ήηαλ απνηέιεζκα α) ηεο πνιηηηθήο ηεο δχλακεο, ε νπνία αλαδχζεθε κέζα απφ ηε κνξθή ηεο απνηθηνθξαηίαο ηνπ 16 ν αηψλα, β) ηεο ηερλνινγηθήο ηεο δχλακεο, ε νπνία ήηαλ ζπλπθαζκέλε κε ηε Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε ηνπ 18 νπ θαη ηνπ 19 νπ αηψλα, θαζψο ε ρξήζε ηεο πξνσζήζεθε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο ηερλνινγίαο ζηε Βξεηαλία θαη κεηέπεηηα ηελ Ακεξηθή, γ) ηεο νηθνλνκηθήο δχλακεο ησλ ΖΠΑ ε νπνία απμήζεθε θαηά ηνλ 19 ν θαη δ) ηεο πνιηηηζηηθήο ηεο δχλακεο θαηά ηνλ 20 ν

30 29 αηψλα ε νπνία εθδειψζεθε θαη ζπλερίδεη λα εθδειψλεηαη κέζσ ηνπ επηξξνήο ηνπ Ακεξηθαληθνχ πξνηχπνπ δηαβίσζεο. Ο Graddol (1997, 2000) επίζεο ππνζηήξημε φηη ε δεκνηηθφηεηα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο είλαη δηαζθαιηζκέλε, αθνχ θαηά θχξην ιφγν ε γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην ππεξηζρχνλ θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα, απνηειεί ηελ θχξηα γιψζζα ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη θαηέρεη κεγάιν κέξνο ησλ πνιηηηζηηθψλ πεγψλ φπσο ε ινγνηερλία, ν θηλεκαηνγξάθνο θαη ε ηειεφξαζε. Έηζη, φπσο πεξηγξάθεηαη ζην Economist (1996: 39), ηα αγγιηθά απνηεινχλ «έλα αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο επαλάζηαζεο ηεο επηθνηλσλίαο ζε παγθφζκην επίπεδν». Κάλνληαο κηα ζχληνκε αλαζθφπεζε ζηελ εμέιημή ηεο ηζηνξηθά, δηαπηζηψλεη θαλείο φηη ε αγγιηθή γιψζζα είλαη κηα απφ ηηο ζχγρξνλεο γιψζζεο ηνπ θφζκνπ πνπ απνηεινχλ απηνθξαηνξηθά θιεξνδνηήκαηα. Απφ ηελ επνρή ηεο Αλαγέλλεζεο γηα πξψηε θνξά ηα επηζηεκνληθά θαη θηινζνθηθά έξγα γξάθνληαη ζηελ αγγιηθή γιψζζα θαη θαηά ηνλ 17 ν θαη 18 ν αηψλα ε ρξήζε ηεο αγγιηθήο επεθηείλεηαη ζηελ Ακεξηθή, ζηελ Απζηξαιία θαη ζηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιήο. ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν, ε αγγιηθή γιψζζα επηθξαηεί ζηελ Δπξψπε παξαγθσλίδνληαο ηε γαιιηθή πνπ κέρξη ηφηε ζεσξείηαη θπξίαξρε 15, ελψ απφ ηελ επνρή ηεο ιήμεο ηνπ πνιέκνπ θεξδίδεη ζπλερψο έδαθνο (Hoffman, 2000 Truchot, 2002). Ζ θπξηαξρία ηεο δηεζλνχο γιψζζαο δελ είλαη κφλν απνηέιεζκα ζηξαηησηηθήο ππεξνρήο αιιά θαη νηθνλνκηθήο δχλακεο, απαξαίηεηεο γηα ηε δηαηήξεζε θαη ηελ εμάπισζή ηεο (Crystal, 2000 Hutchinson & Waters 1987). Ηδηαίηεξα θαηά ηνλ 19 ν θαη 20 ν αηψλα ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ ηερλνινγία ηεο επηθνηλσλίαο κε άκεζν απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε καδηθψλ πνιπεζληθψλ νξγαληζκψλ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο ηερλνινγίαο απφ βηνκεραλίεο καδηθήο ςπραγσγίαο κε άκεζε επίδξαζε ζηνλ πιεζπζκφ, ελψ ηα κέζα ελεκέξσζεο ιεηηνπξγνχλ ζε παγθφζκηα εκβέιεηα θαη φρη κέζα ζηα απζηεξά εζληθά πιαίζηα. Ζ πξφνδνο ζηελ επηζηήκε θαη ηελ ηερλνινγία δεκηνπξγεί επλντθέο ζπλζήθεο γηα πεξηβάιινληα έξεπλαο δηεζλψο θαη ε αγγιηθή δηαδξακαηίδεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν (Σνθαηιίδνπ, 1986: 5). Έηζη, ζηελ αξρή ηνπ 21 νπ αηψλα ε ζεκαζία ηεο γλψζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κπνξεί λα ζπγθξηζεί κε ηελ ηθαλφηεηα ηεο γξαθήο θαη ηεο αλάγλσζεο ηελ επνρή ηεο βηνκεραλνπνίεζεο ηεο Δπξψπεο (Carmichael, 2000), ηε ζηηγκή πνπ ε επάξθεηα ζηε 15 Μέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε γαιιηθή ήηαλ ε γιψζζα ζηελ νπνία εθθξαδφηαλ ε ηεξαξρία ησλ νξγάλσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Υξεζηκνπνηείηαη δε αθφκα επξέσο γηα ηζηνξηθνχο ιφγνπο θαη εληζρχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε έδξα ησλ επξσπατθψλ νξγάλσλ βξίζθεηαη ζε γαιιφθσλεο ρψξεο (βι. Πξνθίιε 2001 Κνηιηάξε, 2005).

31 30 γιψζζα απνηειεί έλα είδνο «πνιηηηζηηθήο ηερληθήο» (Breidbach, 2003 Neuner, 2002) θαη ζεσξείηαη έλα αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο ηνπ αηφκνπ (Huber, 1998), ή, φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Graddol (2004: 1330), «κηα βαζηθή δεμηφηεηα πνπ δηδάζθεηαη ζην δεκνηηθφ καδί κε ηηο δεμηφηεηεο ζηελ ηερλνινγία». ηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα ε αγγιηθή πεξηγξάθεηαη σο ε θπξίαξρε γιψζζα ηεο παγθφζκηαο επηθνηλσλίαο. Δίλαη ε γιψζζα ησλ επηρεηξήζεσλ, ηεο ηερλνινγίαο, ηεο επηζηήκεο, ηνπ δηαδηθηχνπ, ηεο δεκνθηινχο δηαζθέδαζεο θαη ησλ ζπνξ (Chrystal, 2000 Graddol, 1997). Δίλαη ε θχξηα γιψζζα ηεο παγθφζκηαο βηβιηνγξαθίαο 16, ηνπ ηχπνπ θαη ηεο δηαθήκηζεο, ηεο ελαέξηαο θπθινθνξίαο, ησλ αθαδεκατθψλ ζπλεδξίσλ θαη ηεο δηπισκαηίαο (Chrystal, 2006). ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα ηα αγγιηθά είλαη κηα sine qua non πξναπαηηνχκελε γλψζε γηα ηελ πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία θαη ηελ παξαγσγή ησλ επξεκάησλ (Ammon, 2001 Truchot, 2002). Αληίζηνηρα ε πιεηνςεθία ησλ Δπξσπατθψλ επηζηεκνληθψλ ζπιιφγσλ αληηκεησπίδεη ηελ αγγιηθή γιψζζα σο ηελ θπξίαξρε ή ηε κνλαδηθή γιψζζα γηα ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ (Crystal, 2003). Γηα ηελ εμαζθάιηζε ελφο δηεζλνχο αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ ε ρξήζε ηεο αγγιηθήο ζηα επηζηεκνληθά πεξηνδηθά επίζεο είλαη αδηακθηζβήηεηε (Ammon, 1994 Truchot, 2002). H αγγιηθή είλαη επίζεο ε γιψζζα ηεο γξαθεηνθξαηίαο ζε 60 ρψξεο, θαζψο θαη ε επίζεκε γιψζζα ζε 16 πνιπεζληθνχο νξγαληζκνχο (Wodak, 2010). Απνηειεί ηε «γιψζζα ηεο δχλακεο θαη ηεο επθαηξίαο» (Kachru, 1986) θαη ε γλψζε ηεο ζεσξείηαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ θαιχηεξε επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε θαη επηηπρία γεληθφηεξα (Nieto, 2002). Δίλαη ε γιψζζα πνπ καζαίλεηαη ζε κεγαιχηεξν εχξνο ηε ζηηγκή πνπ νη άιιεο γιψζζεο ππνρσξνχλ. Με ζηνηρεία θαη εθηηκήζεηο ηνπ CIA World Fact Book ηνπ 2008 έλα πνζνζηφ 4,68% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ηε ρξεζηκνπνηεί σο πξψηε γιψζζα, ελψ έλα επηπιένλ πνζνζηφ 10% σο δεχηεξε ή ηξίηε γιψζζα ην πνζνζηφ απηφ ζπλνιηθά ζπκθσλεί κε ηηο πην αηζηφδνμεο πξνβιέςεηο ηνπ Crystal ν νπνίνο ην 2006 εθηηκνχζε φηη ν αξηζκφο ησλ αλζξψπσλ πνπ κάζαηλαλ ηελ αγγιηθή γιψζζα ζε πεξίπνπ 120 ρψξεο άγγηδε ην 1 δηζεθαηνκκχξην. 16 ε αθαδεκατθά πιαίζηα ε πιεηνςεθία ησλ δεκνζηεπκέλσλ άξζξσλ θαη εξγαζηψλ θάζε ρξφλν είλαη ζηελ αγγιηθή γιψζζα (Swales, 1987 φπ. αλαθ. ζην Nunan, 2001 Crystal 2006) θαη ην πνζνζηφ απμάλεηαη θάζε ρξφλν.

32 31 Μέζα ζε απηέο ηηο ζπλζήθεο νηθνλνκηθήο παγθνζκηνπνίεζεο ε δήηεζε γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα θαη ηελ εθκάζεζή ηεο απμάλεηαη ζπλερψο. ηνλ ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηε βηνκεραλία αλακέλεηαη ε αλάπηπμε επάξθεηαο ζηε γιψζζα απφ ηνπο εξγαδφκελνπο. ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν, νη πνιπεζληθέο εηαηξίεο αλαδεηνχλ έλαλ νηθνλνκηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ ηξφπν επηθνηλσλίαο πξνθεηκέλνπ λα επεθηείλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Ζ αγγιηθή γιψζζα είλαη απαξαίηεην πξνζφλ γηα λα ζεσξείηαη θαλείο αληαγσληζηηθφο ζηελ παγθφζκηα αγνξά (Short et al., 2001), ηθαλφηεηα πνπ κπνξεί ζε ρξεζηκφηεηα λα ζπγθξηζεί κε ηελ ηθαλφηεηα ηεο νδήγεζεο ή ηεο ρξήζεο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή (The Economist, 2004) 17. Οη ζπλζήθεο απηέο δεκηνπξγνχλ απμεκέλεο πξνθιήζεηο γηα ηνπο δηδάζθνληεο ηελ αγγιηθή γιψζζα δηεζλψο. Χο απάληεζε ζε απηή ηε δήηεζε νη θπβεξλήζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν εηζάγνπλ ηελ αγγιηθή γιψζζα σο ππνρξεσηηθφ αληηθείκελν ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζπρλά απφ ηα αξρηθά ζηάδηα ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. Ζ αγγιηθή γιψζζα σο πην δηαδεδνκέλε, δηδάζθεηαη ζε ζρνιεία ζε πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο, ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο εκθαλίδεηαη σο ε θχξηα μέλε γιψζζα ζηα ζρνιεία, ζπρλά εθηνπίδνληαο θάζε άιιε ζηελ πνξεία (Crystal, 2003: 3-5). ηελ Δ.Δ. εμάιινπ, έξεπλα ηεο Eurostat ην 2001 έδεημε φηη πεξηζζφηεξν απφ ην 90% ησλ καζεηψλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε καζαίλεη αγγιηθά θπξίσο σο πξψηε μέλε γιψζζα, ελψ θαη ην 2005 ηα αγγιηθά είλαη ε θπξίαξρε γιψζζα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (Languages of Europe, 2005). πσο θαη ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζε παγθφζκην επίπεδν έηζη θαη ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε ε αγγιηθή απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά καζήκαηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ ζηελ ππνρξεσηηθή θαη κεηαυπνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, αθνχ αλαγλσξίδεηαη ε θαίξηα ζεκαζία ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο απηήο σο κέζν γηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ αλάπηπμε δεζκψλ ζπλεξγαζίαο. Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ εζηηάδεη ζηελ πξνψζεζε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηε ρψξα καο εδψ θαη πεξίπνπ κηα δεθαεηία ζπκβαδίδεη κε ην ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα κηα «αληαγσληζηηθφηεξε θαη δπλακηθφηεξε νηθνλνκία ηεο γλψζεο αλά ηελ πθήιην», ν νπνίνο επηζεκαίλεη ηε ζεκαζία ηεο γλψζεο μέλσλ γισζζψλ σο ελφο απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ. ηελ Διιάδα πινπνηνχληαη δξάζεηο θαη εθπνλνχληαη Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα θαη Πξνγξάκκαηα πνπδψλ πνπ ζπλάδνπλ κε ηηο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο γισζζνινγίαο, ηα πξφηππα 17 The Economist, After Babel, a New Common Tongue,

33 32 πνπ νξίδνληαη απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Παξφια απηά, φπσο εθθξάζηεθε ζην Παλειιήλην πλέδξην ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ζε ζπλεξγαζία κε ην Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ ην 2006 κε ζέκα «Οη Ξέλεο Γιψζζεο ζηε δεκφζηα ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε», ππάξρεη έλαο έθδεινο πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δεκφζηαο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο ζηε ρψξα καο, αθνχ ε πνηφηεηά ηεο ζπρλά ακθηζβεηείηαη ηφζν σο πξνο ηε ζηνρνζεζία θαη ην πεξηερφκελν φζν θαη σο πξνο ηελ εμαζθάιηζε ηεο γισζζηθήο επάξθεηαο θαη πηζηνπνίεζεο. Δπηπιένλ, ν πξνβιεκαηηζκφο απηφο γίλεηαη πην έληνλνο γηα ην αληηθείκελν ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην ζρνιείν αθνχ θαη ζηελ Διιάδα φπσο θαη ζηα άιια εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δ.Δ. ε αγγιηθή ζεσξείηαη θπξίαξρε μέλε γιψζζα. Γηα λα γίλεη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηή ε αηηία ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ απηνχ είλαη απαξαίηεην λα δεηρζεί αθελφο ε ζέζε ηνπ καζήκαηνο απφ ηελ έληαμή ηνπ ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε, ηελ εμέιημή ηνπ ζηηο δεθαεηίεο, αιιά θαη ηελ αλαπφθεπθηε ζχγθξηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο ζπζηήκαηνο κε ηα επξσπατθά ζπζηήκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο.

34 33 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ζ ΑΓΓΛΗΚΖ ΓΛΩΑ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 2.1. Ο αξραηνθεληξηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο Ζ γεληθή εθπαίδεπζε, απφ ηελ ίδξπζε ηνπ λενειιεληθνχ θξάηνπο θαη ζηε κεηέπεηηα πνξεία ηεο, ραξαθηεξίζηεθε απφ ζηνηρεία έληνλνπ εζλνθεληξηζκνχ θαη αξραηνθεληξηζκνχ. Αλαπφζπαζην κέξνο ηεο εμέιημεο ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο απνηέιεζε ην γισζζηθφ δήηεκα, ε ρξήζε, δειαδή, ηεο θαζαξεχνπζαο σο εληαία γιψζζα θαιιηεξγεκέλεο ή «πςειφηεξεο αμίαο», ε νπνία ιεηηνχξγεζε σο επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο, θαη ε πεξηζσξηνπνίεζε ηεο δεκνηηθήο σο «θαηψηεξεο» γιψζζαο (Κειπαλίδεο, 2009: 27). Σν γισζζηθφ δήηεκα ηαιάληζε ηελ ειιεληθή θνηλσλία θαη ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε νιφθιεξν ηνλ 19 ν θαη 20 ν αηψλα κέρξη ηελ «ηειηθή - αιιά πνιχ θαζπζηεξεκέλε - ιχζε ηνπ 1976» (Διεπζεξάθεο, 2011). Σν γισζζηθφ δήηεκα γεληθφηεξα έρεη απαζρνιήζεη ηνπο επηζηήκνλεο εξεπλεηέο, ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη ηελ ειιεληθή θνηλσλία πξηλ θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο θαη ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Ζ Ρ. ηαπξίδε Παηξηθίνπ (1999:10), ππνζηεξίδεη φηη «ε επίκνλε δήηεζε κηαο εληαίαο κνξθήο γιψζζαο δεζπφδεη ζηελ πλεπκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο πξνεπαλαζηαηηθήο πεξηφδνπ», θαζφηη αλαγλσξίδεηαη απφ φινπο ε αλάγθε εληαίαο γιψζζαο γηα ηελ πξναγσγή ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο θαη ηεο νκνγελνπνίεζεο ηνπ «εζληθνχ ζπλφινπ». ηελ Διιάδα κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821, ε ηδέα γηα ηελ ίδξπζε ηνπ λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ε επηδίσμε ηεο «ηδέαο ηεο αλαγέλλεζεο ηεο θιαζζηθήο Διιάδαο» νδήγεζαλ ζηελ πηνζέηεζε ηεο θαζαξεχνπζαο σο εζληθή γιψζζα ηνπ λένπ έζλνπο - θξάηνπο, κηαο «εθκνληεξληζκέλεο εθδνρήο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ» (Μηραήι, 1992: 50-51). Ζ ηαθηηθή ηεο Διιάδαο δηαθνξνπνηήζεθε απφ απηή ησλ άιισλ λενδεκηνπξγεζέλησλ εζλψλ-θξαηψλ ηεο Δπξψπεο πνπ αθνινχζεζαλ «ζηξνθή πξνο ηελ νκηινχκελε γιψζζα» - γλψξηζκα πνπ θπξηάξρεζε θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Γηαθσηηζκνχ - θαη ηελ εθπιήξσζε ηνπ αηηήκαηνο κηαο «παηδείαο γηα φινπο ζηεξηγκέλε ζηελ εζληθή γιψζζα» (ηαπξίδε- Παηξηθίνπ, 1999: 10). Παξάιιεια, ην ηζηνξηθφ παξειζφλ θαη ην πλεχκα ηνπ αξραίνπ ειιεληζκνχ εμηδαληθεχζεθε θαη ιεηηνχξγεζε σο ζεκειηψδεο βάζε ηνπ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, γεγνλφο πνπ αλαπφθεπθηα νδήγεζε ζηελ εθκάζεζε ηεο αξραίαο γιψζζαο σο κέζν γηα ηε

35 34 δηαηήξεζε ηεο ζχλδεζεο κε ην έλδνμν παξειζφλ θαη ηελ ελίζρπζε ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ζπλείδεζεο ηνπ Έιιελα πνιίηε, κηα ηδέα πνπ δελ επηδηψρζεθε ζε θακία άιιε ρψξα (Βαξκάδεο, 1992 Κειπαλίδεο, 2002). Τπφ απηήλ ηελ έλλνηα, ε αλαγέλλεζε ηνπ αξραίνπ πλεχκαηνο ζα ήηαλ δπλαηή κφλν αλ νη Νενέιιελεο απέβαιιαλ κέζσ ηεο γισζζηθήο παηδείαο θαη ηεο ελεξγνπνίεζεο ηνπ πλεχκαηνο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ηηο αηέιεηεο ηεο γιψζζαο θαη ηνπ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ ηνπο. Έηζη ε Διιάδα ζα μαλαγηλφηαλ ην θέληξν ηεο πνιηηηζηηθήο αθηηλνβνιίαο φπσο ζην παξειζφλ (Κειπαλίδεο, 2002: ). Δθηφο φκσο απφ ην ζεκαληηθφ πξνεγνχκελν ιφγν ηεο αλαγέλλεζεο ηεο θιαζζηθήο Διιάδαο ν Κειπαλίδεο (2002) ππνζηεξίδεη φηη ππάξρνπλ θαη ηξεηο ηζρπξνί ιφγνη πνπ θαζφξηζαλ ηελ πνξεία ηνπ ειιεληθνχ γισζζηθνχ δεηήκαηνο θαη ελίζρπζαλ ηνλ αξραηνθεληξηθφ ραξαθηήξα 18 ηεο ππνρξεσηηθήο θαη ηεο κεηαυπνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο: α) ε αλππαξμία κηαο θαιιηεξγεκέλεο εληαίαο γιψζζαο θαηά ηελ ίδξπζε ηνπ λενειιεληθνχ θξάηνπο - ή έζησ κηαο θπξίαξρεο ηνπηθήο δηαιέθηνπ (βι. επίζεο Σζνπθαιάο, 1992: 533), β) ν λενπκαληζκφο πνπ θπξηαξρνχζε ζηε Γπηηθή Δπξψπε θαη ν αξραηνθεληξηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηνλ νπνίν ζπλεπαγφηαλ θαη γ) ε απνπζία εθβηνκεράληζεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο θαη νηθνλνκίαο - πνπ θαη επέθηαζε δελ δεκηνπξγνχζε ηελ αλάγθε γηα κία πην ζχγρξνλε θαη ηερλνινγηθά πξνζαλαηνιηζκέλε εθπαίδεπζε θαη γηα ξεαιηζηηθή ζηξνθή ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ζρνιηθήο γιψζζαο πξνο ηε κεηξηθή ηεο εθδνρή (Κειπαλίδεο, 2002: ). Ζ επηδησθφκελε εθβηνκεράληζε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο δελ επηηεχρζεθε πνηέ απφ ηελ ίδξπζε ηνπ λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο σο θαη πξφζθαηα ζηνπο επφκελνπο αηψλεο, παξ φιεο ηηο πξνζπάζεηεο πνιηηηθψλ φπσο ν Σξηθνχπεο θαη ν Βεληδέινο κε απηνλφεην επαθφινπζν ηε δηαηψληζε ηνπ ειιεληθνχ γισζζηθνχ δεηήκαηνο. Έηζη, ν ζπλδπαζκφο ηνπ γισζζηθνχ δεηήκαηνο κε ηα ηξία απηά πξνβιήκαηα νδήγεζε ζε αθηλεζία θαη παιηλδξνκήζεηο ζηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή (Κειπαλίδεο, 2002: 411). ηε ρψξα καο ε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο επηβιήζεθε ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα γηα ελάκηζη πεξίπνπ αηψλα θαη νη ιφγνη πνπ ζηήξημαλ απηήλ ηελ αξραηνθεληξηθή ηδενινγία απνδείρζεθαλ αβάζηκνη απφ θνηλσληνινγηθήο πιεπξάο 18 Ο Κειπαλίδεο ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν «αξραηνθεληξηζκφο» αληί ηνπ φξνπ «αξραηνγλσζία» θαζψο ζεσξεί φηη ην κάζεκα ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ δελ παξέρεη πξφζβαζε νχηε ζην πλεχκα ησλ αξραίσλ ζπγγξαθέσλ νχηε, πνιχ ιηγφηεξν, ζηελ θαηαλφεζε ηεο δνκήο θαη ηεο νξγάλσζεο ηεο αξραίαο θνηλσλίαο θαη έηζη δελ απνηειεί νπζηαζηηθή γλψζε ηνπ αξραίνπ θφζκνπ (Κειπαλίδεο, 2002: 416, 2009: 69).

36 35 θαη επηδήκηνη γηα ηελ εθπαίδεπζε ζην ζχλνιφ ηεο. Έηζη, εθηφο απφ ην γεγνλφο φηη ε εκκνλή ζηα αξραία πξφηππα ιεηηνχξγεζε σο αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο ηνπ εθζπγρξνληζκνχ - αθνχ είρε σο απνηέιεζκα ηε κε αλαγλψξηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο σο κέζνπ επηθνηλσλίαο, έθθξαζεο θαη ζπγθξφηεζεο ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ Νενέιιελα - εζθαικέλε ήηαλ θαη ε εληχπσζε φηη ε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο ζην ζρνιείν ζα επηδξνχζε ζεηηθά ζηελ ηθαλφηεηα έθθξαζεο ηνπ καζεηή. ε αληίζεζε, επέηεηλε ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ αδχλακσλ καζεηψλ θαη δεκηνχξγεζε έλα ηερλεηφ θαη αθαηαλφεην πεξηβάιινλ πνπ ιεηηνχξγεζε αξλεηηθά φζνλ αθνξά ην ζηφρν ηεο αλάπηπμεο ηεο γισζζηθήο θαη εθθξαζηηθήο ηθαλφηεηάο ηνπο, κε ζχκαηα θαηά θχξην ιφγν ηνπο καζεηέο απφ ηα επξχηεξα ιατθά ζηξψκαηα, πνπ κεγάισλαλ ζε πεξηβάιινληα απνκαθξπζκέλα απφ ην γισζζηθφ ηδίσκα ηεο θαζαξεχνπζαο (Κειπαλίδεο & Ξσρέιιεο, 1990, φπ. αλαθ. απφ ηνλ Κειπαλίδε, 2002: 413). Μία αθφκε αηηία πνπ ζπλέβαιιε ζηελ νπηζζνδξφκεζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ήηαλ θαη ε πεπνίζεζε φηη ε κειέηε ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ κπνξνχζε λα ζπληειέζεη ζηελ αλαβίσζε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ κεγαιείνπ, ζηεξψληαο έηζη πνιχηηκν ρξφλν απφ άιια αληηθείκελα, φπσο νη μέλεο γιψζζεο, νη θπζηθνκαζεκαηηθέο θαη νη ηερλνινγηθέο επηζηήκεο. Χο απνηέιεζκα, δελ επεηεχρζε ε κεηαθνξά θαη ε πξνζαξκνγή ησλ ηερλνινγηθψλ εθνδίσλ απφ ηηο αλαπηπγκέλεο δπηηθνεπξσπατθέο θνηλσλίεο έηζη ψζηε λα αθνκνησζεί ζηελ Διιάδα ην ζπληνκφηεξν δπλαηφ ε δπηηθή επηζηήκε θαη ηερλνινγία ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκηθήο παξαγσγήο θαη ζε άιινπο θνηλσληθνχο ηνκείο (Κειπαλίδεο, 2002: Κειπαλίδεο, 2009). Έηζη, γηα παξάδεηγκα, νη ρψξεο πνπ αθνινχζεζαλ απηφλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ (φπσο νη θαλδηλαβηθέο ρψξεο) εηζάγνληαο ζην Αλαιπηηθφ ηνπο Πξφγξακκα σο θχξην κάζεκα (core subject) ηελ αγγιηθή γιψζζα θαηάθεξαλ λα θηάζνπλ ζηελ θνξπθή ησλ βηνκεραληθά πην αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ ηνπ θφζκνπ. Αληίζεηα, ζηελ Διιάδα αθνινπζήζεθε κηα δηαθνξεηηθή πνξεία εθφζνλ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα απέδσζε ζηηο μέλεο γιψζζεο - αληηθείκελα πνπ θαηέρνπλ θχξην ξφιν ζηελ πνξεία ηνπ εθζπγρξνληζκνχ - κηα πεξηζσξηαθή ζέζε ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα (Κειπαλίδεο, 2002: 417). Λφγσ ηεο ρξφληαο ηδηφηππεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο νη παξελέξγεηεο ηνπ γισζζηθνχ πξνβιήκαηνο είλαη ππαξθηέο αθφκα θαη ζήκεξα. Χο επηπξφζζεηε ζπλέπεηα ηεο εκκνλήο ζηελ αξραηνθεληξηθή ηδενινγία ε επηθέληξσζε ζηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ γισζζψλ νδήγεζε ζε κηα πην γεληθεπκέλε ζεψξεζε ηεο

37 36 γιψζζαο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ζχγρξνλσλ γισζζψλ σο έλα θαλνληζηηθφ ζχζηεκα πνπ δελ εμειίζζεηαη ζπγρξνληθά (Κειπαλίδεο, 2002 Κειπαλίδεο, 2007). Ζ θαλνληζηηθή απηή ζεψξεζε ηεο γιψζζαο θαη ε δηδαζθαιία κε απαξραησκέλεο κεζφδνπο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηε δσληαλή γιψζζα κε ηνλ ίδην ηξφπν φπσο ηελ αξραία, δειαδή κέζα απφ ηελ πξνζθφιιεζε ζηνπο θαλφλεο θαη ζην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην, έρνπλ επεξεάζεη θαη ραξαθηεξίδνπλ κέρξη θαη ζήκεξα αθφκε θαη ηελ δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο (Sifakis & Sougari, 2005 Sifakis, 2009). Ζ αληηκεηψπηζε απηή έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ην ρψξν ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο, θαζψο ε δηδαζθαιία θαη ε εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ ζπλάδεη κε ηελ γεληθφηεξε θνηλσληθή αληίιεςε γηα ηελ εθπαίδεπζε (Σνθαηιίδνπ, 2003) θαη αλάγεηαη ζε γεληθφηεξεο γλσζηαθέο θαη πνιηηηζκηθέο αμίεο, πνπ ζπληζηνχλ ηελ νινθιήξσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ καζεηή, ν νπνίνο ζην κέιινλ ζα έρεη ελεξγή ζπκκεηνρή ζηα ζχγρξνλα θαη δηαξθψο εμειηζζφκελα πεδία κάζεζεο θαη εξγαζίαο Σν κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ην 1945 σο ην 2001 ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε νη πξνδηαγξαθέο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ εθαξκφδνληαη ζηα ζρνιεία φιεο ηεο επηθξάηεηαο. χκθσλα κε ηελ Σνθαηιίδνπ (2003) ην πεξηερφκελν ησλ ζεζκηθψλ πξνδηαγξαθψλ ηεο δηδαζθαιίαο νη ζθνπνί θαη ηα πεξηερφκελα ηεο κάζεζεο, ε κεζφδεπζε ηεο δηδαζθαιίαο, ν ηξφπνο αμηνιφγεζεο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο - απνηειεί «ηδενινγηθφ πξντφλ θαη παξάγνληα θνηλσληθψλ δηεξγαζηψλ, θαζψο είλαη ζπλάξηεζε ησλ αληηιήςεσλ, αμηψλ θαη επηινγψλ πνπ επηθξαηνχλ ηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή πεξίνδν». Οη πνιηηηθέο επηινγέο, νη θνηλσληθέο αλάγθεο, νη πνιηηηζκηθέο αμίεο θαη νη παηδαγσγηθνί θαλφλεο ππαγνξεχνπλ αθφκα θαη ηνλ πην πξνθαλή αληηθεηκεληθφ ζηφρν πνπ είλαη λα απνθηήζνπλ φινη νη καζεηέο ηνλ «ζηνηρεηψδε εγγξακκαηηζκφ» (Βruner, 2007). πλεπψο ην ζρνιηθφ πξφγξακκα αλάινγα επηιέγεη ηηο «απαξαίηεηεο» γλψζεηο θαη ηνπο «θαηάιιεινπο» ηξφπνπο δηδαζθαιίαο κε ηε ζπλεθηίκεζε ηνπ επξχηεξνπ ζεζκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ ηεο εθπαίδεπζεο (Σνθαηιίδνπ, 2003). Οη επηινγέο ηεο πνιηηείαο ζρεηηθά κε ηηο μέλεο γιψζζεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα, ζπλδένληαη κε πνιχπινθα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά δεηήκαηα θαη έρνπλ ηδενινγηθέο θαη πνιηηηθέο πξνεθηάζεηο (Γελδξηλνχ, 1996). Πξνυπνζέηνπλ,

38 37 κεηαμχ άιισλ, απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηελ αλαγλψξηζε ή κε ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ ελφο ηφπνπ, κε ηελ δηδαζθαιία ζπγθεθξηκέλσλ γισζζψλ θαη ηνλ απνθιεηζκφ άιισλ, κε ηελ πξνψζεζε ηεο πνιηηηζκηθήο θαη γισζζηθήο πνιπκνξθίαο ή κε ηελ θπξηαξρία ησλ ηζρπξψλ γισζζψλ (Γελδξηλνχ, 1996 Pennycook, 1998 Phillipson, 1992 Tollefson, 1991). Ζ δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ ζην ειιεληθφ ζρνιείν θαζηεξψλεηαη γηα πξψηε θνξά ην 1833 κε ηε ζέζπηζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ γαιιηθψλ (Κνπηξή, 2009) θαη απφ ην 1900 ε αγγιηθή εληάζζεηαη σο δεχηεξε μέλε γιψζζα ζε επαγγεικαηηθά ζρνιεία, φπσο ζηα δηδαζθαιεία θαη ζε εκπνξηθέο θαη λαπηηθέο ζρνιέο (Μαιηβίηζε, 2004: 4). Με ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη ιφγσ ησλ επηζηεκνληθψλ, ηερλνινγηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ εμειίμεσλ ζε δηεζλέο επίπεδν δεκηνπξγείηαη ε αλάγθε γηα κηα δηεζλή γιψζζα θαη ε αγγιηθή παίξλεη ηε ζέζε απηή δηαγξάθνληαο ζπλερψο αλνδηθή πνξεία θαη θεξδίδνληαο έδαθνο έλαληη ηεο γαιιηθήο γιψζζαο ε νπνία κέρξη ηφηε ζεσξείηαη θπξίαξρε αθνχ δηδάζθεηαη ζηα δεκφζηα θαη ηδησηηθά ζρνιεία, ζε αληίζεζε κε ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο πνπ είλαη ππνρξεσηηθή κφλν ζηα νηθνλνκηθά Γπκλάζηα θαη ηα Γπκλάζηα Ξέλσλ Γισζζψλ (Πηηζίλνο, 1963). Σελ ίδηα ρξνληά, ην 1945, ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ εηζάγεηαη ζηελ ειιεληθή Μέζε Δθπαίδεπζε θαη δηδάζθεηαη ζηηο 4 ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ εμαηάμηνπ Γπκλαζίνπ (Σξηαληαθπιιίδεο, 1946: 138). Σν 1951 πξνβιέπεηαη ε πξψηε νπζηαζηηθή παξνπζία ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα (Γαθνχδε, 2004), αιιά ην πξψην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο εληνπίδεηαη ην 1953 θαη πξνβιέπεη δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ εμαηάμηνπ Γπκλαζίνπ κε 17 ψξεο ζην ζχλνιν θαη ησλ ηξηψλ ηάμεσλ (Μαιηβίηζε, 2004: 32). Με ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ 1964 ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο (αγγιηθήο ή γαιιηθήο) ζπγθαηαιέγεηαη ζηα βαζηθά καζήκαηα καδί κε ηα Αξραία, Νέα Διιεληθά, Μαζεκαηηθά, Φπζηθή θαη Ηζηνξία ζηηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ησλ Α θαη Β ηάμεσλ ηνπ Λπθείνπ. Παξφια απηά, παξακέλεη ε έιιεηςε Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα ηέηνησλ πνπ λα «ζέηνπλ ην κάζεκα ζηελ ππεξεζία ησλ λέσλ παηδαγσγηθψλ, θνηλσληθψλ ή νηθνλνκηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ηεο εθπαίδεπζεο», καξηπξψληαο φηη ε κεηαξξχζκηζε απηή δελ θαίλεηαη λα «αγγίδεη ην κάζεκα», πνπ πξνζδίδεη κηα «εηθφλα αθηλεζίαο» θαη δεκηνπξγεί ηελ «αίζζεζε ηεο αλνινθιήξσηεο πξνζπάζεηαο» ζην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο (Μαιηβίηζε 2004: 38). ηα ρξφληα ηεο δηθηαηνξίαο ν ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη ζην κάζεκα κεηψλεηαη, θαη ε

39 38 κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζπλερίδεη λα αθνινπζεί απηή ησλ λεθξψλ γισζζψλ πνπ ήδε είραλ ζεκαληηθή ζέζε ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε. Οη εμειίμεηο πνπ αθνξνχλ ηε δηδαθηηθή ησλ μέλσλ γισζζψλ ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ κέζσ θαηλνχξγησλ πξνζεγγίζεσλ φπσο ε Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε δελ ιακβάλνληαη ππφςε ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηνλ Σζνπάλνγινπ (1985), γεγνλφο πνπ δηθαηνινγείηαη απφ ηηο πνιηηηθέο ζπλζήθεο ηεο επνρήο. ηα πξψηα ρξφληα ηεο κεηαπνιίηεπζεο ( ) ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζην Γπκλάζην απμάλεηαη θαηά 1 ψξα αιιά ε ππνβάζκηζή ηνπ πνπ εγθαηληάζηεθε ζηα ρξφληα ηεο ρνχληαο ζπλερίδεη λα πθίζηαηαη. ε έξεπλά ηνπ ν Σεξδήο αλαθέξεη ηελ αλαληηζηνηρία ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο ηελ αληίζηνηρε επνρή, δίλνληαο ην παξάδεηγκα ησλ καζεηψλ ηεο Οκνζπνλδηαθήο θαη Λατθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο νη νπνίνη δηδάζθνληαη ζε έλα πνζνζηφ 158% πεξηζζφηεξν ηελ μέλε γιψζζα απφ φηη νη καζεηέο ζηελ Διιάδα (Σεξδήο, 1993: 35-36). Πάλησο, ε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηε δεκφζηα Μέζε Δθπαίδεπζε γεληθά δελ ραξαθηεξίδεηαη ζεηηθά απφ ηα δεκνζηεχκαηα ηεο επνρήο. Ζ Σνθαηιίδνπ (1980) αζθεί θξηηηθή ζηελ έιιεηςε κεζνδνινγηθήο άπνςεο ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη ηα εγρεηξίδηα πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηα θαηλνχξγηα δηδαθηηθά δεδνκέλα, ζηελ αλχπαξθηε επηκφξθσζε ησλ θαζεγεηψλ θαη ηελ αλεπαξθή πιηθνηερληθή ππνδνκή ησλ ζρνιείσλ. Σν 1984 ε Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ζην Γπκλάζην θαη ην Λχθεην. Σν 1985 εηζάγνληαη νη μέλεο γιψζζεο θαη ζην Γεκνηηθφ ζρνιείν θαη θαηά ην έηνο ε αγγιηθή δηδάζθεηαη σο κνλαδηθή μέλε γιψζζα (Γξίβα, 2005: 4, 37-39) απφ ηελ Γ ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ γηα 3 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Σελ επφκελε ρξνληά εηζάγεηαη ζην Γπκλάζην ε δεχηεξε μέλε γιψζζα κε απνηέιεζκα ε αγγιηθή σο πξψηε γιψζζα λα πθίζηαηαη κηα αμηνζεκείσηε κείσζε ησλ σξψλ θαζψο ε θνίηεζε πεξηνξίδεηαη ζηηο 2 ψξεο ηελ εβδνκάδα 19. Σελ δεθαεηία ηνπ 90 βέβαηα, ε ζπλνιηθή αχμεζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηελ ειιεληθή ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ παξάιιειε αχμεζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε φιεο ηηο επξσπατθέο ρψξεο, ζχκθσλα κε έξεπλα ηεο Eurostat ην 1997, θαζψο ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή απεπζχλεη ζπζηάζεηο ζηηο εζληθέο αξρέο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ, γηα ηελ επηθέληξσζε ζηελ πξνψζεζε ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηε 19 ΤΠΔΠΘ Γ2/4230/

40 39 δηαηχπσζε ζαθψλ ζηφρσλ γηα ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. θνπφο είλαη ε ζπλνρή κεηαμχ Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο φζνλ αθνξά ζην πεξηερφκελν θαη ζηε κεζνδνινγία, φζν θαη ηε ζέζπηζε δηαθαλψλ ζπζηεκάησλ πηζηνπνίεζεο βαζηζκέλσλ ζην Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο γηα ηε Γηδαζθαιία θαη ηελ Αμηνιφγεζε ησλ Γισζζψλ (Κ.Δ.Π.Α. ή C.E.F.R.). Έηζη, ην 1996 ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απνθηά «εληαία αληηκεηψπηζε» ζην Γεκνηηθφ θαη ην Γπκλάζην πνπ ζπληζηνχλ ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, κε ηε θηινδνμία ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο λα απνθηήζεη ζπλνρή αλάκεζα ζηηο δχν βαζκίδεο. Παξάιιεια εηζάγεηαη ν ζεζκφο ησλ επηπέδσλ γλψζεο ηεο γιψζζαο κέζα απφ δηαγλσζηηθφ ηεζη ζηελ αξρή ηεο Α ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ 20. Σα ηκήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη είλαη δχν, θαη νλνκάδνληαη «αξράξηνη» θαη «πξνρσξεκέλνη» 21. ην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ ηα ηκήκαηα πνπ ρσξίδνληαη ζε δχν επίπεδα γλψζεο δηδάζθνληαη παξάιιεια ηελ αγγιηθή γιψζζα κε δηαθνξεηηθφ δηδάζθνληα ή δηαθνξεηηθή δηδάζθνπζα ην θαζέλα. ηελ πεξίπησζε φκσο πνπ ην ζρνιείν δελ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ηνπ δεχηεξνπ εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο (εμαηηίαο ηεο κε δηθαηνιφγεζεο «ζέζεο» εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο), ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ζπλδπάδεηαη κε παξάιιειε δηδαζθαιία άιισλ αληηθεηκέλσλ φπσο Φπζηθή Αγσγή, Οηθηαθή Οηθνλνκία, Μνπζηθή, Καιιηηερληθά θαη άιια δεπηεξεχνληα καζήκαηα. Ζ εηζαγσγή ηνπ ζεζκνχ ησλ επηπέδσλ ζα κπνξνχζε έηζη λα θαιχςεη ζεσξεηηθά ηελ αλνκνηνγέλεηα πνπ πξνέθππηε απφ ηελ δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζην Γεκνηηθφ δεδνκέλνπ φηη φρη φια ηα δεκνηηθά ζρνιεία θαη θπξίσο απηά πνπ βξίζθνληαη ζε κηθξά θαη απνκαθξπζκέλα κέξε είραλ ηελ δπλαηφηεηα δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο ΤΠΔΠΘ Γ2/4230/ πσο αλαθέξεηαη πάλησο ζηε ζρεηηθή Δγθχθιην ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ πνπ θαζνξίδεη ηελ δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαηά επίπεδα γλψζεσλ ζην Γπκλάζην, γηα θαζαξά παηδαγσγηθνχο ιφγνπο ν ραξαθηεξηζκφο ησλ ηκεκάησλ δελ πξέπεη λα γίλεηαη κε φξνπο φπσο «αξράξηνη», «πξνρσξεκέλνη» θ.η.ι. Αθνχ ηα επίπεδα πνπ πξνθχπηνπλ κπνξεί λα είλαη δχν ή πεξηζζφηεξα αλάινγα κε ηηο εηδηθέο ζπλζήθεο θάζε ζρνιείνπ ηα ηκήκαηα κπνξεί λα αληηζηνηρνχλ ζην επίπεδν Α, ζην επίπεδν Β θαη ζην επίπεδν Γ. Παξφια απηά ν ραξαθηεξηζκφο «αξράξηνη» θαη «πξνρσξεκέλνη» έρεη επηθξαηήζεη ζε εθπαηδεπηηθνχο, καζεηέο, γνλείο θαη, ελίνηε, άιινπο θνξείο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη γη απηφ ζα ρξεζηκνπνηεζεί έηζη ζηε δηαηξηβή απηή. 22 Τ.Α. 7/ Ζ δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο ζηελ Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ πξνβιέπεηαη γηα ηα 1ζέζηα, 2ζέζηα θαη 3ζέζηα δεκνηηθά ζρνιεία, ζηα νπνία δελ κπνξεί λα δηνξηζηεί θαζεγεηήο, θαζψο δελ κπνξεί λα ζπκπιεξψζεη σξάξην. Έηζη, ππνινγίδεηαη φηη ε αγγιηθή γιψζζα δελ δηδάζθεηαη ζε

41 40 Σν κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο γίλεηαη ππνρξεσηηθφ απφ ην θαη απφ ηφηε κέρξη ην ζρνιηθφ έηνο δηδάζθεηαη ππνρξεσηηθά 3 ψξεο εβδνκαδηαία ζηηο 3 ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ, 3 ψξεο ζηελ Α Γπκλαζίνπ θαη 2 ψξεο ζηε Β θαη ηελ Γ Γπκλαζίνπ. Μαδί ζεζπίδεηαη θαη ε παξάιιειε δηδαζθαιία ηεο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο κεηά απφ επηινγή ησλ καζεηψλ (γαιιηθήο ή γεξκαληθήο) 24. Σελ ίδηα ρξνληά, ην 1997 θαζηεξψλεηαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο ζηελ Α θαη Β ηάμε ηνπ Λπθείνπ γηα δχν θαη ηξεηο ψξεο αληίζηνηρα 25 ελψ κεηά απφ 2 ρξφληα ην 1999 εηζάγεηαη θαη ζηελ Γ Λπθείνπ σο ππνρξεσηηθφ κάζεκα γηα 2 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Οη απνθάζεηο απηέο ελίζρπζαλ ηηο πξνζδνθίεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο γηα ηελ παξνρή επαξθνχο θαη απνηειεζκαηηθήο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο ζην δεκφζην ζρνιείν, νη νπνίεο φκσο δελ επαιεζεχηεθαλ, φπσο ζα θαλεί ζηε ζπλέρεηα Ζ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κέζα απφ ηελ επξσπατθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή: 2001 έσο ζήκεξα Σν πξψην έηνο ηνπ λένπ αηψλα θαη ηεο λέαο ρηιηεηίαο αθηεξψλεηαη απφ ηελ Δπξψπε ζηηο γιψζζεο ηεο. πσο αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά ε Σνθαηιίδνπ (2003) ε «ακήραλε γηα πνιιά ρξφληα κπξνζηά ζηελ γισζζηθή πνηθηιία ηεο» Δπξψπε νιηγνζέζηα ζρνιεία, ηα νπνία απνηεινχλ πεξίπνπ ην 45% ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Διιάδαο (ΚΔ.ΜΔ.ΣΔ.: 6). 23 Π.Γ. 78, ΦΔΚ 65, η. Α, Με ηελ θαζηέξσζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο σο ππνρξεσηηθήο θαη ηεο γαιιηθήο θαη γεξκαληθήο σο γιψζζαο επηινγήο, αλέθπςαλ πξνβιήκαηα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο ην θαηλνχξγην θαζεζηψο πνπ έζεηε ηελ επηινγή κηαο απφ ηηο δχν γιψζζεο απφ ηνπο καζεηέο - κε δήισζή ηνπο κεηά ηελ απνθνίηεζή ηνπο απφ ην Γεκνηηθφ ρνιείν - δεκηνχξγεζε ζπλζήθεο δηακάρεο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο γαιιηθήο θαη ηεο γεξκαληθήο γιψζζαο. Με ηελ παξάιιειε κείσζε ησλ σξψλ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο δεχηεξεο γιψζζαο (Τπνπξγηθή απφθαζε: αξ /Γ2/02/06/2005) ε θαηάζηαζε εληάζεθε θαζψο ε κε επηινγή ηνπ καζήκαηνο απφ ηνπο καζεηέο νδεγνχζε ζε κείσζε ηνπ σξαξίνπ θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο απψιεηα ηεο νξγαληθήο ζέζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ιφγσ έιιεηςεο ηνπ επαξθνχο αξηζκνχ σξψλ. Απηή ε θαηάζηαζε κε ηε ζεηξά ηεο είρε αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζε ζεκαληηθνχο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο: αθελφο πξνθαινχζε ζεκαληηθή νηθνλνκηθή, ςπρηθή θαη ζσκαηηθή επηβάξπλζε ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ν νπνίνο ιφγσ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ αλαγθάδνληαλ λα κεηαθηλείηαη ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα ζρνιεία, πνιιέο θνξέο θαη κέζα ζηελ ίδηα κέξα κε άκεζεο επηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ. Αθεηέξνπ δεκηνπξγήζεθε κηα θαηάζηαζε αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ δεχηεξσλ μέλσλ γισζζψλ νη νπνίνη επηδίσθαλ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο λα θάλνπλ δηαθήκηζε θαη πξνψζεζε ηνπ καζήκαηφο ηνπο, φπσο ραξαθηεξηζηηθά ζεκεηψλεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Απηφο ν αληαγσληζκφο κεηαθέξζεθε θαη ζην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε βαζκίδα ηνπ Λπθείνπ θαζψο, θαηά ην ζρνιηθφ έηνο , αθνχ ε αγγιηθή γιψζζα έγηλε κάζεκα επηινγήο θαη επνκέλσο νη εθπαηδεπηηθνί ζπρλά αληηκεησπίδνπλ παξφκνηεο δπζθνιίεο. 25 ΦΔΚ 1057/

42 41 αλαγλσξίδεη ηειηθά ην πιενλέθηεκά ηεο θαη «απνθαζίδεη λα δειψζεη πνιχγισζζε θαη πνιππνιηηηζκηθή». Έηζη κε πξσηνβνπιία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ην 2001 αλαθεξχζζεηαη Δπξσπατθφ Έηνο Γισζζψλ κε πξνζδνθία ηελ πξνψζεζε ηφζν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ, φζν θαη ηεο ηδηαίηεξεο γισζζηθήο πνηθηινκνξθίαο ηεο Δπξψπεο. Χζηφζν, ην πιενλέθηεκα απηφ γελλά ζηνπο Δπξσπαίνπο θφβνπο θαη ακεραλία, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην ελδερφκελν εμαθάληζεο ηεο γισζζηθήο πνηθηιίαο ιφγσ ηεο θπξίαξρεο ζέζεο ζπγθεθξηκέλσλ γισζζψλ κέζα ζηε λέα ηάμε πξαγκάησλ (Σνθαηιίδνπ, 2003: 119). Έηζη, ην 2001 δεκνζηεχεηαη έξεπλα ηνπ Δπξσβαξφκεηξνπ ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην 90% ησλ εξσηεζέλησλ ζηελ Διιάδα ζεσξεί φηη ε γιψζζα ηνπο πξέπεη λα πξνζηαηεπηεί πεξηζζφηεξν φζν επίθεηηαη ε δηεχξπλζε ηεο Δ.Δ., ελψ ηεο ίδηαο άπνςεο είλαη ην 90% ησλ Φηλιαλδψλ θαη ηα ηξία ηέηαξηα ησλ Πνξηνγάισλ, ησλ Ηζπαλψλ θαη ησλ Λνπμεκβνπξγηαλψλ. Σελ ίδηα ρξνληά, ε Τπνπξγφο Παηδείαο Άλλα Γηακαληνπνχινπ ζε ζπλέληεπμε πνπ δίλεη ζηελ εθεκεξίδα «Καζεκεξηλή», εηζεγείηαη ηελ θαζηέξσζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο σο δεχηεξεο επίζεκεο γιψζζαο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ππνζηεξίδνληαο φηη κε ηελ πξνσζνχκελε δηεχξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηελ έληαμε άιισλ δέθα ρσξψλ κέρξη ην 2006, ε Διιάδα ζα αληηκεηψπηδε επζέσο ην δήηεκα ηεο πνιπγισζζίαο θαη ζα βξηζθφηαλ αληηκέησπε κε ηνλ γισζζηθφ απνθιεηζκφ (Παληνιέσλ, 2013). Ζ εηζήγεζε απηή πξνθαιεί ζχειια αληηδξάζεσλ απφ αθαδεκατθνχο, πνιηηηθνχο, δεκνζηνγξάθνπο θαη ηελ θνηλή γλψκε, θαη κέζα ζην θιίκα απηφ ε δήισζε απηή αλαζθεπάδεηαη θαη ε έκθαζε κεηαηνπίδεηαη ζηε ζεκαζία πνπ πξέπεη λα δνζεί ζηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο απφ φινπο ηνπο πνιίηεο αιιά θαη ζηε ζεκαληηθή ζέζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε (Μνζρνλάο, 2004) 26. Πάλησο νη αιιαγέο πνπ ζπληειέζηεθαλ θαη ζπληεινχληαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε σο απνηέιεζκα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο δεκηνπξγνχλ ηελ αλάγθε γηα ξηδηθή δηακφξθσζε πνιιψλ πηπρψλ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ λα ζπλάδεη κε ηηο πνιηηηζηηθέο θαη θνηλσληθέο αληηιήςεηο ηεο θάζε θνηλσλίαο. Χο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ε ρψξα καο νθείιεη λα παξαθνινπζεί θαη λα επσθειείηαη απφ απηέο ηηο αιιαγέο κε ην λα πξνζαξκφδεη ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη ηε κεζνδνινγία 26 Αλάινγεο ήηαλ νη αληηδξάζεηο θαη ζηελ πξφζθαηε δήισζε ηεο Μ. Ρεπνχζε, ε νπνία ρξεζηκνπνίεζε ηνλ ραξαθηεξηζκφ «λεθξή γιψζζα» γηα ηα αξραία ειιεληθά, ελψ ππνζηήξημε φηη ζα πξέπεη λα είλαη ππνρξεσηηθφ κάζεκα κφλν γηα ηνπο καζεηέο πνπ επηζπκνχλ λα αθνινπζήζνπλ θιαζηθέο ζπνπδέο (ηαπξφπνπινο, 10/9/2013).

43 42 επίηεπμήο ηνπο. Με απηφ ην δεηνχκελν είλαη ζεκαληηθφ λα γίλεη αλαθνξά ζηελ ελαξκφληζε ηεο μελφγισζζεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο κε ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηεο Δ.Δ. αξρηθά ζηε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαζψο απνηειεί ζεκαληηθφ ζεκέιην πάλσ ζην νπνίν δνκείηαη ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζην Γπκλάζην αιιά θαη ζηε βαζκίδα ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο πνπ ζα απαζρνιήζεη ην θχξην ή εκπεηξηθφ κέξνο ηεο κειέηεο απηήο. πσο ζα θαλεί ζηε ζπλέρεηα ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζπκβαδίδεη κε ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα πνπ αλέθπςαλ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ζηνλ γεληθφηεξν εθπαηδεπηηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε ζηφρεπζε ηεο Δπξψπεο. Δπίζεο ην πεξηερφκελν ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ ηνπ Γπκλαζίνπ ηα νπνία παξαηίζεληαη ζηε ζπλέρεηα απνηειεί ην πιαίζην ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ θαη πξαθηηθψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη ηνπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν ζπληειείηαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν θαη έηζη ζα ιεηηνπξγήζεη σο ζεκείν αλαθνξάο γηα ην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο. Δμάιινπ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ή ην Πξφγξακκα πνπδψλ απνηειεί αθξνγσληαίν ιίζν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη θχξην εθθξαζηή ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Χο ηέηνην ζα έπξεπε λα απνηειεί αξσγφ ηνπ δηδάζθνληα ζηελ θαζεκεξηλή ηνπ δηδαζθαιία, παξέρνληαο ειεπζεξία θηλήζεσλ θαη πξσηνβνπιηψλ ψζηε λα επηηειέζεη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο. Παξ φια απηά, ζπρλά απνηειεί παξάγνληα πίεζεο θαη άγρνπο γηα ηνλ δηδάζθνληα είηε γηαηί αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ηνπ, είηε γηαηί αηζζάλεηαη παγηδεπκέλνο, φκεξνο κηαο ζηνρνζεζίαο ή κηαο κεζνδνινγίαο κε εθαξκφζηκεο κέζα ζηε ηάμε (Ξσρέιιεο,1989). Σα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ (ΑΠ) ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε απφ ηε κεηαπνιίηεπζε σο ην 1997, παξέκεηλαλ παξαδνζηαθά θαη θιεηζηά παξά ηηο αιιεπάιιειεο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Ο ζπγθεληξσηηθφο ηνπο ραξαθηήξαο ζπλίζηαην θπξίσο ζηηο δαζθαινθεληξηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, ηελ εηζαγσγή πξνηάζεσλ σο πξνο ηε δηακφξθσζε θαη ηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο θαη ηελ έκθαζε πεξηζζφηεξν ζηελ επίηεπμε γλσζηηθψλ ζηφρσλ παξά ζηελ καζεζηαθή δηαδηθαζία. Με ηηο εθπαηδεπηηθέο αιιαγέο πνπ επηρεηξήζεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν , έγηλε πξνζπάζεηα ηα Α.Π.. λα απνθηήζνπλ ζηαδηαθά ραξαθηήξα επέιηθησλ πξνγξακκάησλ θαη έηζη θαηαιήγνπκε ην 2003 λα έρνπκε ην Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π.., 2003), φπνπ επηρεηξείηαη ε

44 43 δηαζχλδεζε ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη ε δπλαηφηεηα αλάιεςεο πξσηνβνπιίαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ Σν Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο γηα ηηο μέλεο γιψζζεο Σν Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο - ΚΔΠΑ (Common European Framework for Languages - CEFR) 27 ζπληάρζεθε απφ ηελ αξκφδηα επηηξνπή γηα ζέκαηα Παηδείαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. Πεξηγξάθεη κε ζαθήλεηα «ηηο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ είλαη απαξαίηεην λα αλαπηχμνπλ νη καζεηέο ψζηε λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ μέλε γιψζζα γηα λα επηθνηλσλνχλ θαη λα κπνξνχλ λα ελεξγνχλ απνηειεζκαηηθά ζε νηθεία ή κε πεξηβάιινληα» θαη νξίδεη έμη επίπεδα γισζζνκάζεηαο (A1, A2, B1, B2, C1 & C2) (CEFR, 2001: 24-25), ζχκθσλα κε ηα νπνία ε πξφνδνο ησλ καζεηψλ κπνξεί λα αμηνινγείηαη κέζα απφ ζπζηήκαηα κε θνηλά θξηηήξηα θαη δείθηεο. Σα θξηηήξηα ηνπ Κ.Δ.Π.Α. δελ απνηεινχλ ηνλ βαζηθφ ζηφρν ηεο γισζζηθήο παηδείαο ζηηο μέλεο γιψζζεο, αιιά σο ηέηνηνο νξίδεηαη ε αλάπηπμε ηεο ζπλνιηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ καζεηή θαη ε αλάπηπμε θξηηηθήο ζθέςεο, ψζηε κε ηηο εκπεηξίεο πνπ απνθηά κέζα απφ ηε κειέηε ηεο μέλεο γιψζζαο λα «ιεηηνπξγεί επηθνηλσληαθά, λα είλαη αμηνπνηήζηκνο εξγαζηαθά θαη λα ζπλεξγάδεηαη ζε πεξηβάιινληα δηαπνιηηηζκηθά» 28. Σν Κ.Δ.Π.Α. παξέρεη έηζη κηα θνηλή βάζε γηα ηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ δηδαζθαιίαο γισζζηθψλ καζεκάησλ, νδεγηψλ γηα ηε ζχληαμε ζρεηηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, εμεηάζεσλ, δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ, θιπ. γηα νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Αλαθνξηθά κε ηηο ζχγρξνλεο γιψζζεο, βαζίδεηαη ζηηο παξαθάησ αξρέο: ε πινχζηα θιεξνλνκηά ησλ πνηθίισλ γισζζψλ θαη πνιηηηζκψλ ζηελ Δπξψπε πξέπεη λα πξνζηαηεπζεί θαη λα αλαπηπρζεί κέζα απφ ηελ θαιχηεξε γλψζε ησλ επξσπατθψλ ζχγρξνλσλ γισζζψλ δηεπθνιχλεηαη ε επηθνηλσλία θαη ε ζπλαιιαγή κεηαμχ Δπξσπαίσλ θαη έηζη πξνσζείηαη ε θηλεηηθφηεηα ζηελ Δπξψπε, ε ακνηβαία θαηαλφεζε θαη ζπλεξγαζία 27 Βιέπε: Δπίζεο βι.: Γηα ην πιήξεο θείκελν βι.: 28 Βι.

45 44 ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα επηηχρνπλ κεγαιχηεξε ζχγθιηζε ζην επξσπατθφ επίπεδν κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο πνιηηηθήο ηνπο, φηαλ πηνζεηνχλ εζληθέο πνιηηηθέο ζηνλ ηνκέα ηεο εθκάζεζεο θαη δηδαζθαιίαο ζχγρξνλσλ γισζζψλ. (CEFR, 2001: 2). Σίζεηαη, επνκέλσο, σο πξνέρσλ εθπαηδεπηηθφο ζηφρνο ε πξνεηνηκαζία ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιίηε, γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επξσπατθήο θηλεηηθφηεηαο θαη νινθιήξσζεο, ηε ζηαζεξφηεηα ηεο Δπξψπεο θαη ηελ πγηή ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, πξνσζψληαο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ησλ ζχγρξνλσλ γισζζψλ πνπ ζα εληζρχνπλ ηελ αλεμαξηεζία ηεο ζθέςεο, ηεο θξίζεο θαη ηεο δξάζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ηελ ππεπζπλφηεηα. Σνλίδεηαη επηπιένλ ε αλάγθε γηα πξνψζεζε ηεο «πνιιαπινγισζζίαο» (plurilingualism) 29 ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν, φπσο επίζεο θαη ε αλάγθε ηεο αμηνπνίεζεο ηεο δπλακηθήο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο πιεξνθνξηθήο (CEFR, 2001: 2-3). χκθσλα πάιη κε ηηο αξρέο πνπ νξίδεη ην Κ.Δ.Π.Α. «ην εθπαηδεπηηθφ αλαιπηηθφ πξφγξακκα δελ πεξηνξίδεηαη ζην ζρνιείν θαη δελ ηειεηψλεη κε ηελ απνθνίηεζε». Καηά ηελ Moore (2006) ζηφρνο ησλ ζρνιείσλ πξέπεη λα είλαη ε θαιιηέξγεηα πνιπγισζζηθψλ θαη πνιππνιηηηζκηθψλ δεμηνηήησλ ε ηθαλφηεηα δειαδή 29 Σα ηειεπηαία ρξφληα ε έλλνηα ηεο πνιιαπινγισζζίαο (plurilingualism) έρεη απνθηήζεη κεγάιε ζεκαζία ζηελ πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο ζην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Σν CEFR δηαρσξίδεη ηελ έλλνηα πνιιαπινγισζζία (plurilingualism) απφ ηελ πνιπγισζζία (multilingualism) ε νπνία νξίδεηαη σο ε γλψζε ελφο αξηζκνχ γισζζψλ, ή ε ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ γισζζψλ ζε κηα θνηλσλία. Ζ πνιπγισζζία (multilingualism) κπνξεί λα επηηεπρζεί απιά κέζσ ηεο πξνζθνξάο ελφο αξηζκνχ γισζζψλ ζε έλα ζρνιηθφ πεξηβάιινλ ή έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηεο ελζάξξπλζεο ησλ καζεηψλ λα κάζνπλ πεξηζζφηεξεο απφ κηα μέλεο γιψζζεο ή κέζσ ηεο κείσζεο ηεο θπξίαξρεο ζέζεο ηεο αγγιηθήο ζηελ δηεζλή επηθνηλσλία. Αληίζεηα ν φξνο plurilingualism (πιεζνγισζζία ή πνιιαπινγισζζία) αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ρξεζηκνπνηεί πνιιέο γιψζζεο γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο. Ζ πνιιαπινγισζζηθή πξνζέγγηζε ηνλίδεη ην γεγνλφο φηη θαζψο έλα άηνκν δηεπξχλεη ηελ εκπεηξία ηνπ ζηελ μέλε γιψζζα ζηα πνιηηηζηηθά ηεο πεξηβάιινληα (πρ. ζην ζπίηη, ζηελ θνηλσλία θαη ζηηο γιψζζεο άιισλ ιαψλ), ρηίδεη κηα επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα ζηελ νπνία ζπλεηζθέξεη ε ζπλνιηθή ηνπ γλψζε θαη εκπεηξία ζηε γιψζζα θαη ζηελ νπνία φιεο νη γιψζζεο αιιεινζρεηίδνληαη θαη αιιειεπηδξνχλ (CEFR, 2001: 4). Τπφ απηή ηελ έλλνηα ν ζηφρνο ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο ηξνπνπνηείηαη. Γελ αληηκεησπίδεηαη πιένλ ζην πιαίζην ηεο επίηεπμεο δεμηνηερλίαο ζε κία ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο κεκνλσκέλα αιιά αληίζεηα ν ζηφρνο είλαη ε αλάπηπμε ελφο γισζζηθνχ ξεπεξηνξίνπ ζην νπνίν φιεο νη γισζζηθέο ηθαλφηεηεο έρνπλ ζέζε. Δπηπιένλ εθφζνλ αλαγλσξίδεηαη φηη ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο είλαη κηα δηα βίνπ δηαδηθαζία, ε δεκηνπξγία θηλήηξνπ, δεμηνηήησλ θαη απηνπεπνίζεζεο ηνπ καζεηή ζηελ αληηκεηψπηζε λέσλ εκπεηξηψλ έμσ απφ ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ είλαη πνιχ ζεκαληηθά. Ζ επζχλε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αξρψλ, ησλ εμεηαζηηθψλ ζσκάησλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δελ κπνξεί λα είλαη απιά πεξηνξηζκέλε ζηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ επάξθεηαο ζηε γιψζζα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή, παξφιν πνπ θαη απηή θξίλεηαη ζεκαληηθή (CEFR, 2001: 5). Βιέπε:

46 45 γισζζηθήο επηθνηλσλίαο θαη πνιηηηζκηθήο δηάδξαζεο αλάκεζα ζε νκηιεηέο πνπ ρεηξίδνληαη δηαθνξεηηθέο γιψζζεο θαη θέξνπλ δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο. Ζ πνιιαπινγισζζηθή θαη πνιππνιηηηζκηθή ηθαλφηεηα κπνξεί θαη πξέπεη λα αλαπηχζζεηαη επηπξφζζεηα πξηλ απφ ην ζρνιείν θαη έμσ απφ ην ζρνιείν παξάιιεια κε ηελ πξνζπάζεηα θαιιηέξγεηάο ηεο κέζα ζην ζρνιείν (CEFR, 2001). Δπνκέλσο ην ζρνιηθφ αλαιπηηθφ πξφγξακκα πξέπεη λα ζεσξείηαη κέξνο ελφο πνιχ επξχηεξνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, πνπ έρεη σο επζχλε λα δψζεη ζηνπο καζεηέο έλα δηαθνξνπνηεκέλν ξεπεξηφξην, κηα θαιχηεξε αληίιεςε θαη γλψζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, θαζψο θαη εκπηζηνζχλε ζηηο δπλαηφηεηέο ηνπο, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα ηηο επεθηείλνπλ γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απνηειεζκαηηθά ζην κέιινλ. ε απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο βξίζθεηαη θαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ πνπ πεξηιακβάλεη ηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ φισλ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο (Γεκνηηθφ - Γπκλάζην), φπνπ πεξηγξάθνληαη νη γεληθέο αξρέο θαη ε θηινζνθία ηεο δηδαζθαιίαο ζην ειιεληθφ δεκφζην ζρνιείν Σν Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π..) Ξέλσλ Γισζζψλ γηα ην Γπκλάζην Σν 2001 ζρεδηάδνληαη απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην 30 θαη αλαθνηλψλνληαη ην Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π..) 31 θαη ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ (Α.Π..) γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο ζηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε 32 θαη καδί πξνθεξχζζεηαη θαη ε ζπγγξαθή αλάινγσλ βηβιίσλ (ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ καζεηή) θαη εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ βάζεη απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ. Σν Πξφγξακκα απηφ εληάζζεηαη ζην γεληθφηεξν Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ (Γ.Δ.Π.Π..) Ξέλσλ Γισζζψλ θαη δεκνζηεχεηαη αλαζεσξεκέλν ην νπφηε θαη ην κάζεκα δηδάζθεηαη ππνρξεσηηθά θαη ζηελ Γ Γεκνηηθνχ ζε 3σξε βάζε - θαη κέρξη ζήκεξα ηζρχεη κε εθείλε ηε κνξθή. 30 Με βάζε ηα πξνβιεπφκελα ζην Νφκν 1566/85 (άξζξν 1γ) Τπνπξγηθή Απφθαζε Γ2/5051δ., ΦΔΚ 1375, η.β, ΦΔΚ 304, η.β /

47 46 Σν Γ.Δ.Π.Π.. ελαξκνλίδεηαη κε ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο θαη ηνπ Κνηλνχ Δπξσπατθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο θαη θηινδνμεί λα πξνσζήζεη κέζσ ηεο γιψζζαο ηε θηινζνθία θαη ηηο αξρέο ηεο Δ.Δ. έηζη ψζηε λα θαιιηεξγεζεί ε ζπλείδεζε ηνπ Δπξσπαίνπ πνιίηε. ηφρνο είλαη λα «απαιεηθζνχλ ηα θαηλφκελα μελνθνβίαο θαη ξαηζηζκνχ ζε θάζε καζεηή ν νπνίνο ηαπηφρξνλα δηαηεξεί ηελ εζληθή θαη πνιηηηζκηθή ηνπ απηνγλσζία» (Γ.Δ.Π.Π.., 2003). Σν Πιαίζην πξνηείλεη δε αξθεηέο θαηλνηνκίεο θαη ε ρψξα αλαβαζκίδεη ζηαδηαθά ηηο παξνρέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο φζνλ αθνξά ηνλ ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ θαζψο κέζσ ηνπ Γ.Δ.Π.Π.. πξνσζείηαη ε δηαζχλδεζε ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, πνπ εληζρχεη ηνλ ηνκέα ηεο γεληθήο παηδείαο. πσο αλαθέξεηαη ζπγθεθξηκέλα, ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηηο αξρέο ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο έηζη ψζηε λα αλαδεηρζνχλ ηα θνηλά ζηνηρεία ηεο γλψζεο ζηα επηκέξνπο καζήκαηα. Σν εθπαηδεπηηθφ κνληέιν επηθεληξψλεηαη ζηηο αλζξσπηζηηθέο αμίεο κέζσ ηεο πνιπγισζζίαο, ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο θαη ηνπ εγγξακκαηηζκνχ 34. Σν δηδαθηηθφ πιαίζην είλαη καζεηνθεληξηθφ, κε έκθαζε ζε επηθνηλσληαθέο ηαθηηθέο, ζε αληίζεζε κε ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ παξειζφληνο. Ο γεληθφο ζθνπφο δελ είλαη ε θαηάθηεζε κηαο θαηαθεξκαηηζκέλεο γλψζεο αιιά ε θαηάθηεζε ζηάζεσλ δσήο θαη ζπκπεξηθνξψλ. Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο γίλεηαη ζπκκεηνρηθή κε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο γηα ηελ εθηέιεζε πξνγξακκάησλ δξάζεο ζην ζρνιηθφ θαη ην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη κε ηελ εκπινθή πνιιψλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζην πιαίζην ηεο δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο. ην πιαίζην ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο νη καζεηέο θαιιηεξγνχλ θαη αζθνχλ θπξίσο ηε δεμηφηεηα ηνπ «καζαίλσ πσο λα καζαίλσ» κέζα απφ ηελ πξάμε ρεηξηδφκελνη ηελ πιεξνθνξία θαη ηηο κεζφδνπο πξνζέγγηζεο, πξφζβαζεο, αμηνιφγεζεο θαη αμηνπνίεζεο ηεο πιεξνθνξίαο απφ πνιιά γλσζηηθά αληηθείκελα. Δπηδηψθεηαη έηζη ε γεληθή παηδεία, ε θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ κε ην γισζζηθφ κάζεκα αιιά θαη ε νιφπιεπξε θαιιηέξγεηα ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο (Γ.Δ.Π.Π.., 2003). 34 Ζ πνιπγισζζία «νδεγεί ζηελ αλαθάιπςε ησλ νκνηνηήησλ θαη δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ γισζζψλ» θαη «θαιιηεξγεί ηε δεμηφηεηα γηα ηε δηα βίνπ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ» κέζσ ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο, νη καζεηέο «εμνηθεηψλνληαη κε ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ άιινπ» θαη «δηακνξθψλνπλ πνιππνιηηηζκηθή ζπλείδεζε ψζηε λα αλαπηχζζνπλ δηαπνιηηηζκηθή επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα» Ο εγγξακκαηηζκφο, αθνξά «ηελ απφθηεζε γλψζεσλ ηεο κνξθήο θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο μέλεο γιψζζαο αιιά θαη ηελ απφθηεζε δεμηνηήησλ», έηζη ψζηε νη καζεηέο λα «αλαπηχζζνπλ επηθνηλσληαθέο ηθαλφηεηεο, λα ρεηξίδνληαη πιεξνθνξίεο θαη γλψζεηο» θαη «λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζην θνηλσληθφ-επαγγεικαηηθφ γίγλεζζαη» (ΓΔΠΠ, ζει ).

48 47 Οη καζεηέο κέζα απφ ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζα πξέπεη λα αλαπηχμνπλ ηηο παξαθάησ πξνζιεπηηθέο θαη παξαγσγηθέο δεμηφηεηεο ιφγνπ: - θαηαλφεζε θαη παξαγσγή ζπλερνχο θαη ζπλεθηηθνχ πξνθνξηθνχ θαη γξαπηνχ ιφγνπ, - θαηαλφεζε θαη ρξήζε γισζζηθνλνεηηθψλ ελλνηψλ, - παξαγσγή ιεθηηθψλ πξάμεσλ, - ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη επηθνηλσλίαο, - δεμηφηεηεο παξάιιειεο ρξήζεο ηεο κεηξηθήο θαη ηεο μέλεο γιψζζαο, - δεμηφηεηεο αλάπηπμεο πνιππνιηηηζκηθήο ζπλείδεζεο. Η. ζνλ αθνξά ηηο κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ην ΓΔΠΠ αλαθέξεηαη: 1) ζηηο βαζηθέο ηερληθέο δηδαθηηθήο φπνπ ηνλίδεηαη ε αλάγθε ρξήζεο δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ θαη ζηξαηεγηθψλ δηδαζθαιίαο κέζσ θαηεπζπλφκελσλ ηερληθψλ (απνζηήζηζε, ζεκεηψζεηο, επαλάιεςε, αληηγξαθή, κεγαιφθσλε αλάγλσζε, ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο, ζχγθξηζε κε ηε κεηξηθή γιψζζα θαη άιιεο γιψζζεο) θαη ειεχζεξσλ θαη δεκηνπξγηθψλ ηερληθψλ (παηρλίδηα, δξακαηνπνίεζε, ειεχζεξε έθθξαζε). Δπίζεο ζπληζηά ηε ρξήζε δηαιφγνπ, θαη ζπδεηήζεσλ ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο 2) ζηηο γισζζηθέο-καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο φπνπ πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή, λα ππάξρεη ζηφρεπζε ζηελ αλάπηπμε δηαθφξσλ ηθαλνηήησλ θαη λα δεκηνπξγνχληαη ζπλζήθεο γηα ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ (δεχγε ή νκάδεο). Δπίζεο νη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα βαζίδνληαη ζηελ απηελέξγεηα ηνπ καζεηή, λα ελεξγνπνηνχλ δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη λα πξνσζνχλ ηελ νξγάλσζε ηεο ζθέςεο. Γηα απηφ ην ζθνπφ πξνβιέπνληαη 3 είδε δξαζηεξηνηήησλ θαη ζπγθεθξηκέλα: κνξθνινγίαο θαη γισζζηθψλ ιεηηνπξγηψλ (κε επίθεληξν ην ηππηθφ ηεο γιψζζαο), ζρεκαηνπνίεζεο (πίλαθεο, αληηζηνηρίζεηο, θαηεγνξηνπνηήζεηο θιπ.) θαη επηθνηλσληαθέο (πρ. ζπλζεηηθέο εξγαζίεο) 3) ζηηο πξνζεγγίζεηο ησλ ζπλζεηηθψλ εξγαζηψλ (projects), φπνπ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο, βηψλνπλ ηελ πνιπγισζζία θαη καζαίλνπλ λα επηθνηλσλνχλ θαη αλαθαιχπηνπλ γλψζεηο θαη κεζνδνινγηθέο θαη εξεπλεηηθέο ηθαλφηεηεο

49 48 4) ζην δίθηπν αληαιιαγψλ, φπνπ πξνσζείηαη ε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ κέζσ άκεζεο επηθνηλσλίαο, αληαιιαγήο απφςεσλ θαη αληαιιαγήο καζεηψλ, δηεμαγσγήο θνηλψλ projects θ.ά. 5) ζηε δηαζεκαηηθή δηάζηαζε, θαζψο ην κάζεκα ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο κπνξεί λα ζπλδεζεί κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα φπσο ε Διιεληθή Γιψζζα, Λνγνηερλία, Ηζηνξία, Αηζζεηηθή Αγσγή, Μαζεκαηηθά, Γεσγξαθία, Φπζηθή, Κνηλσληθέο Δπηζηήκεο, Πιεξνθνξηθή, Πεξηβαιινληηθέο Δπηζηήκεο θιπ. ΗΗ. Σν ΓΔΠΠ αλαθέξεηαη επίζεο ζε παηδαγσγηθά κέζα ππνζηήξημεο ηεο κάζεζεο φπσο: 1) Δθπαηδεπηηθέο πεγέο: Δθηφο απφ ην βηβιίν πξνβιέπεηαη ε δεκηνπξγία ελφο ληνζηέ κε εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ην νπνίν ζα είλαη πξντφλ ζπλεξγαζίαο θαη ζπλερψο αλαλενχκελν θαη εμειηζζφκελν (κε άξζξα απφ εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, εγθπθινπαίδεηεο, αθίζεο, ινγηζκηθφ, θσηνγξαθίεο, βηληενηαηλίεο δηαθάλεηεο, θαηαζθεπέο, αξρεηαθφ πιηθφ ηνπ ζρνιείνπ, εξσηεκαηνιφγηα, θείκελα, νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ θ.ά., κέζα απφ ηα νπνία νη καζεηέο ζα ελεκεξψλνληαη, ζα επαηζζεηνπνηνχληαη θαη ζα απνθηνχλ αληίιεςε ηεο πνιηηηζκηθήο πνιπκνξθίαο ηνπ αγγιφθσλνπ ρψξνπ). 2) Υψξνη κάζεζεο: Καζψο ν ρψξνο ηεο ηάμεο απνηειεί ζηνηρείν κάζεζεο φηαλ ζηεξίδεη ηελ νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία, ε ζρνιηθή κνλάδα πξέπεη λα παξέρεη θαη λα πξνβιέπεη γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο έλα επράξηζην πεξηβάιινλ κε μερσξηζηφ ρψξν γηα ηε ρξήζε ππνινγηζηψλ θαη δηαδηθηχνπ, γηα ηηο δεκηνπξγίεο ησλ παηδηψλ θαη ηα επηζηεκνληθά ελδηαθέξνληα ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πίλαθεο αλαθνηλψζεσλ θαη ηελ θαηάιιειε ηνπνζέηεζε ησλ ζξαλίσλ. Δπίζεο πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη απφ ην ζρνιείν φιε ε απαξαίηεηε πιηθνηερληθή ππνδνκή. 3) Δπηζηεκνληθφ επνπηηθφ πιηθφ θαη ππνδνκή πεηξακαηηζκψλ θαη επηζηεκνληθήο έξεπλαο: Σν ζρνιείν πξέπεη λα πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα γηα πεηξακαηηζκνχο, έξεπλεο θαη κειέηεο ζε βάζνο θαη λα αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο. ε απηφ ην πιαίζην δεκηνπξγνχληαη δίθηπα αληαιιαγήο καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ηα νπνία ελδπλακψλνπλ ην ξφιν ηεο μέλεο γιψζζαο θαη εμαζθαιίδνπλ ζπλερή ζρέζε κε ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα. ΗΗΗ. Σν ΓΔΠΠ αλαθέξεηαη επίζεο ζην ζέκα ηεο αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ σο πξνο ηελ θαηάθηεζε ηεο δνκήο θαη ηεο κνξθήο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη παξάιιεια ηε

50 49 δπλαηφηεηα ρξήζεο ηεο ζε δηαθνξεηηθά θαη απζεληηθά πεξηβάιινληα επηθνηλσλίαο. Έηζη αλαθέξεη ηηο εμήο κνξθέο θαη ηξφπνπο αμηνιφγεζεο: 1) αμηνιφγεζε κέζσ γξαπηψλ δνθηκαζηψλ, 2) αμηνιφγεζε θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ κέζα απφ επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο, δξακαηνπνηήζεηο, παηρλίδηα ξφισλ, ζπδεηήζεηο κέζα ζην πιαίζην ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ζε πξαγκαηηθέο επηθνηλσληαθέο θαηαζηάζεηο θαη 3) ελαιιαθηηθέο κνξθέο αμηνιφγεζεο (projects, θάθεινο πιηθνχ, επαλαμηνιφγεζε, αμηνιφγεζε νκάδαο θαη ζπλεξγαζίαο, αμηνιφγεζε κε ζηφρν ηε δηαπίζησζε ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο θιπ). Σν Γ.Δ.Π.Π.. θαη ηα αληίζηνηρα Α.Π.. δηαηεξνχλ δηαθξηηά καζήκαηα, αιιά ζεζκνζεηνχλ ζπγρξφλσο ηελ εθπφλεζε «δηαζεκαηηθψλ ζρεδίσλ εξγαζίαο», ηα νπνία πξνβιέπεηαη λα θαιχπηνπλ κέρξη θαη ην 10% ηνπ ζπλνιηθνχ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πηoζεηψληαο, έηζη, κία «ήπηα δηαζεκαηηθφηεηα» (Μαηζαγγνχξαο, 2004: 60). πσο αλαθέξεη ν Αιαρηψηεο (2004) 35 ζρεηηθά κε ην ΓΔΠΠ ε λέα δφκεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ καζεκάησλ: «εληζρχεη ηελ επηδησθφµελε νπζηαζηηθή γεληθή παηδεία θαη ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο, ηελ εληαία νξγάλσζε ηνπ πεξηερνµέλνπ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηµέλσλ θαη ηηο δηεξεπλεηηθέο πξνζεγγίζεηο δηδαζθαιίαο [...] Ζ πξνζπάζεηα ηεο νιηζηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο [...] αληαπνθξίλεηαη ζηελ πνιχπιεπξε θνηλσληθή πξαγµαηηθφηεηα, ζηηο ζπµπεξηθνξέο θαη ζηηο εµπεηξίεο ηνπ µαζεηή δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην µαζεηή λα ζπγθξνηήζεη έλα εληαίν ζχλνιν γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ ζα ηνπ επηηξέπεη λα αλαπηχζζεη πξνζσπηθή άπνςε λα δηαµνξθψζεη ηε δηθή ηνπ θνζµναληίιεςε (CIDREE, 1999 Frey, 1998) [...] Γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο [...] ζεσξείηαη απαξαίηεηε µηα µεηαηφπηζε ηνπ «επίθεληξνπ» ησλ Α.Π.. θαη ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηε δηδαζθαιία ηνπ ζέµαηνο (Erickson, 1998). Έλα ζχλνιν απφ δηαζεµαηηθέο έλλνηεο δηεπθνιχλεη ηελ επηθαηξνπνηεµέλε γλψζε θαζψο νη µαζεηέο µπνξνχλ λα αληιήζνπλ απφ ηε βάζε γεγνλφησλ θαη λα αληηιεθζνχλ θαιχηεξα ηα δηάθνξα µνληέια θαη ηηο ζρέζεηο ησλ επηζηεµψλ θαη ησλ ζεµάησλ. [...] φρη σο έλα ζχλνιν γεγνλφησλ πξνο απνµλεµφλεπζε αιιά σο αληηπξνζσπεπηηθά δείγµαηα µηαο µεγαιχηεξεο θαη πην αθεξεµέλεο ηδέαο, µηαο δηαζεµαηηθήο έλλνηαο ην ζεµείν απηφ ζα πξέπεη λα γίλεη έλαο δηαρσξηζκφο κεηαμχ ησλ φξσλ δηεπηζηεκνληθφηεηαο θαη δηαζεκαηηθφηεηαο. Ζ δηαζεκαηηθφηεηα αθνξά ηελ νξγάλσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο ελφο αληηθεηµέλνπ µε ηξφπν πνπ λα εμαζθαιίδεηαη ε επεμεξγαζία ζεµάησλ απφ πνιιέο νπηηθέο γσλίεο, ψζηε λα «θσηίδνληαη πνιππξηζµαηηθά» θαη λα αλαδεηθλχεηαη ε ζρέζε ηνπο µε ηελ πξαγµαηηθφηεηα ελψ ε δηεπηζηεµνληθή πξνζέγγηζε αθνξά ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ην ππφ εμέηαζε ζέµα απαηηεί ηε ζπµβνιή δηαθφξσλ επηζηεµψλ.

51 50 ζνλ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή ν Αιαρηψηεο πξνζζέηεη κηα λέα ζεψξεζε ηεο έλλνηαο ηεο αμηνιφγεζεο (φ.π.): «δηεπξχλεηαη απφ ηελ ζηελή αληίιεςε ησλ ηεζη πνπ απνζθνπνχλ απιψο ζηνλ έιεγρν θαηάθηεζεο ηεο πξνβιεπφµελεο γλψζεο γηα λα ζπµπεξηιάβεη θαη ηε δηαπίζησζε ηνπ βαζµνχ επίηεπμεο φισλ ησλ ζηφρσλ µάζεζεο θαη ηε δηαπίζησζε ηεο αηνµηθήο θαη ζπιινγηθήο πνξείαο ησλ µαζεηψλ νχησο ψζηε λα ζρεδηαζηνχλ θαη µε ηε ζπµµεηνρή ησλ µαζεηψλ ηα επφµελα ζηάδηα µάζεζεο. ηάδηα ηα νπνία ζα ζηεξίδνληαη θαη ζηνλ εληνπηζµφ ησλ µαζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη ειιείςεσλ ησλ µαζεηψλ θαη ζα ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ηεο µαζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Κεληξηθφο άμνλαο ηεο αμηνιφγεζεο ζην λέν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεµα, ζην νπνίν εληάζζεηαη νξγαληθά ε παξάµεηξνο ηεο δηαζεµαηηθφηεηαο, απνηειεί ε πξνζπάζεηα θαιιηέξγεηαο εξεπλεηηθνχ πλεχµαηνο, απφθηεζεο µεηαγλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ θαη αλάπηπμεο ηεο ηθαλφηεηαο επίιπζεο πξνβιεµάησλ πνπ ζπλδένληαη άµεζα θαη µε θαηαζηάζεηο ηεο θαζεµεξηλήο δσήο θαη ζηνρεχνπλ ζηνλ έιεγρν θαη ηε δηαρείξηζε ηεο µάζεζήο ηνπο ζηε ζεµεξηλή επνρή ηεο γλψζεο θαη ηεο πνιππινθφηεηαο. ην πιαίζην απηφ πξνσζείηαη ε ππεπζπλφηεηα ησλ µαζεηψλ µέζα απφ δηαδηθαζίεο ζπιινγηθήο εξγαζίαο θαη απηναμηνιφγεζεο θαζψο θαη µε ηελ ελίζρπζε ηεο απηνπεπνίζεζεο θαη απηνεθηίµεζεο ησλ µαζεηψλ µε ζηφρν ηε ζπγθξφηεζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θνζµνεηδψινπ ηνπο [...] ηηο ηερληθέο αμηνιφγεζεο πεξηιαµβάλνληαη νη γξαπηέο ή πξνθνξηθέο εμεηάζεηο µε εξσηήζεηο θιεηζηνχ ή αλνηθηνχ ηχπνπ, ε δπλαµηθή ζπδήηεζε, ηα ζρέδηα εξγαζίαο, ε ζπζηεµαηηθή παξαηήξεζε, ν θάθεινο εξγαζηψλ/ δειηίν/ θαξηέια µαζεηή, ε απηναμηνιφγεζε ηνπ µαζεηή θαη ε αμηνιφγεζε απφ ηνπο ζπµµαζεηέο ηνπ ή θαη ν ζπλδπαζµφο απηψλ θαη άιισλ ηερληθψλ.» χκθσλα κε ην Γ.Δ.Π.Π.. σο επηδησθφκελν επίπεδν γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ, κέρξη ην ηέινο ηεο ελληάρξνλεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο (Γ Γπκλαζίνπ), νξίδεηαη γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα ην επίπεδν γλψζεο ηεο γιψζζαο Β1, ελψ γηα ηε γαιιηθή θαη ηε γεξκαληθή πνπ είλαη γιψζζεο επηινγήο νξίδεηαη ην επίπεδν Α Έηζη κε βάζε απηέο ηηο αξρέο θαη ηνπο ζηφρνπο, αλαθνηλψλεηαη ην 2005 ην λέν Χξνιφγην Πξφγξακκα Μαζεκάησλ ηνπ Γπκλαζίνπ 38, φπνπ ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο θαηαιακβάλεη 7 ψξεο ζε ζχλνιν 115 σξψλ ησλ ηξηψλ ηάμεσλ (Α, Β θαη Γ ) (βι.: πίλαθαο 2.1). Σα Γ.Δ.Π.Π.. γεληθά δέρζεθαλ θξηηηθή απφ πνιιέο θαηεπζχλζεηο θαζψο ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ηα νπνία απφ ην 1976 θαη κεηά δελ επέθεξαλ νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα εθφζνλ ειάρηζηα επεξέαζαλ ηηο δνκέο ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ εηζαγσγή νξηζκέλσλ λέσλ 37 ΦΔΚ ηεχρνο Β αξ. θ. 304/ : Τπνπξγηθή Απφθαζε 54530/Γ2/

52 51 γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη θαηλνηφκσλ δξάζεσλ ή καζεηνθεληξηθψλ-ζπλεξγαηηθψλ δηδαθηηθψλ - κεζνδνινγηθψλ πξνζεγγίζεσλ (Μπνλίδεο, 2006). Πίλαθαο 2.1: Χξηαίν Πξφγξακκα Μαζεκάησλ ηνπ Ζκεξήζηνπ Γπκλαζίνπ (2005) ΜΑΘΖΜΑΣΑ ΖΜΔΡΖΗΟ Α Β Γ 1 Θξεζθεπηηθά Αξραία Διιεληθή Γιψζζα 3 Νενειιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία Αξραία Διιεληθά Κείκελα απφ κεηάθξαζε Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Γισζζηθή Γηδαζθαιία Νενειιεληθή Λνγνηερλία Ηζηνξία Κνηλσληθή Πνιηηηθή Αγσγή Αγγιηθά Γαιιηθά ή Γεξκαληθά Μαζεκαηηθά Φπζηθή Υεκεία Γεσγξαθία Βηνινγία Φπζηθή Αγσγή Αηζζεηηθή Αγσγή (Μνπζηθή) Αηζζεηηθή Αγσγή (Καιιηηερληθά) Οηθηαθή Οηθνλνκία Πιεξνθνξηθή Σερλνινγία ΔΠ χλνιν σξψλ θαηά ηάμε ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζηελ έλαξμή ηεο ε έξεπλα ζηεξίρζεθε ζε ζηνηρεία πνπ απνξξένπλ απφ ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Γ.Δ.Π.Π.., φπσο απηφ πεξηγξάθεηαη παξαπάλσ, θαζψο βξίζθνληαλ ζε ηζρχ ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν. ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο πξνέθπςαλ λέα δεδνκέλα φπσο ην Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ Ξέλσλ Γισζζψλ (Δ.Π..-Ξ.Γ.) γηα ηηο μέλεο γιψζζεο θαη έηζη θξίλεηαη αλαγθαίν λα γίλεη αλαθνξά θαη ζε απηφ, θαζψο αξθεηά ζηνηρεία ηνπ ειήθζεζαλ ππφςε ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο.

53 Σα Νέα Πξνγξάκκαηα Σν 2007 ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Δθπαίδεπζε θαη Γηά Βίνπ Μάζεζε» πνπ εγθξίλεηαη γηα ηελ Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδν , θαη ηξνπνπνηείηαη ην ζηνρεχεη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο καο θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο ζε φια ηα επίπεδα. Βαζηθφ πιαίζην αλάπηπμεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηελ παηδεία θαηά ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν απνηειεί ην ηεηξάπηπρν «Αλάπηπμε - Αληαγσληζηηθφηεηα - Δθπαίδεπζε - Απαζρφιεζε» 41. Σν Δπηρεηξεζηαθφ απηφ Πξφγξακκα κε ηε ζπγρξεκαηνδφηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ, πινπνηψληαο ηε ζηξαηεγηθή ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο Γηα βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ, μεθηλά ηελ πινπνίεζε ηνπ νξάκαηνο γηα ην «Νέν ρνιείν -ρνιείν 21νπ Αηψλα». πσο αλαθέξεηαη, ην εγρείξεκα απηφ: «αληαπνθξίλεηαη ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη πξνθιήζεηο ηνπ 21νπ αηψλα, ζέηεη ην καζεηή ζην επίθεληξν ησλ αιιαγψλ κε ζθνπφ ηε ζπλνιηθή βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ ζπνπδψλ ησλ καζεηψλ, θαζψο θαη ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. Απνηειεί έλα ζρνιείν αλνηρηφ ζηελ θνηλσλία, ζηηο ηδέεο, ζηε γλψζε θαη ζην κέιινλ, γηα καζεηέο πνπ είλαη ε επέλδπζε ηνπ κέιινληνο, ςεθηαθφ, θαηλνηφκν, πξάζηλν, νινήκεξν. Πξσηαγσληζηήο είλαη ν καζεηήο ρσξίο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, κνξθσηηθέο, ζξεζθεπηηθέο ή πνιηηηζκηθέο δηαθξίζεηο θαη αληζφηεηεο κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ καρφκελνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ ηάμε. Με ηε ιεηηνπξγία ηνπ Νένπ ρνιείνπ δξνκνινγνχληαη ελέξγεηεο πνπ βειηηψλνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο, ζέηνπλ ην καζεηή ζην επίθεληξν ησλ αιιαγψλ θαη ηνλ εηνηκάδνπλ γηα ηηο πξνθιήζεηο ηνπ 21νπ αηψλα. Σν Νέν ρνιείν νδεγεί ζε κηα εθπαίδεπζε δεκηνπξγηθή, θαηλνηφκα, αλνηρηή ζηηο εμειίμεηο ηεο παγθφζκηαο γλψζεο.» (Πεγή: Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, 2012) 42 Αθεηεξία γηα ην λέν εγρείξεκα είλαη ε δηακφξθσζε λέσλ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ, πξνζρνιηθήο, πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, πνπ θηινδνμνχλ λα πιαηζηψζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε επαλαπξνζδηνξηζκέλε ζηνρνζεζία θαη θαηλνχξηα κεζνδνινγία. Σα λέα Πξνγξάκκαηα είλαη αλνηρηά θαη επέιηθηα, ψζηε λα παξέρνπλ πεξηζψξηα ειεπζεξίαο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη λα κελ ππάξρεη πιένλ ε δέζκεπζε ηνπ ελφο θαη κνλαδηθνχ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ. Δπηπξφζζεηα, ε ζχληαμε ηνπ λένπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ μεθηλά απφ ηελ 39 εγθξίζεθε κε ηελ αξ. Δ(2007)5634/ κε ηελ αξ. Δ(2011)8228/ Απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο εκεξνκελία ηειηθήο αλάθεηεζεο ζηηο 16/11/14.

54 53 ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε θαη ζπλερίδεη ζην Λχθεην δίλνληαο έκθαζε ζηε ζχλδεζε ηεο γλψζεο απφ ηάμε ζε ηάμε θαη απφ βαζκίδα ζε βαζκίδα. Αθφκα, νη πξνηεξαηφηεηεο πνπ ηίζεληαη ζην «Νέν ρνιείν» αθνξνχλ ηε ζπζηεκαηηθή επηκφξθσζε ζε έλα ρξνληθφ πιαίζην ηεηξαεηίαο, ηελ ππνζηήξημε θαη ηελ εκςχρσζε ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ ζε αληηθείκελα φπσο νη λέεο ηερλνινγίεο, ζέκαηα πνιηηηζκνχ θαη ηερλψλ θαη ηξφπνη έληαμεο ζηε δηδαζθαιία ζηνηρείσλ γηα ηελ «αλάπηπμε κηαο πην ίζεο, πην αλνηρηήο, πην αεηθφξνπ θαη πην πξάζηλεο θνηλσλίαο» πνπ ζα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο πξνβιεπφκελεο αιιαγέο ζην Πξφγξακκα πνπδψλ. Σέινο, ζην «Νέν ρνιείν» πξνσζείηαη έλα πην επέιηθην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ απαηηεί φρη κφλν λέεο παηδαγσγηθέο ηερληθέο αιιά θαη πξφζζεην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Σα πξφζζεηα απηά εξγαιεία κάζεζεο δίλνπλ πεξηζζφηεξεο επηινγέο θαη κεγαιχηεξα πεξηζψξηα αλάπηπμεο πξσηνβνπιηψλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ελψ πξνθαινχλ ην καζεηή λα εξεπλήζεη θαη λα αλαθαιχςεη ηε γλψζε. Μεηαμχ ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ γηα ηελ μέλε γιψζζα ζην πιαίζην ηνπ λένπ ζρνιείνπ αλαθέξεηαη ε πηζηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ μέλεο γιψζζαο θαη ρξήζεο Ζ/Τ θαη ε δξαζηηθή αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ηερλνινγία γηα ηε δηδαζθαιία (ζρήκα 2.1). Καηά ηε Γελδξηλνχ 43 είλαη γλσζηφ, ηφζν ζην Τπνπξγείν Παηδείαο ηεο Διιάδαο φζν θαη ζηνπο θχθινπο ηεο μελφγισζζεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο, πσο νη μέλεο γιψζζεο έρνπλ ζήκεξα κηα θαίξηα ζέζε ζηα ζρνιηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ φιεο ηεο Δπξψπεο. Απηφ είλαη απνηέιεζκα, κεηαμχ άιισλ, θαη ηεο ζπζηεκαηηθήο πξνψζεζεο ηεο πνιιαπινγισζζίαο ησλ Δπξσπαίσλ απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, αιιά θαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ε νπνία ππνζηεξίδεη έλζεξκα ηελ ηδέα κηαο πνιχγισζζεο Δπξψπεο 44 πνπ λα ζέβεηαη φιεο ηηο γιψζζεο φισλ ησλ ιαψλ ηεο, θαη ηα γισζζηθά δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ πνπ δνχλε ζε απηέο (Γελδξηλνχ, φ.π.). Γη απηφλ ην ζθνπφ ε Δ.Δ. ππνζηεξίδεη ηελ μελφγισζζε εθπαίδεπζε απφ ηελ πνιχ λεαξή ειηθία θαη ζπκβάιιεη πξνο απηφ κε νδεγίεο, ζπζηάζεηο θαη νηθνλνκηθά θίλεηξα ζηα θξάηεκέιε έηζη ψζηε λα εηζάγνπλ ηηο μέλεο γιψζζεο απφ ηηο πξψηεο ηάμεηο ηεο 43 ΠΔΑΠ, e-πεξηνδηθφ, ηεχρνο 1. Βιέπε: 44 Οη δχν νξγαληζκνί πνπ είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πνιπγισζζίαο ζε φιε ηελ Δπξψπε είλαη ε Δπξσπατθή Έλσζε θαη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. ε επξσπατθφ επίπεδν, ε ελίζρπζε ηεο πνιπγισζζίαο δηακνξθψλεηαη κε δπλακηθέο πνιηηηθέο Δθπαηδεπηηθήο Γισζζηθήο Πνιηηηθήο πνπ πξνηείλνπλ νη δχν νξγαληζκνί. Παξφιν πνπ νη δχν νξγαληζκνί έρνπλ δηαθνξεηηθφ ξφιν θαη ζεζκηθά φξηα, ε δξάζε ηνπο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πνιπγισζζίαο παξακέλεη θνηλή δέζκεπζε θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο είλαη δηαξθήο θαη ζπκπιεξσκαηηθή.

55 54 πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Χο επηρείξεκα γηα ηε ζηήξημε απηήο ηεο πνιηηηθήο ρξεζηκνπνηνχληαη εξεπλεηηθά πνξίζκαηα πνπ απνδεηθλχνπλ ηε ζεηηθή επίδξαζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 45. ρήκα 2.1: πζηεκαηηθή Απεηθφληζε ηνπ Νένπ ρνιείνπ (Πεγή: Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, 2012) 46 Σν 2008 ην Τπνπξγείν Παηδείαο (κε ην αθξσλχκην ΤΠΓΜΘ) αλαγλσξίδεη φηη «ε γλψζε μέλσλ γισζζψλ ζπληζηά ζηξαηεγηθφ παξάγνληα πξνφδνπ γηα ζηαζεξή αλάπηπμε θαη γηα αξκνληθή ζρέζε κεηαμχ ηεο παγθφζκηαο θαη ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο». Γηα ην ιφγν απηφ ππνζηεξίδεη κηα ζεηξά απφ ελέξγεηεο θαη δξάζεηο πνπ κεηαμχ άιισλ απνζθνπνχλ: ζηε βειηίσζε ηεο παξερφκελεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο ζην δεκφζην ζρνιείν ψζηε λα ζπλάδεη κε ηελ 1+2 Κνηλνηηθή Οδεγία ζρεηηθά κε ηε γισζζνκάζεηα ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ, ζηελ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ πνιπγξακκαηηζκνχ πνπ απαηηνχληαη γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ κέιινληνο, αξρίδνληαο ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο απφ ηελ Α Γεκνηηθνχ, ζηελ ππνζηήξημε ηεο θνηλσληθήο πνιπγισζζίαο θαη εηδηθά ησλ επίζεκσλ γισζζψλ ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη ησλ γεηηνληθψλ ρσξψλ ηεο Διιάδαο, κε ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο εμεηάζεσλ γηα ηελ πηζηνπνίεζε γισζζνκάζεηαο ζε έμη γιψζζεο,

56 55 ζηελ αλαηξνθνδφηεζε ησλ εμεηάζεσλ γισζζνκάζεηαο ζηελ εθπαίδεπζε, παξέρνληαο πξνγξάκκαηα κάζεζεο ησλ μέλσλ γισζζψλ ηα λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ γηα ην «Νέν ρνιείν», ζηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ αληηθεηκεληθή αμηνιφγεζε επηθνηλσληαθψλ δεμηνηήησλ ζε δηάθνξεο γιψζζεο, ζηελ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ μέλσλ γισζζψλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο λέαο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο, ζηελ πηζηνπνίεζε γισζζνκάζεηαο αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο θαη άιισλ πεξηζσξηνπνηεκέλσλ θνηλσληθψλ νκάδσλ. (Πεγή: Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, Πνιηηηζκνχ θαη Αζιεηηζκνχ, 2008) 47 πγθεθξηκέλα, κε ηξεηο Πξάμεηο πνπ ζπγρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κέζσ ΔΠΑ, πινπνηνχληαη νη εμήο δξάζεηο: 1. ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ λέα γισζζηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, 2. ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο απφ πνιχ κηθξή ειηθία, 3. λέν πξφγξακκα ζπνπδψλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο, 4. εζληθέο εμεηάζεηο γηα ηελ πηζηνπνίεζε γισζζνκάζεηαο. Ο ζρεδηαζκφο ηεο ηεθκεξησκέλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο γίλεηαη βάζεη ησλ νδεγηψλ θαη ζπζηάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ε μελφγισζζε εθπαίδεπζε αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ: εθαξκφδεηαη ην Πξφγξακκα Δθκάζεζεο απφ ηελ Πξψηκε Παηδηθή Ζιηθία (ΠΔΑΠ) ζρεδηάδεηαη ην Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ γηα ηηο Ξέλεο Γιψζζεο (ΔΠ- ΞΓ) πνπ ζέηεη ζε εθαξκνγή ην μελφγισζζν εθπαηδεπηηθφ φξακα ηεο πνιηηείαο, ε νπνία επηδηψθεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο λέεο πξνθιήζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηεο πνιιαπινγισζζίαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.) θαη ηηο νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ( ) ζεζκνζεηεί ην «Κξαηηθφ Πηζηνπνηεηηθφ Γισζζνκάζεηαο» (ΚΠΓ), έλα ζχζηεκα εμεηάζεσλ πνπ ζηνρεχεη ζηελ πηζηνπνίεζε επάξθεηαο ηεο ρξήζεο 47

57 56 κηαο επξσπατθήο γιψζζαο, ζχκθσλα κε ηελ 6βαζκε θιίκαθα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο 48. Η) Σν Πξφγξακκα Δθκάζεζεο ηεο Αγγιηθήο ζε Πξψηκε Παηδηθή Ζιηθία ΠΔΑΠ πσο ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ ηζηνζειίδα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 49, ηα νθέιε ηεο έλαξμεο εθκάζεζεο γισζζψλ παξάιιεια κε ηε κεηξηθή απφ ηελ πξψηκε παηδηθή ειηθία είλαη πνιιά θαζψο δηακνξθψλεηαη ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζε άιινπο πνιηηηζκνχο θαη γιψζζεο, κηα επξεία αληίιεςε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη παξάιιεια έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηηο επηδφζεηο ηνπ καζεηή. Οη πνιηηηθέο ηεο Δ.Δ. βαζίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα έγγξαθα-νξφζεκα γηα ηελ εθκάζεζε μέλσλ γισζζψλ ζε κηθξή ειηθία: Ζ χλνδνο Κνξπθήο ηεο Βαξθειψλεο 50, ζέηεη σο ζηφρν ηελ αλάδεημε ησλ ζπζηεκάησλ εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ηεο Δ.Δ. ζε παγθφζκην πφιν πνηφηεηαο ην νπνίν κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο εθκάζεζεο βαζηθψλ δεμηνηήησλ φπσο ε δηδαζθαιία ηνπιάρηζηνλ δχν μέλσλ γισζζψλ απφ πνιχ κηθξή ειηθία. Παξάιιεια, δεηείηαη γηα ην 2003 ε θαζηέξσζε ελφο δείθηε γισζζηθψλ γλψζεσλ. Ζ Αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ πνιπγισζζία δίλεη έκθαζε ζηνλ ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηεο απνηειεζκαηηθήο δηδαζθαιίαο ελφο κεγάινπ θάζκαηνο γισζζψλ απφ πνιχ κηθξή ειηθία 51. Σν 2008 ην Φήθηζκα ηνπ πκβνπιίνπ 52 ζρεηηθά κε ηελ επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ πνιπγισζζία ελζαξξχλεη ηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. θαη ηελ Δπηηξνπή λα πξνζθέξνπλ ζηνπο λένπο απφ πνιχ κηθξή ειηθία θαη πέξαλ ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ζηε ζπλέρεηα, πνηθίιεο θαη πνηνηηθέο επηινγέο γηα ηελ εθκάζεζε γισζζψλ θαη πνιηηηζκψλ πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα θαηέρνπλ ηνπιάρηζηνλ δχν μέλεο γιψζζεο, πξάγκα πνπ απνηειεί παξάγνληα ελζσκάησζεο ζηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο Δπξσπατθφ πκβνχιην Βαξθειψλεο, 15 θαη 16 Μαξηίνπ 2002, πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο. Μέξνο Η, Βξπμέιιεο, , SEC(2008) /C 320/01, ζηηο 21 Ννεκβξίνπ 2008.

58 57 Σν 2009 ην πκβνχιην εμάγεη ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε έλα ηξαηεγηθφ Πιαίζην γηα ηελ Δπξσπατθή πλεξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο 53 θαη ζπγθαηαιέγεη ηε βειηίσζε ησλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ αλάκεζα ζηηο πξνηεξαηφηεηέο ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηνλ ηξαηεγηθφ ηφρν 2, ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πξέπεη λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα επηθνηλσλνχλ ζε δχν μέλεο γιψζζεο απφ πνιχ κηθξή ειηθία θαη ζηνπο κεηαλάζηεο λα δηδάζθνληαη ηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο ηνπο. (Πεγή: Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, Πνιηηηζκνχ θαη Αζιεηηζκνχ, ) ηε ρψξα καο ε εηζαγσγή ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε μεθηλά θαηά ην δηάζηεκα φπνπ εηζάγεηαη ην κάζεκα ην νπνίν ζπλερίδεη λα δηδάζθεηαη ζηηο ηξεηο ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ (Γ, Δ θαη Σ ) κέρξη ην Σν 2002 ε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο επεθηείλεηαη θαη ζηε Γ ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ 55 ελψ ην 2003 εηζάγεηαη θαη ζην νινήκεξν δεκνηηθφ 56 κε ζηφρν ηνλ εκπινπηηζκφ ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ θαη ηελ ελδπλάκσζε ησλ γισζζηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ έηζη ψζηε λα θαζίζηαληαη ηθαλνί λα επηθνηλσλήζνπλ κε άιια άηνκα ζε δηάθνξα γισζζηθά θαη πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα (Γξίβα, 2005: 37-40) /C 119/ Βιέπε: Δθηφο απφ ηηο απνθάζεηο ηεο Δ.Δ. έλα κέζν γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο απνηειεί ε «Αλνηρηή Μέζνδνο πληνληζκνχ» πνπ παξέρεη έλα πιαίζην ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ κε θαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ εγθξηζεί απφ ην πκβνχιην ηεο Δ.Δ., θνηλά θξηηήξηα θαη ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ επηδφζεσλ αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. θαζψο θαη αληαιιαγή βέιηηζησλ πξαθηηθψλ ππφ ηελ επνπηεία ηεο Δπηηξνπήο. Σα θξάηε-κέιε κέζα απφ δεζκεπηηθά κέηξα είλαη ππνρξεσκέλα λα θαηαξηίζνπλ ζρέδηα εζληθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη λα ηα δηαβηβάζνπλ ζηελ Δπηηξνπή. Έηζη γηα ηα ζέκαηα ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο απφ κηθξή ειηθία, πξνβιέπεηαη νκάδα εκπεηξνγλσκφλσλ πνπ εζηηάδνπλ ζηελ αληαιιαγή θαιψλ πξαθηηθψλ θαη ηνλ ζρεδηαζκφ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ ηεο Δ.Δ. Έλαο άιινο ηξφπνο πξνψζεζεο ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ζην ηνκέα ηεο μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο φισλ ησλ επηπέδσλ εθπαίδεπζεο είλαη ην Δπξσπατθφ ήκα Γισζζψλ (European Language Label) κηα ηηκεηηθή δηάθξηζε πνπ απνλέκεηαη εηήζηα απφ ην 1999 απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη έρεη σο ζηφρν ηελ επηβξάβεπζε θαη ηε δηάδνζε ησλ λέσλ πξσηνβνπιηψλ έηζη ψζηε λα ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο ζηελ Δπξψπε (βι. ). ηε ρψξα καο ππεχζπλν γηα ηελ πινπνίεζε ηεο δξάζεο αλέιαβε ην Ίδξπκα Κξαηηθψλ Τπνηξνθηψλ ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ σο Δζληθή Μνλάδα γηα ην πξφγξακκα Γηα βίνπ Μάζεζε (Παληνιέσλ, 2013). 55 Τ.Α. 7/ Τ.Α. 12/2003.

59 58 Σν ζρνιηθφ έηνο ηίζεηαη ζε πηινηηθή εθαξκνγή ην «Πξφγξακκα Δθκάζεζεο ηεο Αγγιηθήο ζε Πξψηκε Ζιηθία» (ΠΔΑΠ) 57 πνπ αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ Α θαη Β ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ ζε 800 Οινήκεξα Γεκνηηθά ρνιεία ηνπ Δληαίνπ Αλακνξθσκέλνπ Δθπαηδεπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο 58 πνπ απνηειεί κηα ζεκαληηθή θαηλνηνκία γηα ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε ζηε ρψξα καο. Ζ θαηλνηνκία απηή έγθεηηαη φρη ηφζν ζηελ εηζαγσγή ηεο γιψζζαο ζε κηθξή ειηθία αθνχ ε εηζαγσγή ηεο μέλεο γιψζζαο πξηλ ηελ ειηθία ησλ 7 ρξφλσλ απνηειεί θαλφλα ζηηο επξσπατθέο ρψξεο (Emery, 2012) φζν ζηε θχζε θαη ην πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο, γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεηαη απφ ηελ απνλνκή ηνπ Δπξσπατθνχ ήκαηνο Γισζζψλ ην 2011 ζην Παλεπηζηήκην Αζελψλ, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην Σκήκα Αγγιηθήο Γιψζζαο θαη Φηινινγίαο γηα ην πξφγξακκα ΠΔΑΠ, θαη ηελ αλάδεημε ηνπ πξνγξάκκαηνο σο δείγκα θαιήο πξαθηηθήο απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε εμνηθείσζε ησλ κηθξψλ καζεηψλ κε ηνλ πνιπγξακκαηηζκφ κέζσ ηνπ παηρληδηνχ θαη ηεο βησκαηηθήο κάζεζεο θαη ε θαιιηέξγεηα ηεο δεκηνπξγηθήο έθθξαζεο κέζσ ηεο γιψζζαο. ηφρνο δελ είλαη ε αλάπηπμε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ζηελ αγγιηθή γιψζζα, αιιά ε δηακφξθσζε ελφο «δηαπνιηηηζκηθνχ ήζνπο επηθνηλσλίαο». Ζ γισζζνκάζεηα ζηελ πξψηκε παηδηθή ειηθία βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηνπ εξεπλεηηθνχ ελδηαθέξνληνο φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ζε δηεζλέο επίπεδν ηα ηειεπηαία ρξφληα. Απαληψληαο ζην εξψηεκα γηα ηελ θαηαιιειφηεξε ειηθία έλαξμεο γηα ηελ εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο ε Γελδξηλνχ (φ.π.) παξαζέηεη πνξίζκαηα ζεκαληηθνχ αξηζκνχ δηεζλψλ εξεπλψλ πνπ θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε έλαξμε απφ ηελ πνιχ κηθξή ειηθία επλνεί ηελ γλσζηαθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. πγθεθξηκέλα, παξαζέηεη ηα πνξίζκαηα έξεπλαο ηνπ Δξγαζηεξίνπ Γισζζηθήο Δθκάζεζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Cornell ζηηο ΖΠΑ πνπ ζπκπεξαίλεη φηη ηα παηδηά ηα νπνία καζαίλνπλ κία επηπιένλ γιψζζα έρνπλ κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα ζπγθέληξσζεο πνπ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηηο επηιεθηηθέο θαη ελζπλείδεηεο γλσζηαθέο δηαδηθαζίεο πνπ απαηηεί ε κάζεζε. Έηζη, ηα γλσζηαθά πιενλεθηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ πξψηκε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο ζπλεηζθέξνπλ ζηε κεηαγελέζηεξε επηηπρία ζην ζρνιηθφ θαη ην αθαδεκατθφ πεξηβάιινλ (Lang, 2009, φπ. αλαθέξεηαη απφ ηε 57 Σν Πξφγξακκα ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (European Social Fund - ESF) θαη ήδε εθαξκφδεηαη ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο φπσο ε Απζηξία, Γαιιία, Δζζνλία, Ηηαιία, Λνπμεκβνχξγν, Ννξβεγία, νπεδία θαη Φηλιαλδία. 58 ΦΔΚ 804/9, Ηνχληνο 2010.

60 59 Γελδξηλνχ φ.π.). Άιιεο δηεπηζηεκνληθέο έξεπλεο πνπ γίλνληαη ζε ΑΔΗ θαη εξεπλεηηθά ηδξχκαηα εληφο θαη εθηφο Δπξψπεο, ζπγθιίλνπλ ζην φηη νη καζεηέο κηθξήο ειηθίαο καζαίλνπλ θαιχηεξα κηα μέλε γιψζζα εμαηηίαο ηεο δπλαηφηεηαο ηνπ εγθεθάινπ λα αμηνπνηεί ην κεραληζκφ ελίζρπζεο ηεο κάζεζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο δηεπθνιχλνληαο ηελ αλάπηπμε γισζζηθψλ δεμηνηήησλ θαη ηελ αθχπληζε ηεο επίγλσζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο γιψζζαο γηα λνεκαηνδφηεζε (Γελδξηλνχ, φ.π.). ρεηηθά κε απηφ ε Mu oz (2010) επηζεκαίλεη φηη ε πνζφηεηα θαη ε πνηφηεηα ησλ γισζζηθψλ εηζαγσκέλσλ (input) είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηνπο καζεηέο ζε κηθξή ειηθία, αθνχ απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη νη καζεηέο πνπ έρνπλ εκπιαθεί λσξίο ζηε δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο έρνπλ θαιχηεξα απνηειέζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαηάθηεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (second language acquisition - SLA). Παξφκνηα ππνζηεξίδεη φηη απηά ηα απνηειέζκαηα παξέρνπλ πξφζζεηε ππνζηήξημε γηα ηελ Τπφζεζε ηεο Κξίζηκεο Πεξηφδνπ (Critical Period Hypothesis - CPH) 59. Έηζη, ε Γελδξηλνχ θαηαιήγεη φηη ε απφθαζε ηνπ Τπνπξγείνπ δελ ήηαλ απζαίξεηε εθφζνλ ε επηινγή ηεο αγγιηθήο βαζίζηεθε ζηελ θνηλή πεπνίζεζε φηη ε αγγιηθή απνηειεί ηελ θαηεμνρήλ δηεζλή γιψζζα, θαη επηπιένλ ε επηινγή ηεο έλαξμεο εθκάζεζήο ηεο ζε πνιχ λεαξή ειηθία ζηε ζρνιηθή εθπαίδεπζε ζηεξίρηεθε ζε γλσκνδφηεζε απφ εηδηθνχο επηζηήκνλεο νη νπνίνη, βάζεη ηεο ζχγρξνλεο βηβιηνγξαθίαο (Bondlin & Candelier, 1998 Cameron, 2001, 2003 Driscoll & Frost, 1999 Nikolov & Curtain, 2000, 2007 Pinter 2010 Rixon, 2000 Sharpe, 2001), ππνζηεξίδνπλ έλαλ κεγάιν αξηζκφ απφ πιενλεθηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξψηκε εθκάζεζε δεχηεξεο γιψζζαο. Άιιε κειέηε επίζεο πνπ δηελεξγήζεθε κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (Edelenbos, Johnstone & Kubanek, 2006), πεξηιακβάλεη επίζεο ζεκαληηθέο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο πνπ θαηαδεηθλχνπλ ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο εθκάζεζεο κηαο δεχηεξεο ή ηξίηεο γιψζζαο. Μεηαμχ απηψλ ζπλνιηθά αλαθέξνληαη (φπσο ζπλνςίδνληαη απφ ηε Γελδξηλνχ, φ.π): 59 Ζ CPH ππνζηεξίδεη φηη ηα πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ελφο αηφκνπ είλαη ε θαζνξηζηηθή πεξίνδνο ζηελ νπνία ηα άηνκα απνθηνχλ ηελ πξψηε γιψζζα κέζα απφ ηε ρξήζε επαξθψλ θηλήηξσλ. Αλ ηα γισζζηθά εηζαγφκελα δελ εκθαληζηνχλ ζε απηήλ ηελ ειηθία, ην άηνκν δελ απνθηά πιήξσο ηε γλψζε ηεο γιψζζαο, ηδηαίηεξα ησλ γξακκαηηθψλ ζπζηεκάησλ ηεο γιψζζαο. ηελ θαηάθηεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (second language acquisition SLA), ε πην δπλαηή απφδεημε είλαη απηή ηεο θαηάθηεζεο ηεο πξνθνξάο (accent) αθνχ νη κεγαιχηεξνη ζε ειηθία καζεηέο δελ απνθηνχλ ην επίπεδν πξνθνξάο ελφο θπζηθνχ νκηιεηή, αλ θαη παξαηεξνχληαη θάπνηεο εμαηξέζεηο (Singleton & Lengyel, 1995).

61 60 Αλάπηπμε γισζζηθψλ δεμηνηήησλ φπσο ηεο ηθαλφηεηαο θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ κέζσ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ αθνινπζνχλ ηε θπζηθή γισζζηθή αλάπηπμε. Γεκηνπξγία θηλήηξσλ (motivation) ζηε κάζεζε κέζσ ηεο απζφξκεηεο ζπκκεηνρήο ζε δξαζηεξηφηεηεο. Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε θαη δεκηνπξγηθή νηθνδφκεζε ηεο γιψζζαο: κέζσ ηεο αληίιεςεο ηεο γιψζζαο σο «φινπ», θαη ηεο πξνζέγγηζεο δηαζεκαηηθψλ ελλνηψλ θαη ηεο νηθνδφκεζεο ηνπ ιφγνπ κέζα απφ ηελ πξνζσπηθή γλψζε θαη εκπεηξία. Φπρνζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε κε ηελ ελίζρπζε ηεο απηνπεπνίζεζεο, ηε δεκηνπξγία ζεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζε άιιεο γιψζζεο θαη πνιηηηζκνχο θαη ηε κάζεζε γεληθφηεξα. Αλάπηπμε γισζζηθήο επίγλσζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαη ζηξαηεγηθψλ ζηε κάζεζε κέζα απφ ηελ εθκάζεζε ρξήζεο ηνπ ιφγνπ κε ζθνπφ ηελ επηθνηλσλία, πνπ εληζρχεη ηηο λνεηηθέο δηεξγαζίεο θαη πξνσζεί ηε γισζζηθή αλάπηπμε. Αθχπληζε ηεο δηα-πνιηηηζκηθήο ζπλείδεζεο θαζψο ε εθκάζεζε κηαο άιιεο γιψζζαο απνηειεί πεγή πλεπκαηηθήο επεμίαο θαη απφιαπζεο θαη δίνδν γηα ηε δηεχξπλζε ηνπ γλσζηηθνχ νξίδνληα ηνπ αηφκνπ θαη γηα ηελ επίγλσζε άιισλ πνιηηηζκψλ. Πάλησο, ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία έληνλνο είλαη ν πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηε ζπκβνιή ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζηελ πξψηκε παηδηθή ειηθία ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Οη έξεπλεο θαηαιήγνπλ ζηηο εμήο δηαπηζηψζεηο: - ε έθζεζε ζηε γιψζζα-ζηφρν, αλ θαη επεξεάδεη ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο, δελ εγγπάηαη απηφκαηα ηα θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα - ε πξψηκε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ θαηαλφεζε θαη ηελ εθηίκεζε ηεο θνπιηνχξαο θαη ησλ αμηψλ ησλ νκηιεηψλ κηαο άιιεο γιψζζαο - ε ηθαλφηεηα λα ρξεζηκνπνηεί θαλείο δχν ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ γλσζηηθή θαη γισζζηθή αλάπηπμε - θαη επνκέλσο λα επεξεάζεη ηε γλψζε θαη ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο - θαη λα ελζαξξχλεη ηε κάζεζε ηεο γιψζζαο γεληθφηεξα (Nikolov & Djigunovic, 2006).

62 61 ρεηηθά κε απηφ νη Νikolov & Curtain (2000) θαηαιήγνπλ ζην παξάδνμν πνπ πξνθχπηεη, αθνχ αλ θαη ε πξφζεζε ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ είλαη λα εμαζθαιηζηεί ε επάξθεηα ζηε γιψζζα-ζηφρν θαηά ηελ ελειηθίσζε, θαη ε έλαξμε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ παηδηθή ειηθία κπνξεί λα βνεζήζεη λα μεπεξαζηνχλ νη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο, νη επράξηζηεο καζεζηαθέο εκπεηξίεο θαη ε αξρηθή επηηπρία επεξεάδνληαη απφ άιιεο κεηαβιεηέο φπσο ε έιιεηςε ζπλέρεηαο, ε δηαθνξεηηθή κεζνδνινγία θαη ε αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ ζε κεηέπεηηα ζηάδηα ησλ ζπνπδψλ ηνπο. Oη Νikolov & Curtain (φ.π.) θαηαιήγνπλ φηη απηφ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε ζπλέρεηαο ζηε δηδαθηηθή κεζνδνινγία (πνπ απνηειεί ηε κεγαιχηεξε απεηιή γηα ηα εθπαηδεπηηθά πιαίζηα φζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο), θαη σο απνηέιεζκα, απηή ε αλαγέλλεζε ηεο πξψηκεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο κπνξεί λα θζίλεη, αλ νη πξνζδνθίεο δελ εθπιεξσζνχλ. Έλαο άιινο παξάγνληαο ζηελ επηηπρή εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο είλαη απηφο ηνπ ξφινπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δειαδή ηεο επάξθεηάο ηνπο θαη θαηαιιειφηεηαο ηεο κεζνδνινγίαο ηνπο, αθνχ ε έιιεηςε ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ κπνξεί λα επεξεάζεη αξλεηηθά ηελ αλάπηπμε ηεο γιψζζαο απφ ηνπο καζεηέο, δεδνκέλνπ φηη ζηελ πξψηκε ειηθία, νη καζεηέο θαηαθηνχλ ηελ μέλε γιψζζα ρσξίο λα αζθήζνπλ ζπλεηδεηά ηελ θξηηηθή ηνπο ζθέςε θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο. Δπηπξφζζεηα, ε Djigunovic (2012) θαηαιήγεη φηη ε ζηάζε ησλ καζεηψλ θαη ην θίλεηξν δελ απνηεινχλ ζηαζεξά καζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά, αιιά αληίζεηα αιιάδνπλ κε ην πέξαο ηνπ ρξφλνπ, γεγνλφο πνπ επηθέξεη πνιππινθφηεηα ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Οη πξνζπάζεηεο απηέο ηεο αλαβάζκηζεο ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ ζηε βαζκίδα ηεο πξσηνβάζκηαο θάλεθαλ λα αιιάδνπλ ηα δεδνκέλα ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο θαη έζεζαλ ηηο βάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν. Αλ θαη ην πξφγξακκα, φκσο, θηινδνμνχζε λα εθαξκνζηεί θαη λα γεληθεπηεί ζε φια ηα ζρνιεία ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο, ελ ηνχηνηο ε θαζνιηθή ηνπ εθαξκνγή δελ επεηεχρζε πνηέ. Σελ ίδηα επνρή αλάινγεο ελέξγεηεο αθνινπζήζεθαλ θαη ζηε βαζκίδα ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, κε ηελ εθπφλεζε ηνπ Δληαίνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ γηα ηηο Ξέλεο Γιψζζεο, νη βαζηθέο αξρέο ηνπ νπνίνπ αλαιχνληαη ζηε ζπλέρεηα.

63 62 ΗΗ) Σν Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ Ξέλσλ Γισζζψλ (ΔΠ-ΞΓ): Ζ πξφηαζε αλαβάζκηζεο ηνπ καζήκαηνο ζην Γπκλάζην θαη νη αιιαγέο πνπ δελ έγηλαλ Έλα άιιν πξφγξακκα πνπ παξάρζεθε απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην γηα ηηο μέλεο γιψζζεο ζην ζρνιείν, είλαη ην Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ Ξέλσλ Γισζζψλ (ΔΠ-ΞΓ) 60. Σν λέν απηφ ΔΠ απηναπνθαιείηαη «θνκκάηη ηεο λέαο μελφγισζζεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο πνιηηείαο» θαη γηα ηε ζχληαμή ηνπ αμηνπνηείηαη ην Πξφγξακκα Δθκάζεζεο ηεο Αγγιηθήο ζηελ Πξψηκε Παηδηθή Ζιηθία (ΠΔΑΠ) θαη ιακβάλνληαη θαη εδψ ππ φςε νη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη νη νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ( ) γηα ηελ πξνψζεζε ηεο πνιπγισζζίαο θαη ηεο πνιιαπινγισζζίαο. χκθσλα κε ηε γισζζηθή πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ε Δπξψπε πξνζβιέπεη ζηελ πξνζηαζία ηεο γισζζηθήο πνιπκνξθίαο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο γισζζνκάζεηαο, γηα ιφγνπο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο θαη θνηλσληθήο έληαμεο, αιιά θαη επεηδή νη πνιχγισζζνη κπνξνχλ θαιχηεξα λα αμηνπνηήζνπλ ηηο εθπαηδεπηηθέο, επαγγεικαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο επθαηξίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη ράξε ζηελ επξσπατθή ελνπνίεζε 61. Σν ΔΠ-ΞΓ αλαγλσξίδεη θαη πξνβάιιεη ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο γλψζεο μέλσλ γισζζψλ ζε πξνζσπηθφ θαη επαγγεικαηηθφ επίπεδν. Γηα απηφ θαη πξνσζεί κηα θηινζνθία ζηφρεπζεο ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο εληφο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο κε εληζρπηηθέο παξεκβάζεηο θπξίσο ζην κάζεκα ηεο αγγιηθήο πνπ νξίδεηαη σο ε πξψηε μέλε γιψζζα. Γεληθά φπσο αλαθέξεηαη, πξφθεηηαη γηα ην πξψην πξφγξακκα ην νπνίν δελ ζηεξίδεηαη ζηηο απφςεηο εηδηθψλ σο πξνο ην ηί πξέπεη λα απνηειεί ην αληηθείκελν γλψζεο ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο ζην ζρνιείν, φπσο ζπκβαίλεη κέρξη ηψξα, αιιά ζε επξσπατθά θαη ειιεληθά εκπεηξηθά δεδνκέλα έξεπλαο δειαδή, πξνηάζζεη ηελ εκπεηξία θαη ηελ αμηνπνίεζε δεδνκέλσλ ηεο ειιεληθήο θαη επξσπατθήο εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ψζηε ην επηζηεκνληθφ ππφβαζξν ζην νπνίν ζηεξίδεηαη λα κελ ην θαζηζηά ζεσξεηηθφ ή αληη-ιεηηνπξγηθφ. 60 ΔΠΑ \Δ.Π. Δ&ΓΒΜ\Α.Π , «ΝΔΟ ΥΟΛΔΗΟ (ρνιείν 21νπ αηψλα) Νέν Πξφγξακκα πνπδψλ, Οξηδφληηα Πξάμε» MIS: Με ηελ ζπγρξεκαηνδφηεζε ηεο Διιάδαο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ. Κ..) Σν έξγν απηφ παξάρζεθε απφ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην ζην Πιαίζην πινπνίεζεο ηεο Πξάμεο «ΝΔΟ ΥΟΛΔΗΟ (ρνιείν 21νπ αηψλα) Νέν πξφγξακκα ζπνπδψλ, ζηνπο Άμνλεο Πξνηεξαηφηεηαο 1,2,3, - Οξηδφληηα Πξάμε», κε θσδηθφ MIS ζην πιαίζην ηνπ Τπνέξγνπ 1: «Δθπφλεζε Πξνγξακκάησλ πνπδψλ Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο θαη νδεγψλ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ «Δξγαιεία Γηδαθηηθψλ Πξνζεγγίζεσλ». 61

64 63 Σν Πξφγξακκα ζπληζηά έλα curriculum θνηλφ γηα φιεο ηηο μέλεο γιψζζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη εληαίν γηα φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη πξνζδηνξίδεη γεληθνχο θαη επηκέξνπο δείθηεο επηθνηλσληαθήο επάξθεηαο βάζεη ησλ νπνίσλ κπνξεί λα θξηζεί ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ζχκθσλα κε ηελ 6βάζκηα θιίκαθα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ζην νπνίν βξίζθεηαη ν καζεηήο. Παξάιιεια, πεξηγξάθεη ηα ραξαθηεξηζηηθά γισζζηθήο επάξθεηαο ηνπ καζεηή απφ ην επίπεδν Α1 (ζηνηρεηψδεο γλψζε) κέρξη ην επίπεδν Γ1 (πνιχ θαιή γλψζε ηεο γιψζζαο) επίπεδν ζην νπνίν κπνξεί λα θηάζνπλ θάπνηνη καζεηέο έσο θαη ηελ Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ 62. Απφ ηα ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ΔΠ-ΞΓ είλαη φηη πεξηγξάθεη ηηο γλψζεηο θαη ηηο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λα απνθηεζνχλ θαηά επίπεδν γισζζνκάζεηαο, θαη φρη θαηά ηάμε. πγθεθξηκέλα: «Ζ πεξηγξαθή θαη απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη ηδενινγηθά πξνζδηνξηζκέλε, αθνχ απνδέρεηαη έκπξαθηα φηη νη καζεηέο φιεο ηεο ρψξαο ζηελ ίδηα ηάμε δελ είλαη κηα ζπκπαγήο νκάδα κε ηα ίδηα ραξαθηεξηζηηθά.. Ζ θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο πεξηγξαθήο ζπλίζηαηαη ζην φηη απνδέρεηαη ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα φηη πνιινί καζεηέο δηδάζθνληαη γιψζζεο θαη έμσ απφ ην ζρνιείν. Σν ζηνίρεκα ζα είλαη ε εθαξκνγή ηνπ ΔΠ-ΞΓ θαη, εηδηθφηεξα, ε νξγάλσζε ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ ζρνιείνπ κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα ιεηηνπξγήζνπλ ηα καζήκαηα μέλσλ γισζζψλ ζε επίπεδα, δειαδή λα κπνξεί έλαο καζεηήο ηεο Δ δεκνηηθνχ πνπ, ζχκθσλα κε δηαγλσζηηθφ ηεζη, είλαη ζην επίπεδν Β1 αγγιηθψλ λα παξαθνινπζήζεη ηελ ηάμε απηή καδί κε καζεηέο ηεο Σ, ελψ άιινη ζπκκαζεηέο ηνπο κπνξεί λα είλαη κνηξαζκέλνη ζε ρακειφηεξα επίπεδα (Α1 ή Α2).» (ΔΠ-ΞΓ, ζειίδα 9) Ζ θηινζνθία ηνπ ΔΠ επνκέλσο βαζίδεηαη ζηε ινγηθή ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, ε νπνία αληιεί ην ζεσξεηηθφ ηεο ππφβαζξν απφ ηελ έξεπλα ζηνπο ηνκείο δηεξεχλεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εγθεθάινπ θαη ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο (Μνπηδνχξε & Πξφζθνιιε, 2005 Siegler 2006) θαη πξεζβεχεη φηη ε δηδαθηηθή πξάμε πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη αλάινγα κε ηελ πνηθηινκνξθία θαη ηελ αηνκηθφηεηα ηεο νκάδαο ζε θάζε ηάμε (Tomlinson, 2004) εηζάγνληαο αλάινγα ηελ έλλνηα ηνπ πξνζεθηηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο σο ηξφπνπ αλαηξνθνδφηεζεο θαη αλαζηνραζκνχ γηα ηελ αλαπξνζαξκνγή ηνπ καζήκαηνο (Καξαγεψξγνπ, 2008). Με ηε ρξήζε ησλ κε νκνηνγελψλ ηκεκάησλ ν καζεηήο ηνπνζεηείηαη ζην επίθεληξν ηνπ 62 Γηα ην Λχθεην πξνβιέπεηαη ε ζχληαμε ελφο λένπ ηκήκαηνο ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ ησλ Ξέλσλ Γισζζψλ σο ζπλέρεηα ηνπ παξφληνο θαη πεξηγξάθεη ηα ραξαθηεξηζηηθά επηπέδνπ Γ2 (άξηζηε γλψζε) ζην νπνίν κπνξνχλ λα θηάζνπλ νξηζκέλνη καζεηέο ηνπ Λπθείνπ. Βιέπε:

65 64 καζεζηαθνχ ζρεδηαζκνχ ζχκθσλα κε ηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ζε αληίζεζε κε ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία πνπ νξίδεη ην ίδην πεξηερφκελν γηα φινπο, κε ηε ρξήζε ίδησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ, αθαηξψληαο ηελ έλλνηα ηεο αηνκηθφηεηαο ηνπ καζεηή, ε εμαηνκηθεπκέλε ή δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαιχηεξα απνηειέζκαηα (Μαηζαγγνχξαο, 2009). ηηο νξίδεηαη έλαο αξηζκφο ζρνιείσλ (21 Νεπηαγσγεία, 99 Γεκνηηθά θαη 68 Γπκλάζηα) 63 πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζηελ Πηινηηθή Δθαξκνγή ηνπ Πξνγξάκκαηνο απηνχ θαη ζηηο απνθαζίδεηαη κε Τπνπξγηθή Απφθαζε 64 ε έλαξμε ηεο πηινηηθήο εθαξκνγήο ηνπ λένπ Χξνινγίνπ Πξνγξάκκαηνο ησλ Α, Β θαη Γ ηάμεσλ ηνπ Γπκλαζίνπ γηα ηελ πηινηηθή εθαξκνγή ηνπ Νένπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ (πίλαθαο 2.2). ηα πξνιεγφκελα ηνπ ΔΠ-ΞΓ αλαθέξεηαη ζπγθεθξηκέλα: «Σν ΔΠ-ΞΓ ζηελ παξνχζα εθδνρή ηνπ πξνβιέπεηαη λα θπθινθνξήζεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο μέλσλ γισζζψλ πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ην πέξαο ηεο πηινηηθήο ηνπ εθαξκνγήο, ην ζρνιηθφ έηνο [ ] Θα πάξεη ηελ νξηζηηθή ηνπ κνξθή θαη ζα εθδνζεί φηαλ ζα έρεη δνθηκαζηεί ζην ζρνιείν θαη αλακνξθσζεί βάζεη αθελφο ηνπ ζρεηηθνχ επηζηεκνληθνχ έξγνπ θαη αθεηέξνπ ηεο αλαηξνθνδφηεζεο απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη άιινπο επηζηήκνλεο» (ΔΠ- ΞΓ, ζει. 3). ηελ εηζαγσγή ηνπ Πξνγξάκκαηνο αλαθέξνληαη εθηελψο νη κειέηεο ππνδνκήο πνπ εθπνλήζεθαλ απφ ηνπο επηζηεκνληθνχο ζπλεξγάηεο ψζηε πξηλ ηε ζχληαμή ηνπ, λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππ φςηλ νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ ζην δεκφζην ζρνιείν ζήκεξα. Οη κειέηεο απηέο αθνξνχλ ζε κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο αθελφο γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο θαη αθεηέξνπ γηα ην πεξηβάιινλ ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ. Δηδηθφηεξα, ιακβάλνληαη ζεκαληηθά δεηήκαηα ππφςε φπσο ην θφζηνο ηεο εθκάζεζεο μέλσλ γισζζψλ ζην δεκφζην ζρνιείν, ε απνηίκεζε ησλ σξψλ κειέηεο έηζη ψζηε ν καζεηήο λα θηάζεη ζην επηζπκεηφ επίπεδν γισζζνκάζεηαο, ε απνηίκεζε ησλ ππαξρφλησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο θαη ησλ εγρεηξηδίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ ζην δεκφζην ζρνιείν, θ.ά. Σν 63 Αξ. πξ /Γ1/ ππνπξγηθή απφθαζε (Β /2121) κε ζέκα «Οξηζκφο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, γηα ηελ Πηινηηθή Δθαξκνγή ησλ Νέσλ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ». 64 Τ.Α. Β /2240. Αξ.Πξση /Γ2/ /ΤΠΓΒΜΘ - ΦΔΚ 2240/

66 65 Πίλαθαο 2.2: Χξνιφγην Πξφγξακκα Γπκλαζίνπ ΔΠ ΞΓ. ΓΗΓΑΚΣΗΚΟ/ΜΑΘΖΗΑΚΟ ΠΔΓΗΟ Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία ΣΑΞΔΗ ΓΗΓΑΚΣΗΚΟ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ/ΜΑΘΖΜΑ Α Β Γ' Νενειιεληθή Γισζζηθή Γηδαζθαιία Γιψζζα θαη Γξακκαηεία Νενειιεληθή Λνγνηερλία Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Αξραία Διιεληθά Κείκελα απφ Μεηάθξαζε Μαζεκαηηθά Μαζεκαηηθά Φπζηθέο Δπηζηήκεο πνπδέο ηνπ Αλζξψπνπ θαη ηεο Κνηλσλίαο Ξέλεο Γιψζζεο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ Πνιηηηζκφο θαη Γξαζηεξηφηεηεο Σέρλεο ρνιηθή θαη Κνηλσληθή Εσή (ΚΕ) Βησκαηηθέο Γξάζεηο-πλζεηηθέο Γεκηνπξγηθέο Δξγαζίεο Σερλνινγία Οηθ. Οηθνλνκία Κνηλσληθή θαη Πνιηηηθή Αγσγή Σνπηθή Ηζηνξία Πεξηβάιινλ θαη Δθπαίδεπζε γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (Π.Δ.Α.Α) ρνιηθή θαη Κνηλσληθή Εσή (.Κ.Ε.) ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο (.Δ.Π.) Φπζηθή Υεκεία Βηνινγία 2-2 Γεσγξαθία Ηζηνξία Θξεζθεπηηθά Αγγιηθά ε Ξέλε Γιψζζα Σερλνινγίεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ Μνπζηθή Καιιηηερληθά Φπζηθή Αγσγή Σερλνινγία (1 ψξα) Οηθ. Οηθνλνκία (1 ψξα).κ.ε. (1 ψξα ζην α θαη β ηξίκελν) Κ.Ε.- Π.Δ.Α.Α. Π.Δ.Α.Α. (1 ψξα ζην γ ηξίκελν) Σερλνινγία (1 ψξα) Οηθ. Οηθνλνκία (1 ψξα) Κνηλ. θαη Πνι. Αγσγή (1 ψξα Σνπηθή Ηζηνξία θαη Π.Δ.Α.Α.-.Κ.Ε. θαη.δ.π. Σνπηθή Ηζηνξία θαη Π.Δ.Α.Α.(1 ψξα ζην α θαη β ηξίκελν).κ.ε. θαη.δ.π. (1 ψξα ζην γ ηξίκελν) - - 2

67 66 Τπνπξγείν Παηδείαο ιακβάλεη ππφςε θαη άιια δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ απφ δεκνζθνπήζεηο θαη ηελ έξεπλα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ κέζα απφ ηηο νπνίεο δηαπηζηψλεηαη φηη είλαη δεηνχκελν γηα ηελ ειιεληθή θνηλσλία λα καζαίλνπλ ηα παηδηά ηνπιάρηζηνλ δπν γιψζζεο ζην ζρνιείν. Ζ ξεαιηζηηθή απηή αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηρεηξεί ην Πξφγξακκα αλαιχεη θαη ηε δηαθνξά ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ ηδησηηθή θαη ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε, θαζψο γίλεηαη δηαρσξηζκφο κεηαμχ ηνπ ρξεζηηθνχ ραξαθηήξα ηεο γιψζζαο πνπ πξνσζείηαη ζηα ηδησηηθά θέληξα μέλσλ γισζζψλ κε ζηφρν ηελ απφθηεζε πηζηνπνίεζεο, θαη ηνπ ζρνιείνπ φπνπ πξνσζείηαη ν παηδαγσγηθφο ραξαθηήξαο ηεο δηδαζθαιίαο. πσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη, βαζηθφο ζηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο ζην δεκφζην ζρνιείν είλαη ε εθπαίδεπζε θαη ε δηαπαηδαγψγεζε ηνπ καζεηή κέζσ ηεο μέλεο γιψζζαο, κε ηε γιψζζα λα ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν θαη παξάιιεια κέζν αλάπηπμεο γλψζεσλ θαη επηθνηλσληαθψλ δεμηνηήησλ. Δπηπιένλ, ζην Πξφγξακκα, ζε αληίζεζε κε ηα πξνεγνχκελα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζηε δεπηεξεχνπζα ζέζε πνπ έρεη ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα, έλαο πξνβιεκαηηζκφο πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εθπφλεζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ: «Ζ μέλε γιψζζα απνηειεί δεπηεξεχνλ κάζεκα ζην ηζρχνλ ζρνιηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη αξθεηνί γνλείο πηζηεχνπλ πσο ην ζρνιηθφ κάζεκα ηεο πξψηεο θαη θπξίσο ηεο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο είλαη ρακέλνο ρξφλνο. Οη πεξηζζφηεξνη καζεηέο αγαπνχλ ηα αγγιηθά θαη ηηο άιιεο μέλεο γιψζζεο αιιά, ζην Γπκλάζην θαη ηδίσο ζην Λχθεην, ζεσξνχλ πσο νη πξνζπάζεηέο ηνπο πξέπεη λα επηθεληξσζνχλ ζε καζήκαηα πνπ κεηξνχλ θαη πσο ηηο μέλεο γιψζζεο ζα ηηο κάζνπλ εθηφο ζρνιείνπ.» (ΔΠ-ΞΓ, ζει. 8) Δπηπιένλ κε ζηφρν ηελ αλάγθε χπαξμεο θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ ην Πξφγξακκα αλαθέξεηαη ζηελ αλάγθε γηα: 1) δεκηνπξγία ηκεκάησλ κε καζεηέο κε ην ίδην επίπεδν γισζζνκάζεηαο (Α1, Α2, Β1, Β2, Γ1 θαη Γ2), 2) δεκηνπξγία ηκεκάησλ κε κηθξφ αξηζκφ καζεηψλ κέζα ζηελ ηάμε, 3) χπαξμε θαηάιιειεο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο γηα λα εθαξκνζηνχλ νη ζχγρξνλεο κέζνδνη δηδαζθαιίαο, 4) επηινγή ή ζπγγξαθή εγρεηξηδίσλ κε βάζε ην επίπεδν ησλ καζεηψλ, 5) πξνγξακκαηηζκφ ησλ δηνξηζκψλ θαη ησλ ηνπνζεηήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ έηζη ψζηε λα θαιχπηεηαη ν πξνβιεπφκελνο ρξφλνο δηδαζθαιίαο,

68 67 6) ηνπνζέηεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ην πνιχ ζε δχν ζρνιεία, 7) ζχλδεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο κε ηηο εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο ΚΠΓ, 8) παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηε δεκηνπξγία πιηθνχ θαη ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, 9) αληηζηνίρηζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο κε ην αλακελφκελν απνηέιεζκα. (ΔΠ-ΞΓ, ζει ). Παξφια απηά νη ζηφρνη πνπ ζέηεη ην ΔΠ-ΞΓ ραξαθηεξίδνληαη σο «ηνικεξνί» θαη ην πξφγξακκα ζην ζχλνιφ ηνπ σο «νπηνπηθφ» θαζψο απαηηείηαη δηαθνξεηηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή γηα ηελ επίηεπμε ηεο γισζζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο επίγλσζεο, θαη δηαπνιηηηζκηθήο ζπλείδεζεο. Δπηπιένλ, απαηηείηαη πνιχ κεγάιν έξγν απφ ηνλ δηδάζθνληα ή ηε δηδάζθνπζα κε ηελ απαίηεζε λα δηακνξθψλεη ν ίδηνο ή ε ίδηα ην δηθφ ηνπ syllabus θαη λα κπνξεί λα νξγαλψζεη ην κάζεκα ηνπ αθφκα θαη ρσξίο εγρεηξίδην (Γηάκεζε, 2012). χκθσλα κε ηηο αλαθνξέο ηνπ ίδηνπ ηνπ Πξνγξάκκαηνο ΔΠ-ΞΓ αιιά θαη ησλ εηδηθψλ θαη ζηειερψλ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο (Αθαδεκατθνί, χκβνπινη Δθπαίδεπζεο θιπ.) ην Πξφγξακκα απηφ πξνβιεπφηαλ λα εθαξκνζηεί ην 2011 θαη λα αμηνινγεζεί. Παξφια απηά ε εθαξκνγή ηνπ Πηινηηθνχ απηνχ πξνγξάκκαηνο δε γεληθεχζεθε φπσο αλακελφηαλ. ηηο 6 επηεκβξίνπ ηνπ 2013 νξίδεηαη ην λέν Χξνιφγην Πξφγξακκα ησλ Γπκλαζίσλ πνπ εθαξκφδνπλ πηινηηθά ηα λέα πξνγξάκκαηα πνπδψλ 65, κε ην νπνίν νη ψξεο ησλ λέσλ ηάμεσλ ηεο Α Γπκλαζίνπ κεηψλνληαη θαη ζπκβαδίδνπλ κε ηηο ψξεο ησλ ππνινίπσλ ζρνιείσλ ηεο επηθξάηεηαο. Ζ ηξνπή απηή πνπ πξνέθπςε απφ ηε κε ζπλέρηζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ ΔΠ ήηαλ ηδηαίηεξα δπζάξεζηε ζηνλ θχθιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαζψο ην γεγνλφο απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εμειίμεηο ζην ρψξν ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο θαηά ην ζρνιηθφ έηνο , θαη πεξηζζφηεξν ην , δείρλεη κηα ηάζε ζπλνιηθήο ππνβάζκηζεο ηνπ καζήκαηνο πνπ δελ ζπλάδεη κε ηηο πξνζπάζεηεο πνπ έιαβαλ ρψξα ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ζηνλ ηνκέα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη νη νπνίεο δηαθαίλνληαλ κέζα απφ ην θαηλνχξγην απηφ Πξφγξακκα. 65 ΦΔΚ 2350/2013, Αξηζκ /Γ2, Τπνπξγηθή απφθαζε κε αξ. πξση /Γ2/ (Β /2121).

69 Ζ Νέα Δπνρή : Σν δηδαθηηθφ έηνο θαη ε επηζηξνθή ζην ΓΔΠΠ Τπφ ην θαζεζηψο αλακνλήο ηεο εθαξκνγήο ηνπ Νένπ ΔΠ-ΞΓ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2013 αλαθνηλψλεηαη ην λέν Χξνιφγην Πξφγξακκα γηα ηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 66 (πίλαθαο 2.3), ζχκθσλα κε ην νπνίν ν δηδαθηηθφο ρξφλνο ηνπ καζήκαηνο κεηψλεηαη ζηε πξψηε ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ θαηά κία (1) ψξα ζε ζρέζε κε ην ηζρχνλ θαζεζηψο, ελψ δελ παξαηεξείηαη θακία αχμεζε ησλ σξψλ ηεο Β θαη Γ ηάμεηο φπσο είρε πξνηαζεί απφ ην ΔΠ. Οη βαζηθφηεξεο αιιαγέο ζηελ θαηαλνκή ησλ σξψλ ζηα αληηθείκελα αλάκεζα ζηα ηξία απηά πξνγξάκκαηα κπνξνχλ λα απνηππσζνχλ ζπλνπηηθά κέζσ ηνπ πίλαθα 2.4. Ζ θαηαλνκή ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζηα αληηθείκελα θξίλεηαη σο πνιχ ζεκαληηθή θαζψο, δεδνκέλνπ φηη ν ρξφλνο είλαη πεξηνξηζκέλνο, θάζε επηινγή ησλ καζεκάησλ έρεη σο αλαπφθεπθηε ζπλέπεηα ηνλ απνθιεηζκφ άιισλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ ην ζρνιηθφ πξφγξακκα (Κειπαλίδεο, 2002: 421). Έηζη, ελψ ζην ΔΠ ηνπ 2011 πξνβιέπεηαη αχμεζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ ηνπ καζήκαηνο ηεο «Αγγιηθήο γιψζζαο» θαη ηεο «Πιεξνθνξηθήο» ζε ζρέζε κε ην Πξφγξακκα ηνπ 2005, θαη αληίζηνηρα παξαηεξείηαη κείσζε ησλ σξψλ ηνπ καζήκαηνο ηεο «Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο» θαηά κία (1) ψξα, ζην Πξφγξακκα ηνπ 2013 κεηψλεηαη ν δηδαθηηθφο ρξφλνο γηα ηε «Γισζζηθή Γηδαζθαιία (Νέα Διιεληθά)», θαη ην κάζεκα ηεο «Αγγιηθήο Γιψζζαο». Ζ δηαπίζησζε απηή ζε ζπλδπαζκφ αθελφο κε ην γεγνλφο φηη ην αληηθείκελν ηεο «Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο» βαζίδεηαη ζηε δηδαζθαιία πξσηφηππσλ θεηκέλσλ κε κεηαθξαζκέλσλ - θαη κάιηζηα γηα πεξηζζφηεξν ρξφλν απφ απηφλ πνπ αθηεξψλεηαη ζηα κεηαθξαζκέλα αξραία θείκελα - θαη αθεηέξνπ κε ην φηη νη ζπλνιηθέο ψξεο δηδαζθαιίαο πνπ πξνβιέπνληαη ζπλνιηθά γηα ηελ «Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία» ππεξβαίλνπλ ην ζχλνιν δηδαθηηθψλ σξψλ γηα ην αληηθείκελν ηεο «Νενειιεληθήο Γιψζζαο θαη Γξακκαηείαο» απνηειεί έλδεημε ηεο ελίζρπζεο ηεο ηδενινγίαο ηνπ αξραηνθεληξηζκνχ ζην ζχγρξνλν ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ηεο ηαπηφρξνλεο κε ελίζρπζεο ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ θαηάθηεζε κηαο πςειφηεξεο ζέζεο ηεο Διιάδαο ζην ζχζηεκα ηεο δηεζλνχο δηαζηξσκάησζεο ησλ θνηλσληψλ (Κειπαλίδεο, 2002: 421). Δμίζνπ ζεκαληηθέο αιιαγέο παξαηεξνχληαη θαη ζηε βαζκίδα ηνπ Λπθείνπ, νη νπνίεο παξαηίζεληαη ζηε 66 ΦΔΚ 2121/ , Αξηζ /Γ2.

70 69 Πίλαθαο 2.3: Χξνιφγην πξφγξακκα ησλ καζεκάησλ ησλ Α, Β θαη Γ ηάμεσλ ηνπ Ζκεξεζίνπ Γπκλαζίνπ ( ) ΓΗΓΑΚΣΗΚΟ/ ΜΑΘΖΗΑΚΟ ΠΔΓΗΟ Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία ΓΗΓΑΚΣΗΚΟ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ/ΜΑΘΖΜΑ Νενειιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία ΣΑΞΔΗ Α Β Γ' Γισζζηθή Γηδαζθαιία Νενειιεληθή Λνγνηερλία Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Αξραία Διιεληθά Κείκελα απφ Μεηάθξαζε Μαζεκαηηθά Μαζεκαηηθά Φπζηθέο Δπηζηήκεο πνπδέο ηνπ Αλζξψπνπ θαη ηεο Κνηλσλίαο Ξέλεο Γιψζζεο Σερλνινγία & Πιεξνθνξηθή Πνιηηηζκφο θαη Γξαζηεξηφηεηεο Φπζηθή Υεκεία Βηνινγία Γεσγξαθία Ηζηνξία Κνηλσληθή θαη πνιηηηθή Αγσγή Θξεζθεπηηθά Αγγιηθά ε Ξέλε Γιψζζα (Γαιιηθά/Γεξκαληθά) Σερλνινγία Πιεξνθνξηθή Μνπζηθή Καιιηηερληθά Αζιεηηθή Εσή Φπζηθή Αγσγή Οηθηαθή Οηθνλνκία Οηθ. Οηθνλνκία Βησκαηηθέο Γξάζεηο- πλζεηηθέο Γεκηνπξγηθέο Δξγαζίεο - Project Σνπηθή Ηζηνξία Πεξηβάιινλ θαη Δθπαίδεπζε γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (Π.Δ.Α.Α) ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο (.Δ.Π.) Φχζε θαη Άζθεζε Πνιηηηζκφο θαη Γξαζηεξηφηεηεο Σέρλεο ρνιηθή θαη Κνηλσληθή Εσή (.Κ.Ε.) ΤΝΟΛΟ ΧΡΧΝ Ζ απφθαζε γηα ηηο 2 ψξεο πνπ πξνβιέπνληαη παξφια απηά γηα ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο αλαθιήζεθε πξνζσξηλά κεηά απφ ιίγεο κέξεο θαη ν αξηζκφο ησλ σξψλ επαλήιζε ζηηο 3 κε ηελ ππφζρεζε φηη γηα ην επφκελν ζρνιηθφ έηνο ζα εηζαρζεί έλα λέν αληηθείκελν project ην νπνίν ζα αλαιάβνπλ εμίζνπ νη εθπαηδεπηηθνί Διιεληθήο Φηινινγίαο, ππφζρεζε φκσο ε νπνία δελ πξαγκαηνπνηήζεθε.

71 70 Πίλαθαο 2.4: πλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ αιιαγψλ ηνπ πξνβιεπφκελνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζηα Χξνιφγηα Πξνγξάκκαηα απφ ην 2005 έσο ζήκεξα: Αληηθείκελν Σάμε ΓΔΠΠ 2005 ΔΠ-ΞΓ Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Α Γισζζηθή Γηδαζθαιία Α Αγγιηθά Α Β Γ Πιεξνθνξηθή Α,Β,Γ, Σερλνινγία Γ ζπλέρεηα γηα λα δνζεί κηα θαηά ην δπλαηφ πην νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο ζέζεο ηνπ καζήκαηνο ζην ζεκεξηλφ δεκφζην ζρνιείν Ζ αγγιηθή γιψζζα ζην Λχθεην Αλάινγεο αλαηξνπέο επηζεκαίλνληαη θαη φζνλ αθνξά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ πνξεία ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε βαζκίδα ηεο αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Λχθεην) θαη νη νπνίεο - θπξίσο απφ ην δηδαθηηθφ έηνο πιήηηνπλ ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν. Δπηγξακκαηηθά παξνπζηάδνληαη ηα ρξνληθά ζεκεία θαη νη απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ ρσξίο φκσο λα γίλεηαη αλαθνξά ζηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ηνπ Λπθείνπ εθφζνλ απηφ δελ απνηειεί ην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ παξνχζα εξγαζία. πγθεθξηκέλα: - ηηο 5/7/2005 νξίδεηαη ην Χξνιφγην Πξφγξακκα καζεκάησλ γηα ην Δληαίν Λχθεην 68. χκθσλα κε απηφ νη καζεηέο ηνπ Λπθείνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηδάζθνληαη 2 μέλεο γιψζζεο. Αλαιπηηθφηεξα ζηελ Α ηάμε δηδάζθνληαη ππνρξεσηηθά ηελ αγγιηθή γιψζζα γηα 3 ψξεο θαη κηα επηπιένλ γιψζζα γηα 2 ψξεο 68 ΦΔΚ 921/

72 71 ηελ εβδνκάδα (ζχλνιν σξψλ δηδαζθαιίαο μέλσλ γισζζψλ 5 ψξεο). Γηα ηε Β θαη ηε Γ Λπθείνπ νη ψξεο ησλ αγγιηθψλ πεξηνξίδνληαη ζηηο δχν (2) ζε θάζε ηάμε θαη παξακέλεη ε επηινγή ηεο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο γηα ηνλ ίδην αξηζκφ σξψλ (ζχλνιν 4 ψξεο ζε θάζε ηάμε). Έηζη ν ζπλνιηθφο ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη γεληθά ζηηο μέλεο γιψζζεο κπνξεί λα θηάλεη ηηο δεθαηξείο (13) ψξεο εβδνκαδηαία. - ηηο 14/6/2011 λέα απφθαζε ηνπ Τπνπξγείνπ 69 θαηαξγεί ηε δεχηεξε μέλε γιψζζα γηα ηε Α Λπθείνπ αιιά δελ νξίδεη πνηα γιψζζα ζα είλαη ππνρξεσηηθή. Με βάζε απηφλ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ δηαηεξνχληαη νη ηξεηο (3) ψξεο ηελ εβδνκάδα αιιά ζπλνιηθά νη ψξεο γηα ηηο μέλεο γιψζζεο πεξηνξίδνληαη εθφζνλ δελ ππάξρεη ε επηινγή κηαο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο. πλνιηθά νη πξνγξακκαηηζκέλεο ψξεο γηα ηηο μέλεο γιψζζεο κεηψλνληαη ζηηο επηά (7) θαη ζηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ (κείσζε 50%). Σν πνζνζηφ απηφ βέβαηα δελ εμαζθαιίδεη θαζφινπ ηελ χπαξμε ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο ζηε βαζκίδα ηνπ Λπθείνπ. - Σν επηέκβξην ηνπ 2011 ε εηζαγσγή ηεο αγγιηθήο γιψζζαο σο ππνρξεσηηθφ κάζεκα επαλέξρεηαη ζηελ Α ηάμε ηνπ Λπθείνπ θαη δηαηεξεί επίζεο ηνλ ίδην αξηζκφ σξψλ 70. Ζ ζρεηηθή απφθαζε αλαθέξεη ην δηδαθηηθφ έηνο σο ηελ έλαξμε ηεο ππνρξεσηηθήο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο. Πάλησο, θαη εδψ δελ ηζρχεη ε επηινγή ηεο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο. Ζ απφθαζε απηή πξνθαιεί ζχειια αληηδξάζεσλ απφ ηνπο πιιφγνπο δηδαζθφλησλ ησλ άιισλ μέλσλ γισζζψλ (θπξίσο ηεο γεξκαληθήο θαη ηεο γαιιηθήο) θαζψο ζεσξνχλ φηη ε απφθαζε απηή αθνινπζεί ηελ ηαθηηθή ηνπ αηθληδηαζκνχ. χκθσλα κε αλαθνίλσζή ηεο Π.Δ.ΚΑ.ΓΔ.Π.Δ (Παλειιήληα Έλσζε Καζεγεηψλ Γεξκαληθήο Γιψζζαο Παλεπηζηεκηαθήο Δθπαίδεπζεο) 71 «κε ηελ Τπνπξγηθή απηή Απφθαζε ην Τπνπξγείν Παηδείαο αζεηεί ηε ίδηα ηνπ ηε δέζκεπζε πσο ζηελ Α Λπθείνπ νη καζεηέο θαη νη καζήηξηεο ζα επηιέγνπλ ηελ Ξέλε Γιψζζα πνπ ζα δηδάζθνληαη» ε νπνία είρε δηαηππσζεί ζηηο ζπλαληήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηελ Τθππνπξγφ Παηδείαο ΓΒΜΘ. Ζ Έλσζε ππνζηεξίδεη φηη νη επηπηψζεηο είλαη κεγάιεο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ αλάινγσλ εηδηθνηήησλ πνπ βξίζθνληαη κε νξγαληθή ζέζε ζηα Λχθεηα θαζψο ράλνπλ ηηο ζέζεηο ηνπο κεηά απφ πνιιά ρξφληα πξνυπεξεζίαο. Έηζη, ν πξνγξακκαηηζκφο απηφο δε δηαξθεί πεξηζζφηεξν απφ έλα δηδαθηηθφ έηνο. 69 ΦΔΚ 1213/ ΦΔΚ 1966/ Βιέπε:

73 72 - Σελ ακέζσο επφκελε ρξνληά, ζηηο 10 Απξηιίνπ ηνπ 2012, απνθαζίδεηαη ε επηινγή κφλν κηαο μέλεο γιψζζαο απφ απηέο πνπ δηδάρζεθαλ ζην Γπκλάζην (κεηαμχ ηεο αγγιηθήο, γαιιηθήο, γεξκαληθήο, ηηαιηθήο θαη ηζπαληθήο γιψζζαο) απφ ηνπο καζεηέο ηεο Α ηάμεο ηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ 72. Σν πξφβιεκα πνπ δηαπηζηψζεθε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ θιάδσλ γαιιηθήο θαη γεξκαληθήο (θαη ηηαιηθήο θαη ηζπαληθήο ζε κηθξφηεξν βαζκφ) κεηαθπιίεηαη ζηνλ θιάδν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ Λπθείνπ, νη νπνίνη ιφγσ ηεο κείσζεο ηνπ σξαξίνπ ηνπο ζπρλά κεηαθηλνχληαη ζε άιιεο ζρνιηθέο κνλάδεο. - Σέινο, αθφκα κεγαιχηεξε ππνβάζκηζε γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζηηο 28/8/2013 ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο κεηψλεηαη ζε δχν (2) ψξεο γηα ηελ θάζε κηα απφ ηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ ζχκθσλα κε ην λέν Χξνιφγην Πξφγξακκα 73. Έηζη, κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ έμη (6) σξψλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο ζηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ, ε κείσζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο θηάλεη ην πνζνζηφ 54% απφ ην Δπηπξφζζεηα, ην 2014 ην Ηλζηηηνχην Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο εθδίδεη ηηο Πξνδηαγξαθέο γηα ηνλ ηξφπν εμέηαζεο ησλ καζεηψλ ηεο Α Λπθείνπ ζηηο μέλεο γιψζζεο κέζα απφ ηελ «Σξάπεδα Θεκάησλ» 74 ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη γξαπηέο πξναγσγηθέο εμεηάζεηο ζηελ Α ηάμε ηνπ Ζκεξήζηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ δηεμάγνληαη ελδνζρνιηθά θαηά πνζνζηφ 50%, κε θιήξσζε, απφ ηξάπεδα ζεκάησλ δηαβαζκηζκέλεο δπζθνιίαο. πσο αλαθέξεηαη: «Γηα ηηο πξναγσγηθέο εμεηάζεηο ηεο Α Λπθείνπ ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο έρνπλ ιεθζεί ππφςε ηα Α.Π. ηνπ Λπθείνπ, ην ΠΓ 60 (ΦΔΚ 66/ ) θαη ηα εγθεθξηκέλα εγρεηξίδηα γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο, γαιιηθήο θαη γεξκαληθήο ζηελ Α Λπθείνπ (ζρ. έηνπο 13-14). Με βάζε ηελ χιε πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηα εγθεθξηκέλα εγρεηξίδηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα καζήκαηα ησλ μέλσλ γισζζψλ, ηα ζέκαηα ειέγρνπλ: Δπίπεδν γισζζνκάζεηαο απφ Β1 έσο Β2 ζηελ αγγιηθή. Δπίπεδν γισζζνκάζεηαο απφ Α1- έσο Α1+ ζηε γαιιηθή θαη ηε γεξκαληθή» Πξνβαίλνληαο ζε κηα ζχληνκε αιιά αλαπφθεπθηε αληηπαξαβνιή ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο γηα ηελ εμέηαζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη ησλ γαιιηθψλ θαη 72 ΦΔΚ 1129/ , Αξ.32239/Γ2. 73 ΦΔΚ 2121/ Ν.4186/2013.

74 73 γεξκαληθψλ δηαπηζηψλνπκε φηη ελψ ππάξρεη κηα πξνζαχμεζε ζην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ηεο αγγιηθήο απφ ηελ νινθιήξσζε ηεο Γ ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ, αληίζεηα γηα ηε γαιιηθή θαη γεξκαληθή γιψζζα παξαηεξείηαη κείσζε ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο θαηά κία νιφθιεξε βαζκίδα. Με απηφ ην δεδνκέλν αλακέλεηαη λα απνδεηρζεί ζην κέιινλ αλ ε δηαθνξά απηή ζα απνηειέζεη έλαλ επηπιένλ ιφγν δηαξξνήο ησλ καζεηψλ απφ ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε εθφζνλ φπσο ζα αλαθεξζεί ζηε ζπλέρεηα ε αλάγθε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο θαιχπηεηαη ζε κέγηζην βαζκφ κέζα απφ ηδησηηθνχο θνξείο κεηψλνληαο έηζη θη άιιν ην ζπλνιηθφ ρξφλν πνπ αθηεξψλεη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζην κάζεκα ηεο Αγγιηθήο γηα ηνλ θάζε καζεηή. Πάλησο, ζηηο 14 Απξηιίνπ 2011 ε Παλειιήληα Έλσζε Καζεγεηψλ Αγγιηθήο ηεο Γεκφζηαο Δθπαίδεπζεο (ΠΔΚΑΓΔ) κε ππφκλεκά ηεο πξνο ηνλ Τπνπξγφ Παηδείαο, Γηα Βίνπ Μάζεζεο θαη Θξεζθεπκάησλ εθθξάδεη ηηο ελζηάζεηο ηεο γηα ηηο αιιαγέο θαη ηα λέα σξνιφγηα πξνγξάκκαηα γηα ηηο μέλεο γιψζζεο. ην ππφκλεκα απηφ επηζεκαίλεηαη ην πξφβιεκα πνπ αλαθχπηεη ζηα ειιεληθά ζρνιεία απφ ηε κείσζε ησλ δηδαθηέσλ σξψλ θαη ηεο ππνβάζκηζεο ηνπ καζήκαηνο, ελψ γίλεηαη αλαθνξά ζηα απνηειέζκαηα έξεπλαο ηεο θνηλήο γλψκεο πνπ δηεμήγαγε ην Τπνπξγείν θαη ε νπνία αλέδεημε ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ. Σαπηφρξνλα αλάκεζα ζε άιια επηζεκαίλεηαη ε αληίζεζε ηεο πξφηαζεο ηνπ Τπνπξγείνπ κε ην γεγνλφο φηη: «ε Διιάδα είρε ζπλππνγξάςεη κε ηηο ρψξεο ηεο Δ. Δ. πνιηηηθέο θαη πξαθηηθέο πνπ πξνσζνχλ ελεξγά ηελ εθκάζεζε ησλ γισζζψλ θαη ηελ πνιπγισζζία σο κέζν αηνκηθήο βειηίσζεο ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ. θαη σο θηλεηήξηα δχλακε γηα ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη αλάπηπμεο ζε φιε ηελ νηθνλνκία ηεο Δ.Δ.» θαη φηη «ε γλψζε ησλ μέλσλ γισζζψλ έρεη νξηζηεί απφ ηνπο αξκφδηνπο ζεζκνχο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο σο κία απφ ηηο νθηψ δεμηφηεηεο-θιεηδηά (key competences) πνπ νη ρψξεο-κέιε ηεο Δ.Δ., νθείινπλ λα αλαπηχμνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο». Δπίζεο ε ΠΔΚΑΓΔ επηζεκαίλεη: «θαίλεηαη αθαηαλφεην ηα Αγγιηθά λα είλαη κάζεκα επηινγήο ζηηο Β θαη Γ ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ φηαλ ζε πξφζθαηε παλειιαδηθή έξεπλα πνπ έγηλε απφ ηελ GPO, γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Τπ.Π.Γ.Β.Μ.Θ. κε ηε ζπγρξεκαηνδφηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ, ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ πνιηηψλ γηα ην Νέν Λχθεην, ζε εξψηεζε πνηα καζήκαηα πξέπεη λα είλαη ππνρξεσηηθά ζην Νέν Λχθεην, ηα Αγγιηθά ήηαλ ζηε πέκπηε ζέζε ηεο ζρεηηθήο ιίζηαο κε 77,5% (κεηά απφ ηα Μαζεκαηηθά 91,4%, ηα Νέα Διιεληθά & ηε Λνγνηερλία 89,2%, ηελ Ηζηνξία 88,9%, θαη ηελ Πιεξνθνξηθή 84,3%). Άξα, ππάξρεη ηζρπξή πεπνίζεζε ζηελ θνηλσλία φηη ηα Αγγιηθά πξέπεη λα είλαη βαζηθφ θαη ππνρξεσηηθφ κάζεκα ζην Λχθεην.»

75 74 Ζ ΠΔΚΑΓΔ θαηαιήγεη ζηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο απφθαζεο ηνπ Τπνπξγείνπ ηεο καδηθήο ζηξνθήο ησλ καζεηψλ πξνο ηελ ηδησηηθή εθπαίδεπζε, ελψ ε δξαζηηθή κείσζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο δηαθπβεχεη ηελ επηηπρή εθκάζεζή ηεο ζε πςειφ βαζκφ θαη ηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ γισζζνκάζεηαο ζην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ. Σέινο πξνηείλεη αλάκεζα ζε άιια: ηελ αχμεζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ζε ηξεηο (3) ζε εβδνκαδηαία βάζε ζε φιεο αλεμαηξέησο ηηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ, ηελ εηζαγσγή εμεηάζεσλ πηζηνπνίεζεο ΚΠΓ ζην ηέινο ηεο Γ ηάμεο, ηελ επαλαθνξά ηεο ππνρξεσηηθήο θχζεο ηνπ καζήκαηνο ζην Λχθεην - γεγνλφο πνπ επηηείλεηαη απφ ηελ δηαπίζησζε φηη ην έηνο 2010 πεξίπνπ καζεηέο (ην 10% ησλ ππνςεθίσλ) ζπκκεηείραλ ζηηο Παλειιαδηθέο εμεηάζεηο γηα ην εηδηθφ κάζεκα ησλ αγγιηθψλ γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ηελ ζπλερή επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηηο ζχγρξνλεο παηδαγσγηθέο θαη κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο, ηδηαίηεξα ζηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (επηκφξθσζε Β επηπέδνπ ζηηο ΣΠΔ), ηνλ νξηζκφ ιηγφηεξσλ (12-15) καζεηψλ αλά ηκήκα, ηε δεκηνπξγία εηδηθψλ αηζνπζψλ- εξγαζηεξίσλ μέλσλ γισζζψλ ζηα ζρνιεία, ηε δηαηήξεζε ησλ επηπέδσλ θαη ζην Λχθεην, ηελ πξαγκαηνπνίεζε δηαζρνιηθψλ ζπλζεηηθψλ εξγαζηψλ, ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα, ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηε δξάζε e-twinning πνπ έρεη σο ζηφρν ηε δηαζχλδεζε ησλ ζρνιείσλ ηεο Δπξψπεο, ηηο επηζθέςεηο καζεηψλ Λπθείνπ ζε ζρνιεία ηεο Δ.Δ. θιπ. Δλ νιίγνηο, ε ΠΔΚΑΓΔ δηαπηζηψλεη ηελ «αλαθφινπζε θαη αλαπνηειεζκαηηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή» πνπ παξαηεξείηαη φζνλ αθνξά ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο ζην πιαίζην ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο. Πάλησο, ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο ζα δεηρζεί ην θαηά πφζν παξέρεηαη εθ κέξνπο ηεο πνιηηείαο ε επαξθήο ππνζηήξημε ζε θάζε επίπεδν, έηζη ψζηε ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ λα δηελεξγείηαη ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ελφο εθζπγρξνληζκέλνπ επξσπατθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη λα ζπλάδεη κε ηηο αλάγθεο θαη ηνπο ζηφρνπο ησλ Διιήλσλ καζεηψλ. Δμάιινπ, ζηε ρψξα καο ζεκαληηθή ζέζε θαη ξφιν ζε απηφ ην ηειεπηαίν δήηεκα θαηέρνπλ νη ηδησηηθνί θνξείο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο, ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο καζεηψλ ηεο πξσηνβάζκηαο θαη

76 75 δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Ζ παξέκβαζε ηνπ ηδησηηθνχ παξάγνληα ζεσξείηαη θαζνξηζηηθή γηα ηελ πνηφηεηα δηελέξγεηαο ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν αιιά θαη γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. ηε ζπλέρεηα ζα δεηρζεί ε βαξχηεηα ηνπ παξάγνληα ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ε απήρεζε πνπ έρεη ζηνλ καζεηηθφ πιεζπζκφ, αθνχ ελδερνκέλσο επεξεάδεη ηελ πνηφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο θαη εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο ζην ειιεληθφ δεκφζην ζρνιείν Ο παξάγνληαο ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο: ηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ θαη ν παξεκβαηηθφο ηνπο ραξαθηήξαο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε χκθσλα κε κειέηε πνπ δεκνζηεχηεθε απφ ην δίθηπν Δπξπδίθε 75 πνπ αθνξά ην έηνο , ην 90% ησλ Διιήλσλ ζεσξεί ρξήζηκε ηε γλψζε μέλσλ γισζζψλ. Πην πξφζθαηα ζηνηρεία ηνπ Δπξσβαξφκεηξνπ ην 2012 απνδεηθλχνπλ ηελ αμία ηεο γισζζνκάζεηαο γηα ηνπο Έιιελεο, θαζψο ην 92% ησλ Διιήλσλ πηζηεχεη φηη θάζε Δπξσπαίνο πνιίηεο πξέπεη λα κπνξεί λα επηθνηλσλεί ζε κηα επηπιένλ γιψζζα εθηφο ηεο κεηξηθήο ηνπ, θαη ην ίδην πνζνζηφ ζεσξεί σο πην ρξήζηκε ηελ αγγιηθή γιψζζα σο ζεκαληηθφ πξνζφλ γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο. πσο ήδε αλαθέξζεθε, ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα εθαξκφδνληαη πξνγξάκκαηα πνπ πξνάγνπλ ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ζπλάδνπλ κε ηα ζχγρξνλα επηθνηλσληαθά θαη καζεζηαθά πξφηππα θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δ.Δ. χκθσλα κε απηά, ε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο ηεο θαιιηέξγεηαο ηεο δηαπνιηηηζκηθήο ζπλείδεζεο θαη ηεο νιφπιεπξεο αλάπηπμεο ηνπ καζεηή, έηζη ψζηε λα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηα ζχγρξνλα πνιχγισζζα θαη πνιππνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα (Γ.Δ.Π.Π.., 2003). Γηα ην ζθνπφ απηφ βαζηθφο ζηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο ηίζεηαη ε εθπαίδεπζε θαη δηαπαηδαγψγεζε ηνπ καζεηή κέζσ ηεο μέλεο γιψζζαο ε νπνία απνηειεί παξάιιεια αληηθείκελν αιιά θαη κέζν αλάπηπμεο γλψζεσλ θαη επηθνηλσληαθψλ δεμηνηήησλ (ΔΠ-ΞΓ, 2011). Με γλψκνλα ηηο ζπλζήθεο πνπ πεξηγξάθνληαη ζρεηηθά κε ηελ μελφγισζζε εθπαίδεπζε θαη ππνινγίδνληαο ην ζπλνιηθφ ρξφλν δηδαζθαιίαο ηεο 75 Σν δίθηπν Eπξπδίθε είλαη ην δίθηπν πιεξνθφξεζεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη παξέρεη πιεξνθνξίεο θαη αλαιχζεηο γηα ηα Δπξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Βι.

77 76 αγγιηθήο γιψζζαο ν νπνίνο κπνξεί λα θπκαίλεηαη απφ ην ειάρηζην δηάζηεκα ησλ 7 ρξφλσλ [απφ ηελ ηξίηε ηάμε (Γ ) ηνπ Γεκνηηθνχ κέρξη θαη ηελ ηξίηε ηάμε (Γ ) ηνπ Γπκλαζίνπ] σο ην δηάζηεκα ησλ 12 ρξφλσλ [απφ ηελ πξψηε ηάμε (Α ) Γεκνηηθνχ κέρξη θαη ηελ ηξίηε ηάμε (Γ ) Λπθείνπ] είλαη εχινγν θαη αλακελφκελν κέζσ ηνπ ζρνιείνπ λα εμαζθαιίδεηαη έλα ζηνηρεηψδεο επίπεδν επάξθεηαο φζνλ αθνξά ηε γλψζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Παξά ηα ζεκαληηθά βήκαηα φκσο πνπ έρνπλ γίλεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν - θαη κάιηζηα απφ ηα πξψηα ζηάδηα ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο - ε θνηλή αληίιεςε γηα ηε δπλαηφηεηα ή πηζαλφηεηα εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο ζε απηφ είλαη κάιινλ αξλεηηθή (Βιάρνο, 2007: 13), θαζψο παξαδνζηαθά ε εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ απφ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ καζεηψλ γίλεηαη ζηα αληίζηνηρα θέληξα μέλσλ γισζζψλ (ΚΞΓ) ή αιιηψο ηα θξνληηζηήξηα (Κσλζηαληίλνπ, 2008: 12). πσο αλαθέξεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Κέληξνπ Έξεπλαο γηα ηελ Αγγιηθή Γιψζζα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη ηνπ Καπνδηζηξηαθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, ε επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο πνπ δεκνζηεχζεθαλ ην Μάξηην ηνπ επηβεβαηψλεη ηνλ ηζρπξηζκφ απηφ, θαζψο ζχκθσλα κε απηά νη καζεηέο ησλ θξνληηζηεξίσλ μέλσλ γισζζψλ μεπεξλνχλ ην , ελψ ζηνλ αξηζκφ απηφ δε ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα παηδηά ησλ πςειφηεξσλ νηθνλνκηθά ζηξσκάησλ πνπ παξαθνινπζνχλ ηδηαίηεξα καζήκαηα. Έηζη ζηηο κέξεο κ αο ηα θξνληηζηήξηα απνηεινχλ ηνλ θχξην θνξέα εθκάζεζεο μέλσλ γισζζψλ θαη ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο ην 2009 αλέξρνληαη ζε ζε φιε ηελ Διιάδα (Σδέθνπ, 2012). Σα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο ηνπ Δπξσβαξφκεηξνπ θαηά ην δηάζηεκα Φεβξνπαξίνπ Μαξηίνπ 2012, ε νπνία αθνξά ηελ εθκάζεζε θαη γλψζε ησλ μέλσλ γισζζψλ ζε 27 ρψξεο κέιε ηεο Δ.Δ., επηβεβαηψλνπλ ηελ πξνηεξαηφηεηα ηνπ ηδησηηθνχ παξάγνληα ζηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. πγθεθξηκέλα, ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζεκεηψλνληαη αλάκεζα ζηε ρψξα καο θαη ηα ππφινηπα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Αλαιπηηθφηεξα, απφ ηελ έξεπλα πξνθχπηεη φηη ε εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ κέζα απφ ην ζρνιείν είλαη ε πην δηαδεδνκέλε κέζνδνο ζε φια ηα ζπζηήκαηα αθνχ θαηέρεη ην πςειφ πνζνζηφ ηνπ 68%, ελψ νη ππφινηπνη ηξφπνη εθκάζεζεο εκθαλίδνπλ πνιχ ρακειφηεξα πνζνζηά. ρεηηθά κε απηφ ελδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ε "ζπκκεηνρή ζε νκαδηθά καζήκαηα εθηφο ζρνιείνπ" θαηέρεη ην πνζνζηφ ηνπ 15%, 76 Δπίζεο βι.

78 77 ελψ ρακειφηεξε εκθαλίδεηαη ε εθκάζεζε κέζσ "ηδηαηηέξσλ καζεκάησλ", κε πνζνζηφ 9% (ζρήκα 2.2). ρήκα 2.2. Μέζνη φξνη ρξήζεο κεζφδσλ εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα Δπξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Παξφια απηά ζεκαληηθφ εχξεκα ζην νπνίν γίλεηαη ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηελ έξεπλα είλαη ην γεγνλφο φηη δχν εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα απηά ηεο Διιάδαο θαη ηεο Κχπξνπ μερσξίδνπλ ζηα πνζνζηά παξαθνινχζεζεο καζεκάησλ ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ, κε ηελ Διιάδα λα θαηέρεη ηελ πξσηηά (πνζνζηφ 48%), ελψ ρακειφηεξν είλαη ην πνζνζηφ ζηελ Κχπξν (40%) (Eurobarometer, 2012:102) (ζρήκα 2.3).

79 78 ρήκα 2.3. Υξήζε κεζφδσλ εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο αλά εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. εκαληηθή φκσο είλαη θαη ε άπνςε πνπ θαηαζέηνπλ νη εξσηεζέληεο ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κεζφδσλ απηψλ. Έηζη πεξίπνπ νη κηζνί Δπξσπαίνη πνιίηεο (ζε πνζνζηφ 46%) θαηαζέηνπλ φηη ζεσξνχλ ηα καζήκαηα ζην ζρνιείν σο ηελ πην απνηειεζκαηηθή κέζνδν γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, ελψ κφλν ην 7% ζεσξεί φηη ε εθκάζεζε ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθή (2012:106) (ζρήκα 2.4), θάηη πνπ φκσο δελ ηζρχεη γηα ηε ρψξα καο. Έηζη ζηελ ίδηα εξψηεζε ζηελ Διιάδα κφλν ην 13% αλαθέξεη φηη ε εθκάζεζε ζην δεκφζην ζρνιείν

80 79 είλαη ν πην απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο πνπ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη, ελψ αληίζεηα κε ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα νη Έιιελεο πνιίηεο αλαθέξνπλ σο απνδνηηθφηεξε ηελ παξαθνινχζεζε καζεκάησλ εθηφο ζρνιείνπ ζε πνζνζηφ 51%, γεγνλφο πνπ θαλεξψλεη φηη νη Έιιελεο πνιίηεο δείρλνπλ ην κηθξφηεξν βαζκφ εκπηζηνζχλεο ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. ηελ Κχπξν πάλησο, ε νπνία επίζεο εκθαλίδεη πςειά πνζνζηά παξαθνινχζεζεο ησλ μέλσλ γισζζψλ ζε καζήκαηα εθηφο ζρνιείνπ, κφλν ην 25% ζεσξεί φηη ε κέζνδνο απηή είλαη ε πην απνηειεζκαηηθή (ζρήκα 2.5). ρήκα 2.4. Άπνςε ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα

81 80 ρήκα 2.5. Άπνςε ησλ πνιηηψλ γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο αλά εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Ζ ειιεληθή πνιηηεία εδψ θαη δεθαεηίεο έρεη εληνπίζεη ην πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ χπαξμε ησλ θξνληηζηεξίσλ πνπ βξίζνπλ ζηε ρψξα καο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηηο Μαηζαηνπδάθε θαη Αιεμίνπ (2009: 231) ε εηζαγσγή ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ ήηαλ κηα απφθαζε πνπ απνηέιεζε θπζηθφ επαθφινπζν ηεο παξάιιειεο πνιηηηθήο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ-κειψλ, πνπ ίζρπε ηελ ίδηα πεξίνδν, αιιά θπξίσο απνηεινχζε κηα πξνζπάζεηα ηεο ειιεληθήο Κπβέξλεζεο λα αληαπνθξηζεί ζην αίηεκα ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, κηα θαηλνηνκία πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηελ κείσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο. Αληίζεηα, αλ θαη αλακέλνληαλ ε εηζαγσγή ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ ηξίηε

82 81 (Γ ) ηάμε ηνπ δεκφζηνπ Γεκνηηθνχ ζρνιείνπ λα πεξηνξίζεη ή λα αληηθαηαζηήζεη ηελ εθκάζεζε κέζσ ησλ ηδησηηθψλ θνξέσλ - ηνπιάρηζηνλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν βαζκφ - ν αξηζκφο ησλ ηδησηηθψλ θέληξσλ μέλσλ γισζζψλ ζηελ Διιάδα ζπλερίδεη λα απμάλεηαη κέρξη θαη ζήκεξα, θαζψο ε δηδαζθαιία κέζσ ηδησηηθνχ θνξέα πιένλ είλαη ν θαλφλαο θαη φρη ε εμαίξεζε. Σν θαηλφκελν απηφ δεκηνπξγεί ηεξάζηηεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο, θαζψο ε θνίηεζε ζε απηνχο ηνπο εμσηεξηθνχο θνξείο ζπλεπάγεηαη δαπάλε ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο γηα ηνπο καζεηέο ηεο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο πνπ ππεξβαίλεη ηα 600 εθαηνκκχξηα εηεζίσο, δαπάλε πνπ ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Έθζεζεο ηνπ Κέληξνπ Αλάπηπμεο Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο ηεο ΓΔΔ, κε ηίηιν «Σα Βαζηθά Μεγέζε ηεο Δθπαίδεπζεο » απνηειεί ηελ ηξίηε πην ζεκαληηθή ηνπ ειιεληθνχ λνηθνθπξηνχ (15,4% ηνπ ζπλφινπ ησλ εηήζησλ δαπαλψλ), κε πξψηε απηή γηα ζπνπδέο ησλ παηδηψλ ζε άιιε πφιε (22, 9% επί ηνπ ζπλφινπ) θαη δεχηεξε ηε δαπάλε γηα δίδαθηξα ζηελ ηδησηηθή εθπαίδεπζε γεληθφηεξα (πνζνζηφ 17,3% επί ηνπ ζπλφινπ) 77. πσο αλαθέξεηαη ζην ΔΠ-ΞΓ επίζεο, ζηα 600 εθαηνκκχξηα επξψ πνπ δαπαλψληαη ζε εηήζηα βάζε ζηα δίδαθηξα γηα ηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ θαη ηελ αγνξά μελφγισζζσλ βηβιίσλ ζπλππνινγίδεηαη κηα πξνζαχμεζε 15 εθαηνκκπξίσλ επξψ πνπ αληηζηνηρεί ζην θφζηνο ησλ εμέηαζηξσλ γηα ηα πηζηνπνηεηηθά γισζζνκάζεηαο κε ηα νπνία επηβαξχλεηαη ε κέζε ειιεληθή νηθνγέλεηα (ΔΠ-ΞΓ, 2011: 9). Δπηπξφζζεηε επηζήκαλζε γίλεηαη θαη απφ ην Κέληξν Έξεπλαο γηα ηελ Αγγιηθή Γιψζζα (RCEL), αθνχ ιακβάλνληαη ππφςε ηα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απφ δεκνζθνπήζεηο θαζψο θαη ζρεηηθή έξεπλα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ. πσο αλαθέξεηαη, ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο εθηφο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ είλαη κηα θνηλή πξαθηηθή ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, αθνχ ζεσξείηαη φηη ζην δεκφζην ζρνιείν αθελφο δελ επαξθνχλ νη ψξεο δηδαζθαιίαο θαη αθεηέξνπ δελ ππάξρνπλ ηα επαξθή θίλεηξα ζηνπο καζεηέο ιφγσ ηεο κε απφθηεζεο πηζηνπνηεηηθνχ γισζζνκάζεηαο. Παξφια απηά, ζεκεηψλεηαη πσο ε ειιεληθή νηθνγέλεηα είλαη ζπλεηδεηνπνηεκέλε σο πξνο ηε ζπκβνιή ηεο γλψζεο ηεο μέλεο γιψζζαο γηα ηελ εμαζθάιηζε ζπνπδψλ θαη εξγαζίαο, αιιά θαη ηελ επθνιφηεξε επηθνηλσλία ησλ Διιήλσλ πνιηηψλ ζην πιαίζην ηεο Δπξσπαηθήο Έλσζεο

83 82 πσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, είλαη εχθνιν λα δηαπηζηψζεη θαλείο φηη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα έρεη απνηχρεη ζην ζηφρν ηεο ελίζρπζεο θαη ηεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν, ελψ ε ίδηα απηή αλάγθε θαιχπηεηαη ζε κεγάιν πνζνζηφ απφ ηνπο ηδησηηθνχο θνξείο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Οη Κειπαλίδεο θαη Πνιπκίιε (2012) επηζεκαίλνπλ ζρεηηθά: «φηαλ κία πθηζηάκελε δνκή δελ επεξεάδεηαη απφ δεκφζηα εθθξαδφκελεο θξηηηθέο θαη δενληνινγηθά επηρεηξήκαηα, ηφηε απηφ ζεκαίλεη φηη ηθαλνπνηεί κία αληηθεηκεληθά ππαξθηή θνηλσληθή αλάγθε, φηη έρεη δειαδή κία ιεηηνπξγία, ε νπνία δελ θαιχπηεηαη απφ ηηο ηππηθά ζεζκνζεηεκέλεο δνκέο, απφ ην ζρνιείν, πνπ ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη ν πνιηηεηαθφο ζεζκφο, ν νπνίνο ζε φιεο ηηο νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο παξέρεη γλψζεηο, αγσγή, θνηλσληθνπνίεζε θαη κάζεζε». Έηζη, πνιινί είλαη νη ιφγνη πνπ κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ζρεηηθά κε ηελ απμαλφκελε ζηξνθή ησλ καζεηψλ ζε ηδησηηθά μέλα ηδξχκαηα (Sifakis, 2009: 232). Έλαο απφ απηνχο είλαη ν ρξεζηηθφο ραξαθηήξαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα ΚΞΓ, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη ζηε γισζζηθή θαηάξηηζε κε ζηφρν φρη ηφζν ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο αιιά θπξίσο ηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ γισζζνκάζεηαο σο απφδεημε ηεο γλψζεο απηήο θαη σο ζεκαληηθφ πξνζφλ γηα ηελ επίηεπμε ζηφρσλ πνπ ζέηνπλ νη καζεηέο. Ζ απφθηεζε πηζηνπνίεζεο εμππεξεηεί βαζηθνχο ζθνπνχο πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηε κειινληηθή εμαζθάιηζε ησλ καζεηψλ είηε ζε επίπεδν επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο, είηε ζε επίπεδν ζπνπδψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ην θξνληηζηήξην θαζίζηαηαη αλαγθαίν «ζπκπιήξσκα» ηνπ ζρνιείνπ θαιχπηνληαο ηελ αλάγθε γηα πηζηνπνίεζε πνπ δελ πξνβιέπεηαη απφ ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε. Αληίζεηα, ζην ζρνιείν, φπσο ππνγξακκίδεηαη ζην Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ ησλ Ξέλσλ Γισζζψλ (ΔΠ-ΞΓ) αιιά θαη ζηα πξνεγνχκελα ΑΠ, ε εθπαηδεπηηθή θαη παηδαγσγηθή αμία ηεο μέλεο γιψζζαο δελ αλαδεηθλχεηαη κέζσ ηνπ απνθιεηζηηθνχ ζηφρνπ ηεο πξνεηνηκαζίαο γηα εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο γισζζνκάζεηαο. Απηή ε αλαληηζηνηρία κεηαμχ ηεο ζηφρεπζεο ζρνιείνπ θαη καζεηψλ απνηειεί ζνβαξφ κεηνλέθηεκα γηα ην δεκφζην ζρνιείν. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε επάξθεηα ηεο γιψζζαο ζηε ζπλείδεζε ηνπ καζεηή θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ ζπλδέεηαη κε ηελ πηζηνπνίεζε, θαη ην κάζεκα ζην ζρνιείν δελ έρεη μεθάζαξν θαη πξαθηηθφ ζηφρν ή αληίθξηζκα κέζα ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ην κάζεκα απαμηψλεηαη θαη δεκηνπξγείηαη ε αληίιεςε πσο ζην ζρνιείν ε γλψζε πνπ παξέρεηαη είλαη αλεπαξθήο ή αλχπαξθηε. ε αληίζεζε, δελ ακθηζβεηείηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ηδησηηθήο μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο εθφζνλ ε γλψζε απνδεηθλχεηαη κέζα απφ ηελ απφθηεζε

84 83 ελφο πηζηνπνηεηηθνχ (Μαιηβίηζε, 2004: 10 Scholfield & Gitsaki, 1996: 118 Sifakis, 2009: 232, 236 Υαξίηνπ, 2006: ), άπνςε ε νπνία επηηείλεηαη απφ ηνλ «πηπρηνζεξηθφ» θαη φρη «κνξθσζηνγελή» - φπσο εζθαικέλα έρεη ππνζηεξηρζεί - ραξαθηήξα ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο (Κειπαλίδεο & Πνιπκίιε, 2012). Οη ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο ζπληειείηαη ην κάζεκα επίζεο δεκηνπξγνχλ ζεηηθφηεξεο εληππψζεηο γηα ηα ηδησηηθά θέληξα γισζζψλ. ε απηέο ζπγθαηαιέγνληαη ν απμεκέλνο ρξφλνο δηδαζθαιίαο θαζψο νη καζεηέο δηδάζθνληαη γηα πεξηζζφηεξεο ψξεο ηελ εβδνκάδα (Παπαζηακνχιε & ηγαλνχ, 2007: 69-70) θαη ε κεγαιχηεξε ειεπζεξία θηλήζεσλ ζην ζέκα επηινγήο ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ πνπ λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ καζεηή, αθνχ γηα ηα θξνληηζηήξηα δελ ππάξρεη ζεζκνζεηεκέλν ζεσξεηηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν λα έρεη ζρεδηαζζεί θαη πινπνηείηαη ε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ νχηε πξνβιέπεηαη ε χπαξμε Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ απφ ηε λνκνζεζία 79 πνπ λα δηέπεη ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο (Παπαζηακνχιε & ηγαλνχ, 2007: 66). Δπηπιένλ, ζηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ δηαζθαιίδεηαη ε νκνηνκνξθία ηνπ επηπέδνπ ησλ καζεηψλ ζε αληίζεζε κε ην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ, θαζψο αθελφο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε δελ ππάξρεη πάληα θνηλή ειηθία έλαξμεο (Mattheoudakis & Nicolaidis, 2005) θαη αθεηέξνπ ζηε δεπηεξνβάζκηα είηε ηα επίπεδα ησλ καζεηψλ είλαη δχν ζε θάζε ηάμε, είηε δελ πξαγκαηνπνηείηαη ηέηνηνο ρσξηζκφο φηαλ δελ ζπληξέρνπλ νη απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο ζηε ζρνιηθή κνλάδα (δπλαηφηεηα ζχληαμεο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ζπληνληζκνχ ησλ πξνγξακκάησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ εξγάδνληαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ κηα ζρνιηθέο κνλάδεο, έιιεηςε αηζνπζψλ, δπζθνιία ζπλεξγαζίαο ησλ εηδηθνηήησλ θιπ.). Ζ θαηάζηαζε απηή δπζρεξαίλεη ηηο ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο θαζψο ηα ηκήκαηα είλαη πνιππιεζή θαη αλνκνηνγελή (Παπαζηακνχιε & ηγαλνχ, 2007: 71), κε ηνπο πξνρσξεκέλνπο καζεηέο λα ράλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο εθφζνλ γλσξίδνπλ φηη απηφ πνπ δηδάζθεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ δεκνζίνπ ζρνιείνπ ζα ην κάζνπλ ή ην έρνπλ ήδε κάζεη ζην θξνληηζηήξην, θαη επνκέλσο ζεσξνχλ ην κάζεκα σο έλα αθφκε εχθνιν βαζκφ πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα πεξάζνπλ ζηελ επφκελε ηάμε. Αλάινγε εληχπσζε δεκηνπξγείηαη θαη ζηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ αιιά θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο άιισλ εηδηθνηήησλ ζην ζρνιείν κε επηπηψζεηο ζηε ζέζε (status) ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο μέλεο γιψζζαο, αιιά θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Νφβα, 2011). Δπηπιένλ ε αξλεηηθή απηή εληχπσζε εληείλεηαη απφ ηε κεηαβιεηηθφηεηα ζην ξπζκφ κάζεζεο ησλ 79 N.2545/1940, άξζξν 63.

85 84 καζεηψλ, θαη ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ πνπ δηαθέξνπλ ζην ζρνιείν (Mattheoudakis & Nicolaidis, 2005). Ζ δηαπίζησζε πσο ην θέληξν μέλσλ γισζζψλ θαιχπηεη κηα ππαξθηή αλάγθε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο πνπ δελ θαιχπηεηαη απφ ην δεκφζην ζρνιείν θαη έηζη είλαη πεξηζζφηεξν θαηνρπξσκέλν σο απνηειεζκαηηθφο θνξέαο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, πξνθχπηεη θαη κέζα απφ πξφζθαηε έξεπλα ηεο Σδέθνπ (2012), πνπ αθνξά ηηο απφςεηο ησλ γνλέσλ γηα ην έξγν ησλ δεκφζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ θαη ησλ θέληξσλ μέλσλ γισζζψλ ζην εηζαγσγηθφ επίπεδν ηεο γιψζζαο. Ζ Σδέθνπ δηαπηζηψλεη φηη ε πιεηνςεθία ησλ γνλέσλ ζεσξεί απνηειεζκαηηθφηεξν θαη πην αμηφπηζην εθπαηδεπηηθφ θνξέα ηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ κε ηελ αηηηνιφγεζε φηη νη απαηηήζεηο ηνπο ηθαλνπνηνχληαη ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο ακεζφηεηαο πνπ ηνπο ζπλδέεη κε απηά. Δπηπιένλ, σο θπξηφηεξνπο ιφγνπο επηινγήο ηνπ θξνληηζηεξίνπ νη γνλείο αλαθέξνπλ ηνλ ζπλερή έιεγρν ησλ δηδαζθφλησλ απφ ηε δηεχζπλζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ πξννπηηθή ηεο απφθηεζεο ελφο πηζηνπνηεηηθνχ γισζζνκάζεηαο. Άιινη ιφγνη πνπ αλαθέξνληαη είλαη ε ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, ν κηθξφηεξνο αξηζκφο καζεηψλ αλά ηάμε, ην θιίκα απζηεξφηεηαο, ε ηαθηηθή ελεκέξσζε ησλ γνλέσλ, ηα θαηαιιειφηεξα βηβιία, νη πεξηζζφηεξεο θαη νίθνλ εξγαζίεο, ε δηνξγάλσζε εθδειψζεσλ-δξάζεσλ, ε κεγαιχηεξε πνηθηιία κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη ε ζπλέπεηα ηήξεζεο ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ (Σδέθνπ, 2012: 65-66). Αθφκε, ην πξφβιεκα ηεο ηαπηφρξνλεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο ζηα θξνληηζηήξηα μέλσλ γισζζψλ ιακβάλεη ζνβαξέο δηαζηάζεηο, αλ ππνινγίζνπκε ηελ εηήζηα θαηαβνιή ελφο ζεκαληηθνχ πνζνχ απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ γηα ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο κέζσ ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ, πνπ αθνξά ηνπο κηζζνχο ησλ εθπαηδεπηηθψλ μέλσλ γισζζψλ, ηε ζπγγξαθή, ηελ παξαγσγή θαη αλαπαξαγσγή μελφγισζζσλ βηβιίσλ, αιιά θαη ηελ αγνξά βηβιίσλ απφ ην ειεχζεξν εκπφξην (ΔΠ- ΞΓ, 2011). Ζ δηαπίζησζε απηή απνηειεί έλα κέγηζην πξφβιεκα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, φρη κφλν γηαηί νπζηαζηηθά δαπαλάηαη έλα κεγάιν πνζφ ρξεκάησλ γηα έλα ζηφρν, πνπ νχησο ή άιισο επηηπγράλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κέζσ ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη γηαηί δεκηνπξγεί κηα ζεηξά απφ αιιεπάιιειεο ζπλέπεηεο ζην ρψξν ηεο δεκφζηαο παηδείαο. Με ηελ παξαθνινχζεζε καζεκάησλ νη καζεηέο επηβαξχλνληαη κε έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ σξψλ δηδαζθαιίαο ζηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί πξφζζεηεο ππνρξεψζεηο εηο βάξνο ηεο εθπαίδεπζήο ηνπο ζην δεκφζην ζρνιείν, θαζψο γηα λα επηηχρνπλ αθξηβψο ηνλ ίδην ζηφρν έρνπλ

86 85 δηπιάζην θφξην εξγαζίαο. πσο ππνγξακκίδεη ε Δθπξφζσπνο Αλψηαηεο πλνκνζπνλδίαο Γνλέσλ θαη Μαζεηψλ Διιάδνο, Λπγεξνχ-Σδηαληδή (2007: 218), ε δηπιή απηή ελαζρφιεζε ησλ καζεηψλ φρη κφλν επηθέξεη κεγάιν θφξην εξγαζίαο γηα ηνπο ίδηνπο θαη πξφζζεηεο νηθνλνκηθέο ππνρξεψζεηο ζηελ ειιεληθή νηθνγέλεηα, αιιά θαιιηεξγεί θαη κηα ηεξάζηηα αληζφηεηα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο αθνχ νη καζεηέο απφ νηθνγέλεηεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο δίλνπλ έλαλ άληζν αγψλα ζηε δηεθδίθεζε κηαο ζέζεο ζηα ηκήκαηα μέλσλ γισζζψλ ησλ παλεπηζηεκίσλ. Δπηπηψζεηο φκσο δεκηνπξγνχληαη θαη ζηνλ ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο ζην δεκφζην ζρνιείν. Με γλψκνλα ην γεγνλφο φηη ε παξαθνινχζεζε ησλ καζεκάησλ ζε έλα θέληξν μέλσλ γισζζψλ μεθηλά ήδε απφ πνιχ λεαξέο ειηθίεο, έλαο κεγάινο αξηζκφο ησλ καζεηψλ απνθηά γλσζηηθφ επίπεδν ζηε γιψζζα πνπ ζπρλά πξνεγείηαη ηνπ επηπέδνπ γλψζεο πνπ απνθηά ζην ζρνιείν. Παξάιιεια ε δηαθνξά ζηελ ειηθία έλαξμεο εθκάζεζεο ζηα ΚΞΓ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα παξαπάλσ ζπληειιεί ζηε δηαθνξά ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ζηνπο καζεηέο ηεο ίδηαο ηάμεο, ε νπνία δε δχλαηαη λα γεθπξσζεί ιφγσ ηεο έιιεηςεο επηπέδσλ ζηε βαζκίδα ηεο πξσηνβάζκηαο αιιά θαη ηεο χπαξμεο κφλν δχν επηπέδσλ ζηε βαζκίδα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. πσο είλαη θαηαλνεηφ, νη ζπλζήθεο απηέο δπζρεξαίλνπλ ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ν νπνίνο εθηφο απφ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή, θαιείηαη λα ιεηηνπξγεί ελ κέζσ δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ ηεο ίδηαο ηάμεο. Σελ αλεπάξθεηα ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ λα ηθαλνπνηήζεη ηελ αλάγθε πνπ πξνθχπηεη ζρεηηθά κε ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο πνιχ ζπρλά ηε ρξεψλεηαη ν εθπαηδεπηηθφο ηνπ ζρνιείνπ αλ θαη ζπρλά έρεη πνιχ πεξηζζφηεξα πξνζφληα απφ εθείλνλ πνπ δηδάζθεη ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη επηζηξαηεχνληαη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ έρνπλ παλεπηζηεκηαθή θαηάξηηζε θαη ζπρλά απμεκέλα πξνζφληα, φπσο κεηαπηπρηαθά θαη δηδαθηνξηθά δηπισκάηα (Παπαζηακνχιε & ηγαλνχ, 2007). Αληίζεηα, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ απαζρνινχληαη ζηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο δελ είλαη πάληνηε πηπρηνχρνη Παλεπηζηεκίσλ θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δελ έρνπλ ηηο απαηηνχκελεο δηδαθηηθέο θαη παηδαγσγηθέο γλψζεηο, κε απνηέιεζκα λα παξέρνπλ ρακειήο πνηφηεηαο εθπαηδεπηηθφ έξγν έλαληη ρακειήο σξηαίαο απνδεκίσζεο, αθνχ ηα θξνληηζηήξηα είλαη ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο θαη, σο ηέηνηεο, βαζηθφ ζθνπφ έρνπλ ηε βησζηκφηεηά ηνπο θαη πξσηίζησο ζηνρεχνπλ ζην θέξδνο. Απηφ, ηηο πεξηζζφηεξεο

87 86 θνξέο δελ αμηνινγείηαη απφ ηνπο γνλείο θαζψο ην δεηνχκελν είλαη λα πξνεηνηκαζηνχλ νη καζεηέο γηα ηηο εμεηάζεηο γισζζνκάζεηαο, έλαληη ελφο ινγηθνχ θφζηνπο ην νπνίν λα κπνξνχλ λα δηαζέζνπλ (Παληνιέσλ, 2013). Σέινο, ε πξνζήισζε ζηνλ εμεηαζηνθεληξηθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο ζηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ έρεη άκεζεο επηπηψζεηο θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο ίδηαο ηεο γιψζζαο αιιά θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ απνθηά ν καζεηήο. ε αληίζεζε κε ην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ - φπνπ ν καζεηήο θαιείηαη λα αλαπηχμεη ηηο επηθνηλσληαθέο ηνπ δεμηφηεηεο (ΓΔΠΠ, 2003) γηα λα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζε απζεληηθέο πεξηζηάζεηο επηθνηλσλίαο, κέζα απφ ηε γλσξηκία κε άιινπο πνιηηηζκνχο θαη ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο πνιηηηζκηθήο πνιπκνξθίαο - ε γιψζζα κέζα απφ ηε ζεψξεζή ηεο σο θαλνληζηηθφ ζχζηεκα εζηηάδεη ζηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο ηεο (structure), ην νπνίν δελ ζπλάδεη κε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο 80. Πάλησο, ζε κηα πξνζπάζεηα εληνπηζκνχ δηαθνξψλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ιεμηινγίνπ αλάκεζα ζηε δεκφζηα θαη ηδησηηθή εθπαίδεπζε, έξεπλα ησλ Scholfield & Gitsaki (1996), δελ δηαπηζηψλεη αλνκνηφηεηεο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ηνπ θάζε ηνκέα, νχηε ππήξμε ζεακαηηθή δηαθνξά ζηελ επίηεπμε ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ. Παξάιιεια νη Sifakis & Sougari, (2005) θξίλνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ ζπλερίδνπλ λα ζεσξνχλ ηε γιψζζα σο έλα θαλνληζηηθφ ζχζηεκα, θάηη πνπ έρεη άκεζεο ζπλέπεηεο ζηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο. ηελ πεξίπησζε πνπ θάηη ηέηνην ηζρχεη θαη ζηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο, ε εμήγεζε γη απηφ κπνξεί λα έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη νη εθπαηδεπηηθνί ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ αθελφο είλαη δπλαηφ λα απνξξίπηνπλ ηελ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ηεο γιψζζαο θαη ην ζρεδηαζκφ ηνπ θνξέα ηεο πνιηηείαο ζρεηηθά κε ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε, θαη αθεηέξνπ κέζα απφ ηελ απαμίσζε ηνπ καζήκαηνο θαη ηεο έιιεηςεο αλαγλψξηζεο ηνπ έξγνπ πνπ επηηεινχλ, λα αλαγθάδνληαη λα πξνζαξκφζνπλ ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηνπο ζε απηφλ ησλ θξνληηζηεξίσλ, έηζη ψζηε λα έρνπλ ηελ αλάινγε αλαγλψξηζε κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ θξνληηζηεξίνπ. Λακβάλνληαο ππφςε ην δεδνκέλν ηεο χπαξμεο ησλ δχν δηαθνξεηηθψλ ηδξπκάησλ πνπ επηηεινχλ ηελ ίδηα ιεηηνπξγία - ηε ζηηγκή πνπ ζε άιιεο ρψξεο επαξθεί κφλν ν έλαο ηχπνο - ν Κειπαλίδεο (2002) επηζεκαίλεη δχν πηζαλέο εμεγήζεηο. πσο ηζρπξίδεηαη, ελδέρεηαη ην πεξηερφκελν ηεο ζρνιηθήο γλψζεο πνπ πξνζθέξεη ην επίζεκν ζρνιείν λα κελ αληηζηνηρεί θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ζηηο απαηηήζεηο ηεο 80 Θα αλαιπζνχλ ζην θεθάιαην 3.

88 87 ζχγρξνλεο δηεζλνχο κεηαβηνκεραληθήο «θνηλσλίαο ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ». Απηφ κπνξεί λα ζπκβαίλεη γηαηί ηζρπξέο ηδενινγίεο θαη ζπκθέξνληα (φρη ηαμηθά, αιιά αθαδεκατθά θαη επαγγεικαηηθά) εκπνδίδνπλ εθείλεο ηηο αιιαγέο ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ ησλ νπνίσλ ε εθαξκνγή ζα θαηαξγνχζε ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ δηπινχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζρνιείσλ θαη θξνληηζηεξίσλ. Δπηπιένλ, κηα δεχηεξε εμήγεζε είλαη φηη ε δηδαζθαιία ελδέρεηαη λα κελ είλαη απνηειεζκαηηθή ψζηε λα είλαη αλαγθαία ε επηπιένλ «εκπέδσζε» ηεο χιεο ζην θξνληηζηήξην, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί δελ θαηαξηίδνληαη θαηάιιεια ψζηε λα αζθνχλ απνηειεζκαηηθά ην ξφιν ηνπο, φπσο ζπκβαίλεη ζηηο πεξηζζφηεξεο δπηηθνεπξσπατθέο θαη βνξεηνακεξηθαληθέο ρψξεο (Κειπαλίδεο, 2002: ). Σα δχν απηά ελδερφκελα καδί κε ηελ απνηχπσζε ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ αιιά θαη νη αηηίεο γηα ηηο επηινγέο ηνπο ζα αλαιπζνχλ πεξαηηέξσ ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο κειέηεο.

89 88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ ΚΑΗ ΑΡΥΔ ΣΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΞΔΝΖ ΓΛΩΑ Ζ γιψζζα δηαδξακαηίδεη πξσηαξρηθφ ξφιν ζηελ θνηλσληθνπνίεζε θαη ζηε δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αηφκσλ (Βνζληάδνπ, 1992), αληαλαθιά απφςεηο θαη ηξφπνπο ζθέςεο θαη δίλεη λέεο δπλαηφηεηεο αληίιεςεο ηνπ θφζκνπ θαη έθθξαζεο θαηλνχξγησλ ελλνηψλ. πσο θαη ε θνπιηνχξα, ε γιψζζα ζρεκαηίδεη ηελ πξνζσπηθή ηαπηφηεηα, ηε ζπλείδεζε θαη ηελ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ (Hay, 2003), ελψ παξάιιεια ελψλεη ή δηαρσξίδεη ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο ηεο ίδηαο ή δηαθνξεηηθήο θνπιηνχξαο (Gollnick & Chinn, 2006). Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε γιψζζα δηέπεη ηηο δηαπξνζσπηθέο θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο, βαζηθφο ζθνπφο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ηίζεηαη ε βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο θαη επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ηνπ παηδηνχ, ε νπνία κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα απφ ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφηεηαο ηεο αλάπηπμεο θαη ηνπ εκπινπηηζκνχ ησλ γισζζηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηεο δηεχξπλζεο ηνπ επηθνηλσληαθνχ ηνπ ξεπεξηνξίνπ (Νεκά, 2004). Με άιια ιφγηα ε γιψζζα αληηκεησπίδεηαη σο φξγαλν θαη κέζν επηθνηλσλίαο ζηα πιαίζηα θνηλσληθψλ θαη γλσζηηθψλ δηαδηθαζηψλ (Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο, 1997). Χο δηδαθηηθφ αληηθείκελν, ελ ηνχηνηο ε γιψζζα - θαη θαηά ζπλέπεηα θαη ε μέλε γιψζζα - είλαη πνιχ δχζθνιν λα νξηζηεί, θαζψο ζε αληίζεζε κε άιια αληηθείκελα φπσο ηα Μαζεκαηηθά ή ε Ηζηνξία, ε δηδαζθαιία ηεο δελ έρεη κηα θνηλά απνδεθηή επηζηεκνληθή βάζε ε νπνία λα πεξηιακβάλεη ζην πεξηερφκελφ ηεο, ηηο ζεσξίεο ηεο κάζεζεο θαη ηεο δηδαζθαιίαο ή ηεο επίηεπμεο δεμηφηεηαο (Freeman & Freeman, 2008: 150). Υσξίο ακθηβνιία νη επηζηήκεο ηεο Γισζζνινγίαο, ηεο Δθαξκνζκέλεο Γισζζνινγίαο, ηεο Αλζξσπνινγίαο θαη ηεο Φπρνινγίαο πξνζθέξνπλ κηα ζεκαληηθή επηζηεκνληθή βάζε ζην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο, αιιά απηή δε ζεσξείηαη αξθεηή γηα λα νξίζεη ην πεξηερφκελφ ηεο κέζα ζηελ ηάμε (Freeman & Freeman, 2008: 151). Έηζη απφ ηελ επνρή ηνπ Κνκέληνπ ηνλ 17 ν αηψλα πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο είλαη νη απφςεηο πνπ έρνπλ εθθξαζηεί γηα ηηο κεζφδνπο ηεο μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο. Ζ πνιππινθφηεηα φκσο ηνπ δηδαθηηθνχ πιαηζίνπ αιιά θαη ε ελδειερήο εμέηαζε ησλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο ζην δηάζηεκα απηφ νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ππάξρεη κηα ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δηδαζθαιίαο ε

90 89 νπνία λα έρεη παγθφζκηα απήρεζε θαη λα ραξαθηεξίδεηαη σο ε θαιχηεξε ή ε απνηειεζκαηηθφηεξε, αιιά αληίζεηα αλαγλσξίδεηαη πσο ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ζα πξέπεη λα ελζσκαηψλεη ζηνηρεία απφ έλα εχξνο κεζφδσλ Πξνζέγγηζε, κέζνδνο θαη ηερληθή ηε βηβιηνγξαθία ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο ζπρλά ζπλαληάκε φξνπο πνπ αθνξνχλ ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία φπσο κέζνδνο, πξνζέγγηζε, ηερληθή, ζρεδηαζκφο, δηαδηθαζία, κεζνδνινγία. ην ζεκείν απηφ θξίλεηαη ρξήζηκν λα γίλεη κηα ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηνπο φξνπο απηνχο αθνχ απαληψληαη ζε αξθεηά ζεκεία ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, αλ θαη πνιχ ζπρλά ππάξρνπλ απνθιίζεηο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο ζπγγξαθείο. Έηζη, δελ πξέπεη λα απνηειεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη θάπνηνη απφ απηνχο ηνπο φξνπο ρξεζηκνπνηνχληαη ελαιιαθηηθά αλ θαη αλαθέξνληαη αθξηβψο ζην ίδην πξάγκα. Πξψηνο ν Edward Anthony (1963: 63-67) δηαθνξνπνίεζε ηεξαξρηθά ηνπο φξνπο πξνζέγγηζε (approach), κέζνδν (method) θαη ηερληθή (technique). χκθσλα κε ηε δηαθνξνπνίεζε απηή: α) ε πξνζέγγηζε αλαθέξεηαη ζε έλα ζχλνιν αξρψλ θαη ηδεψλ γηα ηε θχζε ηεο δηδαζθαιίαο. Γειψλεη έηζη κηα θηινζνθία, κηα νπηηθή γσλία αιιά δελ πθίζηαηαη ηεθκεξίσζε, θαη κπνξεί λα εξκελεπηεί θαη λα εθαξκνζηεί κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο θαηά ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία β) ε κέζνδνο αθνξά έλα ζπλνιηθφ ζρέδην γηα ηε ζπζηεκαηηθή παξνπζίαζε ηνπ γισζζνινγηθνχ πιηθνχ πνπ βαζίδεηαη ζε κηα επηιεγκέλε πξνζέγγηζε, έλα ζχζηεκα δειαδή δηδαζθαιίαο κε πξνηεηλφκελεο πξαθηηθέο. Έηζη, κέζα ζε κηα πξνζέγγηζε κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ πνιιέο κέζνδνη πνπ εμαξηψληαη απφ παξάγνληεο φπσο ε ειηθία ηνπ καζεηή θαη ην πνιηηηζκηθφ ηνπ ππφβαζξν, ε γλψζε θαη ε επαθή ηνπ καζεηή κε ηε γιψζζα-ζηφρν, ε κεηξηθή γιψζζα ηνπ θιπ. γ) ε ηερληθή αθνξά ηελ εθαξκνγή ησλ δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κέζα ζηε ηάμε θαη γη απηφ πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε ζπκθσλία κε ηε κέζνδν θαη θαη επέθηαζε ηελ πξνζέγγηζε. Ζ ηερληθή εμαξηάηαη απφ ηηο επηινγέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηε ζχλζεζε ηεο ηάμεο, ελψ ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο εθηηκάηαη ζε ζρέζε κε ηε κέζνδν (Μαιηβίηζε, 2004). Ο δηαρσξηζκφο απηφο ηνπ Anthony, παξφηη έγηλε αξρηθά απνδεθηφο απφ ηε δηδαθηηθή θνηλφηεηα, δελ ζεσξήζεθε ηειηθά φηη φξηζε μεθάζαξα ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο φξνπο απηνχο (Kumaravadivelu, 2006: 85). Αξγφηεξα νη Richards & Rodgers

91 90 ην 1982 δηεχξπλαλ ηελ ηππνινγία ηνπ Anthony ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο έλλνηεο ηεο πξνζέγγηζεο, ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο δηαδηθαζίαο (approach, design and procedure) ζηνλ νξηζκφ ηεο κεζφδνπ (method), πνπ απνηέιεζε έλαλ «φξν-νκπξέια» γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ αιιεινζπζρέηηζε ηεο ζεσξίαο θαη ηεο πξαθηηθήο (Johnson & Johnson, 1999 Richards & Rodgers 1985). πγθεθξηκέλα: α) ε έλλνηα ηεο πξνζέγγηζεο - πνπ πξνζνκνηάδεη ζηνλ φξν ηνπ Anthony - αλαθέξεηαη ζε πεπνηζήζεηο θαη ζεσξίεο γηα ηε γιψζζα, ηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία πνπ απνηεινχλ ηε βάζε κηαο κεζφδνπ β) ν ζρεδηαζκφο ζπζρεηίδεη ηηο ζεσξίεο ηεο γιψζζαο θαη ηεο κάζεζεο κε ην είδνο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ δηδαθηηθψλ πιηθψλ θαη δξαζηεξηνηήησλ κέζα ζηελ ηάμε. Έηζη αλαθέξεηαη ζηνπο ηχπνπο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ζηνπο ξφινπο ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ θιπ. γ) ηέινο, ε δηαδηθαζία αθνξά ηηο ηερληθέο θαη πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ ηάμε σο ζπλέπεηα ζπγθεθξηκέλσλ πξνζεγγίζεσλ θαη ζρεδηαζκψλ. Σν πιαίζην ησλ Richards θαη Rodgers δέρζεθε επίζεο θξηηηθή γηα «έιιεηςε απζεληηθφηεηαο» (artificiality) θαη «ππνθεηκεληθφηεηα» ζηε ιεηηνπξγία ηνπ (Kumaravadivelu, 2006: 87), ελψ αλάινγεο ελζηάζεηο εμέθξαζε θαη ν Brown (2001: 15) o νπνίνο δηαρψξηζε ηνπο φξνπο κέζνδνο (method) θαη κεζνδνινγία (methodology) κε ηνλ πξψην λα αθνξά ηα «ζπγθεθξηκέλα, αλαγλσξίζηκα ζπκπιέγκαηα ησλ ζεσξεηηθά ζπκβαηψλ δηδαθηηθψλ ηερληθψλ» - είλαη δειαδή ε πξαθηηθή εθαξκνγή ζεσξεηηθψλ επξεκάησλ θαη ζέζεσλ - θαη ην δεχηεξν λα αλαθέξεηαη ζε «παηδαγσγηθέο πξαθηηθέο γεληθφηεξα». Πάλησο ζε πην πξφζθαηα εγρεηξίδηα δηδαζθαιίαο ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη πξνζέγγηζε, κέζνδνο θαη ηερληθή (approach, method, technique) (Hall, 2011: 77) Αλαζθφπεζε ησλ πξνζεγγίζεσλ θαη κεζφδσλ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο Πξνβαίλνληαο ζε κηα ζχληνκε αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο θαηά ηνλ ηειεπηαίν αηψλα δηαπηζηψλεηαη φηη έρνπλ ζπληειεζηεί πνιιέο αιιαγέο θαη έρνπλ εθαξκνζηεί δηαθνξεηηθέο κέζνδνη γηα ηελ θαιχηεξε εθκάζεζή ηεο (Celce-Murcia, 1991: 3 Stern, 1983: 454). Παξφια απηά ν 20 νο αηψλαο θαισζφξηζε ηελ αλάδπζε αξθεηψλ λέσλ κεζφδσλ, κε θάζε κηα απφ απηέο λα

92 91 δηαθνξνπνηείηαη κελ απφ ηελ πξνεγνχκελε, αιιά επίζεο λα ελζσκαηψλεη θάπνηα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξνγελέζηεξσλ κεζφδσλ. Οπνηνζδήπνηε έρεη αζρνιεζεί δηδαθηηθά κε ην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο ζηηο κέξεο καο κπνξεί εχθνια λα δηαθξίλεη ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεζφδσλ απηψλ ζηελ εθαξκνγή ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο πνπ καξηπξνχλ ηφζν ηελ πξνζσπηθή ζεσξία ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ, αιιά - φρη ζπάληα - θαη ηε γεληθφηεξε θηινζνθία πνπ επηθξαηεί ζην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο. Αλ θαη ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα ελζηεξληζηεί ηηο ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο πνιηηείαο θαη ην curriculum ηνπ ζρνιείνπ, πνιιέο θνξέο είλαη αλαπφθεπθην ν ζρεδηαζκφο θαη νη ηερληθέο ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο λα είλαη απνθνκκέλα απφ κηα λννηξνπία πνπ έρεη επηθξαηήζεη επί δεθαεηίεο. Καζψο ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο ζα θαλεί ην θαηά πφζν νη εθπαηδεπηηθνί ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη απεμαξηεκέλνη - ή ην αληίζεην - απφ ηηο πξαθηηθέο απηέο, είλαη ζεκαληηθφ λα δνζεί ε εηθφλα ησλ βαζηθψλ ζηνηρείσλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ κεζφδσλ θαη πξνζεγγίζεσλ ηνπ παξειζφληνο, θαζψο άιιεο βαζίδνληαλ ζε δηαθνξεηηθή απφ ηε ζεκεξηλή θηινζνθία γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, θαη άιιεο απνηέιεζαλ πξνάγγειν ηνπ ζεκεξηλνχ δεηνχκελνπ ηεο επηθνηλσλίαο Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή Μέζνδνο ην μεθίλεκά ηνπ ν 20 νο αηψλαο επέβαιιε ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο σο κέζν γηα ηελ κειέηε ηεο ινγνηερλίαο θαη ησλ θαιψλ ηερλψλ. Καηά αλαινγία κε ην κνληέιν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θιαζζηθψλ γισζζψλ (φπσο ε Λαηηληθή θαη ε Αξραία Διιεληθή), νη κνληέξλεο γιψζζεο δηδάζθνληαλ κέζα απφ ηε κεηάθξαζε ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ (Kelly, 1969 Titone, 1968), κηα πξνζέγγηζε πνπ έγηλε γλσζηή σο Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή Μέζνδνο (Grammar-translation Μethod) ή Παξαδνζηαθή κέζνδνο, θαη ε νπνία θπξηάξρεζε ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηελ επξσπατθή εθπαίδεπζε σο ηε δεθαεηία ηνπ 1940 (Δπζηαζηάδεο, 1993: 45). Ζ κέζνδνο πνπ ζπκπεξηιάκβαλε επεμεγήζεηο ησλ γξακκαηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηνπ ιεμηινγίνπ, βαζηδφηαλ ζηελ αληίιεςε φηη ηα άηνκα έπξεπε λα αλαπηχμνπλ ηελ αλαγλσζηηθή δεμηφηεηα ζηελ μέλε γιψζζα (reading knowledge) κέζα απφ ηε κειέηε ηεο γξακκαηηθήο θαη ηε ρξήζε ηνπ ιεμηθνχ, θαη ηεο εθαξκνγήο απηψλ γηα ηελ εξκελεία ησλ θεηκέλσλ, έλα πιαίζην πνπ ήδε ήηαλ γλσζηφ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο

93 92 ιφγσ ησλ θιαζηθψλ ηνπο ζπνπδψλ (Howatt, 1984: 131). Ζ ινγηθή ηεο δηδαζθαιίαο εζηίαδε ζηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο θαη γξαθήο ηα νπνία ήηαλ βαζηθά δεηνχκελα ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο (Tyack, 1974), κε ζηφρν ηελ θαιιηέξγεηα ηεο επξπκάζεηαο θαη ηεο ινγηφηεηαο ηνπ καζεηή (Howat, 1984: 136 Σζνπάλνγινπ, 1985: Thanasoulas, 2002). Ζ πξαθηηθή απηή νδήγεζε ζην ραξαθηεξηζκφ ηεο κεζφδνπ σο «βηβιηνθεληξηθήο κεζφδνπ (book-oriented method) εθκάζεζεο ηνπ γξακκαηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο γιψζζαο» (Stern, 1983: 454). Έηζη, ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ήηαλ άκεζε ζπλάξηεζε ηεο απνκλεκφλεπζεο ηζνδχλακσλ ηχπσλ θαη κνξθψλ δχν γισζζηθψλ ζπζηεκάησλ (Γ1 θαη Γ2) κε ηε κεηξηθή γιψζζα (Γ1) λα απνηειεί ηε βάζε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο (Γ2) ή γιψζζαο-ζηφρνπ (Γ) (Stern, 1983: ). Ζ παξαδνζηαθή απηή κέζνδνο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο, ζχκθσλα κε ηνλ Μήηζε (2004), δε δηέζεηε ζαθή ζεσξεηηθά ζεκέιηα, νχηε ζηεξηδφηαλ ζε επηζηεκνληθά δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ σο απφξξνηα θάπνηαο γισζζνινγηθήο ή παηδαγσγηθήο ζρνιήο αληίζεηα απνηεινχζε κηα ζεηξά ηερληθψλ δηδαζθαιίαο, πνπ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο καθξφρξνλεο δηδαθηηθήο ελαζρφιεζεο θαη ηεο εκπεηξίαο θαη σο εθ ηνχηνπ, ραξαθηεξηδφηαλ απφ έιιεηςε ζπλνρήο, νκνηνγέλεηαο θαη ζπλέπεηαο (Μήηζεο, 2004). Καηά ηελ πεξίνδν απηή ηνπ 20 νπ αηψλα, ε κέζνδνο απηή ηεο δηδαζθαιίαο δελ επηδέρνληαλ ακθηζβήηεζε. πσο αλαθέξνπλ νη Freeman θαη Freeman (2008: 151), αλ θαη ε πνιπγισζζία ησλ θνηλνηήησλ ήηαλ θαιά ηεθκεξησκέλε ζηηο επηζηήκεο ηεο Αλζξσπνινγίαο θαη Δζλνγξαθίαο, ήηαλ αλχπαξθηε ζηα ζρνιεία αληίζεηα, ε παηδαγσγηθή ηεο ηάμεο ζηεξηδφηαλ ζηηο έλλνηεο ηεο γισζζηθήο ηζφηεηαο, ηεο ηζαγέλεηαο (nativeness), ε νπνία γέλλεζε ηελ ηδέα ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο «εθ γελεηήο» (from birth), θαη ηεο εθκάζεζήο ηεο κέζα απφ ηηο θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο ηεο αλάπηπμεο ή ηεο αλαηξνθήο (growing up) ζε κηα ζπγθεθξηκέλε γισζζηθή θνηλφηεηα. Έηζη, ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο δελ είρε θακία ζρέζε κε ηε κάζεζε ή ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο εθηφο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ ζρνιείνπ, θαζψο δελ πξνβιεπφηαλ έκθαζε ζηελ πξνθνξηθή ρξήζε ηεο, θαη ην αληηθείκελν δηαρσξηδφηαλ απφ ηε γιψζζα απνθιείνληαο ηηο εθθάλζεηο ηεο φπσο απηέο εκθαλίδνληαλ ζε θαζεκεξηλέο θαηαζηάζεηο, κέζα ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Έλα άιιν βαζηθφ ειάηησκα ηεο κεζφδνπ ήηαλ ε ππεξβνιηθή έκθαζε πνπ έδηλε ζηε γιψζζα σο ζχλνιν θαλφλσλ θαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ηερληθψλ εμάζθεζεο. Δπίζεο ηα γισζζηθά γεγνλφηα παξνπζηάδνληαλ κέζα απφ ηελ απνκλεκφλεπζε θαη

94 93 ηελ έιιεηςε ζπλνρήο (Stern, 1983: 456) πνπ σο ζρνιαζηηθέο κέζνδνη δελ ηαίξηαδαλ ζηηο ηθαλφηεηεο ησλ ειηθηαθά κηθξφηεξσλ καζεηψλ (Howatt, 1984: 131), ελψ ν δάζθαινο απνηεινχζε ηε ζεκαληηθή θαη θπξίαξρε κνξθή, ην πξφηππν ηεο ηάμεο, ηε ζηηγκή πνπ ν καζεηήο ραξαθηεξηδφηαλ απφ παζεηηθφηεηα θαη έιιεηςε πξσηνβνπιίαο (Δπζηαζηάδεο, 1993: 46-47). Οη Prator & Celce-Murcia αλαθέξνπλ ζπλνπηηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεζφδνπ απηήο: ε δηδαζθαιία γίλεηαη ζηε κεηξηθή γιψζζα κε κηθξή ελεξγή ζπκκεηνρή ηεο γιψζζαο ζηφρνπ, ν κεγαιχηεξνο φγθνο ηνπ ιεμηινγίνπ δηδάζθεηαη σο ιίζηα απνκνλσκέλσλ απφ ηα ζπκθξαδφκελα ιέμεσλ, δίλνληαη ιεπηνκεξείο εμεγήζεηο ηεο γξακκαηηθήο, ε γξακκαηηθή παξέρεη ηνπο θαλφλεο ηεο ζχληαμεο ησλ ιέμεσλ θαη ε δηδαζθαιία εζηηάδεη ζηνλ ηχπν θαη ηελ θιίζε ησλ ιέμεσλ, ρξεζηκνπνηνχληαη θιαζηθά θείκελα, δελ δίλεηαη ζεκαζία ζηα ζπκθξαδφκελα ησλ θεηκέλσλ αιιά αληηκεησπίδνληαη σο αζθήζεηο γξακκαηηθήο αλάιπζεο, δελ δίλεηαη πξνζνρή ζηελ πξνθνξά (Prator & Celce-Murcia, 1979:3). Ζ κέζνδνο απηή πάλησο θαηά ηνπο Freeman & Freeman (2008: 151), δεκηνχξγεζε έλα θαζεζηψο πνπ έθηνηε ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο σο επάγγεικα επηδηψθεη λα αλαηξέςεη, αθνχ αθφκα θαη ζήκεξα αληηζηέθεηαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο θαη ζπλερίδεη λα είλαη ην πην δεκνθηιέο κνληέιν μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο παξακέλνληαο κηα ζηαζεξή θαη «εθ ησλ σλ νπθ άλεπ» κεζνδνινγία (Μαιηβίηζε, 2004 Thanassoulas, 2002). Ζ ζρέζε κεηξηθήο θαη μέλεο γιψζζαο πνπ πξνζδηνξίζηεθε κέζα απφ ηε κέζνδν απηή αθφκα θαη ζήκεξα ζπληζηά ηελ εχθνιε ιχζε γηα ηνπο καζεηέο νη νπνίνη θαηαθεχγνπλ ζηε κεηάθξαζε ή άιιεο δίγισζζεο ηερληθέο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (Richards & Rogers, 2001) Άκεζε Μέζνδνο Πξνο ην ηέινο ηνπ 19 νπ αηψλα θαη ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αλαπηχρζεθαλ λέεο πξνηάζεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο επηξξίπηνληαο ζηε Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή Μέζνδν επζχλεο γηα ηελ απνηπρία ηεο εθκάζεζεο ηεο

95 94 μέλεο γιψζζαο, ελψ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 40 άιιαμε εληειψο ε αληίιεςε πεξί κάζεζεο θαη δηδαζθαιίαο. Ζ Άκεζε Μέζνδνο (Direct Method ή αιιηψο, Berlitz Method) πνπ ακθηζβήηεζε ηε Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή Μέζνδν (Rivers, 1972) είρε σο βαζηθή αξρή ηεο φηη ε δεχηεξε γιψζζα (Γ2) έπξεπε λα καζαίλεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν κε ηνλ νπνίν έλα παηδί καζαίλεη ηε κεηξηθή ηνπ. Ζ κέζνδνο έδηλε έκθαζε ζηε ρξήζε ηεο νκηινχκελεο γιψζζαο ζε θαζεκεξηλέο θαηαζηάζεηο - έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί ε απζφξκεηε ρξήζε ηεο - ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ σο κέζνπ δηδαζθαιίαο θαη απέθεπγε ηελ αλάιπζε γξακκαηηθψλ θαλφλσλ θαη ηε ρξήζε κεηαγιψζζαο. Έηζη, ε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο επηρεηξήζεθε κέζσ ηεο ρξήζεο πξαγκαηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη άιινπ νπηηθνχ πιηθνχ, ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γξακκαηηθήο κέζσ ηεο επαγσγηθήο κεζφδνπ, ηεο πξσηαγσληζηηθήο ζέζεο ηεο πξνθνξηθήο γιψζζαο, ηεο εζηίαζεο ζε ζρήκαηα εξψηεζεο-απάληεζεο θιπ. πγθεθξηκέλα, θαηά ηνπο Richards & Rogers (2001) ζηελ Άκεζε Μέζνδν: αληηθείκελν είλαη ε νκηινχκελε θαζεκεξηλή γιψζζα, ε δηδαζθαιία γίλεηαη ζηε γιψζζα-ζηφρν, ε γξακκαηηθή δηδάζθεηαη επαγσγηθά, δηδάζθεηαη θαζεκεξηλφ ιεμηιφγην, νη ιέμεηο δηδάζθνληαη κέζσ εηθφλσλ θαη αληηθεηκέλσλ, θαη νη αθεξεκέλεο έλλνηεο κέζσ ζπζρεηηζκνχ ησλ ηδεψλ, νη πξνθνξηθέο δεμηφηεηεο ρηίδνληαη κέζσ δηαβαζκηζκέλεο αθνινπζίαο θαη ηεο ηερληθήο ησλ εξσηήζεσλ-απαληήζεσλ κεηαμχ δηδαζθφλησλ θαη καζεηψλ, ην λέν ιεμηιφγην θαη ε γξακκαηηθή δηδάζθεηαη κέζα απφ πξφηππα (models) θαη εμάζθεζε, δηδάζθεηαη ν πξνθνξηθφο ιφγνο θαη νη αθνπζηηθέο δεμηφηεηεο, δίλεηαη πξνζνρή ζηε ζσζηή πξνθνξά θαη ζην ιεμηιφγην (Richards & Rogers, 2001:12). Ζ ζπκβνιή ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη ζεκαληηθή θαζψο ρξεζηκνπνίεζε ηερληθέο ζηε δηδαζθαιία πνπ δε βαζηδφηαλ ζηε κεηάθξαζε φπσο, γηα παξάδεηγκα, ε ρξήζε ηνπ θεηκέλνπ σο βάζε ηεο δηδαζθαιίαο, θαη ε απνθπγή ρξήζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο θαηά ηε δηδαζθαιία (Stern, 1983: ). Βέβαηα ε Άκεζε Μέζνδνο ζηεξίρζεθε ζηελ εζθαικέλε παξαδνρή φηη ε μέλε γιψζζα καζαίλεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ καζαίλεηαη ε κεηξηθή κέζα απφ παλνκνηφηππεο δηαδηθαζίεο (Efstathiadis,

96 : 49 Stern, 1983: 459), ελψ κηα επηπιένλ αδπλακία ηεο κεζφδνπ θαηά ηνλ Decoo (2001) ήηαλ ε έιιεηςε γλψζεο ηεο «πξαγκαηηθφηεηαο» ηεο ηάμεο, αθνχ έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ επηηχγραλε ηε δεηνχκελε δεμηνηερλία ζηε γιψζζα Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδνο Μηα άιιε ζεκαληηθή κέζνδνο πνπ δεκηνπξγήζεθε κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, είλαη ε Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδνο (Αudiolingual Μethod, ή ελ ζπληνκία ALM). Ζ κέζνδνο απηή πξνήιζε απφ ηε Μέζνδν ηνπ ηξαηνχ (Army Method) ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ αλάπηπμε ελφο πξνγξάκκαηνο πνπ ππαγφξεπε ηελ εθκάζεζε γισζζψλ γηα ζηξαηησηηθνχο ζθνπνχο. Μέζσ ηεο πξνζέγγηζεο ASTP (Army Specialized Training Program), ε γιψζζα αληηκεησπηδφηαλ σο έλα ζχλνιν «ζπλεζεηψλ» πνπ δηδάζθνληαλ κέζσ εζηηαζκέλσλ επαλαιεπηηθψλ αζθήζεσλ (drills) θαη δηνξζσηηθψλ ή επαηλεηηθψλ παξεκβάζεσλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Brooks, 1960 Efstathiadis, 1993: 65). Ζ Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδνο βαζίζηεθε ζην κνληέιν ηεο «δεκηνπξγίαο ζσζηψλ ζπλεζεηψλ» (habit formation) ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ θαη ζηε ζεσξία ηεο γιψζζαο ηεο Γνκηθήο Γισζζνινγίαο (Structural Linguistics) κε έκθαζε ζηελ απνκλεκφλεπζε, ζηηο πξαθηηθέο ζπδήηεζεο θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο απηνκαηνπνηεκέλεο ρξήζεο (automated use) ή αιιηψο ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ ελφο θπζηθνχ νκηιεηή ( native-like mastery of spoken language) (Larsen-Freeman, 2000b Richards & Rodgers, 2000 Rivers, 1964). ηε κέζνδν απηή ε θαηάθηεζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ απνηεινχζε πξσηαξρηθφ ζηφρν (Μήηζεο, 2004 Chryshochoos et al, 2002: 13) πνπ ιεηηνπξγνχζε σο βάζε γηα ηηο ππφινηπεο γισζζηθέο δεμηφηεηεο. Σν ζεκείν εζηίαζεο ηεο κεζφδνπ έζεηε ηηο αθνπζηηθέο δεμηφηεηεο σο ηξφπν απνξξφθεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ ηεο γιψζζαο αλαηξέρνληαο ζηνλ ηξφπν εθκάζεζεο ηεο κεηξηθήο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα νπηηθά εξεζίζκαηα, ηε ινγηθή θαη ηε κλήκε. Έηζη, ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο απνηεινχζε κηα δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο κεραληζηηθψλ ελεξγεηψλ. Δπίζεο απνηξεπφηαλ ε εθκάζεζε ησλ ιέμεσλ φηαλ απηέο βξίζθνληαλ εθηφο θαηάιιεινπ γισζζηθν-πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ. Σέινο, έπξεπε λα απνθεχγεηαη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν ε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Έκθαζε δηλφηαλ ζηε δηδαζθαιία βαζηθνχ ιεμηινγίνπ, θαη ζηηο δνκέο ηεο γιψζζαο, δειαδή ζηε θσλνινγία, ηε κνξθνινγία θαη ην ζπληαθηηθφ, κε έκθαζε ζηελ θαζεκεξηλή ζπλνκηιία, ηελ πξνθνξά θαη ηελ πξνθνξηθή εμάζθεζε. Ο καζεηήο έπξεπε λα αληαπνθξίλεηαη ζηα

97 96 εξεζίζκαηα πνπ ηνπ δίλνληαλ απνθιεηζηηθά θαη κφλν απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ν νπνίνο θαηείρε θεληξηθφ ξφιν, θαζψο ήηαλ απηφο πνπ φξηδε ην πεξηερφκελν, ην ξπζκφ ή ην ζηπι κάζεζεο. Έηζη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη ζχκθσλα κε ηνπο Prator θαη Celce-Murcia (1979): ην λέν πιηθφ παξνπζηάδεηαη ζε δηαιφγνπο, γίλεηαη απνκλεκφλεπζε ζηεξεφηππσλ θξάζεσλ, ηα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο γιψζζαο καζαίλνληαη μερσξηζηά θαη ηκεκαηηθά κέζα απφ ηε ζπγθξηηηθή αλάιπζε, νη δνκέο δηδάζθνληαη κέζα απφ ηελ επαλάιεςε, δελ ππάξρεη γξακκαηηθή επεμήγεζε αιιά ε γξακκαηηθή δηδάζθεηαη επαγσγηθά, ην ιεμηιφγην καζαίλεηαη κέζα απφ ηα ζπκθξαδφκελα, γίλεηαη ρξήζε γισζζνινγηθνχ εξγαζηεξίνπ (language lab) θαη νπηηθναθνπζηηθψλ βνεζεκάησλ, δίλεηαη ζεκαζία ζηελ πξνθνξά, γίλεηαη πεξηνξηζκέλε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο απφ ηνπο δηδάζθνληεο, νη ζσζηέο απαληήζεηο επηβξαβεχνληαη ακέζσο, ππάξρεη κεγάιε πξνζπάζεηα νη καζεηέο λα παξάγνπλ ιφγν ρσξίο ιάζε, ππάξρεη ε ηάζε ε γιψζζα λα ρεηξαγσγείηαη θαη λα παξαβιέπεηαη ην πεξηερφκελν. Ζ Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδνο δέρζεθε επηξξνέο απφ δχν βαζηθέο ζεσξίεο, απηέο ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ θαη ηνπ Γισζζνινγηθνχ Γνκηζκνχ. ρεηηθά κε ηε γιψζζα ε ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεσξία ππνζηεξίδεη φηη ε γιψζζα είλαη έλα ζχλνιν απφ ζπλήζεηεο πνπ κπνξνχλ λα απνθηεζνχλ δηά ηεο κάζεζεο κέζσ αληαλαθιαζηηθψλ (conditioning). Έηζη, ζχκθσλα κε ην ζπκπεξηθνξηζηηθφ κνληέιν ε κάζεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ επαλάιεςε ησλ επηζπκεηψλ πξάμεσλ, ηελ επηβξάβεπζε ησλ θαιψλ ζπλεζεηψλ θαη ηε κε ελζάξξπλζε ησλ θαθψλ ζπλεζεηψλ (Skinner, 1969). ε απηφ ην κνληέιν κάζεζεο ν δάζθαινο θπξηαξρεί ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ελψ ν καζεηήο δελ έρεη ηελ επθαηξία γηα αλαζηνραζκφ ή εθηίκεζε ηεο καζεζηαθήο θαηάζηαζεο. Χο εθ ηνχηνπ ε κέζνδνο δελ εζηηάδεη ζηηο εζσηεξηθέο δηαδηθαζίεο ηεο κάζεζεο αιιά νχηε θαη ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ εκπιέθνληαη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Kennison, 2013). Δπίζεο, φζνλ αθνξά ην βαζηθφ αμίσκα ηνπ Γισζζνινγηθνχ Γνκηζκνχ,

98 97 ππνζηεξίρζεθε φηη δελ πθίζηαηαη αηηηψδεο ζρέζε αλάκεζα ζην ζεκαίλνλ (ηε ιέμε πνπ απνδίδεηαη ζε έλα αληηθείκελν) θαη ην ζεκαηλφκελν (ην αληηθείκελν). Έηζη θάησ απφ ηηο ζπλεηδεηέο αλζξψπηλεο θαηαζθεπέο ππάξρνπλ αζπλείδεηεο δνκέο πνπ αλαπαξάγνπλ ηα δηάθνξα θαηλφκελα, νη νπνίεο δηέπνληαη απφ θνηλνχο γηα θάζε ζχζηεκα λφκνπο ηζνξξνπίαο (Holland, 1992). Ζ κέζνδνο απηή δέρζεθε έληνλεο θξηηηθέο ζε επίπεδν ζεσξηψλ, κάζεζεο θαη γιψζζαο, θαη επίδνζεο ησλ καζεηψλ. Δπηπιένλ, ε επίζεζε ηνπ Chomsky ζηε ζεσξία ηεο γιψζζαο σο ζχζηεκα ζπλεζεηψλ έζηξεςε ηε πξνζνρή ησλ γισζζνιφγσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο γιψζζαο πξνο ηε «βαζχηεξε δνκή» ηεο γιψζζαο θαη ηε γλσζηηθή ςπρνινγία (Chomsky, 1959 Kennison, 2013). Παξφια απηά αθφκα θαη ζήκεξα ζηνηρεία ησλ ζπκπεξηθνξηζηηθψλ κεζφδσλ ζπλαληψληαη ζε θάζε είδνπο δηδαζθαιία (Harmer, 2004: Richards & Rodgers, 2001: 50-67). Οη αξρέο βέβαηα πνπ αλαδχζεθαλ κέζα απφ ηελ Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδν έζεζαλ ην πιαίζην γηα ηνλ νξηζκφ ηεο γιψζζαο σο ην «πεξηερφκελν» ηεο δηδαζθαιίαο, θαη ελζσκάησζαλ ηνλ νξηζκφ ηεο γιψζζαο σο «λνεηηθή ζπλήζεηα». Έηζη καδί κε ηηο επφκελεο παηδαγσγηθέο κεζφδνπο εζηίαζε ζηελ ίδηα ηε δηαδηθαζία κάζεζεο ζε αληίζεζε κε ηε Γξακκαηηθν-κεηαθξαζηηθή κέζνδν, πνπ ιάκβαλε ηε κεηξηθή θαη ηελ μέλε γιψζζα σο παξάιιειεο θαη επνκέλσο ζπκκεηξηθά ζπζηήκαηα. ηηο δεθαεηίεο πνπ αθνινχζεζαλ ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζα πξνζπαζνχζε, ππφ ηελ έλλνηα ηεο ελνπνηεηηθήο ζεσξίαο πνπ έθεξλε θνληά ή ελζσκάησλε ηνλ νξηζκφ ηεο γιψζζαο σο πεξηερφκελν, λα εμεγήζεη ην πσο ην πεξηερφκελν κπνξεί λα καζεπηεί ζηελ ηάμε θαη πσο ε δηδαζθαιία κπνξεί λα ππνζηεξίμεη θαη λα δηαρεηξηζηεί ηε κάζεζε απηή (Freeman & Freeman, 2008: 152) Ζ Γηδαζθαιία κέζα απφ Πεξηζηάζεηο Ζ Γηδαζθαιία κέζα απφ Πεξηζηάζεηο (Situational Language Teaching) βαζίδεηαη ζηε ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεσξία γηα ηε κάζεζε θαη ηε δνκηθή άπνςε γηα ηε γιψζζα θαηά ηελ νπνία ν πξνθνξηθφο ιφγνο ζεσξείηαη ε βάζε ηεο γιψζζαο θαη ε δνκή βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο ηθαλφηεηαο νκηιίαο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία ζε απηήλ ηελ πξνζέγγηζε έρνπλ νη «πεξηζηάζεηο» ζηηο νπνίεο κπνξνχλ λα παξνπζηάδνληαη νη δνκέο ηεο γιψζζαο δεκηνπξγψληαο ην πιαίζην επηθνηλσλίαο (context) (Howatt, 1984: 270), θαη γη απηφ ε ρξήζε ηεο γιψζζαο πξέπεη λα είλαη απζεληηθή (Δπζηαζηάδεο, 1993:53).

99 98 ηελ πξνζέγγηζε απηή θαιιηεξγνχληαη θαη νη ηέζζεξηο δεμηφηεηεο (reading, writing, listening, speaking), ελψ πξνηεξαηφηεηα δίλεηαη ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν. εκαληηθή παξάκεηξν ηεο πξνζέγγηζεο απηήο απνηειεί ην γεγνλφο φηη γίλεηαη επηινγή ηνπ πεξηερνκέλνπ κε δηαβαζκηζκέλε δπζθνιία ησλ αζθήζεσλ θαη παξνπζίαζε απηψλ ησλ αζθήζεσλ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, ην νξγαλσκέλν πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κηα απινχζηεξε θαη ιηγφηεξν πνιχπινθε ζεηξά ησλ καζεζηαθψλ γεγνλφησλ (Richards & Rogers, 2001). Δπίζεο, ε δηδαθηηθή κέζνδνο ηνλίδεη ηε ζεκαζία ηνπ κνληέινπ ΠΠΠ (Παξνπζίαζε, Πξαθηηθή, Παξαγσγή) πνπ αθνξά ην ηξίπηπρν α) εηζαγσγή θαη παξνπζίαζε ηνπ λένπ πιηθνχ ζε πιαίζην (presentation), β) θάζε εμάζθεζεο (practice) θαη γ) δξαζηεξηφηεηεο πνπ ελέρνπλ εμάζθεζε ή παξαγσγή ηνπ ιφγνπ ζε κε ειεγρφκελν πιαίζην (production). Πνιιά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο κεζφδνπ αθφκε θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο ζην δηδαθηηθφ πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο, ελψ ε έκθαζε ζηελ πξνθνξηθή εμάζθεζε είλαη δεκνθηιήο ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα φπνπ ηα Πξνγξάκκαηα πνπδψλ βαζίδνληαη ζηε γξακκαηηθή (Richards & Rogers, 2001). Δπίζεο πνιιά απφ ηα ζηνηρεία ηεο δηδαζθαιίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηε Μάζεζε ηεο Γιψζζαο Τπνβνεζνχκελε απφ Ζ/Τ (CALL - Computer Assisted Language Learning) πνπ πξνσζνχζε ηνλ απηφλνκν ηξφπν κάζεζεο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο θηλήηξνπ θαη ελδηαθέξνληνο ηνπ καζεηή Φπζηθή Πξνζέγγηζε ηε δεθαεηία ηνπ 60 ε Γλσζηηθή Φπρνινγία θαη ε Γελεηηθή Γισζζνινγία ζπλέβαιαλ πνιχ ζηελ θαηαλφεζε ηεο απφθηεζεο ηεο πξψηεο θαη ηεο εθκάζεζεο ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Ζ ζεσξία ηεο «Γελεηηθήο-κεηαζρεκαηηζηηθήο Γξακκαηηθήο» ηνπ Chomsky έδσζε βάζε ζηε ζεψξεζε ηεο γιψζζαο φρη σο έλα ζχλνιν ιεθηηθψλ ζπλεζεηψλ ή ζπκπεξηθνξψλ αιιά σο ζχζηεκα πνπ δηέπεηαη απφ θαλφλεο (Chomsky, 1959). Παξάιιεια, αληίζεηα κε ηε δεκηνπξγία ζπλεζεηψλ (habit formation), δφζεθε έκθαζε ζηελ απφθηεζε ή θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο (second language acquisition ή SLA), πνπ νξίδεηαη σο ή δηαδηθαζία κε ηελ νπνία νη άλζξσπνη καζαίλνπλ θπζηθά κηα γιψζζα εθηφο ηεο κεηξηθήο (Gass & Selinker, 2008: 7). Υηίδνληαο πάλσ ζε απηφλ ηνλ νξηζκφ ε έξεπλα εηζήγαγε έλλνηεο φπσο ε δεκηνπξγηθή θαηαζθεπή (creative construction), πνπ ζπληέιεζε ζηελ αληίιεςε ηεο γιψζζαο σο γλσζηηθή δηαδηθαζία κε

100 99 θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ην γισζζηθφ ζχζηεκα (Brown, 1973). Σελ ίδηα ζηηγκή ε κειέηε ηεο απφθηεζεο ηεο πξψηεο ή ηεο κεηξηθήο γιψζζαο (Γ1) γέλλεζε εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο νκνηφηεηεο ή δηαθνξέο ζηελ εθκάζεζε ηεο δεχηεξεο ή ηεο μέλεο γιψζζαο (Γ2), θαη κε ην πσο νη ηάμεηο σο δηδαθηηθά πεξηβάιινληα κπνξεί λα δηαθέξνπλ απφ ην θπζηθφ, θνηλσληθφ ή κε δηδαθηηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ηα παηδηά καζαίλνπλ ηε κεηξηθή ηνπο. Μεξηθνί ππνζηήξημαλ φηη ππάξρεη κηθξή δηαθνξά. Γεκηνπξγήζεθε ε αλάγθε έηζη γηα κηα Φπζηθή Πξνζέγγηζε (Natural Approach) ν ζηφρνο ηεο νπνίαο ήηαλ ε αλάπηπμε ησλ επηθνηλσληαθψλ δεμηνηήησλ (Krashen & Terrell, 1983 Terrell, 1977). Ζ Φπζηθή Πξνζέγγηζε πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνπο Stephen Krashen θαη Tracy Terrell βαζίζηεθε ζηε πξνζνκνίσζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο ηάμεο κε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ηα παηδηά καζαίλνπλ ηελ πξψηε γιψζζα, έηζη ψζηε αξρηθά ε γιψζζα λα δηδάζθεηαη κέζα απφ ηελ άκεζε επίδεημή ηεο - δειαδή κέζα απφ ηελ έθζεζε ησλ καζεηψλ ζε πιεζψξα πιεξνθνξηψλ θαη μεθάζαξεο θαη ζρεηηθέο κε ηα ζπκθξαδφκελα θξαζηηθέο δηαηππψζεηο πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο - θαη ζε δεχηεξε θάζε κέζα απφ ηελ απζφξκεηε ρξήζε ηεο θαη ηε δεκηνπξγία ζεηηθνχ θιίκαηνο, φηαλ νη καζεηέο αηζζάλνληαη έηνηκνη λα παξάγνπλ ιφγν (Richards & Rogers, 2001: 11-12). Ζ λέα παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε ηφληζε ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο εθκάζεζεο ηεο Γ1 θαη ηεο Γ2, θαη ηνπνζεηνχζε ην καζεηή σο έλα ελεξγφ κέινο ηεο κάζεζεο πνπ απνηειεί βαζηθή αξρή ηεο θνλζηξνπθηηβηζηηθήο δηδαζθαιίαο 81 (Curran, 1976 Gattegno, 1972, 1976 Stevick, 1976, 1980) ππνγξακκίδνληαο ηελ αληίζεζή ηεο κε ηε θηινζνθία ηνπ πκπεξηθνξηζκνχ, πνπ έζεηε ην καζεηή ζηα πιαίζηα ηνπ ζρεκαηηζκνχ ζπλεζεηψλ. Έηζη δηαθνξνπνηψληαο ηε ζέζε ηνπο απφ ηελ Οπηηθναθνπζηηθή Μέζνδν νη Krashen θαη Terrell δελ ζπκπεξηέιαβαλ ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο επαλαιεπηηθέο αζθήζεηο θαη δηφξζσζε ιαζψλ (Markee, 1997: 26), ελψ ε πξνζέγγηζε κείσζε ηελ πξνζνρή ζηε ζπλεηδεηή ρξήζε ηεο γξακκαηηθήο αθνχ ζεσξήζεθε φηη ε θαηάθηεζε ησλ γξακκαηηθψλ δνκψλ αθνινπζεί κηα «θπζηθή ζεηξά» ε νπνία είλαη πξνβιέςηκε 81 Ο θνλζηξνπθηηβηζκφο είλαη κηα ζεσξία πνπ μεθίλεζε απφ ηνπο Dewey, Piaget, Vygotsky, θαη Bruner. Γαλείδεηαη θάπνηεο απφ ηηο ηδέεο ηνπ γλσζηηθηζκνχ, κε βαζηθφηεξε ηελ αληίιεςε φηη ην κπαιφ είλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ έλαο «άγξαθνο πίλαθαο» πνπ αληαπνθξίλεηαη ζε εξεζίζκαηα. Σν θνλζηξνπθηηβηζηηθφ ξεχκα βαζίδεηαη ζηελ ηδέα φηη ε δηαιεθηηθή ή αιιειεπηδξαζηηθή δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο κάζεζεο, κέζα απφ ηελ ελεξγφ ζπλζεηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ, ζα πξέπεη λα δηεπθνιχλεηαη θαη λα ελζαξξχλεηαη απφ ηνπο ελήιηθεο, θαη φηη ν καζεηήο πξέπεη λα αλαδεηά ηε γλψζε ή λα ιχλεη ην πξφβιεκα κφλνο ηνπ, παξά λα ηνπ παξέρεηαη ε γλψζε θαη νδεγίεο γηα ην πξφβιεκα (DeVries et al., 2002).

101 100 (Dulay & Burt, 1974, 1975 Hall, 2011: 13 Krashen, 1981). Δπίζεο, ε καζεζηαθή δηαδηθαζία έδηλε έκθαζε ζην επξχ θάζκα ηνπ ιεμηινγίνπ (Ohmaye, 1998: 15) ελψ δεκηνπξγνχληαλ ζπλζήθεο πνπ παξαθηλνχζαλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, παξείραλ θίλεηξα θαη αχμαλαλ ηα επίπεδα απηνπεπνίζεζήο ηνπο γηα ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο πνπ ζπλέβαιιε ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε κάζεζή ηεο (Dhority, 1991: 32). Ζ Tracy Terrell επηζεκαίλεη 3 βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζέγγηζεο απηήο: ην θέληξν πξνζνρήο ζηε δηδαζθαιία είλαη ε επηθνηλσλία θαη φρη νη δνκή ηεο γιψζζαο, ε παξαγσγή ηνπ ιφγνπ γίλεηαη ζηαδηαθά θαη φρη βεβηαζκέλα, ε παξαγσγή ηνπ ιφγνπ πξνθχπηεη κέζα απφ θπζηνινγηθά ζηάδηα (Terrell φπ. αλαθ. ζην Dhority, 1991: 32). Οη Krashen θαη Terrell επίζεο ηφληζαλ ην δηαρσξηζκφ κεηαμχ ηεο εθκάζεζεο (learning) θαη ηεο απφθηεζεο ή θαηάθηεζεο (acquisition) ηεο γιψζζαο. Ο Krashen (1981) ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν απφθηεζε ή θαηάθηεζε γηα λα πεξηγξάςεη ηελ κάζεζε ηεο γιψζζαο πνπ αλαινγεί ζην πσο έλα παηδί θαηαθηά ηε κεηξηθή ηνπ, δειαδή «θπζηθά», ρσξίο λα εζηηάδεη ζε γισζζηθνχο ηχπνπο. Απηφ απνηειεί κηα ππνζπλείδεηε δηαδηθαζία απνξξφθεζεο ησλ θαλφλσλ πνπ ελππάξρνπλ ζηε γιψζζα κέζσ λνεκαηηθψλ θαη ζρεηηθψλ κε ηα ζπκθξαδφκελα εκπεηξηψλ, ή κέζα απφ ηε ρξήζε ηεο ζε «θπζηθέο, επηθνηλσληαθέο θαηαζηάζεηο». Αληίζεηα ν φξνο εθκάζεζε αλαθέξεηαη ζηε ζπλεηδεηή ή εζθεκκέλε πιεπξά ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο ηεο γιψζζαο πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ην λα γλσξίδεη θαλείο, λα θαηαιαβαίλεη θαη λα ρξεζηκνπνηεί ηνπο θαλφλεο ζσζηά, θαη ε νπνία ζπληειείηαη κέζα ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ (Krashen & Terrell, 1988: 18 Pransky, 2008: 35). Δπηπιένλ, ν Krashen (1985: vii) εηζήγαγε ηνλ παξάγνληα θαηαλνεηφ εηζαγφκελν (comprehensible input) κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη ε θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο θαη καδί κε ηελ Terrell αλέπηπμαλ ηε ζεσξία ηνπ γισζζηθνχ εηζαγφκελνπ (input theory). χκθσλα κε ηα παξαπάλσ νη καζεηέο απνθηνχλ ηε γισζζηθή ηνπο ηθαλφηεηα κέζα απφ ηελ έθζεζε ζε γιψζζα πνπ είλαη θαηαλνεηή, θαη ππνζπλείδεηα θαηαθηνχλ ηε δνκή ηεο γιψζζαο κέζα απφ ηελ εζηίαζε ζην λφεκα. Σν πην ζεκαληηθφ γισζζηθφ εηζαγφκελν γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο, είλαη ε γιψζζα έλα επίπεδν πάλσ απφ ην ήδε θαηαθηεζέλ επίπεδν ηνπ καζεηή (ζην νπνίν ν Krashen αλαθέξεηαη σο i+1, δειαδή input+1, φπνπ ην i αληηπξνζσπεχεη ηε γιψζζα πνπ αληηζηνηρεί ζην ηζρχνλ επίπεδν γισζζηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ καζεηή) (βι. επίζεο Krashen, 1983). Απηφ

102 101 ζεκαίλεη φηη θαηά ην πξφηππν θαηάθηεζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο - δειαδή κέζα απφ ηελ επαθή κε ηα ζπκθξαδφκελα θαη ηηο πιεξνθνξίεο - νη καζεηέο ζα κπνξέζνπλ λα θαηαθηήζνπλ ζηαδηαθά ην επφκελν επίπεδν γιψζζαο κε δηθή ηνπο πξσηνβνπιία. Δπίζεο, ππνζηεξίρζεθε φηη ε κάζεζε δελ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο, ελψ γεληθφηεξα θαη ζήκεξα ε έλλνηα ηεο θαηάθηεζεο ζεσξείηαη πην ζεκαληηθή ζηελ αλάπηπμε ησλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ απφ φηη ε εθκάζεζε, αθνχ επζχλεηαη γηα ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαλνεί θαη λα παξάγεη θαλείο ηελ μέλε γιψζζα ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ θαη κε επθνιία (Andrews, 2000b: 15, 36) Ζ Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε (Δ.Π.) Κάησ απφ ηελ επηξξνή ηνπ Krashen αλαδχζεθαλ δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο νη νπνίεο ηφληζαλ ηελ επηθνηλσληαθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο κε ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία λα εζηηάδεη ζηελ απζεληηθφηεηα ηνπ πιηθνχ θαη ησλ ζηνρεπκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ (meaningful tasks). Ζ Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε (Communicative Approach ή Communicative Language Teaching - CLT) ζηε δηδαζθαιία εκθαλίζηεθε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ ʼ70 θαη ηνπ ʼ80 σο απνηέιεζκα ησλ εμειίμεσλ ζηελ Δπξψπε θαη ζηηο ΖΠΑ (Savignon, 2000). Κχξην ιφγν γη απηφ απνηέιεζε ην γεγνλφο ηεο απμεκέλεο αλάγθεο γηα εθκάζεζε μέλσλ γισζζψλ, θπξίσο ζηελ Δπξψπε, πνπ εληζρχζεθε απφ ην εγρείξεκα ηεο Δπξσπατθήο Κνηλήο Αγνξάο κε αλαπφθεπθηε ζπλέπεηα ηε δεκηνπξγία κεηαλαζηεπηηθνχ θχκαηνο, θαη ηελ θηλεηηθφηεηα γηα ιφγνπο νηθνλνκηθνχο, εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπξηζηηθνχο, θαη έηζη ε γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο απνηέιεζε απαξαίηεην πξνζφλ γηα εξγαζηαθνχο θαη πξνζσπηθνχο ζθνπνχο (Richards & Rogers, 2001: ). Ζ δήηεζε απηή σο απνηέιεζκα ηνπ εθζπγρξνληζκνχ, νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ελφο επξχηεξνπ θνηλνχ ηεο μέλεο γιψζζαο, γεγνλφο πνπ παξήγε ζπλζήθεο πίεζεο γηα ηελ πξνζαξκνγή ησλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο κεηά ηελ ακθηζβήηεζε ησλ παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο κηαο πξνζέγγηζεο κε άκεζν απνηέιεζκα (Mitchell, 1994: 33-35) εληζρχζεθε απφ ηε ηάζε ηνπ πξννδεπηηζκνχ (progressivism) ζηελ εθπαίδεπζε πνπ πξέζβεπε φηη ε ελεξγεηηθή κάζεζε (active learning) είλαη πην απνηειεζκαηηθή απφ ηελ παζεηηθή (passive learning), ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νδήγεζε ζηελ εηζαγσγή ηερληθψλ ελεξγήο εκπινθήο ησλ καζεηψλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Έηζη, θαηά ηνπο Richards &

103 102 Rodgers (2001: 172) ε Δ.Π. ήξζε ζε κηα ζηηγκή πνπ «ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζε πνιιά κέξε ηνπ θφζκνπ ήηαλ έηνηκε γηα κία αιιαγή ηνπ πιαηζίνπ ηδεψλ». Μηα εμέιημε πνπ ζπλέβαιε ζηελ ηζηνξία ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο είλαη νη κειέηεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο κε ηε δεκηνπξγία ησλ λέσλ γισζζηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, θαζψο ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο απέθηεζε άκεζε πξνηεξαηφηεηα γηα ηηο αλάγθεο ησλ κεηαλαζηψλ (Richards & Rogers, 2001: ). Ο Βξεηαλφο γισζζνιφγνο Wilkins φξηζε ηε γιψζζα κέζα απφ ηηο έλλνηεο (notions) θαη ηηο ιεηηνπξγίεο (functions) ζε αληίζεζε κε ηηο παξαδνζηαθέο θαηεγνξίεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ιεμηινγίνπ, ελψ ζηε Γεξκαλία αλαπηχρζεθε πιηθφ επηθνηλσληαθήο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο θαζψο ζηε Γεξκαληθή εθπαίδεπζε εθείλε ηελ επνρή ππήξρε έκθαζε ζηελ πξνζσπηθή ειεπζεξία φπσο απηή απνηππσλφηαλ ζηε θηινζνθία ηνπ Jürgen Habermas (Savignon, 2000). Γηα λα εθπιεξψζνπλ ην λέν απηφ ζηφρν νη παηδαγσγνί ηεο γιψζζαο αλέπηπμαλ πιηθφ ην νπνίν εζηίαδε ζηηο δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο ζεκαζίεο πνπ έρεη έλα ζπγθεθξηκέλν γξακκαηηθφ αληηθείκελν (item), ην νπνίν δνκήζεθε έηζη ψζηε λα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα επηιέγνπλ ηνλ ηξφπν ηεο πξνζσπηθήο ηνπο πξνφδνπ κε ζηφρν ηελ ειεχζεξε επηθνηλσλία (Savignon, 2000) α. Δπηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα Ζ Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε αληηιακβάλεηαη ηε γιψζζα σο κέζν επηθνηλσλίαο ή ζχζηεκα γηα ηελ εθθνξά λνήκαηνο θαη ηνλίδεη ηελ αιιειεπίδξαζε σο κέζν θαη ηειηθφ ζηφρν ηεο κειέηεο ηεο γιψζζαο. Ζ πξνζέγγηζε βαζίδεηαη ζηε γισζζνινγηθή ζεσξία ηνπ Chomsky ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε δνκή ηεο γιψζζαο είλαη βηνινγηθά θαζνξηζκέλνη θαη έηζη γελεηηθά κεηαδηδφκελνη (Lyons, 1977). Δμαξρήο ν Chomsky είρε δείμεη φηη νη δνκηθέο ζεσξίεο ηεο γιψζζαο δελ κπνξνχζαλ λα εμεγήζνπλ ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ πνηθηιία πνπ ππήξρε ζηελ πξαγκαηηθή επηθνηλσλία. Δπηπξφζζεηα, άιινη γισζζνιφγνη, φπσο ν Widdowson, δηαπίζησζαλ φηη ε έκθαζε ζηε δνκή δε βνεζνχζε ηνπο καζεηέο θαη δηείδαλ ηελ αλάγθε αλάπηπμεο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο ιεηηνπξγηθήο ηθαλφηεηαο καδί κε ηε γλψζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ (Richards & Rogers, 2001: ). 82 Αλάινγεο κειέηεο έγηλαλ επίζεο απφ ηνλ Candlin ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Lancaster θαη απφ ηνλ Holec ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Nancy (Savignon, 2000).

104 103 ηηο ΖΠΑ αξγφηεξα ν Dell Hymes (1971) αλέπηπμε ηελ έλλνηα ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο (communicative competence) σο αληίδξαζε ζηε γισζζνινγηθή ηθαλφηεηα (linguistic competence) ηνπ Chomsky, πνπ φξηζε εθ λένπ ηε ζεκαζία ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο. O Chomsky ππνζηήξημε φηη ε γισζζνινγηθή ζεσξία αζρνιείηαη θπξίσο κε ηνλ ηδαληθφ νκηιεηή-αθξναηή ζε κηα εληειψο νκνγελή θνηλσλία, ν νπνίνο γλσξίδεη ηε γιψζζα ηεο ηέιεηα θαη δελ επεξεάδεηαη απφ γξακκαηηθά άζρεηνπο θαλφλεο φπσο νη πεξηνξηζκνί ηεο κλήκεο, ν πεξηζπαζκφο, ε κεηαηφπηζε ηεο πξνζνρήο θαη ηνπ ελδηαθέξνληνο, θαη ηα ιάζε ζηελ εθαξκνγή ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο ζηε πξαγκαηηθή εξκελεία ηεο (Chomsky, 1965: 3). Ο Chomsky, έηζη, έζεζε ηε δηαθνξά ηεο πεξηγξαθήο ηνπ γισζζηθνχ ηχπνπ, ηεο ηδεαηήο ηθαλφηεηαο (competence) θαη ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο, ή ηεο παξαγσγήο ηνπ ιφγνπ (performance). Καηά ηνλ ίδην, ε ηθαλφηεηα (competence) απνηειεί ηελ ηδαληθή γλψζε ηεο γιψζζαο ελφο νκηιεηή-αθξναηή θαη απηή είλαη ε «λνεηηθή πξαγκαηηθφηεηα» (mental reality) πνπ είλαη ππεχζπλε γηα φινπο ηνπο ηνκείο ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο θαη ε νπνία κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο γισζζνινγηθή (linguistic). Έηζη, ε «εζσηεξηθή γξακκαηηθή» ηνπ ρξήζηε ηεο γιψζζαο πνπ θξίλεη ηελ γξακκαηηθφηεηα ησλ πξνηάζεσλ πξέπεη λα είλαη ην θχξην αληηθείκελν έξεπλαο γηα ηνπο γισζζνιφγνπο (Chomsky, 1965). Δδψ, λα ζεκεησζεί φηη o φξνο «γξακκαηηθή» ρξεζηκνπνηείηαη κε ηελ επξχηεξε έλλνηα θαζψο αλαθέξεηαη ζην ζχζηεκα ηεο γισζζνινγηθήο γλψζεο ζην κπαιφ ηνπ νκηιεηή. Γελ πεξηνξίδεηαη ζηε ζπληαθηηθή δνκή αιιά επεθηείλεηαη έηζη ψζηε λα ζπκπεξηιάβεη ηνλ ήρν, ηνλ ηφλν ηεο γιψζζαο θαη ην λφεκα (Evans & Green, 2006). Ο Hymes φξηζε ηελ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα σο ηελ «θαηαιιειφηεηα ηεο θνηλσληνπνιηηηζκηθήο ζεκαζίαο ηνπ ιφγνπ» (Canale & Swain, 1980 Hymes, 1974) - ηελ ηθαλφηεηα δειαδή ηνπ αηφκνπ λα εξκελεχεη θαη λα αλαπαξηζηά ηηο θαηάιιειεο θνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο - αθνχ ζεψξεζε ηε ζρέζε ηνπ επηθνηλσληαθνχ πιαηζίνπ σο θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε γλψζε ηεο γιψζζαο, θαη ππνζηήξημε φηη ην λφεκα ζηελ επηθνηλσλία θαζνξίδεηαη απφ ηε γισζζηθή θνηλφηεηα θαη ην επηθνηλσληαθφ γεγνλφο. Γηα λα ηζρπξίδεηαη έλα άηνκν φηη γλσξίδεη ηε γιψζζα, θαηά ηνλ Hymes (1972: 277), εθηφο απφ ην λα ζρεκαηίζεη γξακκαηηθά ζσζηέο πξνηάζεηο, πξέπεη λα γλσξίδεη πφηε ζα κηιήζεη θαη πφηε φρη, γηα πνην ζέκα ζα κηιήζεη, κε πνηνλ, πφηε, πνπ, θαη κε πνην ηξφπν. Με άιια ιφγηα, ππνζηεξίδεη φηη ε γλψζε ηεο γιψζζαο πνπ ν Chomsky ζπλέδεζε κε ηελ ηθαλφηεηα (competence), πξέπεη λα είλαη πην νινθιεξσκέλε γηα λα

105 104 ζπκπεξηιακβάλεη ηε γλψζε κε ηα παξαπάλσ ζπζηαηηθά - ηνπο θαλφλεο ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο - αθνχ, φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη «ρσξίο ηνπο θαλφλεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο, νη θαλφλεο ηεο γξακκαηηθήο είλαη άρξεζηνη». Δπηπξφζζεηα κε ηε γλψζε ηεο θαηαιιειφηεηαο (appropriateness) πνπ ν νκηιεηήο έρεη φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηεο δηθήο ηνπ γιψζζαο, ν Hymes θέξλεη ζην πξνζθήλην ηελ παξάκεηξν ηεο πεξίζηαζεο (occurrence), δειαδή ην εάλ θαη ζε πνην βαζκφ θάηη πξαγκαηνπνηείηαη, θαη ηεο δπλαηφηεηαο επίηεπμεο (feasibility) δειαδή ην αλ θαη ζε πνην βαζκφ θάηη είλαη εθηθηφ λα πξαγκαηνπνηεζεί ζε κηα δεδνκέλε πεξίζηαζε (Duranti, 1988 Hymes, 1972 Saville-Troike, 1989). Έηζη, ε επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα απαηηεί ηελ ελεξγή εκπινθή ηνπ καζεηή ζηελ παξαγσγή ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ (speaking) (Canale & Swain, 1980 Celce-Murcia et al., 1995 Coulthard, 1985 Hymes, 1972, 1974 Jaworski & Coupland, 1999 Kramsch, 1993). Ο Hymes βέβαηα δελ έθαλε κηα ζπγθεθξηκέλε ζρεκαηνπνίεζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο, αιιά επφκελνη ζπγγξαθείο ζπλέδεζαλ ηελ έλλνηα απηή κε ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (Mitchell, 1994: 33-35) 83. Αξγφηεξα νη Canale θαη Swain (1980) ππνγξάκκηζαλ ηξεηο ηνκείο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο: α) ηε γξακκαηηθή ηθαλφηεηα (grammatical competence), πνπ ζπλίζηαηαη ζηε δεμηνηερλία ησλ θσλνινγηθψλ θαη ιεμηθνγξακκαηηθψλ θαλφλσλ ηεο γιψζζαο θαη ησλ θαλφλσλ ζρεκαηηζκνχ πξνηάζεσλ, δειαδή ην λα είλαη ηθαλφο θάπνηνο λα εθθξάδεη θαη λα εξκελεχεη θπξηνιεθηηθά ην λφεκα ηνπ ιφγνπ β) ηελ θνηλσληνγισζζνινγηθή ηθαλφηεηα (sociolinguistic competence) θαη γ) ηε ζηξαηεγηθή ηθαλφηεηα (strategic competence), πνπ αθνξά ηε δεμηνηερλία ησλ ιεθηηθψλ θαη κε ιεθηηθψλ επηθνηλσληαθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε γιψζζα-ζηφρν, θαηά ηελ πξνζπάζεηα λα αλαπιεξψζεη ν ρξήζηεο ηεο γιψζζαο ηηο ειιείςεηο ζηε 83 ηελ ίδηα θαηεχζπλζε ε Saville-Troike επζπγξακκίζηεθε κε ηελ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα ηνπ Hymes δηαθξίλνληαο ηξεηο ηχπνπο γλψζεο σο κέξε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο: α) ηε γισζζνινγηθή (linguistic), γηα ηελ νπνία - αλ θαη ζπκπιέεη κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Chomsky - επηζεκαίλεη φηη ε γλψζε φινπ ηνπ εχξνπο ηνπ γισζζνινγηθνχ θψδηθα πξέπεη λα ζεσξείηαη κέξνο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ β) ηελ επηθνηλσληαθή (interactional) γηα ηελ νπνία ζεσξεί πσο είλαη ζεκαληηθή ε γλψζε θαη νη πξνζδνθίεο ησλ θνηλσληθψλ θαλφλσλ θαη ζπκβάζεσλ θαη γ) ηελ πνιηηηζκηθή (cultural) (Saville-Troike, 1989, 1996) θαη ηδηαίηεξα ηελ θνηλσληθή δνκή ηεο θνηλφηεηαο θαη ηηο αμίεο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλδένληαη κε ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο. Δπίζεο ν γισζζνιφγνο Gumperz ζεψξεζε φηη ην άηνκν πξέπεη λα βιέπεη ην ιφγν ζε πιαίζην (context) σο κηα κνξθή επηθνηλσληαθήο πξαθηηθήο (Gumperz, 2001: 218), αθνχ ν ιφγνο δελ είλαη δήηεκα θσδηθνπνίεζεο θαη απνθσδηθνπνίεζεο κελπκάησλ, αιιά έλα κέζν κε ην νπνίν νη εκπιεθφκελνη επηρεηξνχλ λα επηηχρνπλ ηνπο επηθνηλσληαθνχο ηνπο ζηφρνπο κέζα ζηελ θαζεκεξηλή ζπλαιιαγή. Έηζη, ζεκεηψλεη φηη γηα ην ραξαθηεξηζκφ ηεο ζσζηήο γξακκαηηθήο κηαο πξφηαζεο είλαη απαξαίηεηε ε ηθαλφηεηα ηνπ νκηιεηή λα θαληαζηεί ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν εξκελεχεηαη ε πξφηαζε.

106 105 γξακκαηηθή θαη ηελ θνηλσληνγισζζνινγηθή ηνπ ηθαλφηεηα, ή γηα λα βειηηψζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο. Ο Canale ην 1983 έθαλε πεξαηηέξσ δηαρσξηζκφ ηεο θνηλσληνγισζζνινγηθήο ηθαλφηεηαο ζε γ) θνηλσληνγισζζνινγηθή ηθαλφηεηα (sociolinguistic competence), ελλνψληαο ην πσο ν ιφγνο παξάγεηαη θαη γίλεηαη θαηαλνεηφο ζε δηαθνξεηηθά θνηλσληνγισζζνινγηθά πιαίζηα θαη δ) ηε δηαιεθηηθή ηθαλφηεηα (discourse competence), δειαδή ηε γλψζε ησλ θαλφλσλ πνπ αθνξνχλ ηε ζπλνρή ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ιφγνπ ζηε Γ2. πλνιηθά, ν Canale νξίδεη ηελ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα σο «ηα ππνθείκελα ζπζηήκαηα ηεο γλψζεο θαη ηεο δεμηφηεηαο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επηθνηλσλία» (1983: 5). Ζ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα δηαρσξίδεηαη επνκέλσο απφ απηφ πνπ ν Canale νλνκάδεη «πξαγκαηηθή επηθνηλσλία» (actual communication), ε νπνία νξίδεηαη σο «ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο δεμηφηεηαο θάησ απφ πεξηνξηζηηθέο ςπρνινγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο φπσο ε κλήκε, νη πεξηνξηζκνί ηεο αληίιεςεο, ε θνχξαζε, ε λεπξηθφηεηα, νη πεξηζπαζκνί, θαη νη ζφξπβνη ηνπ πεξηβάιινληνο (Canale, 1983: 5). πσο είλαη μεθάζαξν, ν νξηζκφο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ζηφρεπε ζην λα γίλνπλ γλσζηά ηα είδε ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ πνπ έλαο καζεηήο ρξεηάδεηαη λα δηδαρζεί, θαη έηζη λα αλαπηπρζεί ε ζεσξεηηθή βάζε γηα κηα επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο πνπ βαζίδεηαη ζηε θαηαλφεζε ηεο θχζεο ηεο αλζξψπηλεο επηθνηλσλίαο (Canale & Swain, 1980). Σν πιαίζην ησλ Canale & Swain έδεημε φηη νη θαλφλεο πνπ ν καζεηήο ηεο μέλεο γιψζζαο πξέπεη λα κάζεη γηα λα είλαη επηθνηλσληαθά ηθαλφο (competent) δελ πεξηνξίδνληαη κφλν ζηε γξακκαηηθή, αιιά αθνξνχλ θαη άιινπο ηνκείο ηεο γιψζζαο. Απφ ηφηε πνιιέο κειέηεο έρνπλ αλαιχζεη ην πιαίζην απηφ ή ην εθαξκφδνπλ ζηελ έξεπλα ηεο θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο (Bachman & Palmer, 1982 Kasper & Rose, 2002 O Malley & Chamot, 1990 Swain, 1985 Skehan, 1995 Tarone &Yule, 1989 Verhoeven, 1997) β. Βαζηθέο αξρέο ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο (Δ.Π) Ζ E.Π. φπσο αλαθέξεηαη απφ ηνπο Brown θαη Yule (1983), ζηνρεχεη ζην λα θαηαζηήζεη ηνπο καζεηέο ηθαλνχο ζην λα επηθνηλσλνχλ κε επηηπρία θαη θαηάιιεια κε βάζε α) ηε ιεηηνπξγία αιιειεπίδξαζεο φπνπ ε γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα

107 106 εηζαγάγεη θαη λα δηαηεξήζεη ηελ επηθνηλσλία θαη β) ηε ιεηηνπξγία ζπλαιιαγήο φπνπ ε γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ (Ellis, 2003). Με απηή ηελ έλλνηα ε Δ.Π. ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη φρη κφλν ζηε γισζζνινγηθή ηθαλφηεηα (Celce-Murcia, Dörnyei & Thurrell, 1998 Larsen- Freeman & Long, 1991 Lightbown & Spada, 1999 Littlewood, 1984 Richards & Rodgers, 2001). Έηζη κέζα απφ ηελ Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε ε έκθαζε δίλεηαη ζηηο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο θαη φρη ζηελ θαηάθηεζε γισζζηθψλ κνξθψλ. ηφρνο είλαη νη δξαζηεξηφηεηεο λα πξνσζνχλ ηελ απζεληηθή - ξεαιηζηηθή επηθνηλσλία ρσξίο λα δίλεηαη έκθαζε ζηελ αθξίβεηα ιφγνπ, αιιά θαη ε ίδηα ε επηθνηλσλία λα πξνυπνζέηεη ηελ αλάκεημε δηαθνξεηηθψλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ. Οη ηέζζεξηο δεμηφηεηεο ηεο θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ (reading, writing, speaking, listening) κπνξνχλ λα πξνζεγγηζηνχλ κέζα απφ κηα επηθνηλσληαθή ζθνπηά ψζηε λα ζπλαληήζνπλ ην επίπεδν δπλαηνηήησλ θαη ηηο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο ηνπ καζεηή. πλεπψο νη ζηφρνη ζε απηή ηε πεξίπησζε δελ είλαη εηδηθνί, αιιά γεληθνί. ζνλ αθνξά ην ζχλνιν ησλ ηχπσλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη αζθήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηήλ ηελ πξνζέγγηζε είλαη απεξηφξηζην. Οη κφλεο πξνυπνζέζεηο πνπ ππάξρνπλ είλαη νη αζθήζεηο θαη νη δξαζηεξηφηεηεο λα ππφθεηληαη ζηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο, λα απαζρνινχλ ηνπο καζεηέο ζε επηθνηλσληαθφ επίπεδν θαη λα πξνάγνπλ επηθνηλσληαθέο δηαδηθαζίεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ (Harmer, 2004: Richards & Rodgers, 2001: ). πσο επηζεκαίλνπλ νη Canale θαη Swain (1980: 33) είλαη ζεκαληηθφ νη δξαζηεξηφηεηεο ζηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο λα είλαη φζν ην δπλαηφλ πην πινχζηεο ζε πεξηερφκελν θαη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ επηδίσμε απζεληηθήο επηθνηλσλίαο κε απμαλφκελν επίπεδν δπζθνιίαο. Δίλαη μεθάζαξν φηη ε Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε παξεθθιίλεη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ απφ πξνεγνχκελεο παηδαγσγηθέο πξνζεγγίζεηο νη νπνίεο δίλνπλ έκθαζε ζηνπο γξακκαηηθνχο θαλφλεο θαη ηε κεηάθξαζε, ελψ απνηειεί κηα επξεία πξνζέγγηζε πνπ επηδέρεηαη πνιινχο νξηζκνχο θαη εξκελείεο. Παξφια απηά θαίλεηαη φηη ππάξρεη κηα γεληθή ζπλαίλεζε ζηηο ηερληθέο πνπ εθαξκφδνληαη κέζα ζην κάζεκα γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ. Ο Brown (1994b) αλαθέξεη 6 ιέμεηο θιεηδηά πνπ αθνξνχλ ζηνπο ζηφρνπο ηεο Δ.Π. - καζεηνθεληξηθφηεηα, ζπλεξγαζία, αιιειεπίδξαζε, ελνπνίεζε, εζηίαζε ζην πεξηερφκελν, εξγαζηνθεληξηζκφο - πνπ

108 107 ππνδειψλνπλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο γίλεηαη επηθνηλσληαθά θαη άξα αληηθαηνπηξίδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζέγγηζεο. πλνςίδνληαο, πξνζδηνξίδνληαη ηα αθφινπζα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: Γίλεηαη έκθαζε ζηελ επηθνηλσλία κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηε γιψζζαζηφρν (Νunan, 1991 Richards and Rodgers, 2001: 172 Wesche & Skehan, 2002: 208). Οη καζεηέο πξέπεη ελεξγά λα παξάγνπλ ιφγν γηα λα πξνάγεηαη ε ελεξγεηηθή κάζεζε (Swain, 1985, 1995), ελψ απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί εθφζνλ νη καζεηέο ελζαξξχλνληαη γηα λα εθθξάδνληαη φζν ην δπλαηφλ λσξίηεξα κέζα απφ ην επηθνηλσληαθφ πιαίζην ζην νπνίν κπνξνχλ λα επηηειέζνπλ δηάθνξα ζρήκαηα ιφγνπ (Omaggio-Hadley, 2001). Απηφ πξέπεη λα ζπκβεί κέζα ζε πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο επηθνηλσλίαο, έηζη ψζηε λα είλαη απηφκαηε ε γισζζνινγηθή γλψζε (Ellis, 1997). Γίλεηαη εηζαγσγή απζεληηθψλ θεηκέλσλ γηα ηε δεκηνπξγία απζεληηθήο επηθνηλσλίαο κε λφεκα, πνπ ιεηηνπξγεί σο ζηφρνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ηάμεο (Νunan, 1991 Richards & Rodgers, 2001: 172). Οη ηερληθέο ηεο γιψζζαο επίζεο ζρεδηάδνληαη γηα λα εκπιέμνπλ ηνπο καζεηέο ζε κηα ξεαιηζηηθή θαη απζεληηθή ιεηηνπξγηθή ρξήζε ηεο γηα ξεαιηζηηθνχο ζθνπνχο (Brown, 2000: 267 Wesche & Skehan, 2002: 208). Οη ζηφρνη εζηηάδνπλ ζε φια ηα ζπζηαηηθά κέξε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη δελ πεξηνξίδνληαη ζηε γξακκαηηθή ε γισζζνινγηθή ηθαλφηεηα (Brown, 2000: 267). Γεκηνπξγνχληαη επθαηξίεο γηα ηνπο καζεηέο λα εζηηάζνπλ φρη κφλν ζηε γιψζζα αιιά επίζεο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Νunan, 1991) κέζα απφ ηελ θαηαλφεζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο ζηπι κάζεζεο θαη κέζα απφ ηελ αλάπηπμε ησλ ζηξαηεγηθψλ γηα απηφλνκε κάζεζε (Brown, 2001: 43). Δληζρχνληαη νη πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ σο ζεκαληηθά ζηνηρεία πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζηε κάζεζε (Νunan, 1991). Ζ πξνζέγγηζε είλαη καζεηνθεληξηθή κε ηελ έλλνηα φηη ιακβάλεη ππφςε ην πεξηβάιινλ ηνπ καζεηή, ηηο αλάγθεο θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ, θαη γεληθά δεκηνπξγεί επθαηξίεο ζην καζεηή γηα δεκηνπξγηθφηεηα θαη ζπκκεηνρή ζηηο δηδαθηηθέο απνθάζεηο (Wesche & Skehan, 2002: 208). Γίλεηαη πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο κε γισζζηθέο δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηάμεο (Νunan, 1991). Οη καζεηέο πξέπεη λα

109 108 ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα παξαγσγηθά θαη πξνζιεπηηθά ζε γλήζηα πιαίζηα έμσ απφ ηελ ηάμε (Brown, 2000: 267). Τπάξρεη ζηφρεπζε ζηελ επρέξεηα ηεο γιψζζαο σο ζεκαληηθή δηάζηαζε ηεο επηθνηλσλίαο (Richards & Rodgers, 2001: 172). Με απηή ηελ έλλνηα ε επρέξεηα θαη ε αθξίβεηα αληηκεησπίδνληαη σο ζπκπιεξσκαηηθέο αξρέο πνπ βξίζθνληαη ζηηο επηθνηλσληαθέο ηερληθέο (Brown, 2000: 267). Πνιιέο θνξέο ε επρέξεηα είλαη πην ζεκαληηθή απφ ηελ αθξίβεηα γηα λα δηαηεξεζεί ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ κέζα ζηε ηάμε (Brown, 2000: 267). Γίλεηαη ελζσκάησζε δηαθνξεηηθψλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ (Richards & Rodgers, 2001: 172). Καιιηεξγείηαη ε απνδνρή ηεο αληίιεςεο φηη ε κάζεζε σο δηαδηθαζία επνηθνδνκεηηθήο θαηαζθεπήο (creative construction) εκπεξηέρεη ηελ έλλνηα ηεο δνθηκήο θαη ηνπ ιάζνπο (Richards & Rodgers, 2001: 172). Ο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα είλαη απηφο ηνπ δηεπθνιπληή θαη ηνπ θαζνδεγεηή (facilitator and guide) θαη φρη ηεο απζεληίαο (Brown, 2001: 43). Δπίζεο, νη Johnson & Johnson εληνπίδνπλ πέληε βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ελππάξρνπλ ζηελ εθαξκνγή ηεο Δπηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο: 1. Καηαιιειφηεηα (appropriateness): ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη αληηθαηνπηξίδεη ηηο θαηαζηάζεηο κέζα ζηηο νπνίεο ελζσκαηψλεηαη θαη πξέπεη λα είλαη θαηάιιειε γηα ηελ πεξίζηαζε, αλάινγα κε ην πιαίζην, ηνπο ξφινπο ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη ην ζθνπφ ηεο επηθνηλσλίαο. 2. Δζηίαζε ζην κήλπκα (message focus): νη καζεηέο πξέπεη λα είλαη ηθαλνί λα δεκηνπξγνχλ θαη λα θαηαλννχλ ηα κελχκαηα. Έηζη πξνθχπηεη ε αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη κεηαθνξάο ηεο πιεξνθνξίαο. 3. Φπρνγισζζνινγηθή επεμεξγαζία (psycholinguistic processing): νη επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο επηρεηξνχλ λα εκπιέμνπλ ηνπο καζεηέο ζηε ρξήζε γλσζηηθψλ θαη άιισλ δηαδηθαζηψλ πνπ είλαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο. 4. Αλάιεςε θηλδχλνπ (risk taking): νη καζεηέο ελζαξξχλνληαη λα καληέςνπλ θαη λα κάζνπλ απφ ηα ιάζε ηνπο. Πξνρσξψληαο πέξα απφ απηφ πνπ έρνπλ δηδαρζεί ελζαξξχλνληαη λα πηνζεηήζνπλ έλα επξχ θάζκα απφ επηθνηλσληαθέο ζηξαηεγηθέο.

110 Διεχζεξε εμάζθεζε (free practice): ε ΔΠ ελζαξξχλεη ηε ρξήζε ηεο νιηζηηθήο πξαθηηθήο (holistic practice) πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηε ηαπηφρξνλε ρξήζε ελφο εχξνπο ππν-δεμηνηήησλ αληί γηα ηελ εμάζθεζε αηνκηθψλ δεμηνηήησλ θάζε θνξά. (Richards & Rodgers, 2001:173) Ζ ζηαδηαθή πηνζέηεζε ηεο Δπηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο έθεξε κηα επαλάζηαζε ζην ρψξν ηεο μελφγισζζεο δηδαζθαιίαο θαη εληφο Διιάδαο (Γελδξηλνχ 1985 Σζνπάλνγινπ, 1985 Σνθαηιίδνπ, 1986 Παπαεπζπκίνπ-Λχηξα, 1987 Δπζηαζηάδεο, 1996). πσο αλαθέξζεθε ζην θεθάιαην 2 ε Διιάδα πηνζέηεζε απηή ηε πξνζέγγηζε ην 1984 θαη αλάινγα πξνζδηνξίζηεθαλ λένη ηξφπνη εμέηαζεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ λένπ ηχπνπ δηδαθηηθά βηβιία θαη ζρεδηάζηεθαλ εγρεηξίδηα γηα ηελ επαλεθπαίδεπζε ησλ θαζεγεηψλ μέλσλ γισζζψλ (Γελδξηλνχ 1983, 1985). Αλ θαη ε δηδαθηηθή κεζνδνινγία πνπ πξνέθπςε ζηα πιαίζηα ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο ζπλίζηαηαη θπξίσο ζε έλα ζπλνλζχιεπκα ηερληθψλ δηδαζθαιίαο απφ ηηο πξνηεηλφκελεο κεζνδνινγίεο παιαηφηεξσλ γισζζνδηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ πξνζέγγηζε απηή νδήγεζε ζηελ πηνζέηεζε ελφο καζεηνθεληξηθνχ παηδαγσγηθνχ ιφγνπ πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηνπ ζηε λέα ινγηθή ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ, εθφζνλ ε επηινγή ησλ επηθνηλσληαθψλ θαηεγνξηψλ ηνπο γίλεηαη κε βάζε ηηο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο ηηο νπνίεο νη καζεηέο ηεο μέλεο γιψζζαο πξνβιέπεηαη φηη ζα θιεζνχλ λα θαιχςνπλ γ. Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο H Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε - φπσο άιισζηε θαη νη πξνεγνχκελεο - έρεη ππνζηεί θαη βξίζθεηαη αθφκα ζε θαζεζηψο ζπλερνχο εμέηαζεο θαζψο πνιιέο έξεπλεο ακθηζβεηνχλ ηελ απήρεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο ζε παγθφζκην επίπεδν (Kumaravadivelu, 2006 Wright, 2005). Οη Clarke θαη Silberstein (1988) ηφληζαλ απφ ηελ αξρή ηεο εηζαγσγήο ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο - ε νπνία έηπρε κεγάινπ ελζνπζηαζκνχ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 - φηη ε έλλνηα ηεο αλάιεςεο ηεο επζχλεο απφ ην καζεηή ζρεηηθά κε ην πψο ζα καζαίλεη, θαη ηνπ ελεξγεηηθνχ ξφινπ πνπ απηφο έρεη ζηε δηεθπεξαίσζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεζηαθψλ

111 110 δξαζηεξηνηήησλ νδεγεί ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζε κηα «δηπιή δέζκεπζε» 84. Ζ έλλνηα φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα δνκνχλ ην κάζεκά ηνπο έηζη ψζηε λα είλαη «κε δνκεκέλν», ή φηη ε θαιχηεξε ηάμε ζα πξέπεη λα έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο «κε ηάμεο» (αγλνψληαο ην γεγνλφο φηη ε ηάμε απηή θαζεαπηή αληηθαηνπηξίδεη κηα ζπγθεθξηκέλε πξαγκαηηθφηεηα) κπνξεί λα έρεη κηα δπλακηθή αηαμίαο θαη απνδηνξγάλσζεο. ηαλ δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα πηζηεχνπλ φηη ν εθπαηδεπηηθφο δελ έρεη πάληα ηελ επζχλε θαη ηνλ έιεγρν ηεο ηάμεο, ή δελ είλαη ε «απζεληία», θαη ζπκπεξηιακβάλεηαη κέζα ζην κάζεκα ρξφλνο γηα θαζνδεγνχκελε θαη νκαδηθή αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ, απηνχ ηνπ ηχπνπ ε αιιειεπίδξαζε, ζε πεξίπησζε πνπ δελ είλαη ζρεδηαζκέλε πνιχ πξνζεθηηθά, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δηαζπαζηηθέο ζπκπεξηθνξέο (Burnett, 2011:12). Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε, ε πξνζνκνίσζε ελφο πιαηζίνπ ηνπ «έμσ θφζκνπ» (real-world context), ε ελζσκάησζε ησλ απζεληηθψλ πιηθψλ, είλαη φια ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο ΔΠ, αιιά πνιιέο απφ ηηο ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο ζπληεινχλ ζηελ επηθνηλσληαθή κάζεζε ζεκαίλνπλ ηελ παξαγσγή ελφο θνηλνχ πξντφληνο απφ ην καζεηή θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ ή κεηαμχ ησλ καζεηψλ, θαη ζαλ ηέηνην ππφθεηηαη ζηα «ζθακπαλεβάζκαηα» θαη ζηηο απξφβιεπηεο αιιαγέο ησλ ελδηαθεξφλησλ, ησλ ηθαλνηήησλ θαη ηνπ θηλήηξνπ ησλ καζεηψλ. Έηζη, ε πηζαλφηεηα ηεο ζχγρπζεο θαη ηεο απνδηνξγάλσζεο (ή θαηά κηα πην ζθιεξή έλλνηα ηνπ «ράνπο») είλαη πάληα παξνχζα (Doyle, 1986). Ακθηζβήηεζε φκσο γηα ηελ ΔΠ έξρεηαη θαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο γιψζζαο πνπ εμεηάδνπλ ηελ θαηαιιειφηεηα ηεο πξνζέγγηζεο ζην δηθφ ηνπο δηδαθηηθφ πεξηβάιινλ. Μηα κειέηε ησλ Burnaby & Sun [(1989), ζην McKay, 2002:113] απνηειεί απφδεημε απηήο ηεο ακθηζβήηεζεο. χκθσλα κε ηε κειέηε απηή ε έκθαζε ζηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη ε κεηάθξαζε θάιππηαλ πην απνηειεζκαηηθά ηηο γισζζηθέο αλάγθεο ησλ θνηηεηψλ ζε έλα παλεπηζηεκηαθφ ίδξπκα ηεο Κίλαο. Δπίζεο ν Li (1998) θαηά ηε δηάξθεηα ζπλεληεχμεσλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζηηο δπζθνιίεο ηεο εθαξκνγήο ηεο ΔΠ θαηαιήγεη ζε παξφκνηα ζπκπεξάζκαηα. Οη δπζθνιίεο θαηά ηνλ Li θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε ηξεηο άμνλεο: 84 ή αιιηψο «δηπιφο δεζκφο», «αληηθαηηθή εληνιή», «δηπιή δηέμνδνο». Ο αξρηθφο φξνο double bind (the double bind theory) αλαθέξεηαη ζην ζπλαηζζεκαηηθά νδπλεξφ δίιεκκα ζηελ επηθνηλσλία φηαλ έλα άηνκν (ή νκάδα αηφκσλ) ιακβάλεη δχν ή πεξηζζφηεξα αληηθξνπφκελα κελχκαηα φπνπ ην έλα κήλπκα αθπξψλεη ην άιιν θαη έηζη δεκηνπξγεί κία θαηάζηαζε ζηελ νπνία κηα επηηπρήο απάληεζε ζε έλα κήλπκα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ απνηπρεκέλε απάληεζε ζε έλα άιιν - ή ην αληίζεην. Έηζη ην άηνκν απηφκαηα δηαπξάηηεη έλα ιάζνο άζρεηα κε ηελ αληαπφθξηζή ηνπ. Ζ «δηπιή δέζκεπζε» ζπκβαίλεη φηαλ ην άηνκν δελ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη ην εζσηεξηθφ δίιεκκα θαη επνκέλσο δελ κπνξεί νχηε λα ην ιχζεη αιιά νχηε θαη λα απνρσξήζεη απφ ηελ θαηάζηαζε (Bateson et al., 1965).

112 111 α) ην ίδην ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαζψο ην κεγάιν κέγεζνο ηεο ηάμεο θαζηζηά ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δχζθνιν, ηφζν ζηελ παξαθνινχζεζε (monitoring) φζν θαη ζηελ θαζνδήγεζε (guidance) ησλ καζεηψλ. Δπηπιένλ, παξαηεξήζεθε αλαληηζηνηρία κεηαμχ ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο, πνπ έδηλε έκθαζε ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν θαη ηεο εμεηαζηηθήο δηαδηθαζίαο πνπ βαζηδφηαλ ζε γξακκαηηθνχο ηχπνπο, κε απνηέιεζκα ηηο ρακειέο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ. Αθφκα, ε ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε θαη ε έιιεηςε ππνζηήξημεο ηεο εθπαίδεπζεο ή επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππνβάζκηζε ηελ εθαξκνγή ηεο πξνζέγγηζεο. β) Σν ρακειφ επίπεδν επάξθεηαο ησλ καζεηψλ ζπλεηέιεζε ζηε δπζθνιία ζπκκεηνρήο ηνπο. Αθφκα, ε έιιεηςε θηλήηξνπ απφ ηε κεξηά ησλ καζεηψλ φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη ε αληηδξαζηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ θαηέζηεζε δχζθνιε ηελ εθαξκνγή ηεο ΔΠ. γ) Οη εθπαηδεπηηθνί ζεψξεζαλ αλεπαξθή ηελ ηθαλφηεηά ηνπο ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν πνπ ζπζρεηίζηεθε κε ηε δπζθνιία εθαξκνγήο ηεο ΔΠ ζηελ ηάμε. ε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε επαξθνχο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο θαη ηνλ πεξηνξηζκέλν ρξφλν γηα ηελ αλάπηπμε δηδαθηηθνχ πιηθνχ ε εθαξκνγή ηεο ΔΠ θξίζεθε αλέθηθηε Γισζζηθά εηζαγφκελα, γισζζηθά εμαγφκελα, ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ θαη αιιειεπίδξαζε Ζ επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία δελ είλαη κηα κέζνδνο per se, κε ηελ έλλνηα ηνπ μεθάζαξνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ, ηνπ syllabus θαη ησλ πξνβιεπφκελσλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ (Richards & Rodgers, 2001) αιιά έλα ζχλνιν καθξνζηξαηεγηθψλ (Kumaravadivelu, 1994) ή αξρψλ (Doughty & Long, 2003), θάλεη ρξήζε δηδαθηηθνχ πιηθνχ, κεζφδσλ θαη ζεσξηψλ πνπ θξίλνληαη θαηάιιεια ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην κάζεζεο. Έηζη ρσξίο λα αθνινπζείηαη πηζηά κηα ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο ή ζεσξία, ε Δ.Π. ελζηεξλίδεηαη θαη ζπκθηιηψλεη δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη απφςεηο γηα ηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία, ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε επάξθεηαο θαη πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο θαη πξνηηκήζεηο ηνπ θάζε καζεηή. πσο εηπψζεθε πην πάλσ παξά ηελ έιιεηςε γεληθφηεξεο απνδνρήο (universality) φζνλ αθνξά ην κνληέιν δηδαζθαιίαο ππάξρεη έλαο βαζκφο γεληθήο ζπλαίλεζεο φζνλ αθνξά ζηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα λα γίλεη απνδεθηή ε νλνκαζία Δ.Π.

113 112 Μηα απφ ηηο ζεκαληηθέο καζεζηαθέο αξρέο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο απνηεινχλ ηα γισζζηθά εηζαγφκελα θαη εμαγφκελα (the input and output principle). χκθσλα κε ην κνληέιν ηεο «νηθνπκεληθήο γξακκαηηθήο» (universal grammar) (Cook, 2008: 215) ηα γισζζηθά εηζαγφκελα (input) απνηεινχλ ηα εξεζίζκαηα ζηε γιψζζα πνπ ιακβάλεη ν καζεηήο. Ο φξνο αλαθέξεηαη ζην κεραληζκφ κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη καζαίλνπλ γιψζζεο, θαη σο εθ ηνχηνπ ηα γισζζηθά εηζαγφκελα είλαη απαξαίηεηα ζηε δηαδηθαζία ηεο θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο (Krashen, 1981a Krashen 1994). Ο Krashen επηρεηξεκαηνιφγεζε πάλσ ζε απηφ θάλνληαο αλαθνξά ζε έξεπλεο θαη κειέηεο πνπ έδεηρλαλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ δηακνλήο ζε κηα μέλε ρψξα θαη ηνπ επηπέδνπ απφθηεζεο ηεο γιψζζαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ρψξα απηή. Ζ ζεκαζία ησλ γισζζηθψλ εηζαγνκέλσλ επίζεο πξνθχπηεη κέζα απφ κειέηεο πάλσ ζηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαζψο δείρζεθε φηη ε αλάγλσζε κεγάινπ αξηζκνχ θεηκέλσλ κπνξεί λα έρεη ζεκαληηθή ζεηηθή επηξξνή ζηελ αλάπηπμε ηνπ ιεμηινγίνπ, ηε γξακκαηηθή θαη ην γξαπηφ ιφγν (Elley, 1991 Krashen, 2004). Γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, επνκέλσο, ρξεηάδνληαη πινχζηα γισζζηθά εηζαγφκελα αθνχ θαηά ηε δηαδηθαζία απφθηεζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ην άηνκν έξρεηαη ζε επαθή κε πιεζψξα γισζζηθψλ ζρεκάησλ θαη θξάζεσλ θαη κέζα απφ ηελ έθζεζε απηή απνζεθεχεη θαη αλαθηά ηα «θνκκάηηα» (chunks) ηνπ ιφγνπ φηαλ ην επηζπκεί. πσο αλαθέξνπλ νη Doughty θαη Long (2003:16) ηα δείγκαηα απηά ηνπ ιφγνπ κπνξεί λα αθνξνχλ ηελ παξαγσγή ιφγνπ ελφο θπζηθνχ αιιά θαη κε θπζηθνχ νκηιεηή. Έηζη, ρξεηάδεηαη νη καζεηέο λα αθνχλ ηε γιψζζα πνπ παξάγεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, απφ πνηθηιία κέζσλ (ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, online, DVDs θιπ.), απφ άιινπο καζεηέο ή άιιεο πεγέο, θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν λα εθηίζεληαη ζε απζεληηθή γιψζζα φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν. Απηφ ζην πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα απφ ηε κέγηζηε δπλαηή ρξήζε απζεληηθνχ πιηθνχ θαη ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Έηζη θξίλεηαη αλαγθαίν ε γιψζζα-ζηφρνο λα ρξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά ή ζρεδφλ απνθιεηζηηθά, φπσο επηβεβαηψλεηαη κέζα απφ ηελ ππφζεζε ηεο «κέγηζηεο έθζεζεο» (maximum exposure) (Cummins & Swain, 1986) θαηά ηελ νπνία ππάξρεη αλαινγία κεηαμχ ηεο έθζεζεο ησλ καζεηψλ ζηε γιψζζα θαη ησλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ πνπ απνθνκίδνπλ. Σν φθεινο απηφ είλαη θαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε απνθιεηζηηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο-

114 113 ζηφρνπ απνηειεί αξρή ζε πνιιέο κεζνδνινγίεο φπσο ζηηο επηθνηλσληαθέο πξνζεγγίζεηο ηεο γιψζζαο (Rolin-Ianziti & Brownlie, 2002). Σα γισζζηθά δεδνκέλα θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη ζηνπο καζεηέο κέζσ ηνπ γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ πξέπεη λα είλαη θαηαλνεηά γηα λα ζπζρεηηζηνχλ κε ηελ ήδε ππάξρνπζα γλψζε ηνπ καζεηή θαη λα κπνξνχλ νη καζεηέο λα πξνζδψζνπλ λφεκα ζηε ξνή ηνπ ιφγνπ πνπ απεπζχλεηαη ζε απηνχο (Lee & vanpatten, 1995a: 38). Δπνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα βξεη ηελ θαηάιιειε ηζνξξνπία αλάκεζα ζηε ρξήζε ηεο κεηξηθήο θαη ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε γιψζζα ζηνπο καζεηέο, αιιά παξάιιεια λα εμαζθαιίζεη θαη ην δεηνχκελν φθεινο γη απηνχο. Ο Brandl (2008: 16) πξνηείλεη ζε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ηηο εμήο πξαθηηθέο: Ο εθπαηδεπηηθφο δε πξέπεη ζπλερψο λα ρξεζηκνπνηεί ηε κεηξηθή ή ηε γιψζζαζηφρν κεκνλσκέλα ή κέζα απφ ζπλερείο ελαιιαγέο, αιιά λα εκκέλεη ζηε γιψζζα-ζηφρν φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν. Δπίζεο ε ελαιιαγή αλάκεζα ζηηο δχν γιψζζεο (code switching) - έλα γισζζηθφ θαηλφκελν πνπ απαληάηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ νκηιεηψλ πνπ γλσξίδνπλ ηηο ίδηεο γιψζζεο - απνηειεί επίζεο δσηηθή επηθνηλσληαθή ζηξαηεγηθή θαη επνκέλσο νη καζεηέο δελ πξέπεη λα απνζαξξχλνληαη ζηε ρξήζε ηεο κεηξηθήο ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηελ πεξίπησζε πνπ πξνθχπηεη θελφ ζηελ επηθνηλσλία. Απηφ πνπ πξέπεη λα απνθεχγεηαη, αληίζεηα, είλαη ε ζπλερήο ελαιιαγή ησλ δχν γισζζψλ αθφκα θαη κέζα ζηελ ίδηα ηελ πξφηαζε. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα απνηειεί πξφηππν γηα ηνπο καζεηέο. Με απηήλ ηελ αξρή δελ είλαη δπλαηφ λα αλακέλεηαη απφ ην καζεηή λα παξάγεη ηε γιψζζαζηφρν αλ πξψηα ν ίδηνο ν εθπαηδεπηηθφο δελ ηε ρξεζηκνπνηεί. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ζέηεη ηα φξηα ηνπ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν, θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο θξίλεηαη απαξαίηεην νη καζεηέο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε κεηξηθή γιψζζα. Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα δίλεη επεμεγήζεηο γηα ηελ επηινγή ηνπ λα ρξεζηκνπνηεί ηε γιψζζα-ζηφρν ζηελ ηάμε. χκθσλα κε ηνπο επηθνηλσληαθνχο ζηφρνπο πνπ ηίζεληαη, νη καζεηέο πξέπεη επίζεο λα θαηαλνήζνπλ φηη δελ ρξεηάδεηαη λα θαηαιαβαίλνπλ ηελ θάζε ιέμε κέζα ζην ιφγν. Ζ ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, σζηφζν, σο κέζν επηθνηλσλίαο απνηέιεζε πεγή δηαθσληψλ θαζψο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο επηθξαηεί ζχγρπζε ζρεηηθά κε ην πνζνζηφ ρξήζεο ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα ζηελ ηάμε (Rolin-Ianziti & Brownlie φ.π.).

115 114 Έηζη νη Polio & Duff (1994) αλαθέξνπλ φηη πνιινί εθπαηδεπηηθνί πξνηηκνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε κεηξηθή γηα ηελ εμήγεζε ηεο γξακκαηηθήο, ηε δηαρείξηζε ηεο ηάμεο, γηα λα δείμνπλ κηα ζηάζε θαηαλφεζεο ή ζπκπάζεηαο ζηνπο καζεηέο, γηα λα κεηαθξάζνπλ λέεο ή άγλσζηεο ιέμεηο θαη γηα λα βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ πξνβιεκάησλ. Παξφκνηα νη αληηδξάζεηο ησλ καζεηψλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαοζηφρνπ είλαη αλάκεηθηεο, πεξηζζφηεξν φκσο νη καζεηέο πξνηηκνχλ ηελ εθηεηακέλε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ ζχκθσλα κε κειέηε ησλ Brandl θαη Bauer (2002). Αληίζεηα ε απνθιεηζηηθή ρξήζε ηεο Γ2 δελ είλαη επηζπκεηή θαζψο νη καζεηέο πξνηηκνχλ κηα πεξηζηαζηαθή ρξήζε ηεο κεηξηθήο, θπξίσο θαηά ηηο νδεγίεο πνπ δίλνληαη γηα ηελ νινθιήξσζε δξαζηεξηνηήησλ ή θαηά ηελ επηβεβαίσζε ηεο θαηαλφεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ εθ κέξνπο ηνπ καζεηή. Ζ έξεπλα παξφια απηά ακθηζβεηεί ηελ ζεκαζία ησλ γισζζηθψλ δεδνκέλσλ σο κνλαδηθνχ παξάγνληα γηα ηελ απφθηεζε ηεο γιψζζαο, αλ θαη είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Έηζη, ε Swain (1991) ζε έξεπλά ηεο κε Γαιιφθσλνπο θνηηεηέο θαηάιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη αθφκα θαη κεηά απφ ηελ καθξνρξφληα έθζεζή ηνπο ζε καζήκαηα κε έκθαζε ζην λφεκα, αιιά θαη αθνπζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, παξήγαγαλ γξακκαηηθνχο ηχπνπο πνπ ήηαλ δηαθνξεηηθνί απφ απηνχο ηνπ θπζηθνχ νκηιεηή. Με απηή ηελ έλλνηα ηα γισζζηθά εμαγφκελα (output) είλαη εμίζνπ ζεκαληηθά θαη, κεηαμχ άιισλ, κπνξνχλ λα παξέρνπλ ζην καζεηή αλαηξνθνδφηεζε θαη λα ηνλ βνεζήζνπλ ζηελ απηνκαηνπνίεζε ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο (Skehan, 1998 Swain, 1995). ε απηή ηε βάζε θαη κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηνπ ρξφλνπ εμάζθεζεο θαη ηεο κέγηζηεο πξνθνξηθήο παξαγσγήο ηνπ ιφγνπ ηνπ καζεηή (student talk time - STT) έρεη αμηνινγεζεί θαη αληηπαξαβάιιεηαη ν ρξφλνο νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (teacher talk time - TTT) κέζα ζηελ ηάμε ηεο μέλεο γιψζζαο (Paul, 2003: 137 Willis, 1990: 57). Οη έξεπλεο έρνπλ δείμεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζε ζρέζε κε ηελ ππεξβνιηθή ρξήζε ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Έηζη ν Allwright (1982: 10) θαηαιήγεη ζην φηη ε δηδαζθαιία θξίλεηαη σο κε απνηειεζκαηηθή ζηελ πεξίπησζε ππεξβνιηθήο ρξήζεο ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο εθ κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ελψ ν Paul (2003: 76) επίζεο βξίζθεη αξλεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ δηδάζθνληα θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ καζήκαηνο. Δπίζεο, o Nunan (1999: 209) θαηέιεμε φηη ε κεγάιε ρξήζε ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δελ νδήγεζε ζηε βειηίσζε ησλ αθνπζηηθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ, ελψ νη Richards θαη Lockhart (1994: 3) αλαθέξνπλ ην ζρφιην εθπαηδεπηηθνχ ν νπνίνο κεηά απφ ηελ

116 115 παξαθνινχζεζε δηθήο ηνπ βηληενζθνπεκέλεο ζπλεδξίαο ζεκείσζε πσο δελ είρε θαηαιάβεη ηελ εθηεηακέλε ρξήζε ηνπ ρξφλνπ πνπ έθαλε θαη ην γεγνλφο φηη κε απηφλ ηνλ ηξφπν δελ έδηλε ρξφλν ζηνπο καζεηέο ηνπ γηα εμάζθεζε. Ζ ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνπο καζεηέο είλαη έλα αλαπφζπαζην κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο (Nunan, 1999: 241). Έηζη έλα απνηειεζκαηηθφ καζεηνθεληξηθφ πεξηβάιινλ πξέπεη λα παξέρεη ηηο επθαηξίεο ζπλεηζθνξάο ησλ καζεηψλ ζηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηε κέγηζηε δπλαηή ρξήζε ηεο γιψζζαο (van Lier, 2001: 103). Καζψο νη επθαηξίεο γηα εμάζθεζε ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν ζηελ μέλε γιψζζα εθηφο ηάμεο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο (Paul, 2003: 76), είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο ε εμάζθεζε ησλ πξνθνξηθψλ δεμηνηήησλ κέζα ζηε ηάμε (Thornbury, 1996). Με απηήλ ηελ έλλνηα ζεκαληηθφο παξάγνληαο είλαη ε αιιειεπίδξαζε ή δηάδξαζε (interaction). χκθσλα κε ηελ ππφζεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ Long (1996) (interaction hypothesis) νη ζπλζήθεο ηεο εθκάζεζεο είλαη ηδηαίηεξα θαιέο φηαλ θάπνηνο αιιειεπηδξά ζηελ μέλε γιψζζα, φηαλ δειαδή πξνθχπηεη έλα θελφ ζηελ επηθνηλσλία θαη νη καζεηέο πξνζπαζνχλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ ην λφεκα (negotiate for meaning). Οη ηξνπνπνηήζεηο ηνπ ιφγνπ πνπ πξνθχπηεη, βνεζνχλ ζην λα γίλεηαη ν ιφγνο (input) πην θαηαλνεηφο, λα δίλεηαη αλαηξνθνδφηεζε ζηνλ καζεηή θαη λα σζνχληαη νη καζεηέο λα ηξνπνπνηνχλ ην ιφγν ηνπο (Long, 1996) Απζεληηθφηεηα Με ηνλ φξν «απζεληηθφ» ραξαθηεξίδνπκε ην καζεζηαθφ πιηθφ ην νπνίν δελ είλαη εηδηθά ζρεδηαζκέλν έηζη ψζηε λα ιακβάλεη ππφςε ηηο γισζζηθέο ηθαλφηεηεο απηνχ ζηνλ νπνίν απεπζχλεηαη, αιιά ην πιηθφ πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηε θνηλφηεηα ηεο γιψζζαο απηήο (Morrow, 1977: 26 Nunan & Miller, 1995 Richards, 2001). Ζ ζεκαζία ηεο ρξήζεο ηνπ απζεληηθνχ πιηθνχ ζηε δηδαζθαιία είλαη πνιχ κεγάιε αθνχ κέζα απφ ηνλ απζεληηθφ ιφγν νη καζεηέο έξρνληαη ζε επαθή κε ηελ πξαγκαηηθή γιψζζα ζην θπζηθφ ηεο πεξηβάιινλ. Δπηπιένλ ε ρξήζε απζεληηθνχ πιηθνχ ζρεηίδεηαη κε ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ (Nutall, 1996: ), θαη έηζη παξέρεη κηα ηζρπξή ζχλδεζε κεηαμχ ηεο ηάμεο θαη ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ.

117 116 Ζ ρξήζε ηνπ απζεληηθνχ πιηθνχ ππνζηεξίδεη κηα πην δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο αθνχ επηηξέπεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα αλαπηχμνπλ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο κέζα απφ ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηαηξηάδνπλ ζην δηδαθηηθφ ηνπο ζηπι θαη ην καζεζηαθφ ζηπι ησλ καζεηψλ 85. Ζ έξεπλα πάλσ ζηελ θαηάθηεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο επίζεο έρεη ηαπηνπνηήζεη ηε ζεκαζία ηεο απζεληηθήο γιψζζαο κέζα απφ ηε ρξήζε θεηκέλσλ φπνπ ζεκαζία έρεη ην πεξηερφκελν θαη φρη ν ηχπνο ηεο γιψζζαο (Little, Devitt, & Singleton, 1994) έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη κε ιεηηνπξγηθφ ηξφπν ε παξνπζίαζε κηαο ιέμεο ή έλλνηαο (Sinclair, 1990). ηελ πεξίπησζε πνπ απηφ θξίλεηαη αδχλαην απαηηείηαη ε ρξήζε θαηαζθεπαζκέλσλ θεηκέλσλ πνπ λα κε ζηεξνχληαη θπζηθφηεηαο, θαη πνπ νη θπζηθνί νκηιεηέο κηαο γιψζζαο ζα κπνξνχζαλ λα εθθσλήζνπλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή γηα λα δηεθπεξαηψζνπλ έλα κήλπκα. Ο Taylor (1983) επηζεκαίλεη ηελ επθνιία κε ηελ νπνία καζαίλεηαη ην ιεμηιφγην φηαλ απαληάηαη κέζα ζε ζπγθείκελν (context), αθνχ ζε έλα θείκελν νη ιέμεηο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε θπζηθφηεηα. Μέζσ ηεο επαθήο απηήο νη καζεηέο απνθηνχλ κηα πιεξέζηεξε εηθφλα ηεο ρξήζεο ησλ ιέμεσλ, αθνχ ηα θείκελα δείρλνπλ φρη κφλν ηελ νξζή γξακκαηηθά ρξήζε (grammatical use) ησλ ιέμεσλ αιιά θαη ηελ θαηάιιειε επηθνηλσληαθή ρξήζε ηνπο (appropriate use) (Papaefthymiou- Lytra, 1987). Οη Wesche θαη Skehan (2002: 208) ππνζηεξίδνπλ επίζεο φηη ε ρξήζε απζεληηθψλ κε παηδαγσγηθψλ θεηκέλσλ θαη επηθνηλσληαθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπλδέεηαη κε ην πιαίζην ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ, ζπρλά ηνλίδεη ηηο ζπλδέζεηο κεηαμχ γξαπηψλ θαη πξνθνξηθψλ ηξφπσλ επηθνηλσλίαο. Γη απηφ ην ιφγν ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εθεπξίζθεη ηξφπνπο γηα λα ρξεζηκνπνηεί απζεληηθή γιψζζα κέζα ζηελ ηάμε (Burgess, 1996, i: 19, 20). 85 Ζ ρξήζε ηνπ απζεληηθνχ πιηθνχ απαηηεί απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα εθπαηδεχζεη ηνπο καζεηέο ζηε ρξήζε απηψλ ησλ ζηξαηεγηθψλ απφ λσξίο. Ζ πξφζβαζε ζην πιηθφ δελ απνηειεί πξφβιεκα αιιά ε ρξήζε ηνπ ζηα αξρηθά επίπεδα ηεο γιψζζαο είλαη δχζθνιε. πλήζσο ην πιηθφ απηφ πεξηέρεη δχζθνιε γιψζζα θαη δελ ππάξρεη θείκελν per se πνπ ηδαληθά ζα ηαηξηάδεη ζην επίπεδν επάξθεηαο ηνπ καζεηή. Έηζη, έλα θείκελν κπνξεί λα ρξεηάδεηαη πξνζαξκνγή γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ ηάμε. ε απηήλ ηελ πξνζπάζεηα νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα αθηεξψλνπλ έλα πνιχ κεγάιν πνζνζηφ ηνπ ρξφλνπ ηνπο γηα ηνλ εληνπηζκφ θαηάιιεινπ πιηθνχ θαη ηελ αλάπηπμε καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ λα ζπλνδεχνπλ απηφ ην πιηθφ. Έηζη πνιχ ζπρλά ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ πξνβιέπεηαη κέζα ζην Πξφγξακκα πνπδψλ ελφο ζπζηήκαηνο ελζσκαηψλεη απζεληηθά θείκελα θαη άιιεο πεγέο. Γεδνκέλσλ ησλ πιενλεθηεκάησλ αιιά θαη ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ αλαθέξζεθαλ ε παξάιιειε ρξήζε πιηθνχ πνπ πξνέξρεηαη απφ ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην ζε ζπλδπαζκφ κε απζεληηθφ πιηθφ δηθαηνινγεί πξαθηηθέο πνπ είλαη παηδαγσγηθά απαξαίηεηεο θαη εθηθηέο.

118 Δλδηαθέξνλ θαη θίλεηξν Σν θίλεηξν (motivation) είλαη επξέσο απνδεθηφ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο εξεπλεηέο σο παξάγνληαο θιεηδί πνπ επεξεάδεη ηνλ ξπζκφ θαη ηελ επηηπρία ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαζψο δίλεη ζηνλ άλζξσπν ηελ πξσηαξρηθή ψζεζε γηα λα κάζεη ηε γιψζζα-ζηφρν, θαη κεηέπεηηα ηελ θηλεηήξηα δχλακε γηα ηε ζπλέρηζε απηήο ηεο καθξάο θαη επίπνλεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φινη νη άιινη παξάγνληεο πνπ εκπιέθνληαη ζηελ θαηάθηεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο πξνυπνζέηνπλ ηελ χπαξμε ελδηαθέξνληνο ή θηλήηξνπ κέρξη ελφο ζεκείνπ. Υσξίο απηφ, αθφκα θαη απηά ηα άηνκα κε ηηο πην κεγάιεο ηθαλφηεηεο δελ κπνξνχλ λα πεηχρνπλ καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο, θαη νχηε κπνξνχλ ηα θαηάιιεια curricula ή ε θαιή δηδαζθαιία λα εμαζθαιίζεη ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ. Απφ ηελ άιιε, ε χπαξμε ελδηαθέξνληνο κπνξεί λα αλαπιεξψζεη ηηο καζεζηαθέο ειιείςεηο θαη ηελ επάξθεηα ηεο γιψζζαο αιιά θαη ηηο καζεζηαθέο ζπλζήθεο. Οη Gardner θαη Lambert (1972) ηνλίδνπλ φηη αλ θαη ε έθεζε ζηε γιψζζα σο αηνκηθή δηαθνξνπνίεζε εμεγεί έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ επίδξαζεο ζηε γισζζηθή επίδνζε, ε χπαξμε ελδηαθέξνληνο απφ ηε πιεπξά ηνπ καζεηή κπνξεί λα ππεξβεί ηελ επίδξαζε ηεο έθεζεο απηήο. H δεκηνπξγία θηλήηξνπ (motivation) είλαη κηα ηδηαίηεξα πνιχπινθε θαη κνλαδηθή δηαδηθαζία εμαηηίαο ηεο πνιπζρηδνχο θχζεο θαη ησλ ξφισλ ηεο ίδηαο ηεο γιψζζαο. Ζ γιψζζα φπσο εηπψζεθε παξαπάλσ είλαη: α) έλα ζχζηεκα θσδηθψλ πνπ κπνξεί λα δηδαρζεί κέζα ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ β) έλα αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ηαπηφηεηαο θάπνηνπ πνπ ζπκκεηέρεη ζε φιεο ηηο λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γ) ην πην ζεκαληηθφ θαλάιη θνηλσληθήο νξγάλσζεο ηεο θνπιηνχξαο ηεο θνηλφηεηαο φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη (Dörnyei, 2009). Έηζη ε γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο εκπεξηέρεη ηελ αλάπηπμε ελφο είδνπο ηαπηφηεηαο ζε απηή ηε γιψζζα θαη ηελ ελζσκάησζε ζηνηρείσλ απφ ηε θνπιηνχξα ηεο. Κεληξηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία θηλήηξνπ απνηειεί ν εθπαηδεπηηθφο. πσο ππνγξακκίδεη ν Dörnyei (2001: 116) ε ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ πξφθιεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ηνπ καζεηή είλαη θεληξηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ. Μέρξη πξφζθαηα νη εθπαηδεπηηθνί βαζίδνληαλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ιχζεηο γηα ηε δηαρείξηζε ηεο ηάμεο αιιά θαη ηελ πξφθιεζε ελδηαθέξνληνο ζηνπο καζεηέο, νη νπνίεο θαηά ηνπο Good & Brophy (1994: 212) επεξεάζηεθαλ απφ ηελ άπνςε φηη ε κάζεζε πξέπεη λα είλαη επράξηζηε θαη θαη επέθηαζε ν εθπαηδεπηηθφο επζχλεηαη γηα ηε κεηαηξνπή κηαο δξαζηεξηφηεηαο ζε

119 118 ελδηαθέξνπζα δηαδηθαζία. Καηά ηνλ Thanassoulas (2002) ε δεκηνπξγία θηλήηξνπ ελέρεη ηξεηο δηαθνξεηηθέο παξακέηξνπο: 1) ηε δεκηνπξγία βαζηθψλ ζπλζεθψλ θηλήηξνπ θαη ελδηαθέξνληνο φπνπ ε θαηάιιειε ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ειθχεη ηνπο καζεηέο λα εκπιαθνχλ ζε δξαζηεξηφηεηεο (Dörnyei, 2001: 120) αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί κεηαδίδνπλ ηελ αίζζεζε ηεο δέζκεπζεο θαη ησλ θαλφλσλ ηεο ζπκπεξηθνξάο γηα ηνπο καζεηέο (Alison, 1993). Δπηπιένλ ζεκαζία έρεη ην επράξηζην θαη ππνζηεξηθηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο (Good & Brophy, 1994: 215), ε αίζζεζε ηεο αζθάιεηαο φπνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα εθθξάδνπλ ηε γλψκε ηνπο, ελψ ε έληαζε ππνλνκεχεη ηε κάζεζε θαη απνζαξξχλεη ηνπο καζεηέο (MacIntyre, 1999 Young, 1999). Σέινο, ε ζπλνρή ηεο νκάδαο ησλ καζεηψλ έρεη επίζεο ζεηηθφ απνηέιεζκα 2) ηελ πξφθιεζε ελδηαθέξνληνο κε ηε δεκηνπξγία ξεαιηζηηθψλ ζηφρσλ γηα ηνπο καζεηέο, ηνλ νξηζκφ ησλ πξνζσπηθψλ θξηηεξίσλ θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ πξνζσπηθψλ ζηφρσλ ησλ καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Chambers, 1999: 37) 3) ηε δηαηήξεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο, πνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο αχμεζεο ηεο απηνπεπνίζεζεο ηνπ καζεηή, ηεο αίζζεζεο ηεο απηνλνκίαο (Rogers, 1961: 276, Benson, 2000 Little, 1991 Wenden, 1991 Good and Brophy, 1994: 228), κέζσ ηερληθψλ ελζάξξπλζεο, ηεο εθαξκνγήο ζεηηθήο ζθέςεο θαη πξνβνιήο ησλ δπλαηψλ πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ έηζη ψζηε λα δεκηνπξγεζεί ε αίζζεζε ηεο ζπλεηζθνξάο γηα θάζε καζεηή (Ushioda, 1997: 41 Dörnyei, 2001: 130). Δπίζεο, ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη θαη ε ηαθηηθή ηεο επαλαμηνιφγεζεο κε έκθαζε ζηε ζεηηθή αλαηξνθνδφηεζε θαη ζηελ πξνζπάζεηα, παξά ζην απνηέιεζκα. Σν θίλεηξν είλαη κηα έλλνηα παξακειεκέλε ζην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο (Keller, 1983) αθνχ πνιινί εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ φηη ε πξνζθφιιεζε ζην δηδαθηηθφ πιηθφ θαη ε πξνζπάζεηα πεηζαξρίαο ζπληεινχλ πεξηζζφηεξν ζηε κάζεζε, αγλνψληαο ηε ζεκαζία ηνπ θνηλσληθνχ θαη ςπρνινγηθνχ πξνθίι ησλ καζεηψλ (Thanassoulas, 2002). Ζ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο φκσο έρεη ζεκαληηθή επηξξνή ζηελ θνηλσληθή ππφζηαζε ηνπ καζεηή, αθνχ εκπεξηέρεη ηελ πηνζέηεζε λέσλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ηξφπσλ ζθέςεο.

120 Ο ζπλδπαζκφο ησλ δεμηνηήησλ Δδψ θαη έμη δεθαεηίεο ε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο έρεη ηαπηνπνηήζεη σο ζεκαληηθέο ηηο ηέζζεξηο δεμηφηεηεο ηεο θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading), ηεο θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (listening), ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing) θαη ηεο παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking). ηελ πξν-επηθνηλσληαθή πεξίνδν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο, ε εζηηαζκέλε πξνζνρή ζηνπο ηχπνπο ηεο γιψζζαο, πξνδηέζεηε ηνπο ζρεδηαζηέο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο λα δίλνπλ μερσξηζηή έκθαζε ζε θάζε κηα απφ απηέο ηηο δεμηφηεηεο. Ζ ζχγρξνλε φκσο κεζνδνινγία δίλεη έκθαζε ζηελ ελζσκάησζε (integration) θαη ησλ ηεζζάξσλ δεμηνηήησλ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Ο πινχηνο πνπ πξνθχπηεη κέζα απφ απηή ηελ πξαθηηθή θαηά ηνλ Brown (1994: 218) πξνζζέηεη ελδηαθέξνλ θαη θίλεηξν ζηνπο καζεηέο, κε απνηέιεζκα ηελ ελδπλάκσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δεμηνηήησλ, ρσξίο λα απνθιείεηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ε πξνζέγγηζε ησλ μερσξηζηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θάζε δεμηφηεηαο κεκνλσκέλα. χκθσλα κε ηνλ Brown (1994: 82), ε γιψζζα δελ είλαη έλα ζχλνιν απφ κεκνλσκέλα κέξε. Ζ έξεπλα πάλσ ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο δείρλεη φηη ηα παηδηά αξρίδνπλ λα αληηιακβάλνληαη «ζχλνια» (πξνηάζεηο, ζπλαηζζήκαηα, πξνθνξά, θιπ.) πξηλ απφ ηα κέξε πνπ απνηεινχλ ηε γιψζζα. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε νιφηεηα ηεο γιψζζαο εκπεξηέρεη ηε ζρέζε ησλ ηεζζάξσλ δεμηνηήησλ, είλαη απαξαίηεηε ε ελζσκάησζε ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ηνπ κέγηζηνπ αξηζκνχ ηνπο. Δμάιινπ ε ελζσκάησζε απηή είλαη ε κφλε πξνζέγγηζε πνπ κπνξεί λα πηνζεηεζεί ζην επηθνηλσληαθφ πιαίζην ηεο αιιειεπίδξαζεο (Brown,1994: 219). Έηζη: 1) ε παξαγσγή θαη ε θαηαλφεζε είλαη δχν πιεπξέο ηνπ ίδηνπ λνκίζκαηνο, 2) αιιειεπίδξαζε ζεκαίλεη λα ζηέιλεη θαη λα ιακβάλεη θαλείο κελχκαηα, 3) ν γξαπηφο θαη ν πξνθνξηθφο ιφγνο ζπζρεηίδνληαη θαη ζπληζηνχλ απφ θνηλνχ ηνλ πινχην ηεο γιψζζαο, 4) ε ζρέζε κεηαμχ πξνθνξηθνχ θαη γξαπηνχ ιφγνπ είλαη κηα αληαλάθιαζε ηεο γιψζζαο θαη ηεο θνπιηνχξαο, 5) ε πξνζήισζε ζηηο δπλαηφηεηεο ηνπ καζεηή φζνλ αθνξά πξσηίζησο ην ηη κπνξεί λα θάλεη κε ηε γιψζζα θαη ζε δεπηεξεχνπζα θάζε κε ηνπο ηχπνπο ηεο γιψζζαο, ζπλεπάγεηαη ηελ ελεξγνπνίεζε ησλ αλάινγσλ δεμηνηήησλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία,

121 120 6) ζπρλά κηα δεμηφηεηα κπνξεί λα ελδπλακψζεη ηελ άιιε γηα παξάδεηγκα καζαίλνπκε λα κηιάκε κέζα απφ ηελ θαηαλφεζε απηνχ πνπ αθνχκε θαη καζαίλνπκε λα γξάθνπκε κέζα απφ απηά πνπ δηαβάδνπκε (Βrown, 1994: 219). Ο ζπλδπαζκφο ησλ ηεζζάξσλ δεμηνηήησλ ηνλίδεηαη έληνλα ζηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Έηζη ε Wallace (1996: 62), ππνζηεξίδεη ηελ αλάγθε λα είλαη νη δεμηφηεηεο κε κνλαρηθέο δηαδηθαζίεο θαη λα δίλεηαη ζην καζεηή ε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεί θάζε δεμηφηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γισζζηθήο επάξθεηάο ηνπ. Ο Byrne (1997: 6) παξαηεξεί φηη ε έθζεζε ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα κέζα κε ηελ ηαπηφρξνλε ελζσκάησζε φισλ ησλ δεμηνηήησλ απνδεηθλχεηαη απνηειεζκαηηθφηεξνο ηξφπνο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, ελψ ε Burgess (1996, iii: 8) δίλεη έκθαζε ζην ζπλδπαζκφ φισλ ησλ δεμηνηήησλ θαηά ηε δηδαζθαιία, αθνχ νη ίδηεο νη δεμηφηεηεο αιιεινζπκπιεξψλνληαη ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν πλεξγαηηθή κάζεζε Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε (cooperative ή collaborative learning) ζεσξείηαη γεληθά σο δηεπθνιπληήο ηεο κάζεζεο (Kagan, 1998). ε κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε νη ηάμεηο νξγαλψλνληαη έηζη ψζηε νη καζεηέο λα δνπιεχνπλ καδί ζε κηθξέο, ζπλεξγαδφκελεο νκάδεο (groups or pairs) γηα ηελ νινθιήξσζε εξγαζηψλ κέζα απφ ηελ επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ. Σν θιεηδί γηα ηε κάζεζε ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο βξίζθεηαη ζηε δηαδηθαζία ηεο αιιειεπίδξαζεο εθφζνλ νη ζπκκεηέρνληεο είλαη ελεξγνί αθξναηέο θαη ζπλνκηιεηέο νη νπνίνη επηθνηλσλνχλ θαη δηαπξαγκαηεχνληαη ηνλ ηχπν ηνπ ιφγνπ πνπ ιακβάλνπλ. Ζ νκαδηθή εξγαζία παξάγεη ηελ γιψζζα ηεο αιιειεπίδξαζεο (Brown, 1994: 173) αθνχ, ελψ ζηελ παξαδνζηαθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία ν δάζθαινο είλαη θπξίαξρε κνξθή κε απνηέιεζκα ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ λα θαηαιακβάλεηαη απφ ηνλ δηδάζθνληα, κέζσ ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο δίλνληαη πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο γηα εμάζθεζε. Οη Long θαη Porter (1985) επίζεο ηνλίδνπλ ην πνιιαπιάζην φθεινο πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη γηα ηνπο καζεηέο φζνλ αθνξά ηελ εμάζθεζε κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο απφ φηη ζηελ παξαδνζηαθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία. Δπίζεο, ε πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ ιφγνπ (output) ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πνηθηιία θαη ηελ πνηφηεηα ηεο γιψζζαο κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο, αθνχ κέζσ απηήο

122 121 νη καζεηέο αλαιακβάλνπλ ξφινπο θαη παξάγνπλ γιψζζα κε δηαθνξεηηθέο κνξθέο, ηηο νπνίεο δηαθνξεηηθά δελ ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ παξάγεη (Brown, 1994: 174). ηε ζχγρξνλε έξεπλα επηζεκαίλνληαη νη ζεηηθέο επηπηψζεηο θαη ηεο δηαζεκαηηθήο ζπλεξγαηηθφηεηαο, φζνλ αθνξά ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο ζρνιηθήο κάζεζεο, ζε αληηπαξαβνιή κε ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηνπ αληαγσληζκνχ ζηνλ αθαδεκατθφ, θνηλσληθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 251). Έηζη, ελψ ε νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία πνπ απνηειεί ηε δηδαθηηθή εθαξκνγή απηψλ ησλ δηαπηζηψζεσλ, θεξδίδεη ζπλερψο έδαθνο ζηε ζρνιηθή πξάμε - δηφηη επηθέξεη ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο ηεο ζρνιηθήο δσήο θαη επλνεί φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ καζεηψλ - έρεη δεηρζεί φηη νη επηπηψζεηο ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ πξνθχπηεη ζε έλα παξαδνζηαθφ πιαίζην δηδαζθαιίαο είλαη ζνβαξφηεξεο ζηνπο αδχλακνπο θαη θνηλσληθά ζπλεζηαικέλνπο καζεηέο (Κσλζηαληίλνπ, 1994: 61). Ζ νκαδηθή ζπλεξγαζία κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο κε δηαθνξεηηθέο ή πνηθίιεο ηθαλφηεηεο λα επηηχρνπλ μερσξηζηνχο ζηφρνπο κε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ν νπνίνο εθκεηαιιεχεηαη ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο ησλ καζεηψλ κε ηελ πξνζεθηηθή επηινγή ησλ κειψλ ηεο νκάδαο θαη ηελ αλάζεζε δηαθνξεηηθψλ εξγαζηψλ ζε θάζε κηα απφ απηέο δεκηνπξγψληαο έλα θιίκα αζθάιεηαο θαη απμάλνληαο ηα επίπεδα ππεπζπλφηεηαο θαη απηνλνκίαο ηνπ καζεηή (Brown, 1994: 174) Ζ Γηαζεκαηηθή Πξνζέγγηζε Ζ Γηαζεκαηηθή Πξνζέγγηζε (Σhematic ή Cross-Curricular Thematic Approach) έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηελ Πξννδεπηηθή Αγσγή πνπ άλζηζε θαηά ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 20 νπ αηψλα ζηηο Ζ.Π.Α., θαη ζην ρνιείν Δξγαζίαο πνπ θπξηάξρεζε ζηελ Δπξψπε θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ, θαη ζηεξίρηεθε ζε παηδαγσγηθέο ζέζεηο πνπ αλέιπζαλ νη παηδαγσγνί Rousseau, Pestalozzi θαη Froebel (Σδάλε, 2004). Απνηειεί κηα εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ε νπνία αθνξά δχν ή πεξηζζφηεξεο γλσζηηθέο πεξηνρέο κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο κάζεζεο ζε θάζε πεξηνρή (Cone et al., 1998) ελψ ζχκθσλα κε ην Υαηδεδήκνπ (2007: 213) ε παηδαγσγηθή δηαδηθαζία ζπληειείηαη κε ηξφπν ψζηε ε ζρνιηθή γλψζε λα δηαπεξλά ηηο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο κεηαμχ ησλ πεξηερνκέλσλ ησλ επηκέξνπο γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, θαη έηζη πξνζεγγίδεηαη νιηζηηθά απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο κέζα απφ ηε ζπιινγηθή δηεξεχλεζε ζεκάησλ,

123 122 δεηεκάησλ θαη θαηαζηάζεσλ πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηνπο καζεηέο (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 24 Μαηζαγγνχξαο, 2004: 117). Έηζη ε πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο απφ απνζπαζκαηηθή - ιφγσ ηνπ πιήξνπο δηαρσξηζκνχ ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ - κεηαηξέπεηαη ζε νιηζηηθή θαη πξαγκαηηθή, αθνχ ζπλδέεηαη κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη αμηνπνηείηαη ζηελ θαζεκεξηλή δσή (Καξαηδηά-ηαπιηψηε, 2002). Καηά ηε Βαξλάβα-θνχξα (1989) πάλησο ε πξνζέγγηζε απηή ήηαλ θαη παιηφηεξα γλσζηή κε ηνλ φξν Δληαία ζπγθεληξσηηθή δηδαζθαιία. Ζ θηινζνθία ηεο δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο ζηεξίρζεθε ζηηο ακθηζβεηήζεηο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ αλαληηζηνηρία ηεο θαηαθεξκαηηζκέλεο γλψζεο πξνο ηηο νιηζηηθέο αληηιήςεηο πνπ δηέπνπλ ηελ παηδηθή ςπρνινγία. Μεηαγελέζηεξεο ζρνιέο ςπρνινγίαο, φπσο ν επνηθνδνκηζκφο θαη ε λεπξν-ςπρνινγία ηνπ εγθεθάινπ (Caine & Caine, 1991), ελίζρπζαλ ηηο αξρηθέο ελζηάζεηο πξνο ηελ θαηαθεξκαηηζκέλε θαη απνπιαηζησκέλε γλψζε, ελψ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο εθθξάζηεθαλ θαη άιιεο ακθηζβεηήζεηο, νη νπνίεο εδξάδνληαη ζε επηζηεκνινγηθά θξηηήξηα, αιιά θαη ζε πνξίζκαηα ηεο δηδαθηηθήο έξεπλαο (Μαηζαγγνχξαο, 2002). Ο Jacobs (1989) αλαθέξεη φηη ε δηαζεκαηηθή δηδαζθαιία αθνξά ηελ πξνζέγγηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ ζπλεηδεηά εθαξκφδεη ηε κεζνδνινγία θαη ηε γιψζζα απφ πεξηζζφηεξεο απφ κηα πεξηνρέο γηα ηελ εμέηαζε ελφο θεληξηθνχ ζέκαηνο, πξνβιήκαηνο ή εκπεηξίαο, εθνδηάδνληαο ηνπο καζεηέο κε ηελ ηαθηηθή ηεο δηα βίνπ κάζεζεο. Τπνζηεξίδεηαη απφ βησκαηηθέο ή ζπκκεηνρηθέο κεζφδνπο ελεξγεηηθήο απφθηεζεο ηεο γλψζεο, αθνχ ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο παηδνθεληξηθφηεηαο, νη δξαζηεξηφηεηεο επηιέγνληαη κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα ηνπ καζεηή θαη νξγαλψλνληαη ζχκθσλα κε ηηο γλσζηηθέο, αληηιεπηηθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπ δεμηφηεηεο. Υαξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο πξνζέγγηζεο είλαη θαη ε δηεξεπλεηηθή δηαδηθαζία αλαθάιπςεο, ζρεδηαζκνχ θαη επεμεξγαζίαο ηνπ πιηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ νπνία απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε ζχλδεζε ησλ αληηθεηκέλσλ, θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (Ζιηάδεο & Γαιαλνπνχινπ, 1999 Chryshochoos et al., 2002). Ο καζεηήο κπνξεί λα θαηαθηήζεη ηνπο ζηφρνπο βησκαηηθά κέζσ δηαζεκαηηθψλ ζπλζεηηθψλ εξγαζηψλ (projects) πνπ κε άμνλα ηηο ζεκειηψδεηο έλλνηεο, ζπλδένπλ ηηο επηζηήκεο κεηαμχ ηνπο θαη ηε ζρνιηθή γλψζε κε ηελ πξαγκαηηθή δσή (Θενθηιίδεο, 1997). Ζ Γηαζεκαηηθή Πξνζέγγηζε δηαρσξίδεηαη έηζη απφ ηε δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε θαζψο ε ηειεπηαία αλαθέξεηαη ζηε κειέηε ελφο ζέκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ

124 123 δηαθνξεηηθέο επηζηήκεο κε ηελ πξννπηηθή λα ππάξρεη δηαηήξεζε ησλ δηαθξηηψλ καζεκάησλ θαη ζπζρέηηζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο (Chryshochoos et al., 2002: 37 Μαηζαγγνχξαο, 2002: 24). Αλάκεζα ζηα πιενλεθηήκαηα ηεο πξνζέγγηζεο απηήο κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηελ επθνιία κε ηελ νπνία κπνξεί ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο λα ζπλδεζεί κε ηα άιια καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηε δπλαηφηεηα πνπ δίλεη ζηνπο καζεηέο γηα ρξήζε κε-γισζζνινγηθψλ ζηξαηεγηθψλ ζηε δηδαζθαιία, ελψ ν καζεηήο έξρεηαη ζε άκεζε επαθή κε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο γιψζζαο. Μέζα απφ ηηο δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ζρέδηα εξγαζίαο (projects) νη καζεηέο νδεγνχληαη ζηελ αλαθάιπςε θαη ρξήζε ζηξαηεγηθψλ γηα ηε γιψζζα, ζηε δηεχξπλζε ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπο, ζηελ απηελέξγεηα θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο δηεξεπλεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο, ζηελ ελεξγνπνίεζε ηεο θαληαζίαο θαη ζην κεηαζρεκαηηζκφ ησλ εκπεηξηψλ ηνπο ζε πεγή γλψζεσλ. Σέινο, κέζα απφ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη αλαδεηθλχεηαη ε δπλακηθή ηεο νκάδαο σο ην πιαίζην άζθεζεο ηεο γλσζηηθήο θαη θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ θαη αλάπηπμεο ηεο θξηηηθήο, δεκηνπξγηθήο θαη πξαθηηθήο ζθέςεο ηνπο (Κνζεγηάλ, 2003 Κνπινχξε, 2002 Ράπηεο, & Ράπηε, 2002). ηε ρψξα καο ην ΓΔΠΠ (Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ) πνπ πξνβιέπεηαη γηα ην Γπκλάζην είλαη βαζηζκέλν ζηελ αξρή ηεο ρξήζεο ηεο μέλεο γιψζζαο γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο. Ζ κεζνδνινγία γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο πηνζεηεί ηελ Δπηθνηλσληαθή Πξνζέγγηζε, αθνχ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα πξνθεηκέλνπ λα αληαιιάμνπλ πιεξνθνξίεο λα επηθνηλσλήζνπλ κε άιια άηνκα θαη πεξηβάιινληα, θαη έηζη ε εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ «δελ απνηειεί δηαδηθαζία κεηάδνζεο θαη κεραληζηηθήο πξφζιεςεο ησλ γλψζεσλ, αιιά κία ζχλζεζε ζηξαηεγηθψλ, πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελεξγεηηθή γλψζε ηεο γιψζζαο, πιαηζησκέλε απφ αμίεο, ζηάζεηο θαη θαλφλεο γισζζηθνχο θαη πνιηηηζκηθνχο» (Helm & Katz, 2002 Μαηζαγγνχξαο, 2002). Δπίζεο, ελζαξξχλεηαη ε ρξήζε πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ πεγψλ, θαη ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ σο ζπκπιεξσκαηηθψλ κέζσλ πνπ νδεγνχλ ζην ζπλδπαζκφ θαη ζηελ αλάπηπμε λνεηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ δεμηνηήησλ θαη ζηελ ελζάξξπλζε ηεο απηελέξγεηαο ησλ καζεηψλ. χκθσλα κε ηηο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ν εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη ηνλ ξφιν ηνπ δηακεζνιαβεηή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, ηνπ

125 124 νξγαλσηή ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ ζπκβνχινπ, ρσξίο λα απνηειεί ηελ απνθιεηζηηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ην καζεηή. Παξά ην γεγνλφο φκσο φηη ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο ε δηαζεκαηηθφηεηα θξίλεηαη σο εχθνιε πξαθηηθή ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο ζχλδεζήο ηεο κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα (ΓΔΠΠ, 2003), θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηαζεκαηηθψλ πξνηάζεσλ επηβεβαηψλεηαη απφ έξεπλεο (Barton et al., 2000 Lipson et al., 1993 Pica & Short, 1999 Σζαπαθίδνπ θ.ά., 2001 Winker, 1998), θαηά ηε Γαιαλνπνχινπ (2001:155) ε μέλε γιψζζα, φπσο θαη φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα πνπ δηδάζθνληαη ζην ειιεληθφ ζρνιείν - θαη ηδηαίηεξα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε - δηδάζθεηαη σο μερσξηζηφ κάζεκα θαη «δε ρξεζηκνπνηείηαη σο εξγαιείν ζηε δηδαζθαιία ησλ άιισλ καζεκάησλ». Πάλησο, ν Μαηζαγγνχξαο επηζεκαίλεη ζρεηηθά κε ηε δηαζεκαηηθφηεηα φηη «ε πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο δελ γίλεηαη κε ηε «ινγηθή» ησλ εκπιεθφκελσλ επηζηεκψλ αιιά κε βάζε ηηο αλάγθεο ηνπ ππφ κειέηε ζέκαηνο» (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 49), ελψ νη επηθξηηέο ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο πξνβάιινπλ ηελ «αδπλακία ησλ πξνγξακκάησλ λα πξνζθέξνπλ ηηο έλλνηεο, γλψζεηο θαη δηαδηθαζίεο θάζε επηζηεκνληθνχ θιάδνπ κε ινγηθή ζεηξά θαη ζπζηεκαηηθή κέζνδν, αθνχ ε θχζε ησλ ζεκάησλ θαζνξίδεη ηη, πφζν θαη πφηε ζα κάζνπλ απφ θάζε γλσζηηθφ ηνκέα νη καζεηέο» (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 133) H πλδπαζκέλε Δθκάζεζε Δπηζηεκνληθνχ Αληηθεηκέλνπ θαη Ξέλεο Γιψζζαο (CLIL) Ζ πλδπαζκέλε Δθκάζεζε Δπηζηεκνληθνχ Αληηθεηκέλνπ θαη Ξέλεο Γιψζζαο ή Οιηζηηθή Δθκάζεζε Πεξηερνκέλνπ θαη Γιψζζαο (Content and Language Integrated Learning ή ελ ζπληνκία CLIL) ε νπνία έγηλε γλσζηή σο πξνζέγγηζε ζηελ δεθαεηία ηνπ 90, είλαη κηα κνξθή δίγισζζεο εθπαίδεπζεο θαη Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο (Immersion teaching) 86, θαη αθνξά ζε κηα θαηλνηφκν κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε 86 Ζ πγθεληξσηηθή δηδαζθαιία (Immersion teaching) μεθίλεζε ζην πιαίζην εθκάζεζεο ηεο Γαιιηθήο γιψζζαο ζηελ επαξρία ηνπ Quebec ηνπ Καλαδά ζηε δεθαεηία ηνπ ʼ60 ζε καζεηέο πνπ πξνέξρνληαλ απφ αγγιφθσλεο νηθνγέλεηεο. Οη γνλείο ησλ καζεηψλ ζεψξεζαλ απαξαίηεηε ηελ γισζζηθή επάξθεηα ζηα γαιιηθά εθφζνλ ην πεξηβάιινλ ήηαλ γαιιφθσλν θαη ρξεζηκνπνίεζαλ απηνχ ηνπ είδνπο ηελ εθπαίδεπζε έηζη ψζηε ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ ηηο απαηηνχκελεο γισζζηθέο δεμηφηεηεο (Lambert & Tucker, 1972). εκαληηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ηνπ πξνγξάκκαηνο έπαημε ε ππνζηήξημε απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο αξρέο θαη ε εκπινθή ησλ γνλέσλ. Μεηά ηελ επηηπρία ηνπ Καλαδηθνχ πεηξάκαηνο γηα ηελ πγθεληξσηηθή δηδαζθαιία δφζεθε ην έλαπζκα γηα έξεπλα ζην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο.

126 125 επξχηεξεο πξννπηηθήο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο θαζψο επηδηψθεη αθελφο ηελ επάξθεηα ζε κηα μέλε γιψζζα, θαη αθεηέξνπ ηε δηαζθάιηζε ηεο γλψζεο ησλ καζεηψλ πάλσ ζε έλα αληηθείκελν ηνπ ζρνιείνπ. πγθεθξηκέλα, ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ δηελεξγείηαη ε δηδαζθαιία ελφο αληηθεηκέλνπ κε γισζζηθνχ κε ηε ρξήζε κηαο δεχηεξεο γιψζζαο 87 πέξαλ απηήο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα ππφινηπα ζρνιηθά αληηθείκελα. Ο Graddol (2006: 118) αλαθέξεηαη ζηελ δηδαζθαιία απηή σο «κηα ζεκαληηθή ηάζε ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ζηελ Δπξψπε», θαη παξαδέρεηαη φηη πνιιέο παξφκνηεο πξνζεγγίζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη επί ηνπ παξφληνο κε δηαθνξεηηθέο νλνκαζίεο ζε πνιιέο ρψξεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε πξαθηηθή ζπγθεληξψλεη πνιιά ζεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ζχκθσλα κε ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο (2008): 1) ε εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ CLIL ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο θαζψο είλαη εκπλεπζκέλε απφ ζεκαληηθέο κεζνδνινγηθέο αξρέο φπσο ε αλάγθε γηα έθζεζε ησλ καζεηψλ ζε θαηαζηάζεηο πνπ απαηηνχλ απζεληηθή επηθνηλσλία 2) κέζα απφ απηήλ ηελ πξαθηηθή εληζρχεηαη ε επαθή ησλ καζεηψλ κε ηηο μέλεο γιψζζεο ρσξίο λα απαηηείηαη ε ρξήζε επηπιένλ ρξφλνπ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ 3) απαηηεί ηελ αλάπηπμε ζπγθεθξηκέλεο πξνζέγγηζεο ζηε δηδαζθαιία θαζψο ην αληηθείκελν δηδάζθεηαη κε ηε γιψζζα θαη κέζα απφ ηε γιψζζα θαη γη απηφ ζεσξείηαη αλαγθαίν ν εθπαηδεπηηθφο λα θαηέρεη γλψζεηο φρη κφλν ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο αιιά θαη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία γεληθφηεξα. (Key Data on Teaching Languages, European Commission, 2008). H Snow (1987) αλαθέξεη ζρεηηθά κε ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ «ζπγθεληξσηηθνχ κνληέινπ» (immersion model): 1) ηα παηδηά είλαη ηθαλά λα κάζνπλ κηα δεχηεξε γιψζζα κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ έκαζαλ ηε κεηξηθή ηνπο δειαδή κέζσ ηεο έθζεζεο ζε απζεληηθά γισζζηθά εηζαγφκελα θαη ηεο αλάγθεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο 2) νη καζεηέο ηεο γιψζζαο σθεινχληαη απφ ηε δηαθνξνπνίεζή ηνπο απφ ηνπο θπζηθνχο νκηιεηέο ηεο γιψζζαο (πνπ κηινχλ ηε γιψζζα σο κεηξηθή). Δθφζνλ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ίδηα «γισζζηθή βάξθα» (Krashen, 1984), ιακβάλνπλ δηδαζθαιία πνπ είλαη εηδηθά πξνεηνηκαζκέλε θαη ζρεδηαζκέλε γηα ηελ επίηεπμε απμαλφκελσλ επηπέδσλ επάξθεηαο ζηε δεχηεξε γιψζζα 3) πξνσζεί ηελ επηπξφζζεηε δηγισζζία (Lambert, 1980) θαζψο νη καζεηέο πξνζζέηνπλ ζην γισζζηθφ ηνπο ξεπεξηφξην ηελ αίζζεζε ηεο ηαπηφηεηαο κέζα απφ ηελ εκπεηξία ηεο παξαθνινχζεζεο ηνπ καζήκαηνο ζηελ μέλε γιψζζα. Δπίζεο βιέπε Lorenz & Met, 1988 Snow, Ζ δεχηεξε απηή γιψζζα κπνξεί λα είλαη κηα «μέλε» γιψζζα (κε εγρψξηα γιψζζα, ε νπνία δελ έρεη βάζε ζηελ ρψξα), κηα «ηνπηθή» γιψζζα, κηα γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ κηα πιεζπζκηαθή κεηνλφηεηα ή ηέινο κηα «επίζεκε» γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζπζηήκαηνο.

127 126 Δδψ θαη πνιιά ρξφληα ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο πξσηαγσληζηεί ζηηο πξνηάζεηο ηεο Κνηλφηεηαο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε 88 θαζψο ε γισζζηθή πνιπκνξθία ζεσξείηαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ην εγρείξεκα ηεο ελσκέλεο Δπξψπεο. Παξφια απηά, κφιηο ην 1990 ε ζπδήηεζε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα νδήγεζε ζηελ αλαδήηεζε θαηλνηφκσλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ 89. ε απηφ ην πιαίζην πξνσζήζεθε ζηελ Δ.Δ. ε δηδαζθαιία ηεο CLIL. πσο αλαθέξεηαη ζην ρέδην Γξάζεο (2003) γηα ηηο μέλεο γιψζζεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 90 γηα ηελ πξνψζεζε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο γισζζηθήο πνηθηινκνξθίαο, ε CLIL παξνπζηάδεη κεγάιν ελδηαθέξνλ θαζψο απνηειεί κηα παξνρή θαη θαηλνηνκία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο κέζσ ηεο νπνίαο νη καζεηέο καζαίλνπλ έλα αληηθείκελν ηνπ ζρνιείνπ θαη παξάιιεια εμαζθνχλ θαη βειηηψλνπλ ηηο γισζζηθέο ηνπο δεμηφηεηεο, ζηνρεχνληαο ζηελ άξηζηε γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο, πνπ είλαη απαξαίηεην πξνζφλ κε ηα ζχγρξνλα δεδνκέλα. Ο ζπλδπαζκφο ησλ αληηθεηκέλσλ θαη ησλ γισζζψλ κε απηφ ηνλ ηξφπν πξνζθέξεη ζηνπο καζεηέο κηα θαιχηεξε πξνεηνηκαζία γηα ηε δσή ζηελ Δπξψπε θαη ηε ζπλερψο απμαλφκελε θηλεηηθφηεηα ησλ ιαψλ. Έηζη, ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή 91 ην πιαίζην ηεο δίγισζζεο εθπαίδεπζεο κπνξεί λα πξνζθέξεη πνιιά νθέιε γηα ηνπο καζεηέο: ρηίδεη ηε δηαπνιηηηζκηθή γλψζε θαη θαηαλφεζε, αλαπηχζζεη ηηο δηαπνιηηηζκηθέο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο, βειηηψλεη ηε γισζζηθή ηθαλφηεηα θαη ηηο πξνθνξηθέο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο, αλαπηχζζεη ην πνιπγισζζηθφ ελδηαθέξνλ θαη ζηάζε ησλ καζεηψλ, παξέρεη επθαηξίεο γηα ηε κειέηε ηνπ πεξηερνκέλνπ κέζα απφ δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο, 88 Βιέπε ην Φήθηζκα ηνπ πκβνπιίνπ θαη ησλ Τπνπξγείσλ ηεο Δθπαίδεπζεο ζηηο 9 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1976, ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο ηνπηγάξδεο ηνπ 1976 θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ ζηηο 4 Ηνπλίνπ ηνπ Απηφ δηαθαίλεηαη κέζα απφ ην πξφγξακκα Lingua ην νπνίν έζεζε ηελ ζεκαζία ηεο πξνψζεζεο ηεο θαηλνηνκίαο ζηελ δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. Σν πξφγξακκα ηέζεθε ζε εθαξκνγή ζηηο 1 Ηαλνπαξίνπ ηνπ Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ 89/489/CEE, (αλάθηεζε ζηηο 10/7/14) (αλάθηεζε ζηηο 10/7/14).

128 127 δελ απαηηείηαη επηπιένλ δηδαθηηθφο ρξφλνο ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ, παξέρεη ζπκπιήξσκα ζε άιια αληηθείκελα, απμάλεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη ηελ απηνπεπνίζεζε ζηε γιψζζα θαη ζην αληηθείκελν πνπ δηδάζθεηαη. Ήδε απφ λσξίο ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο (Ηmmersion Αpproach) (Υαηδεδάθε, 1995, 2005) είρε θαλεί κέζα απφ αμηνινγήζεηο (Genesee, 1983, 1987 Lambert & Tucker, 1972 Swain & Lapkin, 1981) δείρλνληαο πςειά πνζνζηά ιεηηνπξγηθήο επάξθεηαο ζηελ δεχηεξε γιψζζα παξφιν πνπ ζπάληα επηηπγράλεηαη ε επρέξεηα ελφο θπζηθνχ νκηιεηή (native speaker) νη γισζζηθέο φκσο αηέιεηεο πνπ παξαηεξήζεθαλ απφ ηνπο κε θπζηθνχο νκηιεηέο ηεο Γ2 δελ θάλεθαλ λα εκπνδίδνπλ ηε ιεηηνπξγηθή ηεο ρξήζε (Genesee, 1983 Swain & Lapkin, 1981). πσο ηνλίδνπλ νη Lasagabaster θαη Sierra (2009) ζηε βηβιηνγξαθία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο νη έλλνηεο ηεο Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο θαη ηεο κεζφδνπ CLIL ζπρλά ρξεζηκνπνηνχληαη ελαιιαθηηθά, αλ θαη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη δχν απηνί ραξαθηεξηζκνί ησλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πεξηγξάςνπλ ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ζηελ νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ε Γ2 σο κέζν δηδαζθαιίαο ηνπ πεξηερνκέλνπ. Οη παξαπάλσ εξεπλεηέο παξαζέηνπλ ηνλ νξηζκφ ηεο CLIL ηνπ Marsh (2002: 15) φπνπ ν νξηζκφο ηεο CLIL αλαθέξεηαη ζε έλα «δηηηά εζηηαζκέλν παηδαγσγηθφ πιαίζην ζην νπνίν κηα πξφζζεηε γιψζζα ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ηνπ κε γισζζηθνχ πεξηερνκέλνπ». Απηφο ν νξηζκφο ιεηηνπξγεί γηα ην δηαρσξηζκφ ηεο δίγισζζεο δηδαζθαιίαο ή Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο απφ ηε κέζνδν CLIL (Coyle, 2008). Παξφια απηά γηα ηνπο Lasagabaster θαη Sierra (φ.π) o oξηζκφο απηφο δελ δείρλεη μεθάζαξα ην δηαρσξηζκφ κεηαμχ ηεο δηδαζθαιίαο «εκβάπηηζεο» θαη ηεο CLIL. Πξνο ππνζηήξημε ηνπ ηζρπξηζκνχ ηνπο παξαζέηνπλ ηε κειέηε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο CLIL ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δπξψπεο (Euridice, 2006), ζηελ νπνία ζεσξείηαη φηη ε δηδαζθαιία εκβάπηηζεο απνηειεί ηζηνξηθφ πξφδξνκν ησλ πξνγξακκάησλ CLIL. Έηζη ζηε κειέηε απηή ην αθξσλχκην CLIL: «ρξεζηκνπνηείηαη σο θνηλφο φξνο γηα λα πεξηγξάςεη φινπο ηνπο ηχπνπο παξνρήο ζηελ νπνία ε δεχηεξε γιψζζα (μέλε γιψζζα, ηνπηθή γιψζζα, γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηεί κηα κεηνλφηεηα ή κηα άιιε επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δηδάμεη ζπγθεθξηκέλα αληηθείκελα ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ εθηφο ησλ ίδησλ ησλ γισζζηθψλ αληηθεηκέλσλ» (Euridice, 2006: 8)

129 128 Με απηφλ ηνλ νξηζκφ νη Lasagabaster θαη Sierra (φ.π.) θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε CLIL θαη ηα πξνγξάκκαηα Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο είλαη αληίζηνηρνη φξνη, θαη φηη ε CLIL πεξηιακβάλεη θαη πηνζεηεί ηα πξνγξάκκαηα εκβάπηηζεο. Ζ ζπκβνιή ηεο CLIL ζεσξείηαη ζεκαληηθή θαζψο ε έξεπλα έρεη δείμεη φηη νη καζεηέο πνπ μεθηλνχλ απηνχ ηνπ είδνπο ηε δηδαζθαιία απφ λεαξή ειηθία έρνπλ πεξηζζφηεξα πιενλεθηήκαηα φζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο, ελψ επίζεο καζαίλνπλ επθνιφηεξα κηα ηξίηε ή ηέηαξηε γιψζζα (Archibald et al., 2006). Δπίζεο νη καζεηέο ηεο Γηδαζθαιίαο εκβάπηηζεο (immersion students) θαηαθηνχλ πςειφηεξα επίπεδα επίηεπμεο απφ φηη νη καζεηέο πνπ αθνινπζνχλ έλα θαλνληθφ πξφγξακκα (Lapkin, Hart & Turnbull, 2003 Turnbull, Lapkin & Hart 2001). Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα κηαο ηέηνηαο δηδαζθαιίαο εμαξηάηαη απφ ηελ πνηφηεηα ζρέζεο αλάκεζα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνλ καζεηή, αθνχ ην κάζεκα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ λνήκαηνο (negotiation of meaning) - έλα ζχκπιεγκα ζηξαηεγηθψλ αιιειεπίδξαζεο πνπ πξνθαιεί ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία, πξνσζεί ηελ θαηαλφεζε ηνπ καζεηή ζρεηηθά κε ην ηη ελλνεί ν εθπαηδεπηηθφο, ηη ζεκαίλεη ε πεξίζηαζε, ηη ζεκαίλεη ε γιψζζα θαη πσο ιεηηνπξγεί. Μέζσ ηεο θαηαλφεζεο ηνπ ιεθηηθνχ κελχκαηνο θαη ηεο κε ιεθηηθήο ζεκαζίαο ησλ γεγνλφησλ νη καζεηέο θαηαιήγνπλ λα καζαίλνπλ ηε γιψζζα-ζηφρν θαη ηειηθά πψο λα ηε ρξεζηκνπνηνχλ (Genessee, 1985). H νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ CLIL απαηηεί πνιχ πεξηζζφηεξα απφ φηη κηα παξαδνζηαθή κέζνδνο δηδαζθαιίαο. Πξσηίζησο απαηηείηαη ε ρξήζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ησλ θαηάιιεισλ δηδαθηηθψλ εξγαιείσλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ φηη απαηηείηαη ζηηο ζπλζήθεο ζπκβαηηθήο δηδαζθαιίαο. Δπηπιένλ, απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο γιψζζαο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ δηδάζθεη ην αληηθείκελν (Snow et al., 1998) Ζ κεηα-κεζνδηθή επνρή Σνλ ηειεπηαίν αηψλα ε ηζηνξία ηεο μέλεο γιψζζαο ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα αλαδήηεζε πην απνηειεζκαηηθψλ ηξφπσλ ηεο δηδαζθαιίαο ηεο. πλαθφινπζα ε πην θνηλή ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο δηδαζθαιίαο ζεσξείηαη ε πηνζέηεζε ηεο κηαο ή ηεο

130 129 άιιεο πξνζέγγηζεο ή κεζφδνπ θαη ε θαιή ρξήζε ησλ αξρψλ πνπ απηή πξνβιέπεη, ελψ πξφζθαηα νη κειέηεο ζηε κεζνδνινγία έρνπλ εζηηάζεη ζηε ζεκαζία ησλ επθαηξηψλ γηα επηθνηλσλία (Ellis, 2008). Μέζα απφ ηηο αξρέο ηεο θάζε κεζφδνπ ή πξνζέγγηζεο πξνηείλεηαη αλάινγα θαη ν ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ, θαη ν ηχπνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ δηδαθηηθψλ ηερληθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ ηάμε. Οη Richards & Rodgers (2001: 244) απνθαινχλ ην απνηέιεζκα ηεο ηάζεο απηήο «επνρή ησλ κεζφδσλ ησλ κεγάισλ ζρεδηαζηψλ ή νλνκάησλ, δειαδή ησλ ζπζθεπαζκέλσλ ιχζεσλ πνπ κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ θαη λα πξνσζεζνχλ γηα ρξήζε νπνπδήπνηε ζηνλ θφζκν». Έηζη, ελψ ε θπξίαξρε ηάζε ζηε δηδαζθαιία ζηε δεθαεηία ηνπ ʼ80 ήηαλ ε επηθξάηεζε ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο σο πξνηεηλφκελεο βάζεο γηα ηε δηδαθηηθή κεζνδνινγία - θαη ε νπνία αθφκα θαη ζήκεξα ζπλερίδεη λα απνηειεί ηελ πην επινγνθαλή βάζε γηα ηε δηδαζθαιία - ζήκεξα ε Δ.Π. ζεκαίλεη θάηη ιηγφηεξν απφ έλα ζχλνιν γεληθψλ αμηψλ πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαη λα εξκελεπζνχλ κε πνιινχο ηξφπνπο. Οη Richards & Rodgers θαηαιήγνπλ ζηε δηαπίζησζε φηη θάπνηεο κέζνδνη δελ είλαη εθηθηφ λα πηνζεηεζνχλ, θαζψο, είηε είλαη δχζθνιεο ζηελ θαηαλφεζε θαη ζηε ρξήζε ηνπο θαη δελ έρνπλ μεθάζαξε πξαθηηθή εθαξκνγή, είηε ρξεηάδνληαη εηδηθή εθπαίδεπζε θαη απαηηνχλ κεγάιεο αιιαγέο ζηηο πξαθηηθέο θαη ηα «πηζηεχσ» ησλ δηδαζθφλησλ (Richards & Rodgers, 2001:247). Χο απνηέιεζκα, κε ην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα ε έλλνηα ησλ κεζφδσλ δέρζεθε θξηηηθή, ελψ ε θπξίαξρε ηάζε ζηε δηδαζθαιία δελ αληηκεησπίδεη πηα ηηο κεζφδνπο σο παξάγνληα θιεηδί ζηελ επηηπρία ή απνηπρία. Κάπνηνη κηινχλ γηα «ζάλαην» ησλ κεζφδσλ θαη ησλ πξνζεγγίζεσλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ φξν κεηα-κεζνδηθή επνρή (post method era). Ζ κεηαθίλεζε πξνο ηελ επνρή ηεο κεηα-κεζφδνπ νξίδεη κηα λέα ζρέζε κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζεσξεηηθψλ, ε νπνία ζπλεπάγεηαη ηελ ψζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνο ηηο δεμηφηεηεο, ηε γλψζε θαη ηελ απηνλνκία (Kumaravadivelu, 2006). Μέζα απφ ηελ ελδπλάκσζε θαη ηελ παηδαγσγηθή ελφξαζε νη εθπαηδεπηηθνί γίλνληαη ηθαλνί λα δηαηππψλνπλ ζεσξίεο θαη λα εμεξεπλνχλ λέα εθπαηδεπηηθά ζρέδηα ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ππάξρεη απμεκέλν ελδηαθέξνλ ζηελ έξεπλα αιιά θαη ζηηο δηδαθηηθέο θνηλφηεηεο γηα ηηο λνεηηθέο εηθφλεο ησλ δηδαζθφλησλ, ηηο απφςεηο θαη ηηο δηαδηθαζίεο θαηά ηε δηδαζθαιία (Ellis & Larsen-Freeman, 2006 Lantolf & Thorne, 2006), δίλνληαο, φπσο ηνλίδεη ε Παπαλανχκ (2011), έκθαζε ζην «ξφιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ζρνιείνπ, έλαληη ηεο ζεκαζίαο ησλ

131 130 πξνδηαγξαθψλ ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ». Ζ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζηελ θαηαλφεζε ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο είλαη απαξαίηεηε (Richards, 1996), θαζψο, φπσο ζεκεηψλεη ε Clemente (2001), κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλεη ηελ πξνζσπηθή πιεπξά ηεο δηδαζθαιίαο, δειαδή είλαη αλαγθαία ε γλψζε ηνπ πσο νη εθπαηδεπηηθνί αηζζάλνληαη γηα ηηο παξακέηξνπο ηεο δηδαθηηθήο ηνπο πξαθηηθήο, δεδνκέλνπ φηη νη δηδαθηηθέο επηδφζεηο ζρεκαηίδνληαη απφ ηηο απφςεηο πνπ νη ίδηνη έρνπλ (Hargreaves, 1994). Έηζη νη απφςεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηεινχλ ζεκαληηθνχο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο αηηία ηεο επηηπρίαο ή ηεο απνηπρίαο ηνπ (Freeman, 1990).

132 131 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ Ω ΔΦΑΡΜΟΣΖ ΣΟΤ ΑΝΑΛΤΣΗΚΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΚΑΗ ΓΗΑΜΔΟΛΑΒΖΣΖ ΓΝΩΖ 4.1. Σν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Σ ν Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ζπκπεξηιακβάλεη ηηο βαζηθέο έλλνηεο, ηηο αξρέο θαη ηνλ ηδενινγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο κηαο ρψξαο. Δθηφο απφ απηφ ζπκπεξηιακβάλεη θαη εηδηθφηεξα ζέκαηα φπσο ην πξνζδνθψκελν πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηφ ζα επηηεπρζεί, θαη ηηο κεζφδνπο θαη πξαθηηθέο κε ηηο νπνίεο νη δηδάζθνληεο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα κέζα απφ ηε ρξήζε ππνζηεξηθηηθνχ πιηθνχ θαη κέζσλ, θαη ησλ θαηάιιεισλ ηξφπσλ θαη κεζφδσλ αμηνιφγεζεο (Richards, 2005: 39). Καηά ηνλ Κειπαλίδε (2007: 255), κέζα απφ ηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα αιιά θαη ηελ εθπαηδεπηηθή λνκνζεζία πνπ επηθπξψλεηαη απφ ηε Βνπιή εθθξάδεηαη ε κέγηζηε θνηλσληθή ζπλαίλεζε πνπ αλαδεηείηαη ζηα δεκνθξαηηθά θαζεζηψηα. Έηζη, ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα απνηειεί ρψξν ζπλάληεζεο ηεο ελεξγνχ πνιηηηθήο κε ηελ εθπαίδεπζε, κέζα ζηνλ νπνίν αληηπαξαηίζεληαη δηαθνξεηηθέο απφςεηο φζνλ αθνξά ηε ζρέζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ θνηλσλία, θαη σο εθ ηνχηνπ ην Α.Π. θαζνξίδεηαη απφ ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, θαη ζέηεη ηνπο ζθνπνχο θαη ην πεξηερφκελφ ηνπ, ηνπο φξνπο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο, δειαδή ην ζπλνιηθφ πιαίζην δξάζεο ηνπ ζρνιείνπ (Μαηζαγγνχξαο, 2009: 300). Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ Α.Π. ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αθνχ απηφο δηαδξακαηίδεη δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν αλάκεζα ζην θξάηνο θαη ζηνπο καζεηέο, ρσξίο ν ίδηνο λα ζπκκεηέρεη ζηε δηαρείξηζε ησλ δεηεκάησλ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ελψ παξάιιεια αζθείηαη θξαηηθφο έιεγρνο ζην έξγν ηνπ (Παπανηθνλφκνπ, 2011). ε απηφ ην πιαίζην ν Έιιελαο εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα επηηειέζεη ην ξφιν ηνπ εθηειεζηή απνθάζεσλ ζε έλα γξαθεηνθξαηηθά νξγαλσκέλν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, γεγνλφο πνπ πνιχ ζπρλά ηνπ ζηεξεί ηε δπλαηφηεηα πξσηνβνπιίαο θαη δεκηνπξγηθφηεηαο, θαη παξάιιεια ζθηαγξαθεί, θαηά θχξην ιφγν, ην δηδαθηηθφ θαη παηδαγσγηθφ ηνπ ξφιν (Ξσρέιιεο, 2005: 20-21). Ο ξφινο θαη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζδηνξίδνληαη απφ ηε ζέζε θαη ην ξφιν ηνπ ζρνιείνπ ζην θνηλσληθφ ζχζηεκα θαη θαηά ζπλέπεηα ε παξάιιειε πνξεία εθπαηδεπηηθνχ θαη ζρνιείνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηηο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο εμειίμεηο

133 132 (Ξσρέιιεο, 1991: 11). Με απηή ηελ έλλνηα, ην εθπαηδεπηηθφ έξγν πξέπεη λα πξνζεγγίδεηαη κέζα απφ ηελ αλάιπζε ηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζηελ νπνία αζθείηαη. Ζ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ηεο εξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζχκθσλα κε ηελ Gewirtz (1997: ), ζα πξέπεη, επνκέλσο, λα πεξηιακβάλεη κηα ζπζηεκαηηθή αλάιπζε ηνπ άκεζνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηθνχ πιαηζίνπ, αθνχ ε κνξθή θαη ην πεξηερφκελν ηεο εξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνπο κεραληζκνχο πνπ θαηαλέκνπλ ηνπο πφξνπο θαη ηνπο καζεηέο ζην ζρνιείν, ηηο ηάμεηο, ην ζχζηεκα εμεηάζεσλ, ην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ θαη ην ζχζηεκα δηνίθεζεο. Παξά ηε ζεκαζία ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν ν εθπαηδεπηηθφο επηηειεί ην έξγν ηνπ, ζηε καθξφρξνλε ηζηνξία ηνπ επαγγέικαηνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ παξακέλεη ζηαζεξή ε πεπνίζεζε φηη ε πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεηαη κέζα απφ ην ζρνιείν εμαξηάηαη ζε κέγηζην βαζκφ απφ ηελ πνηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Παπαλανχκ, 2003). Με απηή ηελ έλλνηα ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη απφ ηελ πνιηηεία αιιά θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία λα δηαδξακαηίζεη ελεξγφ θαη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο θαη θαηλνηνκίεο θάζε επνρήο έηζη ψζηε ην ζρνιείν λα αληεπεμέιζεη επηηπρψο ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Έηζη, ν ξφινο θαη νη αληηιήςεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο παξάκεηξνη γηα ηελ επηηπρία κηαο κεηαξξχζκηζεο, αθνχ ην πεξηερφκελν θαη ε πνηφηεηα ηεο κάζεζεο πνπ ιακβάλνπλ νη καζεηέο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ ζπλδεδεκέλα κε ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηηο πξάμεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη επνκέλσο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη αξρέο ηεο εθάζηνηε εθπαηδεπηηθήο θαηλνηνκίαο κεηαθέξνληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε θαζνξίδεη θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο (Hargreaves & Fullan, 2008). Μέζα απφ ηε δηαδηθαζία απηή ν εθπαηδεπηηθφο γίλεηαη απνδέθηεο ηεο ζεηηθήο θαη αξλεηηθήο θξηηηθήο πνπ εθάζηνηε κπνξεί λα πξνθαιείηαη απφ δεηήκαηα πνπ δελ αθνξνχλ ην δηθφ ηνπ έξγν, φπσο πξνβιήκαηα, ειιείςεηο θαη αλεπάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη σο εθ ηνχηνπ ζπρλά βξίζθεηαη αληηκέησπνο κε ζπλζήθεο πνπ κεηψλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ θαη ηνπ πξνθαινχλ αηζζήκαηα αβεβαηφηεηαο θαη αλαζθάιεηαο, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αληαπνθξηζεί επηηπρψο ζην έξγν ηνπ (Darling-Hammond, 1990α Γνχθαο, 2001α Γνχθαο, 2001β Υαηδεπαλαγηψηνπ, 2003). Έηζη θαη ε ίδηα ε εξγαζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ε δηδαζθαιία, πξνθαζνξίδεηαη απφ ηνλ άκεζν ή έκκεζν θξαηηθφ έιεγρν πνπ αζθείηαη ζε

134 133 απηήλ, θαη επεξεάδεηαη απφ ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ θαη ην επξχηεξν νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην, ην νπνίν κεηαβάιιεηαη δηαξθψο (Παπανηθνλφκνπ, 2011). Σν γεγνλφο απηφ ζπρλά δεκηνπξγεί αληηθάζεηο κεηαμχ ηεο αμίαο πνπ απνδίδεηαη ζηε δηδαζθαιία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ιφγσ ηεο ηαχηηζήο ηεο κε ην θνηλσληθφ ζπκθέξνλ θαη ηεο ππν-αμηνιφγεζεο θαη ηνπ κεησκέλνπ θχξνπο ηεο (Ξσρέιιεο, 2005:57) πνπ πεγάδεη απφ ηηο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα ραξαθηεξηζηηθά δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ, ζρνιηθήο κνλάδαο ή ηδξχκαηνο, απφ ηνπο ζηφρνπο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη ηηο θαλνληζηηθέο αξρέο ζηε δηδαθηηθή πξάμε (Παπανηθνλφκνπ, 2011). χγρξνλεο κειέηεο επηζεκαίλνπλ ζπρλά φηη ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ πηνζεηείηαη ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο γηα ηε κεηαξξχζκηζε εληείλεη ηηο αληηθάζεηο απηέο (Γνχθαο, 2000 Eyrydice, 2005 Hall, Held, & McGrew, 2003 Καιατηδνπνχινπ, 2001 Powell, 2000 ηάλνο, 2004 Stoll, Fink, & Earl, 2003 Terhart, 1998 Υαηδεδήκνπ, 2003). Έηζη, ελψ νη εθπαηδεπηηθνί απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο ζπληειεζηέο ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο εθπαίδεπζεο αθνινπζνχληαη πξαθηηθέο θαη πξνσζνχληαη αιιαγέο πνπ θαζηζηνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κηα απνχζα παξνπζία ζηηο εμειίμεηο (Γνχθαο, 2000: 67 Παπαλανχκ, 2005: 88-90) παξά ην γεγνλφο φηη απαηηείηαη ζε κεγαιχηεξν απφ ην παξειζφλ βαζκφ ε ζπλαίλεζε θαη ε ζπκβνιή ηνπο Δπαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα θαη δέζκεπζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Μηα απφ ηηο βαζηθφηεξεο δηαζηάζεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη ην επάγγεικα. Κάζε επάγγεικα δηαθέξεη ζεκαληηθά φζνλ αθνξά ηελ ππνθεηκεληθή ηνπ ζεκαζία γηα ην άηνκν, αθνχ θαηαηάζζεηαη ζε έλα ζπλερέο αλάκεζα ζε επαγγέικαηα πνπ θαηαιακβάλνπλ θεληξηθή ζέζε γηα ηε δφκεζε θαη ηελ ςπρνδπλακηθή ηζνξξνπία ηνπ «εαπηνχ» θαη ζε εθείλα πνπ θαηαιακβάλνπλ πεξηθεξεηαθή ζέζε (Parelius & Parelius, 1978). Πνιινί είλαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ζέζε ηνπ επαγγέικαηνο, φπσο ε ρξνληθή θαη νηθνλνκηθή επέλδπζε, ε πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιιεηαη θαη ε απηνεθηίκεζε πνπ πεγάδεη απφ ην άηνκν (Παπανηθνλφκνπ, 2011). Ζ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε φρη κφλν κε ηελ άπνςε ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο γηα ην έξγν ηνπ, αιιά θαη κε ηνπο θαζεκεξηλνχο εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο ηνπ θαη ηηο δηθέο ηνπ πξνζσπηθέο πεπνηζήζεηο ζρεηηθά κε ην

135 134 ηη είλαη ζεκαληηθφ ζε ζρέζε κε ην επάγγεικά ηνπ (Ξσρέιιεο, 1984, 1989 Υαηδεδήκνπ & Σαξαηφξε, 1990). Βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηνπ επαγγέικαηνο θαη ηεο ππνθεηκεληθήο αληίιεςεο ηνπ ππνθεηκέλνπ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ είλαη ε έλλνηα ηεο ζηαδηνδξνκίαο, ε νπνία θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Παξφια απηά, ζε αληίζεζε κε άιιεο επαγγεικαηηθέο νκάδεο, δελ γίλεηαη ζπρλή αλαθνξά ζηε ζηαδηνδξνκία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Παπανηθνλφκνπ, 2013). χκθσλα κε ηνλ Κειπαλίδε (2002) απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη αλ θαη νη εθπαηδεπηηθνί σο παηδαγσγνί είλαη «επαγγεικαηίεο», δειαδή «professionals», δελ ηνπο αλαγλσξίδεηαη ην ίδην status επαγγεικαηηθψλ νκάδσλ, φπσο ησλ γηαηξψλ θαη ησλ δηθεγφξσλ. Έηζη, θαηά ηνλ Κειπαλίδε (2002) ε δηαθνξά ησλ φξσλ «profession» θαη «occupation» 92 δειψλεη ην εηδηθφ βάξνο ηεο έλλνηαο ηνπ επαγγέικαηνο, αθνχ ελψ o δεχηεξνο φξνο (occupation) ραξαθηεξίδεη θάζε επάγγεικα, ν πξψηνο (profession) αλαθέξεηαη κφλν ζε νξηζκέλα επαγγέικαηα πςεινχ θχξνπο, ηα νπνία πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο 93. Με απηήλ ηελ έλλνηα, ν «επαγγεικαηηζκφο» γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαηά ηνλ Hoyle (1980) νξίδεηαη σο ε ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα εληάζζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ ζε έλα επξχηεξν πιαίζην, θαη ε εθδήισζε ελδηαθέξνληνο γηα ηε ζεσξία θαη ηηο ηξέρνπζεο εμειίμεηο ηεο Παηδαγσγηθήο, ελψ γηα ηνπο Little & McLaughlin (1993) ζηνηρεία ηνπ επαγγεικαηηζκνχ απνηεινχλ επίζεο ε επαξθήο αξρηθή εθπαίδεπζε, ε επηκφξθσζε, ε έξεπλα θαη νη κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο. Σν επίπεδν ηεο δέζκεπζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπ ξφιν απνηειεί βαζηθφ παξάγνληα ηεο επηηπρίαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, θαη ηεο επηξξνήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηηο καζεηηθέο επηδφζεηο θαη ζηάζεηο απέλαληη ζην ζρνιείν (Day, 2000 Elliott & Crosswell, 2001 Firestone, 1996 Fried, 1995 Graham, 1996 Huberman, 1993 Louis, 1998). Ζ «δέζκεπζε» ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξίδεηαη σο ην επίπεδν ηεο ζεηηθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο ηνπ ζχλδεζεο κε ην ζρνιείν, δείρλεη ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ν εθπαηδεπηηθφο εκπιέθεηαη ελεξγά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, 92 νη νπνίνη κεηαθξάδνληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα σο «επάγγεικα». 93 Απηέο αθνξνχλ: α) ηελ θαηνρή εηδηθψλ επηζηεκνληθψλ γλψζεσλ, θνηλψλ γηα ηα κέιε ηεο ζπγθεθξηκέλεο επαγγεικαηηθήο νκάδαο β) ηηο ηζρπξέο επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο, νη νπνίεο ειέγρνπλ ηελ είζνδν ζην επάγγεικα θαη νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ σο νκάδεο πίεζεο γ) ηελ χπαξμε ελφο θψδηθα ζπκπεξηθνξάο κε δεζκεπηηθνχο θαλφλεο γηα ηα κέιε ηεο επαγγεικαηηθήο νκάδαο δ) ηε ρνξήγεζε απηνλνκίαο γηα ηε ξχζκηζε δεηεκάησλ, ηνλ έιεγρν ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ην δηθαίσκα αθαίξεζεο ηεο άδεηαο άζθεζεο ηνπ επαγγέικαηνο ε) επλντθφηεξεο ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο ηα κέιε ηεο επαγγεικαηηθήο θαηεγνξίαο πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζη) ην πςειφ γφεηξν θαη ηελ αληηκεηψπηζή ηνπ σο «απνζηνιή».

136 135 θαη απνηειεί δείθηε ηνπ εζσηεξηθνχ θηλήηξνπ θαη ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο πνπ ν εθπαηδεπηηθφο αληιεί απφ ηε δηδαζθαιία (Mathieu & Zajac, 1990). Έηζη ν βαζκφο ηεο θεληξηθφηεηαο πνπ θαηαιακβάλεη ε ηαπηφηεηα ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ απηναληίιεςή ηνπ επεξεάδεη ηε κεηαβιεηή ηεο δέζκεπζεο ηνπ αηφκνπ. Παξάιιεια ε δέζκεπζε εμαξηάηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε άηνκα ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο (ζπλαδέξθνπο, καζεηέο, πξντζηακέλνπο θιπ.), θαη ηελ ππνθεηκεληθή ζέζε ηεο ηαπηφηεηαο ξφινπ ζηελ απηναληίιεςε ηνπ αηφκνπ (Παπανηθνλφκνπ, 2011). Έξεπλεο έρνπλ δείμεη κεγάιε ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηε δέζκεπζε θαη ηελ εξγαζηαθή απφδνζε, ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ επηηπρή ελαζρφιεζε κε ην εξγαζηαθφ αληηθείκελν ηνπ αηφκνπ (Blau & Boal, 1989 Van Scotter, 2000), αθνχ δηεπθνιχλεη ην άηνκν ζηελ αληηκεηψπηζε θαζεκεξηλψλ θαηαζηάζεσλ (Weick, 1995) θαη εληζρχεη ηε δεθηηθφηεηα ηνπ αηφκνπ ζηηο αμίεο θαη ζηνπο ζηφρνπο ηεο ππεξεζίαο ηνπ, θαη ηελ απνθαζηζηηθφηεηά ηνπ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ (Legge, 1995) Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ θαινχ εθπαηδεπηηθνχ ηεο μέλεο γιψζζαο Ζ δηδαζθαιία καδί κε ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ απνηεινχλ ηηο δχν βαζηθφηεξεο ιεηηνπξγίεο ηεο εθπαίδεπζεο (Ξσρέιιεο 1999 Ππξγησηάθεο 1999). Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη ν αληηπξφζσπνο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο αθνχ παίδεη έλαλ θεληξηθφ ξφιν ζηελ έληαμε ησλ καζεηψλ ζηνπο θαλφλεο, ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηα ζρέδηα επηθνηλσλίαο ηνπ ζρνιείνπ (Clair, 2000). ην ζχγρξνλν ζρνιείν ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη πνιπδηάζηαηνο θαη απαηηεηηθφο. Απέλαληη ζην καζεηή αλαιακβάλεη ην έξγν ηνπ θαζνδεγεηή, ηνπ ζπκβνχινπ θαη ηνπ δηακεζνιαβεηή ηεο γλψζεο, θαη δεκηνπξγψληαο ηα θαηάιιεια εξεζίζκαηα, ελζαξξχλεη, ππνζηεξίδεη θαη δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Παξάιιεια ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπκπεξηιακβάλεη κηα ζεηξά επηπξφζζεησλ ππνρξεψζεσλ, φπσο ε ζπλεξγαζία κε άιινπο ζπληειεζηέο ηεο εθπαίδεπζεο, ε αμηνιφγεζε ηεο δξάζεο ηνπ θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο, ε θξηηηθή ηνπνζέηεζε απέλαληη ζηα απνηειέζκαηα απηά, ε θαηαλφεζε ησλ καζεζηαθψλ αλαγθψλ θαη πξνβιεκάησλ ησλ καζεηψλ θαη ε δξαζηεξηνπνίεζε πάλσ ζε απηά, ε εκπινθή ζηηο πξσηνβνπιίεο ηεο κάζεζεο θιπ. (Γθξίηδηνο, 2006: 156). Δπηπξφζζεηα, ν εθπαηδεπηηθφο ησλ μέλσλ γισζζψλ θαιείηαη λα πηνζεηήζεη ην ξφιν ηνπ νκηιεηή ηεο γιψζζαο πνπ δηδάζθεη, ηνπ εηδηθνχ κε

137 136 αθαδεκατθή θαη παηδαγσγηθή θαηάξηηζε θαη ηνπ πξεζβεπηή ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ πνιηηηζκνχ ηεο (Sifakis, 2003). Αλ θαη ε δηδαζθαιία ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηε κάζεζε, ε πξάμε ηεο πξψηεο δελ ζπλεπάγεηαη ππνρξεσηηθά ηε δεχηεξε, αθνχ πνιιέο θνξέο κηιάκε γηα απνηπρεκέλε δηδαζθαιία, ελψ ζε θακία πεξίπησζε ε επηηπρία ηεο δηδαζθαιίαο δελ κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί, φπσο άιισζηε παξαηεξείηαη θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο νη νπνίεο απνβιέπνπλ ζηε βειηίσζε θαη ζηε δεκηνπξγία λνεηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ ηνπ αηφκνπ (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 156). Δμάιινπ ν Cohen (1988: 55) θαηεγνξηνπνηεί ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηα αδχλαηα επαγγέικαηα (impossible professions) 94, αθνχ αθελφο δελ είλαη εχθνιν λα θαζνξηζηεί ην ηη ζπληζηά ν φξνο βειηίσζε θαη πσο απηή κπνξεί λα επηηεπρζεί, θαη αθεηέξνπ ε επηδησθφκελε βειηίσζε είλαη πξνζσπηθή ππφζεζε ηνπ καζεηή θαη φρη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ δηδάζθεη έλα αληηθείκελν (Festermacher, 1986 φπ. αλαθ. ζην Μαηζαγγνχξαο, 2002). Παξάιιεια, ε δηδαζθαιία δελ κπνξεί λα ραξαθηεξίδεηαη σο επηηπρεκέλε ή απνηπρεκέλε γηα ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο, δεδνκέλνπ φηη θάζε καζεηήο καζαίλεη (ή δε καζαίλεη) κε ην δηθφ ηνπ ηξφπν θαη ηνπο δηθνχο ηνπ ξπζκνχο (Μαηζαγγνχξαο, 2002: 156). κσο, παξά ηε γεληθή παξαδνρή φηη ε κάζεζε ζπληειείηαη απφ ην καζεηή, επίζεο αλαγλσξίδεηαη φηη ν εθπαηδεπηηθφο κέζα ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία είλαη αλαγθαίν λα θάλεη ηηο θαηάιιειεο παξεκβάζεηο πνπ ζα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο ηνπ καζεηή (Bertrand, 1994: 75, φπ. αλαθ. ζην Μαηζαγγνχξαο, 2002). Έηζη, ζηε βηβιηνγξαθία εληνπίδνληαη βαζηθέο πξνδηαγξαθέο πνπ ζπληζηνχλ κηα γεληθή ζπλαίλεζε ζην ηη απνηειεί ηελ θαιή θαη απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία. χκθσλα κε απηέο ε θαιή δηδαζθαιία πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ: ζαθήλεηα ζηνπο ζηφρνπο θαη ζηελ επεμεξγαζία ηνπ καζήκαηνο ηηο πςειέο πξνζδνθίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη ηηο αλάινγα απμεκέλεο απαηηήζεηο γηα ην έξγν πνπ παξάγνπλ νη καζεηέο κέζα ζηελ ηάμε ηελ πνηθηιία θαη επειημία ζηηο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη ζηα δηδαθηηθά πιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ηα πςειά πνζνζηά αμηνπνίεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ απφ ην δάζθαιν θαη ηνπο καζεηέο 94 καδί κε ηνπο ςπρνζεξαπεπηέο, ζπκβνχινπο θιπ.

138 137 ηα πςειά πνζνζηά επηηπρίαο καζεηψλ ζηηο ζρνιηθέο εξγαζίεο ηελ νξγάλσζε ηεο ηάμεο θαη ηελ θαζνδήγεζε θαηά ηε δηδαζθαιία ηελ αμηνπνίεζε ησλ καζεηηθψλ ηδεψλ ηε ζπρλή ρξήζε εξσηήζεσλ θαηαλφεζεο ηνλ ελζνπζηαζκφ ηνπ δαζθάινπ γηα ην έξγν πνπ επηηειεί ηε δηδαζθαιία κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ 95 (Μαηζαγγνχξαο 2002:476 Παζηαξδήο & Παζηαξδή 1993: 2000 Παζηαξδήο, 2007β). Ο Brophy (2001) επίζεο μερσξίδεη 12 αξρέο ηεο απνηειεζκαηηθήο δηδαζθαιίαο: Τπνζηεξηθηηθφ πεξηβάιινλ ηάμεο: νη καζεηέο καζαίλνπλ θαιχηεξα κέζα ζε θνηλφηεηεο πνπ έρνπλ ζπλνρή θαη ελδηαθέξνλ γηα ηα κέιε ηνπο. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εδψ είλαη ηνπ πξφηππνπ (model) θαη ηνπ θνηλσληθνπνηεηή (socializer). Δπθαηξίεο γηα κάζεζε: νη καζεηέο καζαίλνπλ θαιχηεξα φηαλ ν πεξηζζφηεξνο δηαζέζηκνο ρξφλνο αθηεξψλεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο είλαη ζρεηηθέο κε ην πξφγξακκα ζπνπδψλ (curriculum), θαη φηαλ ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο δίλεη έκθαζε ζηελ απαζρφιεζε ησλ καζεηψλ ζε απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο. Δπζπγξάκκηζε κε ην πξφγξακκα ζπνπδψλ (curriculum): φια ηα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ ην curriculum επζπγξακκίδνληαη κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ελφο ζπλεθηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ. χζηαζε καζεζηαθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ: νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα πξνεηνηκάζνπλ ηνπο καζεηέο γηα ηε κάζεζε παξέρνληαο μεθάζαξεο δηεπθξηλίζεηο ζρεηηθά κε ηα πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα θαη ηηο επηζπκεηέο καζεζηαθέο ζηξαηεγηθέο. πλεθηηθφ πεξηερφκελν: γηα λα δηεπθνιχλεηαη θαη λα δηαηεξείηαη ε κάζεζε, εμεγείηαη θαη αλαπηχζζεηαη θαηάιιεια ην πεξηερφκελν, θαη ε δηαδηθαζία απηή νξγαλψλεηαη έηζη ψζηε λα κεγηζηνπνηεζεί ε θαζαξφηεηά ηνπ θαη ε θηιηθφηεηά ηνπ πξνο ηνλ καζεηή (learner friendliness). 95 Ζ αλάπηπμε κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ ζρεηίδεηαη κε ην ζρεδηαζκφ, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ απηνξξχζκηζε (Κσζηαξίδνπ - Δπθιείδε, 2005). Οη γλσζηηθέο δεμηφηεηεο ρξεζηκνπνηνχληαη φηαλ έλα άηνκν πξνζπαζεί λα επηηχρεη έλαλ θαζνξηζκέλν ζηφρν, ελψ νη κεηαγλσζηηθέο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα επηβεβαηψζνπλ φηη απηφο ν ζηφρνο επεηεχρζε. Οη κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ ζηξαηεγηθέο πξνζαλαηνιηζκνχ, ζρεδηαζκνχ, παξαθνινχζεζεο, ξχζκηζεο, αμηνιφγεζεο, αιιά θαη άιιεο πνπ εθαξκφδνληαη απφ ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ην έξγν κέρξη θαη κεηά ηελ νινθιήξσζή ηνπ.

139 138 ηνραζηηθφο ιφγνο: νη εξσηήζεηο είλαη ζρεδηαζκέλεο γηα λα εκπιέθνπλ ηνπο καζεηέο ζε ππνζηεξηδφκελν ιφγν, πνπ δνκείηαη κέζα απφ ηζρπξέο ηδέεο. Γξαζηεξηφηεηεο πξαθηηθήο θαη εθαξκνγήο: νη καζεηέο ρξεηάδνληαη αξθεηέο επθαηξίεο γηα λα εμαζθεζνχλ, λα εθαξκφζνπλ απηά πνπ καζαίλνπλ θαη λα ιάβνπλ αλαηξνθνδφηεζε πξνζαλαηνιηζκέλε ζηε βειηίσζε. Δκπινθή ησλ καζεηψλ κέζα απφ δξαζηεξηφηεηεο κε ζηαδηαθή κείσζε ηεο ππνζηήξημεο: ν εθπαηδεπηηθφο παξέρεη φ,ηη βνήζεηα ρξεηάδεηαη γηα λα θαηαζηήζεη ηνπο καζεηέο ηθαλνχο λα εκπιαθνχλ ζηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγηθά, κεηψλνληαο ζηαδηαθά ηελ ππνζηήξημε θαζψο ν καζεηήο θηάλεη ζε πςειφηεξα επίπεδα ηθαλφηεηαο. Γηδαζθαιία ηεο ζηξαηεγηθήο: ν εθπαηδεπηηθφο ιεηηνπξγεί σο πξφηππν θαη δηδάζθεη ηνπο καζεηέο κέζα απφ ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο (self-regulation strategies). Ζ κεηαγλσζηηθή ζπλαίζζεζε (meta-cognitive awareness) θαη ε απηνξξχζκηζε (self-regulation) αλαδεηνχληαη κέζα απφ ηα πιαίζηα ηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ηε γεληθή κάζεζε θαη ηηο δεμηφηεηεο κειέηεο. πλεξγαηηθή κάζεζε: νη καζεηέο ζπρλά σθεινχληαη απφ ηελ εξγαζία ζε δεπγάξηα ή ζε κηθξέο νκάδεο, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ ζπλζήθεο θαηαλφεζεο θαη βνήζεηαο αλάκεζά ηνπο. Αμηνιφγεζε πξνζαλαηνιηζκέλε ζε ζηφρνπο: ν εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί κηα πνηθηιία απφ κεζφδνπο άηππεο ή ηππηθήο αμηνιφγεζεο (formal and informal assessment) γηα λα παξαθνινπζήζεη ηελ πξφνδν πξνο ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο. Ζ ζπλνιηθή αμηνιφγεζε (comprehensive assessment) επίζεο εμεηάδεη ηε δπλαηφηεηα ηεο ζπιινγηζηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ησλ δηαδηθαζηψλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη θαηαζηάζεσλ. Πξνζδνθίεο επίδνζεο: ν εθπαηδεπηηθφο εθθξάδεη θαη ζέηεη πξνζδνθίεο πνπ αληηζηνηρνχλ ζε καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ, νη Brophy & Good (1986) πεξηγξάθνπλ ηελ θαιή δηδαζθαιία ζε ζρέζε κε ηελ επίηεπμε θαιψλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ, ελψ ν Berliner (1987) ηνλίδεη ηε ζεκαζία ηεο παξνρήο ηνπ κέγηζηνπ δπλαηνχ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν (academic learning time). Ζ Oxford (2001) ππνζηεξίδεη ηελ αλάγθε ν εθπαηδεπηηθφο λα θαζνδεγεί θαη λα βνεζά ηνπο καζεηέο ζηελ απηναλαθάιπςε ησλ ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ καζεζηαθψλ εκπεηξηψλ ηνπο, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα θαη λα εθηηκήζνπλ ην επίπεδν ηεο κάζεζεο πνπ

140 139 επηηπγράλνπλ, ελψ παξάιιεια κέζα απφ ηε δηαδηθαζία νη εθπαηδεπηηθνί έξρνληαη ζε επαθή κε ηελ αληίιεςε ησλ καζεηψλ ζε ζρέζε κε ηε δηδαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Δπίζεο, θαηά ηε Horwitz (1996) νη ηθαλνί εθπαηδεπηηθνί εζηηάδνπλ ζηηο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο αλάγθεο ηνπ καζεηή, ζηελ θαηαιιειφηεηα ή αθαηαιιειφηεηα ηνπ πιηθνχ θαη ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ καζεηή, θαη ζηε ζπλνιηθή αίζζεζε ηεο δηθαηνζχλεο πνπ ραξαθηεξίδεη φιεο ηνπ ηηο επηινγέο. Οη Baumert, Blum θαη Neubrand (2001) εξκελεχνπλ ηε δηδαζθαιία σο κηα επθαηξία γηα ελδνζθνπηθή κάζεζε (insightful learning). Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα δηδαθηηθά πιηθά, ε επηινγή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, νη δηδαθηηθέο δηαδηθαζίεο αλαιχνληαη απφ ηελ νπηηθή ηνπ αλ επλννχλ ή εκπνδίδνπλ ηελ ελεξγεηηθή αηνκηθή απφθηεζε ηεο γλψζεο. ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε βνεζά ην πιαίζην θνηλσληθήο δξάζεο, φπσο ε ζσζηή δηαρείξηζε ηεο ηάμεο, ν βεκαηηζκφο θαη ην εχξνο ησλ καζεζηαθψλ επθαηξηψλ (πνζφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο), ε γεληθή δηδαθηηθή πνηφηεηα θαη ε πνηφηεηα ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ καζεηή-εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή- καζεηή. Δλψ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ απνηειεζκαηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη θαηά γεληθή παξαδνρή θνηλά ζε κεγάιν βαζκφ, θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο θαη ζηάζεηο ζρεηίδνληαη κε ηελ εηδηθφηεηα ή ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Bell, 2005). Δηδηθφηεξα γηα ηελ μέλε γιψζζα, ν Borg (2006) ηνλίδεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί είλαη δηαθνξεηηθνί ζε ζρέζε κε ηε θχζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, ηε δηδαθηηθή κεζνδνινγία, ηε ζρέζε κε ηνπο καζεηέο θαη ηηο αληηπαιφηεηεο κεηαμχ θπζηθψλ θαη κε θπζηθψλ νκηιεηψλ ηεο γιψζζαο. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα ησλ μελφγισζζσλ εθπαηδεπηηθψλ απνηππψλεηαη ζηα ιφγηα ησλ Hammadu θαη Bernhardt, αθνχ φπσο ππνζηεξίδνπλ: «Σν λα είλαη θαλείο εθπαηδεπηηθφο μέλσλ γισζζψλ είλαη κε πνιινχο ηξφπνπο κνλαδηθφ κέζα ζην επάγγεικα ηεο δηδαζθαιίαο. Σν λα γίλεη θαλείο εθπαηδεπηηθφο μέλεο γιψζζαο επίζεο είλαη κηα δηαθνξεηηθή δηαδηθαζία απφ απηήλ πνπ βηψλνπλ νη άιινη ελ δπλάκεη εθπαηδεπηηθνί. Ζ πξαγκαηηθφηεηα απηή έγθεηηαη ζην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο. ηελ μελφγισζζε δηδαζθαιία ην πεξηερφκελν θαη ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ είλαη ηαπηφζεκα κε άιια ιφγηα, ην κέζν είλαη θαη ην κήλπκα.» Hammadu & Bernhardt (1987: 301) Έηζη, ε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο μέλεο γιψζζαο έγθεηηαη απφ ηε κία πιεπξά ζηε θχζε ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ πνπ απαηηεί ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ σο κέζνπ δηδαζθαιίαο απφ ηνλ δηδάζθνληα, γεγνλφο πνπ απνηειεί

141 140 πξφζζεηε δπζθνιία αθνχ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην κέζν απηφ δελ γίλεηαη θαηαλνεηφ απφ ηνπο καζεηέο. Δπηπιένλ νη εθπαηδεπηηθνί ησλ μέλσλ γισζζψλ δηδάζθνπλ ηελ επηθνηλσλία - θαη φρη ηα γεγνλφηα - πνπ ζεκαίλεη φηη ε γλψζε πνπ νη εθπαηδεπηηθνί απνθηνχλ πάλσ ζην δηδαθηηθφ ηνπο αληηθείκελν επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο επηδίσμεο ησλ επθαηξηψλ εκπινθήο ζε θαηαζηάζεηο επηθνηλσλίαο θαη ρξήζεο ηεο γιψζζαοζηφρνπ, θαη φρη απνθιεηζηηθά κέζα απφ επηζηεκνληθά ή δηδαθηηθά εγρεηξίδηα Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο μέλεο γιψζζαο πξνζεγγίδεηαη ζηε βηβιηνγξαθία κέζα απφ δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο. Μία άπνςε εζηηάδεη ζηε γλψζε πεξηερνκέλνπ (content knowledge), δεμηφηεηεο θαη ζπκπεξηθνξέο ηεο ηάμεο (Shulman, 1994) άιιε άπνςε εμεηάδεη ηηο φςεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ θαιψλ εθπαηδεπηηθψλ μέλεο γιψζζαο (Gabrielatos, 2002). Αλαιπηηθφηεξα, ε γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ (pedagogical content knowledge) σο επηζηεκνινγηθή έλλνηα αλακεηγλχεη ηηο μερσξηζηέο έλλνηεο ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη ηεο παηδαγσγηθήο γλψζεο νη νπνίεο παξαδνζηαθά αληηκεησπίδνληαλ σο ακνηβαία απνθιεηφκελεο (Hlas & Hinderbrandt, 2010). Πξψηνο ν Shulman (1987) - ηνπ νπνίνπ ε αξρηθή πεξηγξαθή ηεο γλψζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπκπεξηιάκβαλε ηε γλψζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιαηζίνπ - φξηζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο σο ηε γλψζε πνπ έρεη απνθηήζεη ν εθπαηδεπηηθφο, αιιά θαη σο ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο γλψζεο ζηε δηδαθηηθή πξάμε, ζεσξψληαο φηη ηα δχν δηαθνξεηηθά πεδία γλψζεο πξέπεη λα ζπλδπάδνληαη ζηα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Έηζη ε παηδαγσγηθή γλψζε ζεκαίλεη ην «πσο» ηεο δηδαζθαιίαο ην νπνίν απνθηάηαη κέζα απφ ηελ παηδαγσγηθή πνξεία θαη ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ελψ ε γλψζε πεξηερνκέλνπ αθνξά ην «ηη» ηεο δηδαζθαιίαο. Καηά ηελ άπνςε ηνπ Shulman, αιιά θαη επφκελσλ εξεπλεηψλ, ε γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ - πνπ ζπλνπηηθά πεξηγξάθεηαη σο «ε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο» (subject matter knowledge for teaching) - αθνξά ηελ επηινγή ησλ ζεκάησλ, ηνπο ηξφπνπο παξνπζίαζεο, παξαδείγκαηα, επεμεγήζεηο θιπ., ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηη ζπκβάιιεη ζηελ εχθνιε ή δχζθνιε κάζεζε πάλσ ζε έλα αληηθείκελν, ή ηε ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ δηδαθηηθψλ πιηθψλ θαη κέζσλ φπσο θαη ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο, θαη απνηειεί ίζσο ην πην ζεκαληηθφ δνκηθφ ζπζηαηηθφ ζηε γλψζε ηεο δηδαζθαιίαο (Rowan et al., 2001: 2) θαη ζηνλ ηνκέα ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Ball, 1996 Cochran, King & DeRuiter, 1993 Grossman, 1990 Shulman, 1987). Πην πξφζθαηα νη Krauss et al (2008) νξίδνπλ ηε

142 141 γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ σο: α) ηε γλψζε ησλ εξγαζηψλ θαη θαζεθφλησλ (knowledge of tasks), β) ηε γλψζε ηεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο ησλ καζεηψλ (knowledge of students prior knowledge), θαη γ) γλψζε ησλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ (knowledge of instructional methods). Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο έδεημαλ φηη ε γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ ζπζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε βαζηά γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ θαηέρνπλ απηνχ ηνπ είδνπο ηε γλψζε ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζπκπεξηιακβάλνπλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο έλα επξχηεξν ξεπεξηφξην δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηε δεκηνπξγία γλσζηηθά δξαζηεξηνπνηεκέλσλ καζεζηαθψλ θαηαζηάζεσλ. Θεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο γλψζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη ηεο καζεηηθήο επίδνζεο, θαη αθφκα ζεηηθφηεξε επίδξαζε ηεο παηδαγσγηθήο θαηάξηηζεο απφ φηη ε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ πάλσ ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ αλαθέξνληαη επίζεο απφ ηελ Darling-Hammond (1999). Ζ δηδαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επίζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Σν πνιχπινθν εγρείξεκα ηεο δηδαζθαιίαο ελέρεη ηελ δηαρείξηζε ηεο ηάμεο, ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ καζήκαηνο θαη ηελ νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ησλ καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηε δεκηνπξγία θαη ηε δηαηήξεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ θιίκαηνο, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε. Οη δχν επηθξαηέζηεξεο πξνζεγγίζεηο ηεο δηδαζθαιίαο, ε θνλζηξνπθηηβηζηηθή θαη ε παξαδνζηαθή δηδαζθαιία ζπάληα έρνπλ αληηπαξαηεζεί ζε πεηξακαηηθέο θαηαζηάζεηο, φκσο ε κέρξη ηψξα έξεπλα ζηε δηδαζθαιία έρεη δείμεη φηη ε δηδαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη ζπλάξηεζε θαη ησλ δχν πξνζεγγίζεσλ ρσξίο λα εληζρχεηαη ε εθαξκνγή θάπνηαο απφ απηέο (OECD, 2009). Πξνο ππνζηήξημε απηήο ηεο δηαπίζησζεο, ζε έξεπλα κέζσ ηεο κεζφδνπ ηεο παξαηήξεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο, δελ βξέζεθε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο κάζεζεο ησλ καζεηψλ θαη ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Bolhuis, 2000). Έξεπλεο πάλσ ζηηο απφςεηο Γαλψλ εθπαηδεπηηθψλ βέβαηα, έδεημε κηα κεγαιχηεξε πξνηίκεζε θαη πξνζαλαηνιηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ θνλζηξνπθηηβηζηηθή δηδαζθαιία απφ φ,ηη ζηελ παξαδνζηαθή, κε έκθαζε πεξηζζφηεξν ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Bolhuis, 2000 Bolhuis & Voeten, 2004), ζέηνληάο ηελ σο πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ καζεηψλ (Van Veen et al., 2001). Παξφια απηά ζε παξαηεξήζεηο δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ βξέζεθε φηη ε δηδαζθαιία επεδείθλπε ζηνηρεία θαη απφ ηηο δχν ηάζεηο κε έλα κηθξφ κφλν πνζνζηφ 5% ηνπ ρξφλνπ ηνπ καζήκαηνο λα έρεη ζηνηρεία απηνξπζκηδφκελεο κάζεζεο (self-regulated learning). ε άιιε έξεπλα ζε ζρνιείν β

143 142 βαζκίδαο ζηε Γαλία ε θνλζηξνπθηηβηζηηθή ζεσξία δελ πξνηηκήζεθε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη επέιεμαλ πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο (Meirink, Meijer & Verloop, 2007) παξφηη ην αληίζεην πξνηείλεηαη κέζσ ηεο εζληθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (OECD, 2009: 27). Έλα άιιν ζηνηρείν πνπ ηνλίδεηαη γηα ηελ επίδξαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ν ηξφπνο ζθέςεο θαη ε ζηάζε ηνπ (Hargreaves, 1994 Prabhu, 1992). Έηζη ζηε βηβιηνγξαθία επηζεκαίλνληαη δηαζηάζεηο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ραξαθηεξηζηηθά πνπ μερσξίδνπλ ηνπο απνηειεζκαηηθνχο απφ ηνπο κε απνηειεζκαηηθνχο εθπαηδεπηηθνχο. Ο Allen (1980) επηζεκαίλεη ηε ζεκαζία ηεο αγάπεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην γλσζηηθφ αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο, θαη ηνπ ελζνπζηαζκνχ γηα ηε δνπιεηά ηνπ, ηεο ζπλερνχο αλάπηπμεο, αλαβάζκηζεο, επαγγεικαηηζκνχ θαη αληνρήο, ηεο πνιηηηζηηθήο πξνζαξκνγήο ζην επίπεδν ησλ καζεηψλ, φπσο επίζεο θαη ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο πξνεηνηκαζίαο ησλ καζεηψλ γηα ηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ γηα ηελ μέλε γιψζζα. Γηα ηε Hamachek (1999) ζεκαληηθά θξίλνληαη ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε ζπλεξγαζία, ε δεκνθξαηηθή ζπκπεξηθνξά, ε αίζζεζε ηνπ δηθαίνπ, ε αίζζεζε ηνπ ρηνχκνξ, ε θαιή δηάζεζε, ην ελδηαθέξνλ γηα ηα πξνβιήκαηα ησλ καζεηψλ θαη ε επειημία. Ο Glenn (2007) ζηε γλψζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηελ επειημία πξνζζέηεη ηνλ ελζνπζηαζκφ, ηελ νξγάλσζε, ηελ θαιή ζπκπεξηθνξά, ηελ θαιή δηαρείξηζε ηεο ηάμεο, ηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία, ηηο πςειέο πξνζδνθίεο θαη ηε δεκηνπξγία επράξηζηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ Horwitz (2008) καδί κε ηελ επειημία εληνπίδεη επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε απηνπεπνίζεζε, ε εηιηθξίλεηα, νη θαιέο αθνπζηηθέο δεμηφηεηεο, ε ηθαλφηεηα ζηε γιψζζα-ζηφρν θαη ζηελ θνπιηνχξα ηεο γιψζζαο. Σέινο, νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ Ακεξηθαληθνχ πκβνπιίνπ γηα ηε Γηδαζθαιία ησλ Ξέλσλ Γισζζψλ (American Council on the Teaching of Foreign Languages - ACTFL) επηζεκαίλνπλ ηελ ηθαλφηεηα ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο ηξφπν ζπκβνιήο ζηελ αχμεζε ηεο γλψζεο, ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο θνπιηνχξαο κηαο θνηλφηεηαο. Ζ ελζσκάησζε ησλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηε δηδαζθαιία κπνξεί επίζεο λα δξάζεη σο θηλεηήξηνο παξάγνληαο ζηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαη λα έρεη επίδξαζε ζηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ (Omaggio, 1993). Έηζη θαίλεηαη πσο ε χπαξμε θηλήηξνπ αιιά θαη ε επίηεπμε ηεο επάξθεηαο ζηελ μέλε γιψζζα επεξεάδεηαη απφ ηελ εθκάζεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ (Noels, Pelletier, Clement, & Vallerand, 1999), ελψ αληίζεηα ζηελ πεξίπησζε εθκάζεζεο κηαο

144 143 γιψζζαο εθηφο ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηεο πιαηζίνπ, επηηπγράλεηαη κφλν πεξηνξηζκέλε επάξθεηα ζηε γιψζζα απηή (Lantolf, 1999 Omaggio, 1993) Οη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα απφ ηελ επηθνηλσληαθή θαη καζεηνθεληξηθή πξνζέγγηζε ην πεδίν ηεο μέλεο γιψζζαο είλαη πιένλ απνδεθηφ πσο πνιιέο κέζνδνη ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο επάξθεηαο (Brown Mitchell, & Ellingson Vidal, 2001). χκθσλα κε ηνπο Gebhard et al. (1990:16) ε δπλαηφηεηα απηή νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη απφ ηελ έξεπλα ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο δελ πξνθχπηεη κηα πεηζηηθή απφδεημε ηεο χπαξμεο ελφο γεληθά απνδεθηνχ ηξφπνπ γηα λα δηδάμεη θαλείο κηα μέλε γιψζζα. Αλ θαη ζπγθεθξηκέλεο πξνζεγγίζεηο είλαη πηζαλφ λα απνδεηρζνχλ πην απνηειεζκαηηθέο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο είλαη δχζθνιν λα ππνζηεξίμεη θαλείο ζεσξεηηθά κηα ζπληαγή πιήξνπο θάιπςεο (blanket prescription), ελψ ε ηέρλε ηεο δηδαζθαιίαο δελ βξίζθεηαη ζηελ ζχληαμε ησλ απαηηνχκελσλ δεμηνηήησλ αιιά ζηελ επηινγή ηεο πξνζέγγηζεο αλάινγα κε ηνπο καζεηέο ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη θαη ηηο πεξηζηάζεηο ή ηα πνιηηηζκηθά πιαίζηα ζηα νπνία εθδειψλεηαη ε γιψζζα (Klapper, 2001:17). Έηζη, ζηε ζεκεξηλή επνρή πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ επηδίσμε ηεο επίηεπμεο ζηφρσλ ζε θάζε επίπεδν, ηα θξηηήξηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο μέλεο γιψζζαο απνηεινχλ έλα ζνβαξφ εξεπλεηηθφ δήηεκα ζηελ παηδαγσγηθή έξεπλα, κέζα απφ ηελ νπνία επηρεηξείηαη λα νξηζηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαινχ δαζθάινπ ηεο μέλεο γιψζζαο (Brosh, 1996) θαζψο ηνλίδεηαη ε επζχλε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο, αθνχ απφ ηε κηα πιεπξά νη καζεηέο θξίλνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο κάζεζήο ηνπο ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ, θαη απφ ηελ άιιε ν εθπαηδεπηηθφο αμηνινγείηαη απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο κε βάζε ηε δηδαθηηθή ηνπ ηθαλφηεηα (England, 2006: 420). Δπηπιένλ πνιιέο έξεπλεο, ζε πξφζθαην θαη παξειζνληηθφ ρξφλν, έρνπλ δείμεη πςειφ βαζκφ επηξξνήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνπο καζεηέο, ζε ζπλαηζζεκαηηθφ αιιά θαη λνεηηθφ επίπεδν (Bain, 2004), είηε ζπκπεξαίλνπλ φηη νη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο έρνπλ άκεζε επηξξνή ζηνλ ηξφπν πνπ νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ην πξφγξακκα ζπνπδψλ (curriculum), θαη νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δξάζνπλ ππνζηεξηθηηθά ή πεξηνξηζηηθά ζηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ

145 144 (England, 2006 Yoon, 2007). Δπηπξφζζεηα, ε Yoon (2007) ζε έξεπλά ηεο ππνγξάκκηζε ην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ παίδεη ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ επέθηαζε ή ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δπλαηνηήησλ ησλ καζεηψλ θαηά ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηα καζεζηαθά γεγνλφηα, θαη πξφηεηλε ηελ ελεξγή αληαπφθξηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, πνπ κπνξεί λα απνηειέζεη θηλεηήξην δχλακε γηα ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. χκθσλα κε ηηο θαηεπζχλζεηο πάλησο πνπ νξίδνληαη ζην Πξφγξακκα πνπδψλ γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα (ΓΔΠΠ), ην νπνίν εθαξκφδεηαη ζην ειιεληθφ δεκφζην ζρνιείν, ην επηθνηλσληαθφ ζηνηρείν θπξηαξρεί κέζα απφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ γεληθψλ θαη εηδηθψλ ζθνπψλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο, απφ ηελ πεξηγξαθή ησλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ, ησλ ελδεηθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ δηαζεκαηηθψλ ζρεδίσλ εξγαζίαο, απφ ηε δηαηχπσζε ησλ κεζνδνινγηθψλ πξνζεγγίζεσλ θιπ. ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ν εθπαηδεπηηθφο αλακέλεηαη λα εθαξκφδεη πξαθηηθέο πνπ ζπλάδνπλ κε ηελ επηθνηλσληαθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο νη νπνίεο θαηά ηνπο Wesche θαη Skehan (2002) ζπλνςίδνληαη ζε ηξεηο βαζηθέο αξρέο: α) ηελ αξρή ηεο ζπρλήο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ καζεηψλ γηα ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ, κέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο, β) ηε ρξήζε απζεληηθψλ (κε παηδαγσγηθψλ) θεηκέλσλ θαη επηθνηλσληαθψλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ εληάζζνληαη ζε έλα πξαγκαηηθφ πιαίζην ( real-world context), δίλνληαο έκθαζε ζηηο ζπλδέζεηο αλάκεζα ζηα γξαπηά θαη πξνθνξηθά θαλάιηα, θαη γ) ηελ αξρή ηεο καζεηνθεληξηθήο πξνζέγγηζεο πνπ ιακβάλεη ππφςε ην πεξηβάιινλ ηνπ καζεηή, ηηο γισζζηθέο ηνπ αλάγθεο θαη επηηξέπεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ αλάιεςε ξφινπ ζηηο δηδαθηηθέο απνθάζεηο (Wesche & Skehan, 2002: 208). Έηζη, ζηελ επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία γηα ηνπο Breen θαη Candlin (1980: 99) ν εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη ηνπο ξφινπο ηνπ νξγαλσηή ησλ καζεζηαθψλ πεγψλ, φπνπ δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θεηκέλσλ, ηνπ θαζνδεγεηή ζηελ ηάμε, θαζψο ελεξγεί σο αλεμάξηεηνο ζπκκεηέρσλ κέζα ζηελ νκάδα ζηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ, θαη ηνπ εξεπλεηή θαη καζεηή, αθνχ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη κε ηε γλψζε, ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ, ηελ εκπεηξία ηνπ ζρεηηθά κε ηε θχζε ηεο κάζεζεο θαη ηηο νξγαλσηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο. Ο εθπαηδεπηηθφο ηεο μέλεο γιψζζαο πεξηγξάθεηαη σο δηεπθνιπληήο ζηε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο, δεκηνπξγφο καζεζηαθψλ πεγψλ (resource developer) κέζσ ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο - ζηφρνπ, ησλ

146 145 πιηθψλ θαη ηεο ηερλνινγίαο κε ην βέιηηζην ηξφπν, ή αλαιπηήο, παξαηεξεηήο θαη αμηνινγεηήο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (Wing, 1996: 168). Οη Richards θαη Rodgers (2001: ) πξνζζέηνπλ ηνπο ξφινπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο αλαιπηή ν νπνίνο θαζνξίδεη θαη αληαπνθξίλεηαη ζηηο γισζζηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, ζπκβνχινπ πνπ απνηειεί πξφηππν ηεο επηηπρνχο επηθνηλσλίαο κεγηζηνπνηψληαο ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπ ζηφρνπ ηνπ νκηιεηή θαη ηελ εξκελεία ηνπ αθξναηή, θαη δηαρεηξηζηή ηεο δηαδηθαζίαο ηεο νκάδαο, δειαδή ηνπ ππεχζπλνπ γηα ηελ νξγάλσζε ηεο ηάμεο σο πεξηβάιινλ γηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηηο επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σέινο, ζχκθσλα κε ηνλ καζεηνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηεο δηδαζθαιίαο θαηά ηνπο Holt θαη Kysilka, (2006: 230) ν εθπαηδεπηηθφο απνηειεί ηνλ νξγαλσηή, θαζνδεγεηή, εξεπλεηή θαη καζεηή, αλαιπηή, ζχκβνπιν, δηαρεηξηζηή θαη δηεπθνιπληή πνπ πξνζθέξεη κηα επξεία θιίκαθα δηδαθηηθoχ πιηθνχ, θαη παξέρεη ζπλαηζζεκαηηθή ππνζηήξημε, θαη αλαηξνθνδφηεζε, έηζη ψζηε λα δηεπθνιχλεη ηε κάζεζε, λα ελζαξξχλεη θαη λα επλνεί ηελ ππεπζπλφηεηα θαη ηελ απηνλνκία αλάκεζα ζηνπο καζεηέο. εκαληηθφο παξάγνληαο ζην ζρεδηαζκφ ηεο παηδαγσγηθήο πξνζέγγηζεο είλαη θαη νη ξφινη πνπ αλαιακβάλνπλ νη καζεηέο, δειαδή ην πσο αληηκεησπίδνληαη νη καζεηέο ή ην πφζν ζπλεηζθέξνπλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Richards & Rodgers, 2001: 27). ηελ επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία νη ξφινη ησλ καζεηψλ είλαη δηαθνξεηηθνί απφ ηνπο ξφινπο πνπ αλαιακβάλνπλ ζε πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο. Έηζη ελψ ζηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία ν ξφινο ηνπ καζεηή είλαη κε-ζπκκεηνρηθφο, ζηε καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία ηνλίδεηαη ε πξνηεξαηφηεηα ηνπ καζεηή θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο καζεζηαθέο ηνπ εκπεηξίεο (Moore, 2005: 141). Ο καζεηήο αλαιακβάλεη πξσηίζησο ην ξφιν ηνπ δηαπξαγκαηεπηή (negotiator), αθνχ ε δηαπξαγκάηεπζε ηελ νπνία νη καζεηέο θαινχληαη λα επηηειέζνπλ είλαη αλάκεζα ζηνπο ίδηνπο, ζηελ νκάδα θαη ζηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο ηεο ηάμεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ, θαη θαηά ζπλέπεηα ν καζεηήο ζπλεηζθέξεη αλάινγα κε απηά πνπ ιακβάλεη θαη έηζη νδεγείηαη ζηελ απηφλνκε κάζεζε (Breen & Candlin, 1980: 110). Δπηπιένλ ν αιιειεπηδξψλ (interactor) είλαη ν δεχηεξνο ξφινο ηνπ καζεηή ζε έλα επηθνηλσληαθφ πιαίζην, αθνχ νη καζεηέο αλακέλεηαη λα αιιειεπηδξνχλ θπξίσο κεηαμχ ηνπο παξά κε ηνλ δηδάζθνληα (Richards & Rodgers, 2001: 166). Μέζα απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δχν απηψλ ξφισλ κπνξεί λα επηηεπρζεί ε πξαγκαηηθή επηθνηλσλία. Αληίζεηα κε ηα παξαπάλσ, ην παξαδνζηαθφ δαζθαινθεληξηθφ κνληέιν ηεο δηδαζθαιίαο πξνζδίδεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ην ξφιν ηεο απζεληίαο, ηνπ δηακεζνιαβεηή

147 146 ηεο γλψζεο, ηνπ ειεγθηή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, θαη απηνχ ν νπνίνο παξέρεη ηηο πιεξνθνξίεο, παξνπζηάδεη ηα γεγνλφηα, ηνπο θαλφλεο ή ηε ζεηξά ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηε δηδαθηηθή πξάμε παξάιιεια ν εθπαηδεπηηθφο πξνζθέξεη επεμεγήζεηο θαη παξαδείγκαηα, επθαηξίεο γηα εμάζθεζε, θαη αλαηξνθνδφηεζε πνπ απαηηεί ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ καζεηή θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα απφ εξσηήζεηο θαη απαληήζεηο, ηελ εμέηαζε ή ηελ εμάζθεζε θαη ηε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ ηνπ καζεηή (Moore, 2005: 227). Χο επαθφινπζν ν καζεηήο γίλεηαη δέθηεο ηεο πιεξνθνξίαο (Holt & Kysilka, 2006: 133) ελψ αλαιακβάλεη πεξηνξηζκέλνπο ξφινπο θαη αθηεξψλεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ρξφλνπ γηα λα απαληά ζηηο εξσηήζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ελψ αληίζεηα ζε ειάρηζηεο κφλν πεξηπηψζεηο εηζάγεηαη ζπδήηεζε κε επζχλε ηνπ καζεηή (Spada & Fröhlich, 1995: 15). Δπηπιένλ, πξνθχπηνπλ δηαθνξέο ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηνπ ιφγνπ θαηά ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία (Holt & Kysilka, 2006 Richards & Schmidt, 2002). Έηζη νη δαζθαινθεληξηθέο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηνλ απμεκέλν ρξφλν νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Holt & Kysilka, 2006: 135) αθνχ νη καζεηέο πξνζιακβάλνπλ ηε γλψζε κέζσ ηεο θαηαλφεζεο ηνπ ιφγνπ - φπσο πρ. αθνχγνληαο ηνλ εθπαηδεπηηθφ ή δηαβάδνληαο έλα βηβιίν, ή θαη ηα δχν - θαη φρη ηεο παξαγσγήο ηνπ ιφγνπ (Moore, 2005: 141) (ζρήκα 4.1). ην πιαίζην ηνπ καζεηνθεληξηζκνχ βξίζθεηαη θαη ε Δπηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε αθνχ ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε ζηελ Δ.Π. είλαη «ζρεηηθή κε ηελ επηθνηλσλία, απφ ηελ επηθνηλσλία θαη γηα ηελ επηθνηλσλία» (Mei, 2000). Ζ Δ.Π. εζηηάδεη ζην «πξαγκαηηζηηθφ λφεκα ζε πιαίζην, παξά ζην ζεκαζηνινγηθφ λφεκα ηνπ θψδηθα» (Widdowson, 1998: 715) θαη σο εθ ηνχηνπ πξνθαιεί ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, ηνπο βνεζά λα παξάγνπλ κηα πξαγκαηηζηηθή ηθαλφηεηα (pragmatic competence) θαη ηνπο εθνδηάδεη κε ηηο απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο γηα λα ρεηξίδνληαη ηε γιψζζα ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν (Maley, 1986). Οη δηδάζθνληεο επνκέλσο πξέπεη λα δηεπθνιχλνπλ ηε πξαγκαηηζηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ πνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα απφ ην ζρεδηαζκφ θαη εθαξκνγή απζεληηθψλ επηθνηλσληαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ ηάμε, θαη ηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ έηζη ψζηε «θαηαζηήζνπλ ηε γιψζζα κηα πξαγκαηηθφηεηα γηα ζπγθεθξηκέλεο θνηλφηεηεο καζεηψλ θαη λα επηηεπρζεί ε απζεληηθφηεηα ηεο γιψζζαο» (Widdowson, 1998: 715), αθνχ νη επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο απαηηνχλ πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο, απζεληηθνχο ξφινπο, θαη αλάγθεο θαη ζηφρνπο επηθνηλσλίαο (Leng, 1997: 38).

148 147 ρήκα 4.1: ρεκαηηθή παξνπζίαζε ηεο παξαδνζηαθήο θαη καζεηνθεληξηθήο πξνζέγγηζεο. Α. Παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε εκπαιδευτικός μαθητής - ε γλψζε κεηαδίδεηαη απφ ηνλ εηδηθφ ηεο γλψζεο ζην καζεηή - αλαγλσξηζκέλε απζεληία - ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ππεχζπλνο γηα ηε κάζεζε Β. Μαζεηνθεληξηθή πξνζέγγηζε Ο μαθητής ως υπεφθυνος της μάθησης Ο εκπαιδευτικός ως διευκολυντής - Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ιηγφηεξν νξηζκέλνο - Γε δίλεηαη έκθαζε ζηελ απζεληία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Πεγή: Groundwater-Smith et al. (2003: 87) εκαληηθφ ξφιν γηα ηελ εθαξκνγή ησλ ζχγρξνλσλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ δηαδξακαηίδεη ε εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε πνπ ζπληζηνχλ ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Ζ ζχγρξνλε κεηαβηνκεραληθή θνηλσλία, πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνηλσλία ηνπ παξειζφληνο, ζηεξίδεηαη ζηελ αμηνπνίεζε ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο ε νπνία εμαζθαιίδεη λέα δεδνκέλα κε απμαλφκελα ηαρείο ξπζκνχο. Με ηε ζπκβνιή ηεο

149 148 ηερλνινγίαο επηηαρχλεηαη ε παξαγσγή λέαο γλψζεο ε νπνία ζπκβάιιεη ζηελ επηζηεκνληθή θαη νηθνλνκηθή πξφνδν, δεκηνπξγψληαο ηελ αλάγθε γηα δηαξθή ελεκέξσζε ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο (Υαηδεγεσξγίνπ, 1998). Έηζη ε δηαξθψο κεηαβαιιφκελε - ζε εζληθφ αιιά θαη δηεζλέο επίπεδν - θχζε ηνπ ζρνιείνπ ζπλεπάγεηαη αλάινγεο κεηαβνιέο ηνπ παξερφκελνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ζ ζρνιηθή κνλάδα είλαη ν ππξήλαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ε πνηφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην εθπαηδεπηηθφ δπλακηθφ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Ξσρέιιεο, 2001). Ζ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηνλ επαγγεικαηηζκφ αιιά θαη ηε ζπλερή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη επνκέλσο πξνθεηκέλνπ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα λα ζπκβαδίδεη κε ηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο, θαζίζηαηαη επηβεβιεκέλε ε αλάγθε ηεο δηαξθνχο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Ληγλφο, 2006 Παπαλανχκ, 2014). Ζ πνηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηακνξθψλεηαη απφ ηελ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε, αιιά θαη ηελ επηκφξθσζή ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ππεξεζίαο ηνπο. Ζ πξψηε, πνπ απνηειεί ηε βαζηθή ή αξρηθή εθπαίδεπζε, ζήκεξα δελ επαξθεί γηα λα εμνπιίζεη θαηάιιεια ηνλ εθπαηδεπηηθφ έηζη ψζηε λα αληαπεμέιζεη ζε φιεο ηηο απαηηήζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, φπσο νη πξαθηηθέο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ ζηελ ηάμε, νη νπνίεο αληηκεησπίδνληαη κε βάζε ηελ δηδαθηηθή εκπεηξία θαη ην έλζηηθηφ ηνπ (Ξσρέιιεο, 1984 Παπαθσλζηαληίλνπ, 1984). Αλ θαη ην κνληέιν ηεο βαζηθήο παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο ζην παξειζφλ θξίλνληαλ επαξθέο γηα ηε δηδαθηηθή απφδνζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζρνιηθφ γίγλεζζαη, ζήκεξα ζεσξείηαη απαξαίηεηε ε ζπλερήο επηκφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ε νπνία ζπκπιεξψλεη ηε βαζηθή θαηάξηηζε αιιά θαη απνηειεί κηα αλαλεσηηθή δηαδηθαζία γηα ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαζψο θαη γηα ηνπο καζεηέο (Μαηζαίνπ, 1999). Έηζη, ε επηκφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, σο κηα ζπλερήο θαη εληαία δηαδηθαζία, ζηεξίδεηαη, ζπλδέεηαη θαη εκπινπηίδεη ηνλ θνξκφ ηεο βαζηθήο εθπαίδεπζεο κε λέα θνηλσληθά θαη επηζηεκνληθά δεδνκέλα (Young, 1998). Ζ επηκφξθσζε επηπιένλ ζεσξείηαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο αθνχ απηή δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κε ηελ εηζαγσγή εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ κέζα απφ λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ηνλ επαλαθαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ ηνπο (Day, 2003), αιιά αληίζεηα επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ θαηάξηηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ θαη ηελ αλαπφθεπθηε θάκςε ησλ ηδενινγηθψλ αληηζηάζεσλ πνπ κπνξεί λα πξνβιεζνχλ

150 149 απέλαληη ζηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο (αΐηεο, 1991). Παξάιιεια νη εθπαηδεπηηθνί κέζσ ηεο επηκνξθσηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πηνζεηνχλ λέεο πξαθηηθέο θαη ζηάζεηο κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο απηνθξηηηθήο θαη ηεο απηνγλσζίαο, πνπ νδεγεί ζηε κείσζε ηεο απφζηαζεο αλάκεζα ζηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο θαη ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ βηψλεη ν καζεηήο ζην πεξηβάιινλ ηνπ (Μαηζαγγνχξαο, 1995, 2002). Ζ επηθαηξνπνίεζε ησλ γλψζεσλ ηεο αξρηθήο θάζεο ηεο εθπαίδεπζεο, ε ζπλερηδφκελε εθπαίδεπζε, ζπληζηά ηε δηαδηθαζία ηεο «δηα βίνπ εθπαίδεπζεο», θαη θαη επέθηαζε ηεο «δηα βίνπ κάζεζεο» ζηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα αληαπνθξηζεί, αθνχ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηελ επαγγεικαηηθή πνξεία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη απνζθνπεί ζηελ επαγγεικαηηθή αιιά θαη πξνζσπηθή ηνπ αλάπηπμε (Βξπληψηε-Κειπαλίδεο, 2004 Jarvis 2004). Με απηήλ ηελ έλλνηα ε επηκφξθσζε δελ απνηειεί κηα ζεηξά πξνγξακκάησλ (Γξφιιηνο, 1998), αιιά αληίζεηα κηα ζπλερή δηα βίνπ δηαδηθαζία επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, κέζα απφ ηελ νπνία ελζαξξχλεηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε δηαδηθαζία θαη αλαθάιπςε ησλ ζηνηρείσλ ηεο κάζεζεο, θαη ε νπνία αληηκεησπίδεηαη σο ζηάζε δσήο θαη φρη σο ζηφρνο γηα ηελ αθαδεκατθή θαη επαγγεικαηηθή αλαβάζκηζή ηνπ. ηε βηβιηνγξαθία ππάξρεη πιεζψξα νξηζκψλ ηνπ φξνπ «επαγγεικαηηθή αλάπηπμε». Χο επξχηεξνο φξνο ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζηεξίδεηαη αθελφο ζηελ έλλνηα ηεο επηκφξθσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαη αθεηέξνπ ζηελ πξννπηηθή ηεο πξνζσπηθήο ηνπ αλάπηπμεο (Μπαγάθεο, 2005). Απνηειεί κηα ζπλερή εμειηθηηθή πνξεία ηνπ αηφκνπ κε αξρή, δηάξθεηα θαη ηέινο (Isaacson & Brown, 1993) θαη πεξηιακβάλεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο κέζσ ησλ εκπεηξηψλ, ηεο κε θαηεπζπλφκελεο κάζεζεο θαη ησλ άηππσλ επθαηξηψλ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, φπσο επίζεο θαη ηηο ζπζηεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο πνπ δηαξθνχλ έσο ηελ αθππεξέηεζε ηνπ αηφκνπ απφ ηνλ επαγγεικαηηθφ ζηίβν (Παπαλανχκ, 2003). ηηο δεθαεηίεο ηνπ ʼ80 θαη ηνπ ʼ90 ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε αθνξνχζε θπξίσο επηκνξθσηηθέο δξάζεηο, φκσο ε έξεπλα έδεημε πσο ε έλλνηα ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (teacher education) δε κπνξεί λα νξηζηεί σο κηα «πξαθηηθή πνπ εθαξκφδεηαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο» (Clarke & Hollingsworth, 2002). Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απνηέιεζαλ θίλεηξν γηα ηελ επαλαθαζνξηζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, ε νπνία αληηκεησπίδεηαη σο ελεξγεηηθή θαη επνηθνδνκεηηθή δηαδηθαζία πνπ βαζίδεηαη ζε θνηλσληθά πεξηβάιινληα θαη

151 150 πεξηζηάζεηο θαη ιακβάλεη ρψξα ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (OECD, 2009: 32). Έηζη, ζηε βηβιηνγξαθία σο «επαγγεικαηηθή αλάπηπμε» νξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ κέηξσλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε θαη πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ αθαδεκατθψλ, πξαθηηθψλ, πξνζσπηθψλ ή επαγγεικαηηθψλ γλψζεσλ, δεμηνηήησλ, ηθαλνηήησλ θαη ελδηαθεξφλησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζεηείαο ηνπο (Καξαγηάλλεο, ηάγηα θαη Σζηξίθνπ 2005: 39). Γηα ηνλ Ξσρέιιε (2006: 30-31) ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ επαγγεικαηηζκνχ, ηεο επαγγεικαηηθήο θνηλσληθνπνίεζεο θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ εκπεηξηψλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαη αθνξά ηε γλψζε ησλ δεμηνηήησλ αιιά θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε πνπ απαηηείηαη γηα ην ζρεκαηηζκφ επαγγεικαηηθήο ζθέςεο θαη πξάμεο (Βαξζακίδνπ & Ρεο, 2006). Ζ Παπαλανχκ (2003: 58-59) ππνζηεξίδεη πσο ν φξνο ελζσκαηψλεη ηελ πξνζσπηθή θαη θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο αλάπηπμεο, θαζψο ζηελ επηηέιεζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ έξγνπ πςειήο πνηφηεηαο εκπιέθνληαη φιεο νη εκθαλείο ή αθαλείο φςεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ησλ γλψζεσλ ηνπ αηφκνπ. χκθσλα κε ηνλ Μαηζαγγνχξα επίζεο (1999: 35) ε επαγγεικαηηθή θαη πξνζσπηθή αλάπηπμε δελ δηαρσξίδνληαη, αιιά αληίζεηα αιιεινεμαξηψληαη θαη αιιεινπξνζδηνξίδνληαη. Ο ίδηνο θάλεη δηεπξπκέλε ρξήζε ηνπ φξνπ αιιά εκπεξηθιείεη ην ξφιν ηνπ θξηηηθνχ ζηνραζκνχ ζεσξψληαο φηη ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε αθνξά ηελ απφθηεζε εμεηδηθεπκέλσλ θαη απνηειεζκαηηθψλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, πξνζσπηθψλ ζρεκάησλ θαηαλφεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ηθαλνηήησλ δηαθξηηηθήο παξέκβαζεο ψζηε λα πξνσζήζεη ηνπο καζεζηαθνχο, αλαπηπμηαθνχο, θνηλσληθνχο, πνιηηηθνχο θαη εζηθνχο ζηφρνπο ηεο εθπαίδεπζεο (Μαηζαγγνχξαο, 2005α:79). Δίλαη ε δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο νη εθπαηδεπηηθνί ελδπλακψλνπλ ηε δηδαθηηθή θαη ζπλεξγαηηθή ηνπο ηθαλφηεηα θαη ηε βαζχηεξε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο (Fullan & Hargreaves, 1992:35), θαη επαλεμεηάδνπλ, αλαλεψλνπλ θαη επεθηείλνπλ ηε δέζκεπζή ηνπο σο θνξείο αιιαγήο, ζηνπο εζηθνχο ζηφρνπο ηεο δηδαζθαιίαο (Day, 2003: 28-9). Καηά ηνλ Griffin, (1983) ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζπλδέεηαη κε ηε δεκηνπξγία θιίκαηνο αιιεινθαηαλφεζεο ζην ρψξν εξγαζίαο θαη ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ, ελψ ε Grossman (1994) ηνλίδεη ηελ αλάπηπμε ηδεψλ θαη νξακάησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε ζρέζε κε ηε ζρνιηθή θνπιηνχξα, ηελ επαγγεικαηηθή επζχλε, ηελ επηθνηλσλία θαη ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ.

152 151 χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζεσξείηαη κηα δηαδηθαζία πνιχπινθε, θαζψο δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ απφθηεζε ή δηεχξπλζε γλψζεσλ ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ νχηε ζηελ απφθηεζε δηδαθηηθψλ δεμηνηήησλ, αιιά αληίζεηα γηα ηελ επίηεπμε ηεο ζσζηήο επαγγεικαηηθήο ζθέςεο επηδηψθεηαη ε αλάπηπμε ηεο απαξαίηεηεο γλψζεο, ησλ δεμηνηήησλ θαη ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο (Γεκεηξφπνπινο, 1998:146). Κνηλφ ζεκείν πάλησο ησλ νξηζκψλ ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο είλαη ε ηαχηηζε κε ηελ έλλνηα ηεο βειηίσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ (Παπαλανχκ, 2003:53). Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδεηαη απφ ην είδνο θαη ην ραξαθηήξα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο επηκφξθσζεο. Γη απηφ ην ιφγν είλαη ζεκαληηθφ ε δηαδηθαζία ηεο επηκφξθσζεο λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο, ηα ελδηαθέξνληα αιιά θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο ν εθπαηδεπηηθφο δηεπξχλεη ζεσξεηηθά ηελ αληίιεςή ηνπ γηα ηε δηδαζθαιία θαη εκπινπηίδεη ηε δηδαθηηθή πξάμε κε κεζφδνπο θαη ηερληθέο, έηζη ψζηε λα παξεκβαίλεη απνηειεζκαηηθά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ είλαη απαξαίηεηε ε ζπλδπαζηηθή εμέηαζε ησλ δχν πιεπξψλ ηεο δηδαζθαιίαο, δειαδή ηεο ζεσξεηηθήο θαη ηεο πξαθηηθήο. Γηα ην Μαηζαγγνχξα (2002: 46) ν ρσξηζκφο ηεο πξάμεο ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηε ζεσξία ηεο, νδεγεί ζηελ ππνβάζκηζή ηεο ζε «απιή εκπεηξηθή ή ηερλνθξαηηθή δξαζηεξηφηεηα», ελψ παξφκνηα ε απνμέλσζε ηεο ζεσξίαο απφ ηελ πξάμε ηεο δηδαζθαιίαο θαηαιήγεη ζηε κείσζε ηεο θαζνδεγεηηθήο δχλακεο ηεο ζεσξίαο, θαη ηεο κεηαηξνπήο ηεο ζε «άζθεζε ηεο αθεξεκέλεο ζθέςεο». Με απηήλ ηελ έλλνηα είλαη αλαγθαία ε ζχλδεζε ηεο ζεσξίαο κε ηελ πξάμε αθνχ ε ζεσξία πξέπεη λα πξνέξρεηαη απφ ηελ πξάμε θαη λα πξννξίδεηαη γηα ηελ πξάμε, θαη ε αληίιεςε απηή πξέπεη λα ελζσκαηψλεηαη ζηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ (Ξσρέιιεο, 1997α Υξηζηηάο, 1992 φπ. αλαθ. ζην Μαηζαγγνχξαο, 2002). Έηζη, ε δηα βίνπ επαγγεικαηηθή γλψζε θαη κάζεζε ελζσκαηψλεηαη ζην ζρνιείν ζαλ έλα θπζηθφ θαη αλακελφκελν ζπζηαηηθφ ησλ επαγγεικαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζπζηαηηθφ θιεηδί γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζρνιείνπ (Putnam & Borko, 2000). Τπφ απηή ηελ έλλνηα ην επίθεληξν ηεο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ζηηο επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζην ζρνιείν θαη ζηε ζπκκεηνρή ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο καζεηηθήο θνηλφηεηαο (ten Dam & Blom, 2006). Απηφ ζεκαίλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε

153 152 γηα ηηο πξάμεηο ηνπο θαη λα απνθηήζνπλ ηελ απαξαίηεηε γλψζε, δεμηφηεηεο θαη ξεπεξηφξην γηα λα απμήζνπλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην εξγαζηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ. πκκεηέρνληαο έηζη έρνπλ κηα ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ζηελ δηδαθηηθή πξαθηηθή. Με άιια ιφγηα νη εθπαηδεπηηθνί αλακέλεηαη λα δξάζνπλ ζχκθσλα κε ηελ έλλνηα ηνπ «ζηνραδφκελνπ επαγγεικαηία» (Schön, 1983). Απφ ηηο έξεπλεο θαη ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο αθνξνχλ ηα εμήο: Δλεκέξσζε γηα ηηο εμειίμεηο (Geijsel et al., 2009) Πεηξακαηηζκφο (Kwakman, 2003) ηνραζηηθή πξαθηηθή (Geijsel et al., 2009 Van Woerkom, 2004) Γηάρπζε ηεο γλψζεο (van Woerkom, 2004) Καηλνηνκία (Geijsel et al., 2009). Ζ δηεζλήο βηβιηνγξαθία ζρεηηθά κε ηελ έξεπλα ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε είλαη κεγάιε (Heller, Daehler, Wong, Shinohara & Miratrix, 2012 Ingersoll & Strong, 2011). εκαληηθέο πξφνδνη έρνπλ γίλεη ζηε Φηιαλδία θαη ζηνλ Καλαδά φπνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί απνηειεζκαηηθά ζπζηήκαηα επηκφξθσζεο ζηα δεκφζηα ζρνιεία κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία πξνδηαγξαθψλ έηζη ψζηε λα γίλεη ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φζν ην δπλαηφ πην ειθπζηηθφ θαη λα γίλεη ε επέλδπζε ζηε δηα βίνπ κάζεζε επηηαθηηθή αλάγθε γηα θάζε εθπαηδεπηηθφ (Παπανηθνλφκνπ, 2014). ηηο ΖΠΑ νη Blank, de las Alas θαη Smith (2008) εθπφλεζαλ έξεπλεο απφ ην , αιιά θαη ην 2008 (Blank & de las Alas, 2009) φπνπ βξέζεθε φηη ε εζηίαζε ησλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο θαη επηκφξθσζεο ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν, ζην αληηθείκελν δηδαζθαιίαο θαη ζηελ παηδαγσγηθή θαηάξηηζε επηδξά ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, ελψ αληίζεηα δελ ζπκβαίλεη ην ίδην φηαλ ηα πξνγξάκκαηα απηά ιεηηνπξγνχλ ζε έλα γεληθφ θαη ζεσξεηηθφ πιαίζην. Σέινο ν Hanushek (2011) εμήξε ηε ζεκαζία ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ θαη ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο ρψξαο, αθνχ βξέζεθε φηη ε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζα κπνξνχζε καθξνπξφζεζκα λα απμήζεη ην εηζφδεκα ησλ καζεηψλ ζε κεγάια επίπεδα (Hanushek, 2011). Ζ αλάγθε γηα πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαζθαιία κε θεληξηθφ ζθνπφ ηελ επάξθεηα θαη ηε βειηίσζε ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ θαη ηνλ εθνδηαζκφ ησλ καζεηψλ κε έλα επξχ θάζκα δεμηνηήησλ αλαγθαίσλ γηα ηελ έληαμή ηνπο κέζα ζε έλα δηαξθψο εμειηζζφκελν θφζκν επηζεκάλζεθε ραξαθηεξηζηηθά θαη ζην Δπίζεκν Δπηζηεκνληθφ

154 153 Πεξηνδηθφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 96. ε απηφ ην πιαίζην εθθξάζηεθε ε πεπνίζεζε φηη αθφκα θαη ε πςειήο πνηφηεηαο βαζηθή εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ κπνξεί λα πξνβιέπεη ηε γλψζε θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ είλαη αλαγθαίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο ηνπο πνξείαο. Έηζη δφζεθε έκθαζε ζηελ επηκφξθσζε, ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ (OECD, 2009). Πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ην 2008 αθνινπζψληαο δεκφζηα δηαβνχιεπζε 97 πξφηεηλε κηα αηδέληα γηα ηελ ελδπλακσκέλε Δπξσπατθή ζπλεξγαζία ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ αθνξά ηα ζρνιεία, ε νπνία εζηίαζε ζε ηξεηο βαζηθέο πεξηνρέο: ηελ πξνψζεζε ησλ βαζηθψλ ηθαλνηήησλ, ηελ εμαζθάιηζε πςειήο πνηφηεηαο κάζεζεο γηα θάζε καζεηή θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ζρνιείνπ. Έλα ρξφλν αξγφηεξα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφβαιε ηελ πνηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηεο εθπαίδεπζήο ηνπ σο παξάγνληεο θιεηδηά γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο επηηπρίαο ησλ καζεηψλ 98. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ηφληζε ηε ζεκαζία ηεο έξεπλαο θαζψο θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη κεγαιχηεξε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ θαη ηεο πνηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (e.g. Darling Hammond et al., 2005 Rockoff, 2004) ή ηεο εθπαίδεπζήο ηνπ (Rivkin, Hanushek & Kain, 2005) παξά κεηαμχ ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ θαη ηεο νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο ηνπ ζρνιείνπ (Angrist & Lavy, 2001). Πην πξφζθαηε έξεπλα πάλσ ζηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πην πεηπρεκέλσλ ζρνιηθψλ ζπζηεκάησλ ηνλίδεη μαλά ηνλ θεληξηθφ ξφιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππνζηεξίδνληαο φηη «ε πνηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηελ πνηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ» θαη φηη «ν κφλνο ηξφπνο γηα λα βειηηψζεη έλα ζχζηεκα ηα απνηειέζκαηά ηνπ είλαη λα βειηηψζεη ηε δηδαζθαιία» (Barber & Mourshed, 2007 φπ. αλαθ. ζην OECD, 2009). Έθηνηε ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεί ζεκαληηθφ ζηνηρείν ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο επξσπατθήο εθπαίδεπζεο θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηίζεηαη σο θεληξηθή πξνηεξαηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ε ππνζηήξημε θαη βειηίσζε ηεο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζα ζε κηα δηα βίνπ πξννπηηθή /C300/07 ζηηο SEC(2007) COM(2007) 392 ηειηθφ ζηηο (2007/C 300/07 ζηηο )

155 154 ε απάληεζή ηνπο ζηελ Αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 100 γηα ηε βειηίσζε ηεο δηδαθηηθήο εθπαίδεπζεο νη Τπνπξγνί ησλ ρσξψλ κειψλ δεζκεχηεθαλ ζηελ ζέζπηζε καθξνπξφζεζκσλ ζηφρσλ φζνλ αθνξά ηνλ θαιχηεξν ζπληνληζκφ θαη ηελ αλάπηπμε πνιηηηθήο ζηελ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ κπνξεί λα αθνξά ζηελ πξνζέιθπζε ζην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αηφκσλ κε απμεκέλα πξνζφληα θαη εκπεηξία αιιά θαη δηαηήξεζεο ησλ έκπεηξσλ εθπαηδεπηηθψλ ζην επάγγεικα (OECD, 2009). ρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ηα θξάηε κέιε ζπκθψλεζαλ λα εξγαζηνχλ πάλσ ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο: ζπλερήο θαη ζπληνληζκέλε παξνρή ηεο δηδαθηηθήο εθπαίδεπζεο, ελζάξξπλζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ απφθηεζε θαη ηε δηαηήξεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ αμηψλ πνπ απαηηνχληαη (απηφλνκε κάζεζε, εκπινθή ζηελ έξεπλα, αλαζηνραζκφο), πξνβνιή ηνπ επαγγέικαηνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο κηα ειθπζηηθή επαγγεικαηηθή επηινγή, κε εμαζθάιηζε πξνζιήςεσλ, ηνπνζεηήζεσλ θαη θηλεηηθφηεηαο πνπ εληζρχνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, απφθηεζε πηπρίνπ πνπ εμαζθαιίδεη ζηνλ απφθνηην κηα ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηεο έξεπλαο θαη ηεο πξαθηηθήο εμάζθεζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε παηδαγσγηθή θαηάξηηζε θαη γλψζε ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ, επαγγεικαηηθή ππνζηήξημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, πςειήο πνηφηεηαο εθπαίδεπζε θαη ζπλερήο επαγγεικαηηθή εμέιημε, δηνηθεηηθέο ηθαλφηεηεο κε πξνψζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ παξάιιεια κε ηηο δηδαθηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηελ εκπεηξία λα έρνπλ πξφζβαζε ζε πνηνηηθή εθπαίδεπζε ζηε δηαρείξηζε ζρνιείνπ θαη ηε δηνίθεζε (OECD, 2009: 13). ηελ Διιάδα φπσο αλαθέξεηαη ζε ζρεηηθή έθζεζε ηεο EACEA (2010) ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ δεκνζίσλ ζρνιείσλ παξέρεηαη απφ νξγαληζκνχο φπσο: ην Τπνπξγείν Παηδείαο, ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην (ζεκεξηλφ ΗΔΠ), ηα Πεξηθεξεηαθά Δπηκνξθσηηθά Κέληξα, ηα Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα, 100 Improving the Quality of Teacher Education and Improving Competences for the 21st Century: An Agenda for European Co-operation on Schools

156 155 ηα Σερλνινγηθά Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα, ην Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, ε Αλψηαηε ρνιή Παηδαγσγηθήο θαη Σερλνινγηθήο Δθπαίδεπζεο, ν Οξγαληζκφο Δπηκφξθσζεο Δθπαηδεπηηθψλ, ην Ηλζηηηνχην Δπηκφξθσζεο ην νπνίν αλήθεη ζην Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο, ην Ηλζηηηνχην Γηαξθνχο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ, ην Δζληθφ Ίδξπκα Νεφηεηαο, ην Κέληξν Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο. Δπίζεο, επηκνξθσηηθέο δξαζηεξηφηεηεο νξγαλψλνληαη απφ ηνπο πκβνχινπο εθπαίδεπζεο θαη ηα ζπλδηθάηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ (EACEA, 2010). Γηα ηηο δεμηφηεηεο φκσο πνπ απνθηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί φπσο αλαθέξεηαη ζπάληα ππάξρεη αμηνιφγεζε ησλ επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ 101 (EACEA, 2010). Δπηπιένλ ε απνηίκεζε ησλ κέρξη ζήκεξα επηκνξθσηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ επηζεκαίλεη ειιείςεηο, αδπλακίεο θαη πξνβιήκαηα. Έηζη, αλ θαη νη ζρεηηθέο κειέηεο δηαπηζηψλνπλ ζεηηθή ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ αλάγθε επηκφξθσζεο, παξάιιεια ακθηζβεηνχλ ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο επηκφξθσζεο. Αλάκεζα ζηα πξνβιήκαηα πνπ εληνπίδνληαη αλαθέξνληαη ε δηάζηαζε αλάκεζα ζηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηα εθαξκνδφκελα πξνγξάκκαηα, πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ, ηθαλφηεηα θαη επάξθεηα ησλ επηκνξθσηψλ θ.ά. (Παπαλανχκ, 2003). πλαθφινπζα επηζεκαίλεηαη ε αλάγθε πινπνίεζεο ηνπ νξάκαηνο ηνπ επαγγεικαηία εθπαηδεπηηθνχ κέζα απφ λέεο δνκέο θαη ζεζκηθέο ξπζκίζεηο (Παπαλανχκ, 2003). Πάλησο απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε δηαηίζεληαη ζεκαληηθά θνλδχιηα γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ζπλερηδφκελεο εθπαίδεπζεο ηα νπνία δελ αμηνπνηνχληαη επαξθψο ιφγσ έιιεηςεο νξγαλσηηθψλ δνκψλ, γλψζεσλ, νξζνινγηθήο 101 Σν κφλν πνπ παξείρε επίζεκε πηζηνπνίεζε ήηαλ ην Information and Communication Technologies ( , duration of training: 3 months) πνπ έιαβε ρψξα ζε 2 θάζεηο: κηα ηεο επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε βαζηθέο δεμηφηεηεο. Απφ ην 2002 κέρξη ην εθπαηδεπηηθνί επηκνξθψζεθαλ ελψ έιαβαλ πηζηνπνίεζε. Δπηπιένλ 8000 εθπαηδεπηηθνί επηκνξθψζεθαλ θαη 1000 πηζηνπνηήζεθαλ ζην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Δθπαίδεπζε θαη Δηζαγσγηθή Δπαγγεικαηηθή Δπηκφξθσζε. Ζ δεχηεξε θάζε Training of teachers in using ICTs in teaching procedures αλακέλoληαλ λα ηζρχζεη θαη γηα ηα έηε 2009/10 ICT and Foreign Languages: English, French and German κε πξναηξεηηθφ ραξαθηήξα θαη δηάξθεηα 80 σξψλ. H θάζε απηή δελ εθαξκφζηεθε κέρξη ηεο παξνχζεο γηα ηνπο μελφγισζζνπο εθπαηδεπηηθνχο παξά ηνλ αξρηθφ ζρεδηαζκφ.

157 156 επηινγήο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηθαλνηήησλ πξνγξακκαηηζκνχ (Βξπληψηε & Κειπαλίδεο, 2004). Δπηπιένλ, ε δηαδηθαζία ηεο επηκφξθσζεο είλαη κηα ηδηαίηεξα απαηηεηηθή δηαδηθαζία γηα ηνλ εθπαηδεπφκελν εθπαηδεπηηθφ απφ γλσζηηθή, ζπλαηζζεκαηηθή θαη επηηειεζηηθή (performance) πιεπξά (Calderhead & Shorrock, 1997 Καξαβά, 2006), ην νπνίν ζπλεπάγεηαη ηελ επέλδπζε ρξφλνπ θαη ελέξγεηαο απφ ηε πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνθεηκέλνπ λα «κεηαθξάζεη» ηηο ηξέρνπζεο κεηαξξπζκίζεηο ζε απνηειεζκαηηθή πξαθηηθή θαη λα αληαπνθξηζεί ζηηο απμαλφκελεο πξνζδνθίεο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ απνζηνιή (Day, 2000: 125). Οη απαηηήζεηο απηέο γηα ηελ πξνζπάζεηα πνπ θαιείηαη λα θαηαβάιιεη ν εθπαηδεπηηθφο ηεο μέλεο γιψζζαο, φκσο, ίζσο λα θαληάδνπλ ππεξβνιηθέο κέζα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ θαηαγξάθεηαη ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα φζνλ αθνξά ηε μέλε γιψζζα. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε ζέζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ε αληίιεςε ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηε ζέζε πνπ θαηέρεη ην κάζεκά ηνπ ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, είλαη εχινγν ν εθπαηδεπηηθφο ηεο μέλεο γιψζζαο λα αηζζάλεηαη φηη πζηεξεί έλαληη ησλ άιισλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ, αθνχ ε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ησλ μέλσλ γισζζψλ ππνβαζκίδεηαη ζπλερψο. Έηζη ν εθπαηδεπηηθφο ηεο μέλεο γιψζζαο πνιχ ζπρλά ληψζεη φηη απνηπγράλεη ζην δηδαθηηθφ ηνπ έξγν θαη δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηνπο δηδαθηηθνχο ηνπ ζηφρνπο, ελψ βηψλεη έλα αίζζεκα κε απηνπξαγκάησζεο θαη αλεπαξθνχο αλαγλψξηζεο απφ ηα άηνκα ηνπ νηθνγελεηαθνχ θαη επαγγεικαηηθνχ πεξίγπξνχ ηνπ. Ζ αίζζεζε απηή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κπνξεί λα απνηειέζεη αξλεηηθφ παξάγνληα γηα ηελ επηηπρία ηεο επηκφξθσζεο αθνχ, φπσο αλαθέξεη, ε Παπαλανχκ (2014) βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο απνηειεί ε ζεηηθή ζηάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζην έξγν ηνπ, ε πξνζσπηθή ηνπ δέζκεπζε ζηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρνιείνπ θαη ε δηάζεζε γηα ηελ απηνβειηίσζή ηνπ. Σε ζηηγκή πνπ νη πξνζσπηθέο απηέο ηδηφηεηεο επεξεάδνληαη απφ ην εξγαζηαθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν θηλείηαη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη θπζηθφ, ζηηο ζπλζήθεο πνπ πεξηγξάθεθαλ, νη εθπαηδεπηηθνί λα κελ έρνπλ ηα πεξηζψξηα ή ηελ ελέξγεηα λα αθηεξψζνπλ ζηε ζπζηεκαηηθή ηνπο επηκφξθσζε. Έηζη, ε Παπαλανχκ ηνλίδεη ηελ αλάγθε ζχλδεζεο ηεο επηκνξθσηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε ηνλ αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ησλ αλαγθψλ ηηο νπνίεο ε επηκφξθσζε ζηνρεχεη λα θαιχςεη θαη ηε δεκηνπξγία εληζρπηηθψλ ζπλζεθψλ ζε επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο κε ζηφρν ηνλ πεηξακαηηζκφ, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ

158 157 εθπαηδεπηηθψλ. εκαληηθή επίζεο πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία είλαη ν πςειφο βαζκφο απηνλνκίαο θαη ελεξγνπνίεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ επηινγή αληηθεηκέλνπ θαη ηε κνξθή επηκφξθσζεο, αιιά θαη ε πξνβνιή ζχγρξνλσλ ζεσξηψλ κάζεζεο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηερληθψλ πνπ αμηνπνηνχλ ηηο δηαθνξέο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Σέινο, ζεκαληηθή θξίλεηαη θαη ε αμηνιφγεζε ηεο ίδηαο ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο φζνλ αθνξά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο, έηζη ψζηε λα εθηηκεζνχλ ηα απνηειέζκαηα ησλ επηκνξθψζεσλ θαη ε επίδξαζή ηνπο ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ κέζσ ηεο βειηίσζεο ηεο δηδαθηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Παπαλανχκ, 2014). ην θεθάιαην πνπ αθνινπζεί, φπσο επίζεο θαη ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο κειέηεο απηήο, ζα δνζεί ε εηθφλα ηεο επηκνξθσηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ζηελ νπνία εκπιέθνληαη νη εθπαηδεπηηθνί ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα αιιά θαη ζηελ Διιάδα, θαη ζα δεηρζεί ην θαηά πφζν ν βαζκφο επηκφξθσζεο επηδξά ζηελ ελίζρπζε ηεο δηδαθηηθήο επάξθεηάο ηνπο.

159 158 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ζ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΑΓΓΛΗΚΖ ΓΛΩΑ ΜΔΑ ΑΠΟ ΣΖ ΓΗΔΘΝΖ ΔΡΔΤΝΑ European Survey on Language Competences (ESLC) 5.1. Ζ Δπξσπατθή Έξεπλα γηα ηηο Γισζζηθέο Γεμηφηεηεο (ESLC) Ζ γισζζηθή θαη πνιηηηζηηθή δηαθνξεηηθφηεηα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα επελδπηηθά αγαζά αιιά θαη κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ε Δ.Δ. πξνο ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ε πνιηηηθή ηεο πνιπγισζζίαο απερεί ην ζηφρν πνπ ηέζεθε θαηά ηε χλνδν ηεο Βαξθειψλεο ην 2002, φπνπ πξνβιήζεθαλ ην ζέκαηα ηεο βειηίσζεο ησλ βαζηθψλ δεμηνηήησλ ζηε γιψζζα θαη ηεο δηδαζθαιίαο δχν ηνπιάρηζηνλ μέλσλ γισζζψλ απφ ηελ πνιχ λεαξή ειηθία 102, ππνγξακκίδνληαο ηελ αλάγθε πξνψζεζεο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο 103. Γηα λα παξέρεη πεξαηηέξσ ππνζηήξημε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ Δπξψπε, ε χλνδνο ηεο Βαξθειψλεο έζεζε ηελ αλάγθε χπαξμεο ελφο δείθηε επάξθεηαο ησλ γισζζψλ, σο ζεκείν αλαθνξάο ζε απηφ ηνλ ηνκέα. ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ζπλέβαιιε θαη κηα κεγάιε έξεπλα, ε Δπξσπατθή Έξεπλα γηα ηηο Γισζζηθέο Γεμηφηεηεο (European Survey on Language Competences - ESLC, 2011) ε νπνία εζηίαζε ζηελ επάξθεηα ησλ καζεηψλ ζηηο μέλεο γιψζζεο ζην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο δεκνζηνπνηήζεθαλ ην 2012 θαη πξφζθεξαλ ζεκαληηθή γλψζε ζρεηηθά κε ην πξαγκαηηθφ επίπεδν ησλ δεμηνηήησλ ησλ Δπξσπαίσλ καζεηψλ ζηελ μέλε γιψζζα. Ζ ESLC είλαη ε πξψηε έξεπλα απηνχ ηνπ είδνπο πνπ ζρεδηάζηεθε κε ζηφρν ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ επάξθεηα ησλ καζεηψλ ζηελ μέλε γιψζζα. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην έηνο 2011, ζε 16 ζπκκεηέρνπζεο ρψξεο ή θνηλφηεηεο ρσξψλ (νη νπνίεο εθεμήο αλαθέξνληαη σο εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα) ηεο 102 Σν πιαίζην πνπ ζεζπίζηεθε απφ ηελ Δπηηξνπή Δπηθνηλσλίαο «Πνιπγισζζία: κηα επέλδπζε γηα ηελ Δπξψπε θαη θνηλή δέζκεπζε» (2008) θαη απφ ην πκβνχιην «Φήθηζκα γηα ηελ Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ πνιπγισζζία» (2008) απνηεινχλ έγγξαθα θαίξηαο ζεκαζίαο πνπ έζεζαλ ηελ πνιηηηθή ηεο γιψζζαο σο ζέκα κέγηζηεο ζπλεηζθνξάο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο ηεο Δ.Δ. 103 Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο κάζεζεο ηεο γιψζζαο έρεη γίλεη έλαο απφ ηνπο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο ηνπ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ γηα ηελ Δθπαίδεπζε (Strategic Framework for Education and Training ET 2020). Ζ δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο έρεη επίζεο απνθηήζεη κηα μερσξηζηή ζέζε κέζα απφ πξσηνβνπιίεο πνπ είλαη ελζσκαησκέλεο ζηελ γεληθή ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Δπξψπε 2020 πξνσζψληαο έμππλε, βηψζηκε θαη ζπλνιηθή αλάπηπμε. πγθεθξηκέλα νη δεμηφηεηεο ηεο γιψζζαο σο κέζν λα ελζαξξχλεηαη ε θηλεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ. παίδεη πξσηαξρηθφ ξφιν κέζα ζηελ πξσηνβνπιία ησλ Νέσλ ζε Κίλεζε (Youth on the Move) θαη ηελ Αηδέληα γηα Νέεο Γεμηφηεηεο θαη Θέζεηο Δξγαζίαο (Agenda for New Skills and Jobs).

160 159 Δπξψπεο - κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα - κε ηε ρξήζε εξσηεκαηνινγίσλ ζε καζεηέο ζηελ ηειεπηαία ρξνληά ηεο θαηψηεξεο κέζεο εθπαίδεπζεο (ISCED2) θαη ηελ πξψηε ρξνληά ηεο αλψηεξεο κέζεο εθπαίδεπζεο (ISCED3) (UNESCO, 1997) 104. Δπηπξφζζεηα πιεξνθνξίεο ζπιιέρζεθαλ απφ εθπαηδεπηηθνχο, δηεπζπληέο θαη πληνληζηέο Δζληθήο Έξεπλαο νη νπνίνη παξείραλ ζηνηρεία γηα ηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηε βειηίσζε ηεο επάξθεηαο ησλ μέλσλ γισζζψλ. θνπφο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε παξνρή πιεξνθνξηψλ γηα ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ κέζα απφ ηηο δηδαθηηθέο κεζφδνπο θαη ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2007α), έηζη ψζηε λα βνεζεζεί ε Δπξψπε ζηε δεκηνπξγία ελφο Δπξσπατθνχ Γείθηε Δπάξθεηαο ηεο Γιψζζαο, λα παξαθνινπζεί ηελ ηαχηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ κε ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο Βαξθειψλεο (2002) 105, θαη λα αληαιιάμεη θαιέο πξαθηηθέο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο. Ζ έξεπλα ESLC αμηνινγεί ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ζηελ θαηαλφεζε γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ (reading and listening), φπσο επίζεο θαη ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ (writing). Ζ γισζζηθή απηή επάξθεηα αμηνινγήζεθε ζχκθσλα κε ηα επίπεδα ηνπ Κνηλνχ Δπξσπατθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο - CEFR 106 (πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, 2001), έηζη ψζηε λα 104 Ζ Γηεζλήο Πξφηππε Σαμηλφκεζε ηεο Δθπαίδεπζεο (ISCED, International Standard Classification of Education) δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ UNESCO γηα ηελ ηαμηλφκεζε θαη ηνλ ραξαθηεξηζκφ ησλ βαζκίδσλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ. Υξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1970 γηα ηελ παξαγσγή ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε, ην 1975 εγθξίζεθε ζηε Παγθφζκηα Γηάζθεςε γηα ηελ Δθπαίδεπζε, θαη ην 1978 πξνζαξκφζηεθε θαη ηππνπνηήζεθε. Σν 1997 κεηά απφ πξνζαξκνγέο εγθξίζεθε ε ηζρχνπζα ηαμηλφκεζε κε ηελ νλνκαζία ISCED97 ε νπνία δηαπηζηψλεη ηελ αλάγθε ρξήζεο ελφο θνηλνχ δείθηε γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη απνηειεί έλα ζχλνιν ελλνηψλ, νξηζκψλ θαη ηαμηλνκήζεσλ πνπ παξέρνπλ έλα πιαίζην γηα ηελ θαηάξηηζε θαη ηελ παξνπζίαζε δηεζλψλ ζηαηηζηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε. Τπφ απηή ηελ έλλνηα παξέρεη κηα βάζε γηα ηε ράξαμε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο αλάπηπμεο εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, κέζα απφ ηηο ζπγθξίζεηο ησλ ζπζηεκάησλ εθπαίδεπζεο. πγθεθξηκέλα ηα επίπεδα πεξηγξάθνληαη σο εμήο: ISCED 0: πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε (παηδηθφο ζηαζκφο θαη λεπηαγσγείν, 3-7 εηψλ) ISCED 1: Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε (βαζηθή εθπαίδεπζε κε βάζε έλα ζχζηεκα θαηεγνξίαο, δειαδή ελφο κφλν δηδάζθνληα γηα φια ηα καζήκαηα) ISCED 2: θαηψηεξε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (βαζηθή εθπαίδεπζε κε ζχζηεκα μερσξηζηψλ εθπαηδεπηηθψλ γηα θάζε ζρνιηθφ αληηθείκελν) ISCED 3: αλψηεξε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (δεχηεξν ζηάδην ηεο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε γεληθή ή επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε) ISCED 4: κεηαδεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (κε Παλεπηζηεκηαθή, π.ρ. Ηλζηηηνχηα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο) ISCED 5: πξψην επίπεδν Παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο (βαζηθφο ηίηινο ζπνπδψλ θαη Μεηαπηπρηαθά Γηπιψκαηα Δηδίθεπζεο) ISCED 6: δεχηεξν επίπεδν Παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο (π.ρ. Γηδαθηνξηθφ δίπισκα) (UNESCO, 1997). Βιέπε Σα ζπκπεξάζκαηα απηά έθαλαλ έθθιεζε γηα «δξάζε έηζη ψζηε λα βειηησζεί ε θαηάθηεζε βαζηθψλ δεμηνηήησλ φπσο ε γλψζε 2 ηνπιάρηζηνλ μέλσλ γισζζψλ απφ ηελ πνιχ λεαξή ειηθία» φπσο επίζεο θαη γηα ηελ «ζέζπηζε ελφο δείθηε γισζζηθήο επάξθεηαο» (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2005). 106 Common European Framework of Reference, βι. θεθάιαην 2 ηεο παξνχζαο εξγαζίαο.

161 160 ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο αλάκεζα ζηα ζπκκεηέρνληα επξσπατθά ζπζηήκαηα. Σα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα είλαη πνιχ ζεκαληηθά θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ζηνηρεία πνπ έρνπλ πξνθχςεη θαηά θαηξνχο ζε Δπξσπατθφ επίπεδν, θαη ηηο επίζεκεο εζληθέο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο, θσηίδνπλ θαηά πνιχ ην θαίξην δήηεκα ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο. Ζ κέηξεζε θαη ζχγθξηζε ηνπ επηπέδνπ επάξθεηαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δπξψπεο απνηειεί δχζθνιν εγρείξεκα θαζψο νη γιψζζεο εηζάγνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ειηθίεο, δηδάζθνληαη κε δηαθνξεηηθή δηάξθεηα θαη έληαζε, θαη ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο κπνξεί λα έρεη ππνρξεσηηθφ ή πξναηξεηηθφ ραξαθηήξα. Δπίζεο, ζε θάζε ζχζηεκα δηαθέξεη ε επαθή ησλ καζεηψλ κε γιψζζεο εθηφο ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη ε επίδξαζε ηεο θνπιηνχξαο πνπ αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηε γιψζζα. Γηα ηε ζχγθξηζε ησλ Υσξψλ Μειψλ ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή γηα ηελ επίηεπμε επάξθεηαο ζηε μέλε γιψζζα, ε έξεπλα ζηαρπνινγεί 13 παξάγνληεο νη νπνίνη κπνξνχλ λα ηξνπνπνηεζνχλ κέζσ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο θάζε ρψξαο, θαη νη νπνίνη δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηνπο παξάγνληεο εθείλνπο πνπ δελ επηδέρνληαη ηξνπνπνίεζεο θαζψο είλαη πέξα απφ ηνλ έιεγρν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, φπσο ην γεληθφ δεκνγξαθηθφ, θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη γισζζηθφ πιαίζην. Οη παξάγνληεο απηνί αθνξνχλ: - ηελ έλαξμε εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζε λεαξή ειηθία, - ηελ πνηθηιία ησλ γισζζψλ θαη ηε ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, - ηηο επθαηξίεο πνπ ην ζχζηεκα παξέρεη ζηνπο καζεηέο γηα άηππε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο, - ηελ εηδίθεπζε ηνπ ζρνιείνπ πάλσ ζηελ μέλε γιψζζα, - ηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηε βειηίσζε θαη ελίζρπζε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο δηδαζθαιίαο, - ηηο δηαπνιηηηζκηθέο αληαιιαγέο, - ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ πνπ πξνέξρεηαη απφ άιιεο γισζζηθέο θνηλφηεηεο, - ηελ παξνρή δπλαηφηεηαο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζε φινπο ηνπο καζεηέο, - ηηο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, - ηελ πξφζβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε επηκνξθσηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηελ εθπαίδεπζε πςειήο πνηφηεηαο πνπ πξνζθέξεηαη ή επηηπγράλεηαη, - ην δηάζηεκα εξγαζίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε άιιε ρψξα,

162 161 - ηε ρξήζε ησλ ππαξρφλησλ εξγαιείσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επξσπατθήο γιψζζαο, - ηελ πξαθηηθή εκπεηξία. Με ηε ζπκβνιή απηήο ηεο έξεπλαο, εθδφζεθε ην 2012 ε ηξίηε θνηλή έθδνζε ηνπ δηθηχνπ Δπξπδίθε θαη ηεο Eurostat ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Αξηζκνί Κιεηδηά γηα ηε Γηδαζθαιία ησλ Γισζζψλ ζηελ Δπξψπε (Key Data on Teaching Languages at School in Europe) 107 ε νπνία δίλεη κηα αλαιπηηθή εηθφλα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζε 32 επξσπατθέο ρψξεο. Ζ έθδνζε απηή ζπκπεξηιακβάλεη επίζεο δείθηεο πνπ βαζίδνληαη ζε ζηνηρεία απφ δηαθνξεηηθέο πεγέο φπσο ην δίθηπν Δπξπδίθε 108, ε Eurostat, ε δηεζλήο έξεπλα PISA ηνπ ΟΟΑ θαη ε δξάζε Δλδνυπεξεζηαθή Δπηκφξθσζε Comenius (Comenius In-Service Training Αction), πνπ είλαη κέξνο ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γηα Βίνπ Μάζεζεο ηεο Δ.Δ. (EU Lifelong Learning Programme - LLP). Ζ γλψζε πνπ παξέρνπλ ζπλνιηθά νη δείθηεο απφ ηηο πεγέο απηέο αθνξά πξσηίζησο ζηηο πνιηηηθέο ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. Καιχπηνπλ νξγαλσηηθά ζέκαηα φπσο ν αξηζκφο ησλ γισζζψλ πνπ δηδάζθνληαη θαη ην πνζνζηφ ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζην πεδίν ησλ μέλσλ γισζζψλ, ην επίπεδν ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζηελ εθκάζεζε ησλ γισζζψλ, νη ειηθίεο, ηα θίλεηξα θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ γηα ην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο, ηα επίπεδα επίδνζεο πνπ αλακέλεηαη λα θηάζνπλ νη καζεηέο ζηε δηάξθεηα ηεο εθπαίδεπζήο ηνπο, νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηε βαζηθή θαη ζπλερή εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (initial and continuing education). Δπηπξφζζεηα γίλεηαη αλαθνξά ζην κνληέιν ηεο Οινθιεξσκέλεο Δθκάζεζεο ηνπ Πεξηερνκέλνπ θαη ηεο Γιψζζαο (Content and Language Ηntegrated Learning - CLIL), ζχκθσλα κε ην νπνίν αληηθείκελα κε γισζζηθά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηδάζθνληαη ζηελ μέλε γιψζζα κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ. Ζ αλαθνξά παξνπζηάδεη δεδνκέλα απφ φιεο ηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. θαη ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Πεξηνρήο (European Economic Area - EEA) - Κξναηία θαη Σνπξθία - κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία 107 Ζ ζεηξά Key Data, έρεη σο ζηφρν ηνλ ζπλδπαζκφ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ θαη πνηνηηθήο πιεξνθφξεζεο ζηα Δπξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. 108 Οη πιεξνθνξίεο απφ ην Δπξπδίθε έρνπλ ιεθζεί απφ επίζεκεο πεγέο θαη ηα έηε αλαθνξάο είλαη ηα έηε 2010 θαη 2011 θαη θαιχπηνπλ ηελ πξσηνβάζκηα θαη κέζε εθπαίδεπζε (ISCED επίπεδα 1, 2 θαη 3) θαη κεξηθψο ηελ πξνζρνιηθή (ISCED επίπεδν 0).

163 162 πνπ αθνξνχλ δεκφζηα ζρνιεία θαη ηδησηηθά ζρνιεία κε θξαηηθή επηρνξήγεζε. πλνιηθά ε έθδνζε παξέρεη απαληήζεηο ζε έλαλ αξηζκφ εξσηήζεσλ πνπ είλαη ζην επίθεληξν ηεο Δπξσπατθήο ζπλεξγαζίαο ζηελ εθπαίδεπζε καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ESLC παξέρνπλ δηαθσηηζηηθά ζηνηρεία γηα ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα δηεζλή εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Ζ παξάζεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ απηψλ θξίλεηαη απαξαίηεηε θαζψο αθνξνχλ ηε βαζκίδα ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο - φπσο άιισζηε θαη ε παξνχζα έξεπλα - θαη αλαπφθεπθηα αληηπαξαβάιινληαη κε ηα επξήκαηά ηεο ζην εκπεηξηθφ κέξνο. Δπηπιένλ ζεκαληηθή θξίλεηαη ε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ ζπλζεθψλ εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε δηεζλέο επίπεδν, αθνχ κέζσ απηήο κπνξεί λα γίλεη επθνιφηεξα θαηαλνεηφ ην πιαίζην δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ην νπνίν πξνγξακκαηίδεηαη θαη εθαξκφδεηαη βάζεη ηεο επξσπατθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο Σα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ESLC Ζ ειηθία έλαξμεο ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ν ζπλνιηθφο δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ ΞΓ ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δπξψπεο ηα Δπξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο ηείλεη λα εηζάγεηαη ζηε βαζηθή εθπαίδεπζε πνιχ λσξίηεξα απ φηη ζην παξειζφλ. Ζ ηάζε απηή δηαθαίλεηαη κέζα απφ ηελ εθαξκνγή πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη κεηαξξπζκίζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο. Έηζη ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ δηδάζθνληαη κηα ηνπιάρηζηνλ μέλε γιψζζα ζην ζρνιείν έρεη απμεζεί θαηά 10.7% ζε έλα δηάζηεκα 5 ρξφλσλ απφ ην έηνο 2004/2005 σο ην 2009/2010, ελψ παξάιιεια ζηελ θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε επίζεο θαηαγξάθεηαη αχμεζε ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ ζε ηνπιάρηζηνλ 2 μέλεο γιψζζεο ζε πνζνζηφ 4,1% θαηά κέζν φξν γηα ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα (EACEA, 2012). Ζ Διιάδα αλάκεζα ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ηδηαίηεξα κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ (46.7%) πνπ καζαίλνπλ 2 ή πεξηζζφηεξεο γιψζζεο. Σα αγγιηθά είλαη καθξάλ ε πην

164 163 επξέσο δηδαζθφκελε γιψζζα ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία, ζε φιεο ζρεδφλ ηηο ρψξεο θαη ζε φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ απμεηηθή ηάζε ζην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ είλαη πνιχ πην εκθαλήο ζηελ αγγιηθή γιψζζα απφ φηη ζηηο ππφινηπεο, αθνχ κεηαμχ ησλ εηψλ 2004/2005 θαη 2009/10 θαηαγξάθεθε αχμεζε ζην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ καζαίλνπλ αγγιηθά ζηελ πξσηνβάζκηα θαηά 12 πνζνζηηαίεο κνλάδεο (απφ 60.7 % ζε 73%), ελψ ην πνζνζηφ ζηελ θαηψηεξε θαη γεληθή αλψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη κεγαιχηεξν ηνπ 90%. Ζ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο ζε πξψηκε παηδηθή ειηθία είλαη έλα απφ ηα ζέκαηα ζηα νπνία δίλεηαη πξνηεξαηφηεηα κέζα απφ ηελ Δπξσπατθή πνιηηηθή (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2008). Έηζη, ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο ζηελ Δπξψπε παξαηεξείηαη κηα αχμεζε ζηε δηάξθεηα ηεο ππνρξεσηηθήο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο, ε νπνία επηηπγράλεηαη πξσηίζησο κε ηε κείσζε ηνπ νξίνπ ειηθίαο ζηελ νπνία αξρίδεη ε δηδαζθαιία. Παξά ηε γεληθή θαηεχζπλζε, παξαηεξνχληαη δηαθνξέο ζηελ εηζαγσγή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, θαζψο θάπνηα ελζσκαηψλνπλ ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζηα αξρηθά ζηάδηα (1 ν έηνο ηνπ ISCED 1), ελψ άιια ζπζηήκαηα εηζάγνπλ ην κάζεκα ζε πην πξνρσξεκέλα ζηάδηα ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (5 ν έηνο ηνπ ISCED 1), κε επαθφινπζν ηε δεκηνπξγία δηαθνξάο ζην ζπλνιηθφ δηδαθηηθφ ρξφλν, ν νπνίνο επηπιένλ δηαθνξνπνηείηαη κεηαμχ ησλ ζπζηεκάησλ βάζεη ηνπ εζληθνχ πξνγξακκαηηζκνχ. πσο αλαθέξεηαη ζηελ έξεπλα ε παξάκεηξνο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θξίλεηαη ζεκαληηθή, αθνχ γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, ε πξψηκε έλαξμε ηεο εθκάζεζεο ηεο ΞΓ βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπζρέηηζε κε ηηο θαιχηεξεο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο. ηελ Διιάδα φπσο θαη ζε άιια έμη επξσπατθά ζπζηήκαηα απφ ην έηνο 2006/07 εηζήρζεζαλ κεηαξξπζκίζεηο γηα ηε κείσζε ηνπ νξίνπ ειηθίαο γηα ηελ ππνρξεσηηθή εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (ζρήκα 5.1). Έηζη ε ρψξα καο βξίζθεηαη ζε αξθεηά θαιή ζέζε ζρεηηθά κε ηελ ειηθία έλαξμεο ηεο ππνρξεσηηθήο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο, παξφιν πνπ ζε θάπνηα ζπζηήκαηα, φπσο ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Μάιηα είλαη ππνρξεσηηθή ε εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο απφ ηελ πξψηε ρξνληά ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ζηε Φηιαλδία θαη ζηε νπεδία ηα ζρνιεία έρνπλ ηε δπλαηφηεηα επηινγήο ζηελ έλαξμε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο σο ππνρξεσηηθφ αληηθείκελν, θαη ζην Ληρηελζηάηλ θαη ζηε Γεξκαληθή Κνηλφηεηα ηνπ Βειγίνπ έρνπλ πηνζεηεζεί νη πξνζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ μέλε γιψζζα σο ππνρξεσηηθή πξαθηηθή απφ ην Έηζη βάζεη ηνπ ζρήκαηνο

165 θαη ηεο ζχγθξηζεο ησλ δεδνκέλσλ ησλ ππνινίπσλ ρσξψλ κε απηά ηεο Διιάδαο, ε ρψξα καο νξίδεη σο ππνρξεσηηθφ ηνλ ίδην αξηζκφ εηψλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο κε ζπζηήκαηα φπσο ε Γαιιηθή Κνηλφηεηα ηνπ Βειγίνπ, ε Λεηνλία, ε Ληζνπαλία, ε Ρνπκαλία, ε Γαλία θαη ε Ηζιαλδία. Πεξηζζφηεξεο ψξεο πξνζθέξνληαη ζε ζπζηήκαηα φπσο ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Γεξκαληθή Κνηλφηεηα ηνπ Βειγίνπ κε 13 έηε, ε Ννξβεγία, ε νπεδία, ε Φηιαλδία, ε Απζηξία, ε Πνισλία, ε Οπγγαξία κε 12 ππνρξεσηηθά έηε, θαη ε Βνπιγαξία θαη Σζερία κε 11 έηε. Ληγφηεξα έηε απφ ηελ Διιάδα κε βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ ζρήκαηνο 5.1 πξνζθέξνπλ ηα ζπζηήκαηα φπσο ε Σνπξθία θαη ε Οπγγαξία κε 9 έηε, ε Οιιαλδία κε 8 έηε θαη ε Μεγάιε Βξεηαλία ε νπνία παξνπζηάδεη ηνλ ειάρηζην αξηζκφ εηψλ ππνρξεσηηθήο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο. Σν έηνο 2010/11 ε Διιάδα ζπγθαηαιέρζεθε αλάκεζα ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα 10 ρσξψλ πνπ εηζήγαλ πηινηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ κε ηελ πεξαηηέξσ κείσζε ηεο ειηθίαο έλαξμεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο απφ ηελ Α ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ (ζρήκα 5.2), κε ηε θηινδνμία επέθηαζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε φια ηα ζρνιεία κέρξη ην ζρνιηθφ έηνο 2013, ε νπνία φκσο δελ επεηεχρζε πνηέ (βι. θεθάιαην 2). Σα ζηνηρεία πνπ παξνπζηάδεη ην ζρήκα 5.1 σζηφζν ζήκεξα δελ αληαπνθξίλνληαη ζηα δεδνκέλα ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο σο πξνο ηε δηάξθεηα ηεο ππνρξεσηηθήο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο, θαζψο ηα ηειεπηαία ρξφληα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ είλαη επηιεγφκελν γηα ηελ αλψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (βι. θεθάιαην 2). Με βάζε απηήλ ηελ εμέιημε ε Διιάδα - κε εμαίξεζε ηε Μεγάιε Βξεηαλία - είλαη ε ρψξα κε ηε κηθξφηεξε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο ππνρξεσηηθήο δηδαζθαιίαο ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ζπλνιηθά κεηαμχ ησλ ζπζηεκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ζρήκα 5.1, αθνχ ν ππνρξεσηηθφο ρξφλνο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κεηψλεηαη απφ 10 ζε 7 έηε.

166 165 ρήκα 5.1: Ζιηθία έλαξμεο θαη δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο σο ππνρξεσηηθφ κάζεκα ζηελ πξνζρνιηθή, πξσηνβάζκηα θαη γεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Έηε αλαθνξάο 1993/94, 2002/03, 2006/07, 2010/11 Πεγή: EACEA, 2012: 28 ρήκα 5.2: Πηινηηθά πξνγξάκκαηα εηζαγσγήο ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο ζε πξνζρνιηθή, πξσηνβάζκηα θαη γεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 2010/11. Πεγή: EACEA, 2012: 36

167 166 Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο είλαη ν πξνηεηλφκελνο αξηζκφο ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ. πσο δηαπηζηψλεηαη κέζα απφ ηελ εηθφλα ησλ ζπζηεκάησλ (ζρήκα 5.3) ζηε ρψξα καο ε ζπρλφηεηα απηή είλαη αλάκεζα ζηηο ρακειφηεξεο, ελψ αλ ζπλππνινγίζνπκε ην γεγνλφο ηεο κείσζεο ησλ σξψλ ηνπ καζήκαηνο θαηά 1 ψξα (κείσζε ζε πνζνζηφ 14,3%) ζηε βαζκίδα ηνπ Γπκλαζίνπ ε Διιάδα έξρεηαη ηειεπηαία ζηε ζρεηηθή θαηάηαμε. ρήκα 5.3: Αξηζκφο δηδαθηηθψλ σξψλ ηελ εβδνκάδα γηα ηελ πξψηε θαη ηε δεχηεξε μέλε γιψζζα. Πξψηε μέλε γιψζζα (αγγιηθή) Γεχηεξε μέλε γιψζζα, (γαιιηθή, γεξκαληθή, ηηαιηθή θιπ.) Πεγή: ESLC, 2011: 157 Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ππάξρεη απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ηε κειέηε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ κε θχξην ζηφρν ηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ρξφλνπ θαη κάζεζεο. Ζ νθνχ (2002: 229) επηζεκαίλεη ην πξφβιεκα ηεο απζηεξήο ρξνληθήο θαηαλνκήο θαη πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ ζρνιείνπ, ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ εηο βάξνο ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, εθφζνλ δε δηαηίζεηαη ν απαηηνχκελνο ρξφλνο ζηνπο καζεηέο γηα ηελ εκβάζπλζε «ζηελ πξφζθηεζε ησλ θαηλνχξγησλ γλψζεσλ», ή ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπλεπεηψλ ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ δηαπηζηψλεηαη έρεη πξνηαζεί ε αλαδηάξζξσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ θαη ε πηνζέηεζε κηαο επέιηθηεο δνκήο ηνπ (Hargreaves, 1997).

168 167 Καηά ηε Βηηζηιάθε-νξσληάηε (2002), σο «ζρνιηθφο ρξφλνο» νξίδεηαη ν πξνγξακκαηηζκέλνο ρξφλνο (allocated time) πνπ αληηζηνηρεί ζην ζχλνιν ησλ σξψλ πνπ νη καζεηέο αλακέλεηαη λα βξίζθνληαη ζηε ζρνιηθή κνλάδα θαη ν νπνίνο δηαθξίλεηαη ζε δηδαθηηθφ ρξφλν (instructional time), δειαδή απηφλ ηεο δηεμαγσγήο ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ην κε-δηδαθηηθφ ρξφλν (noninstructional time,) πνπ αλαθέξεηαη ζηα δηαζηήκαηα ηεο ζρνιηθήο εκέξαο θαηά ηα νπνία δε δηεμάγεηαη ηππηθφ εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα. Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ππνθαηεγνξίεο ηνπ ρξφλνπ ελαζρφιεζεο ή ρξφλνπ «επί ηνπ έξγνπ» (engaged time ή time on task), ν νπνίνο αθνξά ην ρξφλν ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζε καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαη ηνπ αθαδεκατθνχ καζεζηαθνχ ρξφλνπ, θαηά ηνλ νπνίν νη καζεηέο εκπιέθνληαη ζηε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα. χκθσλα κε ηε Βηηζηιάθε-νξσληάηε (φ.π: 30) ν κε-δηδαθηηθφο ρξφλνο αθνξά ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηηο νπνίεο νη καζεηέο δελ εκπιέθνληαη ζε θάπνην είδνο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, φπσο ε θαηαγξαθή παξνπζηψλ/απνπζηψλ, νη αλαθνηλψζεηο, ε αλάζεζε εξγαζηψλ, ε επηβνιή πεηζαξρίαο, ε ραιαξσηηθή κεηάβαζε απφ ην έλα ζέκα ή αληηθείκελν ζην άιιν θ.α. Έξεπλεο πνπ έρνπλ εθπνλεζεί ζην παξειζφλ θαη έρνπλ ζπλεηζθέξεη ζηνλ νξηζκφ ηνπ θαηαιιειφηεξνπ ρξφλνπ έλαξμεο θαη δηάξθεηαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο έρνπλ βξεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θαη ηεο θαηαλνκήο ηνπ κε ηελ επάξθεηα ζηελ μέλε γιψζζα (Stern et al., 1976 Swain, 1981). Οη Collins et al. (1999: 658) επίζεο βξήθαλ ζεηηθά απνηειέζκαηα κεηαμχ ηεο εληαηηθήο δηδαζθαιίαο ζηελ μέλε γιψζζα θαη ηεο βειηίσζεο ηεο επίδνζεο καζεηψλ δηαθνξεηηθψλ δπλαηνηήησλ, αθνχ νη καζεηέο πνπ παξαθνινχζεζαλ εληαηηθά καζήκαηα γιψζζαο μεπέξαζαλ ζηηο επηδφζεηο καζεηέο κε θαιχηεξε γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο ή καζεηέο πνπ ραξαθηεξίδνληαλ αθαδεκατθά πην επηηπρεκέλνη νπνίνη φκσο παξαθνινχζεζαλ ιηγφηεξν εληαηηθά πξνγξάκκαηα. Δπηπξφζζεηα, γεληθφηεξα ε αχμεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζε θαζήθνληα θαη εξγαζίεο ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ αληίζηνηρε αχμεζε ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα (Stallings & Kaskowitz, 1974). Πην πξφζθαηε έξεπλα πξνηάζζεη επίζεο ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν δηδαζθαιίαο σο άξξεθηα ζπλδεδεκέλν κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, δηαπίζησζε ε νπνία νδεγεί ζηελ αλάγθε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαη πξαθηηθψλ ζρεηηθψλ κε ηελ θαηαλνκή ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ γηα ηε βειηίσζε ησλ δηδαθηηθψλ απνηειεζκάησλ. Ζ

169 168 ΗΔΑ 109 ζρεηηθά κε απηφ θαηαιήγεη ζηελ αλάγθε παξνρήο ρξφλνπ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ, θάλνληαο αλαθνξά ζε κειέηεο φπνπ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ ηάμε γηα ηηο δηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζε δηνηθεηηθέο εξγαζίεο - φπσο ε θαηαγξαθή απνπζηψλ, ε δηαλνκή πιεξνθνξηαθψλ εληχπσλ πνπ αθνξνχλ ην ζρνιείν, ε πξνζπάζεηα επηβνιήο ηεο ηάμεο ζηελ αίζνπζα θιπ. - βξέζεθε λα έρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ 110. Άιιεο κειέηεο ππνδεηθλχνπλ ηελ αδπλακία δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο θαη ηελ έιιεηςε δεμηνηήησλ απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο απείζαξρεο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ, αιιά θαη ην βάξνο ηεο αλάζεζεο ησλ δηνηθεηηθψλ εξγαζηψλ, σο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ αξλεηηθά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Jensen, Sandoval-Hernandez, Knoll, & Gonzalez, 2012). Έξεπλα πάλησο ηνπ ΟΟΑ ην 2009, απνθαιχπηεη πσο ην έλα ηέηαξην (¼) πεξίπνπ θαηά κέζν φξν ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ ράλνπλ πεξίπνπ ην 40% ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ ηνπο αλαινγεί, εμαηηίαο παξαγφλησλ πνπ δελ έρνπλ ζρέζε κε ηε δηδαζθαιία (OECD, 2009), ελψ έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεσξνχλ φηη ηα πξνβιήκαηα πεηζαξρίαο θαη ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ θαη δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο (ζε πνζνζηφ 30% θαη 25% αληίζηνηρα) είλαη ηνκείο γηα ηνπο νπνίνπο απαηηείηαη ελδπλάκσζε ησλ δεμηνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζσ ηεο θαηάιιειεο επηκφξθσζεο (Jensen et al, φ.π.). Γη απηνχο ηνπο ιφγνπο ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή πνπ ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο κέζεο επίδνζεο ηνπ καζεηή είλαη αλαγθαίν λα εζηηάζεη ζηελ αλάπηπμε πξαθηηθψλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ αθνξνχλ ηε κέγηζηε εθκεηάιιεπζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θαη ηε βειηίσζε ησλ δεμηνηήησλ δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο, ζηελ ειάθξπλζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ηνπο θφξηνπ εξγαζίαο θαη ζηε βειηίσζε ησλ ππεξεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ, έηζη ψζηε νη εθπαηδεπηηθνί λα κπνξέζνπλ λα αθηεξψζνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ θαζαξά ην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν. ρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ, ζηνηρεία πξνθχπηνπλ θαη απφ ηνλ ζπλνιηθφ πίλαθα ηνπ πνζνζηνχ ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηα 109 Ζ IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), είλαη κηα αλεμάξηεηε δηεζλήο θνηλνπξαμία εζληθψλ εξεπλεηηθψλ ηλζηηηνχησλ θαη νξγαληζκψλ πνπ εδξεχεη ζην Άκζηεξληακ. Ο θχξηνο ζθνπφο ηεο είλαη λα δηεμάγεη ζπγθξηηηθέο κειέηεο κεγάιεο θιίκαθαο πάλσ ζηηο εθπαηδεπηηθέο επηδφζεηο έηζη ψζηε λα ππάξμεη κεγαιχηεξε θαηαλφεζε ζε βάζνο πάλσ ζηελ επίδξαζε ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ πξαθηηθψλ κέζα ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα αλαθηήζεθε ζηηο 12/09/2014.

170 169 δηδαθηηθά αληηθείκελα ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΟΟΑ (πίλαθαο 5.1). Έηζη ν κέζνο ρξφλνο πνπ θαηαγξάθεηαη γηα ηηο μέλεο γιψζζεο αγγίδεη ην πνζνζηφ ηνπ 12% θαη ζηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ - πνζνζηφ πνπ κε ηελ απφθαζε ηνπ έρεη ππνρσξήζεη ζην 11,2% - ηε ζηηγκή πνπ ν αληίζηνηρνο ρξφλνο γηα ηηο ΞΓ αληηζηνηρεί ζην πνζνζηφ 14% ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θαη ζην 15% ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔACEA/Euridice, 2012). χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ίδηνπ πίλαθα, ζπκπεξάζκαηα πξνθχπηνπλ επίζεο φζνλ αθνξά ηελ πξνηεξαηφηεηα ησλ αληηθεηκέλσλ ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Έηζη, πνιχ δηαθνξεηηθή παξνπζηάδεηαη ε εηθφλα ηεο Διιάδαο ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ θαη ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ. φζνλ αθνξά ην πνζνζηφ ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηα ππνρξεσηηθά καζήκαηα ησλ «Νέσλ Διιεληθψλ» (18% έλαληη ηνπ κέζνπ πνζνζηνχ 16% ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ θαη ηεο ΔΔ), ησλ «Μαζεκαηηθψλ» (11% έλαληη ηνπ 13%), ηεο «Δπηζηήκεο» (10% έλαληη ηνπ 12%), ησλ «Σερληθψλ» (6% έλαληη ηνπ 8%) ησλ «Θξεζθεπηηθψλ» (6% έλαληη ηνπ 3%) θαη ησλ «Λνηπψλ αληηθεηκέλσλ» (10% έλαληη ηνπ 4%). Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά, ηα «Θξεζθεπηηθά» θαη ηα «ινηπά αληηθείκελα» είλαη πνιχ απμεκέλα ζην σξηαίν πξφγξακκα ηεο Διιάδαο ζπγθξηηηθά κε ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. θαη ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ, ελψ ην αληίζεην παξαηεξείηαη γηα άιια αληηθείκελα φπσο νη «Ξέλεο Γιψζζεο», ηα «Μαζεκαηηθά», ε «Δπηζηήκε» θαη ηα «Καιιηηερληθά». Δηδηθφηεξα, ην κεγάιν πνζνζηφ ηνπ 10% πνπ αληηζηνηρεί ζηε δηδαζθαιία ησλ «Λνηπψλ αληηθεηκέλσλ», ζχκθσλα κε έθζεζε ηνπ Σκήκαηνο Πνηφηεηαο ηεο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ην φπνπ γίλεηαη ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο νξγάλσζεο ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ ζηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο, ζηελ Απζηξαιία, ζηνλ Καλαδά, ζηηο ΖΠΑ, ζηελ Ηαπσλία θαη ζηε Νέα Εειαλδία - παξνπζηάδεηαη απμεκέλν θαζψο, φπσο αλαθέξεηαη, ζηελ θαηεγνξία απηή ζπγθαηαιέγεηαη ην αληηθείκελν ησλ «Αξραίσλ Διιεληθψλ». Ζ δηαπίζησζε απηή ηεο Έθζεζεο κπνξεί έηζη λα εμεγήζεη ηελ απφθιηζε ησλ πνζνζηψλ ηνπ πίλαθα απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, αθνχ πξνβαίλνληαο ζε ππνινγηζκφ ησλ σξψλ πνπ αθηεξψλνληαη ζηα θηινινγηθά καζήκαηα, φπσο πξνθχπηεη απφ ην πξφγξακκα (βι. θεθάιαην 2), ν ζπλνιηθφο ρξφλνο ησλ καζεκάησλ απηψλ αλέξρεηαη ζην πνζνζηφ ηνπ 26,7% (14,3% γηα ηελ Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη 12,4% γηα ηε Νέα Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία). 111 Βι. θεθάιαην 2.

171 Non-compulsory curriculum Total compulsory curriculum Compulsory flexible curriculum Total compulsory core curriculum Other Practical and vocational skills Religion Physical education Arts Technology Modern foreign languages Social studies Science Mathematics Reading, writing and literature Notes 170 Πίλαθαο 5.1: Καηαλνκή πνζνζηψλ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ αλά αληηθείκελν ζηελ θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε γηα ην έηνο 2010/11. Compulsory core curriculum OECD Austria n x(12) Belgium (Fl.) n n n Belgium (Fr.) n n Canada n n n Chile n m Czech 1 x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) n x(13) n x(13) m Republic Denmark n n n 100 n England n x(12) 100 x(14) Estonia n n n n Finland n n France x(4) n Germany n Greece n 100 n Hungary n n Iceland x(4) n Ireland x(13) x(13) 5 7 x(13) n n Israel n 6 9 n n Italy n n 100 n 100 n Japan n n m Korea n n Luxembourg n n n 100 n Mexico n 6 6 n n 100 n Netherlands 1 x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) x(13) n Norway n n 100 n Poland n n Portugal n n Scotland a a a a a a a a a a a a a a a Slovak n Republic Slovenia n n n Spain x(13) n n OECD average EU21 average Πεγή: OECD, 2013: 362 Αξγεληηλή: UNESCO Institute for Statistics (World Education Indicators Programme) (

172 171 Καηά ηνλ Κειπαλίδε, ε κε ηζρπξνπνίεζε ησλ καζεκάησλ φπσο ε «Μεηξηθή γιψζζα», νη «Ξέλεο γιψζζεο», ε «Πιεξνθνξηθή», ηα «Μαζεκαηηθά» θαη ε «ηαηηζηηθή» - ηα νπνία ζηε ζεκεξηλή επνρή απαηηνχληαη ζε πξνεπηζηεκνληθά πιαίζηα θαηαλφεζεο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη απαηηνχληαη απφ ηελ επξσπατθή θαη δηεζλή δπλακηθή ηεο εμέιημεο - απνηειεί απφδεημε ηεο παιηλδξφκεζεο ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, αθνχ ην κάζεκα ησλ «Αξραίσλ Διιεληθψλ» εμαθνινπζεί λα θαηέρεη θεληξηθή ζέζε ζηελ εθπαίδεπζε ηε ζηηγκή πνπ ζηε βαζκίδα ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο δελ επηβάιιεηαη ζε θακία αλεπηπγκέλε ρψξα (Κειπαλίδεο, 2009: 23, 26). Δμάιινπ ην κάζεκα ησλ «Αξραίσλ Διιεληθψλ» είρε αλέθαζελ απμεκέλε βαξχηεηα ζηε κέζε εθπαίδεπζε, αθνχ θαηαιάκβαλε κεγάιν πνζνζηφ ηνπ εβδνκαδηαίνπ ρξφλνπ δηδαζθαιίαο θαη επεξέαδε ηε ζέζε ή ηελ εηζαγσγή άιισλ καζεκάησλ ζην Πξφγξακκα πνπδψλ (Βαξκάδεο, 2007), ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ζην Γπκλάζην δέρεηαη ζνβαξή ακθηζβήηεζε, αθνχ δελ είλαη δεδνκέλνο ν επεξγεηηθφο ηνπ ξφινο κε βάζε ηα Πξνγξάκκαηα πνπδψλ (Μαπξνζθνχθεο, 2002). Οη παξαπάλσ επηζεκάλζεηο ζρεηηθά κε ηελ παξνρή δηδαζθαιίαο ησλ «Αξραίσλ Διιεληθψλ» επηβεβαηψλνληαη θαη κέζα απφ ηα ζηνηρεία ηνπ ζρήκαηνο 5.4 αθνχ γηα ηα αληηθείκελα ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ 112 νη πξνηάζεηο ησλ θεληξηθψλ εθπαηδεπηηθψλ αξρψλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά γηα ηελ θαηψηεξε θαη αλψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. πσο πξνθχπηεη απφ ηελ εηθφλα ησλ ζπζηεκάησλ δελ ππάξρεη πξφβιεςε γηα κηα παξνρή ηέηνηνπ είδνπο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο γηα ηε βαζκίδα ηεο θαηψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Αληίζεηα παξαηεξείηαη ε δηδαζθαιία ηεο Αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο λα είλαη ππνρξεσηηθή γηα φινπο ηνπο καζεηέο κφλν ζε δχν εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα - απηά ηεο Διιάδαο θαη ηεο Κχπξνπ - ελψ ζπζηήκαηα φπσο ηεο Ηηαιίαο, φπνπ ηα Λαηηληθά απνηεινχλ κεγάιν κέξνο ηεο ηζηνξηθήο ηεο θιεξνλνκηάο, δελ εζηηάδνπλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ζπγθεθξηκέλεο γιψζζαο ζηελ θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε 113. ηνλ ίδην άμνλα, ην ζρήκα 112 Χο αξραίεο ή θιαζηθέο γιψζζεο, φπσο ηα Λαηηληθά ή ηα θιαζηθά Διιεληθά, νξίδνληαη νη γιψζζεο πνπ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη πηα ζε θακία ρψξα θαη επνκέλσο δηδάζθνληαη γηα ιφγνπο δηαθνξεηηθνχο απφ απηνχο ηεο επηθνηλσλίαο. Οη δηδαθηηθνί ζηφρνη κπνξεί λα είλαη ε απφθηεζε βαζχηεξεο γλψζεο γηα ηηο ξίδεο ησλ κνληέξλσλ γισζζψλ νη νπνίεο πξνήιζαλ απφ ηηο θιαζηθέο γιψζζεο, γηα αλάγλσζε θαη θαηαλφεζε ησλ απζεληηθψλ θεηκέλσλ ηεο αξραίαο ινγνηερλίαο θαη ηελ εμνηθείσζε κε ηνλ πνιηηηζκφ ν νπνίνο ρξεζηκνπνίεζε ηε γιψζζα θαη ζπλδέεηαη πνιηηηζηηθά κε ηελ νκάδα ζηφρν. 113 Παξφκνηα, πξνηάζεηο πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ παξαηεξνχληαη ζε ιηγφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα γηα ην επίπεδν ηεο αλψηεξεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Έηζη ηα πεξηζζφηεξα ζπζηήκαηα εηζάγνπλ ηε δηδαζθαιία ησλ Λαηηληθψλ ππνρξεσηηθά γηα φινπο ηνπο καζεηέο

173 172 ρήκα 5.4: Θέζε ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ ζηε γεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (θαηψηεξε θαη αλψηεξε) γηα ην έηνο 2010/11. Πεγή: EACEA, 2012: 52 ρήκα 5.5: Αξηζκφο θιαζηθψλ γισζζψλ πνπ δηδάζθνληαη νη καζεηέο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Πεγή: ESLC, 2011: 161 ζηελ Κξναηία/Οπγγαξία ή κφλν γηα κεξηθνχο καζεηέο νη νπνίνη ζπλήζσο αθνινπζνχλ ηελ θαηεχζπλζε ηεο εηδίθεπζεο ζηηο γιψζζεο ή ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεο. ε θαλέλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα πάλησο δελ εκθαλίδεηαη ππνρξεσηηθή ε δηδαζθαιία ηεο θιαζηθήο γιψζζαο θαη ζηηο δχν βαζκίδεο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ISCED2 θαη ISCED3) εθηφο απφ ηα ζπζηήκαηα ηεο Διιάδαο θαη ηεο Κχπξνπ.

174 δείρλεη φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ 80% ησλ καζεηψλ ζηελ Διιάδα αλαθέξεη φηη δηδάζθνληαη ή έρνπλ δηδαρζεί ηνπιάρηζηνλ κηα θιαζηθή γιψζζα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, πνπ δείρλεη ηε κεγάιε δηαθνξά κε ηα ππφινηπα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δ.Δ, ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα ESLC. Σα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα επίζεο δηαθέξνπλ θαηά πνιχ ζην πνζνζηφ πξνζθνξάο καζεκάησλ ζηελ μέλε γιψζζα κε εληζρπηηθφ ή επαλνξζσηηθφ ραξαθηήξα γηα ηνπο καζεηέο ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, εθηφο ηνπ εκεξεζίνπ πξνγξάκκαηνο. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία, αξλεηηθή εκθαλίδεηαη ε εηθφλα ηεο Διιάδαο αλάκεζα ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζχκθσλα κε ηελ ESLC (ζρήκα 5.6), αθνχ είλαη ε ρψξα κε ην ρακειφηεξν πνζνζηφ πξνζθνξάο καζεκάησλ ελίζρπζεο 114 ζηελ πξψηε μέλε γιψζζα (αγγιηθά), ηε ζηηγκή πνπ ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα δείρλνπλ ζε πνιχ κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηελ ελίζρπζε ησλ καζεηψλ κέζσ επηπιένλ καζεκάησλ ζην ίδην αληηθείκελν κέζα ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ. Δλδεηθηηθά λα αλαθέξνπκε ζε απηφ ην ζεκείν φηη νη ρψξεο κε ην ακέζσο πςειφηεξν πνζνζηφ κεηά ηελ Διιάδα - Βνπιγαξία θαη Μάιηα - εκθαλίδνπλ ζρεδφλ ηξηπιάζην πνζνζηφ ζηελ παξνρή εληζρπηηθψλ καζεκάησλ. ρήκα 5.6: Παξνρή επηπιένλ εληζρπηηθψλ καζεκάησλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο ζην ζρνιείν. Πεγή: ESLC, 2011: Ο δείθηεο βαζίδεηαη ζηελ εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ: «Πνηνλ ηχπν εληζρπηηθψλ καζεκάησλ πξνζθέξεη ησλ ζρνιείν ζηνπο καζεηέο;». Ο δείθηεο είλαη '1' φηαλ ηνπιάρηζηνλ κηα απφ ηηο δχν επηινγέο ησλ απαληήζεσλ {καζήκαηα ελδπλάκσζεο} θαη {καζήκαηα επαλφξζσζεο} απαληήζεθε κε "Ναη", ελψ είλαη '0' ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε.

175 174 Γηα ηελ ελίζρπζε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο νη καζεηέο θαηαθεχγνπλ ζε ηδησηηθνχο θνξείο θαζψο, ζχκθσλα κε ην ζρήκα 5.7, ε Διιάδα είλαη ε ρψξα κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ παξαθνινχζεζεο καζεκάησλ ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο εθηφο ζρνιείνπ, ζε πνζνζηφ ιίγν κηθξφηεξν ηνπ 60%, ην νπνίν δηαθέξεη θαηά πνιχ απφ άιια ζπζηήκαηα, φπσο π.ρ. ε Οιιαλδία, ε Γαιιία, ην Βέιγην θαη ε νπεδία, φπνπ ηα πνζνζηά παξνπζηάδνληαη πνιχ κεησκέλα. Σν θαηλφκελν ηεο ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο - πνπ ζηε βηβιηνγξαθία ζπρλά απνθαιείηαη shadow education - ζχκθσλα κε ηνπο Ξσρέιιε θαη Hopf (2003), απνηειεί θαηλφκελν ηεο ειιεληθήο εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, πνπ δελ ππάξρεη ζε θακία άιιε επξσπατθή ρψξα, θαη είλαη έλαο «παξαπαηδαγσγηθφο ζεζκφο» ή «εθπαηδεπηηθφ παξαζχζηεκα», ην νπνίν ιεηηνπξγεί ζπλνδεπηηθά ή ζπκπιεξσκαηηθά, παξάιιεια κε ην επίζεκν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. ηελ έξεπλά ηνπο ( ) δηαπίζησζαλ φηη έλα 75% ησλ καζεηψλ ζπκκεηείραλ ζην «παξαζχζηεκα» απηφ. χκθσλα επίζεο κε ηνλ Bray (2011), ηα πςειφηεξα επίπεδα ηδησηηθήο ζπκπιεξσκαηηθήο εθπαίδεπζεο θαηέρεη ε λφηηα Δπξψπε κε επηθεθαιήο ηελ Διιάδα - ζηελ νπνία ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε Κχπξνο - ελψ ζηηο ρψξεο ηεο βφξεηαο Δπξψπεο ε ηδησηηθή εθπαίδεπζε πεξηνξίδεηαη ζεκαληηθά, αθνχ νη αλάγθεο ησλ καζεηψλ θαιχπηνληαη απφ ην δεκφζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα (Bray, 2011: φπ. αλαθ. ζην Πνιπκίιε, 2014). ρήκα 5.7: πκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε καζήκαηα ζηελ πξψηε θαη δεχηεξε μέλε γιψζζα εθηφο ζρνιείνπ Πεγή: ESLC, 2011: 171

176 Δπξσπατθή θηλεηηθφηεηα, πξνγξάκκαηα θαη CLIL Οη επθαηξίεο γηα άηππε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο πνπ πξνζθέξνληαη κέζα ζε θάζε εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα απνηεινχλ επίζεο έλαλ παξάγνληα πνπ ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθή καζεζηαθή δηαδηθαζία. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα ζην θαζεκεξηλφ πεξηβάιινλ ηνπ καζεηή, κε ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, ηελ επαθή ηνπ καζεηή κε ηα κέζα ελεκέξσζεο, ηα ηαμίδηα θαη ηελ επηθνηλσλία κε άηνκα απφ άιιεο ρψξεο, ηε ρξήζε έληππνπ θαη νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ ζηε μέλε γιψζζα θιπ. Ζ θηλεηηθφηεηα θαη νη αληαιιαγέο ησλ καζεηψλ κέζα απφ πξνγξάκκαηα είλαη θεληξηθά ζηνηρεία ηεο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ θαηάθηεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, αθνχ νη καζεηέο έξρνληαη ζε επαθή κε ηε γιψζζαζηφρν ζηελ απζεληηθή ηεο κνξθή. Ζ Δ.Δ. ελεξγά έρεη πξνσζήζεη δηαπνιηηηζκηθέο αληαιιαγέο κέζα απφ ζρήκαηα θηλεηηθφηεηαο ζε αξθεηά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα (Comenius, Leonardo, θαη Erasmus). χκθσλα κε ην ρέδην Γξάζεο (2003) φινη νη καζεηέο πξέπεη λα έρνπλ ηελ εκπεηξία ζπκκεηνρήο ζε ζρνιηθά γισζζηθά πξνγξάκκαηα Comenius κέζσ ησλ νπνίσλ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο κεηαμχ νκάδσλ καζεηψλ, κέζα απφ ζπλζεηηθέο εξγαζίεο (project) θαη αληαιιαγέο επηζθέςεσλ κε ζηφρν ηε γιψζζα. Ζ θηλεηηθφηεηα ησλ καζεηψλ απνηειεί κηα πνιπδηάζηαηε δξαζηεξηφηεηα αθνχ εκπεξηέρεη έλα δηαπνιηηηζκηθφ έξγν θαη παξάιιεια ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε γισζζηθψλ δεμηνηήησλ. Ζ θηλεηηθφηεηα θαη ε δηαπνιηηηζκηθή επηθνηλσλία κπνξεί λα εηζαρζεί κε εμσδηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζψλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Έηζη, θαηά ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ θηλεηηθφηεηαο, ε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ζε έλαλ μέλν πνιηηηζκφ εκπιέθεη ηέζζεξηο θαηεγνξίεο παξαγφλησλ: ηελ πξνζσπηθή ζηάζε, ηελ θνηλσληθή ζπκκεηνρή, ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη ηελ ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο θαη επηθνηλσλίαο (Murphy- Lejeune & Zarate, 2003: 40-44). Ζ ελζσκάησζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ απηψλ ζηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο έμσ απφ ην παξαδνζηαθφ πιαίζην ηεο ηάμεο δίλεη ηελ επθαηξία γηα εμάζθεζε ηεο παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ, παξνπζηάδεη θαηλνχξγηεο καζεζηαθέο επθαηξίεο θαη ζπκβάιιεη ζηε δηαπνιηηηζκηθή εκπεηξία θαη ζηελ επαθή κε άιιεο γιψζζεο θαη θνπιηνχξεο, αλαπηχζζνληαο ηε δηαπνιηηηζκηθή ζπλείδεζε ηνπ καζεηή. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ESLC ηα ζπζηήκαηα δελ ρξεκαηνδνηνχλ εμίζνπ ηηο αληαιιαγέο καζεηψλ ζε φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο (ISCED1, ISCED2 θαη ISCED3). Δηδηθφηεξα γηα ηελ μέλε γιψζζα ν κέζνο φξνο

177 176 ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ είλαη ηδηαίηεξα ρακειφο (νη κέζνη φξνη θπκαίλνληαη κεηαμχ 0,2 θαη 1,0 ζε θιίκαθα 0-3). ηελ Διιάδα πνπ είλαη έλα απφ ηα ηξία ζπζηήκαηα κε ηα ρακειφηεξα πνζνζηά, ν κέζνο φξνο είλαη κηθξφηεξνο ηνπ 0,3 (ΜΟ<0,3) ζηελ ίδηα θιίκαθα. Δπίζεο ην ρακειφηεξν πνζνζηφ (<5%) ππνδνρήο εθπαηδεπηηθψλ απφ άιιεο ρψξεο αθνξά πάιη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηε ζηηγκή πνπ ν κέζνο φξνο ησλ ρσξψλ είλαη πεξίπνπ 20%. Σέινο, ρακειφ είλαη θαη ην πνζνζηφ ησλ ζρνιείσλ ζηελ Διιάδα φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί μέλσλ γισζζψλ έιαβαλ ρξεκαηνδφηεζε γηα επηζθέςεηο αληαιιαγήο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (<10%), ελψ ζρεδφλ ζε φια ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζην 40% ησλ ζρνιείσλ θάπνηνο εθπαηδεπηηθφο έιαβε αλάινγε ρξεκαηνδφηεζε. Σα Δπξσπατθά Πξνγξάκκαηα ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε δηαθνξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο Socrates , ησλ δξάζεσλ Comenius θαη Erasmus πνπ παξέρνπλ νηθνλνκηθά θίλεηξα γηα θνηλφ ηφπν αλάπηπμεο θαη εθαξκνγήο ησλ Πξνγξακκάησλ πνπδψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (κε ζπλδπαζκφ πνιιψλ αληηθεηκέλσλ θαη δηδαζθαιία ζε άιιεο γιψζζεο) θιπ. Σν 2001 ην Δπξσπατθφ Έηνο Γισζζψλ βνήζεζε ζηελ πξνψζεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο θαη κέζσ ηεο δηδαζθαιίαο CLIL. Σν 2003 ε Δπηηξνπή πξνψζεζε ην ρέδην Γξάζεο (6), αθνινπζψληαο ηε θαηεπζχλζεηο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηε Βαξθειψλε ην Μάξηην ηνπ 2002, πνπ έθαλε έθθιεζε γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζε λεαξή ειηθία κέζσ θνηλήο πξνζπάζεηαο ησλ Μειψλ Υσξψλ. Σν ρέδην Γξάζεο ραξαθηήξηζε ηελ παξνρή CLIL σο κηα «ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζηελ Δ.Δ.». Σν Μάην ηνπ 2005 ην πκβνχιην γηα ηελ Δθπαίδεπζε αλαθέξζεθε ζηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ ζπκπνζίνπ κε ηίηιν «Ζ Μεηαιιαζζφκελε Δπξσπατθή Σάμε: Ζ Γπλακηθή ηεο Πνιπγισζζηθήο Δθπαίδεπζεο» (The Changing European Classroom: The Potential of Plurilingual Education) ηνπ Μαξηίνπ ην ίδην έηνο αλάκεζα ζηα νπνία ηνλίζηεθε ε αλάγθε γηα ηελ επαθή ησλ καζεηψλ κε ηελ παξνρή CLIL, φπσο επίζεο θαη γηα ηελ παξνρή θηλήηξνπ γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηδαζθαιία CLIL Αλαθνξά πξέπεη λα γίλεη θαη ζε άιια εγρεηξήκαηα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε κεζνδνινγία CLIL, φπσο ην Δπξσπατθφ ήκα Γισζζψλ γηα ηελ θαηλνηνκία ζηε δηδαζθαιία θαη ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (πνπ απνλεκήζεθε γηα πξψηε θνξά ην 1998) θαη ην Δπξσπατθφ Γίθηπν EuroCLIC πνπ

178 177 Παξφιν φκσο πνπ ζρεδφλ ζε φια ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηεο Δπξψπεο πξνζθέξεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα δηδαρζνχλ αληηθείκελα κε γισζζηθά κέζσ ηνπ κνληέινπ CLIL ζε δχν δηαθνξεηηθέο γιψζζεο (ηελ επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο, κηα μέλε γιψζζα ή κηα ηνπηθή δηάιεθην), ε Διιάδα είλαη έλα απφ ηα ιίγα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα πνπ απνηεινχλ εμαίξεζε απηήο ηεο πξαθηηθήο καδί κε ηε Γαλία, ηελ Σνπξθία θαη ηελ Ηζιαλδία (ζρήκα 5.8). Σν ρακειφ πνζνζηφ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηα επξήκαηα ηεο ESLC (ζρήκα 5.9), φπνπ ζπκπεξαίλνπκε φηη ην πνζνζηφ δελ είλαη κεδεληθφ εμαηηίαο ηεο ζπκκεηνρήο ηδησηηθψλ ζρνιείσλ ζηελ έξεπλα (ζχκθσλα κε ηνλ πίλαθα πνπ παξαζέηνπλ νη Γελδξηλνχ & Ενπγαλέιε ην 2012 ζηελ Δλδηάκεζε Δζληθή Έθζεζε γηα ηελ Δπξσπατθή Έξεπλα Γισζζηθψλ Γεμηνηήησλ) 116. ρεηηθά κε ηελ έιιεηςε ηεο παξνρήο απηήο γηα ηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηελ Δζληθή Πεξηγξαθή πνπ αθνξά ηελ εθαξκνγή ηεο ζηε ρψξα καο (Euridice, 2006), ε δηδαζθαιία ηνπ CLIL δελ έρεη εθαξκνζηεί, παξφιν πνπ απφ ην 2004 γίλεηαη αλαθνξά ζην ζρεδηαζκφ πηινηηθνχ πξνγξάκκαηνο κε ρξήζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε ζρνιεία ηεο δεπηεξνβάζκηαο θαη επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο, κε ζπγθεθξηκέλε ζηφρεπζε ζην αληηθείκελν ησλ «Νέσλ Σερλνινγηψλ». πσο αλαθέξεηαη, έλαο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν απηφ δελ είλαη εθηθηφ είλαη φηη ε εθαξκνγή ηεο δηδαζθαιίαο κέζσ CLIL δε ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί ζε ζρνιεία - εθηφο ησλ δίγισζζσλ - θαζψο ε Διιάδα δελ έρεη ηελ εκπεηξία κηαο γισζζηθήο πνηθηινκνξθίαο ζηελ ηζηνξία ηεο. Δπηπιένλ, ε καθξνρξφληα απνθιεηζηηθή δηδαζθαιία ησλ αληηθεηκέλσλ ζηελ Διιεληθή γιψζζα πνπ εθαξκφδεηαη ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, απνηειεί κηα επηπξφζζεηε δπζθνιία γηα ηελ εθαξκνγή ηεο CLIL, θαζψο γηα ηε ρξήζε κηαο άιιεο γιψζζαο απαηηείηαη πξνζεθηηθφο ζρεδηαζκφο γηα έλα ζεκαληηθφ ρξνληθφ δηάζηεκα, παξάγνληαο φκσο πνπ δελ απνδείρζεθε αλαζηαιηηθφο γηα φιεο ηηο άιιεο ρψξεο νη νπνίεο έρνπλ εθαξκφζεη ηε κέζνδν CLIL. Παξά ηηο δπζθνιίεο ελ ηνχηνηο - φπσο αλαθέξεηαη - ε Διιάδα «δεζκεχεηαη απφιπηα ζην λέν πιαίζην πνπ ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο άκεζα», θαζψο ήδε δηδάζθεηαη κηα δεχηεξε μέλε γιψζζα ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, θαη ε κέζνδνο CLIL πηνζεηείηαη ζην λέν πηινηηθφ πξφγξακκα σο έλαο πξφζζεηνο ηξφπνο ελίζρπζεο ηεο απνηειείηαη απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη εξεπλεηέο νη νπνίνη αζρνινχληαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο CLIL θαη ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή απφ ην ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζηελ Διιάδα απφ ην 2010 εθαξκφδεηαη πηινηηθά ζην 3 ν Πεηξακαηηθφ Γεκνηηθφ ρνιείν Δπφζκνπ ε δηδαζθαιία CLIL ζην κάζεκα ηεο Γεσγξαθίαο, ηεο Ηζηνξίαο θαη ησλ Θξεζθεπηηθψλ, φκσο ην ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν δελ ζπκπεξηιήθζεθε ζην δείγκα ηεο έξεπλαο ESLC.

179 178 εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο (Δuridice, 2006). Τπφ εμέηαζε επίζεο είλαη ηα πξνζφληα θαη ε εμεηδηθεπκέλε εθπαίδεπζε ή επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπο νπνίνπο αθνξά ε εθαξκνγή ηεο δηδαζθαιίαο CLIL (Euridice, 2006). ρήκα 5.8: Παξνρή CLIL ζε πξσηνβάζκηα θαη/ή γεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαηά ην έηνο 2010/11. Πεγή: EACEA, 2012: 39 ρήκα 5.9: Παξνρή δηδαζθαιίαο CLIL ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Πεγή: ESLC, 2011: 169

180 Γηδαθηηθέο πξαθηηθέο Ζ ΔΔ δελ πξνσζεί κηα ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή πξαθηηθή κε πξνθαζνξηζκέλν ζχλνιν δξαζηεξηνηήησλ αιιά κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαζθαιία φπνπ δίλεηαη έκθαζε ζηελ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα θαη ζηελ πνιπγισζζηθή θαηαλφεζε. ζνλ αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο νη ηέζζεξηο βαζηθέο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο [θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ, (reading, writing, listening, speaking,)] έρνπλ ζρεδφλ ίζε αληηκεηψπηζε κεηαμχ ηνπο ζε ζρεδφλ φια ηα Πξνγξάκκαηα πνπδψλ, θαζψο ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα ESLC, ε αλάιπζε ησλ ΑΠ δείρλεη φηη ηα ζπζηήκαηα δίλνπλ ίδηα έκθαζε θαη ζηηο ηέζζεξηο δεμηφηεηεο απφ ηελ αξρή ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο ζηε μέλε γιψζζα κέρξη ην ηέινο, κε κηθξέο δηαθνξέο. Οκνηφηεηεο εληνπίδνληαη αλάκεζα ζηα ζπζηήκαηα θαη φζνλ αθνξά ζηε γισζζηθή επάξθεηα ηνπ ιεμηινγίνπ, ηεο γξακκαηηθήο, θαη ηεο πξνθνξάο (vocabulary, grammar, pronunciation) θαη ζηε δηδαζθαιία ηεο Κνπιηνχξαο θαη Λνγνηερλίαο (Culture and Literature). ε φια ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ε ιηγφηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηε δηδαζθαιία ηεο Κνπιηνχξαο θαη Λνγνηερλίαο, θαζψο νη κέζνη φξνη είλαη αξλεηηθνί γηα φια ηα ζπζηήκαηα. ε ζρέζε κε ηηο ηέζζεξηο δεμηφηεηεο, ζηα πεξηζζφηεξα ζπζηήκαηα κηθξφηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηηο δεμηφηεηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing) θαη κεγαιχηεξε ζηελ παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking). ρεηηθά ην ιεμηιφγην, ηε γξακκαηηθή θαη ηελ πξνθνξά ζηελ πιεηνςεθία ησλ ζπζηεκάησλ κεγαιχηεξε έκθαζε αλαθέξεηαη ζην ιεμηιφγην, ελψ κηθξφηεξε ζηε γξακκαηηθή κε κηθξή δηαθνξά απφ ηελ πξνθνξά. ηελ ESLC ε επάξθεηα ησλ καζεηψλ ζηελ αγγιηθή γιψζζα αμηνινγήζεθε ζε ζρέζε κε ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηηο ηξεηο βαζηθέο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο [θαηαλφεζε γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ (reading, writing, θαη listening skills)] κε βάζε ην Κνηλφ Δπξσπατθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (CEFR). Σα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη ζηα ζρήκαηα 5.11, 5.12, Ζ θάζε θνιψλα αληηπξνζσπεχεη έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Γηα παξάδεηγκα ην ζρήκα 5.11 γηα ηελ θαηαλφεζε γξαπηνχ ιφγνπ (reading) δείρλεη φηη πεξίπνπ ην 30% ησλ καζεηψλ ζηελ Διιάδα είλαη ζην επίπεδν Β2 ηνπ CEFR, ελψ ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ είλαη ζην επίπεδν Α1 είλαη ιίγν κεγαιχηεξν ηνπ 40%. Αλάινγα κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ θαη νη ππφινηπνη πίλαθεο.

181 180 χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ESLC, ζηελ Διιάδα ε επίδνζε ησλ καζεηψλ ζηε δεμηφηεηα θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ ζηελ αγγιηθή γιψζζα θαηαηάζζεηαη άλσ ηνπ κέζνπ φξνπ, θαηαγξάθνληαο ηελ 6 ε θαιχηεξε επίδνζε κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ λα πεηπραίλεη επίδνζε επηπέδνπ Β1-Β2 (αλεμάξηεηνο ρξήζηεο). Χζηφζν, αμηνζεκείσην είλαη θαη ην ζρεηηθά κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ πνπ θαηαηάζζεηαη ζε επίπεδν Α1 θαη πξν-α1θαη ην νπνίν είλαη δπζαλάινγν ζε ζρέζε κε ηελ ηειηθή θαηάηαμε ηεο ρψξαο. ε ζρέζε κε ηελ θαηαλφεζε πξνθνξηθνχ ιφγνπ ε Διιάδα ππνρσξεί ζηελ 9 ε ζέζε φζνλ αθνξά ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ πέηπραλ επίδνζε Β1-Β2 κε ζπλνιηθφ πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 50%, θαη έλα κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ πεξίπνπ 40% κε επηδφζεηο θάησ ηνπ Α1. Σέινο γηα ηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη ζηε 4 ε ζέζε κε πνζνζηφ πάλσ απφ 50% ησλ καζεηψλ πνπ εμεηάζηεθαλ λα επηηπγράλνπλ επίδνζε Β1-Β2 θαη κεησκέλν πνζνζηφ καζεηψλ ζε επίπεδν Α1 ή πξν-α1 πνπ είλαη αηζζεηά κηθξφηεξνο αξηζκφο ζε ζρέζε κε ηηο πξναλαθεξζείζεο δχν δεμηφηεηεο. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα απηά, είλαη θαλεξφ φηη νη Έιιελεο καζεηέο πέηπραλ επηδφζεηο πςειφηεξεο ηνπ κέζνπ φξνπ. Γελ κπνξνχκε φκσο λα αγλνήζνπκε ην γεγνλφο φηη ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηελ θαηαλνκή ησλ πνζνζηψλ ησλ καζεηψλ φζνλ αθνξά θαη ηα άιια επίπεδα CEFR. Ζ δηαθνξά απηή πηζαλψο λα κπνξεί λα εμεγεζεί, θαζψο ζηελ Διιάδα είλαη πνιχ δηαδεδνκέλε ε εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κέζσ ησλ θέληξσλ μέλσλ γισζζψλ ζε πνζνζηφ πάλσ απφ ην 50% ησλ καζεηψλ, φπσο ζα θαλεί ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο έξεπλαο θαη φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ έξεπλα ESLC, γεγνλφο πνπ ζα κπνξνχζε λα εμεγήζεη ελ κέξεη ηε δηαθνξά απηή αλάκεζα ζε καζεηέο πνπ καζαίλνπλ απνθιεηζηηθά κέζσ ηνπ ζρνιείνπ θαη καζεηψλ πνπ καζαίλνπλ κέζσ ησλ ΚΞΓ, ππφζεζε φκσο ε νπνία δε δηεξεπλάηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία. Δπίζεο αμίδεη λα ζεκεησζεί ην γεγνλφο φηη νη Έιιελεο καζεηέο έρνπλ ρακειφηεξεο επηδφζεηο ζηελ θαηαλφεζε πξνθνξηθνχ ιφγνπ, πνπ είλαη ελδεηθηηθφ ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ νη καζεηέο ηελ μέλε γιψζζα. Ζ επάξθεηα αθνπζηηθνχ πιηθνχ θαη ε εμάζθεζε ησλ πξνθνξηθψλ δεμηνηήησλ θαηαλφεζεο θαη παξαγσγήο εμάιινπ ζα θαλεί θαη ζην εκπεηξηθφ κέξνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο. εκαληηθέο δηαθνξέο επίζεο βξέζεθαλ ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο καζεηέο θαηά ην κάζεκα, αλ θαη είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε ζρεδφλ ζε φιεο ηηο ρψξεο (ESLC, 2011).

182 181 ρήκαηα 5.11, 5.12, 5.13: Σα επίπεδα επίηεπμεο δεμηνηήησλ θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading), θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (listening) θαη παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing) ζχκθσλα κε ην CEFR γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα αλά εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. ρήκα 5.11: Καηαλφεζε γξαπηνχ ιφγνπ. ρήκα 5.12: Καηαλφεζε πξνθνξηθνχ ιφγνπ. ρήκα 5.13: Παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ. Πεγή: ESLC, 2011: 42-43

183 182 Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ηελ φρη πνιχ ζπρλή ρξήζε ηεο γιψζζαο απφ ηνπο ίδηνπο (ΜΟ: 2,0-3,6, ζε θιίκαθα 0-4), απφ ηελ νπνία δελ δηαθνξνπνηείηαη ηδηαίηεξα ε άπνςε ησλ καζεηψλ (ΜΟ: 1,7-3,3 ζηελ ίδηα θιίκαθα), ελψ νη ίδηνη νη καζεηέο φπσο άιισζηε θαη νη εθπαηδεπηηθνί αληηιακβάλνληαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ ιηγφηεξν ζπρλά ηε γιψζζα-ζηφρν (ΜΟ: 1,2-2,5, ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ θαη 1,6-2,7 ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζε θιίκαθα 0-4). Ζ δηαπίζησζε απηή απνηειεί αξλεηηθφ εχξεκα, εθφζνλ φπσο πξνθχπηεη ζηελ ίδηα έξεπλα ε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ είλαη εληζρπηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, αθνχ ηελ πιεηνςεθία ησλ ζπζηεκάησλ δηαπηζηψζεθε φηη φζν πεξηζζφηεξν ρξεζηκνπνηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη καζεηέο ηε γιψζζα-ζηφρν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο, ηφζν πςειφηεξεο είλαη νη επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο. Δπηπιένλ ζηνηρεία ηεο παξνχζαο έξεπλαο φπσο άιισζηε θαη παιαηνηέξσλ εξεπλψλ δείρλνπλ φηη φζν κεγαιχηεξν ην γισζζηθφ εηζαγφκελν (input) ζηελ μέλε γιψζζα, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε επάξθεηα ησλ καζεηψλ ζηε γιψζζα απηή. ρεηηθά κε ηηο παξνρέο ηνπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο ζεκαληηθέο δηαθνξέο δηαπηζηψλνληαη κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ φζνλ αθνξά ηελ παξνπζία γισζζηθνχ εξγαζηεξίνπ ζηα ζρνιεία. Οη δηαθνξέο θπκαίλνληαη αλάκεζα ζε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 25% θαη 45%, ελψ ε Διιάδα βξίζθεηαη ζε ρακειφ πνζνζηφ (θάησ απφ 30%) θαη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία. Υακειή επίζεο θαηαγξάθεηαη ε δηαζεζηκφηεηα ησλ ινγηζκηθψλ (software) γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Πάλησο ε ρξήζε εηθνληθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δηδαζθαιίαο (virtual learning environment, γηα παξάδεηγκα Moodle, WebCT, Blackboard, Fronter, Sakai) δείρλεη ζεηηθέο επηδξάζεηο ζηηο πεξηζζφηεξεο δεμηφηεηεο ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Ζ ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ εληζρχεηαη θαη απφ ηελ έθζεζε θαη ελεκέξσζε ησλ καζεηψλ κέζσ ησλ παξαδνζηαθψλ ή λέσλ κέζσλ - πεξηπηψζεηο φπνπ ε ρξήζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ππεξηεξεί έλαληη άιισλ - αθνχ βξέζεθε φηη απηνχ ηνπ είδνπο νη πξαθηηθέο ζπζρεηίδνληαη κε ηηο ζεηηθφηεξεο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζηα γισζζηθά ηεζη. Οη λέεο ηερλνινγίεο ζηε δηδαζθαιία «πξνζθέξνπλ πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο απφ πνηέ ζε καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζπλερή επηθνηλσλία κε ηε γιψζζα-ζηφρν θαη ηηο θνηλφηεηεο ηεο γιψζζαο απηήο» (European Commission, 2008). Παξφια απηά αλ θαη θαηαγξάθνληαη δηαθνξέο ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ

184 183 ηερλνινγηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα, πξνθχπηεη φηη δε ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά θαηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεκάησλ, ελψ θαη ε Διιάδα ζπγθαηαιέγεηαη ζηα ζπζηήκαηα κε ρακειά πνζνζηά ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ (ζρήκα 5.14). πλνιηθά νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ηελ ηάζε λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο αξθεηά ζπρλά, αιιά πεξηζζφηεξν εθηφο ησλ καζεκάησλ ηνπο. πγθεθξηκέλα, ζπλεζίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ Ζ/Τ γηα ηνλ έιεγρν ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ, ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεκάησλ θαη δηάθνξεο δηνηθεηηθέο εξγαζίεο (νη κέζνη φξνη θπκαίλνληαη κεηαμχ 1,7-2,9 ζε θιίκαθα 0-4). Ληγφηεξν ζπρλά φκσο θάλνπλ ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο (κέζνη φξνη κεηαμχ 0,3-2,1 ζηελ ίδηα θιίκαθα) ελψ δε ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά πεξηερφκελν απφ ην δηαδίθηπν. ρήκα 5.14: Υξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαηά ηε δηδαζθαιία απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Πεγή: ESLC, 2011: Δπίπεδν ζπνπδψλ, επηκφξθσζε θαη εκπεηξία ησλ εθπαηδεπηηθψλ Σν πξνθίι ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ μέλσλ γισζζψλ ζπρλά δηαθέξεη αλάκεζα ζηα ζπζηήκαηα αθνχ ε μέλε γιψζζα κπνξεί λα δηδάζθεηαη απφ ηξεηο δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθψλ. Απηέο αθνξνχλ α) εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηε δηδαζθαιία φισλ ζρεδφλ ησλ αληηθεηκέλσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ - ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ μέλσλ γισζζψλ, άζρεηα απφ ην αλ έρνπλ

185 184 θαηάξηηζε πάλσ ζην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο (generalist teachers), β) εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη εμεηδηθεχνληαη ζηε δηδαζθαιία ηνπιάρηζηνλ ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ αληηθεηκέλσλ, έλα απφ ηα νπνία είλαη ε μέλε γιψζζα (semi-specialist teachers) θαη γ) εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη εμεηδηθεχνληαη ζηε δηδαζθαιία ελφο ή δχν αληηθεηκέλσλ (specialist teachers) γηα έλαλ ηέηνην εθπαηδεπηηθφ ε εμεηδίθεπζε απηή αθνξά ηηο μέλεο γιψζζεο κφλν, ή κηα γιψζζα θαη έλα άιιν αληηθείκελν. Αλ θαη ην κνληέιν ηεο δηδαζθαιίαο απφ εμεηδηθεπκέλν εθπαηδεπηηθφ (specialist teachers) θπξηαξρεί ζηα δχν επίπεδα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (θαηψηεξε θαη αλψηεξε), ε θαηάζηαζε ζηελ θαηψηεξε δεπηεξνβάζκηα είλαη ειαθξψο πην δηαθνξνπνηεκέλε, αθνχ ζε κεξηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα νη μέλεο γιψζζεο δηδάζθνληαη απφ φιεο ηηο πξναλαθεξζείζεο θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθψλ. ε αληίζεζε κε απηά ηα ζπζηήκαηα ε Διιάδα ρξεζηκνπνηεί γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο - αιιά θαη ησλ άιισλ μέλσλ γισζζψλ - εμεηδηθεπκέλνπο εθπαηδεπηηθνχο (specialist teachers) ήδε απφ ηα πξψηα ζηάδηα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε (EACEA/Eurydice, 2012: 87) 118 (ζρήκα 5.15). Δπηπξφζζεηα, θαηά κέζν φξν ην 89.6% ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηα ζπζηήκαηα έρνπλ ηα πξναπαηηνχκελα ή απαξαίηεηα πξνζφληα (qualified) γηα λα δηδάμνπλ μέλεο γιψζζεο, ελψ ζε θάπνηεο κφλν ρψξεο έρνπλ πξνζσξηλά ή έθηαθηα ή άιινπ ηχπνπ πηζηνπνηεηηθά (EACEA/Eurydice, 2012: 87). ε φιεο ηηο Δπξσπατθέο ρψξεο ε αξρηθή εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ εηδηθεπκέλσλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ΞΓ ζηε κέζε εθπαίδεπζε, δηαξθεί ηνπιάρηζηνλ 4 ρξφληα - κε εμαίξεζε κφλν ηξία ζπζηήκαηα - ελψ πξνβιέπεηαη ε θαηνρή παλεπηζηεκηαθνχ πηπρίνπ ή κεηαπηπρηαθνχ δηπιψκαηνο ζε πνιιά ζπζηήκαηα κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε Φηιαλδία, νπεδία, Γαλία, Ηηαιία θ.ά. (ζρήκα 5.16). ηελ πεξίπησζε έιιεηςεο πηπρίνπ, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ππάξρεη αλάγθε πηζηνπνίεζεο. ηελ Διιάδα - φπσο θαη ζε 5 άιιεο ρψξεο, (Γαιιφθσλε θαη Γεξκαλφθσλε Κνηλφηεηεο ηνπ Βειγίνπ, Ηζπαλία, Πνξηνγαιία θαη Κξναηία) - ην πνζνζηφ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δελ είλαη πηζηνπνηεκέλνη είλαη κεδεληθφ ή ζρεδφλ κεδεληθφ, πνπ είλαη ελδεηθηηθφ ηεο πνηφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ 118 Ζ έιιεηςε ησλ εμεηδηθεπκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ (specialist teachers) ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα είλαη ζπρλά ζέκα πνπ απαζρνιεί ηηο εθπαηδεπηηθέο αξρέο ζηε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, αθνχ ηα παηδηά ηα ηειεπηαία ρξφληα καζαίλνπλ γιψζζεο απφ κηθξφηεξεο ειηθίεο θαη ηα ζπζηήκαηα δελ έρνπλ αθφκα πξνζαξκνζηεί ζε απηέο ηηο αιιαγέο. Σα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη ζε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε αθνξνχλ πξνγξάκκαηα γηα ηελ αλαβάζκηζε ησλ πξνζφλησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ γεληθήο εθπαίδεπζεο (generalist teachers) θαη ηελ αλαζεψξεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εθπαίδεπζεο ησλ κειινληηθψλ πξσηνβάζκησλ εθπαηδεπηηθψλ (teacher education).

186 185 ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο. Μηα αθφκα δηαπίζησζε πνπ απνηειεί ζεηηθφ εχξεκα ηεο έξεπλαο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα, είλαη θαη ην πςειφ πνζνζηφ θάιπςεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, αθνχ θαηαγξάθνληαη ιίγεο κφλν πεξηπηψζεηο ζρνιείσλ (1.3 %) κε ειιείςεηο εθπαηδεπηηθψλ, ηε ζηηγκή πνπ ζηελ πιεηνςεθία ησλ άιισλ ρσξψλ ην πνζνζηφ απηφ θπκαίλεηαη απφ 20% έσο 40%. ρήκα 5.15: Δπίπεδν εμεηδίθεπζεο ησλ μελφγισζζσλ εθπαηδεπηηθψλ α) ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε γηα ην έηνο 2010/2011. ISCED 1 Πεγή: EACEA, 2012: 87

187 186 ρήκα 5.16: Διάρηζηε δηάξθεηα θαη επίπεδν ηεο αξρηθήο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Πεγή: EACEA, 2012: 91 Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο αξρηθήο εθπαίδεπζεο (initial training) θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ζπκκεηνρήο φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο (professional development) έρνπλ ηαπηηζηεί σο παξάγνληεο θιεηδηά ζηελ επηηπρία ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, θαη ε εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξέπεη λα νξγαλψλεηαη γχξσ απφ έλα αλαιπηηθφ πιαίζην γηα ηε δηδαθηηθή πξαθηηθή (ελδν-ππεξεζηαθή εθπαίδεπζε) θαη έλα πξφγξακκα ζπνπδψλ πνπ λα ελζσκαηψλεη ηελ αθαδεκατθή γλψζε θαη ηελ πξαθηηθή εκπεηξία ηεο δηδαζθαιίαο. (Commission of the European Communities, 2007b). Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ην 2008, δηαβεβαίσζε φηη «ε πνηνηηθή δηδαζθαιία είλαη αλαγθαία γηα ηελ απνηειεζκαηηθή κάζεζε ζε νπνηαδήπνηε ειηθία» θαη πξέπεη λα γίλνπλ πξνζπάζεηεο γηα λα ππάξρεη ε εμαζθάιηζε φηη νη εθπαηδεπηηθνί ηεο γιψζζαο έρνπλ κηα ζηέξεε γλψζε ηεο γιψζζαο πνπ δηδάζθνπλ, λα έρνπλ πξφζβαζε ζε πςειήο πνηφηεηαο αξρηθή θαη ζπλερηδφκελε εθπαίδεπζε θαη λα θαηέρνπλ ηηο θαηάιιειεο δηαπνιηηηζκηθέο δεμηφηεηεο. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Πξνθίι γηα ηελ Δθπαίδεπζε ησλ Δθπαηδεπηηθψλ ηεο Γιψζζαο (European Profile for Language Teacher Education) (Kelly, Grenfell, Allan, Kriza, & McEvoy, 2004) γηα ηα Κξάηε Μέιε, ε εθπαίδεπζε απηή πξέπεη λα ελζαξξχλεηαη ελεξγά, θαη λα ππνζηεξίδεηαη ε αληαιιαγή κέζσ

188 187 πξνγξακκάησλ (Eurydice, 2008). Γηα παξάδεηγκα ζην ρέδην Γξάζεο (2003: 34-35) πξνηείλεηαη ε δηακνλή ησλ κειινληηθψλ εθπαηδεπηηθψλ γηα κηα εθηεηακέλε ρξνληθή πεξίνδν ζηε ρψξα φπνπ κηιηέηαη ε γιψζζα. Γη απηφ ην ιφγν ζχκθσλα κε ηνπο πληνληζηέο Δζληθήο Έξεπλαο, ζε 7 εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα παξέρνληαη νηθνλνκηθά θίλεηξα γηα αληαιιαγέο εθπαηδεπηηθψλ θαη δηακνλή ζην εμσηεξηθφ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εηζαγσγηθήο εθπαίδεπζεο. ηελ Διιάδα παξφια απηά δελ ππάξρεη ηέηνηνπ είδνπο παξνρή (OECD, 2010). Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζεσξείηαη επαγγεικαηηθφ θαζήθνλ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο (Eurydice, 2008 OECD, 2009). ε ηξία ζπζηήκαηα - κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα νη δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο είλαη ππνρξεσηηθέο κφλν γηα ηνπο λενδηνξηδφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο (Eurydice, 2008 OECD, 2009), δηαπίζησζε πνπ πξνθχπηεη θαη απφ κειέηε ηνπ ΟΟΑ, αθνχ αλάκεζα ζηηο 10 ρψξεο πνπ αλαθέξνπλ ππνρξεσηηθά εηζαγσγηθά πξνγξάκκαηα γηα ηνπο λένπο εθπαηδεπηηθνχο ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε Διιάδα (OECD, 2009). Σν πξφγξακκα εηζαγσγηθήο επηκφξθσζεο πάλησο γηα ηνλ ζηφρν απηφ, ζχκθσλα κε παιαηφηεξε έθζεζε ηνπ ΟΟΑ, ζηε ρψξα καο ην αλαιακβάλνπλ ζπλήζσο νη χκβνπινη Δθπαίδεπζεο ζε ζπλεξγαζία κε ηε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, θαη νξίδεηαη ζηνπο 8 πεξίπνπ κήλεο (OECD, 2005). χκθσλα πάλησο κε ηελ πην πξφζθαηε έθζεζε ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζε δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηαγξάθεηαη πςειφ, ελψ ην 11% ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ πήξε κέξνο ζε θακία δξαζηεξηφηεηα ηέηνηνπ είδνπο (OECD, 2009: 81). Παξφια απηά νη εθπαηδεπηηθνί εθθξάδνπλ ηελ αλάγθε κεγαιχηεξεο επηκφξθσζεο ζε ηνκείο φπσο ηα ΑΜΔΑ, ηελ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο, θαη ζε ζέκαηα πεηζαξρίαο θαη ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ (OECD, 2009) Οη καζεηέο Ζ ESLC δείρλεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο αληίιεςεο ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο κάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο ηθαλφηεηάο ηνπο ζε απηήλ. (ESLC, 2011). To πξνθίι ηεο αληίιεςεο ησλ καζεηψλ πάλσ ζηε ρξεζηκφηεηα ησλ μέλσλ γισζζψλ είλαη παξφκνην ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ 119 Μαδί κε ηελ Κχπξν θαη Ηηαιία.

189 188 καζεηψλ εθηηκά φηη ε γλψζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο είλαη ρξήζηκε γηα ηελ εχξεζε εξγαζίαο γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο θαη ηελ εχξεζε εξγαζίαο ή ηε βειηίσζε ηεο εξγαζηαθήο ηνπο θαηάζηαζεο (ζρήκα 5.17). Αληίζεηα ηα αγγιηθά παίδνπλ έλα ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πξνζσπηθή δσή ησλ καζεηψλ αθνχ κφλν ην 50.4 % θαίλεηαη φηη είλαη πεπεηζκέλν γη απηφ, ελψ ζηε ρψξα καο ην ηειεπηαίν απηφ πνζνζηφ θαίλεηαη εληζρπκέλν (70%). Ζ αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο μέλεο γιψζζαο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπ θηλήηξνπ, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή κάζεζε. Δπίζεο κηθξφ είλαη ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε δξαζηεξηφηεηεο, φπσο εθδξνκέο ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ (28,1%), ην νπνίν κπνξεί λα πξνθαιέζεη κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο καζεηέο θαζψο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηεο γιψζζαο. ε γεληθέο γξακκέο νη καζεηέο έρνπλ κηα ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ ΞΓ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηα εγρεηξίδηα, πνπ βξίζθεηαη ζε ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ ζηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο. ρήκα 5.17: Πνζνζηφ καζεηψλ πνπ ζεσξνχλ ρξήζηκε ηελ εθκάζεζε ηεο πξψηεο μέλεο γιψζζαο θαη ιφγνη πνπ αλαθέξνληαη. Πξνζσπηθή δσή Γηα κειινληηθέο ζπνπδέο Γηα ηε κειινληηθή εξγαζία Γηα ηελ εχξεζε εξγαζίαο Πεγή: EACEA, 2012: 103

190 189 πσο εηπψζεθε ζηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ, ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε κειέηε ησλ εθζέζεσλ ηνπ ΟΟΑ θαη ηελ έξεπλα ESLC δίλνπλ κηα εηθφλα ησλ επξσπατθψλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, αλαθνξηθά κε ην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην ζην νπνίν ελζσκαηψλεηαη ην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο, ην επίπεδν ζπνπδψλ θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηηο δηδαθηηθέο ηνπο πξαθηηθέο, θαη ηηο επηδφζεηο θαη αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο μέλεο γιψζζαο. Οη παξάγνληεο πνπ απνζαθελίδνληαη κέζσ ηεο ESLC ζην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηεο επξσπατθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, ζπλαληψληαη θαη ζηελ παξνχζα έξεπλα ηεο νπνίαο ν ζρεδηαζκφο πξνεγήζεθε ηεο δεκνζίεπζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο παξαπάλσ έξεπλαο. Δθηφο απφ ηελ παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ESLC, ζην εκπεηξηθφ κέξνο πνπ αθνινπζεί ζα πξνζπαζήζνπκε λα δψζνπκε κηα πιεξέζηεξε θαη αλαιπηηθφηεξε εηθφλα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κέζα ζην ειιεληθφ δεκφζην ζρνιείν, ε νπνία ζα δείμεη ην θαηά πφζν ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζπκβαδίδεη ή φρη κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο ηεο μέλεο γιψζζαο αιιά θαη ηελ επξσπατθή ζηξαηεγηθή ζην ζέκα ηεο μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο.

191 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΔΜΠΔΗΡΗΚΟ 190

192 191 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 Α. ΣΟΥΟΗ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 6.1. ηφρνη ηεο έξεπλαο Σ α ηειεπηαία ρξφληα έλαο κεγάινο αξηζκφο εξεπλψλ πινπνηείηαη κέζα ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο θαιχπηνληαο πνηθηιία ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηε δηεξεχλεζε απφςεσλ θαη ζηάζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ, ηε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία, ηελ αμηνιφγεζε δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη ηε κειέηε αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ. ην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο ε αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ επηηξέπεη ηε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο κέζα απφ ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θαη ηα δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Δλ ηνχηνηο αλ θαη ε εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο είλαη ππνρξεσηηθή ζε πνιιέο ρψξεο αλά ηνλ θφζκν, θαη ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ επηζεκαίλνπλ ηε ζεκαζία ηεο επηθνηλσλίαο γηα ηελ ηάμε ηεο μέλεο γιψζζαο δελ ππάξρεη κεγάινο αξηζκφο έξεπλαο γηα λα εμαθξηβσζεί ην ηη πξαγκαηηθά εθαξκφδεηαη κέζα ζηελ ηάμε. Έηζη, επί παξαδείγκαηη, έξεπλεο ζρεηίδνληαη κε ηελ εθκάζεζε ιεμηινγίνπ (πρ. Orosz, 2009), ηελ αλάπηπμε θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (βι. Samo, 2009), ή ηηο θαιέο πξαθηηθέο ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο (βι. Cameron, 2001 Pinter, 2010 Slattery & Willis, 2001). Αληίζεηα δελ ππάξρνπλ αξθεηέο κειέηεο ζρεηηθά κε ηηο επξχηεξεο αλάγθεο ηεο θαζεκεξηλήο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο ζηελ μελφγισζζε ηάμε, ή έξεπλεο πνπ λα δηαπηζηψλνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθνί αλά ηνλ θφζκν πξνζαξκφδνπλ ην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν ζηηο εθάζηνηε εθπαηδεπηηθέο πνιηηηθέο, θαη ην πψο αληηκεησπίδνπλ ηε δηδαζθαιία θαη ηηο πξνθιήζεηο πνπ ζπλαληνχλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Οη κέζνδνη ηεο επηζθφπεζεο θαη ηεο ζπλέληεπμεο κπνξνχλ λα παξέρνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε δηδαθηηθή πξάμε. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ παξέρνπλ ηα ζπγθεθξηκέλα κεζνδνινγηθά εξγαιεία φκσο, κπνξεί λα δηαπηζησζεί πψο νη άλζξσπνη «βιέπνπλ» ηα πξάγκαηα, θαη φρη πψο «πξάηηνπλ» αθνχ, φπσο ραξαθηεξηζηηθά ππνζηεξίδεη ν Woods (1991: 85), «δελ πξνθαιεί έθπιεμε ην γεγνλφο φηη ζε θάπνηα πιαίζηα ππάξρεη κεγάιε δηαθνξά αλάκεζα ζην ηί ιέλε νη εθπαηδεπηηθνί φηη θάλνπλ,

193 192 θαη ηη πξαγκαηηθά θάλνπλ». Απηή ε αζπκθσλία κεηαμχ απηναλαθεξφκελεο θαη παξαηεξνχκελεο ζπκπεξηθνξάο θαηά ηε αξαθίδνπ (2011:32) είλαη έλα ζπλεζηζκέλν θαηλφκελν ζηηο έξεπλεο, πνπ πξνθχπηεη ιφγσ αδπλακηψλ επηιεθηηθφηεηαο ηεο αλζξψπηλεο κλήκεο αιιά θαη ιφγσ ηεο ηάζεο ησλ αηφκσλ λα δίλνπλ θνηλσληθά αξεζηέο απαληήζεηο. Ζ παξνχζα έξεπλα ζα πξνζπαζήζεη λα δηεξεπλήζεη in vivo ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηεμάγεηαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ, ηελ επάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ, θαη ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ πάλσ ζηηο ζπλζήθεο ηνπ καζήκαηνο. Δηδηθφηεξα, ηα εξεπλεηηθά δεηήκαηαεξσηήκαηα πνπ απνηεινχλ θαη ηηο βαζηθέο πεξηνρέο πξνβιεκαηηζκνχ ηεο έξεπλαο είλαη ηα εμήο: 1. Δθαξκφδεηαη ην πξνβιεπφκελν πιαίζην γηα ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο ζηελ ειιεληθή δεπηεξνβάζκηα ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε; Πφζα ρξφληα έρνπλ δηδαρζεί νη καζεηέο ηελ αγγιηθή γιψζζα ζηε βαζκίδα ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο; Πξαγκαηνπνηνχληαη νη ψξεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ζηηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ; Τπάξρεη επηπεδνπνίεζε ησλ καζεηψλ ζχκθσλα κε ηε γλψζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε βαζκίδα ηνπ Γπκλαζίνπ; Πνηνο είλαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ ζην ηκήκα ηεο μέλεο γιψζζαο; Τπάξρνπλ βνεζεηηθέο παξνρέο γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα (αίζνπζα μέλεο γιψζζαο επαξθψο εμνπιηζκέλε, βηβιηνζήθε/ αλαγλσζηήξην, έληππν θαη νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ, αίζνπζα πξνβνιψλ θαη ππνινγηζηψλ) πνπ δηεπθνιχλνπλ ηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο; 2. Οη εθπαηδεπηηθνί ηεξνχλ ηηο δηδαθηηθέο πξνυπνζέζεηο έηζη ψζηε λα πξνάγνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο; Πξνεηνηκάδνληαη γηα ην κάζεκά ηνπο; Υξεζηκνπνηνχλ δηδαθηηθφ πιηθφ θαη εγρεηξίδην πνπ αληηζηνηρεί ζην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ; Γεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο γηα ηελ επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο; Αθνινπζνχλ ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαζθαιία ηνπο; Αμηνινγνχλ κε πνηθίινπο ηξφπνπο ηνπο καζεηέο; Κάλνπλ ρξήζε ησλ ππνδνκψλ ηνπ ζρνιείνπ, ηεο ηερλνινγίαο θαη επηπιένλ βνεζεηηθνχ ή απζεληηθνχ πιηθνχ γηα ηε δηδαζθαιία ηνπο; Υξεζηκνπνηνχλ επαξθψο ηε γιψζζα-ζηφρν; Δζηηάδνπλ εμίζνπ ζε φιεο ηηο δεμηφηεηεο θαη γισζζηθέο ηθαλφηεηεο;

194 Οη εθπαηδεπηηθνί θάλνπλ θαιή δηαρείξηζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ ηνπο αλαινγεί; Γηαηεξνχλ ηνλ έιεγρν ηεο ηάμεο; 4. Οη εθπαηδεπηηθνί αθνινπζνχλ δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο κέζσ πεξαηηέξσ ζπνπδψλ, επηκνξθψζεσλ θαη ελεκέξσζεο πάλσ ζηηο εμειίμεηο ηεο επηζηήκεο ηνπο; Δίλαη ελεκεξσκέλνη ζρεηηθά κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο; πκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα θηλεηηθφηεηαο θαη αληαιιαγήο κε εθπαηδεπηηθνχο θαη ζρνιεία άιισλ ρσξψλ; 5. Πνηεο είλαη νη απφςεηο ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην ζρνιείν; Πνηα είλαη ε γλψκε ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ καζήκαηνο απηφ θαζ απηφ; Δίλαη ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν; Παξαθνινπζνχλ καζήκαηα αγγιηθψλ ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ εθηφο ζρνιείνπ θαη, αλ λαη, γηα πνηνλ ιφγν; Πνηνη είλαη νη ζηφρνη ηνπο φζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο; 6.2. Τπνζέζεηο ηεο έξεπλαο Με γλψκνλα ηα παξαπάλσ εξσηήκαηα νδεγνχκαζηε ζηε δηαηχπσζε ησλ παξαθάησ ππνζέζεσλ κέζα απφ ηνλ έιεγρν ησλ νπνίσλ ε έξεπλα ζα θαηαιήμεη ζε ζπγθεθξηκέλα ζπκπεξάζκαηα: Α. Οη εθπαηδεπηηθνί Αγγιηθήο Γιψζζαο θαη Φηινινγίαο είλαη θαηαξηηζκέλνη θαη επηκνξθσκέλνη θαηάιιεια ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο αλάγθεο ελφο ζχγρξνλνπ δεκφζηνπ ζρνιείνπ: 1. Αλακέλεηαη φηη ζα ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην επίπεδν ζπνπδψλ, επηκφξθσζεο θαη ελεκέξσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αγγιηθήο γιψζζαο ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζηελ κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο, θαη ηηο δηδαθηηθέο ηνπο πξαθηηθέο πνπ είλαη ζχκθσλεο κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη ηηο αξρέο ησλ ζχγρξνλσλ πξνζεγγίζεσλ [α) ηξφπνο επηθνηλσλίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (ρξφλνο νκηιίαο, ρξήζε γιψζζαο-ζηφρνπ) β) δηδαθηηθέο πξαθηηθέο θαη ηερληθέο (ρξήζε απζεληηθψλ θεηκέλσλ, πνηθίισλ ηερληθψλ θαη ηερλνινγίαο, ρξήζε γιψζζαο ζε επηθνηλσληαθφ πιαίζην, ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο δηεπθνιπληή, δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο, εθαξκνγή δηαζεκαηηθφηεηαο, δηδαζθαιία ησλ δεμηνηήησλ, ελζάξξπλζε ελαζρφιεζεο ησλ καζεηψλ κε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ) γ) κνξθέο

195 194 αμηνιφγεζεο (γξαπηέο δνθηκαζίεο, απηναμηνιφγεζε, αμηνιφγεζε απφ ζπκκαζεηέο, πνξηθφιην)]. 2. Οη δηνξηζκέλνη εθπαηδεπηηθνί κέζσ ΑΔΠ αλακέλεηαη λα εθαξκφδνπλ ηηο ζπκβαηέο κε ην ΑΠ δηδαθηηθέο πξαθηηθέο (φπσο αλαθέξνληαη πξνεγνπκέλσο), θαζψο ν ΑΔΠ απνηειεί ην κνλαδηθφ ηξφπν αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε. 3. Θα ππάξρεη ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο εθαξκνγήο ησλ πξαθηηθψλ απηψλ θαη ηεο ζεηηθήο εηθφλαο πνπ έρνπλ νη καζεηέο γηα ηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο, ηα απμεκέλα επίπεδα ζπκκεηνρήο ηνπο ζην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο ζηφρνπ απφ ηνπο καζεηέο. 4. Ζ θαιή δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (έιιεηςε θαζπζηεξήζεσλ, έγθαηξε πξνζέιεπζε, έιεγρνο ηεο ηάμεο, αληηκεηψπηζε πξνθιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο), ν ζπλνιηθφο δηδαθηηθφο ρξφλνο (φπσο νξίδεηαη ζην σξνιφγην πξφγξακκα) ζρεηίδνληαη κε ηελ ρξήζε επηθνηλσληαθψλ ηαθηηθψλ, θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα. 5. Ο ρσξηζκφο ησλ καζεηψλ ζε επίπεδα γιψζζαο αλακέλεηαη επίζεο λα επηδξά ζεηηθά ζηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο ηε γιψζζα-ζηφρν θαη ηε ζπκκεηνρή/ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Β. Οη ζπλζήθεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν θαη ηα κέζα πνπ παξέρνληαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο είλαη ηα απαηηνχκελα ζχκθσλα κε ηε ζχγρξνλε δηδαθηηθή κεζνδνινγία θαη ηε πνιηηηθή ηνπ Νένπ ρνιείνπ: 6. Οη ζρνιηθέο κνλάδεο είλαη επαξθψο εμνπιηζκέλεο κε δηδαθηηθά κέζα (αίζνπζα μέλεο γιψζζαο επαξθψο εμνπιηζκέλε, αίζνπζα πξνβνιψλ θαη ππνινγηζηψλ, επηπιένλ βνεζεηηθφ πιηθφ, αλαγλσζηήξην θαη βηβιηνζήθε), γίλεηαη ρξήζε ηνπ πιηθνχ απηνχ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη αλάινγα πξνθαιείηαη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ. 7. Οη δηδαθηηθέο ψξεο είλαη επαξθείο θαη πξαγκαηνπνηνχληαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ ΑΠ. Γ. Οη καζεηέο αληαπνθξίλνληαη ζεηηθά ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην ζρνιείν. Ζ αληαπφθξηζή ηνπο αλακέλεηαη λα εμαξηάηαη απφ ην πεξηβάιινλ κάζεζεο (παξνρέο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ραξαθηεξηζηηθά εθπαηδεπηηθνχ):

196 Οη καζεηέο αλαγλσξίδνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ηεο γλψζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη ε αληαπφθξηζή ηνπο, ην ελδηαθέξνλ ηνπο, ε ζπκκεηνρή ηνπο θαη ε πξνθνξηθή επίδνζή ηνπο είλαη αλάινγε. 9. Ζ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ζε ηδησηηθνχο ρψξνπο εθηφο ζρνιείνπ ζπζρεηίδεηαη κε ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ πεξί απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ θξνληηζηεξίνπ θαη αλεπάξθεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ ζρνιείνπ λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο Ζ εξγαζία εληάζζεηαη ζηελ θαηεγνξία ηεο εθαξκνζκέλεο έξεπλαο, θαζψο ζηνρεχεη ζηε δηεξεχλεζε ζπγθεθξηκέλσλ δεηεκάησλ θαη πξαγκαηνπνηείηαη βάζεη ηεο δπλαηφηεηαο εθαξκνγήο θαη αμηνπνίεζεο ησλ εξεπλεηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ (Κειπαλίδεο, 2002: 37-39). Με δεδνκέλν ηνλ θεληξηθφ ζηφρν ε έξεπλα εζηηάζηεθε ζηε ζπιινγή δεδνκέλσλ, ζηάζεσλ θαη απφςεσλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ (εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ). Γεδνκέλεο ηεο πνιππινθφηεηαο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο επηιέρζεθε ε εθαξκνγή ηεο κεζνδνινγηθήο ηξηγσλνπνίεζεο ή ηξηγσληζκνχ (Cohen & Manion, 1997: 269, θαη Patton, 1990: ), ε νπνία σο πνιπκεζνδηθή πξνζέγγηζε - ζε αληίζεζε κε ηε κνλνκεζνδηθή πξνζέγγηζε - ρξεζηκνπνηείηαη ζην ρψξν ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ γηα ηελ νινθιεξσκέλε εξκελεία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηελ εμαζθάιηζε κεγαιχηεξεο δπλαηήο εγθπξφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο κέζσ ηεο πνιχπιεπξεο εμέηαζεο ζπκπεξηθνξψλ θαη ην ζπλδπαζκφ ησλ πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ δεδνκέλσλ (Anderson & Burns, 1989 Cohen & Manion, 1997: 321 Denzin 1978: 28 Dragonas θ.ά Flick, 1998 Hopkins, 1995 Μάγνο, 2005 Παξαζθεπφπνπινο, 1993: 39) πσο αλαθέξεη ν Μάγνο (2005) νη εξεπλεηέο πνπ επηιέγνπλ ην ζπλδπαζκφ ησλ δηαθνξεηηθψλ κεζνδνινγηθψλ πξνζεγγίζεσλ κε ζθνπφ λα αμηνπνηήζνπλ ην ζχλνιν ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ ν παξαπάλσ ζπλδπαζκφο κπνξεί λα ηνπο πξνζθέξεη ζεσξνχλ φηη ηα δεδνκέλα ησλ πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ πξνζεγγίζεσλ αιιεινζπκπιεξψλνληαη θπθιηθά κεηαμχ ηνπο αλαδεηθλχνληαο ηειηθά εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ απαηηνχλ αλαζεψξεζε ή πξνζνρή. Αλ θαη ν πξνβιεκαηηζκφο ζην ρψξν ησλ θνηλσληθψλ εξεπλψλ είλαη θνηλφο κεηαμχ ησλ εξεπλεηψλ (Trochim, 2002) νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηα πιενλεθηήκαηα ησλ πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ κεζφδσλ απνηεινχλ αληηθείκελν ζνβαξψλ αληηπαξαζέζεσλ. Οη Philips (1993) θαη Trochim (2002) ππνγξακκίδνπλ φηη ε ππνζηήξημε ηεο κηαο ή ηεο άιιεο κεζφδνπ απνηειεί ππνβάζκηζε ελφο ζέκαηνο πνιχ πην ζχλζεηνπ απφ ηελ απιή δηρνηφκεζε. Τπνζηεξίδνπλ φηη θαη νη δχν κέζνδνη ζηεξίδνληαη ζε πινχζηεο θαη πνηθίιεο παξαδφζεηο πνπ

197 196 Έηζη, γηα ηε ζπιινγή ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχζαλ ηηο δηδαθηηθέο ζπλεδξίεο επηιέρζεθε ε κέζνδνο ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο κε ζηφρν ηελ απνηχπσζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο φπσο απηή ζπληειείηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Έηζη κέζσ ηεο παξαηήξεζεο (παξάξηεκα Η) θαηαγξάθεθαλ ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ: α) ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ (παξνρέο, αξηζκφο καζεηψλ, επίπεδα γισζζνκάζεηαο, δηάξθεηα θαη ζέζε ηεο δηδαθηηθήο ψξαο θιπ.) β) ην δηδάζθνληα (ηηο δεμηφηεηεο νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο, ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο κε ηνπο καζεηέο, ηα είδε θαη ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, ηνπο ηξφπνπο αμηνιφγεζεο θιπ.) θαη γ) ηνπο καζεηέο (ελδηαθέξνλ θαη ζπκκεηνρή, πνηφηεηα ιφγνπ, ζπλέπεηα ζηα θαζήθνληα). Γηα ηε δηεπθξίληζε ησλ ππφ παξαηήξεζε δεδνκέλσλ αιιά θαη σο ζπκπιεξσκαηηθφο ηξφπνο ζπιινγήο δεδνκέλσλ ιεηηνχξγεζε ε εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ νπνίσλ νη δηδαθηηθέο ζπλεδξίεο παξαηεξήζεθαλ. Ο ηξφπνο απηφο ηεο ζπλέληεπμεο επλφεζε ηε δηεμνδηθφηεξε ζπδήηεζε πάλσ ζηηο πεπνηζήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνληαη ζρεηηθά κε ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. πγθεθξηκέλα ζπιιέρζεζαλ ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην επίπεδν ζπνπδψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηηο αληηιήςεηο ηνπο ζε ζέκαηα κεζνδνινγίαο θαη ηελ άπνςή ηνπο πάλσ ζηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο κέζα ζην ππάξρνλ εθπαηδεπηηθφ πιαίζην. Σν πεξηερφκελν ηεο ζπδήηεζεο θαηαγξάθεθε ειεθηξνληθά θαη απνκαγλεηνθσλήζεθε, έηζη ψζηε λα ππάξμεη κηα νπζηαζηηθφηεξε αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ζπλέληεπμεο. Γηα ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο δφζεθε εξσηεκαηνιφγην. Μέζσ απηνχ ζπγθεληξψζεθαλ ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν αιιά θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ φζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθνχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο, έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε κεγάιν αξηζκφ εξεπλψλ θαη φηη θάζε εθαξκνζκέλν θνηλσληθφ εξεπλεηηθφ πξφγξακκα απνθηά κεγαιχηεξε αμηνπηζηία θαη εγθπξφηεηα εθφζνλ ρξεζηκνπνηεί έλα ζπλδπαζκφ πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ κεζφδσλ. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ έξεπλά ηνπ o M.Mac an Ghaill (1995) εξεχλεζε ηε ζηάζε κεηνλνηηθψλ καζεηψλ απέλαληη ζην ζρνιείν θαζψο θαη ηε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηνπο καζεηέο ρξεζηκνπνηψληαο πνζνηηθέο θαη πνηνηηθέο κεζφδνπο. ηελ αξρή ζπλέιεμε πνζνηηθά ζηνηρεία ελψ ζηε ζπλέρεηα εξγάζηεθε κε ζπλεληεχμεηο θαη παξαηήξεζε. Ο εξεπλεηήο ππνγξακκίδεη φηη νη δηαθνξεηηθέο κεζνδνινγίεο αιιεινζπκπιεξνχκελεο νδήγεζαλ ζε κηα πην αθξηβή θαη νινθιεξσκέλε ζεψξεζε ησλ θνηλσληθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ εκπιέθνληαη ζηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ δαζθάισλ θαη καζεηψλ. Αληίζηνηρν ζπλδπαζκφ ρξεζηκνπνίεζε ε Bird (Bird & Hammersley, 1999) γηα ηνλ εληνπηζκφ ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ελφο πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ. Δξγάζηεθε κε εξσηεκαηνιφγηα, ζπλεληεχμεηο θαη παξαηήξεζε θαη ζπζηήλεη ηε ρξήζε θαη ησλ 2 κεζφδσλ κε ηελ πεπνίζεζε φηη ν ζπλδπαζκφο επηηπγράλεη γνληκφηεξε θαη αθξηβέζηεξε έξεπλα.

198 Ζ κέζνδνο ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο ε θαηαζθεπή ηνπ Πιαηζίνπ Καηεγνξηψλ Παξαηήξεζεο Γελ ππάξρεη θακία ακθηβνιία φηη ε παξαηήξεζε ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κπνξεί λα απνηειέζεη έλα πνιχηηκν εξγαιείν γηα λα απνθηήζεη ν εξεπλεηήο αθελφο κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη αθεηέξνπ έλα πςειφηεξν ζηάληαξ δηδαζθαιίαο θαη απνηειεζκαηηθψλ κεζφδσλ (Lasagabaster & Sierra, 2011) 121. Ζ θαηαγξαθή ησλ παξακέηξσλ εθείλσλ πνπ απνηεινχλ κέξνο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο ζηελ νιφηεηά ηεο απνηειεί έλα ηδηαίηεξα δχζθνιν εγρείξεκα θαζψο ηα θαηλφκελα ππφ εμέηαζε είλαη πην πνιχπινθα απφ απηφ πνπ κπνξνχκε λα αληηιεθζνχκε κέζα απφ έλα εξεπλεηηθφ ζρεδηαζκφ (Dewaele, 2010: 222) αθνχ ηελ ίδηα ζηηγκή απαηηείηαη ε παξάιιειε θαη εζηηαζκέλε παξαθνινχζεζε δηαθνξεηηθψλ ζπληζησζψλ ηεο δηδαζθαιίαο, πνπ φκσο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθέο. ηελ παξνχζα έξεπλα ν ιεηηνπξγηθφο νξηζκφο ησλ κεηαβιεηψλ ηεο ππαγνξεχηεθε απφ ηνπο ζηφρνπο θαη ηα δηεξεπλεηηθά ηεο εξσηήκαηα (Παξαζθεπφπνπινο, 1993: 84-95). ηε θάζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ εξγαιείνπ ηεο παξαηήξεζεο επνκέλσο βαζηθφο ζηφρνο ήηαλ ε θαηαζθεπή ελφο πιαηζίνπ θαηεγνξηψλ ην νπνίν λα αλαινγεί απφ ηε κηα πιεπξά ζηηο απαηηήζεηο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ γηα ηηο μέλεο γιψζζεο - πνπ ιεηηνπξγεί σο θαηεπζπληήξηνο άμνλαο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ - θαη απφ ηελ άιιε ζηηο θαηεπζχλζεηο ηεο ζχγρξνλεο παηδαγσγηθήο θαη κεζνδνινγίαο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. Γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο παξαηήξεζεο - ή αιιηψο ηελ αμηνπηζηία ηεο παξαηήξεζεο - επηιέρζεθε ε θαηαζθεπή ελφο δνκεκέλνπ νξγάλνπ παξαηήξεζεο πνπ κε ηε ρξήζε θαηεγνξηψλ νξίδεη ηη ζα παξαηεξεζεί, πνηα είδε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αιιειεπηδξψλησλ αηφκσλ ζα θαηαγξαθνχλ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξφθεηηαη λα θαηαγξαθνχλ (Κειπαλίδεο, 2002: 63). Σν ζεκαληηθφηεξν πιενλέθηεκα ηεο ζπζηεκαηηθήο ή δνκεκέλεο παξαηήξεζεο θαηά ηνπο Scarth & Hammersley (1993: 186) είλαη φηη βαζίδεηαη ζε ξεηά θαζνξηζκέλεο θαηεγνξίεο 121 Ζ παξαηήξεζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο κπνξεί λα ζπλδεζεί επηπιένλ κε ηελ αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαζψο ππεξεηεί ηνπο αλψηεξνπο ζηφρνπο ηεο απηνγλσζίαο θαη ηεο απην-βειηίσζεο (Beyer, 2001 Kagan, 1992 Mitchell, 2003 Wallace, 1991 Ur, 1996 von Glasersfeld, 1989). Δπηπιένλ ζπκβάιιεη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο (Darling Hammond & McLaughlin, 1995 Darling Hammond & Youngs, 2002 Hammersley Fletcher & Orsmond, 2004 Wayne & Youngs, 2003).

199 198 ζπκπεξηθνξάο θαη θαλφλεο θσδηθνπνίεζεο, θάηη πνπ δηεπθνιχλεη ηε δπλαηφηεηα πηζηήο επαλάιεςεο ηεο έξεπλαο παξέρνληαο πςειή αμηνπηζηία ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ ρξήζε θαη ε θαηαγξαθή ζπγθεθξηκέλσλ θαηεγνξηψλ ζπκπεξηθνξάο ηε ζηηγκή πνπ ζπκβαίλνπλ έρεη σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή κείσζε ηεο ηάζεο ηνπ παξαηεξεηή γηα επηιεθηηθή παξαθνινχζεζε ησλ γεγνλφησλ πνπ ζρεηίδνληαη κφλν κε ηηο δηθέο ηνπ απφςεηο θαη ζηάζεηο, θαη επηηξέπεη ηελ αθξηβή πνζνηηθνπνίεζε θαη ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Δπεηδή έλα ηέηνην εξγαιείν δελ ππάξρεη νινθιεξσκέλν κε ηε κνξθή πνπ απαηηείηαη γηα ηνπο ζηφρνπο ηεο παξνχζαο έξεπλαο, θαη δεδνκέλσλ ησλ πξνβιεκαηηζκψλ θαη εξσηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ην πιαίζην θαηεγνξηψλ ηεο παξαηήξεζεο δεκηνπξγήζεθε κέζα απφ έλα ζπλδπαζκφ θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο αθφινπζεο πεγέο: 1. ην Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ (φπσο πεξηγξάθεηαη ζην θεθάιαην 2) 2. ηε ζρεηηθή κε ηε κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο βηβιηνγξαθία (θεθάιαην 3) 3. ηo Πιαίζην γηα ηε Γηδαζθαιία (Framework for Teaching - FFT) πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηε Charlotte Danielson 122 θαη επηζεκαίλεη ηνπο ηνκείο επζχλεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νη νπνίνη έρνπλ ηεθκεξησζεί κέζα απφ εκπεηξηθέο κειέηεο θαη ζεσξεηηθέο έξεπλεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο βειηίσζεο ηεο κάζεζεο. Σν Πιαίζην πξνζπαζεί λα νξίζεη ηη πξέπεη λα γλσξίδνπλ θαη ηη πξέπεη λα κπνξνχλ λα θάλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηελ εμάζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο θαη ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ βειηησκέλεο δηδαζθαιίαο κέζα απφ ηνλ νξηζκφ ηεο «θαιήο δηδαζθαιίαο» 123. Δίλαη έλα ζχλνιν απφ δηδαθηηθέο ζπληζηψζεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ θνλζηξνπθξηβηζηηθή ζεσξία θαη επζπγξακκίδνληαη κε ηα 10 θξηηήξηα ηεο Γηαπνιηηεηαθήο Αμηνιφγεζεο Νέσλ Δθπαηδεπηηθψλ θαη Κνηλνπξαμίαο Τπνζηήξημεο 122 ρξεζηκνπνηήζεθε ε έθδνζε ηνπ 2011 αλ θαη πθίζηαηαη ε αλαλεσκέλε έθδνζε ηνπ 2013 ε νπνία δελ παξνπζηάδεη ηδηαίηεξεο δηαθνξέο κε ηε πξνεγνχκελε έθδνζε. 123 Ο νξηζκφο απηφο έρεη πηνζεηεζεί απφ πνιιά ζρνιεία, πεξηθέξεηεο, πνιηηείεο θαη ρψξεο. Γηα παξάδεηγκα είλαη έλα απφ ηα δηδαθηηθά πιαίζηα πνπ εγθξίζεθαλ απφ ην OSPI (Γξαθείν Δπηζεψξεζεο Γεκφζηαο Δθπαίδεπζεο), ρξεζηκνπνηήζεθε ζηα πηινηηθά πξνγξάκκαηα ηεο πνιηηείαο ηεο Οπάζηλγθηνλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη απνηειεί ηε βάζε γηα ηελ αμηνιφγεζε ζε πνιιέο πεξηθέξεηεο, βιέπε:

200 199 (Interstate New Teacher Assessment and Support Consortium) 124 κηα θνηλνπξαμία θξαηηθψλ νξγαληζκψλ αθηεξσκέλσλ ζηε κεηαξξχζκηζε ηεο πξνεηνηκαζίαο γηα ηελ ρνξήγεζε άδεηαο θαη ζπλερή επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ηελ αξρηθή κνξθή ηνπ ην Πιαίζην εθδφζεθε ην 1996 απφ ην ASCD, ηνλ Οξγαληζκφ γηα ηελ Δπίβιεςε θαη ηελ Γεκηνπξγία ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ (Association for Supervision and Curriculum Development), κηα θνηλφηεηα παγθφζκηαο εκβέιεηαο αθηεξσκέλε ζηελ επίηεπμε δηάθξηζεο ζηηο ηθαλφηεηεο κάζεζεο, δηδαζθαιίαο θαη δηαρείξηζεο - κε ηνλ ηίηιν «Δληζρχνληαο ηελ Δπαγγεικαηηθή Πξαθηηθή: Έλα Πιαίζην γηα ηε Γηδαζθαιία» (Enhancing Professional Practice: A Framework for Teaching), θαη ήηαλ απνηέιεζκα έξεπλαο πνπ ζπληάρζεθε απφ ηελ Τπεξεζία Δθπαηδεπηηθνχ Διέγρνπ (Educational Testing Service - ETS) γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Πξάμεο ΗΗΗ: Αμηνιφγεζε ηεο Δπίδνζεο ηεο Σάμεο (Praxis III: Classroom Performance Assessments), πνπ βαζίζηεθε ζηελ αμηνιφγεζε εθπαηδεπηηθψλ θαηά ην πξψην ρξφλν δηδαζθαιίαο ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε βαζίζηεθε ζε δεδνκέλα παξαηήξεζεο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο καζεηεπφκελσλ θαη λέσλ εθπαηδεπηηθψλ κε ζηφρν ηελ παξαρψξεζε άδεηαο δηδαζθαιίαο. Σν Πιαίζην αξγφηεξα επεθηάζεθε ζηελ εμέηαζε ηξέρνπζαο έξεπλαο έηζη ψζηε λα δηεξεπλεζνχλ γεληθφηεξα νη απαηηνχκελεο δεμηφηεηεο ζηελ δηδαζθαιία φρη κφλν ζε ζρέζε κε λένπο αιιά θαη έκπεηξνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη γξήγνξα έγηλε απνδεθηφ απφ εθπαηδεπηηθνχο, αθαδεκατθνχο, ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θπβέξλεζεο, σο κηα δηεμνδηθή πεξηγξαθή ηεο «θαιήο δηδαζθαιίαο» θαη ζπκπεξηιακβάλεη επίπεδα επίδνζεο γηα ηα κέξε απφ ηα νπνία απνηειείηαη. Σν Πιαίζην πεξηγξάθεη ηνπο ηνκείο ηεο πξαθηηθήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρνπλ δεηρζεί κέζα απφ εκπεηξηθέο θαη ζεσξεηηθέο κειέηεο φηη πξνσζνχλ ηελ κάζεζε ησλ καζεηψλ. Απνηειείηαη απφ 4 θχξηνπο ηνκείο [α) ρεδηαζκφο θαη Πξνεηνηκαζία β) Πεξηβάιινλ Μάζεζεο γ) Γηδαζθαιία δ) Δπαγγεικαηηθέο Δπζχλεο], ν θαζέλαο εθ ησλ νπνίσλ ζπκπεξηιακβάλεη 5 ή 6 κηθξφηεξεο ζπληζηψζεο. Κάζε κηα απφ απηέο ηηο 22 ζπληζηψζεο απνηειείηαη απφ κηθξφηεξα κέξε πνπ εμππεξεηνχλ ζηελ εμήγεζε ησλ ζπληζησζψλ. Σν Πιαίζην είλαη έλα επηθπξσκέλν φξγαλν κέηξεζεο θαζψο νη κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη κε βάζε ηηο κεηξήζεηο έξρνληαη ζε ning_progressions_for_teachers_10.html

201 200 πςειφηεξεο ζέζεηο ηεο θαηάηαμεο παξάγνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο. 4. Σν Πιαίζην γηα ηε Γηδαζθαιία θαη ηε Μάζεζε (Teaching and Learning Framework - TLF) πνπ αλαπηχρζεθε ην απφ ην DCPS (District of Columbia Public Schools) 125 θαη ηo Πιαίζην γηα ηε Παξαηήξεζε ηεο Απνηειεζκαηηθήο Γηδαζθαιίαο (Framework for the Observation of Effective Teaching) πνπ αλαπηχρζεθε απφ ην NYSTCE (New York State Teacher Certification Examinations) 126 θαη είλαη εγθεθξηκέλα απφ ην Σκήκα Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Νέαο Τφξθεο-USNY (New York State Education Department) έλα απφ ηα πην ζπλεθηηθά ζπζηήκαηα εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζηηο ΖΠΑ. 5. ην Πιαίζην γηα ηελ Δπηζεψξεζε ησλ ζρνιείσλ (The Framework for School Inspection - under section 5 of the Education Act 2005) πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κέζσ ηνπ Γξαθείνπ Κξηηεξίσλ Δθπαίδεπζεο, Τπεξεζηψλ θαη Γεμηνηήησλ ησλ Παηδηψλ (Office for Standards in Education, Children's Services and Skills - OFSTED) ζηελ Αγγιία, ην νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ηνλ έιεγρν θαη ηελ επηζεψξεζε κνλάδσλ πνπ αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε 127. Σν Πιαίζην έρεη σο θχξην ζηφρν λα αμηνινγήζεη ηελ πνηφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο κέζσ ηεο θαηαγξαθήο δηαζηάζεσλ ηεο δηδαζθαιίαο θαη ζέηεη ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία νη επηζεσξεηέο ζα θξίλνπλ ην θάζε ζρνιείν κε βάζε ηέζζεξηο άμνλεο: α) ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, β) ηελ πνηφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο, γ) ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηελ αζθάιεηα ησλ καζεηψλ θαη δ) ηελ πνηφηεηα δηαρείξηζεο ηεο κνλάδαο. 125 Γεκφζηα ρνιεία ηεο Πεξηθέξεηαο ηεο Κνινχκπηα βι Δμεηάζεηο Πηζηνπνίεζεο γηα ηνπο Δθπαηδεπηηθνχο ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο ηεο Νέαο Τφξθεο βι Οη κνλάδεο απηέο είλαη δεκφζηεο ζρνιηθέο κνλάδεο, θνιιέγηα, θαη ηδξχκαηα εηζαγσγηθήο επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ. Ζ αλεμάξηεηε εμσηεξηθή αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ κνλάδσλ απηψλ, ζχκθσλα κε ηελ Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηελ Δθπαίδεπζε ηνπ 2005, πξαγκαηνπνηείηαη ζηα ζρνιεία ηεο Αγγιίαο απφ επηζεσξεηέο θαη βαζίδεηαη ζε ζηνηρεία θαη ελδείμεηο πνπ ζπιιέγνληαη κέζα απφ παξαηεξήζεηο καζεκάησλ, ζπδεηήζεηο κε δηδάζθνληεο, πξνζσπηθφ θαη καζεηέο, φπσο επίζεο θαη εμέηαζε ησλ γξαπηψλ ησλ καζεηψλ, θαη παξέρεη πιεξνθνξίεο ζην Κνηλνβνχιην ζρεηηθά κε ην βαζκφ επίηεπμεο ησλ επηζπκεηψλ θξηηεξίσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ εθπαίδεπζε έηζη ψζηε λα πξνσζείηαη ε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο γεληθφηεξα. Βι. θαη

202 Σν Πιαίζην γηα ηελ Απνηειεζκαηηθή Γηδαζθαιία ( ) (Framework for Effective Teaching Handbook) 128 ηνπ DPS (Denver Public Schools), πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηo LEAP (Leading Effective Academic Practice), γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο πνηνηηθήο δηδαζθαιίαο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηελ απφθηεζε γλψζεσλ θαη γισζζηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ. Με βάζε ηα παξαπάλσ θαη γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο δεκηνπξγήζεθε ην Πιαίζην Καηεγνξηψλ Παξαηήξεζεο (παξάξηεκα I) ην νπνίν απνηειείηαη απφ ηξεηο (3) ζεκαηηθνχο άμνλεο πνπ αληηζηνηρνχλ ζην «Μαζεζηαθφ Πεξηβάιινλ», ηνλ «Δθπαηδεπηηθφ» θαη ηνπο «Μαζεηέο». ζνλ αθνξά ην ζεκαηηθφ άμνλα «Μαζεζηαθφ Πεξηβάιινλ» θαηαγξάθνληαη: - Ζ ηάμε θαη ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ (εξ. 4, 5). - Σν δηδαθηηθφ εγρεηξίδην πνπ πξνβιέπεηαη θαη απηφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη (εξ. 7). - Ο αξηζκφο καζεηψλ αλά ηκήκα (εξ. 8). - Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο ηνπ καζήκαηνο: ε δηάξθεηα θαη ε θαηά ζεηξά ζέζε ηνπ καζήκαηνο βάζεη ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο, ν αξηζκφο ησλ σξψλ εβδνκαδηαία (εξ. 9, 10, 11). - Οη δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί βάζεη ηνπ αξρηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ (εξ. 12, 13). - Ζ χπαξμε ππνδνκψλ φπσο αίζνπζεο μέλεο γιψζζαο, ππνινγηζηψλ, πνιπκέζσλ θαη βηβιηνζήθεο/αλαγλσζηεξίνπ, θαη ε επθνιία πξφζβαζεο ζε απηέο ηηο ππνδνκέο (εξ. 14, 15, 16, 19). - Ζ χπαξμε θαη δηαζεζηκφηεηα εμνπιηζκνχ (ππνινγηζηέο, βηληενπξνβνιείο, πίλαθεο, αθίζεο, ηειεφξαζε, CD players θιπ) θαη επηπιένλ πιηθνχ (έληππνπ θαη νπηηθναθνπζηηθνχ) (εξ. 17, 18). - Ζ χπαξμε πξνγξακκάησλ αληαιιαγήο θαη θηλεηηθφηεηαο καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ, θαη ε επαθή κε άιια καζεζηαθά πεξηβάιινληα, καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο απφ άιια ζρνιεία. (εξ. 20). ρεηηθά κε ηνλ άμνλα «Δθπαηδεπηηθφο» θαηαγξάθνληαη: - Θέκαηα νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο [ζρεδηαζκφο ηνπ καζήκαηνο, έιεγρνο ηεο ηάμεο (class management)] (εξ. 21, 22). 128 Βι.

203 202 - Δπηθνηλσλία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (ρξήζε γιψζζαο-ζηφρνπ, ρξήζε ρξφλνπ νκηιίαο) (εξ. 23, 24, 43). - Δπηινγή δξαζηεξηνηήησλ (ρξήζε επηθνηλσληαθνχ ζηφρνπ, δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο) (εξ. 25, 26). - Δθαξκνγή δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ (ρξήζε απζεληηθνχ πιηθνχ, ελζσκάησζε ηεο ηερλνινγίαο, εκπινθή καζεηψλ ζε εμσδηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, ξφινο ηνπ δηδάζθνληα-δηεπθνιπληή, ζπλδπαζκφο δηαθνξεηηθψλ δεμηνηήησλ, δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ), θαηαλνκή ρξφλνπ ζηηο δεμηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο (θαηαλφεζε θαη παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ, θαηαλφεζε θαη παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ, δξαζηεξηφηεηεο δηακεζνιάβεζεο, δξαζηεξηφηεηεο ιεμηινγίνπ, γξακκαηηθήο) (εξ. 27, 28, 29, 30, 31, 32, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56). - Σξφπνη αμηνιφγεζεο [Αζξνηζηηθή αμηνιφγεζε, δηακνξθσηηθή αμηνιφγεζε, απηναμηνιφγεζε, αμηνιφγεζε απφ ηνπο ζπκκαζεηέο, γισζζηθφο θάθεινο (portfolio)] (εξ. 33, 34, 35, 36, 37, 57). Σέινο, γηα ηνλ άμνλα «Μαζεηέο» θαηαγξάθνληαη: - Ζ ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ην ελδηαθέξνλ (εξ. 38). - Ζ ζπλέπεηα ζηα καζεζηαθά θαζήθνληα (εξ. 39). - Ζ έλδεημε θξηηηθήο θαη δεκηνπξγηθήο ζθέςεο (εξ. 40). - Οη ιεθηηθέο ζπλήζεηεο (ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο θαη κεηαμχ απηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ) (εξ. 41). Καζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο είλαη ε δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο θαηεγνξηψλ. Οη θαηεγνξίεο απαηηείηαη λα είλαη απφ ηε κηα θαζνξηζκέλεο, έηζη ψζηε νη αληίζηνηρεο ζπκπεξηθνξέο πνπ δηαθξίλνπλ νη παξαηεξεηέο λα είλαη απνθιεηζηηθέο θαη αλεμάξηεηεο κεηαμχ ηνπο, δειαδή θάζε ζπκπεξηθνξά λα εληάζζεηαη ζε κία θαη κφλν θαηεγνξία, ελψ παξάιιεια λα είλαη πιήξεηο ψζηε λα πεξηιακβάλνπλ φιεο ηηο δπλαηέο ζπκπεξηθνξέο πνπ κπνξεί λα ππάξμνπλ ζε κηα πεξίνδν παξαηήξεζεο (Μάγνο, 2005: 14). Δπίζεο ππήξμε κέξηκλα ψζηε λα ππάξρεη κηθξφο αξηζκφο ησλ ππφ παξαηήξεζε ζπκπεξηθνξψλ γηα ηελ αμηνπηζηία ηεο παξαηήξεζεο, ηεο εμαγσγήο δειαδή παξφκνησλ απνηειεζκάησλ ππφ ηηο ίδηεο εξεπλεηηθέο ζπλζήθεο (Hutt & Hutt, 1970). Ζ αμηνπηζηία επηπιένλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο θαηάιιειεο εθπαίδεπζεο πάλσ ζην ζχζηεκα

204 203 θαηαγξαθήο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πηινηηθήο θάζεο. εκαζία δφζεθε θαη ζην ζέκα ηεο εγθπξφηεηαο, ηεο βεβαηφηεηαο δειαδή φηη απηφ πνπ κεηξήζεθε ήηαλ απηφ πνπ ήηαλ επηζπκεηφ λα κεηξεζεί, ην νπνίν θαηά ηνπο Hutt θαη Hutt (1970) εμαξηάηαη απφ ηνπο παξάγνληεο ηεο θπζηθφηεηαο ηεο παξαηεξνχκελεο ζπκπεξηθνξάο, ηεο αθξίβεηαο ηεο θαηαγξαθήο θαη ηεο επάξθεηαο κε ηελ νπνία έγηλε ε δεηγκαηνιεςία 129. Ζ θαηαγξαθή ησλ πιεξνθνξηψλ ραξαθηεξίδεηαη σο λαηνπξαιηζηηθή (θπζηθή παξαηήξεζε) εθφζνλ νη ζπκπεξηθνξέο θαη ηα γεγνλφηα παξαηεξνχληαη θαη θαηαγξάθνληαη ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπ παξαηεξνχκελνπ, θαη ν παξαηεξεηήο δελ έρεη ελεξγφ ξφιν ή έιεγρν ησλ ζπλζεθψλ. Δπηπιένλ γηα λα πεξηνξηζηνχλ ηα κεηνλεθηήκαηα ησλ κεζφδσλ παξαηήξεζεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ελδερφκελε κε εκθάληζε ησλ ζπκπεξηθνξψλ ζηνλ πεξηνξηζκέλν ρξφλν πνπ πξνζθέξεηαη, νη κέζνδνη παξαηήξεζεο ζπλήζσο ζπλδπάδνληαη κε άιιεο κεζφδνπο ζπιινγήο δεδνκέλσλ φπσο ε ζπλέληεπμε ε νπνία έρεη ην πιενλέθηεκα λα θαιχπηεη επξχηαηα ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε επειημία εληζρχνληαο έηζη ηελ εγθπξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ. Ζ ηαπηφρξνλε ρξήζε παξαηεξήζεσλ θαζψο θαη εξσηεκαηνινγίσλ ή ζπλεληεχμεσλ εμαζθαιίδεη έλα ζχλνιν πιεξνθνξηψλ κε ζεκαληηθή πιεξφηεηα, θαη γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο νη παξαηεξήζεηο είλαη απαξαίηεην λα ζπλδπάδνληαη κε ζηνηρεία πνπ ζπιιέγνληαη κε ζπλεληεχμεηο ή εξσηεκαηνιφγηα ψζηε λα ειέγρεηαη ε εγθπξφηεηά ηνπο (Κσηζηνκχηε, 2010). Σέινο ε έλαξμε θαη ιήμε ηεο δηδαθηηθήο ζπλεδξίαο φπσο θαη ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε ζεηξά εθαξκνγήο ηνπο ζα θαηαγξάθνληαλ καδί κε ζπλνδεπηηθέο παξαηεξήζεηο ηεο εξεπλήηξηαο (παξάξηεκα Η, ζειίδα vii) έηζη ψζηε λα δνζεί ζηελ εξεπλήηξηα ε δπλαηφηεηα παξνρήο επηπιένλ πιεξνθνξηψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα, ην είδνο ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ην ζπλνδεπηηθφ πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κέζα ζηελ ηάμε, νη δεμηφηεηεο πνπ εκπιέθνληαη ζηε δξαζηεξηφηεηα, νη γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο ηηο νπνίεο νη δξαζηεξηφηεηεο αθνξνχλ θιπ. 129 Δδψ πάλησο ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζηε βαζκνλφκεζε ππεηζέξρεηαη ε ππνθεηκεληθή θξίζε ηνπ παξαηεξεηή ζρεηηθά κε ηε πνζνηηθή έθθξαζε θάπνηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ (Brandt, 1972) ελψ ε ζπρλφηεηα θαη ε δηάξθεηα είλαη πην αληηθεηκεληθέο θαη ζπλεπψο απνηεινχλ πην αμηφπηζηα κέηξα.

205 Ζ κέζνδνο ηεο ζπλέληεπμεο ε θαηαζθεπή ηνπ Οδεγνχ πλέληεπμεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ H εξεπλεηηθή ζπλέληεπμε είλαη κηα νξγαλσκέλε ζρέζε ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνλ εξεπλεηή θαη ην ζπκκεηέρνληα ζηελ έξεπλα, κε ζθνπφ ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ ζρεηηθψλ κε ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο (αξαθίδνπ, 2011: 55) έρνληαο σο θεληξηθφ ζηφρν ηεο αιιειεπίδξαζεο ηελ παξαγσγή ηεο γλψζεο θαη δίλνληαο έκθαζε ζηελ «θνηλσληθή ηνπνζέηεζε» (social situatedness) ησλ εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ (Kvale, 1996: 14). O Woods αλαθέξεηαη ζηελ «αιιειεπίδξαζε» (1991: 89), νη Verma & Mallick (2004) ζηελ «εηιηθξίλεηα», ελψ ν Walker (1996: 191) εζηηάδεη ζηελ «ςπρνινγηθή επθηλεζία» θαη ηε «ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε» ηνπ εξεπλεηή. Καηά ηνλ Woods (1991: 62) «είλαη ν κφλνο ηξφπνο γηα λα πξνζεγγηζηνχλ νη αληηιήςεηο ησλ αλζξψπσλ αιιά ζπγρξφλσο θαη έλαο ηξφπνο γηα λα πξνθαιέζεη θάπνηνο ηηο θαηαζηάζεηο λα ζπκβνχλ θαη λα θηλεζεί ε ξνή ησλ ζηνηρείσλ». Ζ «αιιειεπίδξαζε» ησλ ππνθεηκέλσλ απνβιέπεη ζηε θαηαλφεζε ηνπ πσο ζθέπηεηαη ν εξσηψκελνο γηα ην ζέκα πνπ εξεπλάηαη θαη ζπλήζσο αθνξά δεηήκαηα πνπ δελ κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ άκεζα, φπσο ζθέςεηο, αληηιήςεηο, αμίεο, πξνζέζεηο θαη ζπλαηζζήκαηα. Ζ ζπλέληεπμε απνηειεί κία κέζνδν ή ηερληθή γηα ηελ εδξαίσζε ή ηελ αλαθάιπςε φηη ππάξρνπλ πξννπηηθέο ή απφςεηο γηα ηα γεγνλφηα πνπ δηαδξακαηίδνληαη θαη δηαθέξνπλ απφ εθείλεο ηνπ εξεπλεηή (Farr φπ. αλαθ. ζην Αβξακίδεο & Καιπβά, 2006). Ο εξεπλεηήο κέζσ ηεο ζπδήηεζεο θαη ηεο πξφζβαζεο ζηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ εξσηψκελνπ επηρεηξεί λα ζρεκαηίζεη κηα νινθιεξσκέλε ηδέα γηα ην λνεηηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ πιηθφ ηνπ απνθξηλφκελνπ (αξαθίδνπ, 2011 Kvale, 1996) θαη σο εθ ηνχηνπ απνηειεί κέξνο ηεο ίδηαο ηεο δσήο (Cohen, Manion & Morrison, 2000: 267). ηελ παξνχζα έξεπλα ε ρξήζε ηεο εξεπλεηηθήο ζπλέληεπμεο γηα ην δείγκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ επηιέρζεθε ζπκπιεξσκαηηθά, θαζψο θξίζεθε φηη κέζσ ηεο άκεζεο επαθήο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζα αλαδχνληαλ πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε βηνγξαθηθά ζέκαηα θξίζεσλ θαη ζηάζεσλ, νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα απνζαθελίζνπλ πνζνηηθά δεδνκέλα πνπ ζα πξνέθππηαλ απφ ηε παξαηήξεζε ηεο ζπλεδξίαο, θαη ζα θαζηζηνχζε δπλαηφ λα αληρλεπζεί ην πψο βιέπνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ηα πξάγκαηα εθηφο απφ ην πψο πξάηηνπλ (Silverman, 2000: 832). Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία, ν ζπλδπαζκφο ζπλέληεπμεο θαη παξαηήξεζεο απνηειεί κηα απφ ηηο γλσζηφηεξεο κνξθέο ηξηγσληζκνχ γηαηί ε παξαηήξεζε πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα

206 205 γηα έιεγρν ησλ ζπλεληεχμεσλ θαη απφ ηελ άιιε ε ζπλέληεπμε επηηξέπεη ζηνλ εξεπλεηή λα πξνρσξήζεη πέξα απφ ηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά θαη λα εμεξεπλήζεη εζσηεξηθέο πηπρέο ησλ ππνθεηκέλσλ πνπ έρεη παξαηεξήζεη (Patton, 1990 Bird et al., 1999). Δηδηθφηεξα, επηιέρζεθε ε εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε (semi-structured interview) - κηα ελδηάκεζε κνξθή κεηαμχ ηεο κε δνκεκέλεο θαη ηεο δνκεκέλεο ζπλέληεπμεο. Ο ζρεδηαζκφο ηεο ζπλίζηαηαη ζηε ζχληαμε ελφο νδεγνχ ζπλέληεπμεο ν νπνίνο ρξεζηκνπνηείηαη σο βαζηθφο θαηάινγνο κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ άκεζα ηελ έξεπλα, φπσο εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ εκπεηξίεο θαη ζπκπεξηθνξέο, γλψκεο ή αμίεο, ζπλαηζζήκαηα, γλψζεηο, αηζζεηεξηαθέο αληηιήςεηο γηα έλα ζέκα φπσο επίζεο θαη δεκνγξαθηθέο εξσηήζεηο. Ο ζπλεληεπθηήο δελ πξνζπαζεί λα επηβεβαηψζεη ζπγθεθξηκέλεο ππνζέζεηο αιιά έρεη κηα ιίζηα απφ θαίξηα ζέκαηα θαη εξσηήκαηα ηα νπνία πξέπεη λα θαιχςεη - γεγνλφο πνπ δίλεη ζηνλ εξεπλεηή ηελ αίζζεζε ηεο «ζεηξάο» (David, & Sutton, 2004: 87) - θαη απφ ηα νπνία αληιεί εξσηήζεηο, ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή ν εξσηψκελνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηχμεη ηα ζέκαηα θαηά βνχιεζε, πεξηγξάθνληαο ειεχζεξα ηηο εκπεηξίεο ηνπ θαη εθθξάδνληαο ηηο απφςεηο ηνπ. Ο Corbetta (2003: 270) αλαθέξεη ζρεηηθά: «Ζ ζεηξά κε ηελ νπνία ηα ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα αληηκεησπίδνληαη θαη ε δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ αθήλεηαη ζηελ επρέξεηα ηνπ ζπλεληεπθηή. Μέζα ζε θάζε ζέκα ν εξσηψλ είλαη ειεχζεξνο λα θαηεπζχλεη ηελ ζπδήηεζε φπσο λνκίδεη φηη αξκφδεη, λα ξσηήζεη εξσηήζεηο ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ιέμεηο πνπ ζεσξεί θαηάιιειεο, λα δψζεη επεμεγήζεηο θαη λα δεηήζεη δηεπθξηλήζεηο αλ ε απάληεζε δελ είλαη μεθάζαξε, λα πξνηξέςεη ηνλ απαληψλ λα απνζαθελίζεη πεξαηηέξσ αλ ην θξίλεη αλαγθαίν θαη λα θαζηεξψζεη ην δηθφ ηνπ ζηπι ζπδήηεζεο». Έηζη, ζηελ εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε ηα ππφ δηεξεχλεζε ζέκαηα ή νη ζεκαηηθέο πεξηνρέο είλαη πξναπνθαζηζκέλα θαη ην πεξηερφκελν ησλ εξσηήζεσλ πξνθαζνξηζκέλν, φκσο δελ ηεξνχληαη απαξαίηεηα ε ίδηα δηαηχπσζε θαη αιιεινπρία εξσηήζεσλ, αιιά ε ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ κπνξεί λα αιιάμεη αλάινγα κε ηε θαηεχζπλζε ηεο ζπλέληεπμεο (Ησζεθίδεο, 2003). Καηά ηε ρξήζε ηνπ νδεγνχ κπνξεί λα ηεζνχλ θαη λα δνζνχλ επηπξφζζεηεο εξσηήζεηο αλακελφκελεο ζηελ έλαξμε ηεο ζπλέληεπμεο ή κε πνπ νδεγεί ζε κεγαιχηεξε ξνή ζηνηρείσλ θαζψο ππάξρεη έλαο ζεκαληηθφο βαζκφο επειημίαο ηφζν ηνπ εξεπλεηή φζν θαη ηνπ ππνθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο (Κπξηαδή, 2001), θαη έηζη λα δηεξεπλεζνχλ ζέκαηα πνπ αξρηθά δελ ειήθζεζαλ ππφςε (Gray, 2004: 217). Ζ κνξθή απηή ηεο ζπλέληεπμεο δελ αθαηξεί

207 206 απφ ηνλ εξεπλεηή ην βάξνο ηνπ ιεπηνκεξή θαη απζηεξνχ ζρεδηαζκνχ αιιά δίλεη ζηνλ ίδην κεγαιχηεξε αίζζεζε ειεπζεξίαο (Kajornboon, 2004: 75) θαη ζηνλ εξσηψκελν ηελ αίζζεζε ηεο «ζπδήηεζεο κε θάπνην ζθνπφ» (Mason, 2003) επηηξέπνληαο ηε δηεξεχλεζε ζε βάζνο κηαο δεδνκέλεο θαηάζηαζεο (Patton, 2000). Με γλψκνλα ηα παξαπάλσ, νη εξσηήζεηο ηνπ νδεγνχ ζπλέληεπμεο πνπ θαηαζθεπάζηεθε γηα ηελ ηξέρνπζα έξεπλα ζρεδηάζηεθαλ κε ζηφρν λα απνζπάζνπλ έγθπξεο θαη αθξηβείο απαληήζεηο απφ ηνπο ζπλεληεπμηαδφκελνπο απνθεχγνληαο θαηά ην δπλαηφ δηαζηξεβιψζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ θνηλσληθή επηζπκεηφηεηα, ζπκβαηηθφηεηα, θαη άιιεο εθθάλζεηο έιιεηςεο ελδηαθέξνληνο (constructs of disinterest) (Hoyle, Harris & Judd, 2002: 144). Δπηιέρζεθε ν αλνηθηφο ηχπνο εξσηήζεσλ θαζψο νη έηνηκεο θαη ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο κπνξεί κελ λα είλαη πην εχθνια δηαρεηξίζηκεο γηα ηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη ηελ θσδηθνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ, ε απάληεζε φκσο πνπ επηιέγεηαη δελ είλαη θαη αλάγθε εθείλε πνπ ν εξσηψκελνο ζα είρε δψζεη απζφξκεηα ζε κηα αλνηρηή εξψηεζε. ηελ πξψηε πεξίπησζε ν εξσηψλ κπνξεί λα εκθαλίδεη γλψζεηο θαη απφςεηο φηαλ δελ ππάξρνπλ επηιέγνληαο κηα απφ ηηο απαληήζεηο πνπ δελ είραλ ζθεθηεί πνηέ. Με άιια ιφγηα, ην έηνηκν ζρήκα ησλ εξσηήζεσλ ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζεη ζηνηρεία πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ εθθξάδνπλ ηηο απφςεηο θαη ηηο ζηάζεηο ηνπ εξσηψκελνπ, δεδνκέλνπ φηη ν ηξφπνο ζθέςεο θαη ε ινγηθή ηνπ εξεπλεηή κπνξεί λα κελ ηαπηίδνληαη κε απηά ηνπ εξσηψκελνπ. χκθσλα κε ηνλ Smith (1990), ε εκη-δνκεκέλε ζπλέληεπμε ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα λα απνθηήζεη ν εξεπλεηήο κία ιεπηνκεξή εηθφλα γηα ηηο πεπνηζήζεηο, ηηο ζηάζεηο θαη ηηο απφςεηο ελφο αηφκνπ ελψ ην δηάγξακκα ηεο εκη-δνκεκέλεο ζπλέληεπμεο ζα πξέπεη λα θαζνδεγεί θαη φρη λα ππαγνξεχεη ηελ πνξεία ηεο (Αβξακίδεο & Καιπβά, 2006). Έηζη ν εξεπλεηήο κπνξεί λα θαηαλνήζεη ηελ πξννπηηθή θαη ζηάζε ηνπ εξσηψκελνπ θαη λα δηακνξθψζεη κηα ζθαηξηθή θαη ζπλνιηθή εηθφλα ησλ απφςεσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ. πλνιηθά, ν Οδεγφο πλέληεπμεο πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα ηελ έξεπλα (παξάξηεκα ΗΗ), εθηφο απφ ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ αθνξνχλ ην θχιν θαη ηελ ειηθία ηνπο, ην ηφπν δηακνλήο θαη εξγαζίαο (εξ. 1, 2, 3, 4), δηαξζξψζεθε ζηνπο εμήο ζεκαηηθνχο άμνλεο: 1) Δθπαίδεπζε 2) Δκπεηξία

208 207 3) ρνιηθφ πεξηβάιινλ 4) Γλψζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ 5) Μεζνδνινγία 6) Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιαηζίνπ Οη άμνλεο ηεο «Δθπαίδεπζεο» θαη ηεο «Δκπεηξίαο» αθνξνχλ ηε ζρνιή θνίηεζεο (ζε πξνπηπρηαθφ θαη κεηαπηπρηαθφ επίπεδν), ηνλ ηξφπν δηνξηζκνχ ηε δηδαθηηθή εκπεηξία ζηνλ ηδησηηθφ θαη ζην δεκφζην ηνκέα, θαη ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (εξ. 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13). ρεηηθά κε ηνλ άμνλα «ρνιηθφ πεξηβάιινλ» νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ λα: - αμηνινγήζνπλ ηε ζπλεξγαζία κε ηνπο ππφινηπνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ ζρνιείνπ ζε ζρέζε κε ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε θαη ηε ζχλδεζε ησλ αληηθεηκέλσλ κεηαμχ ηνπο (εξ. 14) - εθηηκήζνπλ ηε ζπκβνιή ηνπ ζεζκνχ θαη ηνπ πξνζψπνπ ηνπ πκβνχινπ ζην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν, ζηελ θαηάξηηζε θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο (εξ. 15) - θξίλνπλ ηε ζηάζε ησλ καζεηψλ θαη ησλ γνλέσλ απέλαληη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ ζρνιείνπ θαη ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη ζε πεξίπησζε πνπ είλαη αξλεηηθή λα αλαθέξνπλ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο θάηη ηέηνην παξαηεξείηαη (εξ.17) - δειψζνπλ ηε γλψκε ηνπο γηα ηηο παξνρέο ηνπ ζρνιείνπ πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν (εξ. 16) ζνλ αθνξά ηνλ ηνκέα ηεο «Γλψζεο δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ» δεηήζεθε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα: - αλαθέξνπλ ηε γλψζε ηνπο πάλσ ζην ηη νξίδεηαη ζην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη λα θξίλνπλ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν απηφ είλαη εθηθηφ (εξ. 18) - πξνζδηνξίζνπλ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ελεκεξψλνληαη ζρεηηθά κε ην επηζηεκνληθφ ηνπο πεδίν (εξ. 19) - λα δειψζνπλ ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ γηα ηνπο καζεηέο ηνπο (εξ. 20) Ο άμνλαο «Μεζνδνινγία» αθνξά: - ην ζρεδηαζκφ ηνπ καζήκαηνο θαη ην ρξφλν πνπ αθηεξψλεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα απηφ (εξ. 21, 22)

209 208 - ηηο δηδαθηηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηελ έκθαζε πνπ πξνζδίδεη ζε δεμηφηεηεο θαη δηδαθηηθέο ηαθηηθέο (εξ. 23, 24, 25, 26) - ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο αμηνινγεί ηνπο καζεηέο (εξ. 27) ρεηηθά κε ηελ «Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιαηζίνπ» νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ λα θαηαζέζνπλ: - ηε γλψκε ηνπο γηα ηελ θαηάηαμε ησλ καζεηψλ ζε επίπεδα γλψζεο ηεο γιψζζαο (εξ. 28) - ηελ άπνςή ηνπο φζνλ αθνξά ηελ θαηαιιειφηεηα ηνπ πξνβιεπφκελνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ (εξ. 29, 30) - ηελ εθηίκεζε ηεο επηξξνήο ηνπ ηδησηηθνχ παξάγνληα ζηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν φζνλ αθνξά ηε ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηψλ θαη ηελ αληαπφθξηζή ηνπο ζην κάζεκα (εξ. 31) - πξνηάζεηο θαη ιχζεηο γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη ηελ νπζηαζηηθή ηνπ ζέζε ζηελ εθπαίδεπζε γεληθφηεξα (32) Απφ ηα δεδνκέλα ησλ ζπλεληεχμεσλ πξνέθπςαλ θαηεγνξίεο νη νπνίεο αλαιχζεθαλ θαη επηδέρζεθαλ πνζνηηθή επεμεξγαζία κέζσ ηνπ ζηαηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο SPSS. Δπηπιένλ κέζσ ηεο απνκαγλεηνθψλεζεο θαηαγξάθεθαλ θαη αλαιχζεθαλ νη απαληήζεηο ησλ ππνθεηκέλσλ ρξεζηκνπνηψληαο ην πνηνηηθφ παξάδεηγκα Ζ κέζνδνο ηεο επηζθφπεζεο - ε θαηαζθεπή ηνπ Δξσηεκαηνινγίνπ ησλ καζεηψλ Γηα ηε ζπιινγή ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ ησλ καζεηψλ επηιέρζεθε ε επηζθφπεζε (survey research) κε ζηφρν ηελ ζπιινγή πιεξνθνξηψλ ζηάζεσλ θαη απφςεσλ κέζσ αλψλπκσλ απαληήζεσλ, εξγαιείν ην νπνίν επηηξέπεη ηελ άκεζε θσδηθνπνίεζε θαη ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ απφ κεγάιεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο (Bell, 1993 Dörnyei, 2003). Ζ δεηγκαηνιεπηηθή έξεπλα κε εξσηεκαηνιφγηα θαη νη ζηαηηζηηθέο κέζνδνη αλάιπζεο, εμάιινπ, είλαη ε πην δηαδεδνκέλε κνξθή έξεπλαο (Φίιηαο, 1998 de Vaus, 1995) θαζψο ε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ππφ πξνυπνζέζεηο ζε γεληθεχζηκα ζπκπεξάζκαηα.

210 209 Πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί ε άπνςε ησλ καζεηψλ απέλαληη ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ γεληθφηεξα αιιά θαη φζνλ αθνξά ην ζρνιείν δεκηνπξγήζεθε εξσηεκαηνιφγην κε ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο-δείθηεο (παξάξηεκα ΗΗΗ). Χο αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο ζεσξήζεθαλ ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ππνθεηκέλσλ πνπ αθνξνχλ ην θχιν, ηα έηε εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο ζην δεκφζην δεκνηηθφ ζρνιείν θαη ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ ζε ηδησηηθά θέληξα μέλσλ γισζζψλ (εξ. 2, 4). Οη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο αληηζηνηρνχλ ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ζεκαζία θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν, ηε ζχγθξηζή ηνπ κε ην κάζεκα πνπ παξαθνινπζνχλ ζην θξνληηζηήξην θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπο φζνλ αθνξά ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο (εξ. 1, 3, 5 θαη 6). Σν εξσηεκαηνιφγην απνηεινχληαλ απφ κηθξφ αξηζκφ εξσηήζεσλ θιεηζηνχ ηχπνπ θαζψο ζεσξνχληαη πην θαηάιιειεο γηα ηνπο καζεηέο, ελψ ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπ ήηαλ απαξαίηεην λα έρεη κηθξή έθηαζε θαη λα είλαη εχρξεζην ρσξίο λα δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε εξσηήζεσλ. Δπηπιένλ, νη εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ δηεπθφιπλαλ ηελ πνζνηηθνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ. Οη εξσηήζεηο αλνηθηνχ ηχπνπ ζπκπεξηιήθζεθαλ έηζη ψζηε λα δνζνχλ ζπκπιεξσκαηηθέο πιεξνθνξίεο νη νπνίεο δελ πξνβιέπνληαλ ζηηο θιεηζηέο εξσηήζεηο. Ο ζπλδπαζκφο θιεηζηψλ θαη αλνηθηψλ εξσηήζεσλ αλάινγα κε ην ζέκα, θαηά ηελ Κπξηαδή (2001), απνηειεί ηνλ πην απνηειεζκαηηθφ θαη νινθιεξσκέλν ηξφπν πξνζέγγηζεο ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Σα δεδνκέλα ηεο παξαηήξεζεο, ηεο ζπλέληεπμεο θαη ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαηαρσξήζεθαλ ζε 3 μερσξηζηά αξρεία ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο SPSS. Οη κεηαβιεηέο απφ ηα ηξία κεζνδνινγηθά εξγαιεία δηεξεπλήζεθαλ κέζα απφ ηα αξρηθά αξρεία SPSS σο πξνο ηε ζπρλφηεηά ηνπο θαη σο πξνο ηε ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ ηνπο. Δπηπιένλ, εμαηηίαο ηεο αλάγθεο ζπζρεηίζεσλ κεηαμχ κεηαβιεηψλ απφ ηα δηαθνξεηηθά εξγαιεία έγηλε ρξήζε ελφο ηέηαξηνπ ζπγθεληξσηηθνχ αξρείνπ SPSS ην νπνίν ζπλδπάδεη ηα πξναλαθεξζέληα αξρεία. πλνιηθά νη θιίκαθεο ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο (απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηε ζπλέληεπμε) θαη νη θιεηζηέο εξσηήζεηο ζηα εξσηεκαηνιφγηα πηνζεηήζεθαλ γηα λα πξνζδψζνπλ κεγαιχηεξε αληηθεηκεληθφηεηα θαη αμηνπηζηία, εθφζνλ δχλαληαη λα πξαγκαηεχνληαη πνηθηιία ζεκάησλ θαη λα απεπζχλνληαη ζε κεγάιν αξηζκφ εξσηεζέλησλ, θαη παξάγνπλ κφλν έλα απνηέιεζκα φηαλ ππνζηνχλ επεμεξγαζία θαζψο θαη κεγαιχηεξε «νξηδφληηα» θάιπςε (Tudor, 1996). Απφ ηελ άιιε ηα ζηνηρεία

211 210 ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο (νη αλνηθηέο εξσηήζεηο ζηα εξσηεκαηνιφγηα, θαη ηα δεδνκέλα απφ ηηο ζπλεληεχμεηο) κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ κηα «θάζεηε» έξεπλα βάζνπο, ηφζν αληηθεηκεληθψλ φζν θαη ππνθεηκεληθψλ ζεκάησλ, ηα νπνία εθ θχζεσο ε πνζνηηθή έξεπλα αδπλαηεί λα δηεξεπλήζεη (Reiman & Thies Sprinthall, 1997 Richards, 2001).

212 211 Β. ΔΠΗΛΟΓΖ ΚΑΗ ΜΔΓΔΘΟ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ Ζ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο πξαγκαηνπνηήζεθε ζε λνκνχο ησλ πεξηθεξεηψλ Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, Θεζζαιίαο θαη ηεξεάο Διιάδαο. Καηφπηλ αίηεζεο ζην ηκήκα Δξεπλψλ, Σεθκεξίσζεο θαη Σερλνινγίαο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, ρνξεγήζεθε άδεηα 130 γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ζε 30 ζρνιεία κε ηελ εθηίκεζε δπλαηφηεηαο ιήςεο επαξθνχο δείγκαηνο απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο ηε ζπλέρεηα θαη θαζψο έλα κεγάιν πνζνζηφ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ εμέθξαζαλ ηε δηζηαθηηθφηεηά ηνπο θαη ηελ άξλεζή ηνπο λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ έξεπλα δεηήζεθε επέθηαζε ηεο άδεηαο ζε άιιεο 35 ζρνιηθέο κνλάδεο. ηε ζρεηηθή αίηεζε γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο δεηήζεθε ε παξάιιειε άδεηα ειεθηξνληθήο θαηαγξαθήο ησλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ (βηληενζθφπεζεο) έηζη ψζηε λα ππάξρεη αθελφο κηα πην νινθιεξσκέλε εηθφλα θαη θαιχηεξε δπλαηφηεηα επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ, θαη αθεηέξνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα δεδνκέλα απηά πξνο κηα ζπλνιηθφηεξε αμηνιφγεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ πξνγξάκκαηνο αίηεκα ην νπνίν ηειηθά απνξξίθζεθε ρσξίο αηηηνιφγεζε, θαη ην νπνίν έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ πξνβιεπφκελε θαη ζπληζηψκελε δηαδηθαζία ζην Γηαζεκαηηθφ Δληαίν Πιαίζην Πξνγξακκάησλ πνπδψλ Ξέλσλ Γισζζψλ ην νπνίν θαιείηαη ν εθπαηδεπηηθφο λα ζπκβνπιεπηεί θαη λα αθνινπζήζεη ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ. Δλδεηθηηθά, φπσο αλαθέξεηαη ζην ΓΔΠΠ: «εκαληηθή είλαη θαη ε αμηνιφγεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ, ε νπνία έρεη ην ραξαθηήξα κηαο δηακνξθσηηθήο θαη ζπζηεκαηηθήο δηαδηθαζίαο, κε ζηφρν ηε ζπλερή βειηίσζή ηνπ, κε ηνλ φξν βέβαηα φηη ππάξρνπλ νη πξνυπνζέζεηο πινπνίεζήο ηνπ. Ζ νξγαλσκέλε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, απφ φια ηα ζηάδηα αλάπηπμεο θαη απφ φια ηα ζηνηρεία πνπ ην ζπλζέηνπλ, θαη ε αλάιπζε θαη ε εξκελεία ηνπο ζα νδεγήζνπλ ζηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ζηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο.» ε θάζε αμηνιφγεζε είλαη απαξαίηεηνο ν ζρεδηαζκφο, πνπ θαζνξίδεη θαη ηε δηαδηθαζία θαη πνπ νθείιεη λα δηαθξίλεηαη απφ επειημία θαη λα επηηξέπεη αιιαγέο θαη 130 Απφ ην ΤΠΔΠΘ αξ. πξσηνθφιινπ 58385/Γ2/ πνπ ρνξεγείηαη θαηφπηλ γλσκνδφηεζεο ηνπ Σκήκαηνο Δξεπλψλ Σεθκεξίσζεο θαη Δθπαηδεπηηθήο Σερλνινγίαο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ. Ζ άδεηα δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο απεζηάιε ηαρπδξνκηθψο ζηελ εξεπλήηξηα αιιά θαη ζηηο Γηεπζχλζεηο Δθπαίδεπζεο ησλ λνκψλ πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηελ έξεπλα, θαη νη νπνίεο αλακέλνληαλ λα ελεκεξψζνπλ ηηο δηεπζχλζεηο ησλ ζρνιείσλ γηα ηελ επηθείκελε έξεπλα.

213 212 ζπλερή αλαπξνζαξκνγή ησλ θξηηεξίσλ. Ο ζρεδηαζκφο, θαη επνκέλσο θαη ε δηαδηθαζία αθνινπζνχλ, ζε γεληθέο γξακκέο, ηα παξαθάησ ζηάδηα: - θαζνξηζκφ ζηφρσλ - ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ θαη εθπφλεζε θαη εθαξκνγή ζρεδίσλ - αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ θαη εξκελεία ησλ δεδνκέλσλ θαη - ρξεζηκνπνίεζε ησλ πνξηζκάησλ γηα βειηησηηθέο παξεκβάζεηο. φια απηά ηα παξαπάλσ ζηάδηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πνηθίιεο κέζνδνη γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ. Ζ επηινγή απηψλ ησλ κεζφδσλ ζπλαξηάηαη θαη πξνζδηνξίδεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ζηφρνπο θαη ην πεξηερφκελν ηεο αμηνιφγεζεο, θαη πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε θαη ηελ εκπινθή άιισλ καζεκάησλ ζε πεξίπησζε δηαζεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Δλδεηθηηθά, κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε σο ηέηνηεο ηα επυηημαηολόγια, ηηο ζςνενηεύξειρ, ηελ παπαηήπηζη, ηε βινηεοζκόπηζη θαη ηνπο θακέλοςρ μαθηηών.» (ΓΔΠΠ, ζει ) 131. Οη λνκνί γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο επηιέρζεθαλ σο δείγκα επθνιίαο κε ηελ έλλνηα φηη ζεκαληηθφ θξηηήξην γηα ηελ επηινγή ηνπο απνηέιεζε ε δπλαηφηεηα επθνιφηεξεο πξφζβαζεο ζε απηφ (Cohen & Manion, 1997: 130). ην δήηεκα ηνπ ηξφπνπ επηινγήο ηνπ δείγκαηνο επηιέρζεθε ε ηξσκαηνπνηεκέλε Γεηγκαηνιεςία 132, ε νπνία εμαζθαιίδεη φηη φια ηα ζηξψκαηα ηνπ πιεζπζκνχ ζα αληηπξνζσπεχνληαη ζην δείγκα. Ζ ζηξσκαηνπνίεζε έγηλε κε βάζε ηελ θαηεγνξία ηεο κεηαβιεηήο "ηφπνπ θαηνηθίαο" (αγξνηηθή, εκηαζηηθή θαη αζηηθή πεξηνρή). Ζ έξεπλα απεπζχλζεθε ζε ζρνιηθέο κνλάδεο ησλ πεξηνρψλ: Αμηνχπνιεο, Κακπάλεο, Πιαηαληάο, Πνιπθάζηξνπ ηνπ λνκνχ Κηιθίο, Πειαζγίαο λνκνχ Φζηψηηδαο, Διαζζφλαο θαη Καιιηζέαο ηνπ λνκνχ Λάξηζαο, Αγίνπ Αζαλαζίνπ, Ακπεινθήπσλ, Αζβεζηνρσξίνπ, Αζπξνβάιηαο, Βαζηιηθψλ, Βαζχιαθνπ, Δπθαξπίαο, Δπφζκνπ, Θέξκεο, Καιακαξηάο, Μαιαθνπήο, Μελεκέλεο, Μεηεψξσλ, Νέαο Μεζήκβξηαο, Νέαο Μεραληψλαο, Παλνξάκαηνο, Πεχθσλ, ηαπξνχπνιεο, Σνχκπαο, Σξηιφθνπ, Φηιχξνπ, Υαξηιάνπ θαη Χξαηνθάζηξνπ ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο, Κξχαο Βξχζεο ηνπ λνκνχ Πέιιαο, Γξάκαο ηνπ λνκνχ Γξάκαο, Κνδάλεο θαη Πηνιεκαΐδαο ηνπ λνκνχ Κνδάλεο, Αγίνπ Νηθνιάνπ, Πνιπγχξνπ θαη Σξίγιηαο ηνπ λνκνχ Υαιθηδηθήο, Νηγξίηαο ηνπ λνκνχ εξξψλ, Νάνπζαο ηνπ λνκνχ Ζκαζίαο, θαη, ηέινο, Αηγηλίνπ, Κνιηλδξνχ, θαη Μαθξχγηαινπ ηνπ λνκνχ Πηεξίαο. Γηαδηθαζηηθά ε επηθνηλσλία κε ηηο ζρνιηθέο κνλάδεο αθνινχζεζε ηελ εμήο πνξεία: Αξρηθά έπξεπε πξψηα λα ελεκεξσζεί ε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, απφ ηελ Σν είδνο απηφ ηεο δεηγκαηνιεςίαο ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ηα ζηνηρεία ηνπ πιεζπζκνχ ρσξίδνληαη ζε κε αιιεινθαιππηφκελα ζηξψκαηα θαη απφ θάζε ζηξψκα επηιέγεηαη έλα ηπραίν δείγκα.

214 213 νπνία ζπλήζσο εθθξάδνληαλ ην αίηεκα ηεο απνζηνιήο ηεο άδεηαο ηνπ Τπνπξγείνπ απφ ηελ εξεπλήηξηα αλ θαη ζηελ έγθξηζε δηεμαγσγήο έξεπλαο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο αλαθέξεηαη ε ππνρξέσζε ησλ Γηεπζπληψλ ησλ Γηεπζχλζεσλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο (ησλ λνκψλ) λα «ελεκεξψζνπλ ζρεηηθά ηνπο Γηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ επζχλεο ηνπο, ψζηε λα δηεπθνιχλνπλ ηελ ελδηαθεξφκελε ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο απηήο». Απφ ηε Γηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ επίζεο εθθξαδφηαλ ην εχινγν αίηεκα ηνπ ρξφλνπ γηα ηελ ελεκέξσζε ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ. ε δεχηεξε θάζε ε Γηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ ελεκέξσλε ην ζχιινγν δηδαζθφλησλ, απφ ηνλ νπνίν δε δηαπηζηψζεθε θακία επηθχιαμε ή αξλεηηθή δηάζεζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο. Γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ε δηαδηθαζία απηή απνηέιεζε κηα κεγάιε πεγή θαζπζηέξεζεο αθνχ ν πεξηνξηζκέλνο ρξφλνο ησλ δηαιεηκκάησλ θαηά ηνλ νπνίν κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε επηθνηλσλία κε ηηο δηεπζχλζεηο ησλ ζρνιείσλ θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δελ ήηαλ αξθεηφο γηα λα πξνζεγγηζηεί ηθαλνπνηεηηθφο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ ζε κηα εκέξα. ε απηφ ην ζεκείν είλαη αλαγθαίν λα επηζεκαλζνχλ νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ε πξνζπάζεηα επηθνηλσλίαο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο είλαη δχζθνιε, αθνχ ππάξρεη ζπγθεθξηκέλνο θαη πνιχ πεξηνξηζκέλνο ρξφλνο ηνλ νπνίν έλαο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δηαζέζεη γηα κηα εμσδηδαθηηθή απαζρφιεζε. Ο ρξφλνο απηφο αθνξά πξσηίζησο ηα δηαιείκκαηα, ηα νπνία είλαη πνιχ ζχληνκα (πεληάιεπηα ή δεθάιεπηα), θαη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα αληαπνθξηζεί ζε άιιεο δηδαθηηθέο ή ππεξεζηαθέο ππνρξεψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, θαηά ηε δηάζηεκα απηφ ν εθπαηδεπηηθφο ζπκπιεξψλεη ην «Βηβιίν δηδαρζείζαο χιεο» κεηά απφ θάζε δηδαθηηθή ψξα, ρξεηάδεηαη ρξφλν γηα λα κεηαθηλεζεί απφ ηελ αίζνπζα πξνο ην γξαθείν δηδαζθφλησλ ή ζε θάπνην άιιν ρψξν, ή λα κεηαθηλήζεη ηα ηερλνινγηθά κέζα θαη δηδαθηηθά πιηθά πνπ ρξεζηκνπνίεζε ζην κάζεκά ηνπ. Δλδέρεηαη επίζεο λα εμεηάδεη θάπνην καζεηή πξνθνξηθά 133, λα ελεκεξψλεη θάπνην γνλέα γηα ηελ επίδνζε θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ ηνπ, λα εθεκεξεχεη ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ, λα αληηκεησπίδεη έθηαθηα πεξηζηαηηθά, λα δηεθπεξαηψλεη θάπνηα δηνηθεηηθή εξγαζία θιπ. 133 Ζ δηαδηθαζία ηεο πξνθνξηθήο εμέηαζεο πνπ πξνβιέπεηαη γηα άηνκα κε ζπγθεθξηκέλεο καζεζηαθέο δπζθνιίεο δηαγηγλψζθεηαη απφ ην ΚΔΓΓΤ (Κέληξν Γηαθνξνδηάγλσζεο, Γηάγλσζεο θαη Τπνζηήξημεο Δηδηθψλ Δθπαηδεπηηθψλ Αλαγθψλ) πνπ είλαη θνξέαο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. χκθσλα κε ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ δηελεξγείηαη γξαπηή εμέηαζε (δηαγψληζκα ηξηκήλνπ, ζχληνκε γξαπηή δνθηκαζία θιπ), νη καζεηέο νη νπνίνη ππφθεηληαη ζηελ θαηεγνξία απηή εμεηάδνληαη πξνθνξηθά (Τπ. Απφθ. κε Αξ. Πξση /Γ2/ ).

215 214 ηελ ηειεθσληθή επαθή πνπ επεηεχρζε κε ηνπο/ηηο εθπαηδεπηηθνχο αλαιχζεθαλ απφ ηελ εξεπλήηξηα ην ζέκα ηεο έξεπλαο θαη νη ζηφρνη, αλαθέξζεθαλ νη πξνβιεκαηηζκνί ηεο ζρεηηθά κε ηηο ζπλζήθεο δηεμαγσγήο ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ ζην δεκφζην ζρνιείν θαη δεηήζεθε ε ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ έηζη ψζηε λα δηεξεπλεζνχλ νη ζπληζηψζεο ηεο απνηειεζκαηηθήο δηδαζθαιίαο, δειαδή ησλ πξαθηηθψλ θαη ζηάζεσλ ησλ δηδαζθφλησλ, ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιαηζίνπ, ησλ παξνρψλ ηνπ ζρνιείνπ θαη ησλ απφςεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ καζεηψλ. Ζ ζπκβνιή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ζα θηλνχληαλ ζε 2 άμνλεο: α) Αξρηθά δεηήζεθε λα επηηξαπεί ζηελ εξεπλήηξηα λα παξαθνινπζήζεη έλαλ αξηζκφ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζε ηκήκαηα αξραξίσλ θαη πξνρσξεκέλσλ θαη δηαθνξεηηθέο ηάμεηο (Α, Β, Γ ), φπνπ απηφ ήηαλ δπλαηφ ηνλ νπνίν (αξηζκφ ζπλεδξηψλ) ζα φξηδε ν ίδηνο ν δηδάζθσλ/ε δηδάζθνπζα, αιιά κε ειάρηζην αξηζκφ σξψλ ηηο 2 ψξεο, εθφζνλ επίζεο ππήξρε απηή ε δπλαηφηεηα. Οη θαηεγνξίεο ηνπ πιαηζίνπ δελ έγηλαλ γλσζηέο ζηνλ/ζηελ εθπαηδεπηηθφ εμάιινπ ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο δεηήζεθε απηφ έηζη ψζηε λα ιεθζεί φζν ην δπλαηφλ πην αμηφπηζην δείγκα απφ ηε δηδαζθαιία ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ. Δπηπιένλ, δεηήζεθε λα κελ ππάξμεη θάπνηα πξνεηνηκαζία ηνπ καζήκαηνο απφ ην δηδάζθνληα θαη νη καζεηέο λα κελ εηδνπνηεζνχλ εθ ησλ πξνηέξσλ, αιιά ην κάζεκα λα δηεμαρζεί φζν ην δπλαηφλ πην «θπζηθά», ψζηε λα δηαπηζησζνχλ νη θαζεκεξηλέο ζπλζήθεο δηεμαγσγήο ηνπ καζήκαηνο, νη πξαγκαηηθέο ηάζεηο θαη πξαθηηθέο ησλ δηδαζθφλησλ θαη ε θαηά ην δπλαηφλ απζεληηθή ζηάζε ησλ καζεηψλ απέλαληη ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί, εθηφο ειάρηζησλ εμαηξέζεσλ, δηαβεβαίσζαλ πσο ζα εθάξκνδαλ ηελ πξφηαζε ηεο εξεπλήηξηαο. β) ε δεχηεξε θάζε δεηήζεθε λα δηαηεζεί ζηελ εξεπλήηξηα ρξφλνο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπλέληεπμεο, θαηά πξνηίκεζε κεηά ηελ παξαθνινχζεζε ησλ ζπλεδξηψλ. Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν θάηη ηέηνην ήηαλ επηζπκεηφ ήηαλ έηζη ψζηε ηα ζέκαηα θαη ηα εξσηήκαηα ηεο ζπλέληεπμεο λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ζπκπιεξσκαηηθά ή επεμεγεκαηηθά ζηα ζηνηρεία πνπ παξαηήξεζε ε εξεπλήηξηα, αιιά θαη λα κελ επεξεάζνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ. Ο ζρεδηαζκφο επίζεο πξνέβιεπε ηε δηαλνκή ζχληνκνπ κνλνζέιηδνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηνπο καζεηέο εθηφο ηεο δηδαθηηθήο ψξαο έηζη ψζηε λα γίλεη αληηπαξάζεζε φπνπ απηφ ήηαλ εθηθηφ κε ηα δεδνκέλα ηνπ καζήκαηνο.

216 215 Ο ζχληνκνο πάλησο ρξφλνο γηα ηελ επίηεπμε επηθνηλσλίαο δεκηνχξγεζε κε ηε ζεηξά ηνπ πεξηνξηζκφ ζηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ κε ηα νπνία θαηέζηε εθηθηφ λα επηθνηλσλήζεη ηειηθά ε εξεπλήηξηα. Δπηπιένλ, εθηφο ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ νη εθπαηδεπηηθνί αλαιακβάλνπλ ζηε ρξνληθή πεξίνδν ηνπ δηαιείκκαηνο ππήξρε ειάρηζηνο ρξφλνο ζηνλ νπνίν έπξεπε λα εμεγεζεί ην πιαίζην, ηα εξσηήκαηα θαη ν ζηφρνο ηεο εξγαζίαο, έηζη ψζηε λα ππάξμεη ζπλαίλεζε απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ καζήκαηφο ηνπ/ηεο. Ο αλεπαξθήο ρξφλνο επίζεο πξνθάιεζε θαη θάπνηεο παξαλνήζεηο ζηα δεηνχκελα ηεο ζπλεξγαζίαο απηήο, φπσο ζηνλ αξηζκφ ησλ σξψλ, θαη ζηα επίπεδα θαη ηηο ηάμεηο ησλ νπνίσλ ην κάζεκα ε εξεπλήηξηα ζα παξαθνινπζνχζε, γεγνλφο ην νπνίν δπζρέξαηλε αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο ζπλζήθεο αιιά θαη ην απνηέιεζκα ηεο ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεθσληθήο επηθνηλσλίαο ηεο εξεπλήηξηαο κε ηνπο δηεπζπληέο, ηηο δηεπζχληξηεο θαη ηνπο/ηηο εθπαηδεπηηθνχο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θξαηήζεθε εκεξνιφγην φπνπ θαηαγξάθεθαλ ιεπηνκεξψο νη εκεξνκελίεο πξνζπάζεηαο θαη επίηεπμεο ηειεθσληθήο επαθήο κε ηνπο εκπιεθφκελνπο, θαζψο θαη παξαηεξήζεηο ζρεηηθά κε ηελ αληίδξαζε, ηε ζπκπεξηθνξά θαη ζρφιηά ηνπο ζην ζέκα ηεο έξεπλαο. Απηή ε πξαθηηθή απνδείρζεθε πνιχ ρξήζηκε αθνχ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δελ επηηπγράλνληαλ άκεζα ή εχθνια ν εληνπηζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Ζ θαηαγξαθή ησλ ρξνληθψλ ζεκείσλ ηεο δπλαηήο ή ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο επηθνηλσλίαο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο βνήζεζε ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ επίηεπμή ηεο. Αθφκε, ε θαηαγξαθή ησλ αληηδξάζεσλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ επίζεο αμηνινγήζεθε σο ζεκαληηθή αθνχ βνήζεζε ζην ζρεκαηηζκφ κηα πιεξέζηεξεο εηθφλαο ζρεηηθά κε ηελ δεθηηθφηεηά ηνπο απέλαληη ζηελ πξαθηηθή θαη ζηε κνξθή ηεο έξεπλαο - θαη πεξηζζφηεξν ηνπ θπξίνπ κέξνπο ηεο, δειαδή ηεο κεζφδνπ ηεο παξαηήξεζεο - θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ηε δέρνληαη ή ηελ απνξξίπηνπλ. Ζ ζεσξία εμάιινπ έρεη δείμεη ηηο θχξηεο δπζθνιίεο ελαληίνλ ηεο εηζαγσγήο ηεο παξαηήξεζεο ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο ζηελ εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, νη νπνίεο αθνξνχλ ηελ έιιεηςε πξνεγνχκελσλ παξφκνησλ εκπεηξηψλ, θαη ηελ χπαξμε ςπρνινγηθήο πίεζεο ή άγρνπο πνπ δεκηνπξγείηαη ζηνλ παξαηεξνχκελν εθπαηδεπηηθφ. Δπίζεο, παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ παξαηεξεηή φπσο ε ηαπηφηεηα ηνπ παξαηεξεηή-επηκνξθσηή, ε ζρέζε ηνπ κε ηνλ παξαηεξνχκελν ή ε έιιεηςε εμνηθείσζεο, θαη, ηέινο, ην δήηεκα ηεο

217 216 αληηθεηκεληθφηεηαο θαη ησλ θξηηεξίσλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ παξαηήξεζε είλαη αλαζηαιηηθνί παξάγνληεο (Reiman & Thies Sprinthall, 1997). πλνιηθά επεηεχρζε επηθνηλσλία κε 62 εθπαηδεπηηθνχο απφ ηνπο νπνίνπο ηειηθά δέρηεθε λα ζπκκεηάζρεη έλα πνζνζηφ 54,83%, (34 εθπαηδεπηηθνί) ζε ζχλνιν 33 ζρνιηθψλ κνλάδσλ ησλ παξαπάλσ πεξηνρψλ. Ο αξηζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ηειηθά ζπκκεηείραλ κεηψζεθε ζηνπο 29 εμαηηίαο δπζθνιηψλ ζην ζπληνληζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ηνπο κε ην πξφγξακκα ηεο εξεπλήηξηαο, αιιά θαη ιφγσ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ, αλεηιεκκέλσλ ππνρξεψζεσλ θιπ. Αλάκεζα ζηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δελ επαιεζεχηεθε ε πξνζδνθία ζπκκεηνρήο ησλ ππνινίπσλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθέξνληαη νη εμήο: Άξλεζε ηεο δηεχζπλζεο ηνπ ζρνιείνπ λα παξαπέκςεη ην ζέκα ζην ζχιινγν ησλ δηδαζθφλησλ - παξά ην γεγνλφο φηη ζηε ζρεηηθή απφθαζε έγθξηζεο ηεο άδεηαο αλαθέξεηαη ε ελεκέξσζε ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιείσλ εθ ησλ πξνηέξσλ απφ ηε Γηεχζπλζε Γεπηεξνβάζκηαο θαη ε ππνρξέσζή ηνπο λα δηεπθνιχλνπλ ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο. Απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο εθθξάζηεθαλ: Άξλεζε απέλαληη ζηε αίηεκα ηεο εξεπλήηξηαο θαη ηε κνξθή ηεο έξεπλαο (θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηδαθηηθήο ζπλεδξίαο). Δπίθιεζε παληεινχο αδπλακίαο δηεμαγσγήο ηνπ καζήκαηνο ιφγσ κεγάινπ αξηζκνχ καζεηψλ θαη δπζκελψλ δηδαθηηθψλ ζπλζεθψλ ζηελ ηάμε. Με απνδνρή ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο κεζνδνινγίαο ηεο δηδαθηηθήο ζηελ μέλε γιψζζα θαη αληηπαξαβνιή ηεο ππάξρνπζαο ζεσξίαο κε ηελ «πξαγκαηηθφηεηα» ηεο ηάμεο. Αδπλακία ζπλεξγαζίαο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ κε ηελ εξεπλήηξηα ιφγσ θφξηνπ εξγαζίαο θαη έιιεηςεο ρξφλνπ, εμαηηίαο ησλ δηαγσληζκάησλ ηξηκήλνπ. Γπζθνιία ιφγσ ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ, φπνπ εμαηηίαο ζπλερφκελσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα (εθδειψζεσλ θιπ.) δε ζπκπιεξψλνληαλ επαξθήο αξηζκφο καζεηψλ ζηε ζπλεδξία, κε απνηέιεζκα ηελ ζπρλή αθχξσζε ησλ καζεκάησλ. πκκεηνρή ζε άιιε έξεπλα.

218 217 Αλάγθε επηθέληξσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε γξαπηά δηαγσλίζκαηα ηξηκήλνπ εμαηηίαο κεγάινπ αξηζκνχ κε πξαγκαηνπνηεκέλσλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ ζχκθσλα κε ηνλ εηήζην πξνγξακκαηηζκφ. νβαξά πξνβιήκαηα πγείαο. Με απνδνρή γηα ζπκκεηνρή ζηελ έξεπλα δηα δψζεο παξά κφλν απνθιεηζηηθά κέζσ ηειεθψλνπ. πλαίζζεκα ακεραλίαο ζηελ πεξίπησζε ζπκκεηνρήο ζηελ έξεπλα. Δπηπιένλ δηαπηζηψζεθαλ απφ ηελ εξεπλήηξηα: Αδπλακία επηθνηλσλίαο κε ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ή εληνπηζκνχ ηνπ/ηεο παξά ηηο επαλεηιεκκέλεο πξνζπάζεηεο ηεο εξεπλήηξηαο. Άξλεζε επηθνηλσλίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ εξεπλήηξηα. Έιιεηςε ζπγθεθξηκέλνπ ιφγνπ, δειαδή κε αηηηνιφγεζε ηεο άξλεζεο ζπκκεηνρήο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ πάλησο πεξηπηψζεσλ άξλεζεο ζπκκεηνρήο ζηελ έξεπλα παξνπζηάδεηαη ζηηο "αζηηθέο" πεξηνρέο (63%, Ν=17), ελψ νη εθπαηδεπηηθνί "εκηαζηηθψλ" θαη "αγξνηηθψλ" πεξηνρψλ δηάθεηληαη επλντθφηεξα ζην ζέκα ηεο έξεπλαο θαη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζε απηέο (18,5%, Ν=5 θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο). Θα πξέπεη λα αλαθεξζεί πάλησο φηη σο επί ην πιείζηνλ νη δηεπζπληέο θαη νη δηεπζχληξηεο ησλ ζρνιείσλ είραλ πνιχ ζεηηθή αληαπφθξηζε ζην εγρείξεκα ηεο έξεπλαο θαη ε ζπλνιηθή ζηάζε ηνπο ήηαλ παξάγνληαο πνπ δηεπθφιπλε ηε δηεμαγσγή ηεο. Αθφκα ζεηηθφηεξε ραξαθηεξίδεηαη θαη ε ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη δέρζεθαλ λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα αθηεξψζνπλ ηνλ πξνζσπηθφ ηνπο ρξφλν ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ηδηαίηεξα ζεηηθά ιεηηνχξγεζε ε ηδηφηεηα ηεο εξεπλήηξηαο σο εθπαηδεπηηθνχ πνπ εξγάδεηαη ζηελ ίδηα βαζκίδα, θαζψο βξέζεθαλ θνηλά ζεκεία πξνβιεκαηηζκνχ πάλσ ζηηο ζπλζήθεο ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη ζηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηνλ ηνκέα ηεο εξγαζίαο ηνπο. Ζ εδξαίσζε κηαο θαηά ην δπλαηφ επράξηζηεο ή νηθείαο ζρέζεο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ νπνίσλ ε ηάμε ζα παξαηεξνχληαλ ήηαλ έλα βαζηθφ βήκα, θαζψο γεληθά ε παξαηήξεζε πξέπεη λα δνκείηαη πάλσ ζε κηα βάζε εκπηζηνζχλεο (Aubusson et al., 2007). Οη εθπαηδεπηηθνί εμάιινπ είλαη ινγηθφ λα κελ πξνηηκνχλ ηηο δηαδηθαζίεο παξαηήξεζεο θαζψο κηα απφ ηηο θχξηεο αλεζπρίεο ηνπο ζην ζέκα απηφ είλαη ε αίζζεζε πνπ δεκηνπξγείηαη ηεο ππέξ ηνπ δένληνο εμάξηεζεο απφ ηε γλψκε ησλ απνθαινχκελσλ εηδηθψλ πνπ ζπρλά είλαη απνθνκκέλνη απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο

219 218 ηάμεο, ελψ εθθξάδνπλ ηελ αληίιεςε φηη ε αίζζεζε απηή (ηεο εμάξηεζεο) κπνξεί λα κεηαηξέπεη θάζε πξνζπάζεηα γηα θαηλνηνκία ζε επηπξφζζεην άγρνο κέζα ζε έλα ήδε βεβαξπκκέλν θφξην εξγαζίαο (Widdowson, 1993: 267). Έηζη, νη εξεπλεηέο ηάμεο πνπ εθαξκφδνπλ ηε κέζνδν ηεο παξαηήξεζεο αληηκεησπίδνπλ κηα ζεκαληηθή δπζθνιία φζνλ αθνξά ηελ δεθηηθφηεηα απνδνρήο απφ ηελ πιεπξά ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο παξνπζίαο ηνπ εξεπλεηή ζηελ ηάμε θαη ηεο ίδηαο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο παξαηήξεζεο. πσο ππνγξακκίδεη ν Stenhouse (1996: 229) ε δπζθνιία απηή πξνέξρεηαη απφ ην θνηλσληθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν νη δάζθαινη επηηεινχλ ηελ εξγαζία ηνπο, ην νπνίν δελ πξνζθέξεη ηελ απαξαίηεηε ππνζηήξημε ζε εθείλνπο πνπ απνθαζίδνπλ λα εθηεζνχλ. Δπηπιένλ, ε παξαθνινχζεζε ηεο επαγγεικαηηθήο εηθφλαο θάπνηνπ εθ ηνπ ζχλεγγπο εθιακβάλεηαη πνιχ ζπρλά σο πξνζσπηθή απεηιή. Έηζη, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί, απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ έρνπλ ηελ εκπεηξία ηεο παξνπζίαο ελφο παξαηεξεηή ζηελ ηάμε ηνπο, ηαπηίδνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο παξαηήξεζεο κε ηελ επίζθεςε ηνπ ζπκβνχινπ ή ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπο πνπ έρεη αμηνινγηθφ ραξαθηήξα, θαη σο εθ ηνχηνπ απνηειεί πεγή αξλεηηθψλ εκπεηξηψλ γηα πνιινχο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Μάγνο, 2005: 12). Γηα λα αληηκεησπηζηεί κηα ηέηνηα δπζθνιία, νη Αnderson θαη Burns (1989: 138) πξνηείλνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε αξρηθψλ ζπλαληήζεσλ πξηλ απφ ηελ παξαηήξεζε ηεο δηδαθηηθήο ζπλεδξίαο έηζη ψζηε λα πξνεγεζεί ε γλσξηκία θαη αληαιιαγή ησλ γεληθφηεξσλ απφςεσλ κεηαμχ ησλ εκπιεθνκέλσλ, θαη λα αλαπηπρζεί κηα αηκφζθαηξα αζθάιεηαο θαη ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο πξνθεηκέλνπ λα γίλεη ελ ηέιεη απνδεθηή ε παξνπζία ηνπ εξεπλεηή απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ-ππνθείκελν ηνπ νπνίνπ ηελ ηάμε πξφθεηηαη λα παξαηεξήζεη (Μάγνο, 2005: 12). Οη εθπαηδεπηηθνί δηαβεβαίσζαλ ηελ εξεπλήηξηα πσο θάηη ηέηνην δελ ήηαλ απαξαίηεην. χκθσλα κε ηνπο Ενπγαλέιε, Καθεηδφπνπιν, νθνχ θαη Σζάθν (2007) ε Διιεληθή Πνιηηεία έρεη επηρεηξήζεη πνιιέο θνξέο - αλεπηηπρψο φκσο - λα ζπκβαδίζεη κε νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη λα εηζάγεη ηελ παξαηήξεζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο ζηα δεκφζηα ζρνιεία. Ζ Κσηζηνκχηε (2010: 259) επηζεκαίλεη ζρεηηθά φηη «νη Έιιελεο εθπαηδεπηηθνί, αληηηίζεληαη ζηηο πξνζέζεηο απηέο ηεο πνιηηείαο έρνληαο ίζσο ζηε κλήκε ηνπο λσπή αθφκα ηελ εηθφλα ηνπ επηζεσξεηή, ηνπ απεζηαικέλνπ απφ ηελ Πνιηηεία θξηηή ηνπ παηδαγσγηθνχ έξγνπ ηνπ θάζε δεκφζηνπ εθπαηδεπηηθνχ» αθνχ ηφηε «ε επηζεψξεζε ήηαλ απνθιεηζηηθά αμηνινγηθή θαη ζηφρεπε ζηελ άκεζε

220 219 παξέκβαζε ζην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ» 134. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία πξάγκαηη γίλνληαη πξνζπάζεηεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, αθνχ έθζεζε ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Παηδείαο ην 2006, επηζήκαλε ηε ζεκαζία ηεο παξαηήξεζεο ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο ζηελ αμηνιφγεζε θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο παηδείαο ζην Γεκφζην ζρνιείν, θαη ην 2014 δεκνζηνπνηήζεθε ην ζρέδην γηα ηελ «Αμηνιφγεζε ηειερψλ θαη Δθπαηδεπηηθψλ Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο» ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο 135 πνπ νξίδεη ηελ αμηνιφγεζε σο κηα «δηαδηθαζία ζπζηεκαηηθήο παξαηήξεζεο θαη ζπλερνχο αλαηξνθνδφηεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ησλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο». 134 Αθφκα θαη ζε απηή ηε πεξίπησζε πάλησο ε αμηνιφγεζε ζηελ εθπαίδεπζε ζπληζηά δηθαίσκα ηεο πνιηηείαο πξνο ηνπο ππαιιήινπο ηεο, αιιά θαη βαζηθή ππνρξέσζή ηεο πξνο ηνπο πνιίηεο (Κσηζηνκχηε, 2010 Ξσρέιιεο, 2006 Weir & Roberts, 1994). 135 ΠΓ 152/2013. Πξάμε Πξνθαηαξθηηθέο Δλέξγεηεο γηα ηελ Δθαξκνγή πζηήκαηνο Αμηνιφγεζεο, Άμνλεο Πξνηεξαηφηεηαο 1, 2 & 3 - ΟΡΗΕΟΝΣΗΑ ΠΡΑΞΖ κε θσδηθφ ΟΠ , ε νπνία πινπνηείηαη κέζσ ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε κε ηε ζπγρξεκαηνδφηεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν - ΔΚΣ) θαη Δζληθψλ Πφξσλ.

221 220 Γ. ΤΛΛΟΓΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ Ζ δηαδηθαζία ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην δηάζηεκα ησλ κελψλ επηεκβξίνπ Μαΐνπ 2012 (ζπγθεθξηκέλα ε πξψηε επίζθεςε ζε ζρνιείν πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 22 επηεκβξίνπ 2011 θαη ε ηειεπηαία ζηηο 9 Μαΐνπ 2012), θαζψο θξίζεθε απαξαίηεηε ε ιήςε δείγκαηνο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο. Ζ ηαθηηθή απηή αθνινπζήζεθε γηα δχν ιφγνπο: α) αθελφο ε δηαδηθαζία ηεο παξαηήξεζεο είλαη κηα πνιχ ρξνλνβφξα δηαδηθαζία πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα νινθιεξσζεί ζε κηθξφηεξν δηάζηεκα, αθνχ, φπσο εηπψζεθε πξνεγνχκελα, απαηηνχληαλ ρξφλνο γηα ηελ επίηεπμε επηθνηλσλίαο κε ηνπο δηεπζπληέο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ησλ ζρνιείσλ β) επηπιένλ κέζα απφ ηε δεηγκαηνιεςία θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ζα κπνξνχζε λα δηαπηζησζεί ηπρφλ θζίλνπζα ηάζε ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ αιιά θαη ηπρφλ δηαθνξέο ζε ηαθηηθέο θαη ζπκπεξηθνξέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ή ησλ καζεηψλ πνπ εκθαλίδνληαη κέζα ζηελ ηάμε ζηηο δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο θαη θπξίσο - αιιά φρη κφλν - πξνο ην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Πξηλ ηελ έλαξμε ηεο ζπιινγήο ησλ θπξίσο δεδνκέλσλ αθνινχζεζε πηινηηθή εθαξκνγή (pilot study) ζε 4 ζρνιηθέο κνλάδεο θαη εθπαηδεπηηθνχο θαη έλαλ κηθξφ αξηζκφ καζεηψλ (ζπλνιηθά 104 καζεηέο) ζε δηαθνξεηηθέο θάζεηο έηζη ψζηε λα δηαπηζησζεί αλ νη θαηαζθεπαζκέλεο θαηεγνξίεο, κεηαβιεηέο θαη εξσηήζεηο παξνπζηάδνπλ ειιείςεηο ή ρξήδνπλ ηξνπνπνίεζεο. Ζ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηνχληαλ αλά δχν ή ηξεηο κέξεο, έηζη ψζηε ε εξεπλήηξηα λα κπνξεί λα επεμεξγαζηεί ηα δεδνκέλα κεηά απφ θάζε επίζθεςε, ή λα θαηαγξάςεη θάπνηεο εληππψζεηο ή παξαηεξήζεηο, θαη ζην κεζνδηάζηεκα λα πξαγκαηνπνηήζεη επηθνηλσλία κε εθπαηδεπηηθνχο απφ άιιεο ζρνιηθέο κνλάδεο. Καηά ηελ επίζθεςε ζηε ζρνιηθή κνλάδα πξαγκαηνπνηνχληαλ ε ζπλάληεζε κε ηνλ δηεπζπληή ή ηε δηεπζχληξηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ, θαη κεηά απφ ηε ζχληνκε πξψηε γλσξηκία ε εξεπλήηξηα νδεγνχληαλ ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Ζ ζέζε ηεο εξεπλήηξηαο ηνπνζεηνχληαλ ζπλήζσο ζην πίζσ κέξνο ηεο αίζνπζαο έηζη ψζηε λα κελ παξεκβαίλεη ζηε ξνή ηνπ καζήκαηνο θαη λα κελ απνζπάηαη ε πξνζνρή ησλ καζεηψλ. ε ιίγεο πεξηπηψζεηο απηφ δελ θαηέζηε εθηθηφ ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ θαη ηεο ρσξνηαμίαο ηεο αίζνπζαο. Ηδηαίηεξε εληχπσζε πξνθάιεζε ζηελ εξεπλήηξηα ε αληίδξαζε θαη αληαπφθξηζε ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ, θαη ζπγθεθξηκέλα ην γεγνλφο φηη ζηηο

222 221 πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη καζεηέο δελ έδεημαλ ζεκάδηα αιιαγήο ή πξνζαξκνγήο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο ζηελ παξνπζία ηεο εξεπλήηξηαο, αιιά φπσο θάλεθε θαη εηπψζεθε θαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νη καζεηέο αληέδξαζαλ φπσο ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Μεηά ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ καζήκαηνο δηαλεκήζεθε ζε νκαδηθφ πιαίζην εξσηεκαηνιφγην ζηνπο καζεηέο θαη ε εξεπλήηξηα πεξηέγξαςε ην ζέκα ηεο έξεπλαο θαη έδσζε θαηάιιειεο νδεγίεο γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπ. Σα ζπκπιεξσκέλα εξσηεκαηνιφγηα ζπιιέρζεθαλ κε ηε βνήζεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε άιιε ρξνληθή ζηηγκή. Απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα ζπλνιηθά δελ επεζηξάθεζαλ ζπκπιεξσκέλα εξσηεκαηνιφγηα απφ 15 δηδαθηηθέο ζπλεδξίεο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ αθνινχζεζε ζπλέληεπμε κε ηνλ δηδάζθνληα/ηε δηδάζθνπζα ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ. ε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο ιφγσ ηνπ κε δηαζέζηκνπ ρξφλνπ ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ, ή ιφγσ αιιαγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ε ζπλέληεπμε πξαγκαηνπνηήζεθε ζε μερσξηζηή κέξα κε πνιχ κηθξή εκεξνινγηαθή απφζηαζε απφ ηελ πξνγξακκαηηζκέλε. Καηά ηε ζπλέληεπμε απηή εθηφο απφ ηα εξσηήκαηα πνπ ηέζεθαλ κέζσ ηνπ νδεγνχ ζπλέληεπμεο (παξάξηεκα ΗΗΗ) νη εθπαηδεπηηθνί θιήζεθαλ επίζεο λα παξέρνπλ πιεξνθνξίεο πνπ ελέπηπηαλ ζην πιαίζην θαηεγνξηψλ παξαηήξεζεο, νη νπνίεο δελ κπνξνχζαλ λα θαηαγξαθνχλ θαηά ηε δηδαζθαιία, φπσο νη βνεζεηηθνί ρψξνη θαη νη παξνρέο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, νη πξαγκαηνπνηεκέλεο ψξεο πνπ ήηαλ θαηαρσξεκέλεο ζην «Βηβιίν δηδαρζείζαο χιεο» ηνπ ηκήκαηνο, ν αξηζκφο ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ ζην ηκήκα, ν αξηζκφο ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ ζπλεδξηψλ κε βάζε ην πξφγξακκα (παξάξηεκα Η, ζειίδεο 381 θαη 382). Ζ δηάξθεηα ησλ ζπλεληεχμεσλ θπκάλζεθε, αλάινγα κε ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ, απφ 30 ιεπηά σο 2 πεξίπνπ ψξεο. Ζ απφθιηζε απηή παξαηεξήζεθε αθελφο ιφγσ ηεο κνξθήο ηεο ζπλέληεπμεο (ε εκηδνκεκέλε ζπλέληεπμε δεκηνπξγεί έδαθνο γηα ζπδήηεζε θαζψο δε βαζίδεηαη ζε απαληήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ) αιιά θαη ησλ αηνκηθψλ ζπλδηαιεθηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη ηεο δηάζεζήο ηνπο ή ηεο έιιεηςεο απηήο λα επεθηαζνχλ ζηα ζέκαηα ηεο ζπδήηεζεο, λα ζπκπιεξψζνπλ, λα ζέζνπλ εξσηήκαηα θαη λα αλαιχζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο. Καηά ηε ζπλέληεπμε, γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε απνηχπσζε ηεο άπνςεο θαη ησλ ζέζεσλ ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ δεηήζεθε ε ζχκθσλε γλψκε ηνπ/ηεο γηα ηελ ερνγξάθεζε ηεο ζπδήηεζεο, θάηη ζην νπνίν νη πεξηζζφηεξνη/εο εθπαηδεπηηθνί ζπλαίλεζαλ. Οη ζπδεηήζεηο απνκαγλεηνθσλήζεθαλ verbatim ζε αξρείν Word.

223 222 Δμαηηίαο ηνπ κεγάινπ κεγέζνπο ησλ αξρείσλ απηψλ δελ είλαη εθηθηφ νη απνκαγλεηνθσλήζεηο λα παξαηεζνχλ ζηελ παξνχζα εξγαζία, απνζπαζκαηηθά φκσο αλαθέξνληαη ζεκεία πνπ ππνζηεξίδνπλ, ζπκπιεξψλνπλ ή έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο ή ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα άιια εξεπλεηηθά εξγαιεία. Δμάιινπ ε ζπλέληεπμε σο πνηνηηθφ κεζνδνινγηθφ εξγαιείν έδσζε ζηελ εξεπλήηξηα ηε δπλαηφηεηα δηεξεχλεζεο ησλ ζεκάησλ πνπ απαζρφιεζαλ ηελ έξεπλα θαζψο εκβάζπλε ζε ζεκεία πνπ ε παξαηήξεζε δελ κπφξεζε λα θαιχςεη, θαη έηζη επέηξεςε ζηελ εξεπλήηξηα λα δηεξεπλήζεη ζθέςεηο, αμίεο, πξνθαηαιήςεηο ζπλαηζζήκαηα, εκπεηξίεο, απφςεηο θαη αλαπαξαζηάζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ειεχζεξα θαη ζε βάζνο (Ησζεθίδεο, 2003 Αβξακίδεο & Καιπβά, 2006), θαη λα γίλνπλ θαηαλνεηά ηα θαηλφκελα πνπ παξαηεξήζεθαλ ζην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην (Ησζεθίδεο, 2003). ηηο ππνιεηπφκελεο ζπλεληεχμεηο (2 πεξηπηψζεηο) γηα ηελ ερνγξάθεζε ησλ νπνίσλ νη εθπαηδεπηηθνί δε ζπλαίλεζαλ, θξαηήζεθαλ θσδηθνπνηεκέλεο ζεκεηψζεηο ησλ ζεκείσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπδήηεζε. Μεηά ηελ ηειηθή θάζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ είραλ δηαλεκεζεί ζηνπο καζεηέο αθνινχζεζε ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ θσδηθνπνηεκέλσλ θαηεγνξηψλ ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξαηήξεζεο θαη ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Παξάιιεια, θσδηθνπνηεκέλεο θαηεγνξίεο πξνέθπςαλ απφ ηηο εξσηήζεηο ηνπ νδεγνχ ζπλέληεπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κεηά απφ ηελ επί ιέμεη θαηαγξαθή θαη πξνζεθηηθή αλάγλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο. ηελ επεμεξγαζία ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ εθαξκφζηεθε επίζεο θσδηθνγξάθεζε ησλ αλνηθηψλ απαληήζεσλ ησλ καζεηψλ. Αθνινχζεζε ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ κε ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS for Windows θαη έπεηηα ε αλάιπζε θαη ε ζπδήηεζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηα ζπκπεξάζκαηα. Γηα ηνλ έιεγρν ησλ κεηαβιεηψλ θαη ηελ εμέηαζε ηνπ βαζκνχ αιιειεμάξηεζήο ηνπο έγηλε ε εμήο επηινγή ησλ δεηθηψλ ζπζρέηηζεο: Phi and Cramer s γηα ηε ζρέζε νλνκαζηηθψλ κεηαβιεηψλ κεηαμχ ηνπο Spearman s rho γηα ηε ζρέζε ηεξαξρηθψλ κεηαβιεηψλ T-test γηα ηε ζρέζε δηαζηεκηθψλ θαη νλνκαζηηθψλ κεηαβιεηψλ (2 θαηεγνξηψλ) ANOVA γηα ηε ζρέζε δηαζηεκηθψλ θαη νλνκαζηηθψλ κεηαβιεηψλ (απφ 3 θαηεγνξίεο θαη πάλσ) Pearson γηα ηε ζρέζε δηαζηεκηθψλ θιηκάθσλ.

224 223 ε φιεο ηηο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο ηεο έξεπλαο σο θαηψηεξν φξην ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο - δειαδή ην επίπεδν πηζαλφηεηαο θάησ απφ ην νπνίν δε γίλεηαη δεθηφ φηη νη δηάθνξεο επηδξάζεηο είλαη ηπραίεο θαη άξα ζηαηηζηηθά κε ζεκαληηθέο - ηέζεθε ην 5% (p<0,05), ην νπνίν είλαη ην αλψηεξν επηηξεπηφ φξην ζην ρψξν ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο 136, ελψ ραξαθηεξίδνληαη σο ζηαηηζηηθψο πνιχ ζεκαληηθέο νη ηηκέο θάησ ηνπ 1% (p<0,01). πλνιηθά ηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέρζεθαλ γηα ηελ θπξίσο έξεπλα θαη κεηά ηελ πηινηηθή εθαξκνγή αθνξνχλ 28 ζρνιηθέο κνλάδεο, ηε ζπκκεηνρή 29 εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη ζπλαίλεζαλ ζηελ παξαθνινχζεζε 73 δηδαθηηθψλ σξψλ, 68 εθ ησλ νπνίσλ θξίζεθαλ αμηνπνηήζηκεο 137. Δπηπιένλ ζπιιέρζεθε δείγκα απφ 1025 καζεηέο. 136 ηαλ p α απνξξίπηεηαη ε κεδεληθή ππφζεζε θαη δηαπηζηψλεηαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. 137 Οη ππφινηπεο 5 ψξεο δελ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ αμηνπνηήζηκεο θαζψο αθνξνχλ ηε δηεμαγσγή δηαγσληζκάησλ θαη γξαπηψλ δνθηκαζηψλ θαη επνκέλσο δελ θαηέζηε εθηθηφ λα θαηαγξαθνχλ ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζηελ παξνχζα έξεπλα.

225 224 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη ηα επξήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Απνηειείηαη απφ δχν ελφηεηεο: α) ηελ παξνπζίαζε θαηαλνκψλ ζπρλφηεηαο ησλ κεηαβιεηψλ πνπ ζπληζηνχλ ηα πεξηγξαθηθά δεδνκέλα ηεο έξεπλαο θαη β) ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηψληαο κεζφδνπο ηεο επαγσγηθήο ζηαηηζηηθήο. Καη ζηηο δχν ελφηεηεο γίλνληαη παξάιιειεο αλαθνξέο ζηα επξήκαηα ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ επηβεβαησηηθά ή εληζρπηηθά ζηα επξήκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ε απηήλ ηελ ελφηεηα παξνπζηάδνληαη ηα επξήκαηα ηα νπνία νξγαλψλνληαη ζε ηξεηο άμνλεο δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ: 1) ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ 2) ηνλ εθπαηδεπηηθφ 3) ηνπο καζεηέο. Δπξήκαηα απφ ηηο ζπλεληεχμεηο θαη ηα εξσηεκαηνιφγηα ησλ καζεηψλ πνπ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ζπκπιεξσκαηηθά ή επεμεγεκαηηθά ησλ επξεκάησλ απφ ηηο παξαηεξήζεηο κε γλψκνλα ηνπο ίδηνπο ζεκαηηθνχο άμνλεο παξαηίζεληαη επίζεο ζε απηή ηελ ελφηεηα. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζε 28 ζρνιηθέο κνλάδεο ησλ λνκψλ Γξάκαο, Ζκαζίαο, Θεζζαινλίθεο, Κηιθίο, Κνδάλεο, Λάξηζαο, Πέιιαο, Πηεξίαο, εξξψλ θαη Υαιθηδηθήο εμαζθαιίδνληαο κηα θαιή δηαζηξσκάησζε ηνπ δείγκαηνο βάζεη ηνπ ραξαθηεξηζκνχ ηεο πεξηνρήο, αθνχ ην 38,2% ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ πνπ παξαηεξήζεθαλ (Ν= 26) αθνξά ζρνιεία πνπ βξίζθνληαη ζε αγξνηηθή πεξηνρή, ην 29,4% (Ν= 20) ζε εκηαζηηθή θαη ην 32,4% (Ν= 22) ζε αζηηθή πεξηνρή (πίλαθαο 7.1 βιέπε ζηνηρεία εθηφο παξέλζεζεο). πλνιηθά ζπγθεληξψζεθαλ δεδνκέλα απφ 68 δηδαθηηθέο ψξεο. Οη ψξεο απηέο αθνξνχλ ζε πνζνζηφ 39,7% ηελ Α ηάμε (Ν= 27), ην 22,1% ηε Β (Ν= 15) θαη ην 38,2% ηε Γ ηάμε (Ν= 26). Παξαηεξήζεθαλ επίζεο ηκήκαηα φισλ ησλ επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο θαη ζπγθεθξηκέλα ζε πνζνζηφ 16,2% (Ν= 11) ηκήκαηα ηνπ επηπέδνπ ησλ "αξραξίσλ" (beginners), 35,3% (Ν= 24) ησλ "πξνρσξεκέλσλ" (advanced) θαη ζε πνζνζηφ 48,5% (Ν= 32) ηνπ "κεηθηνχ" επηπέδνπ (ή επηπέδνπ "κεηθηήο ηθαλφηεηαο" - mixed ability class) φπσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 7.2, ελψ ζηνλ πίλαθα 7.3

226 225 παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ησλ ηκεκάησλ ζχκθσλα κε ηηο κεηαβιεηέο "ηάμε" θαη "επίπεδν" (βιέπε ζηνηρεία εθηφο παξέλζεζεο): Πίλαθαο 7.1: Καηαλνκή δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ (θαη θαηαλνκή καζεηψλ) αλάινγα κε ηελ πεξηνρή ηνπ ζρνιείνπ. Σπρλόηεηα Πνζνζηό % Πξαγκαηηθό πνζνζηό % Αγξνηηθή πεξηνρή 26 (354) 38,2 (34,5) 38,2 (36) Ηκηαζηηθή πεξηνρή 20 (254) 29,4 (24,8) 29,4 (25,8) Αζηηθή πεξηνρή 22 (376) 32,4 (36,7) 32,4 (38,2) Σύλνιν (984) 100,0 (96,0) 100,0 Missing (41) (4,0) Σύλνιν 68 (1025) 100,0 Πίλαθαο 7.2: Καηαλνκή ηκεκάησλ αλά επίπεδν γισζζνκάζεηαο. Σπρλόηεηα Πνζνζηό % Πξαγκαηηθό πνζνζηό % Beginners 11 16,2 16,2 Advanced 24 35,3 35,3 Mixed 33 48,5 48,5 Σύλνιν ,0 100,0 Πίλαθαο 7.3: Αξηζκφο ηκεκάησλ (θαη αξηζκφο καζεηψλ) αλά ηάμε θαη επίπεδν γισζζνκάζεηαο. επίπεδν γισζζνκάζεηαο Σύλνιν beginners advanced mixed Τάμε A 5 (91) 11 (133) 11 (193) 27 (417) B 4 (49) 6 (58) 5 (113) 15 (220) Γ 2 (17) 7 (114) 17 (216) 26 (347) Σύλνιν 11 (157) 24 (305) 33 (522) 68 (984)

227 226 ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 29 εθπαηδεπηηθνί - 28 γπλαίθεο θαη 1 άληξαο - νη ειηθίεο ησλ νπνίσλ θπκαίλνληαη κεηαμχ 30 θαη 55 εηψλ. Ζ δπζαλαινγία ηνπ δείγκαηνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο πξνο ην θχιν ήηαλ αλακελφκελε, αθνχ ζηελ εηδηθφηεηα ησλ Φηινιφγσλ Αγγιηθήο παξαδνζηαθά ππεξηεξνχλ αξηζκεηηθά νη γπλαίθεο εθπαηδεπηηθνί. Δπίζεο ζην εξσηεκαηνιφγην ζπλνιηθά απάληεζαλ 1025 καζεηέο ησλ ηξηψλ ηάμεσλ ηνπ Γπκλαζίνπ (Α, Β θαη Γ ). Αληίζεηα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηα δχν θχια αληηπξνζσπεχνληαη ζρεδφλ εμίζνπ ζην δείγκα, αθνχ απφ ην ζχλνιν απηφ, ην 47,2% ησλ καζεηψλ είλαη αγφξηα (Ν= 480) θαη ην 52,3% θνξίηζηα (Ν= 536) (πίλαθαο 7.4). Πίλαθαο 7.4: Σν θχιν ησλ καζεηψλ Σπρλόηεηα Πνζνζηό % Πξαγκαηηθό πνζνζηό % θνξίηζη ,3 52,8 αγόξη ,8 47,2 Σύλνιν ,1 100,0 Missing 9,9 Τειηθό ζύλνιν ,0 Χο πξνο ηηο ειηθίεο ην 42,4% αθνξά καζεηέο ηεο Α ηάμεο (Ν= 417), ην 22,4% ηεο Β ηάμεο (Ν= 220) θαη ην 35,3% (Ν= 347) ηεο Γ ηάμεο (πίλαθαο 7.3, βιέπε ζηνηρεία εληφο παξέλζεζεο). Παξάιιεια ην 16% (Ν= 157) αθνξά καζεηέο ηνπ επηπέδνπ ησλ "αξραξίσλ", ην 31% (Ν= 305) ησλ "πξνρσξεκέλσλ" ελψ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ 53% (Ν= 522) αθνξά καζεηέο πνπ παξαθνινπζνχλ ηκήκαηα "κεηθηήο ηθαλφηεηαο" (πίλαθαο 7.3 βιέπε ζηνηρεία εληφο παξέλζεζεο). Καιή δηαζηξσκάησζε παξαηεξείηαη θαη ζην δείγκα ησλ καζεηψλ φζνλ αθνξά ηνλ ηφπν θαηνηθίαο, θαζψο νη καζεηέο αλήθνπλ ζε ζρνιεία αζηηθψλ πεξηνρψλ κε πνζνζηφ 38,2% (Ν=376), ελψ ην 36% (Ν= 354) αληηζηνηρεί ζε καζεηέο αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, θαη ην 25,8% (Ν= 254) ζε καζεηέο εκηαζηηθψλ πεξηνρψλ (πίλαθαο 7.1, βιέπε ζηνηρεία εληφο παξέλζεζεο).

228 ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, ην εθπαηδεπηηθφ πιαίζην θαη ε εθαξκνγή ηνπ Ωξνινγίνπ Πξνγξάκκαηνο Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ελζσκαηψλεηαη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην δεκφζην ζρνιείν θαη πηζαλά επεξεάδεη ηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο, ηηο δηδαθηηθέο επηινγέο ηνπ δηδάζθνληα αιιά θαη ηε ζηάζε ησλ καζεηψλ ζεσξήζεθε: ε ηάξη, ην επίπεδο γισζζνκάζεηαο θαη ν απιθμόρ ησλ καζεηψλ ησλ ηάμεσλ ζηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηήζεθε ε παξαηήξεζε, ην διδακηικό εγσειπίδιο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ην κάζεκα, ε διάπκεια θαη ε καηά ζειπά θέζη ηηρ διδακηικήρ ώπαρ βάζεη ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο, φπσο θαη ην ποζοζηό ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο, νη ςποδομέρ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ε επάξθεηά ηνπο θαη ε επθνιία κε ηελ νπνία απηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, θαη ηέινο ηα ππογπάμμαηα κινηηικόηηηαρ πνπ εθαξκφδνληαη ζηε κνλάδα, έηζη ψζηε λα δνζνχλ νη επθαηξίεο ζηνπο καζεηέο γηα επαθή κε άιια εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα. Απφ ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ 68 δηδαθηηθψλ σξψλ πνπ παξαθνινπζήζεθαλ πξνθχπηνπλ νη παξαθάησ δηαπηζηψζεηο: α. Σν επίπεδν γισζζνκάζεηαο θαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ αλά ηκήκα πσο αλαθέξζεθε, φζνλ αθνξά ηα επίπεδα γισζζνκάζεηαο ησλ ηκεκάησλ, ην 48,5% (Ν= 33) αθνξά "κεηθηά" ηκήκαηα γισζζνκάζεηαο φπνπ νη καζεηέο δε θαηαηάζζνληαη ζε επίπεδα "αξραξίσλ" θαη "πξνρσξεκέλσλ", ή επίπεδα άιιεο κνξθήο (Α1, Α2, Β1, Β2, Γ1), ην 35,3% αθνξά ηκήκαηα "πξνρσξεκέλσλ" (Ν=24) θαη ην 16,2% (Ν=11) αθνξά ηκήκαηα "αξραξίσλ" (πίλαθαο 7.2). Ζ δηαπίζησζε ηνπ κεγάινπ πνζνζηνχ ησλ κεηθηψλ ηκεκάησλ (48,5%) δελ ήηαλ αλακελφκελε θαζψο ε «επηπεδνπνίεζε» ησλ καζεηψλ ζχκθσλα κε ηηο γισζζηθέο ηνπο δεμηφηεηεο νξίδεηαη

229 228 σο πξναπαηηνχκελν γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηε δηελέξγεηα ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν 138. πσο αλαθέξεηαη ζηε ζρεηηθή Δγθχθιην: «Έρνληαο ππφςε: 1. Σηο Πξάμεηο 23/1995,30/1995 θαη 35/1995 ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ. 2. Σα λέα δεδνκέλα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ εηζαγσγή γιψζζαο ζην Γεκνηηθφ. 3. Σελ αλάγθε λα αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα ηεο αλνκνηνγέλεηαο γλψζεσλ ησλ καζεηψλ. ΑΠΟΦΑΗΕΟΤΜΔ Να εθαξκνζηεί ππνρξεσηηθά ε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο θαηά επίπεδα γλψζεσλ ζην Γπκλάζην θαηά ην ζρνιηθφ έηνο Δηδηθφηεξα: Δπηβάιιεηαη ε εθαξκνγή ηεο απιήο νξηδφληηαο επηπεδνπνίεζεο, ε αλαθαηαλνκή δειαδή ησλ καζεηψλ θάζε ηάμεο αλάινγα κε ην επίπεδν γλψζεσλ ηνπο ζε ηκήκαηα ρσξίο λα κεηαβιεζεί ν αξηζκφο ησλ ήδε ππαξρφλησλ ηκεκάησλ.» Ζ ζρεηηθή Τπνπξγηθή Απφθαζε ζέηεη επίζεο ηελ επηινγή ηεο θαηάηαμεο ησλ καζεηψλ ζε επίπεδα ηα νπνία κπνξεί λα είλαη πεξηζζφηεξα απφ δχν φηαλ απηφ θξίλεηαη αλαγθαίν. Πην ζπγθεθξηκέλα αλαθέξεη ηα εμήο: «Σα επίπεδα πνπ ζα πξνθχπηνπλ κπνξεί λα είλαη δχν ή πεξηζζφηεξα αλάινγα κε ηηο εηδηθέο ζπλζήθεο θάζε ζρνιείνπ θαη δε ζπκπίπηνπλ ππνρξεσηηθά κε ηνλ αξηζκφ ηκεκάησλ θάζε ηάμεο. πγθεθξηκέλα, είλαη δπλαηφλ απφ ηα ηέζζεξα ηκήκαηα κηαο ηάμεο ηα δχν λα αληηζηνηρνχλ ζην επίπεδν Α, ην ηξίην ζην επίπεδν Β θαη ην ηέηαξην ζην επίπεδν Γ» ρεηηθά κε ηελ ηειεπηαία απηή πξφβιεςε ηεο χπαξμεο ησλ πεξηζζνηέξσλ απφ δχν επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο, δηαπηζηψζεθε φηη νη ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο δελ ηεξνχληαη ζε θακία πεξίπησζε θαη ζε θακία ζρνιηθή κνλάδα. πσο θαηαγξάθεηαη απφ ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο - ηηο παξαηεξήζεηο αιιά θαη ηηο ζπλεληεχμεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη έρνπλ πνιπεηή εκπεηξία ζην δεκφζην ηνκέα - δελ έρεη ηζρχζεη πνηέ κηα ηέηνηα ξχζκηζε, φρη κφλν ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ ν θαζέλαο ππεξεηεί ζηελ παξνχζα θάζε, αιιά θαη ζε άιιεο κνλάδεο ζηηο νπνίεο έρεη ππεξεηήζεη ζην παξειζφλ. Κάηη ηέηνην απιά θξίλεηαη «κε εθηθηφ» εμαηηίαο: 1) ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ ζηα ηκήκαηα δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ, αθνχ κπνξεί ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ λα είλαη πνιχ κεγάινο ζε έλα ηκήκα θαη λα ππεξβαίλεη ηνλ πξνβιεπφκελν κέγηζην αξηζκφ (25 άηνκα αλά ηκήκα), είηε λα είλαη θάησ ηνπ ειαρίζηνπ νξίνπ πνπ απαηηείηαη 138 Τπνπξγηθή Απφθαζε Γ2/4230/

230 229 2) ηεο δπζθνιίαο ζχληαμεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο κε εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, ζηελ πεξίπησζε ιεηηνπξγίαο ησλ παξάιιεισλ απηψλ επηπέδσλ. πσο είδακε ζην θεθάιαην 2, θαηά ηε δεκηνπξγία ηκεκάησλ δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη παξάιιειε ζπλδηδαζθαιία ησλ ηκεκάησλ απηψλ, απαηηείηαη ν ζπλδπαζκφο ή ε ζπλχπαξμε ζηε ζρνιηθή κνλάδα δχν ηνπιάρηζηνλ εθπαηδεπηηθψλ αγγιηθήο, νη νπνίνη ζα αλαιάβνπλ ηα δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ηελ ίδηα δηδαθηηθή ψξα ηεο εκέξαο. ε άιιεο πεξηπηψζεηο ελδέρεηαη λα απαηηείηαη ε παξάιιειε ζπλδηδαζθαιία ελφο εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο θαη ελφο ή πεξηζζνηέξσλ εθπαηδεπηηθψλ άιιεο εηδηθφηεηαο ηεο ίδηαο ζρνιηθήο κνλάδαο ή άιισλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ νη νπνίεο «δηαζέηνπλ» δηθνχο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζην ζπγθεθξηκέλν ζρνιείν. Ζ δπζθνιία ζχληαμεο ελφο πξνζσξηλνχ ή κφληκνπ θαη ζηαζεξνχ πξνγξάκκαηνο πνπ ζα ηζρχζεη κέρξη ην ηέινο ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο δπζρεξαίλεηαη θαηά πνιχ θαη απφ ην γεγνλφο φηη ζπρλά ε θαηάηαμε ζε επίπεδα κέζσ γξαπηήο δνθηκαζίαο πξαγκαηνπνηείηαη αξθεηφ θαηξφ κεηά ηελ έλαξμε ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο, θπξίσο ιφγσ ηεο έιιεηςεο δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ πνπ ζα αλαιάβεη ηε δηδαζθαιία ησλ ηκεκάησλ απηψλ, ή έιιεηςεο δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ άιιεο εηδηθφηεηαο ζηε ζρνιηθή κνλάδα 139. Χο απνηέιεζκα, γηα έλα αξθεηά κεγάιν δηάζηεκα ελδέρεηαη λα γίλεηαη ηαπηφρξνλε δηδαζθαιία ζηνπο καζεηέο θαη ησλ δχν επηπέδσλ, νη νπνίνη έρνπλ δηαθνξεηηθά εγρεηξίδηα θαη δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο. πσο αλαθέξνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, ζηελ πεξίπησζε πνπ δε ζπληξέρνπλ επλντθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε δεκηνπξγία επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο, νη εθπαηδεπηηθνί δέρνληαη ζπρλά πηέζεηο απφ ηηο δηεπζχλζεηο ησλ ζρνιείσλ αιιά θαη ησλ Γηεπζχλζεσλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο λα ελεξγήζνπλ αληίζεηα κε απηά πνπ πξνβιέπνληαη. Σν θφζηνο ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην επσκίδεηαη ν καζεηήο ν νπνίνο ππνρξεσηηθά εληάζζεηαη είηε ζε έλα ηκήκα δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ ζηνπ νπνίνπ ηηο απαηηήζεηο ν ίδηνο δε κπνξεί λα αληαπνθξηζεί, ή ζε θάπνην ην νπνίν δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνζδνθίεο θαη ζηνπο ζηφρνπο ηνπ. Ληγφηεξν ζπρλά ν ζρεκαηηζκφο επηπεδνπνηεκέλσλ ηκεκάησλ 139 Ζ δπζθνιία απηή έρεη εληαζεί αθφκα πεξηζζφηεξν κε ηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο κε έλαξμε ην ζρνιηθφ έηνο , φπνπ κε ηελ αχμεζε ηνπ σξαξίνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά δχν ψξεο εβδνκαδηαία, θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κείσζε ησλ σξψλ ηνπ καζήκαηνο ζην εβδνκαδηαίν πξφγξακκα, νη εθπαηδεπηηθνί ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζπρλά δηαηίζεληαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ κηα ζρνιηθέο κνλάδεο γη αλα ζπκπιεξψζνπλ ην ππνρξεσηηθφ σξάξηφ ηνπο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη έλαο εθπαηδεπηηθφο πηζαλψο λα εξγάδεηαη ηελ ίδηα κέξα ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα ζρνιεία κε ηηο αλάινγεο ζπλέπεηεο ζηα δηδαθηηθά θαη ππαιιειηθά ηνπ θαζήθνληα.

231 230 πξαγκαηνπνηείηαη κε γλψκνλα ηηο αλάγθεο ηνπ σξαξίνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη φρη κε βάζε ηε δηάγλσζε ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ζρεηηθά κε ην ζρεδηαζκφ απηφ: - Αλαγθαζηήθακε λα κελ έρνπκε επίπεδα γηαηί δε βγαίλαλε νη ψξεο δηδαζθαιίαο δε κνπ άθελε ηέηνηα πεξηζψξηα. - Δκείο δε ην θαηαξγήζακε γηαηί είλαη θαη ζέκα σξψλ. Απηφ ηίπνηα άιιν. - Ο ιφγνο πνπ δελ ηνπο ρψξηζα θέηνο ήηαλ φηη είρακε πεξηνξηζκφ καζεηψλ. Γειαδή έιεγαλ φηη αλ είρακε κέρξη 12 γηα λα γίλεη ην ηκήκα. Μεηά ήξζε άιιε εγθχθιηνο, αιιά εκείο ήδε μεθηλήζακε φινη καδί - δε μέξσ πνηνο ην απνθάζηζε, ε δηεπζχληξηα ή θάπνηνο άιινο. Γελ έρνπκε ρσξίζεη ηκήκαηα "αξραξίσλ"/" πξνρσξεκέλσλ". Ζ έιιεηςε δηαβαζκηζκέλσλ ηκεκάησλ, φκσο, ζπρλά είλαη επηινγή ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ηελ νξηαθή ηνπο πιεηνςεθία κε πνζνζηφ 51,7% (=37,9+13,8) (πίλαθαο 7.5) νη εθπαηδεπηηθνί αλαγλσξίδνπλ ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ ζεζκνχ θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ππφ πξνυπνζέζεηο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ζε πεξηνρέο φπνπ ε αγγιηθή δε δηδάζθεηαη ζην Γεκνηηθφ ζρνιείν ή ζε πεξηπηψζεηο πνπ ην ηκήκα απεπζχλεηαη ζε αδχλακνπο καζεηέο, ελψ ην 44,8% (=37,9+6,9%) δηαθσλεί κε ηελ χπαξμε ηνπ ζεζκνχ. Ζ ιεηηνπξγία ησλ ηκεκάησλ απηψλ, φπσο εθαξκφδεηαη ζηελ πξάμε, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο θξίλεηαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο κε απνηειεζκαηηθή, θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί ζεκεηψλνπλ φηη ζηα ηκήκαηα ζπλήζσο εληάζζνληαη καζεηέο κε κεγάιε δηαθνξά ζην βαζκφ γλψζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ αιιά θαη ζηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ, θαη ε αληζφηεηα πνπ πξνθχπηεη δελ βνεζά ζηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο ή θηλήηξσλ γηα ηνπο καζεηέο. Πίλαθαο 7.5: Άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο δεκηνπξγίαο ηκεκάησλ αλάινγα κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο. Σπρλόηεηα Πνζνζηό % Δηαθσλώ πιήξσο 11 37,9 Δηαθσλώ 2 6,9 Σπκθσλώ 4 13,8 Σπκθσλώ πιήξσο 11 37,9 Δελ μέξσ/δελ απαληώ 1 3,4 Σύλνιν ,0

232 231 Οη θιηκαθνχκελεο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ αλαγθαηφηεηα ησλ ηκεκάησλ απηψλ απνηππψλνληαη αληηπξνζσπεπηηθά σο εμήο: - Μέρξη λα μεθηλήζνπλ ηα παηδάθηα ζην δεκνηηθφ - ζε φια ηα δεκνηηθά φκσο, θαη λα κελ είλαη 3ζέζηα θαη άλσ - λαη είλαη αλαγθαίνο (ν ζεζκφο), ηνπιάρηζηνλ ζηελ επαξρία Καη ηα ίδηα ηα παηδηά ζα ηα αθνχζεηο φηη ρξεηάδεηαη. - Ο ρσξηζκφο ησλ επηπέδσλ ακβιχλεη ιίγν ηελ δηαθνξά κέζα ζηελ ηάμε, αλ θαη θαλνληθά ην ηδεαηφ ζα ήηαλ 3 επίπεδα. ε έλα ζρνιείν ηδεαηφ, ε μέλε γιψζζα ζα έπξεπε λα έρεη 3 επίπεδα - γηα λα είζαη θνληά ζηα πξάγκαηα - θαη ειεχζεξν ζχγγξακκα. - Γε λνκίδσ φηη έρνπλ ιφγν ηα επίπεδα απηή ηε ζηηγκή λα ππάξρνπλ. Καη επεηδή θάλνπλ ζην δεκνηηθφ, θαη επεηδή ηα πεξηζζφηεξα παηδηά πεγαίλνπλ θξνληηζηήξην εηιηθξηλά δε μέξσ αλ εμππεξεηεί θάηη πιένλ - Απφ ηελ εκπεηξία κνπ ην ηκήκα ησλ "αξραξίσλ", είλαη ε απφιπηε ηπξαλλία, κε απνηέιεζκα κεδέλ. Γε κπνξψ λα πσ φηη έθαλα κάζεκα ζε έλα ηκήκα "αξραξίσλ" πνπ ηειηθά είρε απνηέιεζκα θαη ηα παηδηά θέξδηζαλ θάηη. πλήζσο καδεχνληαη θαη νη ρακεινχ επηπέδνπ καζεηέο θαη απηνί πνπ θάλνπλ θαζαξία. Καη αλ έρεηο θαη δηεηείο, δε βγαίλεη δνπιεηά, δε κπνξείο λα θάλεηο ηίπνηα. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηαθσλνχλ κε ην ζεζκφ ησλ επηπέδσλ ππνζηεξίδνπλ ηελ άπνςή ηνπο κέζα απφ δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ ζέκαηνο. Αλάκεζα ζηνπο ιφγνπο πνπ αλαθέξνπλ είλαη: 1) Ζ παξαθνινχζεζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε φινπο ηνπο καζεηέο λα θηάζνπλ ζην πξνβιεπφκελν επίπεδν θαη επνκέλσο δελ δηθαηνχληαη «πξνλνκηαθήο κεηαρείξηζεο» αληίζεηα νη εθπαηδεπηηθνί θξίλνπλ αλαγθαίν νη καζεηέο λα δηδάζθνληαη κηα εληαία «χιε» φπσο θαη ζηα ππφινηπα καζήκαηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ. πσο αλαθέξεηαη: - Γηαηί πξέπεη λα δεκηνπξγείηαη απηή ε αλάγθε ησλ "αξραξίσλ" θαη ησλ "πξνρσξεκέλσλ" κέζα ζην ζρνιείν, δεδνκέλνπ φηη θάλνπλ ηφζα ρξφληα αγγιηθά ζην δεκνηηθφ?. Οπζηαζηηθά απηφο ν λφκνο ηη θαιχπηεη; ηελ αληζφηεηα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ ηδησηηθή εθπαίδεπζε. - Ννκίδσ φηη έηζη ζα δήζνπλ ηα παηδηά φιε ηνπο ηε δσή, έηζη είλαη ζε φια ηα άιια καζήκαηα. ηαλ βάδεηο παηδηά ζην εχθνιν επίπεδν απηφκαηα ηα θαηαδηθάδεηο γηα εθεί. Γε κπνξείο λα ηα ελψζεηο κεηά. 2) Οη εθπαηδεπηηθνί θαίλεηαη λα εληνπίδνπλ ην πξφβιεκα απνθιεηζηηθά ζηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ", θαζψο ηα ηκήκαηα απηά, θαηά ηελ άπνςή ηνπο, δελ επηηπγράλνπλ ην ζηφρν ηεο βειηίσζεο ηνπ γλσζηηθνχ επηπέδνπ γιψζζαο ησλ

233 232 καζεηψλ. Οη δηαθνξεηηθνί ζηφρνη αιιά θαη νη δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ δξνπλ απνηξεπηηθά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηκήκαηνο: νη καζεηέο πνπ θαηαηάζζνληαη ζε απηνχ ηνπ είδνπο ηα ηκήκαηα δελ εκπίπηνπλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία αιιά κπνξεί λα είλαη άηνκα κε γεληθά ρακειέο επηδφζεηο - είηε εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο ηθαλφηεηαο, είηε ιφγσ αδηαθνξίαο - καζεηέο απφ ρακειά θνηλσληθά ζηξψκαηα, άηνκα κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ή καζεηέο νη νπνίνη επηιέγνπλ λα «απνηχρνπλ» ζηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο θαηάηαμεο έηζη ψζηε λα εληαρζνχλ ζην ηκήκα ησλ "αξραξίσλ" θαη λα κελ αλαγθάδνληαη λα κειεηνχλ θαη λα αθηεξψλνπλ ρξφλν γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ. Πνιιέο θνξέο νη καζεηέο απηνί - θαηά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο - παξαθνινπζνχλ καζήκαηα γιψζζαο ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ θαη απαμηψλνπλ ην κάζεκα κέζα ζηε ηάμε ζεσξψληαο φηη είλαη «ράζηκν ρξφλνπ» ηε ζηηγκή πνπ καζαίλνπλ ηε γιψζζα ζην θξνληηζηήξην. ε απηήλ ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε, πξφβιεκα απνηειεί θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν θαηαηάζζεηαη ν καζεηήο ζην αληίζηνηρν επίπεδν, αθνχ πξνβιέπεηαη ε αμηνιφγεζε ηεο γξαπηήο επίδνζεο ηνπ καζεηή κέζα απφ θαηαηαθηήξηα γξαπηή δνθηκαζία ζηελ αξρή ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο ελψ δε ιακβάλεηαη θαζφινπ ππφςε ε πξνθνξηθή επίδνζή ηνπ, ηα ρξφληα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζην Γεκνηηθφ ζρνιείν, ή ε θαηνρή θάπνηνπ πηζηνπνηεηηθνχ γισζζνκάζεηαο. Δπηπιένλ, ζηελ πεξίπησζε πνπ ν εθπαηδεπηηθφο δηαπηζηψζεη δηαθνξά κεηαμχ ηνπ πξαγκαηηθνχ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ελφο καζεηή θαη ηεο επίδνζήο ηνπ ζηηο εμεηάζεηο θαηάηαμεο, δελ δηθαηνχηαη λα θαηαηάμεη ην καζεηή ζην επίπεδν γισζζνκάζεηαο πνπ ηνπ αλαινγεί, ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηνπ γνλέα ή ηνπ θεδεκφλα ηνπ. Καηά ζπλέπεηα, ην ελδερφκελν ηεο αλνκνηνγέλεηαο ησλ ηκεκάησλ ησλ "αξραξίσλ" θαη ηεο έιιεηςεο θνηλήο ζηφρεπζεο ησλ καζεηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ ηα ηκήκαηα απηά, απνηεινχλ, ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ζνβαξά εκπφξηα ζηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή δηελέξγεηα ελφο καζήκαηνο πνπ ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ: - δεκηνπξγφληνπζαλ ηκήκαηα «ηέξαηα» - γη απηνχο πνπ ήηαλ ζηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ" φπσο εξρφληνπζαλ, έηζη ηειείσλαλ ηε ρξνληά, δειαδή δε κάζαηλαλ ηίπνηα απνιχησο. - παηδηά πνπ γλψξηδαλ αγγιηθά γηα λα κε θάζνληαη θαη δηαβάδνπλ ζην ζπίηη ηνπο δελ έγξαθαλ ζην δηαγψληζκα, θαηαηάζζνληαλ ζην ηκήκα ησλ "αξραξίσλ" θαη έθαλαλ θαζαξία θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο. - Μεηά είρακε ηα θαηλφκελα λα έξρνληαη θαινί καζεηέο θαη λα ιέλε: «εγψ ζα γξάςσ ράιηα λα είκαη κε ηνπο "αξράξηνπο", γηα λα κελ έρσ λα δηαβάδσ.

234 233 - Απηνί πνπ είλαη "αξράξηνη", παξακέλνπλ αξράξηνη. 3) Σέινο, αξλεηηθή είλαη ε επίδξαζε ηεο έιιεηςεο ζσζηνχ θεληξηθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ, θαζψο δελ πξνβιέπεηαη πάληα δηδαθηηθφ εγρεηξίδην πνπ λα ζπκβαδίδεη κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ. ρεηηθά νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ: - Καηαξρήλ ηα ίδηα ηα επίπεδα έρνπλ θαηαξγεζεί απφ κφλα ηνπο. Γειαδή φηαλ έρεηο ηα επίπεδα ζηελ Α θαη ηε Β θαη ηα θαηαξγείο βάδνληαο έλα βηβιίν ζηε Γ (απηφ ησλ "αξραξίσλ"), λνκίδσ φηη απηφ ηα ιέεη φια. Σα ηκήκαηα ζηε μέλε γιψζζα παξνπζηάδνπλ πνιχ δηαθνξεηηθή εηθφλα κεηαμχ ηνπο ζε ζρέζε κε "ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ". πσο θαίλεηαη ζην ζρήκα 7.1 θαη ηνλ πίλαθα 7.6, ν κέζνο φξνο ησλ εγγεγξακκέλσλ καζεηψλ αλά ηκήκα (ΜΟ= 20) ζπκθσλεί απφιπηα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο ESLC/2011 (θεθάιαην 5) φπνπ γηα ηελ Διιάδα θαηαγξάθεηαη ν ίδηνο κέζνο φξνο καζεηψλ, ηε ζηηγκή πνπ ν αληίζηνηρνο κέζνο φξνο ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ είλαη 23,5 άηνκα αλά ηάμε (ζρήκα 7.2). Παξά ηε ζπκθσλία ησλ ζηνηρείσλ απηψλ φκσο, ηα επίζεκα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ESLC ζρεηηθά κε ην εχξνο ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ αλά ηκήκα δείρλνπλ ηνλ αξηζκφ απηφ λα κελ ππεξβαίλεη ηα 25 άηνκα, αλ θαη αλαγλσξίδεηαη ην ελδερφκελν ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα λα επηηξέπεη έλαλ κεγαιχηεξν απφ ηνλ πξνβιεπφκελν κέγηζην αξηζκφ καζεηψλ γηα ηα ηκήκαηα ησλ μέλσλ γισζζψλ, ν νπνίνο κπνξεί λα θπκαίλεηαη κεηαμχ ησλ 10 θαη 27 αηφκσλ. Σν δεδνκέλν απηφ ζπγθιίλεη κε ηελ επίζεκε ζέζε ηεο Πνιηηείαο πνπ νξίδεη σο αλψηαην φξην ηνπο 25 καζεηέο αλά ηκήκα κε κηα δπλαηή πξνζαχμεζε 10% ζηα ηκήκαηα ηνπ Γπκλαζίνπ ΦΔΚ 984/ Πάλησο ε πξφζθαηε απφθαζε κε Αξ.Πξση /Γ2/ /ΤΠΑΗΘΠΑ, ΦΔΚ 2451/2013 ( ε νπνία δελ αθνξά βέβαηα ηα ζηνηρεία ηεο παξνχζαο έξεπλαο, αθνχ έπεηαη) νξίδεη σο κέγηζην αξηζκφ ηα 27 άηνκα ελψ ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο κε απφθαζε ηνπ νηθείνπ Γηεπζπληή Γ/ζκηαο Δθπαίδεπζεο κπνξεί λα γίλεη πξνζαχμεζε θαηά 10% επί ηνπ αξρηθνχ κέγηζηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ.

235 234 ρήκα 7.1: Ηζηφγξακκα ζπρλφηεηαο ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ ζηα ηκήκαηα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Μέζνο φξνο= 20, Σππηθή απφθιηζε=6,35, Ν=68. ρήκα 7.2: Καηαλνκή ησλ καζεηψλ ζχκθσλα κε ην κέγεζνο ηεο ηάμεο ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ έξεπλα ESLC/2011.

236 235 Δπηπξφζζεηα ε Δγθχθιηνο ηνπ ΤΠ.Δ.Π.Θ. 141 αλαθέξεη ζρεηηθά κε ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ ζηελ πεξίπησζε παξάιιειεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο 142 : «Γηα ηε δεκηνπξγία ηκεκάησλ παξάιιειεο δηδαζθαιίαο μέλεο γιψζζαο ν ειάρηζηνο αξηζκφο πνπ απαηηείηαη είλαη 12 καζεηέο. ε απνκνλσκέλα Γπκλάζηα ηεο επεηξσηηθήο θαη λεζησηηθήο ρψξαο θαη κεηά απφ αηηηνινγεκέλε έθζεζε ηνπ Πξντζηακέλνπ ηεο Γ/λζεο κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ηκήκαηα θαη κε 8 καζεηέο.» 143 ε αληίζεζε κε απηά ηα δεδνκέλα, σζηφζν, παξαηεξνχληαη πνιχ κεγάιεο απνθιίζεηο φζνλ αθνξά ηνλ ειάρηζην θαη ην κέγηζην αξηζκφ ησλ αηφκσλ ζηα ηκήκαηα ηεο έξεπλαο, ν νπνίνο θπκαίλεηαη κεηαμχ ησλ 7 θαη 37 καζεηψλ. ηε ηειεπηαία πεξίπησζε, φπσο αλαθέξεηαη απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ, ε επηινγή απηή πξνηάζεθε απφ ηε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, γηα ιφγνπο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη αλαγθψλ ηνπ σξηαίνπ πξνγξάκκαηνο. Μεγαιχηεξε επίζεο είλαη ε ζπρλφηεηα ησλ ηκεκάησλ κε κεγαιχηεξν αξηζκφ καζεηψλ φπσο θαίλεηαη ζην ρήκα 7.1 πνπ ζρεκαηίδεη αζχκκεηξε θαηαλνκή θαζψο νη κεγαιχηεξεο ζπρλφηεηεο ζπγθεληξψλνληαη ζην δεμί άθξν ηεο θαηαλνκήο θαη αληηζηνηρνχλ ζηηο πςειφηεξεο ηηκέο ηεο θιίκαθαο κέηξεζεο, θαη νη κηθξφηεξεο βξίζθνληαη ζην αξηζηεξφ άθξν (ηππηθή απφθιηζε= 6,72). Ο απμεκέλνο αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ παξαηεξείηαη ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο απνηειεί εκπφδην γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηελέξγεηα ηνπ καζήκαηνο θαη δελ επηηξέπεη ηελ εθαξκνγή δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ, φπσο ε εξγαζία ζε νκάδεο θαη νη επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Χο απνηέιεζκα νη εθπαηδεπηηθνί πνιχ ζπρλά θαηαθεχγνπλ ζην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην θαη απνθεχγνπλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε θαηάζηαζε αηαμίαο θαη απνδηνξγάλσζεο. Οη ίδηνη αλαθέξνπλ: - Ο αξηζκφο ησλ καζεηψλ είλαη πνιχ βαζηθφο. - Οη ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο γίλεηαη ην κάζεκα ζηα γπκλάζηα είλαη ππνηηκεηηθέο απφ κφλεο ηνπο. Γειαδή φηαλ έρνπλ 29 άηνκα θαη 30 κέζα ζην ηκήκα Ννείηαη ηκήκα γιψζζαο εθκάζεζεο μέλεο γιψζζαο κε 30 άηνκα; 141 Γ2/4637/ Ζ πεξίπησζε απηή αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο β μέλεο γιψζζαο. Γηα ην κάζεκα ηεο α μέλεο γιψζζαο δε πξνβιέπεηαη κε μερσξηζηή Τπνπξγηθή Απφθαζε ζπγθεθξηκέλνο αξηζκφο καζεηψλ γηα ηα ηκήκαηα επηπέδσλ. Έηζη ππνζέηνπκε φηη ηζρχνπλ νη απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ ζηα ακηγή ηκήκαηα ή ζηα ηκήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ γηα ηε β μέλε γιψζζα. 143 ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζηελ έλαξμε ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο , ε Τπνπξγηθή Απφθαζε κε αξηζκ /Γ2/ ηνπ Τ.ΠΑΗ.Θ ζέηεη σο ππνρξεσηηθή ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε επίπεδα, ελψ επηπιένλ φπσο αλαθέξεηαη «ζε κηθξέο ζρνιηθέο κνλάδεο κε έλα κφλν ηκήκα αλά ηάμε θαη εθφζνλ απαηηείηαη, κπνξεί λα εγθξηζεί ε ιεηηνπξγία δχν ηκεκάησλ- επηπέδσλ κε έμη (06) καζεηέο κε απφθαζε ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Γηεπζπληή Δθπ/ζεο».

237 236 - Δγψ λα ηηο θάλσ ηηο νκάδεο, λα ηα θάλσ φια αιιά, φηαλ έρσ 30 παηδηά θαη πξέπεη λα ηνπο θάλσ δπάδεο θαη κεηά μαλά 4άδεο, θαη κεηά - δε μέξσ δειαδή. Υξεηάδεηαη ιηγφηεξα παηδηά. - ηαλ έρεη άηνκα ην ηκήκα θαη είλαη αξράξηα, φηαλ ην ηκήκα θηάλεη 25, πξέπεη λα ζπάεη, δε βνεζάεη. ηνπο πξνρσξεκέλνπο, θαη εθεί, κέρξη 22 παξαπάλσ, ππάξρεη πξφβιεκα. - Δμαηηίαο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ, θάλνπκε πεξηζζφηεξν individual work. Σν κέγεζνο ηεο ηάμεο απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. Έηζη ν απμεκέλνο αξηζκφο ησλ καζεηψλ ζπλδέεηαη κε ηελ θαηάζηαζε απνδηνξγάλσζεο θαη αλαηαξαρήο (Kennedy & Kennedy, 1996), ηελ έιιεηςε ειέγρνπ, ζπγθέληξσζεο θαη αιιειεπίδξαζεο πνπ επεξξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ επίηεπμε επρέξεηαο ζηε γιψζζα (Hayes,1997), ελψ επεξεάδεηαη αξλεηηθά θαη ε ζηάζε ησλ καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο (Harmer, 1983). ε αληίζεζε, ν κηθξφηεξνο αξηζκφο καζεηψλ ζηελ ηάμε πξνάγεη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα θαη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ θαη δεκηνπξγεί επθαηξίεο γηα ζπκκεηνρή, ελψ παξάιιεια κεγηζηνπνηείηαη ε αηνκηθή πξνζνρή θαη απμάλεηαη ε δπλαηφηεηα αλαηξνθνδφηεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνο ην καζεηή (Brown, 1994). Σν κέγεζνο ηεο ηάμεο θαη ε αλαινγία εθπαηδεπηηθνχ - καζεηή απνηειεί δήηεκα ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο γνλείο θαη ηνπο θπβεξλψληεο, γηαηί έρεη επίδξαζε ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ (Ehrenberg et al., 2001), αθνχ νη κηθξφηεξεο ηάμεηο ζπλήζσο απνδεηθλχνληαη πην επεξγεηηθέο γηα ηνπο καζεηέο θαζψο επηηξέπνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα εζηηάζνπλ πεξηζζφηεξν ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ θαη λα κεηψζνπλ ην πνζνζηφ ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ ρξεηάδεηαη γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηπρφλ δηαηάξαμε ηεο ξνήο ηνπ καζήκαηνο ε νπνία κπνξεί λα πξνθχςεη ιφγσ ηεο θαθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ ή εμσγελψλ παξαγφλησλ, πνπ ηζρχεη γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ (OECD, 2009). Δπηπιένλ, ππάξρνπλ ελδείμεηο γηα ην φθεινο πνπ κπνξεί λα έρνπλ ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο καζεηψλ - φπσο απηνί πνπ πξνέξρνληαη απφ ιηγφηεξν πιενλεθηηθά πεξηβάιινληα - νη νπνίνη δηδάζθνληαη ζε κηθξφηεξεο αξηζκεηηθά ηάμεηο (Finn, 1998 Krueger, 2002 Piketty & Valdenaire, 2006). Σέινο, ε Γηεζλήο Έξεπλα γηα ηε Γηδαζθαιία θαη ηε Μάζεζε (Teaching and Learning International Survey, TALIS, OECD, 2009) παξέρεη ζπκπεξάζκαηα πνπ δείρλνπλ άκεζε θαη ηζρπξή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ κεγέζνπο ηεο ηάμεο θαη ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ δηδαζθαιία θαη ζηελ κάζεζε. Έηζη,

238 237 δηαπηζηψλεηαη κηα ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζην κηθξφηεξν κέγεζνο ησλ ηάμεσλ θαη δηαθφξσλ ηνκέσλ ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, φπσο ε χπαξμε κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηαο επειημίαο γηα πξαθηηθέο θαηλνηνκίαο κέζα ζηελ ηάμε, ην βειηησκέλν εζηθφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ε αίζζεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο πνπ απνξξέεη απφ ηελ εξγαζία ηνπ (Hattie, 2009 OECD, 2009). Απφ ην 2008 νη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. έρνπλ νδεγήζεη ζηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ καζεηψλ αλά ηάμε. Σν κέγεζνο ηεο ηάμεο ζηε μέλε γιψζζα ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο νξίδεηαη απφ ηηο δεκφζηεο αξρέο. Σα ζηνηρεία ησλ εξεπλψλ πάλησο απνθαιχπηνπλ φηη ζε φιεο ηηο ρψξεο ηνπιάρηζηνλ ην 75% ησλ καζεηψλ θάλεη κάζεκα ζε ηάμεηο πνπ δελ ππεξβαίλνπλ ην maximum πξνηεηλφκελν κέγεζνο, ελψ παξάιιεια νη καζεηέο ζπρλά καζαίλνπλ μέλεο γιψζζεο ζε κηθξφηεξεο ηάμεηο απφ απηέο πνπ αλαθέξνληαη σο πξνηεηλφκελεο (ESLC, 2011). ηελ παξνχζα έξεπλα, ηα ηκήκαηα επίζεο εκθαλίδνπλ δηαθνξέο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ αλάινγα κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο, αθνχ παξαηεξείηαη κηθξφηεξνο αξηζκφο καζεηψλ ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ "αξραξίσλ" (ΜΟ= 15,18), απμεκέλνο ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ "πξνρσξεκέλσλ" (ΜΟ= 18,25), ελψ ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο καζεηψλ παξαηεξείηαη ζηα "κεηθηά" ηκήκαηα (ΜΟ= 22,88) (πίλαθαο 7.6). Πίλαθαο 7.6: Αξηζκφο καζεηψλ/ξηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ ην ηκήκα αλά επίπεδν γισζζνκάζεηαο. επίπεδν ηάμεο Μέζνο N Τππηθή Minimum Maximum Εύξνο % ηνπ % N όξνο απόθιηζε ζπλνιηθνύ καζεηώλ πνζνζηνύ Beginners 15, , ,3% 16,2% Advanced 18, , ,2% 35,3% Mixed 22, , ,5% 48,5% Σύλνιν 20, , ,0% 100,0% ε απηφ ην ζεκείν εθαξκφζηεθε δηαζηαχξσζε ζε πίλαθα δηπιήο εηζφδνπ ησλ κεηαβιεηψλ "επίπεδν ηάμεο" θαη "έηε εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν" γηα λα δηαπηζησζεί ην θαηά πφζν ε έληαμε ησλ καζεηψλ ζε ηκήκαηα "αξραξίσλ" ή "πξνρσξεκέλσλ" ζπλδέεηαη ή φρη κε ηα ρξφληα δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο ζηελ

239 238 πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ηελ επάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ απηνχ ρξφλνπ. πσο θαίλεηαη απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ θαη ηελ νξηδφληηα αλάγλσζε ηνπ πίλαθα 7.7 ε ζχζηαζε ησλ ηκεκάησλ ησλ "αξραξίσλ" απαξηίδεηαη απφ έλα κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ (67,1% ην νπνίν πξνθχπηεη απφ ην άζξνηζκα ησλ πνζνζηψλ 64,5+2,6%) πνπ έρνπλ δηδαρζεί ηε γιψζζα γηα ην κέγηζην πξνβιεπφκελν ρξφλν ζην δεκνηηθφ ζρνιείν (4 έηε), ελψ ην πνζνζηφ 27,4% (πνπ πξνθχπηεη απφ ην άζξνηζκα ησλ πνζνζηψλ 2,4+0,7+2,7+21,6) ησλ ηκεκάησλ ησλ "πξνρσξεκέλσλ" αληηζηνηρεί ζηνπο καζεηέο πνπ δελ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ηα πξνβιεπφκελα ρξφληα (ANOVA, F= 9,101, df= 2, p= 0,000). ηελ ίδηα θαηεχζπλζε αθνινχζεζε ε δηαζηαχξσζε ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ζην νπνίν θαηαηάζζνληαη νη καζεηέο κε ηελ παξαθνινχζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ (πίλαθαο 7.8). Καη απηή ε ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ "επηπέδνπ" θαη "θξνληηζηεξίνπ αγγιηθψλ" έδεημε ζηνλ νξηδφληην άμνλα φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ" παξαθνινπζνχλ καζήκαηα αγγιηθψλ κέζσ ηδησηηθψλ θνξέσλ (43,9%, Ν= 69) (Cramer s V= 0,261, p= 0,000), ελψ κέζσ ηνπ θάζεηνπ άμνλα ηνπ ίδηνπ πίλαθα θαίλεηαη φηη απφ ηνπο καζεηέο πνπ παξαθνινπζνχλ θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα ην 9,8% θαηαηάζζνληαη (ή επηιέγνπλ) ηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ" έλαληη ηνπ 37,5% πνπ επηιέγνληαη γηα ηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ". Πίλαθαο 7.7: Αξηζκφο θαη πνζνζηφ καζεηψλ αλά επίπεδν ηάμεο θαη ρξφλνο δηδαζθαιίαο ησλ αγγιηθψλ ζην δεκνηηθφ. «Πόζν θαηξό έθαλεο αγγιηθά ζην δεκνηηθό;» επίπεδν ηάμεο θαζόινπ 1 ρξόλν 2 ρξόληα 3 ρξόληα 4 ρξόληα πάλσ από 4 ρξόληα Σύλνιν beginners Ν % 7,2% 2,0% 7,2% 16,4% 64,5% 2,6% 100,0% advanced Ν % 2,4%,7% 2,7% 21,6% 64,3% 8,2% 100,0% mixed Ν % 1,9%,6% 3,8% 21,5% 60,5% 11,7% 100,0% Σύλνιν Ν % 2,9%,8% 4,0% 20,7% 62,2% 9,2% 100,0% ANOVA, F= 9,101, df= 2, p= 0,000

240 239 Πίλαθαο 7.8: Πνζνζηφ καζεηψλ αλά επίπεδν ηάμεο θαη εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ. «Πεγαίλεηο ζε θξνληηζηήξην αγγιηθώλ;» όρη λαη πήγαηλα αιιά ζηακάηεζα νινθιήξσζα ηηο ζπνπδέο κνπ/ πήξα πηζηνπνηεηηθό πεγαίλσ αιιά έρσ πάξεη θαη πηζηνπνηεηηθό Σύλνιν επίπεδν ηάμεο beginners 29,3% 43,9% 26,1%,6%,0% 100,0% 38,0% 9,8% 38,0% 2,3%,0% 16,1% advanced 5,0% 87,4% 4,6% 3,0%,0% 100,0% 12,4% 37,5% 13,0% 20,9%,0% 30,9% mixed 11,6% 71,6% 10,2% 6,4%,2% 100,0% 49,6% 52,7% 49,1% 76,7% 100,0% 53,0% Σύλνιν 12,4% 72,1% 11,1% 4,4%,1% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Cramer s V= 0,261, p= 0,000 Απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ ζηνηρείσλ πξνθχπηεη φηη ε ζχζηαζε ησλ ηκεκάησλ θαη θπξίσο απηψλ ησλ "αξραξίσλ" δε ζπλδέεηαη απαξαίηεηα κε ην ρακειφ γλσζηηθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ ζηελ αγγιηθή γιψζζα, αθνχ ηα ηκήκαηα ησλ αξραξίσλ απνηεινχληαη ζε κεγάιν πνζνζηφ απφ καζεηέο νη νπνίνη έρνπλ δηδαρζεί ην κέγηζην πξνβιεπφκελν ρξφλν ζην δεκφζην ζρνιείν, αιιά θαη καζεηέο νη νπνίνη έρνπλ δηδαρζεί ή δηδάζθνληαη ηελ αγγιηθή γιψζζα ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ. Καζψο, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, ε θαηάηαμε ησλ καζεηψλ γίλεηαη κε βάζε ην γλσζηηθφ επίπεδν ζηε γιψζζα κε γξαπηή εμέηαζε ησλ καζεηψλ, ηα πςειά απηά πνζνζηά εκθαλίδνληαη αληίζεηα απφ ηα αλακελφκελα. Μπνξνχκε επνκέλσο λα ζπκπεξάλνπκε φηη ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο γηα ηνλ πξνβιεπφκελν ρξφλν ζην δεκφζην ζρνιείν αιιά θαη ε θνίηεζε ζε θξνληηζηήξην μέλσλ γισζζψλ δελ απνηεινχλ ην γλσζηηθφ θξηηήξην ζχκθσλα κε ην νπνίν νη καζεηέο θαηαηάζζνληαη ηειηθά ζηα ηκήκαηα απηά. Αληίζεηα ζπληξέρνπλ άιινη παξάγνληεο, πνπ ππαγνξεχνληαη απφ ηηο αλάγθεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνλ/ηελ ππεχζπλν/ε εθπαηδεπηηθφ γηα πξνζσπηθνχο ή επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο, ή ηέινο κπνξεί λα απνηεινχλ επηινγή ησλ ίδησλ ησλ καζεηψλ.

241 β. Γηδαθηηθά εγρεηξίδηα Σα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ζεσξνχληαη δηδαθηηθά κέζα θαη θαζνξίδνπλ ζε κέγηζην βαζκφ ην πεξηερφκελν ηεο ζρνιηθήο γλψζεο, ηηο δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ησλ καζεηψλ (Μαηζαγγνχξαο, 2006). πληζηνχλ ηελ θχξηα πεγή άληιεζεο πιεξνθνξηψλ θαη ζπιινγή πιηθνχ γηα ηε δηδαζθαιία ελφο καζήκαηνο ρσξίο λα απαηηείηαη ε δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο ηνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, γεγνλφο πνπ ειαρηζηνπνηεί ην ρξφλν πξνεηνηκαζίαο ηνπ καζήκαηνο (Μπνλίδεο, 2005). Με βάζε ην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ θαηέρεη ζηε δηδαθηηθή πξάμε, ζεσξήζεθε αλαγθαίν λα δηεξεπλεζεί ην θαηά πφζν ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην πνπ πξνβιέπεηαη γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Αξρηθά δηεξεπλήζεθε ε αληηζηνηρία ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ηνπ εγρεηξηδίνπ πνπ πξνβιέπεηαη κε βάζε ηνλ επίζεκν πξνγξακκαηηζκφ. Έηζη, απφ πίλαθεο δηπιήο εηζφδνπ κε ηηο κεηαβιεηέο "ηάμε" θαη "βηβιίν" πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, θαίλεηαη φηη ζηελ Α ηάμε θαηά θαλφλα ρξεζηκνπνηείηαη ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην πνπ πξνβιέπεηαη, ελψ κηθξή αλαληηζηνηρία πξνθχπηεη ζηε Β ηάμε, αθνχ έλα πνζνζηφ 6,7% (Ν= 1) θαη ζηε Γ ηάμε ην 20% (Ν= 5) ησλ πεξηπηψζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ επηιέγνπλ γηα ρξήζε ζηε δηδαζθαιία ηνπο βηβιία πξνεγνχκελσλ ηάμεσλ (ζρήκα 7.3) (Cramer s V= 0,865, p=0,000). Δπηπιένλ, ζε ζρέζε κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ε δηαζηαχξσζε ησλ κεηαβιεηψλ "επίπεδν ηάμεο" θαη "επίπεδν βηβιίνπ" πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, ζηε Β ηάμε ζην ηκήκα ησλ "πξνρσξεκέλσλ" παξαηεξείηαη ε ρξήζε εγρεηξηδίνπ ηνπ επηπέδνπ ησλ "αξραξίσλ" ζε πνζνζηφ 17,4% (Ν= 4), ελψ ζηε Γ ηάμε ζε πνζνζηφ 42,4% (Ν= 14) ρξεζηκνπνηείηαη βηβιίν επηπέδνπ "πξνρσξεκέλσλ", ελψ θάηη ηέηνην δελ πξνβιέπεηαη (ζρήκα 7.4) (Cramer s V= 0,567, p=0,000). Ζ κεξηθή αλαληηζηνηρία πνπ παξαηεξείηαη κεηαμχ ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ηνπ πξνβιεπφκελνπ νθείιεηαη, θαηά ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αθελφο ζηελ έιιεηςε εγρεηξηδίνπ πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη ηνπο ζηφρνπο ησλ καζεηψλ, αιιά θαη πνπ λα αληηζηνηρεί ζην επίπεδν πνπ πξνβιέπεηαη ζχκθσλα κε ηνλ επίζεκν πξνγξακκαηηζκφ. Έηζη, αξθεηνί εθπαηδεπηηθνί θξίλνπλ θαηαιιειφηεξν γηα ηε Γ ηάμε ην βηβιίν ησλ"πξνρσξεκέλσλ" ηεο Β ηάμεο, αθνχ δελ πξνβιέπεηαη μερσξηζηφ δηδαθηηθφ εγρεηξίδην γηα ην ηκήκα ησλ "πξνρσξεκέλσλ", αιιά θαη ζηα "κεηθηά" ηκήκαηα ρξεζηκνπνηείηαη βηβιίν επηπέδνπ "αξραξίσλ" ζε πνζνζηφ 57,6% (Ν= 19), αλ θαη φπσο είδακε ζηνλ πξνεγνχκελν

242 241 πίλαθα, ην 78,2% (71,6+6,4%+0,2) ησλ καζεηψλ πνπ απάληεζαλ ζην εξσηεκαηνιφγην καζαίλεη αγγιηθά εθηφο ζρνιείνπ ή έρεη πάξεη πηζηνπνηεηηθφ γισζζνκάζεηαο. ρήκαηα 7.3 θαη 7.4: Ηζηνγξάκκαηα βηβιίσλ (ηάμεο θαη επηπέδνπ) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο 3 ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ. (Cramer s V= 0,865, p=0,000) (Cramer s V= 0,567, p=0,000)

243 242 Δπίζεο νη εθπαηδεπηηθνί ζεκεηψλνπλ φηη πνιιέο θνξέο επηιέγνπλ επθνιφηεξν εγρεηξίδην απφ απηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην ηκήκα, είηε γηαηί ν δηδαθηηθφο ρξφλνο δελ είλαη αξθεηφο γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ βηβιίνπ κέζα ζηε ρξνληά - αθνχ ν αξηζκφο ησλ σξψλ ζην Χξνιφγην Πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ είλαη πεξηνξηζκέλνο θαη «ράλνληαη» πνιιέο ψξεο κέζα ζην δηδαθηηθφ έηνο - είηε γηαηί δηαπηζηψλνπλ κεγάιε δηαθνξά ζην επίπεδν ησλ καζεηψλ πνπ βξίζθνληαη ζην ίδην ηκήκα θαη έηζη πξνθχπηνπλ θαζπζηεξήζεηο απφ ηε κε θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ βηβιίνπ. Δμάιινπ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηνπ Γπκλαζίνπ θξίλνληαη απφ ην 83,5% ησλ εθπαηδεπηηθψλ «αξλεηηθά» ή «κάιινλ αξλεηηθά» ελψ κφλν δχν (Ν=2) εθπαηδεπηηθνί εθθξάδνπλ κηα «κάιινλ ζεηηθή» άπνςε γηα ηα βηβιία, θαη θαλέλαο εθπαηδεπηηθφο δελ έρεη κηα μεθάζαξα ζεηηθή γλψκε (Πίλαθαο 7.9): Πίλαθαο 7.9: Άπνςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηα βηβιία ηνπ Γπκλαζίνπ Σπρλόηεηα Έγθπξν πνζνζηό Σπγθεληξσηηθό πνζνζηό αξλεηηθή γλώκε 17 58,6 58,6 κάιινλ αξλεηηθή 5 17,2 75,9 oπδέηεξε 3 10,3 86,2 κάιινλ ζεηηθή 2 6,9 93,1 δελ μέξσ/δελ απαληώ 2 6,9 100,0 Σύλνιν ,0 Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ εληνπίδνπλ ηελ αλεπάξθεηα ή ηηο αδπλακίεο ησλ εγρεηξηδίσλ, ζε πεξηπηψζεηο, εθθξάδνληαη κε πνιχ αξλεηηθά ζρφιηα: - Γελ μέξσ αλ ν θχξηνο Υ πνπ έγξαςε ην βηβιίν Υ έρεη πξαγκαηηθά ππφςε ηνπ ηηο αλάγθεο ηνπ ειιεληθνχ δεκφζηνπ ζρνιείνπ. - Αλ εμαηξέζσ θάπνηα βηβιία, ηα πεξηζζφηεξα είλαη άρξεζηα εληειψο. ρη κφλν δε πξνζθέξνπλ θάηη ζηνλ θαζεγεηή θαη ζην καζεηή ηνλ κπεξδεχνπλ ρεηξφηεξα θαη είκαη ππξ θαη καλία ελαληίνλ απηψλ πνπ μφδεςαλ ιεθηά γηα λα γξαθηνχλ απηά ηα ζθνππίδηα ζηε θπξηνιεμία. ρη φια, αιιά φηη αθνξά ηε Β θαη Γ Γπκλαζίνπ ζηνπο αξράξηνπο είλαη φια ζθνππίδηα. - Δίλαη έλα πνιχ δχζθνιν βηβιίν ην νπνίν είλαη πάξα πνιχ κεγάιν, δειαδή γξάθηεθε γλσξίδνληαο ην φηη θάλεηο 2 θνξέο ηε βδνκάδα απφ 45 θαη εγψ δε κπνξψ λα θαιχςσ νχηε ηα 2 πξψηα unit.

244 243 (Ο/ Ζ εθπαηδεπηηθφο ππνζηεξίδεη φηη ηα βηβιία είλαη βαζηζκέλα ζηελ εθαξκνγή κηαο επηθνηλσληαθνχ ηχπνπ δηδαζθαιίαο, ε νπνία φκσο δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζην ηζρχνλ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα) - Θεσξψ φηη είλαη ιίγν επηθαλεηαθά - κε ηελ έλλνηα, φηη ζην ηέιεην ζρνιείν, εθεί ζπκβαίλνπλ απηά πξνζπαζνχλ λα ηα θάλνπλ, αιιά δελ είλαη έηζη επί ηεο νπζίαο. (Ζ εθπαηδεπηηθφο εθθξάδεη ηελ άπνςε φηη ην βηβιίν είλαη ειιηπέο θαη δελ κπνξεί λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο ηνπ δηδάζθνληα θαη ηνπ καζεηή, ελψ γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθφ ή εθαξκφζηκν ρξεηάδεηαη πνιχ κεγάιε ππνζηήξημε θαη πξνεηνηκαζία εθ κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ) - Βάδσ δηθά κνπ πξάγκαηα, έρσ θαηεβάζεη πξάγκαηα δηθά κνπ δίλσ. κσο ηη θάλσ εγψ; γξάθσ δηθφ κνπ βηβιίν; (Ζ εθπαηδεπηηθφο ππνζηεξίδεη φηη ηα βηβιία ζθνπίκσο είλαη αλεπαξθή, έηζη ψζηε λα πξνσζείηαη ε ηδησηηθνχ ηχπνπ εθπαίδεπζε) - I think there is a policy for students to continue in private schools (κεηάθξαζε: λνκίδσ φηη ππάξρεη πνιηηηθή γηα λα ζπλερίδνπλ νη καζεηέο ζε ηδησηηθά ζρνιεία) Σα ζεηηθά ζρφιηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ επηθεληξψλνληαη ζηελ ζεκαηνινγία ησλ βηβιίσλ θαη ηελ επηθνηλσληαθή ηνπο θηινζνθία: - Ννκίδσ φηη έρνπλ αδπλακίεο, λνκίδσ φηη είλαη πνιιή ε χιε πνπ ηνπο βάδνπλ (ζηνπο καζεηέο) - λα κάζνπλ. αλ concept κνπ αξέζνπλ. Δίλαη δχζθνιν λα ην ρξεζηκνπνηήζεηο, αιιά έρεη κέζα πνιχ θαιέο ηδέεο. Έρεη ην επηθνηλσληαθφ ζηνηρείν, έρεη ηδέεο γηα project, απιά είλαη πνιχπινθν γηα λα ην δνπιέςεηο. Θέιεη πξνζαξκνγή πνιχ. - Πξάγκαηη πξνσζνχλ ηελ επηθνηλσληαθή ηαθηηθή. Δίλαη θαιά, αιιά έρνπλ πνιιά ιάζε. - Με βάζε ηε ζεκαηνινγία, είκαη πνιχ επραξηζηεκέλε. Πξνσζνχλ ζέκαηα ηα νπνία ζα θάλνπλ θαιφ ζηα παηδηά λα γλσξίδνπλ νχησο ή άιισο ζηε δσή ηνπο. ε γεληθέο γξακκέο νη εθπαηδεπηηθνί εθθξάδνπλ αξλεηηθή γλψκε γηα ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ εγρεηξηδίσλ, αθνχ αθελφο απνηπγράλνπλ ζην λα θαιχςνπλ ηηο γλσζηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, ελψ δελ παξέρνπλ ππνζηήξημε γηα ηελ επθνιφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ. Έηζη θξίλνπλ φηη ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα πξννξίδνληαη γηα ρξήζε κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ κάζεζεο ην νπνίν δίλεη ηε δπλαηφηεηα εκβάζπλζεο ζηα ζέκαηα γχξσ απφ ηα νπνία είλαη θαηαζθεπαζκέλν, θαη επηθνηλσληαθήο ρξήζεο ηεο γιψζζαο, πξνυπνζέζεηο πνπ δε ζπλάδνπλ φκσο κε ηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, αθνχ δελ παξέρεηαη ν απαξαίηεηνο δηδαθηηθφο ρξφλνο, θαη παξάιιεια απαηηείηαη κεγάινο βαζκφο

245 244 πξνεηνηκαζίαο γηα ην κάζεκα εθ κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, πνπ επηθέξεη ζπλαηζζήκαηα άγρνπο, θνχξαζεο θαη ακθηζβήηεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπ. Παξάιιεια πνιινί εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη έλα θαιχηεξν δηδαθηηθφ εγρεηξίδην ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηελ θαηαμίσζε ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν, αθνχ ζα έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα νινθιεξψζνπλ ηελ πξνβιεπφκελε χιε έηζη ψζηε λα ζπκκεηέρνπλ κέζσ ηνπ ζρνιείνπ ζε εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο ηνπ επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο. Οη εθπαηδεπηηθνί θαηαζέηνπλ: - Με ηα ππάξρνληα βηβιία δελ κπνξψ λα ζηνρεχζσ ζηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ. Μαθάξη λα κνπ δψζνπλ ηα απαξαίηεηα βηβιία θαη λα θάλσ αθξηβψο κάζεκα γηα ΚΠΓ. Γηαηί καο είπαλ φηη απηφο ζα είλαη ν ζηφρνο καο. Με ην Νέν ζρνιείν. Γειαδή ζηε Γ Γπκλαζίνπ λα δίλνπλ ζα ζρνιείν γηα ην Β2 ή γηα ην Β1. Αιιά πψο; Με ην Think Teen; - Θα ρξεηαδφκνπλ θαη παξαπάλσ ψξεο γηα λα ην πεηχρσ θαη άιιε χιε. - Με άιια βηβιία κε απηά δε γίλεηαη. - Γε ζε πξνεηνηκάδεη ην ζρνιείν λα δψζεηο πηζηνπνηεηηθφ. Γελ έρνπκε πιηθνηερληθή ππνδνκή, δελ έρνπκε βηβιία, δελ έρνπκε ψξεο, πξνγξακκαηηζκφ απφ ην Τπνπξγείν γ. Γηδαθηηθφο ρξφλνο Ο ζρνιηθφο ρξφλνο απνηειεί ζεκαληηθή παξάκεηξν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Ζ ζπδήηεζε θαη νη ζρεηηθέο έξεπλεο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο πξνβάιινπλ ηε ζεκαζία ηνπ ρξφλνπ ζηελ πνηφηεηα ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο (Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, 2003). Ζ δηαρείξηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ ζπληζηά ηελ «έθθξαζε ησλ θνηλσληθψλ-παηδαγσγηθψλ αληηιήςεσλ θαη αμηψλ πνπ δηέπνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία» θαη ζπγρξφλσο απνηειεί «κέζνλ επηβνιήο ηεο επίζεκεο ζεσξίαο ηεο δηδαζθαιίαο πνπ απνηππψλεηαη θπξίσο ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα» (Π.Η., 2003 βι. επίζεο Π.Η., 2002 Escolano, 1992). Ζ δηεξεχλεζε ηνπ ρξφλνπ ζηελ εθπαίδεπζε απνηειεί πξσηαξρηθφ εγρείξεκα γηα ηε δηακφξθσζε κηαο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο έηζη ψζηε κέζα απφ ηελ αλαδηάξζξσζή ηνπ λα επηηπγράλεηαη ε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία λα ζπλάδεη κε ηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θνηλσλίαο. Δπίζεο, ε δηεξεχλεζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ θξίλεηαη ζεκαληηθή γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ ζηε ρψξα καο φπσο απηέο εθθξάδνληαη γηα ηε βαζκίδα ηνπ Γπκλαζίνπ κέζα απφ ηε ζχληαμε ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ (Π.Η., 2003). Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο αθνξά ηνλ

246 245 πξνγξακκαηηζκέλν ρξφλν, δειαδή ην ρξφλν θαηά ηνλ νπνίν νη καζεηέο απαηηείηαη λα βξίζθνληαη ζην ζρνιείν. Παξφια απηά ζηε «πλνπηηθή Παξνπζίαζε ηεο Οξγάλσζεο ηνπ ρνιηθνχ Υξφλνπ ζηελ Τπνρξεσηηθή Δθπαίδεπζε ζε Υψξεο ηεο Δπξψπεο, ζηελ Απζηξαιία, ηνλ Καλαδά, ηηο ΖΠΑ, ηελ Ηαπσλία θαη ηε Ν. Εειαλδία» ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ην 2003, ν ηξφπνο κέηξεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζχκθσλα κε απηή ηελ παξάκεηξν θξίλεηαη σο ν «ιηγφηεξν αμηφπηζηνο» αθνχ «δελ αληαλαθιά ηνλ πξαγκαηηθφ ρξφλν πνπ απαηηεί ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη επνκέλσο δελ απεηθνλίδεη ηε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα». Χο εθ ηνχηνπ, ζεσξείηαη αλαγθαία ε δηεπξεχλεζε θαη άιισλ δηαζηάζεψλ ηνπ. πσο εηπψζεθε ζην ζεσξεηηθφ κέξνο, ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην Γπκλάζην ζχκθσλα κε ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαηαιακβάλεη ην 5,7% ηνπ ζπλνιηθνχ ρξφλνπ γηα ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα, ην νπνίν ηζρχεη θαη γηα ηηο ηξεηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ. Με δεδνκέλν φηη ν ζπλνιηθφο ρξφλνο είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (θεθάιαην 5) ζηελ παξνχζα εξγαζία δηεξεπλήζεθε ην θαηά πφζν ην πξνβιεπφκελν απηφ πνζνζηφ ηνπ "δηδαθηηθνχ ρξφλνπ" δηαηεξείηαη ή εκθαλίδεηαη κεησκέλν ζηε δηδαθηηθή πξάμε, θαη ην θαηά πφζν ε ζεκαληηθή απηή κεηαβιεηή ζπλδέεηαη κε ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν. Βαζηθέο παξάκεηξνη ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζεσξήζεθαλ ε "θαηά ζεηξά ζέζε ηνπ καζήκαηνο", δειαδή ε θαηαλνκή ησλ σξψλ κέζα ζην σξνιφγην πξφγξακκα ηεο εκέξαο, ε "δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο ψξαο", ην "πνζνζηφ δηδαθηηθψλ σξψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ" θαη ν "ρακέλνο δηδαθηηθφο ρξφλνο". Οη ηηκέο ηεο κέηξεζεο ησλ κεηαβιεηψλ απηψλ θαηαγξάθεθαλ απφ ηελ εξεπλήηξηα ζην Πιαίζην Καηεγνξηψλ ηεο Παξαηήξεζεο (παξάξηεκα Η) θαη πξνθχπηνπλ ηα εμήο: Αξρηθά, απφ ην ζρήκα 7.5 δηαπηζηψλεηαη έλα θαιφο θαηακεξηζκφο ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ, αθνχ θαίλεηαη φηη ην κάζεκα πξαγκαηνπνηείηαη ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ θαζεκεξηλνχ πξνγξάκκαηνο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Με βάζε ην εχξεκα απηφ ηεθκαίξεηαη φηη ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο δελ παξαηεξείηαη ηάζε ζπγθέληξσζεο ησλ σξψλ ηνπ καζήκαηνο ζηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο, πνπ παξαδνζηαθά είλαη κεησκέλεο ρξνληθά, απφ ην νπνίν θαίλεηαη φηη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ έρεη ηελ αληηκεηψπηζε πνπ έρνπλ ηα άιια δηδαθηηθά αληηθείκελα. Διιηπήο φκσο εκθαλίδεηαη ν δηδαθηηθφο ρξφλνο κέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ κεηαβιεηήο "δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο ψξαο", ε νπνία θπκαίλεηαη κεηαμχ 30 θαη 45, κε ηάζε νη

247 246 κεησκέλεο ψξεο (30, 35 θαη 40 ) λα ζπγθεληξψλνληαη πξνο ην ηέινο ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο, ελψ παξαηεξνχληαη πεξηπηψζεηο πνπ ε δηδαθηηθή ψξα εκθαλίδεηαη κεησκέλε ήδε απφ ηελ ηξίηε (3 ε ) ψξα (ε νπνία κπνξεί λα δηαξθεί 35 ή 40 ). πγθεθξηκέλα ε 3 ε ψξα εκθαλίδεηαη κεησκέλε ζε πνζνζηφ 15,8%, (Ν=3), ε 4 ε ψξα ζε πνζνζηφ 11,1% (Ν=1), θαη ε 5 ε ζε πνζνζηφ 45,5% (Ν=5), ε 6 ε θαη 7 ε ψξεο ζε πνζνζηφ 100% (Ν=14) (ζρήκα 7.6) (ANOVA, F= 15,762, df= 6, p= 0,000). ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζρεηηθά κε ην σξάξην ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηζρχεη ε εγθχθιηνο Γ2/3611/ ηνπ Τ.ΠΑΗ.Θ. φπνπ αλαθέξεηαη ζρεηηθά: «ην θαζεκεξηλφ σξάξην ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ ηεο Β/ζκηαο Δθπ/ζεο θαζνξίδεηαη αλάινγα κε ηνπο θχθινπο ιεηηνπξγίαο σο αθνινχζσο: Α) ΓΤΜΝΑΗΑ ΚΑΗ ΛΤΚΔΗΑ 1. ΠΡΧΗΝΟ ΚΑΗ ΑΠΟΓΔΤΜΑΣΗΝΟ ΚΤΚΛΟ α) Έλαξμε ιεηηνπξγίαο πξσηλνχ θαη απνγεπκαηηλνχ θχθινπ 08ε ψξα θαη 15, 14ε ψξα θαη 15 αληίζηνηρα. β) Γηάξθεηα δηδαθηηθψλ σξψλ πξσηλνχ θαη απνγεπκαηηλνχ θχθινπ αληίζηνηρα: ( 45, 45, 45, 45, 45, 40 ), ( 45, 45, 45, 45, 40, 40 )» Παξαθάησ ζηελ ίδηα εγθχθιην αλαθέξεηαη: «Γ) Οη Πξντζηάκελνη ησλ Γ/λζεσλ θαη ησλ Γξαθείσλ ηεο Β/ζκηαο Δθπ/ζεο κπνξνχλ λα εγθξίλνπλ παπεκκλίζειρ απφ ηα πξναλαθεξφκελα σξάξηα ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο, εθφζνλ απηέο δελ εκπνδίδνπλ ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπο ή ηε ιεηηνπξγία ζπζηεγαδφκελσλ ζρνιείσλ, ζε φηη αθνξά ηα παξαθάησ και μόνο. α) Σελ ώπα έναπξηρ ηεο ιεηηνπξγίαο, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηφ επηβάιιεηαη απφ ηηο ζπγθνηλσληαθέο ζπλζήθεο ή απφ ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ απηψλ» πσο πξνθχπηεη απφ ηελ αλάγλσζε ηεο ζρεηηθήο εγθπθιίνπ επνκέλσο, ε κείσζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ απνηειεί απφθαζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Χο απνηέιεζκα ην πνζνζηφ ηεο κείσζεο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ ηνπ 11% θαη 33% απνηειεί παξάγνληα πνπ δπζρεξαίλεη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαη ελδερνκέλσο δεκηνπξγεί αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπ έξγνπ θαη ηελ επίηεπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπ. Δθηφο απφ ηνλ παξάγνληα ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ σξψλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα, έλαο δεχηεξνο παξάγνληαο ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ. Ζ παξάκεηξνο απηή αθνξά ηηο δηδαθηηθέο ψξεο πνπ εκπίπηνπλ ζηνλ εβδνκαδηαίν πξνγξακκαηηζκφ αιιά δελ πξαγκαηνπνηνχληαη είηε εμαηηίαο πξαγκαηνπνίεζεο

248 247 ρήκα 7.5: Καηαλνκή ζπρλνηήησλ φζνλ αθνξά ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ θαηά ηνλ επίζεκν πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ζρνιείνπ ρήκα 7.6: Καηαλνκή ζπρλνηήησλ φζνλ αθνξά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ θαηά ηνλ επίζεκν πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ζρνιείνπ (ANOVA, F= 15,762, df= 6, p= 0,000)

249 248 εθδειψζεσλ ηνπ ζρνιείνπ (εθδξνκέο, επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο θαη ζεκηλάξηα, εθινγέο ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγάλσλ, καζεηηθέο εθινγέο πεληακειψλ θαη δεθαπεληακειψλ ζπκβνπιίσλ, απνπζίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζπλειεχζεηο ησλ ηκεκάησλ, ελεκεξψζεηο καζεηψλ απφ θνξείο ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηα ελδηαθέξνληά ηνπο, ηε καζεηηθή ηνπο εμέιημε θαη ηελ αζθάιεηά ηνπο, θιπ.), είηε ιφγσ αζηάζκεησλ παξαγφλησλ (ζπλεδξηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο κνλάδαο γηα έθηαθηα πεξηζηαηηθά πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζην ζρνιείν, θαηαιήςεηο, απεξγίεο, πξφβεο παξειάζεσλ, ζπλδηθαιηζηηθέο ελεκεξψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θιπ.). Χο απνηέιεζκα ν ζπλνιηθφο δηδαθηηθφο ρξφλνο παξεθθιίλεη απφ ηνλ αξρηθφ ζρεδηαζκφ. Σν δεδνκέλν απηφ εξεπλήζεθε κε βάζε ηηο δηδαγκέλεο ψξεο πνπ είλαη θαηαρσξεκέλεο ζην Βηβιίν Γηδαρζείζαο Όιεο θάζε ηάμεο, φπνπ αλαθέξνληαη νη εκεξνκελίεο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ καζεκάησλ αιιά θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ νινθιεξψζεθαλ ζηελ ηάμε. πσο ππνζηήξημαλ νη εθπαηδεπηηθνί φιεο νη δηδαθηηθέο ψξεο θαηεγξάθεζαλ ζην βηβιίν απηφ, ρσξίο εμαίξεζε. Γηα ηελ εχξεζε ηεο απφθιηζεο ησλ πξαγκαηνπνηεκέλσλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ απφ ηηο πξνγξακκαηηζκέλεο, ε κεηαβιεηή "πνζνζηφ δηδαθηηθψλ σξψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ" ππνινγίζηεθε κε βάζε ηηο πξνγξακκαηηζκέλεο ζπλεδξίεο ηνπ δηδαθηηθνχ έηνπο θαη ηαπηφρξνλνο ζπλππνινγηζκφο ησλ αξγηψλ θαη ζρνιηθψλ ενξηψλ κέρξη ηε ρξνληθή ζηηγκή ηεο παξαηήξεζεο, θαη δηαπηζηψζεθε φηη ην κέζν πνζνζηφ σξψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ είλαη πεξίπνπ 76,5% (min=24,2%, max=107%, ηππηθή απφθιηζε= 13,5287). πσο ήδε αλαθέξζεθε ζηε δηαηχπσζε ησλ ζηφρσλ θαη ηεο κεζνδνινγίαο ηεο έξεπλαο δηεξεπλήζεθε θαη ην θαηά πφζν ε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ πξαγκαηνπνηεκέλσλ δηδαθηηθψλ σξψλ είλαη κεγαιχηεξε πξνο ην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο, φκσο δελ πξνθχπηεη θακία ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ αληίζηνηρσλ κεηαβιεηψλ (Pearson= -0,068, p= 0,611 θαη Spearman s rho= -0,100, p= 0,449), ελψ θαη απφ ηo γξάθεκα δηαζπνξάο (ζρήκα 7.7) δίλεηαη παξφκνηα εηθφλα αθνχ δελ παξαηεξείηαη ζπγθέληξσζε κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ ρακέλσλ δηδαθηηθψλ σξψλ πξνο ην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Σέινο ε κείσζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ κπνξεί λα πξνθχπηεη θαη απφ ηηο θαζπζηεξήζεηο πνπ αλαπφθεπθηα δεκηνπξγνχληαη θαηά ηελ έλαξμε θαη ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο. Οη θαζπζηεξήζεηο απηέο πνπ θαηαγξάθεθαλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο παξαηήξεζεο αθνξνχλ ην ρξφλν πνπ κεζνιαβεί αλάκεζα ζηελ πξνγξακκαηηζκέλε θαη ηελ πξαγκαηηθή ψξα έλαξμεο ηνπ καζήκαηνο, θαη ηηο θαζπζηεξήζεηο πνπ

250 249 πξνθχπηνπλ θαηά ηε ξνή ηνπ. Απφ ηελ αλάιπζε βξέζεθε φηη ν κέζνο ρξφλνο θαζπζηέξεζεο αλαινγεί ζηα 6,78 (min= 0, max= 30, ηππηθή απφθιηζε= 5,098), ελψ σο θπξηφηεξνη ιφγνη θαζπζηέξεζεο δηαπηζηψζεθαλ ηεξαξρηθά ε πξνζπάζεηα δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο, επηβνιήο θαη δηαηήξεζεο ηεο πεηζαξρίαο απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ, ε αξγνπνξεκέλε πξνζέιεπζε ησλ καζεηψλ ζηελ αίζνπζα, ε θαηαζηνιή ηεο ζεκαίαο, ε θαζπζηέξεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ιφγσ πξαγκαηνπνίεζεο ζπλεδξίαζεο ζηελ ψξα ηνπ δηαιείκκαηνο ή ιφγσ ηεο κεγάιεο απφζηαζεο πνπ κεζνιαβεί κεηαμχ ηνπ ρψξνπ φπνπ βξίζθνληαη ζην δηάιεηκκα (ρψξνο εθεκεξίαο, αίζνπζα δηδαζθφλησλ θιπ.) θαη ηεο αίζνπζαο δηδαζθαιίαο, θαη ηέινο νη κεηαθηλήζεηο ησλ καζεηψλ θαη ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο αληηθεηκέλσλ (βηβιία, ηεηξάδηα θιπ.) ζηελ αίζνπζα, φηαλ απηή είλαη δηαθνξεηηθή γηα ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο, ή φηαλ νη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε επίπεδα ζε θακία πεξίπησζε πάλησο δελ παξαηεξήζεθε δηαθνπή ηεο ξνήο ηνπ καζήκαηνο γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν. ρήκα 7.7 : Γξάθεκα δηαζπνξάο ησλ πνζνζηψλ πξαγκαηνπνίεζεο ησλ δηδαγκέλσλ σξψλ ζηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Ζ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξν δηδαθηηθφ ρξφλν ηνλίδεηαη θαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη ζεσξνχλ φηη είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ δηδαθηηθψλ θαζεθφλησλ ηνπο. πσο αλαθέξνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζρεηηθά:

251 250 - Γελ κπνξείο λα μεθηλήζεηο λα ηα δνπιέςεηο φια ηαπηφρξνλα ζε 30 γηαηί απηφο είλαη ν σθέιηκνο ρξφλνο ηνπ καζήκαηνο. Απφ ηα 45 αλ αθαηξέζεηο φια ηα δηαδηθαζηηθά πνπ γίλνληαη, ν σθέιηκνο ρξφλνο είλαη ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε. - Δίλαη ιίγεο νη ψξεο. Υάλνληαη θηφιαο. - Θα ήζειε νπσζδήπνηε έλα 4σξν ηε βδνκάδα θαη λα κελ είλαη νη ψξεο 35ιεπηεο γηαηί ζηελ νπζία έηζη είλαη. ηαλ είλαη 45ιεπηε, κέρξη λα κπνπλ, λα κπσ, λα ηα βάιεηο ζηελ εζπρία, γίλεηαη νπσζδήπνηε 35ιεπηε. Παξάιιεια κε ηε δηαπίζησζε ησλ κε πξαγκαηνπνηεκέλσλ σξψλ, νη εθπαηδεπηηθνί δίλνπλ κεγάιε έκθαζε ζηνλ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ σξψλ πνπ πξνβιέπνληαη ζπλνιηθά γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ε δηαπίζησζε απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο αλαθχπηεη θαηά ηε ζπλέληεπμε ρσξίο λα ηεζεί ην αλάινγν εξψηεκα απφ ηελ εξεπλήηξηα, αιιά εθθξάδεηαη απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζε μερσξηζηά ζεκεία ηεο ζπδήηεζεο θαη ζε ζπληξηπηηθφ πνζνζηφ (96,6%, Ν=28), ζρεδφλ θαζνιηθφ. Ζ κνλαδηθή πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ε εθπαηδεπηηθφο δελ θάλεη αλαθνξά ζηελ αλάγθε πεξηζζφηεξσλ σξψλ είλαη απηή ζηελ νπνία ε ζρνιηθή κνλάδα είλαη εληαγκέλε ζην Πηινηηθφ Πξφγξακκα ηνπ Νένπ ρνιείνπ πνπ εθαξκφδεη ην ΔΠ-ΞΓ θαη ζχκθσλα κε απηφ, ε αγγιηθή γιψζζα δηδάζθεηαη γηα ηξεηο ψξεο ηελ εβδνκάδα ζε θάζε ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ (φπσο αλαθέξεηαη ζην θεθάιαην 2). Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη δελ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο κέζα απφ ηηο ιίγεο ψξεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ, ελψ επίζεο ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο ζέζεο ηνπ καζήκαηνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηνπλ νη ίδηνη αιιά θαη νη καζεηέο. Οη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ: - Δίλαη ιίγεο, πάξα πνιχ ιίγεο νη ψξεο. Θα κνπ πεηο, πνπ λα βξεζνχλ νη παξαπάλσ ψξεο; Πξέπεη λα γίλεη κηα δηαθνξεηηθή ζεψξεζε ηεο εθπαίδεπζεο γηα λα βξεζνχλ. Υσιαίλεη φιν ην ζχζηεκα. - Θα πξέπεη λα απμήζνπκε θάζεηα ηηο ψξεο ηεο αγγιηθήο. - 2 ψξεο είλαη πάξα πνιχ ιίγεο. - Γε κπνξεί ην παηδί λα κάζεη αγγιηθά θάλνληαο 2 ψξεο ή 3 ψξεο. - Πεξηζζφηεξεο ψξεο, πεξηζζφηεξεο ψξεο, πεξηζζφηεξεο ψξεο. Σν ιέσ ηξεηο θνξέο γηα εκπέδσζε. - Δγψ είκαη ππέξ ηνπ λα ηειεηψλνπλ ην Γπκλάζην, λα κε πεγαίλνπλ ζηα θξνληηζηήξηα, αιιά δψζε κνπ ρξφλν. Ση είλαη απηφ; 2 δηδαθηηθέο ψξεο νη νπνίεο πφηε ράλνληαη γηα ηνλ έλα ιφγν πφηε γηα ηνλ άιιν; Αο πάεη ζηα θξνληηζηήξηα λα

252 251 δεη πφζεο ψξεο ηε βδνκάδα θάλνπλ ζην πηπρίν θαη κεηά ηα ζπδεηάκε. Καη πφζα άηνκα είλαη κέζα ζηε ηάμε. - Οη ψξεο είλαη ιίγεο. Γε ζα κπνξέζσ εγψ λα βγάισ ηελ χιε αιιά θαη είλαη ηφζν ειιηπή (ηα βηβιία) πνπ ζα πξέπεη λα θάλσ επηπιένλ ψξεο γηα λα θαιχςσ κηα ρξνληά ζσζηά ηελ χιε. - Γε κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ απηά πνπ πξνηείλεη ην ΑΠ κε 2 ψξεο ηε βδνκάδα. Γε γίλεηαη. - Φέηνο είλαη θαιχηεξα απφ άιιεο ρξνληέο, δελ έρνπλε ραζεί ηφζα καζήκαηα θαη πάιη ζα θηάζνπκε ζηα κηζά (ηνπ βηβιίνπ). Καη ηξέρσ θαη ζην κάζεκα. Άξα ρξεηάδνκαη ην δηπιάζην ρξφλν γηα λα θαιχςσ απηφ ην βηβιίν. - Ση λα θάλεηο δειαδή ζε απηφ ην δηάζηεκα; Πάλσ απφ ηξεηο ψξεο ζα έπξεπε λα δηδάζθνληαη. Ζ παξάκεηξνο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζεσξείηαη ζεκαληηθή θαη απφ ην Δληαίν Πξφγξακκα πνπδψλ γηα ηηο Ξέλεο Γιψζζεο (θεθάιαην 2) ην νπνίν αλαθέξεηαη ζε ζρεηηθή κειέηε ηνπ Σκήκαηνο χγρξνλσλ Γισζζψλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο θαη παξαζέηεη ην κέζν φξν ησλ σξψλ θαζνδεγνχκελεο κειέηεο πνπ απαηηνχληαη γηα λα θηάζεη θαλείο ζε έλα απφ ηα έμη επίπεδα γισζζνκάζεηαο ζε κηα μέλε γιψζζα θαη παξαζέηεη ηνλ αληίζηνηρν ζπλνπηηθφ πίλαθα (πίλαθαο 7.10): Πίλαθαο 7.10: Μέζνο φξνο σξψλ θαζνδεγνχκελεο κειέηεο γηα ηελ επίηεπμε επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο. (πεγή: ΔΠ-ΞΓ 144, ζει. 23) χκθσλα κε απηφ, ην ΔΠ ΞΓ ζπκπεξηιακβάλεη έλα Δλδεηθηηθφ ζελάξην ρξνλν-νξγάλσζεο γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ (πίλαθαο 7.11) φπνπ απνηππψλνληαη νη ψξεο δηδαζθαιίαο ζηε βαζκίδα ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ζην νπνίν ζπλππνινγίδεηαη έλα πνζνζηφ 20% ησλ σξψλ ην νπνίν δελ πξαγκαηνπνηείηαη (ιφγσ εθδξνκψλ, ενξηψλ θιπ.), θαη ην νπνίν ζπκθσλεί κε ηα επξήκαηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο αθνχ φπσο είδακε νη ρακέλεο δηδαθηηθέο ψξεο εκθαλίδνληαη ζε παξφκνην πνζνζηφ (23,5%): 144

253 252 Πίλαθαο 7.11: Δλδεηθηηθφ ζελάξην ρξνλν-νξγάλσζεο γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην Γεκνηηθφ θαη ην Γπκλάζην ζχκθσλα κε ην ΔΠ ΞΓ. (πεγή: Οδεγφο ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ ησλ Ξέλσλ Γισζζψλ 145, ζει.9) Έηζη, ζχκθσλα κε ην ζελάξην ρξνλν-νξγάλσζεο αιιά θαη ηα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε κειέηε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο πνπ αθνξνχλ ην κέζν φξν ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο πνπ απαηηνχληαη, ν ρξφλνο πνπ πξνβιέπεηαη γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην Γεκνηηθφ (3 ψξεο εβδνκαδηαία γηα ηηο 4 ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ Γ, Γ, Δ θαη Σ, δειαδή ζπλνιηθά 345 ψξεο) θαη ζην Γπκλάζην (2 ψξεο εβδνκαδηαία γηα φιεο ηηο ηάμεηο, δειαδή 172 ψξεο) είλαη αξθεηφο γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηνπ επηπέδνπ Β1, πνπ πξνβιέπεηαη κε ηελ νινθιήξσζε ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. Σν δεηνχκελν ηεο νινθιήξσζεο ηνπ πξνβιεπφκελνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζπλππνινγίζηεθε θαη εξεπλήζεθε επίζεο κέζα απφ ζρεηηθή εξψηεζε ζηνπο καζεηέο κέζσ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ (παξάξηεκα ΗΗΗ, εξ. 2). Απφ ηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ πξνθχπηεη φηη παξά ην γεγνλφο φηη ην αληηθείκελν ηεο αγγιηθήο γιψζζαο δηδάζθεηαη ππνρξεσηηθά απφ ηελ Γ ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ, ην 28,3% ησλ καζεηψλ δελ έρεη νινθιεξψζεη ηνλ πξνβιεπφκελν δηδαθηηθφ ρξφλν, δειαδή ηα 4 έηε. Έηζη, ζχκθσλα κε ηνλ πίλαθα ην 145

254 253 20,7% ησλ καζεηψλ (Ν=208) έρεη δηδαρζεί ηε γιψζζα γηα 3 έηε, ην 3,9% (Ν= 39) γηα 2 έηε, ην 0,8% (Ν = 8) γηα 1 έηνο θαη ην 2,9% (Ν = 29) δελ έρεη δηδαρζεί θαζφινπ αγγιηθά ζην δεκνηηθφ (πίλαθαο 7.12 θαη ζρήκα 7.8) πνπ απνδεηθλχεη φηη ν δηδαθηηθφο ρξφλνο δελ επαξθεί γηα έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ (ρ 2 = 1689,367, df= 5, p=0,000). Πίλαθαο 7.12: Υξφλνο δηδαζθαιίαο ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκνηηθφ ζρνιείν. Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % θαζόινπ 29 2,8 2,9 2,9 1 ρξόλν 8,8,8 3,7 2 ρξόληα 39 3,8 3,9 7,6 3 ρξόληα ,3 20,7 28,3 4 ρξόληα ,5 62,7 91,0 πάλσ από 4 ρξόληα 90 8,8 9,0 100,0 Σύλνιν ,0 100,0 Missing 21 2,0 Σύλνιν ,0 ρ 2 = 1689,367, df= 5, p=0,000 ρήκα 7.8: Πνζνζηφ ησλ καζεηψλ αλάινγα κε ηα έηε πνπ δηδάρζεθαλ αγγιηθά ζην δεκνηηθφ ζρνιείν.

255 254 To ηειεπηαίν απηφ εχξεκα ηνλίδεη ηελ αλάγθε δηεξεχλεζεο ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ηνπ πξνβιεπφκελνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ζηε βαζκίδα ηνπ Γεκνηηθνχ αθνχ, φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ηα επξήκαηα ηεο Δπξσπατθήο έξεπλαο γηα ηηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο, έλα πςειφ πνζνζηφ καζεηψλ δελ θαηαθέξλνπλ λα θαηαθηήζνπλ ην πξνβιεπφκελν επίπεδν γλψζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κε ηελ νινθιήξσζε ηεο πξσηνβάζκηαο θαη ππνρξεσηηθήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δμάιινπ, ζην θεθάιαην 5 παξαηέζεθαλ νη επηδφζεηο ησλ Διιήλσλ καζεηψλ ζε ηξεηο δεμηφηεηεο, φπνπ πξνθχπηεη φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ θαηαηάζζεηαη ζε πνιχ ρακειφ επίπεδν (Α1 θαη πξν-α1) (ESLC, 2011), πνπ δηαθέξεη ζεκαληηθά ζε ζρέζε κε ηελ θαιή θαηάηαμε ηεο Διιάδαο, θαη πηζαλά εμεγείηαη ιφγσ ηεο παξαθνινχζεζεο καζεκάησλ ζε θέληξα μέλσλ γισζζψλ. Αλ θαη ε ζπγθεθξηκέλε ππφζεζε δε δηεξεπλάηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία, ζηε δηεξεχλεζε ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ ζε επφκελν ζεκείν ηεο έξεπλαο ζα δεηρζεί θαηά πφζν ε επηινγή ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο κέζσ ηδησηηθψλ θνξέσλ ζρεηίδεηαη κε ηνλ κεησκέλν ρξφλν εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν δ. Μαζεζηαθφ πεξηβάιινλ, εθπαηδεπηηθέο παξνρέο θαη πξνγξάκκαηα θηλεηηθφηεηαο θαη αληαιιαγήο Σν κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζπληειείηαη σο επί ην πιείζηνλ κέζα ζηελ ηάμε ηνπ θάζε ηκήκαηνο αθνχ ζε έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (26,5%) ππάξρεη μερσξηζηή αίζνπζα γηα ηελ μέλε γιψζζα. Σν εχξεκα απηφ ζπκθσλεί άιισζηε θαη κε ην ζρεηηθφ πφξηζκα ηεο έξεπλαο ESLC 2011, φπνπ γηα θάπνηεο ρψξεο - κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα - αλαθέξεηαη ην ρακειφηεξν πνζνζηφ (< 30% ) ησλ ζρνιείσλ πνπ δηαζέηνπλ εξγαζηεξηαθνχο ρψξνπο πνιπκέζσλ (multimedia language labs) κε, ή ρσξίο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ (software) γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. Ζ έιιεηςε ελφο νξγαλσκέλνπ ρψξνπ δπζρεξαίλεη ηε δηεθπεξαίσζε ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο, αθελφο ιφγσ ηεο ρσξνηαμίαο ησλ παξαδνζηαθψλ αηζνπζψλ πνπ δελ επηηξέπνπλ ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο γηα ηνπο καζεηέο (νκαδηθή ή αλά δεχγε εξγαζία), αιιά θαη αθεηέξνπ ιφγσ έιιεηςεο ηνπ θαηάιιεινπ ζπλνδεπηηθνχ εμνπιηζκνχ ησλ αηζνπζψλ (πξνηδέθηνξεο, DVD players, CD players, ππνινγηζηέο, θιπ.) πνπ ζα κπνξνχζε λα δηεπθνιχλεη ηε ρξήζε νπηηθναθνπζηηθνχ θαη έληππνπ πιηθνχ. ηελ εξψηεζε αλ ν εμνπιηζκφο ηνπ ζρνιείνπ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο

256 255 γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ιίγνη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνληαη ζεηηθά ζε απηφ ην ζέκα: - Ναη έρνπκε θαη ΗΒ θαη ηα πάληα. Γε κνπ ιείπεη ηίπνηα. - Άξηζηα. Ο δηεπζπληήο είλαη πξσηνπφξνο ζε απηά. - Απφιπηα. Δίκαζηε ηπρεξνί ζε απηφ ην ζέκα. Απφιπηα, αιιά φρη ζε φιεο ηηο ηάμεηο. Ζ αλάγθε γηα ηελ χπαξμε μερσξηζηνχ ρψξνπ εηδηθά δηακνξθσκέλνπ (κεηαβιεηή "δεκηνπξγία αίζνπζαο μέλεο γιψζζαο") ππνζηεξίδεηαη φκσο απφ ηελ πιεηνςεθία (65,6%) ησλ εθπαηδεπηηθψλ ν νπνίνη εξγάδνληαη ζε ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ δελ έρνπλ ηέηνηα παξνρή (κεηαβιεηή "χπαξμε αίζνπζαο μέλεο γιψζζαο") (Phi= - 0,501, p= 0,000, Cramer s V= 0,501, p= 0,000). Οη εθπαηδεπηηθνί απηνί ππνζηεξίδνπλ: - Θα ήζεια ν θαζεγεηήο αγγιηθψλ - φπνπ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα - λα έρεη δηθή ηνπ αίζνπζα. Απηφ ην ζεσξψ ην πην ζεκαληηθφ πξάγκα. Γειαδή αλ ζέινπκε λα αλαβαζκίζνπκε ην κάζεκα, λα έρεη ηε δηθή ηνπ αίζνπζα, λα είλαη πιήξσο εμνπιηζκέλε, λα ππάξρεη βηβιηνζήθε θαη λα είλαη φινο ν εμνπιηζκφο έηνηκνο, ζπλδεδεκέλνο θαη λα κπνξεί λα θάλεη άλεηα ηε δνπιεηά ηνπ. - Θα ήζεια λα έρσ ηε δηθή κνπ αίζνπζα. Πνπ λα έρεη κέζα θαη ην δηαδξαζηηθφ ηεο θαη ην θαζεηφθσλφ ηεο θαη νηηδήπνηε άιιν ζέισ ξάθη λα βάδσ ην βηβιίν κνπ λα έρσ έλα ιεμηθφ, κηα γξακκαηηθή, λα κπνξψ αλά πάζα ζηηγκή λα αλαηξέμσ. - Πηζηεχσ φηη θάζε κάζεκα ζα έπξεπε λα έρεη ηελ αίζνπζά ηνπ, ηα παηδηά λα κεηαθηλνχληαη θαη φρη νη θαζεγεηέο. Ο ηερληθφο εμνπιηζκφο πάλησο (πρ. δηαδξαζηηθνί πίλαθεο, πξνηδέθηνξεο, ερεηηθφο εμνπιηζκφο, ππνινγηζηήο/έο θιπ.) ησλ αηζνπζψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ - είηε είλαη αίζνπζεο μέλεο γιψζζαο, είηε ησλ ηκεκάησλ ηνπ ζρνιείνπ - είλαη γεληθά επίζεο πεξηνξηζκέλνο αθνχ ζε πνζνζηφ 66,2% δελ ππάξρεη θαζφινπ, ελψ κφλν ην 20,6% ησλ αηζνπζψλ κπνξεί λα ππνζηεξίμεη πιήξσο ηε δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο κε ηερλνινγηθά κέζα (εθηφο ππνινγηζηψλ, κεηαβιεηή "εμνπιηζκφο ηάμεο"), θαη ζε πνζνζηφ 82,4% δελ ππάξρεη θαζφινπ "έληππν θαη νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ" πνπ λα ζρεηίδεηαη κε ηελ αγγιηθή γιψζζα (ιεμηθά, βηβιία, θάξηεο, ηακπέιεο, πφζηεξο, πεξηνδηθά, βηβιία θιπ.). Ζ δηακφξθσζε ηνπ πεξηβάιινληνο κάζεζεο - πνπ αλαθέξεηαη ζην ρψξν αιιά θαη ηε ζρέζε εθπαηδεπηηθνχ καζεηψλ - ζχκθσλα κε ηελ Καξαγεψξγνπ (2008), απνηειεί έλδεημε ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ ζηνρεχεη ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ, αιιά θαη

257 256 θαζηζηά ηε κάζεζε κηα αληρλεπηηθή πξνζπάζεηα. Παξάιιεια ν ηξφπνο δηαρείξηζεο ηνπ ρψξνπ ζεκαηνδνηεί ηελ αληίιεςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηηο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κέζα ζηελ ηάμε. Έηζη ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ πξέπεη λα επλνεί ηηο ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο, ηελ θηλεηνπνίεζε γηα ζπκκεηνρή θαη ηε κάζεζε 146, ελψ θαη νη έξεπλεο δείρλνπλ φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ ζπλδέεηαη κε ην πλεχκα θαη ηηο πξαθηηθέο ζπλεξγαζίαο ησλ καζεηψλ (Jennings & Greenberg, 2009). Οη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ζρεηηθά κε ηελ έιιεηςε χπαξμεο ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ ζηελ αίζνπζα πνπ δηελεξγείηαη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ: - ηελ Α ηάμε δελ ππάξρεη πνπζελά. ε φιε ηελ Α, θαη ζηα 4 ηκήκαηα. ηε Γ, είλαη ηκήκαηα πνπ δελ έρνπλε ηίπνηε. Γχν έρνπλ δηαδξαζηηθνχο. - Γελ ππάξρεη εμνπιηζκφο κφλν ην CD player. Σίπνηα άιιν δε κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε. - ε θάζε ηάμε ζα ήζεια λα ππάξρεη πιηθνηερληθή ππνδνκή. - Γελ ππάξρεη (εμνπιηζκφο). Θα ήζεια κηα αίζνπζα αγγιηθψλ, ζα ήζεια κηα αίζνπζα λα έρεη ην projector, ην DVD, ηε ηειεφξαζε κηα αίζνπζα πνπ λα έρεη δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε απνθιεηζηηθά κε αγγιηθά βηβιία. - ζε έληππν πιηθφ ζα ήζεια παξαπάλσ ππνζηήξημε. (ε εθπαηδεπηηθφο πεξηγξάθεη ζρεηηθά κε ηε θνίηεζή ηεο ζε ζρνιείν ηεο νπεδίαο) - Δθεί ν θάζε θαζεγεηήο είρε ηελ αίζνπζά ηνπ, φρη φπσο εδψ. Έκπαηλεο κέζα ζηε ηάμε θαη έβιεπεο ηε ηάμε δηακνξθσκέλε φπσο ήζειεο. Σα αγγιηθά κνπ έρνπλ «κείλεη». Οη αθίζεο, νη ράξηεο, ην ιεμηθφ ζε κηα ζέζε, γσλία κε ηα ρξψκαηα, γσλία κε ηνπο ρξφλνπο, γσλία ησλ γξακκαηηθψλ θαηλνκέλσλ, κε θπβάθηα, κε νηηδήπνηε, κε παηρλίδηα Δθηφο απφ ηελ χπαξμε ηνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε, ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, είλαη ε επρξεζηία ηνπ, έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε κέγηζηε δπλαηή εθκεηάιιεπζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ. Ζ αίζζεζε ηνπ κεησκέλνπ ρξφλνπ θαη ηεο πίεζεο πνπ πθίζηαληαη νη εθπαηδεπηηθνί γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο, δεκηνπξγεί γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κηα πξφζζεηε αθνξκή γηα ηελ επίδεημε δηζηαθηηθφηεηαο θαη δπζθηλεζίαο εθ κέξνπο ηνπο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ ζρνιείνπ - πνπ ζε πνζνζηφ 57,6% εκθαλίδεηαη επαξθήο (κεηαβιεηή 146 Ζ Καξαγεψξγνπ (ν.π.) αλαθέξεη παξαδείγκαηα φπσο ε δεκηνπξγία κηαο «γισζζηθήο γσληάο» ζηελ ηάμε, κε μελφγισζζα βηβιία θαη ιεμηθά, ε νπνία εμππεξεηεί ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ πνπ ηειεηψλνπλ γξήγνξα ηελ εξγαζία ηνπο ζηελ ηάμε, ηεο δηάηαμεο ησλ ζξαλίσλ ζε ζρήκα πνπ επλνεί ηελ εξγαζία ζε νκάδεο θαη πξνσζεί θιίκα ζπλεξγαζίαο, ή ηεο αλάξηεζεο ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ ζε ρψξν ηεο αίζνπζαο ε νπνία δείρλεη ζεβαζκφ ζηελ πξνζπάζεηα ησλ καζεηψλ θαη απνδνρή.

258 257 "εμνπιηζκφο ζρνιηθήο κνλάδαο"). χκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ ππφ απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο δελ ελδείθλπηαη, αθνχ απαηηεί ηε κεηαθίλεζε θαη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ κέζσλ δηδαζθαιίαο, πνπ απνηειεί ρξνλνβφξα δηαδηθαζία θαη αθαηξεί πνιχηηκν δηδαθηηθφ ρξφλν, ν νπνίνο είλαη νχησο ή άιισο κεησκέλνο. Οη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ : - Σν ζρνιείν κπνξεί λα είλαη εμνπιηζκέλν αιιά δελ είλαη εχθνιν λα ρξεζηκνπνηήζεηο, δελ ππάξρεη ρξφλνο. Μέρξη λα βγάισ εγψ θσηνηππίεο, λα θάλσ ηελ εθεκεξία κνπ ζηα δηαιείκκαηα Γελ έρσ ρξφλν πξηλ κπσ ζηελ ηάμε - λα ηα πξνεηνηκάζσ, γηα λα ελψζσ ηα θαιψδηα κε ην laptop θαη ην δηαδξαζηηθφ. Αθφκα θαη αλ ην έρσ εηνηκάζεη απφ ην ζπίηη, αθφκα θαη αλ ην θνηηάμσ θαη θάηζσ θάπνηεο ψξεο θιπ, απηή ε κηθξή δηαδηθαζία πνπ είλαη ηφζν κηθξή, 5ιεπηε ε 10ιεπηε Γελ έρσ έμηξα 10 ιεπηά ζην ρξφλν κνπ. Μνπ ιείπεη κηα αίζνπζα αγγιηθψλ, ηα απαξαίηεηα επνπηηθά κέζα. - Σν ζεσξψ απαξάδεθην λα έρεηο αίζνπζα (ζηε ζρνιηθή κνλάδα) θαη λα κελ έρεηο κηα αίζνπζα γιψζζαο πνπ λα έρεηο κέζα φια ζνπ ηα πξάγκαηα. Απηφ ην πξάγκα πνπ θάλσ εγψ, θαη θνπβαιάσ θαη ηξέρσ, είλαη «ζθνησκφο» - ε θάπνηεο ηάμεηο ππάξρεη εμνπιηζκφο αιιά δελ μέξσ πφζν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί, γηαηί δελ είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλνο. - Αλ ζα κπνξνχζακε λα έρνπκε απηνχο ηνπο δηαδξαζηηθνχο πίλαθεο - πνπ ηνπο έρνπκε - θαη ηα laptop ηα νπνία ζπλνδεχνπλ ηνπο πίλαθεο, λα είλαη ζε θάζε έδξα επάλσ θαη λα κε ρξεηάδεηαη λα θνπβαιάκε, λα ζπλδένπκε, λα «βάιε- βγάιε», ζα ήηαλ πνιχ πην θαιφ. ηνλ ηνκέα ησλ ππνδνκψλ ζεκαληηθή θξίλεηαη θαη ε χπαξμε βηβιηνζήθεο ή αλαγλσζηεξίνπ. Απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαηέζηε εθηθηφ λα δηαπηζησζεί ε χπαξμε ππνδνκψλ ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο ηεο έξεπλαο, ζε φια ζρεδφλ ηα ζρνιεία (Ν= 27) ππάξρεη βηβιηνζήθε, φκσο κφλν ην 49,2% εμ απηψλ δηαζέηνπλ ρψξνπο αλάγλσζεο, ην 40% πξνζθέξνπλ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν θαη ην 39,1% ζπκπεξηιακβάλνπλ μελφγισζζν πιηθφ (φπσο ινγνηερληθά βηβιία, εγθπθινπαίδεηεο θιπ.). Κάπνηνη εθπαηδεπηηθνί ζρνιηάδνπλ ζρεηηθά φηη ε έιιεηςε ελφο απφιπηα νξγαλσκέλνπ ρψξνπ κε φιεο ηηο πξνδηαγξαθέο νθείιεηαη θαηά πνιχ ζηελ έιιεηςε ρψξνπ ζηε ζρνιηθή κνλάδα: - Αλαγλσζηήξην είρακε, αιιά επεηδή φηαλ είρακε ηηο δχν γιψζζεο, απηέο «ζπάγαλε» θαη ρξεηαδφκαζηαλ ηελ αίζνπζα. - Τπήξρε αιιά ηελ θαηαξγήζακε. Έιιεηςε ρψξνπ! Παξά ηελ χπαξμε βηβιηνζήθεο θαη αλαγλσζηεξίνπ, ε πξφζβαζε ζην ρψξν απηφ θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθή κφλν ζην 16,3% ησλ πεξηπηψζεσλ. ε άιιεο

259 258 πεξηπηψζεηο δελ δίλεηαη ζηνπο καζεηέο ε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ρψξν φηαλ θαη φπσο απηνί ην επηζπκνχλ. πσο αλαθέξεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο , ηα νξγαλσκέλα αλαγλσζηήξηα-βηβιηνζήθεο παξέκεηλαλ θιεηζηά, θαζψο έιεμε ην θαζεζηψο απαζρφιεζεο ησλ ππεχζπλσλ εθπαηδεπηηθψλ, θαη έηζη ην αλαγλσζηήξην άλνηγε κφλν κε πξνζσπηθή πξσηνβνπιία ησλ ζπλαδέξθσλ ηνπο, νη νπνίνη δηέζεηαλ ην ρξφλν ηνπο γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηνπο καζεηέο. ε απηφ ην ζεκείν ππελζπκίδεηαη φηη ζε παξειζνληηθφ ρξφλν ζηηο βηβιηνζήθεο ησλ ζρνιείσλ ήηαλ ηνπνζεηεκέλνο εθπαηδεπηηθφο ζε ζπλερή βάζε, ν νπνίνο είρε ηελ επζχλε αξρεηνζέηεζεο ησλ βηβιίσλ, ππνζηήξημεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα δηαδηθηπαθήο αλαδήηεζεο γηα ηελ εθπφλεζε εξγαζηψλ ηνπο, θαη απαζρφιεζεο ησλ καζεηψλ ζηε δηάξθεηα θάπνηνπ «θελνχ» ζην πξφγξακκά ηνπο. Πάλησο νη έξεπλεο ζηα ζρνιηθά πεξηβάιινληα πνπ έρνπλ ηέηνηνπ είδνπο παξνρέο ζηηο βηνκεραλνπνηεκέλεο ρψξεο (φπσο ηα βνεζήκαηα, ην εξγαζηήξην θπζηθήο, ηα δηδαθηηθά πιηθά, νη ππνινγηζηέο, ε ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν, ην ινγηζκηθφ γηα ηε δηδαζθαιία θαη ε αμηνιφγεζε, ην πιηθφ βηβιηνζήθεο θαη ην νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ) δελ θαηαιήγεη ζε ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ κάζεζεο θαη χπαξμεο ηέηνησλ ππνδνκψλ (Fuller, 1987 Buchmann & Hannum, 2001). Αληίζεηα δηαπηζηψλεηαη ζεηηθή ζρέζε ηεο κάζεζεο κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππνδνκψλ απηψλ, ηελ επθνιία πξφζβαζεο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηνχληαη (Gamoran, Secada & Marrett, 2000). Γηα ηηο ρψξεο πνπ ζπκκεηείραλ πάλησο ζηελ έξεπλα PISA 2009 (OECD, 2010: 3) ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ, πξνθχπηεη φηη ηo 90% ησλ καζεηψλ έρνπλ εχθνιε πξφζβαζε ζην ρψξν ηεο βηβιηνζήθεο ηνπ ζρνιείνπ, ελψ ην 71% βξίζθεη ππνζηεξηθηηθφ θαη επαξθέο πιηθφ ζρεηηθφ κε ηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Πάλησο ζηελ παξνχζα έξεπλα ην 39,1% (Ν=25) ησλ βηβιηνζεθψλ εκπεξηέρεη επαξθέο ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ πνπ ζρεηίδεηαη κε ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ. Μηα άιιε ζεκαληηθή κεηαβιεηή πνπ δηεξεπλήζεθε αθνξά ηα "πξνγξάκκαηα αληαιιαγήο θαη θηλεηηθφηεηαο" ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ. ρεηηθά κε απηφ δηαπηζηψζεθε πνιχ ρακειφ πνζνζηφ φζνλ αθνξά ηε ζπκκεηνρή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ζε πξνγξάκκαηα αληαιιαγήο καζεηψλ αιιά θαη ηελ επαθή ηνπο κε άιια ζρνιεία ζε πνζνζηφ 2,9%. Σν πνζνζηφ ζπκθσλεί απφιπηα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο ESLC 2011, ζηελ νπνία εληνπίδεηαη έιιεηςε δηαπνιηηηζκηθψλ αληαιιαγψλ

260 259 κέζα απφ πξνγξάκκαηα ζηελ Διιάδα, πνπ είλαη έλα απφ ηα ηξία ζπζηήκαηα κε ηα ρακειφηεξα πνζνζηά (ΜΟ<0,3) 147. ηελ εξψηεζε αλ ζην ζρνιείν πξαγκαηνπνηνχληαη ηέηνηεο δξάζεηο νη εθπαηδεπηηθνί ζπλήζσο απαληνχλ κνλνιεθηηθά, ελψ ζε ιίγεο πεξηπηψζεηο αλαγλσξίδνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ, αθνχ ηα ζεσξνχλ σο ζεκαληηθφ θίλεηξν γηα ηε δεκηνπξγία ελδηαθέξνληνο γηα ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο, ρσξίο φκσο λα επεθηείλνπλ ηε ζπδήηεζε θαη λα παξέρνπλ πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο, ή λα δειψλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζε ηέηνηεο δξάζεηο. Κάπνηνη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ: - Σν ζρνιείν έρεη θάλεη πνιιά πξνγξάκκαηα έρεη πάεη έμσ πνιιέο θνξέο. - Με απηά ηα Comenius πνπ γίλνληαη κε ηηο εθδξνκέο ζην εμσηεξηθφ κε ηηο αδειθνπνηήζεηο ζρνιείσλ κε ην φηη ηα παηδηά πεγαίλνπλ θαη ηα παηδηά απφ απηέο ηηο ρψξεο έξρνληαη, απηά είλαη ην κεγαιχηεξν θίλεηξν γηα ην δηθφ καο κάζεκα. - ρη. Θα ζέιακε αληαιιαγή, αιιά δελ έρνπκε. Γηα ηελ κε πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ νη εθπαηδεπηηθνί επηζεκαίλνπλ ηελ έιιεηςε ζπκκεηνρήο ή ελδηαθέξνληνο απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ, ή ηε κε δπλαηφηεηα κεηαθίλεζεο ησλ καζεηψλ απφ θαη πξνο ην ζρνιείν γηα ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε ηα πξνγξάκκαηα απηά εθηφο ηνπ θαζεκεξηλνχ ζρνιηθνχ σξαξίνπ. Ζ δπζθνιία απηή αθνξά θπξίσο ηνπο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ εκηαζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, φπνπ πνιινί καζεηέο κεηαθηλνχληαη κε ιεσθνξεία ηηο πξσηλέο ψξεο, δεκνζία δαπάλε. Έηζη, φπσο αλαθέξνπλ νη εθπαηδεπηηθνί έλαο κεγάινο αξηζκφο ησλ καζεηψλ δελ κπνξεί νηθνλνκηθά λα αληαπεμέιζεη ζε κηα επηπιένλ κεηαθίλεζε ηηο απνγεπκαηηλέο ψξεο, ελψ απνηξεπηηθφ παξάγνληα απνηειεί θαη ε έιιεηςε ρξφλνπ ησλ καζεηψλ πνπ ηηο ψξεο εθηφο ζρνιείνπ ζπλήζσο παξαθνινπζνχλ θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα ή έρνπλ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο: - Πνιιέο θνξέο ηα παηδηά δε δείρλνπλ ην ελδηαθέξνλ πνπ ζα έπξεπε λα δείρλνπλ. 147 Σα κεγαιχηεξα πνζνζηά εκθαλίδνληαη ζηε Γεξκαληθή θαη Γαιιηθή Κνηλφηεηα ηνπ Βειγίνπ, ηελ Βνπιγαξία, ηελ Ηζπαλία θαη ηε Μάιηα κε πνζνζηφ >20%, ελψ ηα ρακειφηεξα παξαηεξνχληαη ζηε Φιακαλδηθή Κνηλφηεηα ηνπ Βειγίνπ, ηελ Διιάδα, ηελ Κξναηία, ηελ Πνισλία θαη ηελ Πνξηνγαιία κε ην πνζνζηφ <3%.

261 260 - Σα παηδηά δελ είλαη φια απφ εδψ θαη κεηαθηλνχληαη κε ηα ζρνιηθά. Οπφηε θαη εγψ λα είρα ηε δπλαηφηεηα λα κείλσ, δε ζα κπνξνχζα λα έρσ ζπκκεηνρή απφ ηα παηδηά. - Students from all over the area, they come by bus and it s difficult to socialize with other students. (κεηάθξαζε: ηα παηδηά απφ ηελ επξχηεξε πεξηνρή έξρνληαη ζην ζρνιείν κε ιεσθνξείν θαη είλαη δχζθνιν λα έρνπλ επαθή κε άιινπο καζεηέο) Οη εθπαηδεπηηθνί επίζεο νκνινγνχλ θαη ηε δηθή ηνπο έιιεηςε ελδηαθέξνληνο θαη πξσηνβνπιίαο γηα ηελ νξγάλσζε ελφο ηέηνηνπ εγρεηξήκαηνο, θπξίσο εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο ρξφλνπ, εκπεηξίαο ή δηάζεζεο αλάιεςεο επζχλεο. Έηζη, αλάκεζα ζηνπο απνηξεπηηθνχο παξάγνληεο ζπγθαηαιέγνληαη: α) ε απφζηαζε ηνπ ηφπνπ εξγαζίαο απφ ηνλ ηφπν δηακνλήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ - θπξίσο ζηα επαξρηαθά ζρνιεία - πνπ δελ επηηξέπεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα αθηεξψζνπλ ην ρξφλν πνπ απαηηείηαη γηα ηελ νξγάλσζε κηαο ηέηνηαο δξαζηεξηφηεηαο, β) ε απαζρφιεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε πεξηζζφηεξεο απφ κηα ζρνιηθέο κνλάδεο, πνπ δεκηνπξγεί ππνρξεψζεηο πξνο πνιιέο θαηεπζχλζεηο, γ) ε έιιεηςε πξνζσπηθνχ ή θαη δηδαθηηθνχ ρξφλνπ, δ) ε έιιεηςε απηνπεπνίζεζεο, ε) ε έιιεηςε πξνεγνχκελεο ζρεηηθήο εκπεηξίαο πνπ ζα επηηξέςνπλ ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα θέξεη ζε πέξαο επηηπρψο έλα ηέηνην εγρείξεκα, θαη ζη) ε έιιεηςε ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο κε άιινπο εθπαηδεπηηθνχο. Οη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ: - Γε γίλεηαη. Απηή ε δνπιεηά ζέιεη λα είζαη εδψ. Οη ζπλάδεξθνη πνπ έρνπλε πξνγξάκκαηα βξίζθνληαη ην απφγεπκα. Μέλνπλ εδψ, ζα πάλε θάπνπ επίζθεςε ηα παηδηά ην απφγεπκα. Γηα καο απηά είλαη απαγνξεπηηθά. Δγψ δελ έρσ ρξφλν, έρσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ έρσ ην ζπίηη κνπ, δε γίλεηαη. Δίλαη 130 ρικ. καθξηά. Οχηε κφλε κνπ κπνξψ λα έξρνκαη. γηαηί είκαη ζε γθξνππ. Δίλαη δεζκεπηηθφ. - ρη, πνπ ρξφλνο θαη γηα απηά! - ρη. Γηαηί έξρνκαη 3 κέξεο ηελ εβδνκάδα κφλν. Πνιιέο θνξέο ηα καζήκαηα ράλνληαη γηα ιφγνπο έθηαθηνπο, εθδξνκέο θιπ. - ρη δελ ην έρσ ηνικήζεη. Αλ είρα θάπνηνλ λα κε «ζηγνληάξεη», θάπνηνλ λα είλαη ν αξρεγφο, ζα έπαηξλα κέξνο. - Ξεθηλήζακε θάηη πέξζη, αιιά εγψ πξσηνβνπιία απφ κφλε κνπ δε κπνξνχζα λα πάξσ, θαη ε άιιε ζπλάδεξθνο ήηαλ έγθπνο θαη ην παξαηήζακε. Αιιά κ αξέζεη φκσο. Μ αξέζεη ην θάηη παξαπάλσ. - Πξνζπάζεζα λα θάλσ έλα πξφγξακκα κε άιια ζρνιεία. Γελ επνδψζεθε γηαηί ην έλα καο παξάηεζε ζηε κέζε, θαη ράιαζε φιε ε δνπιεηά.

262 261 χκθσλα κε ηε Γηακαληνπνχινπ (2006) παξά ηελ πξφνδν πνπ έρεη γίλεη ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαηδεπηηθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο Διιάδαο θαη ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ, ζηελ Διιάδα αθφκα δελ επηηπγράλεηαη ε επηζπκεηή αχμεζε ζηνλ αξηζκφ ησλ αληαιιαγψλ καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ κε ζρνιεία ηεο Δπξψπεο, νχηε επεθηείλεηαη ε ειιεληθή ζπκκεηνρή ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζπλεξγαζίαο. Δπηπιένλ, δελ δηαηίζεληαη επαξθείο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δηεμάγνληαη ζηελ Δ.Δ. θαη ηηο επθαηξίεο γηα εθπαηδεπηηθή ζπλεξγαζία (Γηακαληνπνχινπ, 2006). ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ν κεησκέλνο αξηζκφο ζπκκεηνρήο ζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα κπνξεί λα νθείιεηαη ζε δπζθνιίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ έιιεηςε δηνηθεηηθψλ ππνδνκψλ, ηα πξνβιήκαηα ηεο γιψζζαο θαη ηελ αλεπαξθή νηθνλνκηθή ππνζηήξημε (θηά θ.ά., 2001: 68). Άιινη παξάγνληεο αθνξνχλ ηελ έιιεηςε θηλήηξνπ εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηελ εμάξηεζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ απφ ηηο θεληξηθά θαηεπζπλφκελεο ππεξεζίεο ηεο εθπαίδεπζεο (central educational services) - ε νπνία (εμάξηεζε) πεξηνξίδεη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιίαο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ - θαη ε έιιεηςε εκπεηξίαο φζνλ αθνξά ηε δηεζλή ζπλεξγαζία (Καζζσηάθεο & Ρνπζάθεο, 1995: 696). Πεξαηηέξσ, ε έιιεηςε πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ ζρνιηθψλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη ν ιεπηνκεξήο νξηζκφο ησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηηο θεληξηθέο ππεξεζίεο εθπαίδεπζεο δελ δηεπθνιχλνπλ ηελ ελζσκάησζε ησλ εκπεηξηψλ πνπ νη εθπαηδεπηηθνί απνθηνχλ απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζε Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα ζηε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα. Απηφ επίζεο πνπ ιείπεη είλαη ε απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία θαη ε ζπλέρεηα ησλ θαηλνηφκσλ εθπαηδεπηηθψλ πξνζπαζεηψλ πνπ λα ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ Δ.Δ., αιιά θαη κηα ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ πνπ επηηπγράλνληαη (Γηακαληνπνχινπ, 2006). Σέινο ε ζεκαληηθή θαζπζηέξεζε πνπ πξνθχπηεη ζηελ δεκνζίεπζε ησλ ζηαηηζηηθψλ απνηειεζκάησλ θαη ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ πνπ αθνξνχλ ηε ζπκκεηνρή ησλ ζρνιείσλ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηεο Δ.Δ. παξεκπνδίδεη ηελ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ (Μπαγάθεο & Μπαιάζθα, 2000: 84) Ο εθπαηδεπηηθφο: ζηάζε θαη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο Ο δεχηεξνο θαη θχξηνο άμνλαο ηεο εξγαζίαο αθνξά ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ νπνίνπ ε ζηάζε θαη νη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ζα αλαιπζνχλ. ρεηηθά κε ηνλ

263 262 εθπαηδεπηηθφ δηεξεπλήζεθε ν ηξφπνο δηνξηζκνχ, αιιά θαη νη δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο, φπσο ην επίπεδν ζπνπδψλ θαη επηκφξθσζεο πάλσ ζην επηζηεκνληθφ ηνπ πεδίν, ν ηξφπνο επηθνηλσλίαο κε ηνπο καζεηέο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, ε ρξήζε δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ ζπλάδνπλ κε ηελ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε, νη ηξφπνη αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ, ε ηθαλφηεηα δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο αιιά θαη ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ α. πνπδέο, επηκφξθσζε θαη δηδαθηηθή εκπεηξία ινη νη εθπαηδεπηηθνί (Ν=29) είλαη απφθνηηνη ηνπ ηκήκαηνο Αγγιηθήο Γιψζζαο θαη Φηινινγίαο ηνπ ΑΠΘ, θαη νη επηά απφ απηνχο (Ν=7) έρνπλ ηίηιν κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ, ελψ δχν εθπαηδεπηηθνί (Ν=2) βξίζθνληαη ζηε δηαδηθαζία κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ θαη κία (Ν=1) εθπαηδεπηηθφο μεθίλεζε αιιά δελ νινθιήξσζε ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ηεο. Οη εθπαηδεπηηθνί ζε πνζνζηφ 65,5% (Ν=19) δελ έρνπλ εκπιαθεί πνηέ ζηε δηαδηθαζία κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ. Οη πέληε (5) εθπαηδεπηηθνί έρνπλ θνηηήζεη ζε αλψηαην εθπαηδεπηηθφ ίδξπκα ζηελ Δπξψπε θαη έλαο (1) ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ζε πξνπηπρηαθφ ή κεηαπηπρηαθφ επίπεδν θαη νη έμη (6) έρνπλ θάπνηα επηκνξθσηηθή εκπεηξία ζε ρψξα ηνπ εμσηεξηθνχ. Έλαο (1) εθπαηδεπηηθφο ζπλδπάδεη θαη ηα δχν απηά ραξαθηεξηζηηθά. Οη πεξηζζφηεξνη πάλησο εθπαηδεπηηθνί (15 πεξηπηψζεηο πνπ αληηζηνηρνχλ ζην πνζνζηφ 53,6%) δελ έρνπλ θακία εκπεηξία επηκφξθσζεο ή θνίηεζεο ζε ζρνιή ηνπ εμσηεξηθνχ. ρεηηθά κε ηνλ "ηξφπν δηνξηζκνχ" ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ν δηνξηζκφο κέζσ επεηεξίδαο θαιχπηεη έλα πνζνζηφ 55,2% ηνπ δείγκαηνο (Ν=16), ην 20,7% (Ν=6) αθνξά δηνξηζκφ κέζσ ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ, ελψ έλα πνζνζηφ 10,3% (Ν=3) αθνξά εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη είλαη θαη κε ηνπο δχν ηξφπνπο δηνξηζκέλνη 148 θαη ην 13,8% (Ν=4) ππάγνληαη ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο δηνξηζκνχ (κέζσ πξνυπεξεζίαο, εηδηθήο ζχκβαζεο γηα δπζπξφζηηεο πεξηνρέο θιπ.). ηηο "αζηηθέο" πεξηνρέο θπξίσο ππεξεηνχλ εθπαηδεπηηθνί πνπ δηνξίζηεθαλ κέζσ επεηεξίδαο (πνζνζηφ 80,9%, έλαληη ησλ πνζνζηψλ 48,6% ζηηο "αγξνηηθέο" πεξηνρέο θαη 32,3% ζηηο "εκηαζηηθέο" 148 Απηφ ζπκβαίλεη ζε πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο πνιινί εθπαηδεπηηθνί πνπ ήδε δνχιεπαλ κε ην θαζεζηψο ηεο επεηεξίδαο, κε ηε θαηάξγεζή ηεο θαη ππφ ην θφβν ηεο απψιεηαο ηεο επθαηξίαο δηνξηζκνχ ζην δεκφζην ηνκέα, ζπκκεηείραλ ζηηο εμεηάζεηο ηνπ ΑΔΠ. Ζ επηηπρία ηνπο ζηηο εμεηάζεηο θαη ν δηνξηζκφο ηνπο κέζσ ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ ζπλέπεζε κε ηνλ ηαπηφρξνλν δηνξηζκφ ηνπο κέζσ ηεο επεηεξίδαο.

264 263 πεξηνρέο, Cramer s V= 0,495, p= 0,000) θαη φπσο είλαη αλακελφκελν έρνπλ κεγαιχηεξν κέζν φξν ειηθίαο (ΜΟ= 47,28 έηε), ελψ ζηηο "αγξνηηθέο" θαη πεξηζζφηεξν ζηηο "εκηαζηηθέο" πεξηνρέο ην δείγκα είλαη πην νκνηφκνξθα θαηαλεκεκέλν (ζρήκα 7.9), αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εξγάδνληαη ζε "αγξνηηθέο" πεξηνρέο έρνπλ κέζν φξν ειηθίαο ηα 45,99 έηε θαη ζηηο "εκηαζηηθέο" εξγάδνληαη νη λεφηεξνη εθπαηδεπηηθνί κε κέζν φξν ειηθίαο ηα 41,73 έηε (ζρήκα 7.10) (ANOVA, F=84,297, df= 15, p= 0,000). ινη νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή "εκπεηξία" ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κε κέζν φξν ηα 6,17 έηε, ελψ εξγάδνληαη γηα πεξηζζφηεξν ρξφλν ζην δεκφζην ηνκέα κε κέζν φξν ηα 16,28 έηε, φπσο άιισζηε πξνθχπηεη θαη απφ ηελ έξεπλα ESLC 2011 ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα νη εθπαηδεπηηθνί δηδάζθνπλ ζηα ζρνιεία γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κεηαμχ 10 θαη 20 ρξφλσλ. ρήκα 7.9: Σξφπνο δηνξηζκνχ θαη πεξηνρή εξγαζίαο ρήκα 7.10: ΜΟ ειηθίαο θαη πεξηνρή εξγαζίαο Cramer s V= 0,495, p= 0,000 ANOVA, F=84,297, df= 15, p= 0,000 Με απηή ηε δηαπίζησζε αλακέλεηαη φηη ηα ρξφληα απαζρφιεζεο ζην δεκφζην ηνκέα ζα ζπλδένληαη κε ηελ αλάινγε παξνρή επηκνξθσηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ εθ

265 264 κέξνπο ησλ θνξέσλ ηεο πνιηηείαο θαη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ απηψλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Παξφια απηά δελ πξνθχπηεη θακία ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ απαζρφιεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε (κεηαβιεηή"εκπεηξία εθπαηδεπηηθνχ ζην δεκφζην ηνκέα") θαη ηεο "επηκφξθσζεο" πνπ έρνπλ ιάβεη ζην δηάζηεκα απηφ (Spearman s rho= 0,155, p= 0,431). Απηφ δηαθξίλεηαη κέζα απφ ηε ζρεηηθή εξψηεζε πνπ ηέζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 9) φπνπ αμηνζεκείσηε είλαη ε θαηάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ επηκφξθσζε πάλσ ζην αληηθείκελφ ηνπο κεηά ην δηνξηζκφ ηνπο ζε δεκφζην ζρνιείν, θαη ην ραξαθηεξηζκφ ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο επηκφξθσζεο. Απαληψληαο ζηελ εξψηεζε ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (πνζνζηφ 60,7%, Ν= 17) ζεσξεί φηη έρεη ιάβεη απφ «θακία» έσο «ειάρηζηε» επηκφξθσζε πάλσ ζην δηδαθηηθφ ηνπο αληηθείκελν, ελψ κφλν ην 21,4% (Ν=6) δειψλνπλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ παξερφκελε επηκφξθσζε ζε επίπεδν πνιηηείαο (πίλαθαο 7.13). πγθεθξηκέλα, ζρεηηθά κε ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζσ ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Δπηκνξθσηηθψλ Κέληξσλ (ΠΔΚ), δειψλεηαη φηη κφλν ην 66,7% έρεη πεξάζεη ηε δηαδηθαζία, κε ηηο αλαινγηθά πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο κε παξαθνινχζεζεο ηεο επηκφξθσζεο λα αθνξνχλ παιαηφηεξνπο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη δηνξίζηεθαλ κε ην θαζεζηψο ηεο επεηεξίδαο (πνζνζηφ 75%) ρσξίο φκσο λα πξνθχπηεη ζπζρέηηζε (Cramer s V= 0,295, p= 0,788). Πίλαθαο 7.13: Άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ επηκφξθσζή ηνπο απφ θνξείο ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο πάλσ ζην δηδαθηηθφ ηνπο αληηθείκελν. Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % θακία 2 6,9 7,1 7,1 ειάρηζηε 15 51,7 53,6 60,7 κέηξηα 5 17,2 17,9 78,6 επαξθήο 4 13,8 14,3 92,9 πνιύ ηθαλνπνηεηηθή 2 6,9 7,1 100,0 Σύλνιν 28 96,6 100,0 Missing 1 3,4 Σύλνιν ,0 Cramer s V= 0,295, p= 0,788

266 265 Οη εθπαηδεπηηθνί ζηηο ιίγεο πεξηπηψζεηο (Ν=2, πνζνζηφ 7,1%) πνπ αλαγλσξίδνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ησλ ελ ιφγσ ζεκηλαξίσλ θαη επηκνξθσηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ παξαθνινχζεζαλ, αλαθέξνπλ: - Πην πνιχ βξίζθσ φηη θαη νη ζπλαληήζεηο κε ηνπο ρνιηθνχο πκβνχινπο κε βνήζεζαλ πνιχ, γηαηί εθεί αληηκεησπίδακε πξνβιήκαηα ζην θέληξν ηνπο γηα ηε θάζε βαζκίδα θαηλφηαλ πνιχ ρξήζηκα θαη πξέπεη λα γίλεηαη πνιχ ηαθηηθά. - Δγψ δελ έκεηλα έηζη, λα ζνπ πσ ηελ αιήζεηα. Δίηε κε έςαμε ε πνιηηεία, είηε εγψ ηελ πνιηηεία, δελ έκεηλα έηζη, εμειίρζεθα. Γελ έρσ παξάπνλν. Πην ζπρλά εθθξάδεηαη φκσο αξλεηηθή άπνςε ζρεηηθά κε ην εξψηεκα ηεο ρξεζηκφηεηαο ηεο επηκφξθσζεο απηήο. Οη εθπαηδεπηηθνί ζρεηηθά κε απηφ αλαθέξνπλ ηελ πιήξε αλππαξμία, ηελ πνιχ κηθξή ζπρλφηεηα ή ηελ έιιεηςε νξγάλσζεο ησλ επηκνξθσηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ: - Γελ ππήξμε απφ ηε πιεπξά ηεο Πνιηηείαο. ΟΥΗ - κε γξάκκαηα θεθαιαία. - Οχηε ήξζε θακία χκβνπινο πνηέ λα κνπ θάλεη έλα κάζεκα ππφδεηγκα, πσο ζα έπξεπε λα δηδάμσ. - Δδψ (ζηελ Διιάδα) δελ έθαλα ηίπνηα ηδηαίηεξν, δελ είρε θαη ηίπνηα. - Πηζηεχσ φηη νη πεξηζζφηεξεο γίλνληαη απιά γηα λα γίλνληαη. Σν λα καο πνχλε ηψξα κεηά απφ 20 ρξφληα «καζαίλνπκε λα θάλνπκε έλα θαιφ κάζεκα», απηφ ζα έπξεπε λα ην θάλνπλ απφ ηελ αξρή. Σψξα ιίγν πνιχ κεηά απφ 20 ρξφληα ν θαζέλαο έρεη κπεη ζε έλα δξφκν Οη εθπαηδεπηηθνί δελ θξίλνπλ ζεηηθά ηηο επηκνξθσηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηαηί ζεσξνχλ φηη δελ είλαη ζρεηηθέο κε ηελ εηδηθφηεηά ηνπο θαη ην κάζεκα πνπ δηδάζθνπλ: - Ζ επηκφξθσζε ήηαλ πνιχ γεληθή γηαηί ζην ίδην ηκήκα ήκαζηαλ αγγιηθήο, γαιιηθήο, θηιφινγνη θαη δελ μέξσ ηη άιιν θαη ζξεζθεπηηθψλ. Πνπ ζεκαίλεη φηη απφ απηέο ηηο ηφζεο πνιιέο ψξεο ην θνκκάηη πνπ κε αθνξνχζε εκέλα άκεζα κπνξεί λα ήηαλ κηα εκέξα. - Έθαλα ην ππνρξεσηηθφ ΠΔΚ ην νπνίν ήηαλ 2 εβδνκάδεο θαη άζρεην κε ην αληηθείκελν - Θα κπνξνχζα λα είρα πάξεη πεξηζζφηεξα αιιά ήηαλ πάξα πνιιά δηαθνξεηηθά άηνκα, θηιφινγνη, δάζθαινη Ζ επηκφξθσζε απηή απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο επίζεο θξίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθή θαη αλεπαξθήο θαζψο ζεσξνχλ φηη ηα ζέκαηα πάλσ ζηα νπνία επηκνξθψλνληαη αιιά θαη νη ιχζεηο θαη νη πξαθηηθέο πνπ πξνηείλνληαη δελ ζπλάδνπλ κε ηελ ειιεληθή ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα. Οη εθπαηδεπηηθνί πξνθξίλνπλ ηελ αλάγθε πξαθηηθήο θαη φρη ζεσξεηηθήο επηκφξθσζεο, θαη παξνρήο ησλ απαξαηηήησλ

267 266 κέζσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ζηε ζρνιηθή κνλάδα: - Απφ ηηο 10 θνξέο - παξάδεηγκα - πνπ πήξα κέξνο ζε θάπνην ζεκηλάξην, νη δχν λα ήηαλ ρξήζηκεο. Γηα κέλα πξνζσπηθά. Γηαηί ην πξφβιεκα κε απηά ηα ζεκηλάξηα είλαη φηη είλαη πνιχ ζεσξεηηθά θαη θαζφινπ πξαθηηθά, θαη είλαη λνκίδσ θπζηθφ, γηαηί γίλνληαη απφ αλζξψπνπο πνπ δελ είλαη κέζα ζηε ηάμε. Γειαδή φια θαιά θαη άγηα, αιιά αλ ηα εθαξκφζεηο ζηε ηάμε απέρνπλ παξαζάγγαο - ηα πεξηζζφηεξα πξάγκαηα αλεθάξκνζηα γηα ηε θνπιηνχξα καο - ηνπιάρηζηνλ γηα ηε θαηάζηαζε εδψ ζηα ειιεληθά ζρνιεία, ηε θνπιηνχξα ησλ παηδηψλ Γελ κε βνήζεζαλ ζε θάηη. - Σν ζεκηλάξην πνπ καο έθαλε ν χκβνπινο ήηαλ εμαηξεηηθφ, απιά δε κπνξνχκε λα ηα εθαξκφζνπκε φια απηά πνπ δηδαζθφκαζηε κέζα ζηε ηάμε. Λφγσ έιιεηςεο επνπηηθψλ κέζσλ. - Δγψ ήζεια θάηη πην πξαθηηθφ. ρη φπσο ή επηκφξθσζε πνπ έθαλα εγψ απφ ηδησηηθή πξσηνβνπιία. Δίρε θαη ψξεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα κελ ππάξρνπλ, ηφζν πνιχ ζεσξία. Οη εθπαηδεπηηθνί επίζεο ζπρλά ακθηζβεηνχλ ηε γλσζηηθή επάξθεηα θαη ηε κεηαδνηηθή ηθαλφηεηα ησλ επηκνξθσηψλ, ελψ ε επηκφξθσζε πνπ νξγαλψλεηαη θαηά θαηξνχο κέζα απφ ηδησηηθνχο θνξείο αιιά θαη ε εκπεηξία εξγαζίαο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θξίλνληαη ζεκαληηθφηεξεο θαη απνηειεζκαηηθφηεξεο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο: - ΠΔΚ πέξαζα πην πνιιά είρα λα ηνπο πσ εγψ παξά απηνί λα κνπ πνχλε - Κακία ζρέζε. Μφλν ην ρξφλν καο ράλακε. - Θεσξψ φηη ην θξνληηζηήξην θαη ε πξαθηηθή ήηαλ ην κεγάιν βνήζεκα πνπ είρα. - ηη επηκφξθσζε είρα ηελ είρα απφ πξηλ κε δεθάδεο ζεκηλάξηα, ζε ηδησηηθφ επίπεδν πξηλ Πάλησο νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη είλαη ζεκαληηθφ λα ππάξρεη ζπλερήο θαη επί ηεο νπζίαο θαηάξηηζε θαη αλαγλσξίδνπλ πσο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη νη επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο γίλνληαη ζσζηά, είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ: - ηαλ έρεηο πνιχ θαιή θαηάξηηζε κπνξείο λα μεπεξάζεηο θαη ηα πξνβιήκαηα ηνπ σξαξίνπ. αθψο πξέπεη λα απμεζνχλ θαη νη ψξεο. ια πξέπεη λα γίλνπλ. Αιιά ζε έλαλ άλζξσπν ν νπνίνο έρεη ειιηπή θαηάξηηζε θαη 10 ψξεο λα ηνπ δψζεηο δε ζα θάλεη ηίπνηα. Δίλαη αιπζίδα ηα πξάγκαηα. - ην ζέκα είλαη πνηνο δηδάζθεη, πσο δηδάζθεη θαη αλ είλαη θαηάιιεια εμνπιηζκέλνο γηα λα δηδάμεη. Γλψξηζα πάξα πνιχ αμηφινγνπο ζπλαδέξθνπο

268 267 αιιά δπζηπρψο γλψξηζα θαη πάξα πνιινχο ζπλαδέξθνπο πνπ κε δηθή ηνπο ππαηηηφηεηα, είηε επεηδή δελ ηνπο πξνζθέξζεθε πνηέ, έρνπλ κεδακηλή έσο αλχπαξθηε θαηάξηηζε. Ζ ζπκβνιή ηνπ ζεζκνχ ηνπ "πκβνχινπ Δθπαίδεπζεο" είλαη έλαο παξάγνληαο ηδηαίηεξεο βαξχηεηαο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Οη απφςεηο θαη νη εκπεηξίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ην ζεζκφ ηνπ πκβνχινπ πνηθίινπλ αιιά έλα κηθξφ κφλν πνζνζηφ (17,2%) θξίλεη ζεηηθά ην ξφιν ηνπ σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ. ηελ εξψηεζε αλ ππάξρεη επαθή ή ζπλεξγαζία κε ηνλ/ηε χκβνπιν Δθπαίδεπζεο θαη πσο θξίλεη ν/ε εθπαηδεπηηθφο απηή ηε ζπλεξγαζία κε ηνλ/ηε χκβνπιν (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 15) ιίγνη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ζεηηθέο εληππψζεηο, αλ θαη κέζα ζε απηέο ηηο ιίγεο πεξηπηψζεηο εθθξάδεηαη ε πεπνίζεζε φηη απαηηείηαη κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα επαθήο: - Πην πνιχ βξίζθσ φηη θαη νη ζπλαληήζεηο κε ηνπο ρνιηθνχο πκβνχινπο κε βνήζεζαλ πνιχ, γηαηί εθεί αληηκεησπίδακε πξνβιήκαηα ζην θέληξν ηνπο γηα ηε θάζε βαζκίδα. Φαηλφηαλ πνιχ ρξήζηκα θαη πξέπεη λα γίλεηαη πνιχ ηαθηηθά. - Απφ θάπνηνπο θέξδηζα πξαγκαηηθά. Καη κφλν πνπ ζε θάλεη λα αξρίδεηο λα ζθέθηεζαη: θάλσ θαιά ην κάζεκά κνπ; πψο πξέπεη λα θάλσ θαη απηφ; - Δληάμεη, θαιά, αιιά κε απηή ηε ζπρλφηεηα δε κπνξνχκε λα πνχκε νπζηαζηηθά πξνβιήκαηα. ε πεξηπηψζεηο νη εθπαηδεπηηθνί δελ είλαη αξλεηηθνί απέλαληη ζην ζεζκφ ηνπ πκβνχινπ αιιά ηνλ αληηιακβάλνληαη κέζα απφ ηελ έλλνηα ηεο ζπλερνχο ζπλεξγαζίαο, ελεκέξσζεο θαη επηκφξθσζεο, ελψ ζπλππνινγίδνπλ θαη ηε δηάζηαζε ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ. Αλαθέξνπλ ραξαθηεξηζηηθά: - ηαλ είλαη ζπκβνπιεπηηθφο ή ελεκεξσηηθφο ν ξφινο, λαη. Απφ θεη θαη πέξα αλ είλαη λα κπεη ζηελ αμηνιφγεζε, κε ζπλεξγαζία δηθή κνπ φρη απιά κπαίλεη ζηε ηάμε κηα θνξά θαη ηειείσζε. Σε ζέισ πην ηαθηηθή ηελ παξνπζία. Πξέπεη λα ππάξρεη. - Θα ήζεια λα ππάξρεη θαη αμηνιφγεζε απφ πιεπξάο αλσηέξσλ. Δίκαη ππέξ ηεο αμηνιφγεζεο, ηεο ζπλερνχο, ηεο δηακνξθσηηθήο, αιιά θαη ηεο αζξνηζηηθήο. Γε κπνξψ λα δηαλνεζψ λα είκαη ηφζα ρξφληα ζηελ εθπαίδεπζε θαη λα κε έξζεη θάπνηνο λα αμηνινγήζεη ηε δνπιεηά κνπ θαη ην αλ εγψ θάλσ ζσζηά ηε δνπιεηά κνπ. Πάλησο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θξίλεη αξλεηηθά ηελ χπαξμε ηνπ ζεζκνχ θαη ηε κέρξη ηψξα ζπκβνιή ησλ πκβνχισλ. Έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ θαηαγξάθνληαη ζηηο ζπλεληεχμεηο είλαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ φηη

269 268 ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ πξνσζείηαη κέζα απφ ην Πξφγξακκα πνπδψλ θαη απφ ηελ επηκφξθσζε κέζσ ησλ εκεξίδσλ πνπ δηνξγαλψλνπλ νη χκβνπινη είλαη πξαθηηθά αλεθάξκνζηε ζηελ ηάμε. Αληίζεηα, ζεσξνχλ φηη ε πξνζσπηθή δηδαθηηθή εκπεηξία εγγπάηαη γλψζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ηεο ηάμεο απφ ηελ νπνία είλαη απνζηαζηνπνηεκέλνο έλαο χκβνπινο Δθπαίδεπζεο αθνχ, θαηά ηε γλψκε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, είλαη πξνζεισκέλνο ζηε ζεσξία θαη δε γλσξίδεη ηηο αλάγθεο ηνπ ζρνιείνπ. Δπηπιένλ νη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη δελ εθδειψλεηαη ζπρλά ελδηαθέξνλ απφ ηνπο πκβνχινπο Δθπαίδεπζεο γηα ζπρλή επαθή κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. ρεηηθά κε ηα πξναλαθεξζέληα αλαθέξνπλ: - Σν ζεκηλάξην πνπ καο έθαλε ήηαλ εμαηξεηηθφ, απιά δε κπνξνχκε λα ηα εθαξκφζνπκε φια απηά πνπ δηδαζθφκαζηε κέζα ζηε ηάμε, ιφγσ έιιεηςεο επνπηηθψλ κέζσλ. - Δκέλα ηφζα ρξφληα δε κπνξψ λα πσ φηη κνπ δψζαλε θάηη (νη χκβνπινη). Δγψ ζα ήζεια λα έξζεη λα κπεη κέζα ζηε ηάμε θαη λα θάλεη κάζεκα λα παξαθνινπζήζσ θαη εγψ. Γε ζέισ λα παξαθνινπζήζεη εκέλα. Γε κπνξεί λα κε θξίλεη κε ηε ζεσξία. ηαλ μέξεηο ηα παηδηά ζνπ μέξεηο πψο λα θάλεηο ην κάζεκα - Γελ κπνξψ λα πσ φηη βνεζήζεθα ηφζν πνιχ. Ίζσο ζα πξέπεη λα ιάβεηο ππφςε ηελ εκπεηξία. Γηαηί αλ είλαη θάπνηνο θαηλνχξγηνο ζπλάδεξθνο ν νπνίνο κφιηο έρεη ηειεηψζεη θαη κπαίλεη ζηελ ηάμε Δγψ είρα 15 ρξφληα εκπεηξία ζε θξνληηζηήξηα νπφηε ήμεξα πάξα πνιιά απφ απηά ηα πξάγκαηα πνπ έιεγαλ (νη χκβνπινη) - Γελ θαηαιαβαίλσ γηαηί λα ππάξρεη χκβνπινο. Θα έπξεπε λα είλαη θαη ζχκβνπινο απέλαληη ζε εκάο, αιιά λα κπνξεί λα θάλεη θαη θάηη ψζηε λα βειηησζεί ην κάζεκα γεληθφηεξα. - Δπί ηεο νπζίαο δε κε ζπκβνχιεςε. Μνπ είπε απηά πνπ ήζειε λα κνπ πεη θαη εγψ ηα άθνπζα, αιιά απηφ δελ ήηαλ ζπκβνπιή γηα κέλα. Σειεπηαία θνξά κάιηζηα δε δέρηεθε θαλ εξσηήζεηο γηαηί βηαδφηαλε - Σν χκβνπιν δελ ηνλ είδα πνηέ κνπ. Απφ ην 2004 δελ ήξζε. - Οη ζχκβνπινη δελ έρνπλ επηζθεθηεί πνηέ ην ζρνιείν. - Ννκίδσ φηη ζην ζεζκφ ππάξρνπλ πεξηζψξηα βειηίσζεο. Δκέλα κπνξεί λα κνπ ιχζεη θάπνηα απνξία αλ έρσ ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία ηνπ αληηθεηκέλνπ. Απφ θεη θαη πέξα δε κπνξεί λα κνπ πξνζθέξεη θάηη άιιν. - Αλχπαξθηε ζπλεξγαζία. Πξέπεη εκείο λα ηνλ ςάμνπκε. Καλνληθά πξέπεη απηφο λα καο ςάρλεη. - Μεξηθέο θνξέο καο ιέεη ζπκβνπιέο θαη βνεζάεη. Αιιά δελ ζα ην ζεσξνχζα απαξαίηεην. Θα ήζεια λα είλαη πην θνληά ζε απηφ πνπ θάλσ. Να έξζεη κέζα ζηε ηάμε λα δεη ηη γίλεηαη θαη χζηεξα λα κνπ πεη πσο ζα θάλσ. Απηά πνπ καο ιέεη

270 269 κέζα ζηε ηάμε δελ είλαη δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ. Γηα λα θάλσ απηά πνπ καο ιέεη ζέισ 3 ψξεο - γηα λα είκαη θαη εγψ επραξηζηεκέλε. Γειαδή, ηψξα, εγψ θάλσ έλα παζάιεηκκα, απηφ γίλεηαη - Έρσ θαηαιάβεη απφ ηε γεληθφηεξε δηάζεζε ηεο εθπαίδεπζεο φηη ην δεηνχκελν ηεο εθπαίδεπζεο είλαη λα βγάδεη ακφξθσηνπο αλζξψπνπο. ια ηα πξνγξάκκαηα εθεί θαηαιήγνπλ. Διιηπήο θαηάξηηζε ησλ δηδαζθφλησλ θαη ηαπηφρξνλα εηζαγσγή απαηηεηηθψλ πξνγξακκάησλ ηα νπνία ζέινπλ ηδηαίηεξε θαηάξηηζε - θαη λα κελ αθνχζσ απηά ηα πεξί πνιιαπιαζηαζηψλ θαη πεξί «ηέηνησλ», ηα νπνία δε ιεηηνπξγνχλ πνπζελά. Σν ζέκα είλαη πνηνο επηκνξθψλεη ηνπο επηκνξθσηέο. Κάπνηνο πξέπεη λα ην ξσηήζεη θαη απηφ. Καη άξα θαηαιήγνπλ φια ζε έλαλ άμνλα: θάζε ρξφλν ηα παηδηά είλαη θαη ιηγφηεξν εχζηξνθα απφ ηε πξνεγνχκελε ρξνληά. ρη κφλν ζην αληηθείκελφ κνπ ζε φια ηα αληηθείκελα. Ζ θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηεξεπλήζεθε επίζεο κέζσ εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχλ ηε "γλψζε ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ", φπσο επίζεο θαη ηελ "ελεκέξσζή ηνπο ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο" ζε ζέκαηα ηνπ επηζηεκνληθνχ ηνπο πεδίνπ (δηδαθηηθή, κεζνδνινγία, παηδαγσγηθά δεηήκαηα, έξεπλεο θιπ.). Καηά ηε ζπλέληεπμε ηέζεθε ε εξψηεζε αλ νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ γλψζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα θαη δεηήζεθε ε γλψκε ηνπο ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν απηφ. Δληππσζηαθφ είλαη ην εχξεκα ζε ζρέζε κε ην πνζνζηφ ηεο «αλχπαξθηεο» (πνζνζηφ 51,7%, Ν= 15) ή «κεξηθήο» γλψζεο (20,7%, Ν= 6) ηνπ ξφινπ ή ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, ελψ εθθξάζηεθε απφ ηνπο ίδηνπο ε δηάζεζε ελεκέξσζεο πάλσ ζην ίδην ην πεξηερφκελν αιιά θαη ζηνλ ηξφπν πξφζβαζεο ηνπ θεηκέλνπ ηνπ ΑΠ. ηελ εξψηεζε «Έρεηο γλψζε ηνπ ΑΠ πνπ αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο ζηε βαζκίδα πνπ δηδάζθεηο;» (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 18) νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δελ έρνπλ ζρεηηθή γλψζε απαληνχλ: - Γελ ππάξρεη αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Έρεη κφλν απηά πνπ πξέπεη λα δηδαρζνχλ. Απηφ εγψ δε ην ζεσξψ αλαιπηηθφ πξφγξακκα. - ρη. Δγψ θάλσ απηά πνπ μέξσ λα θάλσ. - ρη, δε ην γλσξίδσ. Οχηε ην παιηφ νχηε ην θαηλνχξγην. Απηφ πνπ θάλσ είλαη φηη πξνζπαζψ λα πξνζθέξσ φ,ηη πεξηζζφηεξν κπνξψ ζηα παηδηά πνπ έρσ θάζε θνξά. - Γελ ζπκάκαη. Σν έρσ ξίμεη κηα καηηά έηζη κέζεο άθξεο γλσξίδσ. - Γελ ην έρσ κειεηήζεη ηφζν πνιχ ψζηε λα κπνξψ λα απαληήζσ ζε απηέο ηηο εξσηήζεηο. Δίδα απηά πνπ ιέεη αιιά ζηελ πξάμε δελ

271 270 - Πεο κνπ ιίγν ζε παξαθαιψ; (ε εθπαηδεπηηθφο δεηά επεμήγεζε ζηελ εξψηεζε αθνχ δελ θαηαλνεί ηε ιέμε «Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα») Δπηπιένλ νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δειψλνπλ φηη γλσξίδνπλ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα, ζην ζχλνιφ ηνπο ζπλήζσο δελ απνδέρνληαη ηελ δπλαηφηεηά ηνπ λα απνηειέζεη νδεγφ γηα ηνπο ζηφρνπο θαη ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηνπο. Αληίζεηα ζεσξνχλ φηη νη θαηεπζχλζεηο ηνπ ΑΠ πξνυπνζέηνπλ ηελ χπαξμε ζπλζεθψλ νη νπνίεο δελ παξέρνληαη κέζα απφ ην παξφλ ζχζηεκα εθπαίδεπζεο. Έηζη, αλαθέξνπλ: - Κνίηαμε, απφ ζεσξίεο είλαη θνπι θαη απφ σξαία ιφγηα θαη κεγάια, αιιά ην μαλαιέσ, φηη κε ηφζα ηκήκαηα θαη κε ηφζα παηδηά κέζα ζηε ηάμε δε κπνξεί λα είλαη εθηθηά φια απηά πνπ δεηάλε. - Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο πνπ δελ κπνξνχκε λα ην αθνινπζήζνπκε γηαηί ε ηάμε δε καο βνεζάεη. Αλάινγα κε ηηο αλάγθεο πνπ έρνπκε, αλάινγα εθαξκφδνπκε ηα ζηνηρεία ηνπ ΑΠ. Διάρηζηε θαίλεηαη λα είλαη θαη ε "ελεκέξσζε" πνπ έρνπλ νη εθπαηδεπηηθνί πάλσ ζε ζέκαηα ηεο κεζνδνινγίαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαη έξεπλαο πάλσ ζην αληηθείκελφ ηνπο, ζε πνζνζηφ 53,6%, ελψ ην 21,4% θαηαζέηεη φηη δελ έρεη θακία απνιχησο ελεκέξσζε πάλσ ζηηο εμειίμεηο ηεο μελφγισζζεο κεζνδνινγίαο (πίλαθαο 7.14). Πίλαθαο 7.14: Δλεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζηελ κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ΞΓ Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % θαζόινπ 6 20,7 21,4 21,4 ειάρηζηα 15 51,7 53,6 75,0 κέηξηα 4 13,8 14,3 89,3 αξθεηά-πνιύ 3 10,3 10,7 100,0 Σύλνιν 28 96,6 100,0 Missing 1 3,4 Σύλνιν ,0 Πάλσ ζε απηφ νη εθπαηδεπηηθνί δελ αλαθέξνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο γηα ηελ ειιηπή ηνπο απηή ελεκέξσζε. Αληίζεηα, είηε ζεσξνχλ φηη ν παξάγνληαο ηεο δηδαθηηθήο εκπεηξίαο έρεη κεγαιχηεξε ρξεζηκφηεηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο

272 271 δηδαθηηθήο πξάμεο, είηε παξαδέρνληαη ηε δηθή ηνπο έιιεηςε ελδηαθέξνληνο. ζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν ηεο ελεκέξσζεο πάλησο νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί δελ θαίλνληαη λα αληηιακβάλνληαη φηη απηφ αθνξά ηε κειέηε επηζηεκνληθψλ ζπγγξακκάησλ πνπ άπηνληαη ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπο. Δλδεηθηηθά θαηαζέηνπλ: - Γε ζα ιεγα φηη «λαη, ληε θαη θαιά». Αλ πέζεη ζηα ρέξηα κνπ θάηη ζα ην δηαβάζσ. - Γελ ην θάλσ. Πην πνιχ ζθαξθίδνκαη πξάγκαηα θαηλνχξγηα ην θάλσ κφλε κνπ. - Θα ην ήζεια, αιιά ε αιήζεηα είλαη πσο δελ ελεκεξψλνκαη. Γελ είλαη φηη ζέισ θαη δε κπνξψ πξαθηηθά, φηη ζα ήζεια ζεσξεηηθά. Αιιά, πξαθηηθά δε ην θάλσ απηφ. ρη φηη δε κπνξψ. Γελ ην θάλσ. - Γε κπνξψ λα πσ φηη ελεκεξψλνκαη κε ηελ έλλνηα ηεο εμέιημεο... - Σψξα κε ην δηαδίθηπν ιίγν, πξνζπαζψ δε ζεσξψ φηη είκαη ελεκεξσκέλε φζν πξέπεη. Πεξηκέλνπκε ηηο εκεξίδεο. Πέξζη είραλε θάπνηνη εθδνηηθνί νίθνη εθζέζεηο βηβιίσλ γηα λα δνχκε ηη θπθινθνξεί, ηη αιιάδεη, πάληα φκσο είκαζηε πίζσ. Γε ζεσξψ φηη είκαζηε φζν ζα έπξεπε - Δγψ δε ην θάλσ. Θα κπνξνχζα λα ην θάλσ αιιά δε ην θάλσ γηαηί - δε μέξσ - δελ έρσ δηάζεζε. Ζ επηκνξθσηηθή θαη ελεκεξσηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο κεηαβιεηέο "γλψζε ΑΠ", "ελεκέξσζε" θαη "επηκφξθσζε", δε θαίλεηαη λα ζρεηίδεηαη κε ηνλ "ηξφπν δηνξηζκνχ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Έηζη ζα αλέκελε θαλείο νη εθπαηδεπηηθνί πνπ είλαη δηνξηζκέλνη κε ην δηαγσληζκφ ηνπ ΑΔΠ θαη έρνπλ πεξάζεη απφ κηα δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ησλ γλψζεσλ, ηεο δηδαθηηθήο ηθαλφηεηαο αιιά θαη ηεο παηδαγσγηθήο επάξθεηάο ηνπο, λα ελεκεξψλνληαη δηαξθψο πάλσ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ επηζηεκνληθνχ ηνπο πεδίνπ, έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη θαηάιιεια ζηνπο πξνζδνθψκελνπο ζηφρνπο ηεο πνιηηείαο. Παξφια απηά δηαπηζηψλεηαη φηη θάηη ηέηνην δελ ηζρχεη, αθνχ πξνθχπηεη ζηαηηζηηθά κε ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ παξαπάλσ κεηαβιεηψλ θαη ηνπ "ηξφπνπ δηνξηζκνχ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (ANOVA, F= 0,896, p= 0,493, F= 0,505, p= 0,732, F= 0,094, p= 0,983>a, αληίζηνηρα). Σν κηθξφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ηζρπξίδνληαη φηη ελεκεξψλνληαη ζρεηηθά κε ην επηζηεκνληθφ ηνπο πεδίν ζρνιηάδεη: - Άκα ςάμεηο πηζηεχσ φηη κπνξείο, γηαηί είλαη έλαο ηνκέαο πνπ αιιάδεη. Πξέπεη λα ελεκεξσλφκαζηε. Θεσξψ θαθφ θαη πξνθαηάιεςε λα κέλνπκε πίζσ. Αιιάδνπλ

273 272 φια πάκε κπξνζηά θαη φρη πίζσ έηζη δελ είλαη? Γελ είκαζηε ζηελ audiolingual method, έηζη δελ είλαη; Πάκε πην κπξνζηά. - Δλεκεξψλνκαη απφ ην δηαδίθηπν. Απφ βηβιία, απφ δηάθνξα πεξηνδηθά δηαδηθηπαθά ηα νπνία θπθινθνξνχλ ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε, θαη κάιηζηα πξνζπαζψ λα παξαθνινπζψ θαη ηηο εμειίμεηο θαη ζε επίπεδν εμσηεξηθνχ. ζν κπνξψ ζέισ λα ζπγθξίλσ απηά πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ Δπξψπε, παληνχ, νπνπδήπνηε, ζηελ Διιάδα ή ζηελ Ακεξηθή, απφ βηβιία θαη απφ ηελ εκπεηξία κνπ. - through organizational groups through Facebook. Through the American University I met a lot of brilliant and eminent teachers all over the world we communicate and we exchange opinions about methodology. And I think the best methodology rises from each group (κεηάθξαζε: κέζα απφ νξγαλσκέλεο νκάδεο, κέζα απφ ην Facebook. Απφ ην Ακεξηθαληθφ Παλεπηζηήκην γλψξηζα έμνρνπο εθπαηδεπηηθνχο απφ φινλ ηνλ θφζκν, επηθνηλσλνχκε θαη αληαιιάζζνπκε απφςεηο πάλσ ζηε κεζνδνινγία. Καη λνκίδσ φηη ε θαιχηεξε κεζνδνινγία πξνθχπηεη απφ ηε θάζε νκάδα ) Οη εθπαηδεπηηθνί πάλησο ησλ νπνίσλ ε ελεκέξσζε ραξαθηεξίδεηαη σο «ειάρηζηε» ή «κέηξηα» αλαθέξνληαη ζε απηήλ κε ηα εμήο θξηηήξηα: - Δλεκεξψλνκαη, είηε απφ ηα έγγξαθα πνπ ζηέιλνπλε νη δηεπζχλζεηο, είηε απφ ην πεξηνδηθφ. είηε απφ ην internet. απφ ηελ Διιελνακεξηθάληθε Έλσζε. ζεκηλάξηα θαη απφ εθδνηηθνχο νίθνπο - Ο χκβνπινο νη εθδφζεηο γηαηί καο δείρλνπλ θαη ηα βηβιία ηνπο - παξαθνινχζεζα ζεκηλάξηα δηάθνξα - φ,ηη κπνξψ απφ κφλε κνπ, κέζσ internet, κέζσ δηαθφξσλ sites πνπ ππάξρνπλ, δηφηη ζε απηφλ ην ηνκέα δε γίλνληαη ζεκηλάξηα.. - κφλν απφ θάπνηεο νκηιίεο πνπ κπνξεί λα αθνχζσ ζρεηηθά - ζνλ αθνξά ην Τπνπξγείν, φ,ηη έξζεη ζην ζρνιείν, κε mails, ελεκεξψλνκαη απφ ην θάθειν - απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ - πξψηα απφ ην βηβιίν ηνπ θαζεγεηνχ θαη απφ δηθά κνπ βηβιία γξακκαηηθήο κε δηθή κνπ επζχλε. - Πάλσ ζηε δηδαζθαιία γηα λα είκαη εηιηθξηλήο δελ έρσ δηαβάζεη θαλέλα βηβιίν. - άκα κε πιεξνθνξήζεη θάπνηνο θαη κνπ πεη: μέξεηο βγήθε απηφ... απφ ζπλαδέξθνπο - άκεζε επαθή κε ζπλαδέξθνπο.

274 273 ε άιιεο πεξηπηψζεηο νη εθπαηδεπηηθνί δελ αλαγλσξίδνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ή ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ησλ ηερληθψλ θαη ηεο κεζνδνινγίαο πάλσ ζηα νπνία επηκνξθψλνληαη: - κέζσ ηνπ πκβνχινπ καζαίλνπκε φιεο απηέο ηηο θαηλνχξγηεο ηερληθέο πνπ κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε: βέβαηα, γηα λα εκπινπηίζνπκε ην κάζεκα, φρη γηα λα θάλνπκε ηε γλψζε θαιχηεξε - Δμαξηψληαη φια απφ ην πψο ζα είλαη ην ζεκηλάξην. Δίλαη κεξηθνί πνπ είλαη φιν «κπια, κπια», θαη ζεσξία... Καη απφ νπζία, ηίπνηα. Σφζα ρξφληα εκπεηξία μέξνπκε ιίγν πνιχ λα θξίλνπκε πνηνο ιέεη θάηη νπζηαζηηθφ θαη πνηνο φρη. - Γειαδή, λα πσ εγψ ηψξα φηη ην Υ Πξφγξακκα επηκφξθσζεο είλαη πξφγξακκα πνπ καο δείρλεη πψο λα δηδάμνπκε αγγιηθά. είλαη ιίγν αζηείν Σν groupwork - δειαδή απηφ πνπ πξνσζείηαη κέζσ ηνπ Υ πξνγξάκκαηνο εκείο ην θάλακε αλέθαζελ. Έηζη δελ είλαη; θαη αο έξζνπλε εδψ λα θάλνπλε groupwork κε 30 άηνκα, πνπ ζηε Γ θνπβαιάλε θαξέθιεο απφ ην άιιν ηκήκα, γηαηί δε θηάλνπλ. Χξαίν groupwork απηφ Σα παξαπάλσ επξήκαηα δίλνπλ κηα εηθφλα ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. χκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Πξνθίι γηα ηελ Δθπαίδεπζε ησλ Δθπαηδεπηηθψλ Ξέλεο Γιψζζαο (European Profile for Language Teacher Education) ε εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη έλα αλαιπηηθφ πιαίζην ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο (ελδνυπεξεζηαθή εθπαίδεπζε) θαη έλα πξφγξακκα ζπνπδψλ πνπ λα ελζσκαηψλεη ηελ αθαδεκατθή γλψζε θαη ηελ πξαθηηθή εκπεηξία ηεο δηδαζθαιίαο (Kelly, Grenfell, Allan, Kriza, & McEvoy, 2004). Δπίζεο ζχκθσλα κε ην ρέδην Γξάζεο (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2003: 34-35) ε «αξρηθή εθπαίδεπζε πξέπεη λα εθνδηάδεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κε έλα βαζηθφ θνπηί εξγαιείσλ θαη ηερληθψλ κέζα απφ ηελ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ρψξν ηεο ηάμεο». Παξάιιεια, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ έξεπλα TALIS ηνπ ΟΟΑ (2009) ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κπνξεί λα παξαζρεζεί κέζα απφ άηππεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε κειέηε επαγγεικαηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαη ν άηππνο δηάινγνο κε ζπλαδέξθνπο, αιιά θαη πην ηππνπνηεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ, εξγαζηεξίσλ θαη πξνγξακκάησλ, ε ζπκκεηνρή ζε δίθηπα κε εθπαηδεπηηθνχο απφ άιια ζρνιεία, ή ε ζπκκεηνρή ζε αηνκηθή ή ζπλεξγαηηθή έξεπλα. Δθηφο απηνχ, ζηελ έξεπλα ε θαζνδήγεζε θαη ε παξαηήξεζε απφ ζπλαδέξθνπο απνηειεί επίζεο δξαζηεξηφηεηα επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο (OECD, 2009). Οη πξαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπκκεηνρή ζηηο επαγγεικαηηθέο καζεζηαθέο θνηλφηεηεο (PLCs) θαίλνληαη κέζα απφ εκπεηξηθέο

275 274 κειέηεο λα έρνπλ επίδξαζε ζηε κάζεζε, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί πηνζεηνχλ καζεηνθεληξηθά κνληέια ζηε δηδαζθαιία ηνπο θαη απνθηνχλ θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο (Bolam et al., 2005 Supovitz, 2002 Vescio, Ross & Adams, 2008). Ζ επαγγεικαηηθή εμέιημε ζεσξείηαη επαγγεικαηηθφ θαζήθνλ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο (Eurydice, 2003, 2008 European Commission, 2009). Παξφια απηά νη εθπαηδεπηηθνί δελ είλαη ξεηά ππνρξεσκέλνη λα εκπιαθνχλ ζε απηή ηε δηαδηθαζία. ηελ Διιάδα ην πιαίζην εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο δηαρσξίδεη ηελ «ππνρξεσηηθή» απφ ηελ «πξναηξεηηθή» επηκφξθσζε, θαη φπσο πξνθχπηεη απφ ηε ζρεηηθή έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε επαγγεικαηηθή εμέιημε κε ηελ έλλνηα ηεο επηκφξθσζεο είλαη ππνρξεσηηθή κφλν γηα ηνπο λενδηνξηδφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο, ελψ ε πξναηξεηηθή ηζρχεη γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ήδε εξγάδνληαη ζην ζρνιείν (Eurydice, 2007/ European Commission, 2009). Παξάιιεια, φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ έξεπλα ESLC 2011, ε Διιάδα ζπγθαηαιέγεηαη αλάκεζα ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηα νπνία φινη νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ιάβεη εθπαίδεπζε γηα λα δηδάμνπλ ηε γιψζζα-ζηφρν. ηελ έξεπλα TALIS πάλησο ηνπ ΟΟΑ (2009: 48), ζηηο ζπκκεηέρνπζεο ρψξεο ν κέζνο φξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο θηάλεη ην 89%, ελψ θαίλεηαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί κε ρακειφηεξα πξνζφληα ζπκκεηέρνπλ ιηγφηεξν απφ απηνχο πνπ έρνπλ πςειφηεξν κνξθσηηθφ επίπεδν. πγθεθξηκέλα, σο πην ζπλεζηζκέλεο πξαθηηθέο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο αλαθέξνληαη ηεξαξρηθά ν αλεπίζεκνο δηάινγνο γηα ηελ βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο (92%), ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ θαη εξγαζηεξίσλ (workshops) (81%), ε αλάγλσζε επαγγεικαηηθήο βηβιηνγξαθίαο (78%), ελψ ηειεπηαίεο ζηηο πξνηηκήζεηο έξρνληαη ηα πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο πξνζφλησλ (25%), θαη νη επηζθέςεηο παξαθνινχζεζεο καζεκάησλ ζε άιια ζρνιεία (28%) (OECD, 2009: 57) (ζρήκα 7.11). Πάλησο έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ρσξψλ απηψλ απνθαιχπηεη φηη ε δπζθνιία ζπλδπαζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο κε ην σξνιφγην πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ θαη ε έιιεηςε επθαηξηψλ εμέιημεο ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπο ρψξν, απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε απηέο, ελψ επίζεο κέζα απφ ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο θαίλεηαη φηη ε χπαξμε θηλήηξνπ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζπκβάιιεη ζηελ πξνζπκία ηνπ λα πεηξακαηίδεηαη θαη λα επηδεηθλχεη πςειφηεξν βαζκφ δεθηηθφηεηαο ζε λέεο δηδαθηηθέο

276 275 πξαθηηθέο θαη θαηλνηφκεο δξάζεηο, θαη επηκνλήο ζηε κάζεζε γεληθφηεξα (TALIS, ΟΔCD, 2010: 59). ρήκα 7.11: Πνζνζηά ζπκκεηνρήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε δξαζηεξηφηεηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ζχκθσλα κε ηε δηεζλή έξεπλα TALIS, Πεγή: TALIS (OECD, 2009: 57) β. Γηδαθηηθέο πξαθηηθέο πσο είδακε ζηα θεθάιαηα 2 θαη 3 ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα εζηηάδεη ζηελ επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαζθαιία. Σα δεδνκέλα ηεο παξαηήξεζεο παξέρνπλ ζεκαληηθά επξήκαηα γηα ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχληαη απφ ηνλ δηδάζθνληα ζηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Δπίζεο νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηε ζπλέληεπμε ξσηήζεθαλ ζρεηηθά κε ηε κεζνδνινγία θαη ηηο ηαθηηθέο πνπ αθνινπζνχλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο, θαη νη απαληήζεηο ηνπο απνδίδνπλ επηπξφζζεηεο πιεξνθνξίεο πνπ δελ δχλαληαη λα πξνβιεζνχλ κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο παξαηήξεζεο. Δηδηθφηεξα γηα ηελ επηθνηλσλία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε ηνπο καζεηέο θαηαγξάθεθε ε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ (Γ) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηδαθηηθή ψξα, δειαδή ε "δηάξθεηα ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ" (teacher talk time - ΣΣΣ) ζε αληηπαξαβνιή κε ηελ "δηάξθεηα ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ καζεηή" (student talk time STT) πνπ απνηειεί ηα "γισζζηθά εμαγφκελα 149 Βιέπε επίζεο:

277 276 ζηε Γ" (output). Δπηπιένλ θαηαγξάθεθε ε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ ησλ επηπιένλ "γισζζηθψλ εηζαγνκέλσλ ζηε Γ" (input) απφ ηνπο καζεηέο, δειαδή ηνπ ρξφλνπ γηα ηνλ νπνίν νη καζεηέο εθηίζεληαη ζηε γιψζζα-ζηφρν κέζσ αθνπζηηθψλ πεγψλ (αζθήζεηο θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ απφ ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην αιιά θαη εθηφο ηνπ εγρεηξηδίνπ, απνζπάζκαηα απφ ηαηλίεο ή ληνθπκαληέξ, κνπζηθά θνκκάηηα, θιπ.). Ζ ελεξγεηηθή ρξήζε ηεο μέλεο γιψζζαο απφ ηνπο καζεηέο κέζα ζηε δηδαθηηθή ψξα απνηειεί βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο θαηάθηεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο (Nunan, 1999: 241). Δπνκέλσο, έλα απνηειεζκαηηθφ καζεηνθεληξηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο πξέπεη λα παξέρεη ηελ επθαηξία ζηνπο καζεηέο λα ζπλεηζθέξνπλ ζηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη λα κεγηζηνπνηνχλ ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο (van Lier, 2001: 103). Οη επθαηξίεο γηα εμάζθεζε ηεο γιψζζαο κέζα ζην πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο ηεο ΞΓ είλαη ζεκαληηθά πεξηνξηζκέλεο (Paul, 2003: 76) θαη γη απηφ ε εμάζθεζε απηψλ ησλ δεμηνηήησλ κέζα ζηελ ηάμε πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα γηα ηνπο καζεηέο (Thornbury, 1996). ε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ν ρξφλνο νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα ζηελ ηάμε έρεη αμηνινγεζεί ζηε πξνζπάζεηα λα απμεζεί ν ρξφλνο εμάζθεζεο ηεο γιψζζαο απφ ηνπο καζεηέο (Willis, 1990: 57 Paul, 2003: 137). Πνιιέο έξεπλεο έρνπλ εζηηάζεη ζηελ πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα (απνηειεζκαηηθφηεηα) ηεο ρξήζεο ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ε πνιιέο απφ απηέο έρνπλ βξεζεί αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο ππέξ ηνπ δένληνο ρξήζεο ηεο γιψζζαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ κε αληίζηνηρεο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο (Allwright,1982: 10) θαη ζηε κε βειηίσζε ησλ αθνπζηηθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ δεμηνηήησλ ηνπ καζεηή (Ross, 1992: , φπσο αλαθέξεηαη ζην Nunan, 1999: 209). Έηζη κέζα απφ ηηο κειέηεο πξνηείλεηαη ε κεησκέλε ρξήζε ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ έηζη ψζηε λα κεγηζηνπνηεζεί ε εμάζθεζε ησλ καζεηψλ ζηε Γ, θαη λα επηηεπρζεί ε απνηειεζκαηηθή κάζεζε (Paul, 2003: 76). Άιιεο έξεπλεο δίλνπλ έκθαζε ζηελ πνηφηεηα, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ή ην πεξηερφκελν ηνπ ιφγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Paul, 2003 van Lier, 2001: 104), ν νπνίνο (ιφγνο) απνδεηθλχεηαη απνηειεζκαηηθφο φηαλ είλαη απζεληηθφο (Allwright, 1982: 8 Willis, 1990: 63 Rost, 1994: ), μεθάζαξνο, θαη αληηζηνηρεί ζην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ (Paul, 2003: 71). Μέζσ ηεο πνηνηηθήο ρξήζεο ηεο Γ ν εθπαηδεπηηθφο απνηειεί πξφηππν επηθνηλσλίαο, δεκηνπξγεί ζπλζήθεο γηα ηελ επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη παξέρεη ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ν

278 277 καζεηήο κπνξεί λα παξάγεη ζε ζηαζεξή ζπρλφηεηα ηε γιψζζα-ζηφρν έηζη ψζηε λα ελδπλακψζεη ηηο πξνθνξηθέο δεμηφηεηέο ηνπ. Μέζσ απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ επίζεο νη καζεηέο απνθηνχλ θίλεηξν θαη ελδηαθέξνλ θαη ιακβάλνπλ ζπλερή αλαηξνθνδφηεζε γηα ηελ επηθνηλσληαθή ηνπο ηθαλφηεηα κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ηνλ δηδάζθνληα θαη ηνπο ζπκκαζεηέο. Έηζη, ε έξεπλα ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο δείρλεη φηη ε γισζζηθή αλάπηπμε ζρεηίδεηαη κε ην ρξφλν έθζεζεο ζηε γιψζζα (ζηελ νπνία ν Krashen αλαθέξεηαη σο comprehensible input ). Οη Met θαη Rhodes (1990: 438) ζεκεηψλνπλ φηη ν ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο αιιά θαη ε πνηφηεηα ιφγνπ πνπ αθνξά ηελ απζεληηθή επηθνηλσλία έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ επίηεπμε ηεο γισζζηθήο επάξθεηαο, αθνχ φπσο αλαθέξεη ε Rivers νη καζεηέο θαηαθηνχλ ηε γιψζζα φηαλ ε πξνζνρή εζηηάδεηαη ζηε ιήςε θαη ηελ παξαγσγή απζεληηθψλ κελπκάησλ, δειαδή κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ αηφκσλ «πνπ έρνπλ θάηη λα πνπλ» (Rivers, 1988). Σέινο, ε έξεπλα έρεη δείμεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί δε ζπλεηδεηνπνηνχλ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα-ζηφρν θαη γη απηφ ρξεηάδεηαη λα έρνπλ ζπλείδεζε ηνπ ρξφλνπ ρξήζεο ηεο γιψζζαο, ε νπνία κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα απφ κεηξήζεηο θαη αλαιχζεηο θαη έηζη νη ίδηνη λα αμηνινγήζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαθηηθήο ηνπο πξαθηηθήο (Richards & Lockhart, 1994). Ο ρξφλνο πνπ αθνξά ηε ρξήζε ηεο Γ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαηαθξάθεθε θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο παξαηήξεζεο ησλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ. πσο πξνθχπηεη απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ δελ δηαπηζηψλεηαη επαξθήο ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη ηελ επηθνηλσλία ηνπο κε ηνπο καζεηέο, αθνχ ν κέζνο φξνο ρξήζεο ηεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαηά ηε δηδαθηηθή ψξα κεηαβιεηή: "ρξήζε Γ εθπαηδεπηηθνχ (TTT)" είλαη ιηγφηεξν απφ πέληε ιεπηά (5 ) (ΜΟ: 4,79, min: 0,00, max: 18,30, ηππηθή απφθιηζε: 5,09 ), φπσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 7.15 πνπ απνηειεί ην ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα ησλ κέζσλ ρξφλσλ ησλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη δεμηνηήησλ θαηά ηε δηδαθηηθή πξάμε. Ο κεησκέλνο απηφο ρξφλνο πνπ ν/ε εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί ηελ μέλε γιψζζα νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε δηελέξγεηα ηνπ καζήκαηνο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ γίλεηαη θπξίσο ζηε κεηξηθή αθνχ απηήλ ρξεζηκνπνηεί γηα ηηο εθθσλήζεηο, ηηο επεμεγήζεηο θαη δηεπθξηλήζεηο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ηα ζρφιηα αλαηξνθνδφηεζεο, ηηο παξαηεξήζεηο γηα ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ, ηα πξνζσπηθά ηνπ/ηεο ζρφιηα θαη ηελ αληαιιαγή απφςεσλ κεηαμχ ηνπ ίδηνπ/ηεο ίδηαο θαη ησλ καζεηψλ. Δπίζεο ε

279 278 πεξηνξηζκέλε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ πνπ παξαηεξείηαη, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δελ αθνξά ηελ πξφθιεζε ζπδήηεζεο, ηελ αληαιιαγή απφςεσλ αλάκεζα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο ή νπνηαδήπνηε κνξθή απζεληηθήο επηθνηλσλίαο, αιιά πξνέξρεηαη απφ ηελ αλάγλσζε θεηκέλσλ θαη αζθήζεσλ θαη ηελ δηαηχπσζε εξσηήζεσλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνο ηνπο καζεηέο (εξσηήζεηο θαηαλφεζεο ηνπ θεηκέλνπ, γξακκαηηθήο θαη ιεμηινγίνπ θιπ.). Πνιχ ζπρλά επίζεο ν εθπαηδεπηηθφο κεηαθξάδεη ζηε κεηξηθή γιψζζα ην θείκελν, ηηο εξσηήζεηο θαη ηηο αζθήζεηο ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ, αιιά θαη ηηο δηθέο ηνπ θξαζηηθέο δηαηππψζεηο πνπ αξρηθά εθθξάδνληαη ζηε γιψζζα-ζηφρν. Υακειφο φκσο είλαη θαη ν ρξφλνο ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνπο καζεηέο. πσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 7.15 ν ζπλνιηθφο ρξφλνο ρξήζεο ηεο γιψζζαο ππεξβαίλεη νξηαθά ηα ηξία ιεπηά (3 ) απφ φινπο ηνπο καζεηέο ηεο ηάμεο ζπλνιηθά αλά δηδαθηηθή ψξα (MO: 3,04, min: 0,00, max: 18,00, ηππηθή απφθιηζε 2,99 ) κεηαβιεηή: "ρξήζε Γ καζεηψλ" (STT) πνπ ζπλεπάγεηαη ηνλ αθφκα πην κεησκέλν ρξφλν ρξήζεο ηεο γιψζζαο ζε αηνκηθφ επίπεδν. Γηα ηε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο (Γ1) κέζα ζην κάζεκα, νη εθπαηδεπηηθνί ζρνιηάδνπλ φηη ε έιιεηςε δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ππαγνξεχεη ηελ αλάγθε ρξήζεο ηεο, πνπ εληζρχεηαη απφ ηελ αληίιεςε φηη κφλν κέζσ ηεο κεηξηθήο κπνξεί λα επηηεπρζεί ε θαηαλφεζε ηεο «ζεσξίαο» ηεο γιψζζαο. Ζ γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθή απηή αληίιεςε ηεο δηδαζθαιίαο - θνηλή ζηνπο δηδαθηηθνχο θχθινπο φπσο εηπψζεθε ζην θεθάιαην 3 ηνπ ζεσξεηηθνχ κέξνπο - πξνζθέξεη κηα αίζζεζε ζηγνπξηάο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο φηη απηφ πνπ ιέλε κέζα ζηελ ηάμε γίλεηαη θαηαλνεηφ θαη αληηιεπηφ απφ φινπο αλεμαηξέησο ηνπο καζεηέο, κηα αλάγθε πνπ επηβάιιεηαη θαη απφ ην κεγάιν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ κέζα ζηα "κεηθηά" ηκήκαηα θαη ηα ηκήκαηα "αξραξίσλ". εμήο: Οη εθπαηδεπηηθνί δηθαηνινγνχλ ηελ εθηεηακέλε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο σο - Υξεζηκνπνηψ θαη ειιεληθά πάξα πνιιέο θνξέο, αλάινγα. Δίλαη time saving, φηαλ έρεηο ζέκα κε ην ρξφλν, δειαδή φηαλ έρσ ην ηκήκα ησλ αξραξίσλ. ηαλ έρεηο 2 ψξεο ηε βδνκάδα, ζα θάηζσ ηα conditionals λα ηα θάλσ κέζσ observation θαη second language θαη «θνινθχζηα»; Θα θνηηάμσ φζν πην γξήγνξα λα ην αληηζηνηρίζσ κε ηελ ειιεληθή γιψζζα λα ην θαηαιάβνπλ γηα λα κπνξέζσ λα ηνπο πξνζθέξσ θαη θάηη παξαπάλσ. Οπφηε ζίγνπξα ζα ρξεζηκνπνηήζσ ηελ ειιεληθή γιψζζα φρη κφλν ζηνπο αξραξίνπο θαη ζηνπο πξνρσξεκέλνπο - αλ είλαη - λα ζψζσ ρξφλν.

280 279 (γηα ηε κεηάθξαζε κέζα ζηελ ηάμε) - Σν θάλσ γηα λα θαηαιαβαίλνπλ ηα παηδηά ηη θάλνπκε, αιιηψο δελ ζα θαηαιαβαίλνπλ θαη ζα ελνρινχλ. ηo δεκφζην ζρνιείν ην ζεσξψ απαξαίηεην γηα ηε κεηάθξαζε. Δίλαη ν ρξφλνο θαη ηα επίπεδα. Δξκελεία ηεο ιέμεο ζηα ειιεληθά. Γελ καζαίλεη αιιηψο ην παηδί. (γηα ην αλ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο ηελ αγγιηθή γιψζζα κέζα ζην κάζεκα) - Μέζα ζε έλα ειιεληθφ πεξηβάιινλ κε κηα ειιελίδα θαζεγήηξηα; Πνπ ηα παηδηά μέξνπλ φηη είλαη Έιιελεο νη θαζεγεηέο; Γειαδή πσο εζχ ζα ηνπο ππνρξεψζεηο λα κηιάλε αγγιηθά απηφ ην 2σξν; Καηαθεχγνπλ πνιχ εχθνια ζηε κεηξηθή γηαηί ηελ επφκελε ψξα έρνπλ γαιιηθά. Θα ηνπο ππνρξεψζεη απηή λα κηιάλε γαιιηθά? Μεηά ζα ξζεη ν ζπλάδεξθνο θαη ζα ηνπο πεη ην δίδσκη θαη ην ηίζεκη ; ια είλαη ηδεαηά. Άιιν ηα ηδεαηά, άιιν ηα εθαξκφζηκα, άιιν ηα εθαξκνζκέλα. Σν ηδεαηφ ην μέξνπκε. Σν ζέκα είλαη κέζα ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ηη κπνξείο λα θάλεηο. Μπνξείο λα θάλεηο πνιχ ιίγα πξάγκαηα εδψ πνπ ηα ιέκε. (ε εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεηαη ζε εθπαηδεπηηθνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζαζηφρν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο) - κπαίλνπλε ζηε ηάμε θαη ην «παίδνπλε» αγγιίδεο. Ζ ζεσξία παξαδίδεηαη ζηε κεηξηθή γιψζζα γηα λα ην εκπεδψζεη ην παηδί. Υακειά πνζνζηά πάλησο ρξήζεο ηεο Γ αλαθέξνληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο καζεηέο θαη ζηελ έξεπλα ESLC 2011, αθνχ νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ φηη ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηε γιψζζα-ζηφρν ζε ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο (ΜΟ 2,0-3,6 ζε θιίκαθα 0-4), ελψ νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη αθφκα κηθξφηεξε ρξήζε ηεο Γ εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (ΜΟ 1,7-3,3). ηνλ ίδην παξαλνκαζηή νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ φηη νη καζεηέο κηιάλε ηελ Γ «κεξηθέο θνξέο» θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (ΜΟ 1,6-2,7 ζε θιίκαθα 0-4), ελψ νη αλαθνξέο ησλ καζεηψλ γηα ηε δηθή ηνπο ρξήζε ηεο Γ είλαη ιίγν ρακειφηεξεο (ΜΟ 1,2-2,5 ζε θιίκαθα 0-4). ε γεληθέο γξακκέο πάλησο ε ρξήζε ηεο Γ ζεσξείηαη πεξηνξηζκέλε ζρεδφλ ζε φιεο ηηο ρψξεο. Παξά ηνλ παξαηεξεκέλα κεησκέλν ρξφλν ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, νη εθπαηδεπηηθνί ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ζεσξνχλ φηη δίλνπλ έκθαζε ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο κέζα ζηελ ηάμε θαη ζηελ αλάπηπμε ησλ πξνθνξηθψλ δεμηνηήησλ. ηε ζρεηηθή εξψηεζε ηεο ζπλέληεπμεο «Πνηεο είλαη νη πξνηεξαηφηεηεο ζνπ φζνλ αθνξά ηηο ηέζζεξηο δεμηφηεηεο;» (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 23) ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (κε πνζνζηφ 82,8%) αλαθέξνπλ ηελ παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking) (πίλαθαο 7.16), πνζνζηφ πνπ δε ζπκθσλεί κε ηα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ

281 280 πίλαθα 7.15 φπνπ θαίλεηαη φηη νη πξνθνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο ιφγνπ (speaking) (ΜΟ= 10,7 ) έπνληαη ζε ρξνληθή δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading) (ΜΟ= 18 ). Πίλαθαο 7.15: πγθεληξσηηθφο πίλαθαο ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη δεμηφηεηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο. Δξαζηεξηόηεηα/Δεμηόηεηα N Minimum Maximum Μέζνο όξνο Τππηθή απόθιηζε ρξήζε ΓΣ εθπαηδεπηηθνύ (ΤΤΤ) 67,00 18,30 4,7940 5,09671 ρξήζε ΓΣ καζεηώλ (STT) 67,00 18,00 3,0464 2,99704 πξόζιεςε δεδνκέλσλ ζηε ΓΣ (input) 67,00 15,00 1,0324 3,31438 δξαζηεξηόηεηεο αλά δεύγε (pair work) 67,00 23,00,8657 3,86474 δξαζηεξηόηεηεο αλά νκάδα (group work) 67,00 12,00,3179 1,75343 δξαζηεξηόηεηεο θαηαλόεζεο γξαπηνύ ιόγνπ 67,00 40,00 18, ,91253 (reading) δξαζηεξηόηεηεο θαηαλόεζεο πξνθνξηθνύ ιόγνπ 67,00 29,00 5,5075 7,92268 (listening) δξαζηεξηόηεηεο παξαγσγήο γξαπηνύ ιόγνπ 67,00 40,00 8,7258 9,30798 (writing) δξαζηεξηόηεηεο παξαγσγήο πξνθνξηθνύ ιόγνπ 67,00 40,00 10,7052 8,40853 (speaking) δξαζηεξηόηεηεο δηακεζνιάβεζεο (mediation) 67,00 19,00,4030 2,41247 ιεμηινγηθέο δξαζηεξηόηεηεο (vocabulary) 67,00 42,00 10, ,60308 γξακκαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο (grammar) 67,00 40,00 8, ,62060 πνιηηηζκηθέο/πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηόηεηεο 67,00 41,00 1,6761 7,49855 (cultural awareness) δξαζηεξηόηεηεο πξνθνξάο (pronunciation) 67,00,00,00,00 ρξόλνο δηαρείξηζεο ηάμεο (class management 67,00 10,00 1,1142 1,99294 time) ρακέλνο ρξόλνο (wasted time) 67,00 30,00 6,7836 5,09806 παηρλίδηα (games) 67,00 9,00,1940 1,19644 ρξόλνο εμσδηδαθηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ 67,00 4,00,0597,48868 Valid N (listwise) 67

282 281 Πίλαθαο 7.16: Ζ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ πξνηεξαηφηεηα πνπ δίλνπλ ζε δεμηφηεηεο. Speaking Reading Writing Listening Ναη 82,8 65,5 51,7 37,9 Όρη 17,2 34,5 48,3 62,1 Σύλνιν 100,0 100,0 100,0 100,0 Έηζη ζηελ παξαπάλσ εξψηεζε έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππνζηεξίδεη φηη δίλεη έκθαζε εμίζνπ ζηηο ηέζζεξηο δεμηφηεηεο κέζα ζηελ ηάμε (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 23): - Πεξηζζφηεξν πξνζπαζψ λα θιίλσ ζε φια. - ε φια δίλσ - λνκίδσ - ηνλ ίδην ρξφλν. - ια ηα skills αιιά φρη ηαπηφρξνλα. Δίλαη αιήζεηα φηη δίλσ priorities αιιά ζε ηάμεηο. - All skills combined. ηελ πιεηνςεθία ηνπο φκσο νη εθπαηδεπηηθνί ζπλεηδεηνπνηνχλ ηε βαξχηεηα πνπ δίλνπλ ζε θάπνηεο δεμηφηεηεο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ ηηο άιιεο. Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί εθηφο απφ ηελ παξαγσγή πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking) σο κηα απφ ηηο πξνηεξαηφηεηεο ζηε δηδαζθαιία ηνπο (82,8%, Ν= 24), ην 65,5% (Ν= 19), αλαθέξνπλ θαη ηελ θαηαλφεζε γξαπηνχ ιφγνπ (reading). Ληγφηεξνη εθπαηδεπηηθνί (51,7%, Ν= 15) δίλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ (writing) θαη ηηο αθνπζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ (listening) (πνζνζηφ 37,9%, Ν= 11 ) (πίλαθαο 7.16). Ζ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ παξαηήξεζε θαη παξαηίζεηαη ζην ζπγθλεηξσηηθφ πίλαθα 7.15 ζε πξνεγνχκελν ζεκείν ηνπ εκπεηξηθνχ κέξνπο δείρλεη πσο νη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθαξκφδνληαη απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζηελ ηάμε εζηηάδνπλ ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ ρξφλνπ ζηε δεμηφηεηα θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading) (ΜΟ= 18 ), ελψ αθνινπζνχλ κε ζαθψο κεησκέλν κέζν φξν ρξφλνπ νη δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking) (ΜΟ= 10,7 ). ρεηηθά κε ηελ πξνηεξαηφηεηα ζηηο δεμηφηεηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing) (MO= 8,2 ) θαη θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (ΜΟ= 5,5 ) ε αληίιεςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκθσλεί κε ηα δεδνκέλα ηνπ πίλαθα πσο πξνθχπηεη απφ ηα επξήκαηα νη εθπαηδεπηηθνί δελ αληηιακβάλνληαη ην ρξφλν πνπ αθηεξψλνπλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαηαλφεζεο

283 282 γξαπηνχ ιφγνπ (reading), ν νπνίνο εκθαλίδεηαη θαηά πνιχ απμεκέλνο ζε ζρέζε κε ην ρξφλν πνπ αθηεξψλεηαη ζηηο άιιεο ηξεηο δεμηφηεηεο (speaking, writing, listening). εκαληηθή δηαπίζησζε φκσο απνηειεί θαη ε πνηφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ, αθνχ ν ρξφλνο πνπ θαηαγξάθεηαη αθνξά ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ηελ αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο, ηε κεηάθξαζε ηνπ θεηκέλνπ ζηε κεηξηθή γιψζζα ε νπνία ζπλήζσο γίλεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο απφ ηνπο καζεηέο ηε δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ησλ απαληήζεσλ απφ ηνπο καζεηέο. ηηο πεξηζζφηεξεο επίζεο πεξηπηψζεηο δελ εθαξκφδνληαη δηαδηθαζίεο πνπ αθνξνχλ ζηε γεληθφηεξε θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ αιιά θαη ηνλ εληνπηζκφ εηδηθφηεξσλ πιεξνθνξηψλ πεξηιεπηηθήο αλάγλσζεο (skimming), αληρλεπηηθήο αλάγλσζεο (scanning), «απφ πάλσ πξνο ηα θάησ» (top down) θαη απφ «θάησ πξνο ηα πάλσ» (bottom up) θιπ.. Δπηπιένλ, ν ρξφλνο απηφο αθνξά θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ησλ αζθήζεσλ απφ ην ηεηξάδην εξγαζηψλ θαη ηνπ βηβιίνπ ηνπ καζεηή. Αλαθνξηθά κε ηε δεμηφηεηα παξαγσγήο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (speaking) νη εθπαηδεπηηθνί ζην ζχλνιφ ηνπο αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο θαη αλαθέξνπλ ζρεηηθά κε ηελ πξνηεξαηφηεηα ησλ πξνθνξηθψλ παξαγσγηθψλ δεμηνηήησλ: - Πεξηζζφηεξν φζν γίλεηαη ζην λα κπνξνχλ ηα παηδηά λα επηθνηλσλνχλ. Δπηθνηλσληαθά. Γηαηί δελ έρνπλ κάζεη ηα παηδηά λα επηθνηλσλνχλ. ην speaking φζν κπνξψ. - First of all speaking because in this way they feel more free to speak and when they speak they use the words they learn. Παξφια απηά αληηιακβάλνληαη ηελ έλλνηα ηεο επηθνηλσλίαο πεξηζζφηεξν σο παξαγσγή αλακελφκελνπ ιφγνπ (π.ρ. απαληήζεηο ζε εξσηήζεηο πνπ έρεη ήδε ζέζεη ν/ε εθπαηδεπηηθφο) ή αλαπαξαγσγή δνκψλ ηεο γιψζζαο (π.ρ. αλάγλσζε εθθσλήζεσλ, αζθήζεσλ θαη πξνηάζεσλ κε έκθαζε ζε δνκηθά ζηνηρεία ηεο γιψζζαο, φπσο γξακκαηηθνχο ηχπνπο, ιεμηιφγην θιπ.). Έηζη ζην ρξφλν πνπ θαηαγξάθεηαη δελ παξαηεξείηαη ειεχζεξε παξαγσγή ιφγνπ κε ζθνπφ ηελ απζεληηθή επηθνηλσλία. πσο εηπψζεθε παξαπάλσ ζηελ αλάιπζε ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ν/ε εθπαηδεπηηθφο, αλ θαη δηαηππψλεη εξσηήζεηο πξνο ηνπο καζεηέο, θαηαθεχγεη ζηε κεηάθξαζε ησλ εξσηήζεσλ απηψλ, έηζη ψζηε λα γίλνληαη θαηαλνεηέο απφ φινπο ηνπο καζεηέο. Δμάιινπ ε κεηαβιεηή "ιεθηηθέο ζπλήζεηεο ζηελ

284 283 Γ" (παξάξηεκα Η, εξψηεκα 41) δείρλεη φηη θαηά ηελ παξαηήξεζε, ζε πνζνζηφ 67,2% ησλ ζπλεδξηψλ (Ν=45) «θαλέλαο» καζεηήο δε ρξεζηκνπνηεί ηε γιψζζα-ζηφρν γηα λα επηθνηλσλήζεη κέζα ζηελ ηάμε, ζην 20,9% (Ν= 14) ησλ πεξηπηψζεσλ ηε ρξεζηκνπνηνχλ «ιίγνη» καζεηέο, ελψ κφλν ζην 7,5% (Ν=5) «αξθεηνί» καζεηέο, θαη ζην 4,5% (Ν=3) ησλ πεξηπηψζεσλ νη «πεξηζζφηεξνη» καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηε Γ γηα επηθνηλσλία (ζρήκα 7.12). Ζ ρξήζε ηεο Γ απφ ηνπο καζεηέο πάλησο ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηελ ρξήζε ηεο (θαη θαη επέθηαζε ηε κε ρξήζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο - Γ1) απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (Spearman s rho= 0,484**, p= 0,000), αιιά θαη ν ρξφλνο πνπ αλαινγεί ζηνλ παξαγφκελν ιφγν ησλ καζεηψλ (STT) ζρεηίδεηαη επίζεο ζεηηθά κε ην ρξφλν ρξήζεο ηεο γιψζζαο (Γ) απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ (Spearman s rho= 0,330**, p= 0,006). Δλ ηνχηνηο ηα επηπιένλ γισζζηθά εηζαγφκελα ζηε γιψζζα-ζηφρν (input) δε θαίλνληαη λα εληζρχνπλ ηελ παξαγσγή ιφγνπ ησλ καζεηψλ ε νπνία κπνξεί λα αθνξά ηηο "ιεθηηθέο ηνπο ζπλήζεηεο" ή ηνλ θαηαγεγξακκέλν κέζν "ρξφλν ρξήζεο ηεο γιψζζαο" (Spearman s rho= -0,063, p= 0,614 θαη Spearman s rho= -0,068, p= 0,586). ρήκα 7.12: Υξήζε ηεο γιψζζαο ζηφρνπ (Γ ή ΞΓ) απφ ηνπο καζεηέο

285 284 Απφ έλα άιιν πνζνζηφ εθπαηδεπηηθψλ αλαθέξνληαη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο δελ εληάζζνπλ δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγήο ιφγνπ κέζα ζηελ ηάμε, αλάκεζα ζηνπο νπνίνπο είλαη ε δπζθνιία δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο θαη ε έιιεηςε δηδαθηηθνχ ρξφλνπ: - Γπζθνιεχνκαη ζην speaking. Γηαηί δελ κπνξεί λα εζπράζεηο ηνλ θφζκν γηα λα κπνξείο λα θάλεηο speaking. - Δίλαη πεξηνξηζκέλνο ν ρξφλνο, άξα δελ ππάξρεη ρξφλνο γηα λα βειηηψζεηο πάξα πνιχ ηελ επηθνηλσλία. - Σν speaking επίζεο φηαλ ππάξρεη επθαηξία ην ζεσξψ πνιχ ζεκαληηθφ αιιά ζνπ ιέσ δε κνπ αξέζεη έηζη φπσο δίλεηαη. Θεσξψ ραδά πνιιά ζέκαηα πνπ δίλνληαη ζην βηβιίν φπσο κπνξψ λα ην αλαπηχμσ παξφιν πνπ δελ ππάξρεη άλεζε ρξφλνπ. ζνλ αθνξά ηηο ππνιεηπφκελεο δχν δεμηφηεηεο [παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ (writing) θαη ε θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (listening)], απηέο θαηαιακβάλνπλ πνιχ ιηγφηεξν ρξφλν ζηελ ηάμε (MO= 8,72 θαη 5,50 αληίζηνηρα) (πίλαθαο 7.15) ζε ζρέζε κε ηηο δεμηφηεηεο θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading). Παξάιιεια κε ηελ πνζνηηθή παξνπζίαζε, αμίδεη θαη ζε απηφ ην ζεκείν λα αλαθεξζνχλ ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ δξαζηεξηνηήησλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing) αθνχ αθνξνχλ σο επί ην πιείζηνλ ηελ αληηγξαθή ιέμεσλ θαη γξακκαηηθψλ θαηλνκέλσλ, ηελ απνηχπσζε απαληήζεσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζε γξαπηέο θαη αθνπζηηθέο αζθήζεηο, ελψ ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο παξαηεξήζεθε ε παξαγσγή ιφγνπ κέζσ ηεο νπνίαο εθθξάδεηαη θάπνηα άπνςε ή ζπληάζζεηαη θάπνηα κνξθή θεηκέλνπ (mail, γξάκκα, πεξηγξαθή θιπ.). Οη εθπαηδεπηηθνί ζπλεηδεηνπνηνχλ ηε κεησκέλε πξνζνρή πνπ δίλεηαη ζε απηή ηε δεμηφηεηα: - To writing είλαη ην ιηγφηεξν ίζσο, θαη γηα ιφγνπο έιιεηςεο ρξφλνπ. - Απηφ πνπ είλαη πην δχζθνιν θαη γηα ηα παηδηά, ην writing, ην αθήλσ ιίγν ηειεπηαίν. Σέινο ζηε δεμηφηεηα θαηαλφεζεο πξνθνξηθνχ ιφγνπ (listening) αθηεξψλεηαη ν ιηγφηεξνο κέζνο ρξφλνο ησλ 5,5, φπσο άιισζηε αληηιακβάλνληαη θαη νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί (πίλαθαο 7.15). Πξέπεη λα ζεκεησζεί ζε απηφ ην ζεκείν φηη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία εκπίπηνπλ ε ελαζρφιεζε ησλ καζεηψλ κε αθνπζηηθφ πιηθφ (ηξαγνχδηα, βίληεν θιπ.), αιιά θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ απαηηνχλ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Γηθαηνινγψληαο ηε κεησκέλε ελαζρφιεζε κε ηηο αθνπζηηθέο

286 285 δεμηφηεηεο νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ηελ αλππαξμία αθνπζηηθνχ πιηθνχ ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ 150, θαη ηε δπζθνιία πξνεηνηκαζίαο αληίζηνηρνπ πιηθνχ: - Σν listening θαη λα ζεια ην ζεσξψ πάξα πνιχ ζεκαληηθφ, αιιά δελ ππάξρεη listening material πξέπεη εγψ λα ςάμσ λα βξσ authentic sources κέζσ ηνπ internet θαη κεηά λα ηα κεηαθέξσ ζην ζηηθάθη κνπ γηα λα έρνπλε authentic listening material. - Γε δίλσ έκθαζε ζην listening γηαηί δε κε βνεζάεη πνπ δελ έρσ έηνηκν ην CD. Αλ ην είρα έηνηκν ζα ην ελέηαζζα - To listening ην βγάδνπκε έμσ ππνρξεσηηθά αλαγθαζηηθά κάιινλ - Listening? we don t have the cassette... - Σν listening γίλεηαη κφλν αλ ην πξνεηνηκάδεηο εζχ, θαη κφλν κε ηξαγνχδηα. Βέβαηα πξνζπαζψ θαη ηνπο βάδσ ην δηαβάδσ εγψ αιιά δελ είλαη ην ίδην. - Σν listening ζα γίλεη θαλνληθά, ην νπνίν ην δηαβάδσ εγψ. - Σφζεο ψξεο πνπ ράλσ δελ πξνιαβαίλσ λα πξνρσξήζσ ζηα βηβιία φπσο ζα ην ήζεια εγψ. Καη ιέσ ηψξα λα κε ράλσ ρξφλν κε ηα listening Έηζη, ελψ κέζσ ηνπ δηθηχνπ Δπξπδίθε (Eurydice, 2008) θαίλεηαη φηη ε Διιάδα είλαη έλα απφ ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα πνπ δίλεη έκθαζε θαη ζηηο ηέζζεξηο βαζηθέο επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο φπσο άιισζηε θαη ε πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ απφ ηα δεδνκέλα ηεο παξνχζαο έξεπλαο πξνθχπηεη φηη νη δεμηφηεηεο θαηαλφεζεο γξαπηνχ ιφγνπ (reading) ππεξέρνπλ ζεκαληηθά ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο ζηελ ηάμε ηνπ δεκνζίνπ ζρνιείνπ. ζνλ αθνξά ηηο ηξεηο γισζζνινγηθέο ηθαλφηεηεο (γξακκαηηθή, ιεμηιφγην θαη πξνθνξά) δηαπηζηψλνπκε φηη φπσο θαη ζηα επξήκαηα ηεο ESLC 2011, νη δξαζηεξηφηεηεο εζηηάδνπλ πεξηζζφηεξν ζην ιεμηιφγην (ΜΟ= 10,7918 ) ελψ έπεηαη ε έκθαζε ζηε γξακκαηηθή (ΜΟ= 8,8851 ), ελψ δελ εκθαλίδνληαη ζε θακία πεξίπησζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηελ πξνθνξά (ΜΟ= 0 ), παξφιν πνπ ηα επξήκαηα ζε άιια εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα δείρλνπλ ειάρηζηε δηαθνξά αλάκεζα ζηηο γισζζνινγηθέο ηθαλφηεηεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο πξνθνξάο. Δπηπξφζζεηα πξάγκαηη ιηγφηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ Κνπιηνχξα θαη Λνγνηερλία (ΜΟ= 1,6761) αθνχ νη κέζνη φξνη είλαη αξλεηηθνί γηα 150 Δδψ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη αλ θαη ηα βηβιία Think Teen πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην Γπκλάζην εηζήρζεζαλ ζηα ζρνιεία ην ζρνιηθφ έηνο , ην ζπλνδεπηηθφ αθνπζηηθφ πιηθφ δφζεθε γηα ρξήζε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ην ακέζσο επφκελν δηδαθηηθφ έηνο ηεο έξεπλαο Δπνκέλσο ηελ επνρή δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο πξάγκαηη δελ είρε δηαηεζεί ην αλάινγν αθνπζηηθφ πιηθφ γηα ηα βηβιία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ.

287 286 φια ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Σέινο, φζνλ αθνξά ηηο δξαζηεξηφηεηεο δηακεζνιάβεζεο (mediation) πνπ θαηαγξάθεη ε παξνχζα έξεπλα, πνιχ κηθξφο είλαη ν κέζνο φξνο ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζε απηέο (ΜΟ= 0,40 ), πνζνζηφ ην νπνίν δελ αλακέλεηαη, εθφζνλ ν ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δξαζηεξηφηεηαο εκθαλίδεηαη ηαθηηθά θαη ζηα πέληε δηαθνξεηηθά εγρεηξίδηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ (πίλαθαο 7.15). εκαληηθή ζέζε ζηελ εκπεηξηθή αλάιπζε θαηέρεη επίζεο ε δηεξεχλεζε ηνπ βαζκνχ ζηνλ νπνίν νη δηδαθηηθέο ηαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ παξεθθιίλνπλ απφ, ή ζπκβαδίδνπλ κε ην κνληέιν ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο. Ο πίλαθαο 7.17 παξαζέηεη ηα ζπγθεληξσηηθά πνζνζηά βαζηθψλ κεηαβιεηψλ πνπ αθνξνχλ ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο νη νπνίεο ζπλάδνπλ κε ην ζχγρξνλν επηθνηλσληαθφ πιαίζην δηδαζθαιίαο θαη ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε θαη πξνβιέπνληαη απφ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζρεδηαζκφ. Έηζη, αξρηθά αλαιχεηαη ην θαηά πφζν νη εθπαηδεπηηθνί ζέηνπλ επηθνηλσληαθνχο ζηφρνπο ζηε δηδαζθαιία ηνπο. Ζ κεηαβιεηή "επηθνηλσληαθφο ζηφρνο" (παξάξηεκα Η, εξψηεκα 25) έδεημε ην θαηά πφζν νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεδηάζηεθαλ απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ παξείραλ επθαηξίεο γηα ρξήζε ηεο γιψζζαο ζε επηθνηλσληαθφ πιαίζην, γηα ηελ πξνψζεζε ηεο απζεληηθήο ρξήζεο ηεο, κέζα απφ ηελ αλαπαξαγσγή πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ηε δεκηνπξγία επθαηξηψλ γηα ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ. Ζ αλάιπζε έδεημε έλα κηθξφ πνζνζηφ (16,5%= 7,5+9) «ηθαλνπνηεηηθήο» ή «κεγάιεο» πξνψζεζεο επηθνηλσληαθψλ ζηνηρείσλ, ελψ ζην 47,8% ησλ πεξηπηψζεσλ δελ εκθαλίζηεθαλ ηέηνηα ραξαθηεξηζηηθά. Πίλαθαο 7.17: Πξνψζεζε επηθνηλσληαθψλ ζηνηρείσλ ζηε δξαζηεξηφηεηα. πξνώζεζε επηθνηλσληαθώλ ζηνηρείσλ ζηε δξαζηεξηόηεηα % ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο % Χξήζε απζεληηθώλ πεγώλ % ρξήζε ηερλνινγίαο % εμσδηδαθηηθέο αλαζέζεηο% θαζόινπ 47,8 79,1 79,1 85,1 94,0 κεξηθώο 35,8 10,4 6,0 0,0 3,0 ηθαλνπνηεηηθά 9,0 6,0 3,0 3,0 1,5 πάξα πνιύ 7,5 4,5 11,9 11,9 1,5 ζύλνιν 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

288 287 Δπίζεο ε αλάιπζε ηεο κεηαβιεηήο "ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο" ( collaboration ), παξάξηεκα Η, εξψηεκα 26 έδεημε πνιχ ρακειά πνζνζηά. χκθσλα κε ηελ αλάιπζε, ην 79,1% ησλ πεξηπηψζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ δε ζρεδηάδνπλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο (δπάδεο, κηθξά γθξνππ ή νκάδεο) γηα ηελ πξνψζεζε ηεο κάζεζεο απφ θαη καδί κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, ελψ κφλν ην 10,5% (= 6+4,5) δνκεί ην κάζεκα κέζα απφ ηε ζχκπξαμε νκάδσλ (πίλαθαο 7.17). Δμάιινπ κέζα απφ ην ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα ρξφλνπ δξαζηεξηνηήησλ (πίλαθαο 7.15) θαίλεηαη φηη ν κέζνο φξνο ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζηελ εξγαζία αλά δεχγε είλαη 0,87 (max= 23, ηππηθή απφθιηζε= 3,9 ), θαη πξνηηκάηαη ζρεδφλ ζε ηξηπιάζην πνζνζηφ απφ ηελ εξγαζία αλά νκάδα, ηεο νπνίαο ν κέζνο φξνο είλαη 0,32 (max= 12, ηππηθή απφθιηζε= 1,8 ). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δελ είλαη ππέξ ησλ ζπλεξγαηηθψλ πξαθηηθψλ δηθαηνινγνχλ ηε ζηάζε ηνπο εμαηηίαο ηεο κε χπαξμεο θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ, φπσο ελφο θαηάιιεια δηακνξθσκέλνπ ρψξνπ (αίζνπζα μέλεο γιψζζαο, ζξαλία ή δηάηαμε ζξαλίσλ πνπ επηηξέπνπλ ηε ζπλεξγαζία, κεγάινο αξηζκφο καζεηψλ ζηελ ηάμε θιπ.) θαη ιφγσ ηεο έιιεηςεο θνπιηνχξαο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο αθνχ, φπσο νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ, είλαη κηα πξαθηηθή πνπ ζπάληα εθαξκφδεηαη ζηε θαηψηεξε βαζκίδα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. χκθσλα κε ηα ιεγφκελα ησλ εθπαηδεπηηθψλ: - Αλάινγα ην ηκήκα. Έρεη ηκήκα πνπ είλαη πάξα πνιχ δσεξά (ηα παηδηά), πνπ θάλνπκε αθξηβψο απηφ πνπ ιέεη ην βηβιίν. Γε μεθεχγνπκε θαζφινπ γηαηί, πεο φηη θάλνπκε δηαιφγνπο θαη γθξνππ, ηειείσζε είλαη θαη ρακειφ ην επίπεδν (ε εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεηαη ζηελ παξαθνινχζεζε ελφο πξνγξάκκαηνο επηκφξθσζεο πνπ δνκήζεθε κε ζηφρν λα πξνσζήζεη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη δηδαζθαιία) - θαη αο έξζνπλε εδψ λα θάλνπλε groupwork κε 30 άηνκα - πνπ ζηε Γ ζα δεηο φηη ζα θνπβαιάλε θαξέθιεο απφ ην άιιν ηκήκα γηαηί δε θηάλνπλ. Χξαίν groupwork απηφ! (ε εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεηαη ζηα πξαθηηθά πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο κε ζσζηήο ή απαηηνχκελεο αληηκεηψπηζεο ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ, θαη εμαηηίαο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ καζεηψλ ζηελ αίζνπζα) - ρη κε νκάδεο. Κάλνπλ πνιχ θαζαξία. Δίλαη αδχλαην λα θάλεη ε ζπλάδεξθνο δίπια κάζεκα. Αλ εζχ θάλεηο groupwork, pairwork - ή φπσο αιιηψο ζέιεηο πέζην - είλαη αδχλαην λα θάλεη ε άιιε ηάμε κάζεκα - ζε απηά ηα κεγέζε πνπ έρνπκε εκείο. 30 άηνκα λα θάλνπλ teamwork, είλαη αδχλαην. Καη αλ ηα έρεηο φξζηα λα πεξηθέξνληαη; Ο δηπιαλφο είλαη θηιφινγνο. Να γξάςεη έθζεζε; Δθηφο θαη αλ είζαη ζε έλα ηειείσο απνκνλσκέλν ρψξν ηνπ ζρνιείνπ πνπ δελ ελνριείο θαλέλα.

289 288 Πνιχ ζπρλά νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εθαξκφδνπλ ηε ζπλεξγαηηθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία αλαγλσξίδνπλ ηηο «ζπλέπεηεο» ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο πξαθηηθήο απηήο. Οη εθπαηδεπηηθνί θαίλεηαη λα ακθηζβεηνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα κηαο ηέηνηαο πξαθηηθήο θαζψο ζεσξνχλ φηη νη καζεηέο δελ έρνπλ δηάζεζε λα επσθειεζνχλ απφ ηε ζπλεξγαζία κε άιινπο καζεηέο: - Γελ μέξσ πσο κε ην groupwork κπνξεί λα ππνρξεψζεηο ην παηδί λα κηιήζεη αγγιηθά... - ε θάζεηο πνπ πξνζπαζψ λα θάλσ groupwork - γηα ηελ αθξίβεηα pairwork - έρσ πηάζεη πάκπνιιεο θνξέο ηα παηδηά λα ζπδεηάλ γηα ην Παλαζελατθφ θαη ην ΠΑΟΚ, θνηηψληαο έλα γχξν. Γε κηιάκε γηα 10 άηνκα. Πξψηα απφ φια γίλεηαη ν θαθφο ρακφο ζε απηφ ην πξάγκα, ην λα κεηαθηλήζνπκε θαξέθιεο, «ηζηνξίεο» Τπάξρνπλ πνιιά πξαθηηθά πξνβιήκαηα πνπ καο ηξψλε πάξα πνιχ ρξφλν απφ ην κάζεκα. Σν βίσζεο ε ίδηα κε ηηο θαξέθιεο: λα ζηξσζνχκε, λα «θάλνπκε» πήξεο έλα κηθξφ παξάδεηγκα. Με πνιχ κηθξά - ραδά - πξαθηηθά πξάγκαηα θαη κέρξη λα ζηξσζείο έρεη πεξάζεη ηη έρεη πεξάζεη - Pairwork θπξίσο θάλσ. Λεηηνπξγεί. Σν groupwork ην απνθεχγσ γηαηί πξνθαιεί θαζαξία κέζα ζηε ηάμε. - θάλνπκε γθξνππάθηα - βέβαηα γίλεηαη ρακφο κέζα ζηε ηάμε - αιιά ζέισ πην πνιχ λα κηιάεη ν έλαο κε ηνλ άιιν θαη πεξλάσ θαη ηνπο αθνχσ. - Σν pairwork θαη ην groupwork - απηφ ην έθαλα πνιχ παιηφηεξα. ηαλ δελ ππήξραλ επίπεδα. Καηά πεξίεξγν ηξφπν ηφηε γηλφηαλ δνπιεηά. ηαλ έγηλαλ ηα επίπεδα ζηα πξνρσξεκέλα γίλεηαη δνπιεηά. Σν pairwork θαη ην groupwork ζηα άιια (ζηα ηκήκαηα αξραξίσλ) δε κπνξεί λα γίλεη γηαηί πξέπεη πάληα λα ππάξρεη έλαο θαιχηεξνο. Αμίδεη λα παξαηεζεί ζε απηφ ην ζεκείν ε άπνςε εθπαηδεπηηθνχ ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ παξαθνινχζεζε πνιχσξνπ επηκνξθσηηθνχ ζεκηλαξίνπ πνπ βαζίδεηαη ζηε ζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία: - αλ ιφγηα φινη ηα ζεσξνχλ πάξα πνιχ θαιά. Ναη, ζα έπξεπε, αιιά κέζα εδψ ζε απηή ηε πξαγκαηηθφηεηα ηα πξάγκαηα αιιάδνπλ. Ξαθληθά βξίζθεζαη ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ δε κπνξνχλε λα γίλνπλ απηά ηα πξάγκαηα. Ναη, είλαη πάξα πνιχ σξαία λαη, ηα ζέινπκε, ηα αθνχζακε, καο είπε θαη ε επηκνξθψηξηα δηάθνξα... Ήξζακε εδψ θαη θαηαξρήλ πίζηεπα φηη εκείο αληηδξνχκε θαη είκαζηε αξλεηηθνί. ηελ αξρή έιεγα φηη θηαίκε εκείο - νη εθπαηδεπηηθνί δειαδή. Γηαηί είκαζηε φιν ζηελ άξλεζε θαη ηελ αληίδξαζε, θαη πξέπεη λα ηα θάλνπκε απηά ηα πξάγκαηα. ηαλ ήξζα εδψ θαη απηέο ηηο 5 ψξεο ηηο πέξαζα λα βάδσ ηα παηδηά ζηηο νκάδεο βαζηθά είδα θαη ζεηηθά, είδα θαη αξλεηηθά. Ννκίδσ φηη απηά ηα πξάγκαηα δε κπνξνχλ λα γίλνπλ ηψξα. Πξέπεη λα γίλνπλ απφ ηελ αξρή. Σν παηδάθη ζα πάεη ζην λεπηαγσγείν, ζην πξνλήπην, ζηελ Α θαη ζα πξέπεη λα κάζεη λα δνπιεχεη. Γελ γίλεηαη μαθληθά λα κπσ εγψ ζε έλα νιφθιεξν ζρνιείν θαη λα θάλσ απηφ,

290 289 ελψ νη άιινη ζα θάλνπλ θάηη δηαθνξεηηθφ. Σν παηδί πνπ ήμεξε, ην έπαηξλε ην ραξηί θαη έγξαθε θαη νη άιινη θαζφηαλ θαη θνηηνχζαλε. Ή - ελ πάζεη πεξηπηψζεη - θηάλνπκε ζην λα θαηαιήμνπκε φηη σξαία, έγηλε νκάδα, πεξάζακε θαιά, θάλακε ηελ ψξα καο κάζαλε θάηη ηα παηδηά απηή ηελ ψξα; Γειαδή, ζέισ λα δηαρσξίζσ ην γλσζηηθφ αληηθείκελν απφ ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. Ναη, λα κάζνπλ λα ζπλεξγάδνληαη, απηφ είλαη βαζηθφ. Αιιά λα κε γίλεηαη θαη ζε βάξνο Ση ζα γίλεη; Χξαία απηφο έθαηζε έγξαςε ηε παξάγξαθν. Αιιά νη ππφινηπνη; Κάλαλ θάηη ή απιψο κπήθαλ ζηε θνπιηνχξα ηεο ζπλεξγαζίαο; Να ηελ θάλνπλ ηε ζπλεξγαζία, εκέλα κνπ αξέζεη απηφ ην πξάγκα, λα κάζνπλ ηα παηδηά λα αθνχλε, λα ζπλεξγάδνληαη - γηαηί δελ έρνπλ κάζεη λα ζπλεξγάδνληαη. Γελ μέξνπλ ηη ζεκαίλεη «θάζνκαη θαη αθνχσ ηνλ άιιν» πνπ έρεη ηε δηθή ηνπ ηελ άπνςε, ηε δηθή ηνπ ηε γλψκε. Αιιά θάπνπ λα νδεγνχλ. ρη έηζη ρανηηθά «α! ηη σξαία ην θάλακε θαη πέξαζε ε ψξα» Γελ μέξσ πνηα είλαη ε ζχλδεζε ηνπ ελφο κε ην άιιν. Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο αθνξά ηε ρξήζε απζεληηθνχ πιηθνχ. πσο θαίλεηαη απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξαηήξεζεο ε ρξήζε απζεληηθψλ πεγψλ - φπσο ηξαγνχδηα, πνηήκαηα, ινγνηερλία, αληηθείκελα, ιεμηθά, εγθπθινπαίδεηεο θιπ., πνπ κπνξνχλ λα εκπινπηίζνπλ ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο θαη ηεο θνπιηνχξαο ηεο γιψζζαο - γίλεηαη ζε κηθξή έθηαζε (πνζνζηφ 14,9%, Ν=10), κεηαβιεηή: "απζεληηθά θείκελα", παξάξηεκα Η, εξψηεκα 27. Οη εθπαηδεπηηθνί ελ ηνχηνηο ηζρπξίδνληαη φηη θάλνπλ ρξήζε άιισλ πεγψλ εθηφο ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ ζε πνζνζηφ 86,2% (Ν=25) (ζρήκα 7.13). ε απηφ ην ζεκείν ρξεζηκνπνηήζεθε ην T- test γηα ηνλ έιεγρν ηεο δηαθνξάο ησλ κέζσλ ηηκψλ ηεο κεηαβιεηήο "απζεληηθά θείκελα" κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ηζρπξίδνληαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ παξάιιεια πεγέο εθηφο ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ θαη απηψλ πνπ ηζρπξίδνληαη φηη δελ θάλνπλ ρξήζε ηέηνησλ πεγψλ, θαη ην απνηέιεζκα βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ (t= -4,616, p= 0,000). πγθεθξηκέλα ηεξαξρηθά αλαθέξεηαη ε ρξήζε ησλ εμήο απζεληηθψλ πεγψλ: ην 55,2% ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Ν= 16) ρξεζηκνπνηεί ην δηαδίθηπν θαη βηβιία ηνπ εκπνξίνπ, ην 34,5% (Ν=10) θάλεη ρξήζε κνπζηθψλ θνκκαηηψλ, ην 20,7% (Ν=6) εκπινπηίδεη ηε δηδαζθαιία ηνπ κε πεξηνδηθά, ελψ κφλν ην 13,8% (Ν=4) κε ινγνηερληθά θείκελα. πσο αλαθέξνπλ: - Σν internet λνκίδσ φηη ηα θαιχπηεη φια. - Πεξηνδηθά, απφ ηελ ηειεφξαζε αλ αθνχζσ θάηη, δελ ηνπο ηα θέξλσ ζε βηληεάθηα απιψο ηνπο ιέσ ν θαζέλαο κφλνο ηνπ λα βξεη πξάγκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ

291 290 - Τπνινγηζηέο, βηβιία γξακκαηηθήο, βηβιία άιια, άιια βηβιία πην παιηά πνπ έρσ εγψ ζην ζπίηη κνπ θαη κπνξψ λα ηα δσ. - Σξαγνχδηα, έρσ θαη κεξηθά πνηήκαηα απφ ηελ επνρή πνπ ήκνπλ ζην θξνληηζηήξην. - Βηβιία γξακκαηηθήο, internet, έρσ θάπνηα βηβιία κεζνδνινγίαο απφ ηα νπνία παίξλσ ηδέεο γηα παηρλίδηα - Σν δηαδίθηπν ην ρξεζηκνπνηψ, βηληεάθηα παίξλσ απφ ην δηαδίθηπν, ηξαγνχδηα γηαηί αξέζνπλ πάξα πνιχ ζηα παηδηά, απφ δηάθνξα βηβιία. Γειαδή έλα θεηκελάθη πνπ κνπ αξέζεη απφ ην forum ζα ην πάξσ, έλα θεηκελάθη πνπ δίδαμα θάπνηα άιιε ρξνληά ζην ιχθεην ζα ην πάξσ θαη εθείλν. Ζ ρακειή ζπρλφηεηα κε ηελ νπνία νη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ηέηνηνπ είδνπο πιηθφ εμεγείηαη θαηά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θπξίσο ιφγσ ηεο έιιεηςεο δηδαθηηθνχ ρξφλνπ, θαζψο ν θεληξηθφο ζρεδηαζκφο επηβάιιεη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηελ χιε πνπ πξέπεη λα νινθιεξψζεη θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα αμηνινγήζεη ηνπο καζεηέο, πνπ ζέηεη πεξηνξηζκνχο ζηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ν εθπαηδεπηηθφο ζα ζρεδηάζεη θαη ζα εθαξκφζεη ηε δηδαθηηθή ηνπ πξάμε. Παξάιιεια ν δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην σξνιφγην πξφγξακκα απνδεηθλχεηαη αλεπαξθήο, αθνχ φπσο θαηαζέηνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, ε ζχγρξνλε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε απαηηεί ηε ρξήζε ηέηνησλ πιηθψλ ε νπνία δελ είλαη εθηθηή, κε ηηο ψξεο πνπ δίδνληαη ηελ εβδνκάδα. Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί δίλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην θαη ηηο γξαπηέο δηαδηθαζίεο αμηνιφγεζεο νη νπνίεο είλαη ππνρξεσηηθέο: - Έρσ ζπίηη κνπ, ζέισ θάηη λα ηνπο δείμσ, θιπ., αιιά πάληνηε δελ ηα πξνιαβαίλσ γηαηί έρσ ην άγρνο λα είκαη θαη ζηελ χιε. - Γελ ην θάλσ. Έρσ ιίγν ρξφλν. Αλ έθεξλα ζα έθεξλα έλα ηξαγνχδη, κηα ηαηληνχια, απηά. - πξνζπαζνχκε λα βγάινπκε ιίγε χιε γηα λα γξάςνπκε δηαγσλίζκαηα. Σν δήηεκα ηεο αλάγθεο πεξηζζφηεξνπ ρξφλνπ βέβαηα δελ αλαθχπηεη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ζρνιηθή κνλάδα είλαη εληαγκέλε ζην Πηινηηθφ Πξφγξακκα ΔΠ- ΞΓ, αθνχ ε εθπαηδεπηηθφο δειψλεη επραξηζηεκέλε απφ ηνλ απμεκέλν ρξφλν πνπ δηαηίζεηαη γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ (ππελζπκίδεηαη φηη θαηαιακβάλεη 3 ψξεο εβδνκαδηαία γηα θάζε ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ) θαη επηπιένλ πξνβιέπεηαη ζπλερφκελε δίσξε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθφ λα νινθιεξψζεη ηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο:

292 291 - Με ην Νέν ζρνιείν καο δίλνπλ ην δηθαίσκα λα έρνπκε δίσξν νπφηε κπνξψ λα θάλσ (επηπιένλ δξαζηεξηφηεηεο βαζηζκέλεο ζε απζεληηθφ πιηθφ). Οη εθπαηδεπηηθνί παξφια απηά ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία ησλ ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, αθνχ, φπσο αλαθέξνπλ, είλαη εκθαλήο ε ζεηηθή επίδξαζε πνπ έρνπλ ζηνπο καζεηέο: - Καη αζρνιήζεθαλ πνιχπιεπξα, θαη ηνπο άξεζε θάζηζαλ θαη αζρνιήζεθαλ. - Γηα κέλα ήηαλ πάξα πνιχ σξαίν δηάιιεηκα θαη άξεζε πάξα πνιχ θαη ζηα παηδηά. - αληαπνθξίλνληαη ηα παηδηά. ρη φια ηα ηκήκαηα έλα 80%. - Σα παηδηά αληαπνθξίλνληαη πεξηζζφηεξν ζε απηφ Θα ηνπο θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ, θαη ζα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ. Καηά ηε δηδαθηηθή πξάμε επηπιένλ δελ δηαπηζηψλεηαη επαξθήο ρξήζε ηεο "ηερλνινγίαο" ζε πνζνζηφ 85,1% (ζρήκα 7.14, παξαπάλσ). Ζ κε ρξήζε ηερλνινγηθψλ κέζσλ φπσο δηαδηθηπαθέο πεγέο, Powerpoint, video, πξνηδέθηνξεο, θιπ. κεηαβιεηή: «ρξήζε ηερλνινγίαο» ( integrates technology ), παξάξηεκα Η, εξψηεκα 28 κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε γλψζεο ή θαηάξηηζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο εθαξκνγέο ησλ πξαθηηθψλ απηψλ, αιιά θαη ηελ έιιεηςε ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ ή ππνζηήξημεο απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ. Υακειά πνζνζηά ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ δηαπηζηψλνληαη εμάιινπ θαη ζηελ έξεπλα ESLC 2011, αθνχ αλ θαη νη εθπαηδεπηηθνί είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ γηα ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ θαη ηα δηνηθεηηθά ηνπο θαζήθνληα, δελ πξάηηνπλ αλάινγα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο (ΜΟ= 0,3-2,1 ζε θιίκαθα απφ 0-4). Σν ρακειφ πνζνζηφ πάλησο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο παξνχζαο έξεπλαο έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ηνλ εμνπιηζκφ ηνπ ζρνιείνπ, φπσο πξνθχπηεη απφ ηα δεδνκέλα ηεο ζπλέληεπμεο. ηελ εξψηεζε «Ο εμνπιηζκφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζρνιείνπ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ελφο δηδάζθνληα γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ δηεμαγσγή ηνπ καζήκαηνο;» (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 16), νη εθπαηδεπηηθνί απαληνχλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο (51,7%, Ν=15) πσο είλαη «ηθαλνπνηεκέλνη» απφ ηνλ εμνπιηζκφ πνπ παξέρεηαη απφ ηε ζρνιηθή ηνπο κνλάδα.

293 292 ρήκα 7.13: Υξήζε απζεληηθψλ πεγψλ ρήκα 7.14: Υξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ ε πεξαηηέξσ ζπζρέηηζε ησλ δχν κεηαβιεηψλ ("ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ" θαη "ηθαλνπνίεζε απφ ηνλ εμνπιηζκφ ηνπ ζρνιείνπ") πξνθχπηεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζρέζε (Spearman s rho= 0,359**, p= 0,000), πνπ δείρλεη φηη φζν πην εμνπιηζκέλε είλαη ε ζρνιηθή κνλάδα κε ηερλνινγηθά κέζα ηφζν πεξηζζφηεξν νη εθπαηδεπηηθνί θάλνπλ ρξήζε ησλ κέζσλ απηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δειψλνπλ ηε κε ηθαλνπνίεζή ηνπο απφ ηηο ηερλνινγηθέο παξνρέο ζην ζρνιείν θαηαζέηνπλ πσο ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ζρνιηθή κνλάδα έρεη ηνλ απαξαίηεην εμνπιηζκφ, απηφο είηε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη απφ άιινπο εθπαηδεπηηθνχο, είηε ε εθαξκνγή κηαο ηέηνηαο πξαθηηθήο είλαη ρξνλνβφξα, πξνζζέηνληαο κηα αθφκα δπζθνιία ζηελ επηηέιεζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο. Έηζη, ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε νξγάλσζεο ηνπ ρψξνπ ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο χπαξμεο κφληκεο ηερλνινγηθήο ππνζηήξημεο κέζα ζε κηα εηδηθά ζρεδηαζκέλε αίζνπζα μέλεο γιψζζαο, ψζηε λα κε ράλεηαη επηπιένλ ρξφλνο γηα κεηαθηλήζεηο ησλ καζεηψλ ζε άιιε αίζνπζα ή γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ εμνπιηζκνχ απηνχ απφ ηε κεξηά ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ επηβαξχλεη πεξηζζφηεξν ηνλ ειάρηζην ρξφλν πνπ δηαζέηνπλ γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ καζήκαηφο ηνπο. Οη απαληήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ εληζρχνπλ ηα πνζνηηθά επξήκαηα: - Έρεη αίζνπζα ππνινγηζηψλ αιιά ηε ρξεζηκνπνηνχλε γηα ηνπο κνλίκνπο (ηνπο εθπαηδεπηηθνχο Πιεξνθνξηθήο). - Πνιιέο θνξέο ήηαλ ηφζν κηθξή ε ψξα πνπ λα κεηαθηλεζείο, λα «θάλεηο» ζα πξνηηκνχζα ζηελ αίζνπζά κνπ λα έρεη κφληκα εγθαηεζηεκέλνπο computers.

294 293 - Γεληθά δε πξνηηκψ λα ηνπο πεγαίλσ ζε άιιε αίζνπζα γηαηί ψζπνπ λα βξνχκε ην timing ράλνπκε πάξα πνιχ ρξφλν. - ε θάπνηεο ηάμεηο ππάξρεη εμνπιηζκφο αιιά δελ μέξσ πφζν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηαηί δελ είλαη κφληκα ζπλδεδεκέλα ηα computers κε ηνπο δηαδξαζηηθνχο. Τπάξρνπλ δειαδή 4 ή 5 ζε θάπνηεο αίζνπζεο. Δγψ δελ είκαη ηπρεξή δελ κπαίλσ ζε απηέο ηηο αίζνπζεο δε κπνξψ λα ρξεζηκνπνηήζσ ηνπο δηαδξαζηηθνχο ζηηο άιιεο δελ ππάξρνπλ νχηε computer, νχηε ηίπνηα κέζα. Έλα θαζεηφθσλν κφλν κπνξψ λα θνπβαιήζσ φηαλ θάλνπκε ην listening ή έλα ηξαγνχδη λα αθνχζνπλ κφλν απηφ ή φηαλ ζα πξνγξακκαηίζσ ζα ηνπο πάσ ζηελ αίζνπζα λα πξνβάισ θάηη πνπ απηφ ζα γίλεη κηα θνξά ην ρξφλν. Δγψ δε κπνξψ λα ην θάλσ πεξηζζφηεξν γηαηί είλαη πνιιά ηα ηκήκαηα - θαηαιαβαίλεηο φηη πην ζπρλά δε γίλεηαη - ελψ αλ ππήξρε ν εμνπιηζκφο κέζα ζηε ηάμε Projector έλαο είλαη πξέπεη λα δειψζεηο - φηαλ ην ρξεηαζηψ εγψ. Να ηνλ κεηαθέξεηο είλαη ιίγν - Θα κπνξνχζακε λα έρνπκε απηνχο ηνπο δηαδξαζηηθνχο πίλαθεο - πνπ ηνπο έρνπκε - θαη ηα laptop ηα νπνία ζπλνδεχνπλ ηνπο πίλαθεο, λα είλαη ζε θάζε έδξα επάλσ θαη λα κε ρξεηάδεηαη λα θνπβαιάκε, λα ζπλδένπκε λα «βάιε βγάιε». Θα ήηαλ πνιχ πην θαιφ. - Πξέπεη λα αιιάμνπκε ιίγν θαη ηηο λννηξνπίεο καο. Πρ. Έρνπλε βάιεη ηνπο ΗΒ, θάζε θνξά πνπ πξέπεη λα θάλσ κάζεκα listening θαη ηέηνηα θνπβαιάσ ην laptop, πνπ δελ είκαη θαη θακηά θνκπηνπηεξνχ. χλδεζε εθείλν, βάιε ην internet θάλε εθείλν. Έρσ κεηά λα ηα μεζηήζσ, γηαηί έρσ εθεκεξία, λα ηξέμσ κε ηε ςπρή ζην ζηφκα, λα βγεη ε γιψζζα κνπ ηφζν, λα πάσ λα θάλσ κάζεκα ζηελ ηάμε. Μεηά ηελ άιιε ψξα πνπ ζέισ μαλά Γειαδή ράλσ ρξφληα απφ ηε δσή κνπ - Σν ζρνιείν κπνξεί λα είλαη εμνπιηζκέλν αιιά δελ είλαη εχθνιν λα ρξεζηκνπνηήζεηο, δελ ππάξρεη ρξφλνο. Μέρξη λα βγάισ εγψ θσηνηππίεο, λα θάλσ ηελ εθεκεξία κνπ ζηα δηαιείκκαηα δελ έρσ ρξφλν πξηλ κπσ ζηελ ηάμε λα ηα πξνεηνηκάζσ, γηα λα ελψζσ ηα θαιψδηα κε ην Laptop θαη ην δηαδξαζηηθφ, θαη λα θάλσ αθφκα θαη αλ ην έρσ εηνηκάζεη απφ ην ζπίηη, αθφκα θαη αλ ην θνηηάμσ θαη θάηζσ θάπνηεο ψξεο θαη απηά, απηή ε κηθξή δηαδηθαζία πνπ είλαη ηφζν 5ιεπηε ε 10ιεπηε, δελ έρσ έμηξα 10 ιεπηά ζην ρξφλν κνπ. Σε ζηηγκή πνπ νη ζρεδηαζηέο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, θπξίσο ζηηο ρψξεο ηεο Γχζεο, νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ελζαξξχλνπλ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κηα ηάζε πνπ δηαθαίλεηαη θαη κέζα ζηελ ηάμε ηεο μέλεο γιψζζαο (Culp, Honey, & Mandianach, 2003), δηαπηζηψλνληαη εκπφδηα ζηε ρξήζε ηεο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ κπνξεί λα απνηειεί έλαλ ελδηαθέξνλ ηξφπν γηα ηελ πξφθιεζε θηλήηξνπ θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, παξφια απηά ε δηεζλήο έξεπλα δείρλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε ζηελ πηνζέηεζή ηνπο (Rogers,1995 Tong & Trinidad, 2005). Οη Jacobsen and Lock (2005) ζπκπεξαίλνπλ

295 294 φηη ε ηερλνινγηθή αιιαγή απνηειεί γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κηα πξαθηηθή πνπ πξνθαιεί ηε «δηάζπαζε» ηεο έλλνηαο ηεο δηδαζθαιίαο κε ηελ παξαδνζηαθή ηεο κνξθή, θαη σο εθ ηνχηνπ νη εθπαηδεπηηθνί ηεο μέλεο γιψζζαο δελ ηε ζεσξνχλ σο έλα βηψζηκν εξγαιείν γηα ηε δηδαζθαιία ησλ δεμηνηήησλ ζηε γιψζζα (McGrail, 2005). Αλάινγα, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ πξφζθεηληαη ζηελ παξαδνζηαθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία κέζα απφ ηελ νπνία αζθνχλ εμνπζία κέζα ζηελ ηάμε, δελ κπνξνχλ λα απνδερζνχλ ηελ ηερλνινγηθή αιιαγή (Finley & Hartman, 2000 Gilbert & Kelly, 2005). Γηα παξάδεηγκα, νη έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη ην 82% ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο ΖΠΑ αληηδξνχλ ζηελ αιιαγή θαη ηελ πξνζαξκνγή ζε λέεο κεζφδνπο (Bollett & Fallon, 2002: 7). Δπίζεο νη Fang θαη Warschauer (2004) βξήθαλ φηη ζεκαληηθφο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ πξνηηκνχλ ηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία θαη δελ δείρλνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο, ελψ ν Cuban (2001) ζε έξεπλά ηνπ ζε ζρνιείν ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο βξήθε φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εθπαηδεπηηθψλ δε ρξεζηκνπνηνχζε πνηέ ηηο λέεο ηερλνινγίεο ζηελ ηάμε, ελψ κφλν ην 20% έθαλε ρξήζε απηψλ ησλ κέζσλ. Δπίζεο, έλαο άιινο ιφγνο πνπ εληνπίδεηαη ζηε δηεζλή έξεπλα γηα ηε δηζηαθηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, είλαη ην αίζζεκα ηνπ «θφβνπ» (Aust, et al., 2005 Bullock, 2004 McGrail, 2005 Murray, 2000). Απηφ κπνξεί λα πξνέξρεηαη απφ ηελ αίζζεζε αλεπάξθεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ην βαζκφ ηθαλφηεηάο ηνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο ηερλνινγίεο (Gilbert & Kelly, 2005 Hawkridge, Jaworski, & McMahon, 1990 ) ελψ παξάιιειε πεγή άγρνπο είλαη θαη ε ζπλερήο ελεκέξσζε πάλσ ζηηο εμειίμεηο ζην πεδίν απηφ (King, 2003). Δπηπξφζεηα, νη εθπαηδεπηηθνί αηζζάλνληαη ην ελδερφκελν ηεο αληηθαηάζηαζήο ηνπο απφ ηα ηερλνινγηθά κέζα θαη ηεο επαθφινπζεο ζηέξεζεο ηεο εμνπζίαο ηεο ηάμεο, πνπ ζέηεη ηελ απεηιή ηεο απψιεηαο ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο θαη ηεο απηνεθηίκεζήο ηνπο (Hodas, 1993). Παξφκνηα εκθαλίδεηαη θαη ε θαηάζηαζε ζηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα εθηφο δηδαθηηθήο ψξαο κεηαβιεηή: "εμσδηδαθηηθέο αλαζέζεηο" ( out-of-class activities ) (παξάξηεκα Η, εξψηεκα 29 φπνπ ην πνζνζηφ 94% ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ ελζαξξχλεη ηελ ελαζρφιεζε ησλ καζεηψλ κε ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά ζηε δηδαθηηθή χιε (πίλαθαο 7.17, βι. παξαπάλσ), ελψ σο επί ην πιείζηνλ ην κάζεκα πεξηνξίδεηαη ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην. Οη

296 295 "εμσδηδαθηηθέο αλαζέζεηο" κπνξεί λα αθνξνχλ ηελ εθπφλεζε ζπλζεηηθψλ θαη εξεπλεηηθψλ εξγαζηψλ (projects), ηε ρξήζε ηεο βηβιηνζήθεο θαη ην δαλεηζκφ βηβιίσλ (ινγνηερληθψλ ή άιινπ είδνπο), ηε ζέαζε θαη αθξφαζε νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ (γηα ςπραγσγηθφ ή ελεκεξσηηθφ ζθνπφ), ηελ εκπινθή ζε δξψκελα (ζεαηξηθά, κνπζηθά θιπ.), ηε ζπλεξγαζία ή ηελ επηθνηλσλία κε δηδάζθνληεο ή άιινπο καζεηέο απφ ην ίδην ή δηαθνξεηηθφ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ή ρψξα, θ.ά. Σν ρακειφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πξνάγνπλ ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη ζηε ζρεηηθή εξψηεζε ηεο ζπλέληεπμεο (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 25) απαληνχλ πσο δελ νξγαλψλνπλ «θαζφινπ» (72,4%, Ν=21) ή νξγαλψλνπλ «ιίγεο» δξαζηεξηφηεηεο κε βάζε ηελ αγγιηθή γιψζζα (20,7%, Ν=6) (Spearman s rho= 0,084**, p= 0,008). Οη ιφγνη πνπ αλαθέξνληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο είλαη ε έιιεηςε δηδαθηηθνχ θαη πξνζσπηθνχ ρξφλνπ, ε απνπζία ζπλεξγαζίαο κε εθπαηδεπηηθνχο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ππνζηήξημεο απφ ηε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ, ε κε εθδήισζε ελδηαθέξνληνο απφ ηνπο καζεηέο, θαη ε αίζζεζε ηεο κε επαξθνχο γλψζεο ή απηνπεπνίζεζεο πάλσ ζηελ νξγάλσζε απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Αθφκα, θάπνηνη εθπαηδεπηηθνί παξαδέρνληαη θαη ηε δηθή ηνπο έιιεηςε θηλήηξνπ θαη ελδηαθέξνληνο: - Θεαηξηθφ φρη, γηαηί ππάξρεη θαη άιιν ζέκα γηαηί πξέπεη λα κείλεηο κεηά ην ηέινο ηνπ 7ψξνπ ηα παηδηά δελ είλαη φια απφ εδψ θαη κεηαθηλνχληαη κε ηα ζρνιηθά νπφηε θαη εγψ λα είρα ηε δπλαηφηεηα λα κείλσ δε ζα κπνξνχζα λα έρσ ζπκκεηνρή απφ ηα παηδηά. - Πξέπεη λα κείλσ ην 7σξν γηα λα ηα θάλσ απηά ηα πξάγκαηα. Μνπ αξέζνπλ νη δξαζηεξηφηεηεο θαη λα θάλσ κηα πεξηβαιινληηθή, έλα ζέαηξν, αιιά δελ αηζζάλνκαη ηελ απηνπεπνίζεζε φηη απηφ πνπ θάλσ ζα ην θάλσ ζσζηά κε ηα παηδηά. (γηα ζεαηξηθφ) Αηζζάλνκαη φηη είκαη αλεπαξθήο. Γε μέξσ πψο λα ην θάλσ. - Θα ήζεια πάξα πνιχ αιιά δπζηπρψο δελ ππήξρε ε δπλαηφηεηα ιφγσ ηνπ φηη δελ είρα εγψ θαιή ζπλεξγαζία κε ην πξνεγνχκελν δηεπζπληή, θαη ζε απηφ δε θηαίσ εγψ. ε απηφ - ην δειψλσ - δελ ππήξρε ππνζηήξημε. - ρη κε βάζε ηα αγγιηθά φρη φ,ηη θάλνπκε κε βάζε ην κάζεκα. Ξεθηλήζακε έλα ζεαηξηθφ θάπνηε αιιά δελ είρε πνιχ ζπκκεηνρή θαη έκεηλε Γελ πινπνηήζεθε πνηέ. - Κάζε ρξφλν θαη ιηγφηεξε πξνζπκία γηαηί ηα παηδηά ζέινπλ ην ρξφλν ηνπο λα ηνλ ρξεζηκνπνηήζνπλ φπσο απηά ζέινπλ. Δκέλα δε ζα κε πείξαδε άκα είρα ηε ζπλεξγαζία απφ θάπνηνλ άιιν ζπλάδεξθν... ηαλ δελ έρεηο απηέο ηηο επαθέο θαη ηα θάλεηο κφλνο ζνπ, θαη ρξφλν ζέιεη πνιχ, θαη κπνξεί λα κε ηα θάλεηο θαη

297 296 ζσζηά. Γελ έρσ ρξφλν απηή ηε ζηηγκή. Αλ ππήξρε πξφζεζε απφ ηα παηδηά θαη εγψ είρα ην ρξφλν, λαη. Γηαηί ζέιεη άπιεην. - Φέηνο πνπ είκαη εδψ δελ ην ζθέθηεθα θαλ, γηαηί ζθέθηεθα λα έξζσ ζε επαθή κε ηα βηβιία λα ηα γλσξίζσ. 13 ρξφληα πνπ ήκνπλ εθεί (ζε άιιν ζρνιείν) δελ θάλακε ηίπνηα. Οχηε πην παιηά ζπκάκαη. - Γελ ην θάλνπκε, αιιά ην έρνπκε ζην κπαιφ καο ζην κέιινλ λα θάλνπκε θάηη. - Γελ κπνξψ εγψ. Παξαθνινχζεζα ζεαηξηθφ ζην ζεκηλάξην ηνπ Παλεπηζηεκίνπ, κνπ άξεζε, αιιά εκέλα δε κνπ βγαίλεη θαη δε ην θάλσ. Γε κνπ πάεη θαη δελ ην θάλσ. - επεηδή δελ έρσ θαη έθεζε θαζφινπ πξνο ην ζεαηξηθφ έξγν, θιπ. απηφ δελ ην θάλσ ζίγνπξα Δίρα πεη κε ην ζπλάδεξθν ησλ γαιιηθψλ λα θάλνπκε θάηη θιπ. Απηφο ήηαλ εληειψο αξλεηηθφο θαη κε έθνςε θαη κέλα θαη δελ έρσ αζρνιεζεί. Θα κνπ άξεζε βέβαηα αιιά δελ έρσ αζρνιεζεί κε απηφ. Οη ιίγνη εθπαηδεπηηθνί πάλησο πνπ νξγαλψλνπλ ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο δειψλνπλ: - Έθαλα πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα, αγσγήο πγείαο, πήξα κέξνο ζην Καιιηζηψ, ζρεδφλ ζε φια. - Πνιηηηζηηθά πξνγξάκκαηα παίξλσ ζπλήζσο, «Αγσγήο πγείαο» θαη ηα εληάζζσ ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ θαη ζεαηξηθά έρσ θάλεη 2 ρξνληέο. Κάπνηεο ηειεπηαίεο ψξεο πνπ είρα θελφ κε ηα παηδηά - εθεί κπαίλεη ε θαιή ζπλεξγαζία άηνκα ζε έλα πξφγξακκα Comenius θαη ήηαλ Universal Values. Οπφηε ρξεηάζηεθαλ αγγιηθά, ρξεηάζηεθαλ θαιιηηερληθά, ρξεηάζηεθαλ πιεξνθνξηθή, πάξα πνιιά πξάγκαηα θαη κε πνιχ θαιφ ζπληνληζκφ απφ ζπλαδέξθνπο πήγακε πάξα πνιχ θαιά. Γηαηί δελ είρακε εκπεηξία, θαλείο θαη ζηγά ζηγά ελδηαθεξζήθακε κπήθακε - Songs and films. Dialogues in class. Last year I prepared to do sth in the school. Funny jokes. We watched films, we gave performances every year, dialogues. Every year we give one performance. Simulation activities. (κεηάθξαζε: ηξαγνχδηα θαη ηαηλίεο. Γηαιφγνπο ζηελ ηάμε. Πέξζη εηνίκαζα θάηη ζην ζρνιείν. Αλέθδνηα. Δίδακε ηαηλίεο. Κάζε ρξφλν δίλνπκε κηα παξάζηαζε. Γξαζηεξηφηεηεο πξνζνκνίσζεο.) Ζ δηαζεκαηηθή ζχλδεζε ησλ αληηθεηκέλσλ επίζεο δελ εκθαλίδεηαη ζηελ πιεηνςεθία ησλ σξψλ πνπ παξαηεξήζεθαλ (92,5%, Ν= 62) κεηαβιεηή: "δηαζεκαηηθφηεηα" ( cross curricular ) παξάξηεκα Η, εξψηεκα 32 (πίλαθαο 7.18), ελψ παξαηεξείηαη «κεξηθψο» ζην 6% (Ν=4) θαη «πνιχ» ζην 1,5% (Ν=1) ησλ σξψλ. Οη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί εμάιινπ ζηε ζπλέληεπμε παξαδέρνληαη φηη δελ εθαξκφδνπλ «θαζφινπ» (πνζνζηφ 65,5%) ή εθαξκφδνπλ «κεξηθψο» (πνζνζηφ 17,2%) ηε δηαζεκαηηθή ζχλδεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κε άιια αληηθείκελα

298 297 ηνπ ζρνιείνπ. Έλα άιιν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (17,2%) δελ εθθξάδεη επίζεο θάπνηα μεθάζαξε άπνςε (πίλαθαο 7.19). Πάλησο, αλάκεζα ζηηο πξναλαθεξζείζεο κεηαβιεηέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηε ζπλέληεπμε κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δελ πξνθχπηεη θακία ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε (rho= 0,038, p= 0,228). Πίλαθαο 7.18: Δθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ζηε δηδαθηηθή ψξα Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % not at all observed 62 91,2 92,5 92,5 partly observed 4 5,9 6,0 98,5 mostly observed 1 1,5 1,5 100,0 Σύλνιν 67 98,5 100,0 Missing 1 1,5 Σύλνιν ,0 Πίλαθαο 7.19: «Δθαξκφδεηο ηε δηαζεκαηηθή ζχλδεζε κε άιια γλσζηηθά αληηθείκελα ζηε δηδαζθαιία ζνπ;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % θαζόινπ 19 65,5 65,5 65,5 κεξηθώο 5 17,2 17,2 82,8 δε γλσξίδσ/δελ απαληώ 5 17,2 17,2 100,0 Σύλνιν ,0 100,0 πξνζέγγηζεο: Οη εθπαηδεπηηθνί θαηαζέηνπλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθήο - Γηαζεκαηηθά θάλνπκε φηη κπνξνχκε - Γηαζεκαηηθά λαη, κε ηε γπκλαζηηθή έρνπκε θάλεη. Κάλακε κε ηε «γαιιηθψλ» πξηλ 2 ρξφληα - ζηα πιαίζηα ηνπ εληχπνπ πνπ θάλνπκε θαη ζηα πιαίζηα ηεο επξσπατθήο κέξαο γισζζψλ: βξεο ιέμεηο πνπ ππάξρνπλ απφ ηα αγγιηθά ζηα

299 298 γαιιηθά θαη ην αληίζηξνθν, πνηήκαηα γλσζηψλ ειιήλσλ πνπ έρνπλ κεηαθξαζηεί απηά θπξίσο. Πξνζαλαηνιηδφκαζηε πάιη ζην έληππν. - ηνπο ζηέιλσ πάληα ζηνλ Φπζηθφ, πάληα ζηνλ Μνπζηθφ: «Πάηε φπνπ ζέιεηε αιιά ζέισ ηελ απάληεζε ζηα αγγιηθά, θπζηθά». Ξεθηλήζακε πξφπεξζη θαη θάλακε κηα εξγαζία ζην κάζεκα ηεο Γεσγξαθίαο φπνπ εθεί αλαθέξακε πνηάκηα, ιίκλεο, θαη ζηα αγγιηθά, επείξνπο ηηο ρψξεο. Μαζεκαηηθά, φηαλ ηνπο θάλσ ηνπο αξηζκνχο ηνπο δίλσ αζθήζεηο λα ηηο ιχζνπλ θαη λα κνπ γξάςνπλ ην απνηέιεζκα ζηα αγγιηθά. Γειαδή απφ ηα 20 λα βγάδνπκε ηα 5. Πφζν θάλνπλ; Θα γξάςνπλ: Five (γειάεη). Αλ ην μέξνπλ βέβαηα - Ναη, δηαζεκαηηθφηεηα κε ηελ έλλνηα θάπνηεο θνξέο εγψ ηνπο ιέσ πρ. ηψξα γηα ηηο θπιέο γηα ηνλ Ακαδφλην, απφ ηε Γεσγξαθία ηνπο είπα αλ ζέιεηε κε ηε ζπλάδεξθν ηεο Γεσγξαθίαο, ηη μέξεηε θιπ. - φρη λα πσ εγψ ζηε ζπλάδεξθν, αιιά ηα παηδηά. ρη λα πσ εγψ ζηνηρεία γηα ηνλ Ακαδφλην, αιιά γεληθά. Σψξα - κεηαμχ καο - λα ζπκεζψ ηη άιιν έρνπκε θάλεη ζπλέιεμαλ ηα παηδηά ζηνηρεία γηα ην πψο βιέπνπκε ηελ Δπξψπε ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο. Καη εθηφο απφ ην θείκελν είρακε θάλεη θαη έλα βίληεν. πλεξγαζηήθακε εγψ ε ζπλάδεξθνο ησλ αγγιηθψλ ηνπ γξαθείνπ ΔΠ θαη ν γπκλαζηήο ν νπνίνο ηξάβεμε ην βίληεν κε ην ζρνιείν θιπ. Απηφ έγηλε ηελ ηειεπηαία ρξφληα πνπ ήκνπλ εδψ. (ε εθπαηδεπηηθφο απαληά αθνχ δεηά εμεγήζεηο γηα ην ηη ζεκαίλεη «δηαζεκαηηθφηεηα»). - ρη, ην ζθέθηνκαη αιιά δε μέξσ, κπνξεί λα ην θάλσ, γηαηί ζα ήηαλ σξαία. Ο θαζέλαο έρνπκε θάλεη έλα γθξνππάθη κε ηα θνξίηζηα (ζπλαδέξθνπο) θαη πέξζη ην είρακε μεθηλήζεη θαη ην ζπλερίδνπκε θαη θέηνο. Με άιινπο εδψ φρη, νη θηιφινγνη δελ θάλνπλε ηίπνηα, νη καζεκαηηθνί επίζεο φρη, δελ έρνπλε. Δγψ, θάηη κε νηθνινγία ζα ήζεια λα θάλσ, αιιά θέηνο (νη ζπλάδεξθνη) δελ ζέινπλ λα θάλνπλ. πσο αλαθέξεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ε δηαζεκαηηθή δηάζηαζε ελέρεηαη νχησο ή άιισο ζην αληηθείκελν ηεο μέλεο γιψζζαο, αθνχ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δηεξεχλεζεο ελφο ζέκαηνο ζηε κεηξηθή θαη ηεο κεηαθνξάο ηεο πιεξνθνξίαο ζηε γιψζζα-ζηφρν, θαη θαη επέθηαζε δίλεηαη ε δπλαηφηεηα δηαζεκαηηθήο ζχλδεζεο κέζα απφ ην ίδην ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ρσξίο λα απαηηείηαη ε ζχκπξαμε άιινπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Απηφ ζπκβαίλεη ζπρλά θπξίσο ζηελ πεξίπησζε πνπ ν/ε εθπαηδεπηηθφο αγγιηθήο γιψζζαο δηδάζθεη θαη άιιν αληηθείκελν ζηε ζρνιηθή κνλάδα φπσο Ηζηνξία, ΔΠ θιπ. θαη έηζη ζπλδπάδεη ηα δχν αληηθείκελα ρσξίο λα ζπλεξγαζηεί κε εθπαηδεπηηθφ δηαθνξεηηθήο εηδηθφηεηαο: - Γηαζεκαηηθά θάλσ. Μφλε κνπ φηη έρεη ην βηβιίν. - Γηαζεκαηηθά θάλσ κφλε κε ην ΔΠ ( ε εθπαηδεπηηθφο δηδάζθεη θαη ΔΠ ζην ζρνιείν).

300 299 - Γηαζεκαηηθά είλαη δχζθνιν. Γνπιεχσ δηαζεκαηηθά, αιιά κφλνο κνπ κε ηνλ εαπηφ κνπ. Γειαδή θάλσ θαη ηζηνξία, έρσ θάλεη δηάθνξα δηαζεκαηηθά, ηνπο έρσ βάιεη απιψο θάπνηα πξάγκαηα λα παξαηεξήζνπλ ζηα καζήκαηά ηνπο, θάλακε κηα πξνζπάζεηα θάπνηα θνξά αιιά δελ καο βφιεςε θαζφινπ, δελ ήηαλ ψξηκν ην έδαθνο. Σψξα πηζηεχσ φηη ζηγά-ζηγά ζα είλαη ηξέρεηο γηα ηελ χιε, θάλεηο γηα ην έλα, θάλεηο γηα ην άιιν, ελδερνκέλσο θαη θάπνηνη ζπλάδεξθνη - μέξεηο ιίγν κεγαιχηεξνη, φρη κφλν ειηθίαο, αιιά λννηξνπίαο - δελ ην βιέπνπλ Υσξίο λα είλαη κεγαιχηεξνη απφ κέλα. δελ ην βιέπνπλ ζεηηθά ίζσο ην ζεσξνχλ ρακέλν ρξφλν. Σα βηβιία ηνπ Οξγαληζκνχ ππνηίζεηαη φηη έρνπλ γξαθηεί κε ηε δηαζεκαηηθφηεηα Αιιά, θνίηαμε: ηα βηβιία ησλ αγγιηθψλ αλέθαζελ φια ήηαλ δηαζεκαηηθά. Δγψ έρσ καδέςεη έλα ζσξφ πιεξνθνξίεο πάλσ ζε πάξα πνιιά αληηθείκελα, εμαηηίαο ησλ βηβιίσλ ησλ αγγιηθψλ, θαη ησλ έμηξα πιεξνθνξηψλ πνπ αλαγθαδφκνπλ λα δηαβάδσ, γηαηί αλ κε ξσηνχζε θάπνηνο απφ ηαηξηθή, λνκηθή, ρεκεία, βηνινγία, ηα πάληα. Οπφηε ηα ίδηα ηα βηβιία ζε αλάγθαδαλ λα απισζείο θαη ζε άιια αληηθείκελα. - Δγψ ζπλήζσο θξνληίδσ λα θάλσ ηελ ηζηνξία κνπ δηαζεκαηηθή, κε ηα αγγιηθά δειαδή.. θάλσ δηαζεκαηηθά κφλε κνπ, δειαδή δε θάλσ κε άιιν ζπλάδεξθν. Γε ζέισ λα θάλσ κε άιινπο ζπλαδέξθνπο. H κε εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ζχκθσλα κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο ιφγνπο. πρλφηεξα δελ εθδειψλεηαη ην αλάινγν ελδηαθέξνλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο: - Δμαξηάηαη πψο ην ελλνείο. ρη. Δγψ ηνπιάρηζηνλ νχηε ηελ έρσ δεηήζεη νχηε κνπ έρεη δεηεζεί. - Γηαζεκαηηθά δελ θάλακε ηίπνηα. Γελ πξνσζήζεθε. Σνπιάρηζηνλ απφ ηε ζηηγκή πνπ ήξζα. Πξηλ απφ κέλα είραλ γίλεη θάπνηεο πξνζπάζεηεο αιιά δελ δνχιεςε. - ρη. Δίλαη έλα ζρνιείν γεληθψο λεθξφ κπνξψ λα πσ. Φέηνο πνπ άιιαμε ν δηεπζπληήο θαη ήξζε δηεπζχληξηα είπαλε πσο ζα αιιάμνπλ θάπνηα πξάγκαηα. Να δνχκε - ρη δηαζεκαηηθά. Γηάζεζε δελ ππάξρεη απφ θαλέλα, δελ είδα θάηη. - Γηαζεκαηηθά φρη. ε θάπνηα ζρνιεία έρεη πεξπαηήζεη απηφ, ζε θάπνηα δελ έρεη πεξπαηήζεη. Δδψ δελ πεξλάεη θάηη. ρη φηη δελ ηα αθνχζακε ή δελ ηα μέξνπκε ζαλ ηδέα, αιιά γεληθά δελ εθαξκφδεηαη. - Γηαζεκαηηθφηεηα θεθηφκνπλ λα ην θάλσ, αιιά ζθεθηφκνπλ λα ην ζπδεηήζσ κε ηε δηεπζχληξηα, έιιεηπε ε δηεπζχληξηα - μέξεηο ππάξρεη κεξηθέο θνξέο απηφο ν σραδεξθηζκφο, ήζεια λα πσ ζηελ ζπλάδεξθν ησλ θαιιηηερληθψλ γηα εθείλν ην project κε ηνπο ηκπξεζηνληζηέο - δειαδή λα ην δνπιέςνπκε καδί ε!, δελ ην έθαλα φκσο. Αιιά ζα ήζεια. Πνιχ ζπρλά φκσο εθδειψλνληαη ιφγνη αδπλακίαο ηεο εθαξκνγήο ηεο εμαηηίαο ηνπ ρακεινχ επηπέδνπ ησλ καζεηψλ, έιιεηςεο ησλ θαηάιιεισλ ππνδνκψλ ζην ρψξν

301 300 ηνπ ζρνιείνπ, ή ηεο αλάγθεο πεξαηηέξσ ελαζρφιεζεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: - ηαλ ρξεζηκνπνηήζακε ηα βηβιία γηα πξψηε θνξά πήξακε λα θάλνπκε κηα δηαζεκαηηθή καδί κε ην κάζεκα ηεο Φπζηθήο ζηνπο λφκνπο ηνπ Newton. Ο Φπζηθφο γέιαζε. Απηά δελ κπνξνχλ λα ηα κάζνπλε. Έρεη πνιιά καζήκαηα πνπ δελ κπνξνχλ λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ - Φπζηθή, Μαζεκαηηθά. ηαλ ηα παηδηά πζηεξνχλ ζην θαλνληθφ ην κάζεκα - πκθσλψ γηα ηε δηαζεκαηηθφηεηα. ζπκθσλψ γεληθά. Αιιά ζέιεη πνιχ δνπιεηά. - ε απηφ ην ζρνιείν φρη. ην παξειζφλ έρσ εξγαζηεί κε Φπζηθφ, κε Φηιφινγν κε Καιιηηερληθψλ Δδψ δε βνιεχεη θηηξηαθά, είλαη δχζθνιν. Γε κπνξείο λα ην νξγαλψζεηο. Σν ρακειφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο, ελ ηνχηνηο, έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην πςειφ πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ εθθξάδνληαη ζεηηθά γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπο κε ηνπο ππφινηπνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ "εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο" θαη "άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο" δείρλεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αξλεηηθή ζρέζε (rho= -0,366**, p= 0,000). Έηζη ζηε ζρεηηθή εξψηεζε ηεο ζπλέληεπμεο κεηαβιεηή: "άπνςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηε ζπλεξγαζία ηνπ κε ζπλαδέξθνπο", ( cooperation ), παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 14), ε ζπλεξγαζία κε ηνπο ππφινηπνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θξίλεηαη απφ ην 51,7% ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Ν= 15) σο «πνιχ θαιή» ή «άξηζηε», απφ ην 26,9% σο «ηθαλνπνηεηηθή» (Ν= 7), ελψ κφλν ην 15,4% θξίλεη απφ «κέηξηα» σο «αλχπαξθηε» ηε ζρέζε απηή (πίλαθαο 7.20). χκθσλα κε απηφ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη ε άπνςε γηα ηε ζπλεξγαζία πνπ έρνπλ νη εθπαηδεπηηθνί δελ εθηείλεηαη ζηα φξηα ηεο δηαζεκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ εηδηθνηήησλ δηαθνξεηηθψλ ή παξφκνησλ αληηθεηκέλσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα, αιιά αθνξά άιιεο πιεπξέο ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίεο ιακβάλνπλ ρψξα κέζα ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζρνιείνπ θαη νη νπνίεο δε δηεξεπλψληαη ζηελ παξνχζα εξγαζία θαζψο δελ αθνξνχλ ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο. Ζ αλαληηζηνηρία απηή δηαθαίλεηαη θαη κέζα απφ ηα ζρφιηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα ζέκαηα ζπλεξγαζίαο πάλσ ζηε δηαζεκαηηθφηεηα πνπ παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά: - Τπάξρεη κεγάιε πξνζπκία, ν νπνηνζδήπνηε λα εμππεξεηήζεη ηνλ άιινλ. - Γελ είρακε ζχλδεζε δηαζεκαηηθή. Τπάξρεη ζπλεξγαζία θαιή, αιιά φρη δηαζεκαηηθή.

302 301 Πίλαθαο 7.20: Άπνςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηελ ζπλεξγαζία ηνπ κε ηνπο ζπλαδέξθνπο Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % αλύπαξθηε 1 3,4 3,8 3,8 κέηξηα 3 10,3 11,5 15,4 iθαλνπνηεηηθή/θαιή 7 24,1 26,9 42,3 πνιύ θαιή/ άξηζηε 15 51,7 57,7 100,0 Σύλνιν 26 89,7 100,0 Missing 3 10,3 Σύλνιν ,0 ηα ζέκαηα αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ νη εθπαηδεπηηθνί δίλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο πνπ εζηηάδνπλ θπξίσο ζηε δνκή ηεο γιψζζαο, ζην ιεμηιφγην θαη ζηε γξακκαηηθή, ελψ δελ αθνινπζνχληαη ελαιιαθηηθνί ηξφπνη φπσο πξνηείλεηαη κέζα απφ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ. Έηζη θαηά ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δηδαθηηθψλ ζπλεδξηψλ παξαηεξνχληαη ρακειά πνζνζηά εκθάληζεο ηξφπσλ αμηνιφγεζεο ελαιιαθηηθνχ ηχπνπ φπσο ηεο "απηναμηνιφγεζεο" (self-assessment) ζε πνζνζηφ 1,5% (Ν=1) θαη ηεο "αμηνιφγεζεο απφ ηνπο ζπκκαζεηέο" (peer assessment) ζε πνζνζηφ 3% (Ν=2) (παξάξηεκα Η, εξσηήκαηα 35 θαη 36). Οη εθπαηδεπηηθνί ζε κηθξά πνζνζηά κφλν θξίλνπλ ρξήζηκνπο ηνπο ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο αμηνιφγεζεο. Απφ ηα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπλέληεπμε, ε "απηναμηνιφγεζε" ηνπ καζεηή ππνζηεξίδεηαη απφ κφιηο ην 24,1% ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε "αμηνιφγεζε απφ ηνπο ζπκκαζεηέο" απφ ην 13,8% θαη ε "αμηνιφγεζε κέζσ εξγαζηψλ (projects)" απφ ην 17,2%, ελψ ε ρξήζε "θαθέινπ ηνπ καζεηή (portfolio)" απφ ην 6,9% (παξάξηεκα ΗΗ, εξψηεκα 27). Οη εθπαηδεπηηθνί θαηαζέηνπλ ζρεηηθά: - Απηναμηνιφγεζε; ππάξρεη απηφ ζηα βηβιία. Σν θάλνπλε θάζε θνξά. Σν βξίζθσ ρξήζηκν αξθεηά. Λεηηνπξγεί θαη σο επαλαιεπηηθφ θαη νη ίδηνη κπνξνχλ λα απνζηαζηνπνηεζνχλ απφ ην ξφιν ηνπ καζεηή θαη λα γίλνπλ θαζεγεηέο ηνπ εαπηνχ ηνπο. ε θάζε unit. Αληαπνθξίλνληαη ηα παηδηά. Σνπο αξέζεη. Peer assessment φρη. Σα βνεζάεη βέβαηα καθξνπξφζεζκα. - Απηναμηνιφγεζε; ρξεζηκνπνηψ βεβαίσο. Σα παηδηά κπνξεί απηφ λα ην ζεσξνχλ σο έλα είδνο λα ληξέπνληαη, λα έρνπλ θάπνηεο αλαζηνιέο θιπ, αιιά ζεσξψ φηη πξέπεη λα γίλεηαη θαη απηφ φζν κπνξψ ην θάλσ. Μεηαμχ ηνπο, φρη. Γηαηί κπνξεί λα μεθχγεη θαη λα δεκηνπξγεζνχλ άιιεο ζπλαηζζεκαηηθέο ζπγθξνχζεηο θαη απηφ δε ην ζέισ.

303 302 - Πξέπεη λα γίλεηαη, ην παηδί πξέπεη λα μέξεη γηαηί θάλεη έλα ιάζνο επαλαιακβαλφκελν, απηά είλαη επηζηεκνληθά ζέκαηα πνπ δε πξέπεη λα ηα αγλννχκε, έλα πξνηέξεκα, θαη ζα πξέπεη λα βγνχκε απφ ηε ινγηθή ηνπ «αμηνινγψ, κφλν ν θαζεγεηήο». - Έρνπκε θάθειν. ηη δνπιεηά θάλνπκε ηε βάδνπκε εθεί, είλαη κέζα. - φηαλ θάλνπλ δηφξζσζε ν έλαο ηνπ άιινπ, αμηνινγψ θαη ηνλ δηνξζσηή πφζν θαιά δηφξζσζε ηνλ άιιν ηελ πιεηνςεθία ηνπο νη εθπαηδεπηηθνί αλαθέξνπλ ηελ επηινγή ηνπο γηα ρξήζε πην παξαδνζηαθψλ κνξθψλ αμηνιφγεζεο θαζψο ζεσξνχλ πσο νη πξαθηηθέο ηεο απηναμηνιφγεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο απφ ζπκκαζεηέο απαηηνχλ έλα επίπεδν σξηκφηεηαο θαη θαιήο δηάζεζεο απφ ηε κεξηά ηνπ καζεηή. πσο αλαθέξνπλ νη εθπαηδεπηηθνί νη καζεηέο απαμηψλνπλ ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο θαη απνδηνξγαλψλνπλ ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί ζε πνζνζηφ 96,6% αλαθέξνπλ ηηο γξαπηέο δνθηκαζίεο (αζξνηζηηθή αμηνιφγεζε) σο ηξφπν λα αμηνινγνχλ ηνπο καζεηέο θαη ζε πνζνζηφ 75,9% κέζσ ηεο ζπλνιηθήο εηθφλαο ηνπ καζεηή ζηελ ηάμε (δηακνξθσηηθή αμηνιφγεζε): - Με ηελ θαζεκεξηλή ζπκκεηνρή ζην κάζεκα είλαη on going evaluation νχησο ή άιισο. Με δηάθνξα projects πνπ ηνπο βάδσ κηθξά ή εχθνια άιια πην δχζθνια ζε πην κεγάιεο ηάμεηο, κε θάπνην ππνρξεσηηθφ απφ ην λφκν δηαγψληζκα, ηεζηάθηα, απηά. ινπο ηνπο ηξφπνπο. Σα άιια δελ θάλσ ηίπνηα, ηα ζεσξψ πεξηηηά. Άκα δηδάμεηο ην παηδί λα καζαίλεη κφλν ηνπ δε ρξεηάδεηαη ηίπνηε άιιν. - Βάζε ηνπ επηπέδνπ θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ. Ή πφζν πάεη θαιά ζηα ππφινηπα καζήκαηα. Έλα παηδί πνπ πάεη θαιά ζηα άιια καζήκαηα θαη πζηεξεί ζηα αγγιηθά δελ ζα ην θαηαηξνπψζσ ζην βαζκφ. Μαδεχσ ηα ηεζη ηνπο θαη ηα δηαγσλίζκαηα. - Απφ φια θαη απφ εξγαζίεο θαη απφ ηε παξνπζία ηνπο κέζα ζηε ηάμε πάξα πνιχ θαη απφ projects, δειαδή ηα πάληα, κηα ζπλνιηθή εηθφλα. (ζε εξψηεζε γηα ηελ απηναμηνιφγεζε) Σν ζεσξψ ράζηκν ρξφλνπ. (ζε εξψηεζε γηα ηελ αμηνιφγεζε απφ ζπκκαζεηέο) ρη. - Σα πξνθνξηθά ηνπο θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο θπξίσο θαη ηεζη πνιιά, δηνξζψλσ φιε κέξα. Απηναμηνιφγεζε δελ ηνπο βάδσ γηαηί γίλεηαη κέζα ζηελ ηάμε θαζαξία. - Καζεκεξηλή αμηνιφγεζε. Καη ε πξνθνξηθή. Ζ ζπκκεηνρή ηνπο ζην κάζεκα θαη ηα γξαπηά δηαγσλίζκαηα. - Με ελδηαθέξεη ε ζπλνιηθή εηθφλα. Κάζε κέξα εμεηάδνληαη φινη, ζπκπεξηθνξά πξνζπάζεηα θαη ζπκκεηνρή ζην κάζεκα. - παξνπζία κέζα ζηε ηάμε through homework through test ην ελδηαθέξνλ ηνπο. (ζηελ εξψηεζε αλ εθαξκφδεη απηναμηνιφγεζε ή αμηνιφγεζε απφ ζπκκαζεηέο)

304 303 - ρη θαζφινπ θαη είλαη θάηη ην νπνίν ζα ήζεια λα κάζσ πεξηζζφηεξα. Γηαηί λνκίδσ φηη είλαη θάηη πνιχ, πάξα πνιχ δχζθνιν λα ην εθαξκφζσ ρσξίο λα πιεγσζνχλ ηα παηδάθηα. Απηφ πηζηεχσ είλαη επαίζζεην ζέκα. - Γελ είκαη ππέξ ηεο απηναμηνιφγεζεο. Έηζη φπσο παξνπζηάδεηαη ζε απηά ηα βηβιία εκέλα κνπ θαίλεηαη γεινία. Γηα ηα παηδηά απηά απηήο ηεο ειηθίαο λνκίδσ φηη ηα ηζνπεδψλνπλ φια. Μηα θνξά πέξζη πξνο ην ηέινο ήηαλ λα θάλνπκε απηφ ην πξάγκα. Γειαδή ην γεινηνπνίεζαλ. Μεηάλησζα ηελ ψξα θαη ηε ζηηγκή. Καηαθεχγσ ζην γισζζηθφ ηξφπν αιιά πην πνιχ δελ είλαη ην ηη ζα κνπ γξάςεη εληάμεη βάδσ θάπνηα ηεζη θιπ δελ είλαη ηη ζα γξάςεη είλαη ε γεληθή εηθφλα πνπ έρεη ζε θάζε κάζεκα, ην ελδηαθέξνλ πνπ ζα έρεη λα ζπκκεηάζρεη ην θηιφηηκν ε πξνζπάζεηα δειαδή. - ζα γίλεη ηέηνηα νριαγσγία Δδψ ρσξίο peer assessment θαη έρνπκε ζέκα. Γελ ζα θάλνπλ θαλ αμηνιφγεζε. - γίλεηαη κηα θαζαξία θαη έηζη ην απνθεχγσ ηψξα ηειεπηαία. - ππάξρνπλ ηα πξαθηηθά πξνβιήκαηα κε πηαζηνχλ ζηα ρέξηα. Απηά φια ζπκθσλψ, είλαη πνιχ σξαία, αιιά πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη κε ζνβαξφηεηα θαη σξηκφηεηα. Σν δείγκα κνπ - θαη δε κηιάσ κφλν γηα εδψ, κηιάσ γεληθψο- δελ έρνπλ ηελ απαηηνχκελε ζνβαξφηεηα, σξηκφηεηα, φξεμε. Γειαδή, εδψ παιεχσ κέζα ζηε ηάμε λα ηνπο κάζσ ζεβαζκφ απέλαληη ζην ζπκκαζεηή ηνπο. Οπφηε ζε έλα peer assessment ζεσξψ φηη ζα ππάξμνπλ πάξα πνιιά ζπγθξνχζεηο. - Τπάξρνπλ θαη παηδηά πνπ έρνπλ έηζη κηα επηζεηηθφηεηα ζε θάζε ηκήκα, πνπ θνπξάδνληαη πνιχ ν έλαο απφ ηνλ άιιν, θαη απηφ δελ ην θάλσ. - Παιηά, ιίγν, είρα portfolio. Δίλαη πάξα πνιιά ηα παηδηά πξαθηηθά νχηε έλα ζπξηάξη έρσ. Να ηα θξαηάκε εκείο θαη θάζε θνξά λα ηα κνηξάδνπκε ζηε ηάμε δε γίλεηαη πξαθηηθά απηφ, γηαηί.. έρεηο εθεκεξία, παο ηξέρνληαο ζηε ηάμε θαη λα παο λα θνπβαιάο ην παθέην ησλ θσηνηππηψλ; είλαη ιίγν αλεθάξκνζηα σξαία ζα ήηαλ αιιά ζα κπνξψ λα ηα πεγαίλσ θάζε θνξά; Καη πνπ ζα ηα έρσ, εδψ; αλ ηδέεο είλαη εμαηξεηηθά φια. Αιιά αλ έρεηο 2 εηθνζάιεπηα ηε βδνκάδα. - Γελ έρσ ηέηνην πξάγκα νχηε γηα ηνπο καζεηέο κνπ - πνπ έρσ 270 καζεηέο. Πνπ ζα έβαδα ηνπο θαθέινπο; ζην ζπίηη κνπ; ε γεληθέο γξακκέο νη εθπαηδεπηηθνί δε θαίλνληαη λα αθνινπζνχλ έλα επηθνηλσληαθνχ ηχπνπ κνληέιν ζηε δηδαζθαιία, ελψ ζηελ πεξίπησζε πνπ ην εθαξκφδνπλ εκθαλίδνληαη επηθπιαθηηθνί απέλαληη ζηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ ζηε ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Πνιχ αξλεηηθφο παξάγνληαο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζεσξείηαη ν κεησκέλνο δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη γηα ην κάζεκα θαη ε αδπλακία ησλ καζεηψλ λα ζπλεξγαζηνχλ ζην ζχλνιφ ηνπο. - πκθσλψ κε απηέο ηηο πξνζεγγίζεηο. ε γεληθέο γξακκέο. Πάιη φκσο ππάξρεη κηα.. δελ ππάξρεη ζπκθσλία ζην ζεσξεηηθφ θαη ην πξαθηηθφ κέξνο. Γε κπνξνχλ

305 304 λα επηηεπρζνχλ απηά πνπ πξνηείλεη ην ΑΠ κε 2 ψξεο ηε βδνκάδα δε γίλεηαη. Σνπιάρηζηνλ 3σξν ζα ρξεηαδφηαλ. ρεηηθά κε ην ζπκπέξαζκα φηη νη εθπαηδεπηηθνί πεξηζζφηεξν θιίλνπλ πξνο έλα κνληέιν παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο, θαηά ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δηδαθηηθψλ σξψλ παξαηεξήζεθαλ ζηνηρεία πνπ παξαπέκπνπλ ζηε γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθή κέζνδν. Έηζη, παξαηεξείηαη πξνζθφιιεζε ζην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην θαη ηηο αζθήζεηο ιεμηινγίνπ θαη γξακκαηηθήο, ελψ δε ζρεδηάδνληαη νχηε ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά κέζα ζηελ ηάμε δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηηο νπνίεο νη καζεηέο ζπλεξγάδνληαη, ή ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα-ζηφρν κε απψηεξν ζθνπφ ηελ απζεληηθή επηθνηλσλία. Δμεγψληαο ηελ επηινγή απηή νη εθπαηδεπηηθνί πξνβάιινπλ ηε δπζπηζηία ηνπο ζηελ σθειηκφηεηα ηεο ζχγρξνλεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ζε ζχγθξηζε κε ηηο παιαηφηεξεο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο. πγθεθξηκέλα, νη εθπαηδεπηηθνί νκνινγνχλ ηηο έληνλεο επηξξνέο απφ ηελ πξνζσπηθή καζεηηθή ηνπο εκπεηξία, σο εγγχεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο. Παξάιιεια νη εθπαηδεπηηθνί δελ εθθξάδνπλ δηάζεζε ελεκέξσζεο ή ζπκκφξθσζεο ζηηο λέεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαζψο ζεσξνχλ φηη αθελφο είλαη ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθέο απφ ηηο παιαηφηεξεο θαη «δνθηκαζκέλεο» κεζφδνπο: - Γελ λνκίδσ φηη είλαη παλάθεηα κηιάκε γηα ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο δειαδή εζχ πνπ έκαζεο κε κηα κε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε δηδαθηηθή, δελ έκαζεο αγγιηθά? Σα έρνπκε ζενπνηήζεη πηα ηα θαηλνχξγηα. - ηε δηδαθηηθή λνκίδσ φηη αθνινπζψ ηνλ ηξφπν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ ηφηε, ηνλ πην παξαδνζηαθφ. - Μπνξεί λα είλαη ιφγσ ειηθίαο, κπνξεί λα είλαη θαη γηαηί είκαη πην παξαδνζηαθή θαζεγήηξηα ιν απηφ πνπ πξνζπαζνχλ λα πεξάζνπλ φηη είλαη ζαλ έλα παηρληδάθη ε γιψζζα - ην νπνίν ίζσο λα ηζρχεη ζε ειηθίεο δεκνηηθνχ, ίζσο ζε πην κηθξά, παληνκίκα Έρσ παξαθνινπζήζεη πνιιά ζεκηλάξηα θαη ην ζεσξψ γηα ην Γπκλάζην θαη ην Λχθεην, δελ κπνξεί λα δνπιέςεη απηφ ην πξάγκα. Γελ κπνξείο λα κπεηο κέζα θαη λα θάλεηο Βιέπσ φηη ππάξρεη κηα ζηξνθή ζε απηφ. Γειαδή λα θάλεηο επράξηζην ην κάζεκα. Να είλαη επράξηζην αιιά ρσξίο δνπιεηά - Δίλαη ε κεζνδνινγία κνπ πνιχ structured. Ίζσο γηαηί έρνληαο πεξάζεη κέζα απφ απηφ ην ζχζηεκα ή ίδηα ληψζσ κεγαιχηεξε αζθάιεηα, είκαη ηχπνο πνπ ζέισ λα μέξσ ζηε γξακκαηηθή, ην α, ην β, ην γ. Έρνληαο πεξάζεη κέζα απφ απηφ ην ζχζηεκα ή ίδηα; Χο άηνκν ε ίδηα; Χο καζήηξηα εγψ ζέισ structured δφκεζε, θαη βγάδσ θαη απηφ ληψζνληαο πεξηζζφηεξε αζθάιεηα φηη ηα παηδηά έρνπλε ζθαινπάηηα λα παηήζνπλ.

306 305 - Θα θνηηάμσ λα ηνπο δηδάμσ δνκέο ηεο γιψζζαο ηέηνηεο ψζηε λα είλαη ηθαλνί λα επηθνηλσλήζνπλ ζε έλα αλεθηφ επίπεδν, δηφηη δελ κπνξψ λα είκαη ξεαιίζηξηα αλ βάισ άιιν ζηφρν. Σειείσζε. Μαθάξη λα γηλφηαλε. - Πηζηεχσ φηη αλ δε θαηαλνήζεηο ηηο βαζηθέο δνκέο, δειαδή γξακκαηηθή πνπ είλαη απαξαίηεηε δελ κπνξείο θαη λα επηθνηλσλήζεηο. - Γειαδή θέηνο καο είπαλε γηα ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία, ηφζα αθνχζακε θιπ. Γελ είλαη απιά ζέκα φηη εγψ ζα βάισ ζηφρν γηα εθείλα ηα παηδηά θαη άιιν ζηφρν γηα ηα άιια ηα παηδηά θαη άιιεο αζθήζεηο. Αιιά απηά ηψξα είλαη δηαδηθαζηηθά. Ζ νπζία είλαη ηνπ πξάγκαηνο, βνεζηνχληαη απηά ηα παηδηά? ΥΗ κε θεθαιαία. Δγψ δε κπνξψ λα θάλσ ηίπνηα κε απηά ηα παηδηά. Οη εθπαηδεπηηθνί επίζεο αλαθέξνπλ ηελ αδπλακία εθαξκνγήο ηεο επηθνηλσληαθήο κεζφδνπ ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη ζην κάζεκα, ηηο ειιηπείο ππνδνκέο θαη παξνρέο ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο, ηελ έιιεηςε επηκφξθσζεο, ηελ αδηαθνξία ησλ καζεηψλ ή ηελ πξνζθφιιεζε ηνπο ζε πην δνκεκέλνπ θαη εμεηαζηνθεληξηθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία, πνπ πξνέξρεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ παξαθνινχζεζε καζεκάησλ ζηα θέληξα μέλσλ γισζζψλ. Δπίζεο ε επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία θαηά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δεκηνπξγεί αξλεηηθά επαθφινπζα φζνλ αθνξά ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ, αθνχ θαηά ηελ άπνςε ησλ δηδαζθφλησλ ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο αθαηαζηαζίαο θαη απψιεηαο ηνπ ειέγρνπ ηεο ηάμεο. Οη εθπαηδεπηηθνί ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε επηκφξθσζεο θαη εθπαίδεπζεο πάλσ ζηελ επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία έηζη ψζηε λα εδξαησζεί ζηε ζπλείδεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη ησλ καζεηψλ. Γηα ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο αλαθέξνπλ: - Θέισ λα ππάξρεη ηζνξξνπία. Καη εγψ αηζζάλνκαη πην αζθαιήο (κε ηνλ πην παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο) αιιά πηζηεχσ θαη ηα παηδηά κέζα απφ ηελ εκπεηξία κνπ λα ππάξρεη κηα ηάμε λα κελ είλαη «ρχκα» κέζα, δειαδή αξρίδνπλ κεηά θαη δελ ειέγρνληαη, θάπνπ ράλνληαη. - Δγψ δνξίδνκαη πάξα πνιχ λα βξίζθσ αζθήζεηο επηθνηλσληαθέο- πξαγκαηηθά επηθνηλσληαθέο. Γηαηί ζπγλψκε - έρεη θάηη αζθεζνχιεο ηνπ ηχπνπ: γχξλα ζηελ ηάμε, θαη ξψηα ην θάζε έλα, θαη γξάςε απηφ θαη κεηά πεο ην. Δίλαη πξάγκαηα πνπ δε γίλνληαη. Δληάμεη κπνξεί λα λνκίδεηο φηη ην ʼγξαςεο θαη λα λνκίδεηο φηη είλαη επηθνηλσληαθή άζθεζε, αιιά δε γίλεηαη απηφ ην πξάγκα κέζα ζηε ηάμε. Γε γίλεηαη λα ζεθψλεηαη έλαο-έλαο δειαδή ηνπο θαίλνληαη αζηεία, γεινία πξάγκαηα. Γειαδή, γίλεηαη κηα βαβνχξα κέζα ζηε ηάμε, ηειηθά δε γίλεηαη ηίπνηα. Ξαλαιέσ: ζε κηα ηάμε πνπ είλαη έρεη ην θίλεηξν λα κάζεη λα ζέιεη λα κηιήζεη, λαη. ε κηα ηάμε πνπ είλαη φιε καδί, θαη ν άιινο ζα αξρίζεη λα ραραλίδεη θαη δε ιεηηνπξγεί.

307 306 - Πξέπεη ην ΑΠ λα πεξάζεη ζηα παηδηά - λα ην πσ έηζη. Καη δελ έρεη πεξάζεη αθφκα. Γηαηί, εγψ πηάλσ ηνλ εαπηφ κνπ ληξέπνκαη πνπ ην ιέσ είκαζηε ζηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία. Δίκαζηε ζηε γξακκαηηθή θαη ην ιεμηιφγην αθφκα. Καη αθήλνπκε ηνλ επηθνηλσληαθφ ηχπν. Καη πξψηα απφ φια εγψ. Πνιιέο θνξέο ρξεζηκνπνηνχκε πεξηζζφηεξν ηελ ειιεληθή θαη ιηγφηεξν ηελ αγγιηθή κε ηε δηθαηνινγία φηη ηα παηδηά δε θαηαιαβαίλνπλ. ρη. Απηφ πξέπεη λα πεξάζεη πξψηα απφ φια απφ καο. Πξψηα ζα γίλεη απηφ ζα πεξάζνπκε ζηε δηαζεκαηηθφηεηα γηαηί ηα παηδηά έρνπλ πξνζιακβάλνπζεο αξθεηέο. Αθνινπζείηαη κηα ηαθηηθή θξνληηζηεξηνθεληξηθή - λα αλαθέξσ θαη ηε ιέμε - γηαηί δίλνπκε έκθαζε φινη πηζηεχσ. Αιιά λα κε ιέσ φινη. Πξσηίζησο εγψ. Σν πηάλσ απηφ ην drawback ζηε γξακκαηηθή θαη ην ιεμηιφγην. - Γε κε ελδηαθέξεη λα θάλσ έλα «ζσζηφ» κάζεκα φπσο απηφ πνπ ιέλε ηα βηβιία ηεο κεζνδνινγίαο. Γηαηί ηα βηβιία ηεο κεζνδνινγίαο δελ έρνπλε γξαθηεί γηα 2 ψξεο ηε βδνκάδα κάζεκα κε σθέιηκν ρξφλν 35. Άξα θξίλνληαο ην ηκήκα, ηηο αλάγθεο ηνπ ή ηηο δηαζέζεηο ηνπ αλάινγα πξνζαξκφδσ. - Δληάμεη σξαίν είλαη ζαλ ζεσξία θιπ αιιά φπνηε πήγα λα ην εθαξκφζσ δε ζέινπλ δε ζπκκεηέρνπλ ή δε κπαίλνπλ κέζα ζην ξφιν δε ζέινπλ λα δνπιέςνπλ κε ην δφξη απφ κηα πξφηαζε. Γεληθά δελ είλαη δεθηηθά (ηα παηδηά). - Πηζηεχσ φηη ζα ρξεηαδφκνπλ θαη παξαπάλσ ψξεο γηα λα ην πεηχρσ θαη άιιε χιε. - Καιά είλαη φια απηά αιιά ρξεηάδεηαη εθπαηδεπκέλνπο αλζξψπνπο λα ηα θάλνπλ. Καη λα έρεηο θαη θαιφ πιηθφ λα δνπιέςεηο. ην ρψξν ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο πνιιέο είλαη νη εκπεηξηθέο έξεπλεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί θαη νη νπνίεο εζηηάδνπλ ζηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο Δπηθνηλσληαθήο Πξνζέγγηζεο αιιά θαη ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηεο ζηα δηάθνξα εθπαηδεπηηθά πιαίζηα. πσο είδακε ε Δ.Π. βαζίδεηαη ζηε ζεσξία ηεο επηθνηλσλίαο θαη ζην ζηφρν ηεο αλάπηπμεο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ηνπ καζεηή (Richards & Rodgers, 2001), ελψ βιέπεη ηε γιψζζα σο ζχζηεκα γηα ηελ έθθξαζε ηεο έλλνηαο, κε θχξηα ιεηηνπξγία ηεο ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηελ επηθνηλσλία (Richard, 2001). Ο William Littlewood (1981) ηνλίδεη επίζεο ηε ζπζηεκαηηθή πξνζνρή ζηε ιεηηνπξγηθή θαη δνκηθή πιεπξά ηεο γιψζζαο κέζα απφ κηα επηθνηλσληαθή πξννπηηθή, ελψ ν Harmer (2001) δίλεη έκθαζε ζηελ αλάγθε έθζεζεο ζηε γιψζζα-ζηφρν θαη ζηηο επθαηξίεο αλάπηπμεο ηεο γλψζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ, φπνπ ζεκαληηθή δελ είλαη ηφζν ε αθξίβεηα ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ φζν ε επηηπρεκέλε νινθιήξσζε ηεο επηθνηλσληαθήο δξαζηεξηφηεηαο. Πάλησο ν ραξαθηήξαο ηεο Δ.Π. ραξαθηεξίδεηαη καζεηνθεληξηθφο (Breen & Candlin, 1980 Spada, 1987), γεγνλφο πνπ ζπλεπάγεηαη ην ζρεδηαζκφ νκαδηθψλ δξαζηεξηνηήησλ

308 307 κέζα απφ ηηο νπνίεο νη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα αιιειεπηδξνχλ κε πνηθίινπο ηξφπνπο, λα εμαζθήζνπλ ηε γλήζηα επηθνηλσλία θαη ηε «δηαπξαγκάηεπζε ηεο έλλνηαο» ε νπνία ζπκβάιιεη ζηελ θαηάθηεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (Spada, 2007). Με ζηφρν ηελ αλαπιήξσζε ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ε Δ.Π. εηζάγεηαη έηζη ψζηε λα βειηηψλεη ηηο γισζζηθέο θαη επηθνηλσληαθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ ζε απζεληηθά πεξηβάιινληα (Littlewood, 2007 Larsen-Freeman, 2000). Παξφια απηά νη ζεσξίεο θαη νη πξαθηηθέο ηεο Δ.Π. έρνπλ αληηκεησπίζεη πνιιέο πξνθιήζεηο ζηα πεξηβάιινληα ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο (Anderson, 1993 Ellis, 1996 Li, 1998). χκθσλα κε ηνλ Chowdhury (2010) ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο Δ.Π. έρεη ακθηζβεηεζεί απφ πνιιέο πιεπξέο, θαζψο απφ ηελ εηζαγσγή ηεο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν δελ ιήθζεθε ππφςε ην πιαίζην ζην νπνίν ηειηθά ζα εθαξκνδφηαλ. Έηζη, δεκνθηιείο ζεσξίεο, φπσο ε Δ.Π., ζπκβαίλεη λα κελ είλαη ζπκβαηέο κε ηηο δηδαθηηθέο ζπλζήθεο ζηηο ρψξεο εθηφο ηνπ θχθινπ κέζα ζηνλ νπνίν απηέο γελλήζεθαλ (Ramanathan, 1999). Με απηή ηε βάζε κέζα απφ ηελ έξεπλα πξέπεη λα εμεηάδνληαη νη δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο ζπλζήθεο θαη λα απνθαζίδεηαη πσο ε Δ.Π. κπνξεί λα ππεξεηήζεη θαιχηεξα ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη. Έηζη, δεδνκέλσλ ηνπ δηαθνξεηηθνχ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηεο αχμεζεο ηεο δεκνηηθφηεηαο ηεο Δ.Π. πνιιέο έξεπλεο δηεμάγνληαη γηα ηηο θαηλνηνκίεο ηεο πξνζέγγηζεο θαη ησλ πξνβιεκάησλ εθαξκνγήο θαη ρξήζεο ηεο ζε πνιιά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα αλάκεζα ζηα νπνία ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε Διιάδα. Οη έξεπλεο εληνπίδνπλ εκπφδηα ζηε ρξήζε ηεο Δ.Π. πνπ αθνξνχλ ην θεληξηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αιιά θαη ηνπο καζεηέο. ηελ Διιάδα ε Karavas-Doukas (1996) δηεξεχλεζε ηηο ζηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ρξήζε ηεο ΔΠ. Απφ απηήλ ηελ έξεπλα πξνέθπςε φηη αλ θαη ην ειιεληθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ βαζίδνληαλ ζηηο αξρέο ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο νη εθπαηδεπηηθνί έδεηρλαλ κηα ηάζε λα ζπλερίδνπλ ηελ παξαδνζηαθά πξνζαλαηνιηδφκελε δηδαζθαιία. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί είηε δελ θαηαιάβαηλαλ, είηε δελ κπνξνχζαλ λα δηαθξίλνπλ ηηο παηδαγσγηθέο παξακέηξνπο ηεο Δ.Π. Άιιεο έξεπλεο ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα επηζεκαίλνπλ ηηο γξακκαηηθνθεληξηθέο θαη κε καζεηνθεληξηθέο πξαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίεο δελ εζηηάδνπλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ζηελ απφθηεζε επρέξεηαο (Li, 1998 Wei, 2011). ηελ έξεπλά ηνπ ν

309 308 Li (1998: 687) επίζεο εληφπηζε δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ηεο Δ.Π. αλάκεζα ζηηο νπνίεο αλαθέξνληαη: ε έιιεηςε επηκφξθσζεο, ε κε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηεο γιψζζαοζηφρνπ εθ κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, νη παξαλνήζεηο ζρεηηθά κε ηε κεζνδνινγία ηεο Δ.Π., ε έιιεηςε δηδαθηηθνχ ρξφλνπ θαη γλψζεο γηα ηελ αλάπηπμε επηθνηλσληαθνχ πιηθνχ επίζεο δπζθνιίεο απνξξένπλ απφ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα φπσο νη κεγάιεο ηάμεηο (βι. θαη Ellis, 1994), νη εμεηάζεηο πνπ είλαη βαζηζκέλεο ζηε γξακκαηηθή (βι. θαη Ellis, 1994), ε αλεπαξθήο ρξεκαηνδφηεζε, ε έιιεηςε ππνζηήξημεο θαη ε αλππαξμία εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο (βι. θαη Ellis, 2008). Άιιεο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε επίδνμσλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζηελ Δ.Π., εληφπηζε εκπφδηα πνπ αθνξνχλ ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ, ηε ζπκβαηφηεηα κε ηηο κεζφδνπο πνπ ήδε ρξεζηκνπνηνχληαη, ην ρακειφ αίζζεκα ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηελ έιιεηςε ππνζηεξηθηηθνχ πεξηβάιινληνο, ηελ αξλεηηθή αλαηξνθνδφηεζε απφ ζπλαδέξθνπο, καζεηέο θαη θέληξα αμηνιφγεζεο (Ghanbari & Ketabi, 2011). Αξλεηηθνχο παξάγνληεο απνηεινχλ επίζεο ν ρξφλνο πξνεηνηκαζίαο (Chau & Chung, 1987), θαη ε έιιεηςε έθζεζεο ζηε γιψζζα-ζηφρν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Ellis, 1994). Δπίζεο, έξεπλα ησλ Gahin θαη Mayhill (2001) έδεημε εκπφδηα πνπ αθνξνχλ αθελφο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο φπσο νη ρακεινί κηζζνί ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε έιιεηςε ππνδνκψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ην κεγάιν αξηζκφ ησλ καζεηψλ, ε πίεζε πνπ αζθείηαη απφ ηνπο γνλείο θαη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ, θαη αθεηέξνπ ηελ επηξξνή ησλ άιισλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο κνλάδαο, θαη ηελ παζεηηθή θνπιηνχξα πνπ επηθξαηεί ζην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο. Δπίζεο ν Deckert (2004) θαηέιεμε φηη αξλεηηθή ήηαλ θαη ε επίδξαζε ηνπ ππεξβάιινληνο ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαζψο ε ζπλερήο εμήγεζε ηεο γιψζζαο θαη ε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ απέηξεπαλ ηνπο καζεηέο απφ ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή θαη ηε ρξήζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο γηα επηθνηλσλία. Δκπφδηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Δ.Π. έρνπλ εληνπηζηεί θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ. Ο Chowdhury (2010) δηαπίζησζε φηη νη καζεηέο πξνζδνθνχλ ηελ εηθφλα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο πξνζψπνπ πνπ αζθεί εμνπζία κέζα ζηελ ηάμε θαη δελ κπνξνχλ λα δερζνχλ ην κνληέιν ηεο επηθνηλσληαθήο κεζφδνπ πνπ απνηειεί κηα ηειείσο δηαθνξεηηθή καζεζηαθή δηαδηθαζία ζηελ νπνία νη καζεηέο δελ είλαη ζπλεζηζκέλνη. Ο Li (1998) δηαθξίλεη σο εκπφδην ην ρακειφ επίπεδν ησλ καζεηψλ, ηελ έιιεηςε θηλήηξνπ θαη δηάζεζεο ζπκκεηνρήο ζε νκαδηθέο εξγαζίεο. Αθφκα ε έιιεηςε απζεληηθήο επηθνηλσλίαο κε θπζηθνχο νκηιεηέο κπνξεί λα απνηειέζεη εκπφδην (Stern,

310 Widdowson,1998 Wei, 2011), αθνχ ε Δ.Π. ιεηηνπξγεί ζε πεξηβάιινληα φπνπ νη καζεηέο απνθηνχλ θίλεηξν γηα ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο κέζα απφ ηε δηαπίζησζε ηεο ρξεζηκφηεηάο ηεο, παξφια απηά νη καζεηέο δελ έρνπλ επαξθή πξφζβαζε ζηε γιψζζα-ζηφρν έμσ απφ ηελ ηάμε (Campbell, 2004). Σέινο, έλα αθφκα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Δ.Π. είλαη ε ρανηηθή θαηάζηαζε πνπ δεκηνπξγείηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο, αθνχ ε νινθιήξσζε κηαο επηθνηλσληαθήο δξαζηεξηφηεηαο είλαη ελεξγεηηθή δηαδηθαζία (Larsen-Freeman, 2000). Ζ έιιεηςε ηεο ηάμεο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ κπνξεί λα είλαη άβνιε γηα ηνλ παξαδνζηαθφ δάζθαιν (Strelec, 2010) ελψ ην κεγάιν κέγεζνο ηεο ηάμεο δπζρεξαίλεη αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Χο απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ, πνιινί εθπαηδεπηηθνί επηρεηξψληαο λα αιιάμνπλ ηελ επηθξαηνχζα δηδαθηηθή δηαδηθαζία, ράλνπλ ηνλ αξρηθφ ηνπο ελζνπζηαζκφ επηζηξέθνληαο ζηηο παξαδνζηαθέο ηερληθέο (Campbell & Zhao, 1993). Παξάιιεια, ελδέρεηαη ε αηθλίδηα απαίηεζε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ επίζεκν εθπαηδεπηηθφ ζρεδηαζκφ γηα εηζαγσγή ηέηνησλ κεζφδσλ ζηε δηδαζθαιία, λα αζθήζεη αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ απηνπεπνίζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη είλαη εθπαηδεπκέλνη ζηελ παξαδνζηαθή δηδαζθαιία ηεο Γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθήο κεζφδνπ, θαη ηειηθά νη εθπαηδεπηηθνί λα νδεγεζνχλ ζηελ πηνζέηεζε ζπληεξεηηθψλ πξαθηηθψλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο (Ghanbari & Ketabi, 2011). Ζ βηβιηνγξαθία γηα ηελ αιιαγή ηεο ζεσξίαο ηεο δηδαζθαιίαο θιίλεη ζην ζπκπέξαζκα φηη ε αιιαγή είλαη κηα νδπλεξή δηαδηθαζία (Fullan, 1991 Pinar, 1999). εκαληηθφ παξάγνληα ζηελ επίηεπμε ηεο αιιαγήο ηνπ καζεζηαθνχ θαη δηδαθηηθνχ κνληέινπ δηαδξακαηίδεη ν εθπαηδεπηηθφο. Ο Easen (1985: 71) ζρνιηάδεη φηη ε επηβεβιεκέλε αιιαγή δελ κπνξεί λα είλαη επηηπρεκέλε αλ δελ ηεζεί ε δηαδηθαζία ηεο πξνζσπηθήο αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ελψ θαη νη εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδνληαη ππνζηήξημε γηα ηελ επίηεπμε ηεο αιιαγήο απηή. πσο ζεκεηψλεη ν Carless (1999: 23): «Υσξίο επαξθή θαηάξηηζε αθφκα θαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ αξρηθά επηδεηθλχνπλ ελζνπζηαζκφ γηα θάζε θαηλνηνκία κπνξεί λα έξζνπλ ζε ζχγρπζε εμαηηίαο πξνβιεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηειηθά λα ζηξαθνχλ ελαληίνλ ηνπ ίδηνπ ηνπ πξνγξάκκαηνο». Ζ Lamie (2002) πξνηείλεη ζρεηηθά ηνπο εμήο παξάγνληεο θιεηδηά γηα ηελ εηζαγσγή ησλ θαηλνηφκσλ δηαδηθαζηψλ:

311 310 - ζρεηηθφηεηα θαη επηηεπμηκφηεηα, - ζπκβαηφηεηα, - γλψζε, - ζπλείδεζε ηεο επίδξαζεο ησλ εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ φπσο ε εζληθή θαη ζρνιηθή θνπιηνχξα, - ζπδήηεζε θαη ζπλεξγαζία, - επαξθή ππνζηήξημε θαη θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. χγρξνλνη εξεπλεηέο πάλησο πξνηείλνπλ ζε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε έλα δηδαθηηθφ κνληέιν πνπ εζηηάδεη ζηε ζεκαζία (meaning) ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δνκή ηεο γιψζζαο (form-focused) (Larsen-Freeman, 2000 Savignon, 2007 Spada, 2007). Ο Savignon (2007: 218) ηνλίδεη ηελ αλάγθε κηαο πην δηαδξαζηηθήο αληίιεςεο ησλ ελλνηψλ ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο, ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ ζεσξεηηθψλ γισζζνιφγσλ θαη ησλ ζρεδηαζηψλ θαη εθαξκνζηψλ ηεο εθάζηνηε εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο λα εξγαζηνχλ απφ θνηλνχ. Δπηζεκαίλεη φηη παξφιν πνπ «θαλέλα κέγεζνο δελ ηαηξηάδεη ζε φια», ππάξρεη ε αλάγθε λα δνκεζνχλ νη ζεσξεηηθέο αξρέο πνπ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζε έλα επξχ πιαίζην ζηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν. Έηζη, ελψ ζηελ επνρή ηεο κεζφδνπ, ν ζεσξεηηθφο θαηαζθεπάδεη κηα ζεσξία θαη αλαπηχζεη κηα κέζνδν πνπ βαζίδεηαη ζε απηήλ, ζηελ κεηακεζνδηθή επνρή νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ ηελ θαηάιιειε θαη επαξθή γλψζε, δεμηφηεηα θαη απηνλνκία κπνξνχλ λα θαηαζθεπάζνπλ ηηο δηθέο ηνπο κεζφδνπο πνπ βαζίδνληαη ζηελ πξαθηηθή, ε νπνία έρεη ζπλνρή, θαη ζρεηίδεηαη κε ηε ζεσξία πνπ πξεζβεχνπλ (Kumaravadivelu, 2006). Πάλσ ζε απηφ ν Savignon πξνζζέηεη ηελ αλάγθε ελζσκάησζεο ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε δηδαζθαιία ζε αληίζεζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ πξφηππσλ καζεκάησλ ζηε δηδαζθαιία. Σέινο, νη Richards θαη Rodgers (2001) πξνηείλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί λα ελζαξξχλνληαη γηα ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο ηνπο ζηελ νπνία ζα αληηθαηνπηξίδνληαη νη αμίεο, ηα πηζηεχσ θαη νη εκπεηξίεο ηνπο αθνχ ππνρξέσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη λα «πξνζζέηνπλ, λα αθαηξνχλ ή λα πξνζαξκφδνπλ κηα πξνζέγγηζε ή κηα κέζνδν αλάινγα κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο ηάμεο».

312 Οη καζεηέο εκαληηθή παξάκεηξνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη νη καζεηέο ησλ νπνίσλ ε ζηάζε απέλαληη ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ δηεξεπλάηαη κέζα απφ ην πιαίζην θαηεγνξηψλ παξαηήξεζεο θαη ην εξσηεκαηνιφγην. ε πξψηε θάζε παξαηεξήζεθαλ ν βαζκφο ζπκκεηνρήο θαη εθδήισζεο ελδηαθέξνληνο θαηά ηε δηδαθηηθή ζπλεδξία, ζπλέπεηαο ζηα θαζήθνληα θαη ηνπο θαλφλεο ηεο ηάμεο, έλδεημεο θξηηηθήο θαη δεκηνπξγηθήο ζθέςεο, θαη νη ιεθηηθέο ζπλήζεηεο ησλ καζεηψλ ζηελ μέλε γιψζζα. Μέζσ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ δηεξεπλήζεθε επίζεο ε άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, ν βαζκφο ζεκαληηθφηεηαο ηνπ καζήκαηνο, ε παξάιιειε παξαθνινχζεζε ηεο γιψζζαο ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ, ν βαζκφο ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ηελ δηελέξγεηα ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν θαη ε πξνηίκεζή ηνπο ζρεηηθά κε ηνλ θνξέα κέζσ ηνπ νπνίνπ καζαίλνπλ ηε γιψζζα. Δπίζεο δηεξεπλήζεθαλ νη ζηφρνη ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ κέζα απφ θιεηζηνχ θαη αλνηθηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο. ε πξψηε θάζε αλαιχζεθαλ νη ζηάζεηο ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηδαθηηθή ζπλεδξία. Οη ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ θαηαγξάθνληαη ζηνλ ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα κέζσλ φξσλ πνπ αθνινπζεί (πίλαθαο 7.21). πσο θαίλεηαη νη καζεηέο επηδεηθλχνπλ έλα κέζν φξν ζπκκεηνρήο ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ 1,58 ζε θιίκαθα 0-3, φπνπ 0= «θαλέλαο» καζεηήο, 1= «ιίγνη» καζεηέο, 2= «αξθεηνί» καζεηέο θαη 3= «νη πεξηζζφηεξνη» καζεηέο. Γίλεηαη έηζη θαηαλνεηφ φηη θαηά κέζν δελ επηδεηθλχνπλ ελδηαθέξνλ, νχηε "ζπκκεηέρνπλ" ζην κάζεκα αξθεηνί καζεηέο. Τςειφηεξνο παξφια απηά εκθαλίδεηαη ν κέζνο φξνο ηεο "ζπκκφξθσζεο κε ηνπο θαλφλεο ηεο ηάμεο" (ΜΟ= 2,28). χκθσλα κε απηφ θαίλεηαη φηη πεξηζζφηεξνη καζεηέο απφ απηνχο πνπ ζπκκεηέρνπλ είλαη ηαθηηθνί ζηα θαζήθνληά ηνπο, θαη επζπγξακκίδνληαη κε ηηο απαηηήζεηο πνπ έρεη ζέζεη ν εθπαηδεπηηθφο. Παξά ην γεγνλφο φκσο φηη ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ εθδειψλεη ζεηηθή ζηάζε ζην κάζεκα, πνιχ ρακεινί εκθαλίδνληαη νη κέζνη φξνη πνπ αθνξνχλ ηε έλδεημε θξηηηθήο ζθέςεο απφ ηνπο καζεηέο, αθνχ είηε νη ίδηνη δελ απαληνχλ ζε εξσηήζεηο πςειήο δηαλφεζεο (higher-order), είηε δελ εθθξάδνπλ απνξίεο θαη επεμεγήζεηο, είηε θάηη ηέηνην δελ δεηείηαη θάηη ηέηνην απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ (ΜΟ= 0,49). Δμάιινπ, φπσο ζεκεηψζεθε ζε πξνεγνχκελν ζεκείν ηνπ εκπεηξηθνχ κέξνπο νη καζεηέο πεξηνξίδνληαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο ζηελ πξνθνξηθή αλαπαξαγσγή ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ φπσο απηφο δηαηππψλεηαη κέζα απφ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα θαη ηηο αζθήζεηο, ή ζηελ παξαγσγή αλακελφκελσλ απαληήζεσλ

313 312 πνπ εζηηάδνπλ ζηε γξακκαηηθή, ην ιεμηιφγην θαη ηε δνκή ηεο γιψζζαο. Απηφ, εμάιινπ, θαίλεηαη θαη κέζα απφ ην κέζν φξν "ρξήζεο ηεο μέλεο γιψζζαο" (ΜΟ= 0,49) φπνπ δηαπηζηψλεηαη φηη ειάρηζηνη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα-ζηφρν γηα λα επηθνηλσλήζνπλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Πξνζπαζψληαο λα εμεγήζνπκε ηε ζηάζε ησλ καζεηψλ αλαιχζεθαλ νη απαληήζεηο απφ ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ηνπο δφζεθε. πσο πξνθχπηεη θαίλεηαη φηη νη καζεηέο ζε πνζνζηφ 88,1% εθθξάδνληαη ζεηηθά φζνλ αθνξά ηε ζεκαζία ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ, πνπ δείρλεη φηη νη καζεηέο είλαη πεπεηζκέλνη γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζηελ επαγγεικαηηθή θαη πξνζσπηθή ηνπο δσή (πίλαθαο 7.22). Πίλαθαο 7.21: πκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ ζηε δηδαθηηθή ψξα. ζπκκεηνρή απαληήζεηο πνπ ελέρνπλ θξηηηθή ζθέςε ζπκκόξθσζε κε ηνπο θαλόλεο ηεο ηάμεο ρξήζε μέλεο γιώζζαο γηα επηθνηλσλία N Minimum Maximum Μέζνο όξνο Τππηθή απόθιηζε ,58, ,48, ,28, ,49,823 N 67 Πίλαθαο 7.22: «Πφζν ζεκαληηθφ ζεσξείο ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % πάξα πνιύ ,2 37,6 37,6 πνιύ ,1 24,4 62,0 αξθεηά ,8 26,1 88,1 ιίγν 83 8,1 8,2 96,2 θαζόινπ 38 3,7 3,8 100,0 Σύλνιν ,8 100,0 Missing 12 1,2 Σύλνιν ,0 Αλάινγα απνηππψλνληαη θαη νη ζηφρνη ησλ καζεηψλ ζηνλ πίλαθα 7.23 φπνπ θαίλεηαη φηη νη καζεηέο ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο (51%) ζηνρεχνπλ ζηελ

314 313 εθκάζεζε ηεο γιψζζαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ, ελψ έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ (3,1%) εθθξάδεη ηελ αδηαθνξία ηνπ γηα ην κάζεκα. Έηζη νη κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ην "ζθνπφ" ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαη ηελ "άπνςή ηνπο ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ηνπ καζήκαηνο" δείρλνπλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε (ANOVA, F= 9,156, df= 4, p=0,000), πνπ απνδεηθλχεη φηη γηα ηνπο καζεηέο ν δείθηεο ζεκαζίαο ηνπ καζήκαηνο αιιειεπηδξά κε ηνπο ζηφρνπο πνπ νη ίδηνη ζέηνπλ ζρεηηθά κε απηφ. Παξάιιεια ε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαίλεηαη λα είλαη πην ζεκαληηθή γηα ηνπο καζεηέο (32,6%) ζε ζρέζε κε ηελ απφθηεζε κφλν θάπνηνπ πηζηνπνηεηηθνχ (13,3%). Πίλαθαο 7.23: «Πνηνο είλαη ν ζθνπφο ζνπ ζρεηηθά κε ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % θαλέλαο 31 3,0 3,1 3,1 εθκάζεζε γιώζζαο ,6 32,6 35,7 απόθηεζε πηζηνπνηεηηθνύ ,9 13,3 49,0 θαη ηα δύν ,5 51,0 100,0 Σύλνιν ,0 100,0 Missing 31 3,0 Τειηθό ζύλνιν ,0 ANOVA, F= 9,156, df= 4, p=0,000 Ζ Δπξσπατθή Έξεπλα ησλ δεμηνηήησλ ζηελ μέλε γιψζζα πάλησο θαηαιήγεη ζε ζεηηθέο ζπζρεηίζεηο γηα ηελ αληηιεπηή ζεκαληηθφηεηα ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο απφ ηνπο καζεηέο, ηε ρξήζε ηεο θαη ηηο γισζζηθέο ηνπο επηδφζεηο. To πξνθίι ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ αληίιεςή ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ μέλσλ γισζζψλ είλαη αξθεηά παξφκνην ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο. Έηζη, ζεηηθή είλαη ε ζηάζε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο, γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αιιά θαη γηα ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα (ESLC, 2011). Δπίζεο ε πιεηνςεθία ησλ καζεηψλ εθηηκά φηη ε γλψζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο είλαη ρξήζηκε γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο θαη ηελ εχξεζε εξγαζίαο ή ηε βειηίσζε ηεο εξγαζηαθήο ηνπο θαηάζηαζεο, πεξηζζφηεξν απφ φηη γηα πξνζσπηθή ρξήζε. Σν θίλεηξν γηα ηνπο καζεηέο απνηειεί παξάγνληα-θιεηδί γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθκάζεζε ηεο γιψζζαο ελψ ε αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηε

315 314 ρξεζηκφηεηα ησλ γισζζψλ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπ θηλήηξνπ. ηελ παξνχζα έξεπλα νη καζεηέο εθθξάδνληαη επίζεο ζεηηθά γηα ηνλ ηξφπν δηελέξγεηαο ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν, αθνχ ην 44,6% ησλ καζεηψλ (Ν= 451) είλαη «πνιχ» ή «πάξα πνιχ» ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ησλ αγγιηθψλ ζην ζρνιείν, ελψ νη κέηξηεο εληππψζεηο εθθξάδνληαη ζε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα (29,8%), θαη ζε πνιχ κηθξφ βαζκφ νη καζεηέο θξίλνπλ αξλεηηθά ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ηνπ ζρνιείνπ (25,6%= 17+8,6) (πίλαθαο 7.24). Πίλαθαο 7.24: «νπ αξέζεη ην κάζεκα φπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % πάξα πνιύ ,3 21,6 21,6 πνιύ ,7 23,0 44,6 αξθεηά ,4 29,8 74,4 ιίγν ,8 17,0 91,4 θαζόινπ 87 8,5 8,6 100,0 Σύλνιν ,6 100,0 Missing 14 1,4 Σύλνιν ,0 πσο είλαη αλακελφκελν θαη κε βάζε ηα ζηνηρεία πνπ δείρζεθαλ ζην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ απάληεζαλ ζην εξσηεκαηνιφγην (71,7%, Ν= 730) παξαθνινπζεί καζήκαηα αγγιηθήο γιψζζαο ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ, ελψ έλα επηπιένλ πνζνζηφ 4,6% (Ν=47) έρεη απνθηήζεη πηζηνπνηεηηθφ γισζζνκάζεηαο. Έηζη, έλα ζπλνιηθφ πνζνζηφ 76,3% εκπηζηεχεηαη ηα ΚΞΓ γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Έλα κηθξφ πνζνζηφ κφλν (12,5%, Ν=127) δελ παξαθνινπζνχλ καζήκαηα αγγιηθήο γιψζζαο ζε ΚΞΓ, ελψ ην 11,2% (Ν=114) δηέθνςε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζε απηά (πίλαθαο 7.25). Σν πςειφ πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ ζηε ρψξα καο παξαθνινπζεί καζήκαηα εθηφο ηνπ ζρνιείνπ δηαπηζηψλεηαη επίζεο σο ην πςειφηεξν ζηελ έξεπλα ESLC 2011, αθνχ αλάκεζα ζηα ζπζηήκαηα ε Διιάδα έρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζε καζήκαηα μέλεο γιψζζαο ζε ηδησηηθά θέληξα εθκάζεζεο, φπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα 7.15 (φπνπ 1= «λαη», θαη 0 = «φρη»).

316 315 Πίλαθαο 7.25: «Πεγαίλεηο ζε θξνληηζηήξην αγγιηθψλ;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % Σπγθεληξσηηθό % πεγαίλσ αιιά έρσ πάξεη θαη πηζηνπνηεηηθό νινθιήξσζα ηηο ζπνπδέο κνπ/ πήξα πηζηνπνηεηηθό 1,1,1,1 46 4,5 4,5 4,6 πήγαηλα αιιά ζηακάηεζα ,1 11,2 15,8 λαη ,2 71,7 87,5 όρη ,4 12,5 100,0 Σύλνιν ,3 100,0 Missing 7,7 Σύλνιν ,0 ρήκα 7.15: πκκεηνρή καζεηψλ ζε καζήκαηα μέλεο γιψζζαο εθηφο ζρνιείνπ ζηελ έξεπλα ESLC Πεγή: ESLC, 2011, ζει. 171 Γεδνκέλεο ηεο κεγάιεο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζηα ηδησηηθά θέληξα μέλσλ γισζζψλ, φπσο αλακέλεηαη θαη ηνλίδεηαη ζην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο, ε άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο αγγιηθήο είλαη πην ζεηηθή γηα ηα θέληξα απηά απφ φ, ηη γηα ην ζρνιείν. Έηζη, φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ, ην θξνληηζηήξην ππεξηεξεί σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο κε έλα πνζνζηφ 63,2% (Ν=

317 ) έλαληη ηνπ 13,7% (Ν=31) πνπ αληηζηνηρεί ζηελ εθκάζεζε ζην ζρνιείν (πίλαθαο 7.26). Πίλαθαο 7.26: «Πνχ ζεσξείο φηη καζαίλεηο θαιχηεξα αγγιηθά;» Σπρλόηεηα % Έγθπξν % ζην θξνληηζηήξην ,7 63,2 ζην ζρνιείν ,8 13,7 είλαη ην ίδην θαη ζηα δύν ,5 23,1 Σύλνιν ,0 100,0 Missing 72 7,0 Τειηθό ζύλνιν ,0 Παξαθάησ παξαηίζεηαη ν ζπγθεληξσηηθφο πίλαθαο δηπιήο εηζφδνπ (πίλαθαο 7.27) κε ηα πνζνζηά ησλ απαληήζεσλ ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ην πνπ ζεσξνχλ φηη καζαίλνπλ θαιχηεξα ηελ αγγιηθή γιψζζα, ζε ζπλδπαζκφ κε ην αλ παξαθνινπζνχλ καζήκαηα ζε θέληξν μέλσλ γισζζψλ. Ζ ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ απηψλ είλαη ζηαηηζηηθά πνιχ ζεκαληηθή [Phi= 0,615, Cramer s V= 0,435, p=0,000]. Έηζη ζηελ νξηδφληηα αλάγλσζε ηνπ πίλαθα θαίλεηαη φηη απφ ηνπο καζεηέο πνπ παξαθνινπζνχλ καζήκαηα ζε θξνληηζηήξην, ην 71,3% (Ν= 504) ζεσξεί φηη είλαη ζσζηή ε επηινγή ηνπ, θαζψο εθεί θξίλεη φηη καζαίλεη θαιχηεξα αγγιηθά, έλαληη ηνπ 3,4% (Ν= 24) πνπ πηζηεχεη φηη καζαίλεη θαιχηεξα ζην ζρνιείν. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε νη καζεηέο πνπ δελ παξαθνινπζνχλ καζήκαηα αγγιηθήο γιψζζαο ζην θξνληηζηήξην ππνζηεξίδνπλ ηελ επηινγή ηνπο ζε πνζνζηφ 63,5% (Ν= 66). ζνλ αθνξά ηα άηνκα πνπ έρνπλ ζηακαηήζεη ηελ παξαθνινχζεζε ζε ΚΞΓ ηα πνζνζηά πάλησο είλαη κνηξαζκέλα αθνχ ην 43,4%, (Ν= 43), ηάζζνληαη ππέξ ηνπ θξνληηζηεξίνπ, ελψ ην 41,4%, (Ν= 41), ππέξ ηνπ ζρνιείνπ. ηελ θάζεηε αλάγλσζε ηνπ πίλαθα, πάλησο, απφ ηνπο καζεηέο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ επηινγή ηνπ θξνληηζηεξίνπ ην θαζνιηθφ πνζνζηφ ηνπ 96,7% (πξνθχπηεη απφ ηα πνζνζηά 84,0+7,2+5,5) έρεη ή είρε ηελ εκπεηξία ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο κέζσ ηδησηηθνχ θνξέα, ελψ απφ απηνχο πνπ επηιέγνπλ ην ζρνιείν ην 50,4% δελ είρε ηέηνηα εκπεηξία (πίλαθαο 7.27) παξφια απηά ππνζηεξίδεηαη απφ έλα πνζνζηφ 49,6% (= 18,3 + 31,3) πνπ έρνπλ ή είραλ ηελ εκπεηξία ηνπ ηδησηηθνχ θνξέα. ρεηηθά κε ηελ πξνηίκεζή ηνπο απηή δεηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο λα εθθξάζνπλ ηνπο

318 317 ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ζέηνπλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο ζην θξνληηζηήξην ή ζην δεκφζην ζρνιείν. Πίλαθαο 7.27: Άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθκάζεζε ηεο ΞΓ ζε ζρέζε κε ηε θνίηεζε ζε ΚΞΓ. Πεγαίλεηο ζε θξνληηζηήξην αγγιηθώλ * Πνύ ζεσξείο όηη καζαίλεηο θαιύηεξα αγγιηθά; Πνύ ζεσξείο όηη καζαίλεηο θαιύηεξα Σύλνιν αγγιηθά; ζην θξνληηζηήξην ζην ζρνιείν θαη ζηα δύν Πεγαίλεηο ζε όρη θξνληηζηήξην 19,2% 63,5% 17,3% 100,0% αγγιηθώλ; 3,3% 50,4% 8,2% 10,9% 2,1% 6,9% 1,9% 10,9% λαη ,3% 3,4% 25,3% 100,0% 84,0% 18,3% 81,4% 74,3% 53,0% 2,5% 18,8% 74,3% πήγαηλα αιιά ζηακάηεζα 43,4% 41,4% 15,2% 100,0% 7,2% 31,3% 6,8% 10,4% 4,5% 4,3% 1,6% 10,4% νινθιήξσζα ηηο ζπνπδέο 82,5%,0% 17,5% 100,0% κνπ/ πήξα 5,5%,0% 3,2% 4,2% πηζηνπνηεηηθό 3,5%,0%,7% 4,2% πεγαίλσ αιιά έρσ πάξεη θαη,0%,0% 100,0% 100,0% πηζηνπνηεηηθό,0%,0%,5%,1%,0%,0%,1%,1% Σύλνιν ,1% 13,8% 23,1% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 63,1% 13,8% 23,1% 100,0% Phi= 0,615, Cramer s V= 0,435, p=0,000 Αλαιχνληαο ηα δεδνκέλα απφ ην εξσηεκαηνιφγην ησλ καζεηψλ πξνθχπηεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηελ "πξνηίκεζε" ησλ καζεηψλ θαη ηηο "ψξεο δηδαζθαιίαο" [Cramer s V= 0,173, p= 0,002], ή ην βαζκφ "ηθαλνπνίεζήο

319 318 ηνπο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ" [Cramer s V= 0,206, p= 0,000], ελψ δελ πξνθχπηεη ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηελ πξνηίκεζε ησλ καζεηψλ θαη ην "καζεζηαθφ πεξηβάιινλ" [Cramer s V= 0,971, p= 0, 338]. Έηζη ζχκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο αλάιπζεο νη καζεηέο πνπ αληηιακβάλνληαη σο απνηειεζκαηηθφηεξε ηελ κάζεζε ζην θξνληηζηήξην ζεσξνχλ φηη: 1) ζε πνζνζηφ 54,6% απηφ νθείιεηαη ζηηο απμεκέλεο ψξεο δηδαζθαιίαο, 2) ζε πνζνζηφ 24,4% απηφ νθείιεηαη ζηνπο θαιχηεξνπο εθπαηδεπηηθνχο. Άιινη ιφγνη πνπ αλαθέξνληαη απφ ηνπο καζεηέο κέζσ ησλ αλνηθηψλ εξσηήζεσλ θαη δηθαηνινγνχλ ηελ πξνηίκεζε ησλ καζεηψλ γηα ηα Κέληξα Ξέλσλ Γισζζψλ είλαη ε δπλαηφηεηα απφθηεζεο πηζηνπνηεηηθνχ θαη ε αίζζεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ην κέγεζνο ηεο δηδαθηέαο χιεο πνπ βνεζά ζηελ θαηεχζπλζε απηή, ην πιεξέζηεξν δηδαθηηθφ πιηθφ (βηβιία, ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ, νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ θιπ.) πνπ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ελαζρφιεζεο κε δηαθνξεηηθέο δεμηφηεηεο θαη ελδπλάκσζεο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο, ε εθπαηδεπηηθή κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη, θαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε. Δπίζεο νη καζεηέο αλαθέξνληαη ζην θιίκα εξεκίαο πνπ επηθξαηεί ζην ΚΞΓ, αθνχ ζην θξνληηζηήξην νη καζεηέο δίλνπλ κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζην κάζεκα εμαηηίαο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ πνπ ζέηνπλ αιιά θαη εμαηηίαο ησλ ζπλζεθψλ εξεκίαο πνπ επηθξαηνχλ. ρεηηθά κε ηα παξαπάλσ παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά ζρφιηα ησλ καζεηψλ (ρσξίο δηφξζσζε): - Θεσξψ φηη ε εθπαίδεπζε αγγιηθψλ ζην ζρνιείν δελ δίλεη ηφζν κεγάιε ζεκαζία ζε απηά θαη άιισζηε απφ θξνληηζηήξηα κπνξνχκε λα πάξνπκε πηπρία - Γηαηί εθεί είκαη πην ζπγθεληξσκέλε θαη εθεί βάδσ ηα δπλαηά κνπ γηα λα πάξσ πηπρίν - ην ζρνιείν δε καζαίλνπκε ηίπνηα δελ είλαη θαιά ηα βηβιία - Σα βηβιία ζην ζρνιείν πηζηεχσ φηη δελ είλαη θαιά - Γελ βηαδφκαζηε - ηα εμεγνχλ θαιχηεξα θαη πην αλαιπηηθά γηαηί είκαζηε ιίγν παηδηά - Μαζαίλσ πεξηζζφηεξα επεηδή εθεί είκαη ζε κεγαιχηεξν επίπεδν ηάμεο - Δίλαη πην δχζθνια ζην θξαληεζηήξην θαη νπφηε καζαίλσ πεξηζζφηεξα - Δίλαη ιηγφηεξνη καζεηέο ζην θξνληηζηήξην θαη έηζη ην κάζεκα γίλεηαη πην εχθνιν - Δίλαη ιηγφηεξα παηδηά νπφηε καζαίλνπκε θαιχηεξα θαη πην γξήγνξα - Σα παηδηά έρνπλ θάπην ζηφρν θαη αθήλνπλ ηνπο ζπκαζεηέο ηνπο λα θάλνπλ κάζεκα αιια θαη λα ην παξαθνινπζήζνπλ

320 319 - Έρεη πεξηζζφηεξε εζπρία - Σα παηδηά ην πέξλνπλ ζηα ζνβαξά - Γηαηί ζην ζρνιείν δελ δίλνπλ θαζφινπ ζεκαζία ζηα αγγιηθά - Οη θαζεγήηξηεο ηνπ θξνληηζηεξίνπ κνπ αζρνινχληε πεξηζζφηεξν κε εκάο θαη αλ δελ θαηαιάβνπκε θάηη καο ην εμεγνχλ μαλά θαη μαλά ζε αληίζεζε κε ηελ θπξία ζην ζρνιείν - Αθνχκε απφ CD δηάθνξνπο δηαιφγνπο ηνπ βηβιίνπ - Έρεη αθνπζηηθφ, βιέπεηο ηαηλίεο, ζνπ ηα εμεγνχλ αλαιπηηθά Ζ δηεξεχλεζε ηεο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο θαη ησλ πξναλαθεξζέλησλ ζηνηρείσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα εξσηεκαηνιφγηα ησλ καζεηψλ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζηε θάζε δηεξεχλεζεο ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ πνπ αθνινπζνχλ ΔΛΔΓΥΟ ΣΩΝ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΩΝ ΤΠΟΘΔΔΩΝ Ζ επίδξαζε ηνπ βαζκνχ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ησλ δηδαζθφλησλ αγγιηθήο γιψζζαο πσο θάλεθε απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ νη εθπαηδεπηηθνί ηεο αγγιηθήο γιψζζαο δελ εθαξκφδνπλ ηηο ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαζθαιία ηνπο, αιιά αληίζεηα είλαη ζεηηθά δηαθείκελνη ζε δηδαθηηθέο κεζφδνπο πην παξαδνζηαθά πξνζαλαηνιηζκέλεο. Κξίζεθε ινηπφλ αλαγθαίν λα δηεξεπλεζνχλ νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη εθπαηδεπηηθνί απνθιίλνπλ απφ ην κνληέιν απηφ. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ επηινγή ηεο εθαξκνγήο ησλ θαηλνηφκσλ πξνζεγγίζεσλ απνηειεί ην επίπεδν ζπνπδψλ θαη θαηάξηηζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Γηα ηε δηεξεχλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππφζεζεο πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ζπζρέηηζεο αλάκεζα ζην "επίπεδν ζπνπδψλ", ην "βαζκφ επηκφξθσζεο" θαη ην "βαζκφ ελεκέξσζεο" ησλ εθπαηδεπηηθψλ αγγιηθήο γιψζζαο ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο κεζνδνινγίαο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηηο "δηδαθηηθέο ηνπο πξαθηηθέο" πνπ είλαη ζχκθσλεο κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη ηηο αξρέο ησλ ζχγρξνλσλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ. Ζ ζχγρξνλε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εμεηάδεηαη κέζα απφ α) ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (φπσο ε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, ε παξνρή επθαηξηψλ γηα παξαγσγή ιφγνπ ζηνπο καζεηέο), β) ηηο δηδαθηηθέο ηνπ/ηεο πξαθηηθέο

321 320 θαη ηερληθέο (ρξήζε απζεληηθψλ θεηκέλσλ, ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο, ρξήζε ηεο γιψζζαο ζε επηθνηλσληαθφ πιαίζην, αλάιεςε ηνπ ξφινπ ηνπ δηεπθνιπληή, δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο, εθαξκνγή ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο, δηδαθηηθή εζηίαζε ζε φιεο εμίζνπ ηηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο, ελζάξξπλζε ηεο ελαζρφιεζεο ησλ καζεηψλ κε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηεο δηδαθηηθήο ψξαο θαη ηεο χιεο ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ, θαη γ) ηηο κνξθέο αμηνιφγεζεο πνπ εθαξκφδεη γηα ηνπο καζεηέο (φπσο γξαπηέο δνθηκαζίεο, απηναμηνιφγεζε, αμηνιφγεζε απφ ζπκκαζεηέο, πνξηθφιην). πσο γίλεηαη θαηαλνεηφ ε δηδαθηηθή κεζνδνινγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα ηεο πξνζδνζεί ν ραξαθηεξηζκφο ηεο «επηθνηλσληαθήο» δηδαζθαιίαο. Έηζη γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ δεδνκέλσλ βάζεη απηνχ ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ δεκηνπξγήζεθε ε ππεξκεηαβιεηή "Δπηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ( communicativeness ) ε νπνία ζπλνςίδεη βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ηα νπνία παξαηεξήζεθαλ απφ ηελ εξεπλήηξηα θαη ηα νπνία θαηαγξάθνληαη κέζσ ηνπ πιαηζίνπ θαηεγνξηψλ παξαηήξεζεο. Έηζη ε κεηαβιεηή "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" δεκηνπξγήζεθε απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ εμήο κεηαβιεηψλ: ρξήζε γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, απνθπγή ρξήζεο ρξφλνπ νκηιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ρξήζε ηερλνινγίαο, ρξήζε απζεληηθψλ θεηκέλσλ, ελζάξξπλζε καζεηψλ κε εμσζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε βάζε ηελ αγγιηθή γιψζζα, δεκηνπξγία ζπλζεθψλ ζπλεξγαζίαο, ζπλδπαζκφο γισζζηθψλ δεμηνηήησλ, ξφινο δηεπθνιπληή, επηθνηλσληαθφο ζηφρνο ζηε δξαζηεξηφηεηα. Οη κεηαβιεηέο απηέο ζεσξήζεθαλ ζεκαληηθέο γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ζπλνιηθνχ δείθηε επηθνηλσληαθήο ηαθηηθήο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ θαζψο απνηεινχλ ζηνηρεία ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο. Ζ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ηεο ππεξκεηαβιεηήο πνπ δεκηνπξγήζεθε έδεημε φηη έρεη ηζρπξφ δείθηε αμηνπηζηίαο (Cronbach s Alpha= 0,768). Έηζη ε δεκηνπξγία ηεο κεηαβιεηήο "Δπηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" νξίδεηαη κέζα απφ ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ

322 321 θαηάιιειε ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ψζηε ν εθπαηδεπηηθφο λα παξέρεη ηα επαξθή γισζζηθά εηζαγφκελα πνπ απνηεινχλ πξφηππν πξνθνξηθνχ ιφγνπ παξάιιεια νη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πξέπεη λα εμαζθαιίδνπλ ηελ ελεξγεηηθή θαη κέγηζηε δπλαηή ρξήζε ηεο γιψζζαο απφ ην καζεηή, αθνχ ην πςειφ πνζνζηφ ρξήζεο ηνπ ρξφλνπ νκηιίαο απφ ηελ πιεπξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλεπάγεηαη αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηε δηδαζθαιία, ελψ δελ νδεγεί ζηε βειηίσζε ησλ πξνθνξηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ καζεηή (Swain, 1985 Brown, 1994 Willis, 1990 Paul, 2003 Allwright,1982 Nunan,1999 van Lier, 2001 Thornbury, 1996). Ζ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ απζεληηθψλ θεηκέλσλ επίζεο ιεηηνπξγεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, αθνχ πξνσζείηαη ε δεκηνπξγία απζεληηθήο επηθνηλσλίαο σο δηδαθηηθφο ζηφρνο (Νunan, 1991 Richards & Rodgers, 2001). Δπίζεο, ελζαξξχλεηαη ε ηαπηφρξνλε ρξήζε ελφο εχξνπο δεμηνηήησλ αληί γηα ηελ εμάζθεζε αηνκηθψλ δεμηνηήησλ θάζε θνξά (Richards & Rodgers, 2001) αθνχ νη ζηφρνη εζηηάδνπλ ζε φια ηα κέξε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο (Brown, 1994). Ο εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη ην ξφιν ηνπ δηεπθνιπληή θαη θαζνδεγεηή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο κέζα απφ δξαζηεξηφηεηεο ζηελ ηάμε αιιά θαη εθηφο απηήο (Breen & Candlin, 1980 Νunan, 1991 Brown, 1994, 2001). Οη ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο επίζεο παίδνπλ κεγάιν ξφιν, αθνχ κέζσ απηήο νη καζεηέο αλαιακβάλνπλ ελεξγφ ξφιν, ζπκκεηνρή ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξσηνβνπιία (Brown, 1994 Wesche & Skehan, 2002). Ο επηθνηλσληαθφο ζηφρνο επίζεο πνπ ηίζεηαη ζηε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα επλνεί ηηο ζπλζήθεο απζεληηθήο θαη ιεηηνπξγηθήο επηθνηλσλίαο ησλ καζεηψλ γηα ξεαιηζηηθνχο ζθνπνχο (Νunan, 1991 Richards & Rodgers, 2001 Wesche & Skehan, 2002). Ζ ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ δείρλεη φηη ππάξρεη ζεκαληηθά ζηαηηζηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο κεηαβιεηήο "Δπηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" θαη ησλ κεηαβιεηψλ "Μεηαπηπρηαθέο πνπδέο" (ANOVA, F= 36,362, p=0,000) φπνπ πξνθχπηεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ νινθιεξψζεη ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο θάλνπλ κεγαιχηεξε ρξήζε επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ έλαληη απηψλ πνπ δελ έρνπλ νινθιεξψζεη ή δελ έρνπλ μεθηλήζεη πνηέ κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο (πίλαθαο 7.28), "Γλψζε Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο" (rho= 0,454 **, p=0,000) θαη "Δλεκέξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε ζέκαηα δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο" (rho= 0,472 **, p=0,000), ελψ δε δηαπηζηψλεηαη ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο εθαξκνγήο ησλ "Δπηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ βαζκνχ "Δπηκφξθσζεο" (rho = 0,46, p= 167>a) (πίλαθαο 7.29).

323 322 Πίλαθαο 7.28: Δπίδξαζε κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ζηηο επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Tamhane (I) Μεηαπηπρηαθά (J) Μεηαπηπρηαθά Mean Difference Sig. (I-J) λαη όρη 1,64732 *,000 μεθίλεζα αιιά δελ ην 2,90444 *,000 νινθιήξσζα ANOVA, F= 36,362, p=0,000 Πίλαθαο 7.29: πζρέηηζε εθαξκνγήο επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ θαη βαζκνχ γλψζεο παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ κέζα απφ ηηο κεηαβιεηέο "γλψζε ΑΠ", "ελεκέξσζε ζηε κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο" θαη "επηκφξθσζε". Spearman's rho Γλώζε ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο Ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζηελ κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ΞΓ Επηκόξθσζε εθπαηδεπηηθνύ πάλσ ζην δηδαθηέν αληηθείκελν rho = 0,46, p= 167>a Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Correlation Coefficient,454 ** Sig. (2-tailed),000 N 955 Correlation Coefficient,472 ** Sig. (2-tailed),000 N 907 Correlation Coefficient,046 Sig. (2-tailed),167 N 913 Απφ ηελ αλάιπζε ηεθκαίξεηαη φηη ε θαηνρή ηίηινπ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε κέζα απφ ηελ αηνκηθή πξσηνβνπιία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρνπλ ηζρπξή επίδξαζε ζηε ρξήζε ηεο επηθνηλσληαθήο κεζφδνπ ζηε δηδαθηηθή πξάμε, ελψ δελ παξαηεξείηαη ζρέζε κεηαμχ ησλ επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ θαη ηεο επηκφξθσζεο πνπ παξέρεηαη απφ ηελ πιεπξά ηεο πνιηηείαο. Σα ζπκπεξάζκαηα απηά απνηεινχλ κηα επηβεβαίσζε ηεο άπνςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη, φπσο ήδε έρεη παξαηεζεί, θαηαζέηνπλ φηη αθελφο νη

324 323 επηκνξθσηηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ εζηηάδνπλ ζην δηδαθηηθφ αληηθείκελν ησλ εθπαηδεπηηθψλ αγγιηθήο γιψζζαο, αθνχ νη εηζαγσγηθέο επηκνξθψζεηο δελ αθνξνχλ ην αληηθείκελν ηεο αγγιηθήο γιψζζαο αιιά, αληίζεηα, απεπζχλνληαη ζε εθπαηδεπηηθνχο δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ. Αθεηέξνπ, νη επηκνξθψζεηο απηέο δελ έρνπλ πξαθηηθφ ραξαθηήξα θαη δελ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ησλ ζχγρξνλσλ κεζφδσλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε, νχηε ζπλδένπλ ηελ δηδαθηηθή πξάμε κε ηα δεηνχκελα ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο. Σέινο, φπσο επηζεκαίλεηαη ζηηο ζπλεληεχμεηο, νη επηκνξθψζεηο απηέο δε γίλνληαη ζπρλά θαη νχηε παξέρεηαη ε απαξαίηεηε ππνζηήξημε ζηνλ εθπαηδεπηηθφ αγγιηθήο γιψζζαο γηα ηελ επηηέιεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπ έξγνπ. Παξφια απηά, φπσο θαίλεηαη απφ ηελ αλάιπζε, γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο ζηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη ηνπ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ ζεκαληηθφ ξφιν θαηέρεη ε αηνκηθή πξσηνβνπιία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πνπ επηδηψθεη λα βειηηψλεη ηελ παηδαγσγηθή ηνπ θαηάξηηζε ε νπνία κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εμειίμεσλ ζην επηζηεκνληθφ ηνπ πεδίν, αιιά θαη ηηο πεξαηηέξσ ζπνπδέο. Απηέο νη επηινγέο ηνπνζεηνχλ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζε κηα δηαδηθαζία ζπλερνχο αλαδήηεζεο ηξφπσλ πξνζσπηθήο βειηίσζεο θαη αλάπηπμεο, αιιά θαη ζπλεηζθνξάο ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κέζα απφ ηε ζχγθιηζε ηεο θηινζνθίαο θαη ησλ πξαθηηθψλ ηνπ κε ην πιαίζην πνπ ηίζεηαη απφ ηνπο επίζεκνπο θνξείο ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ αηνκηθή επζχλε ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ άιισζηε θαίλεηαη θαη απφ ηηο ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεη ν εθπαηδεπηηθφο αλαθέξεη γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ καζήκαηφο ηνπ/ηεο θαη ηνπ απνηειέζκαηνο πνπ παξνπζηάδεη θαηά ηελ παξαηήξεζε ηεο δηδαθηηθήο ζπλεδξίαο. Έηζη παξνπζηάδεηαη ηζρπξή ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ "ρξφλνπ πξνεηνηκαζίαο" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ "επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" ζηε δηδαθηηθή πξάμε (rho=0,323 **, p=0,000), ηεο "ελεκέξσζεο πάλσ ζηηο εμειίμεηο" ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο (rho = 0,361 **, p=0,000), ηεο "γλψζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ ΑΠ" (rho= 0,351 **, p=0,000), ηεο "εθαξκνγήο ηεο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο" (rho= 0,414 **, p=0,000), ελψ θαίλεηαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αξλεηηθή ε ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ "ρξφλνπ πξνεηνηκαζίαο" θαη ηνπ "ρακέλνπ ρξφλνπ" θαηά ηε δηδαθηηθή ψξα (rho = -0,127 **, p=0,000). Απφ ηα παξαπάλσ ζπκπεξαίλνπκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο πνπ αθηεξψλεη ρξφλν γηα λα πξνεηνηκάζεη ην κάζεκά ηνπ, αλάινγα γλσξίδεη ηηο απαηηήζεηο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη πξνζαξκφδεη ηε δηδαζθαιία ηνπ ζε απηφ. Ο απμεκέλνο απηφο

325 324 βαζκφο νξγάλσζεο νδεγεί θαη ζηελ κηθξφηεξε απψιεηα δηδαθηηθνχ ρξφλνπ αθνχ ν εθπαηδεπηηθφο κέζσ ηνπ ζσζηνχ ζρεδηαζκνχ γλσξίδεη ηα ζηάδηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα αθνινπζήζεη θαη δηαηεξεί ην βεκαηηζκφ ηνπ καζήκαηνο ρσξίο λα ππνπέζεη ζε θαζπζηεξήζεηο. H επίδξαζε ησλ απμεκέλσλ πξνζφλησλ ζηε καζεηηθή επίδνζε είλαη θαηνρπξσκέλε κέζα απφ ηε δηεζλή έξεπλα. Oη Wayne θαη Youngs (2003) ζπλνςίδνληαο έξεπλεο ησλ Goldhaber & Brewer (2000) αλαθέξνπλ ηε κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε απμεκέλα πξνζφληα έλαληη απηψλ πνπ θαηέρνπλ ιηγφηεξνπο ηίηινπο ζπνπδψλ, ελψ ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δε θαίλεηαη λα παίδεη ηφζν ζεκαληηθφ ξφιν. ηηο ΖΠΑ ε Darling-Hammond (1999) επίζεο βξήθε ζεκαληηθέο ζεηηθέο επηδξάζεηο ζηηο καζεηηθέο επηδφζεηο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ θαηέρνπλ ην απαξαίηεην είδνο πηζηνπνίεζεο θαη αξλεηηθέο γηα ηνπο κε πηζηνπνηεκέλνπο εθπαηδεπηηθνχο. Παξάιιεια ζχκθσλα κε ηνπο Krauss et al. (2008) ε γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ νξίδεηαη σο «ε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ γηα ηε δηδαζθαιία» θαη σο εθ ηνχηνπ ελέρεη ηε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ αιιά θαη ησλ δηδαθηηθψλ κεζφδσλ απνηειεί παξάγνληα ηεο επηηπρεκέλεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο. Έηζη νη εθπαηδεπηηθνί κε κεγαιχηεξε γλψζε παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ δείρλνπλ έλα πην επξχ ξεπεξηφξην δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηε δεκηνπξγία γλσζηηθά δξαζηεξηνπνηεκέλσλ καζεζηαθψλ θαηαζηάζεσλ Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο κέζσ ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ σο δείθηεο παηδαγσγηθήο θαη δηδαθηηθήο θαηαιιειφηεηαο Αλάινγε εηθφλα αλακέλεηαη λα δνζεί θαη κέζσ ηεο δηεξεχλεζεο ηεο εξεπλεηηθήο ππφζεζεο πνπ αθνξά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αγγιηθήο γιψζζαο κέζσ ηνπ δηαγσληζκνχ ηνπ ΑΔΠ σο δείθηε δηδαθηηθήο θαη παηδαγσγηθήο επάξθεηαο ζχκθσλα κε ην πιαίζην πνπ νξίδεηαη απφ ην Πξφγξακκα πνπδψλ. πγθεθξηκέλα νη δηνξηζκέλνη εθπαηδεπηηθνί κέζσ ΑΔΠ αλακέλεηαη λα εθαξκφδνπλ ηηο ζπκβαηέο κε ην ΑΠ δηδαθηηθέο πξαθηηθέο (φπσο απηέο πεξηγξάθνληαη ζηελ πξνεγνχκελε εξεπλεηηθή ππφζεζε), αθνχ ν ΑΔΠ σο κέζν αμηνιφγεζεο ησλ

326 325 εθπαηδεπηηθψλ πνπ αληηθαηέζηεζε ην θαζεζηψο ηεο επεηεξίδαο 151 απνηειεί ηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε. πσο επίζεο θάλεθε απφ ηελ αλάιπζε ηεο θαηαλνκήο ησλ ειηθηψλ ζηα πεξηγξαθηθά δεδνκέλα νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηνξίζηεθαλ κέζσ ΑΔΠ έρνπλ κηθξφηεξν κέζν φξν ειηθίαο θαη επνκέλσο αλακέλεηαη λα ζπγθιίλνπλ κεζνδνινγηθά κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο. Γηα ηνλ έιεγρν ηνπ "ηξφπνπ δηνξηζκνχ" θαη ηεο επηξξνήο ηνπ ζηελ επηθνηλσληαθή δεμηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ANOVA κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε (ANOVA, F= 20,909, p= 0,000) θαη κε ηα εμήο απνηειέζκαηα (ν έιεγρνο δηαθχκαλζεο - Test of Homogeneity of Variances - έδεημε φηη έπξεπε λα ρξεζηκνπνηεζεί ην Post Hoc Tamhane): ν ηξφπνο "δηνξηζκνχ κέζσ ΑΔΠ" έδεημε φηη επεξεάδεη πεξηζζφηεξν ηελ επηθνηλσληαθή δεμηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ (κεηαβιεηή "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο") ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ δηνξίζηεθαλ κε ηελ "επεηεξίδα", ή κε απηνχο πνπ δηνξίζηεθαλ θαη κε ηνπο δχν ηξφπνπο (γηα ηελ πξψηε πεξίπησζε ν Post Hoc Σamhane έιεγρνο είρε ηηκή p= 0,019, ελψ ζηε δεχηεξε p= 0,000) (πίλαθαο 7.30). Πίλαθαο 7.30: Δπίδξαζε ηνπ "ηξφπνπ δηνξηζκνχ" ζηηο "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ησλ εθπαηδεπηηθψλ Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Tamhane (I) Τξόπνο δηνξηζκνύ (J) Τξόπνο δηνξηζκνύ Mean Difference (I- Sig. εθπαηδεπηηθνύ εθπαηδεπηηθνύ J) ΑΣΕΠ επεηεξίδα 1,06132 *,019 θαη ηα δπν 1,63001 *,000 πξνππεξεζία 1,01382,593 εηδηθή πεξίπησζε -1,37301,061 ANOVA, F= 20,909, p= 0, Ζ ιέμε "επεηεξίδα" - πνπ θαηά ην ιεμηθφ ηνπ Σεγφπνπινπ-Φπηξάθε αλαθέξεηαη ζηνλ «νλνκαζηηθφ θαηάινγν αμησκαηηθψλ, ππαιιήισλ, θιπ. θαηά ζεηξά αξραηφηεηαο» - ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ην παξειζφλ γηα λα απνδψζεη ην ζχζηεκα πξφζιεςεο εθπαηδεπηηθψλ κέζσ εληαίνπ εληαίν πίλαθα ν νπνίνο θαηαξηίδνληαλ κε βάζε ηελ εκεξνκελία ππνβνιήο ηεο αίηεζεο γηα δηνξηζκφ ηνπ ππνςεθίνπ. βι. άξζξν15, θεθ. B', 1 ηνπ λ. 1566/1985, ΦEK 167A'/ (Κιάδεο, 1991). Σν δήηεκα ηεο "επεηεξίδαο" αλέθπςε ην 1990 ζην πιαίζην ηνπ δεηνχκελνπ ηεο εθπαηδεπηηθήο κεηαξξχζκηζεο. Σειηθά ν λφκνο γηα ηελ θαηάξγεζή ηεο ςεθίζηεθε ην 1997 κε ην λφκν Με ην άξζξν 6 ηνπ λφκνπ απηνχ ε επεηεξίδα αληηθαηαζηάζεθε απφ δηαγσληζκφ ζηαδηαθά κέζα ζε κηα πεληαεηία ( ) (Βι. λ. 2525, ΦΔΚ 188 Α, 23/9/1997).

327 326 Με βάζε ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, ζα αλέκελε θαλείο νη εθπαηδεπηηθνί πνπ είλαη δηνξηζκέλνη κέζσ ΑΔΠ λα έρνπλ κεγαιχηεξν βαζκφ επηκφξθσζεο θαη ελεκέξσζεο πάλσ ζην αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ηνπο. Αληίζεηα απφ ην αλακελφκελν φκσο θαίλεηαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηνξίζηεθαλ κέζσ "επεηεξίδαο" έρνπλ θαιχηεξε "γλψζε ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο" θαη ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηεη γηα ηε δηδαζθαιία (ANOVA, F= 34,269, p= 0,000), θαη κεγαιχηεξε "επηκφξθσζε" θαη "ελεκέξσζε" πάλσ ζην αληηθείκελφ ηνπο (ANOVA, F= 58,670, p= 0,000 θαη F= 24,928, p= 0,000, αληίζηνηρα) (πίλαθαο 7.31). Οη παξαπάλσ επακθνηεξίδνπζεο θαη αληηθξνπφκελεο δηαπηζηψζεηο ζέηνπλ έλα εχινγν εξψηεκα ζρεηηθά κε ην ξφιν θαη ηε δχλακε ηεο επηκφξθσζεο ζηνλ θιάδν ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Πξνζπαζψληαο λα εξκελεχζνπκε ην απνηέιεζκα πνπ βξήθακε θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πνηνηηθή παξάζεζε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ φπσο εθθξάζηεθαλ παξαπάλσ, κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε ζηελ ελδερφκελε εμήγεζε φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ είλαη δηνξηζκέλνη κε ην παιαηφηεξν θαζεζηψο ηεο "επεηεξίδαο" ελψ ελεκεξψλνληαη πεξηζζφηεξν θαη γλσξίδνπλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο απαηηήζεηο ηνπ ζχγρξνλνπ πιαηζίνπ μελφγισζζεο εθπαίδεπζεο, δελ εθαξκφδνπλ απηά γηα ηα νπνία επηκνξθψλνληαη θαη ηα νπνία απαηηνχληαη. Αληίζεηα, νη εθπαηδεπηηθνί κέλνπλ πξνζθνιιεκέλνη ζε πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη απνξξίπηνπλ ηηο ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, φπσο άιισζηε θαίλεηαη θαη κέζα απφ ηηο απφςεηο πνπ θαηαζέηνπλ. Δπηπξφζζεηα, κέζα απφ ην πξίζκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ εληνπίδνπκε ηε ζεκαζία πνπ νη ίδηνη δίλνπλ ζην ζπλνιηθφ ρξφλν ηεο δηδαθηηθήο εκπεηξίαο - ζηνλ νπνίν ζαθψο νη εθπαηδεπηηθνί ηεο επεηεξίδαο ππεξηεξνχλ - ηνλ νπνίν αληηιακβάλνληαη σο πην αμηφπηζην δείθηε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο. Δμάιινπ θαη ε "ειηθία" ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκβαδίδεη κε ην "βαζκφ ελεκέξσζήο" ηνπο ζην επηζηεκνληθφ ηνπο πεδίν (rho= 0,219, p= 0,000) κε ηε "γλψζε ηνπ ΑΠ", (rho= 0,289, p= 0,000) θαη ην βαζκφ "επηκφξθσζεο" (rho= 0,294, p= 0,000). Δλδεηθηηθά παξαηίζεληαη ζρφιηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ πξνηάζζνπλ ηε δηδαθηηθή ηνπο εκπεηξία σο δείθηε απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη γλψζεο ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο: - Σψξα ίζσο λα είλαη πνιχ αιαδνληθφ απηφ αιιά απφ ηελ εκπεηξία κνπ Γελ κπνξψ λα πσ φηη βνεζήζεθα ηφζν πνιχ (απφ ηελ επηκφξθσζε). Θα πξέπεη λα ιάβεηο ππφςε ηελ εκπεηξία, γηαηί αλ είλαη θάπνηνο θαηλνχξγηνο ζπλάδεξθνο ν νπνίνο κφιηο έρεη ηειεηψζεη θαη κπαίλεη ζηελ ηάμε Δγψ ηψξα είρα 15 ρξφληα

328 327 εκπεηξία ζε θξνληηζηήξηα, νπφηε ήμεξα πάξα πνιιά απφ απηά ηα πξάγκαηα πνπ ιέγαλ. - Σφζα ρξφληα εκπεηξία μέξνπκε ιίγν πνιχ λα θξίλνπκε πνηνο ιέεη θάηη νπζηαζηηθφ θαη πνηνο φρη. Πίλαθαο 7.31: πζρέηηζε "ηξφπνπ δηνξηζκνχ" θαη βαζκνχ γλψζεο ηνπ παηδαγσγηθνχ πεξηερνκέλνπ κέζα απφ ηηο κεηαβιεηέο "επηκφξθσζε", "γλψζε ΑΠ" θαη "ελεκέξσζε ζηε κεζνδνινγία ηεο δηδαζθαιίαο" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ANOVA F Sig. Επηκόξθσζε εθπαηδεπηηθνύ πάλσ ζην δηδαθηέν αληηθείκελν 58,670,000 Γλώζε ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο 34,269,000 Ελεκέξσζε ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζηελ κεζνδνινγία ηεο 24,928,000 δηδαζθαιίαο ηεο ΞΓ Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο 20,909,000 Παξά ηηο αληηιήςεηο φκσο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ηεο δηδαθηηθήο "εκπεηξίαο" ζηε δεκφζηα εθπαίδεπζε ε αλάιπζε ησλ ζπζρέηηζεο ηεο κεηαβιεηήο απηήο δείρλεη πσο είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε κε ηηο "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ησλ εθπαηδεπηηθψλ (rho= - 0,420**, p= 0,000), ελψ δελ πξνθχπηεη ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο "ειηθίαο" ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ "επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" πνπ αθνινπζνχλ ζηελ ηάμε (rho= 0,17, p= 0,610) (πίλαθαο 7.32). Πίλαθαο 7.32: πζρέηηζε κεηαμχ ειηθίαο θαη εκπεηξίαο εθπαηδεπηηθνχ θαη εθαξκνγήο επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ ζηε δηδαζθαιία. Spearman's rho Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Ηιηθία Εκπεηξία εθπαηδεπηηθνύ ζην δεκόζην ηνκέα Correlation Coefficient,017 -,420 ** Sig. (2-tailed),610,000 N

329 328 Ζ εκπεηξία ζεσξείηαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Απφ ηε δηεζλή έξεπλα έρεη δεηρζεί ε ζπκβνιή ηεο εκπεηξίαο ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο (Clotfelter, Ladd & Vigdor 2007a, 2007b Harris & Sass, 2007 Kane, Rockoff & Staiger, 2006 Ladd, 2008). πσο πξνθχπηεη, ε ζπκβνιή ηεο εκπεηξίαο είλαη κεγαιχηεξε φηαλ απηή αθνξά ηνλ εξγαζηαθφ ρξφλν πέξαλ ηεο θξίζηκεο πξψηεο πεληαεηίαο (Ladd, 2008 Rivkin, Hanushek, & Kain, 2005). Απφ ηελ άιιε κεξηά νη εθπαηδεπηηθνί κε εκπεηξία πάλσ απφ 20 έηε δελ απνδεηθλχνληαη ηφζν παξαγσγηθνί (Ladd, 2008), αθνχ ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηείλεη λα κεηψλεηαη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ (Boyd et al., 2007 Clotfelter, Ladd, & Vigdor, 2006). ε εθζέζεηο θαη έξεπλεο πάλησο ηνπ ΟΟΑ ππνζηεξίδεηαη φηη ελψ ν βαζκφο εκπεηξίαο ζεσξείηαη ζεκαληηθφο δείθηεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, κπνξεί επίζεο λα ζπλεπάγεηαη αδξάλεηα εθ κέξνπο ηνπ, έιιεηςε δηάζεζεο γηα θαηλνηνκία θαη ηάζε γηα αληίζηαζε ζηηο αιιαγέο θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο, νη νπνίεο ζπλήζσο επηηπγράλνληαη κε ηε ζπκβνιή λεφηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ρψξν απηφ (OECD, 2009 OECD, 2005 Dixit, 2002 Mante & O Brien, 2002), εχξεκα πνπ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηελ παξνχζα έξεπλα Ζ επίδξαζε ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ζπκκεηνρή θαη ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ Γηα ηε δηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ επηθνηλσληαθνχ θαη δηαζεκαηηθνχ κνληέινπ δηδαζθαιίαο φπσο νξίδεηαη απφ ην επίζεκν Πξφγξακκα πνπδψλ θαη ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα γηα ηελ αγγιηθή γιψζζα δηεξεπλήζεθε ν βαζκφο ζηνλ νπνίν νη καζεηέο αληηδξνχλ ζεηηθά ζην κνληέιν απηφ. Έηζη θξίζεθε αλαγθαίν κέζσ ησλ απαληήζεσλ ησλ καζεηψλ ζην εξσηεκαηνιφγην πνπ ηνπο δφζεθε, λα αλαιπζεί ε άπνςή ηνπο γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ, ε ζεηηθή ή αξλεηηθή εηθφλα γηα ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αιιά θαη ην θαηά πφζν ζπκκεηέρνπλ ζην κάζεκα ή ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα-ζηφρν απνηειεζκαηηθά θαη γηα ιφγνπο πξαγκαηηθήο επηθνηλσλίαο. Αληίζεηα απφ ην αλακελφκελν ε ρξήζε "επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" θαηά ηε δηδαζθαιία απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ ζην δεκφζην ζρνιείν δε θαίλεηαη λα έρεη θάπνηα επίδξαζε ζηελ "άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο" (rho= -

330 329 0,050, p=0,129), αιιά νχηε θαη ζηελ άπνςή ηνπο γηα ηε "ρξεζηκφηεηα ηνπ καζήκαηνο" (rho= -0,022, p= 0,493). Έηζη, ελψ ζα πεξίκελε θαλείο νη καζεηέο λα αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο γλψζεο ηεο γιψζζαο κέζα απφ ηελ εθαξκνγή πξαθηηθψλ πνπ πξνάγνπλ ηελ απζεληηθή ρξήζε ηεο, απφ ηελ πξνζνκνίσζε πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ρξήζεο ηεο γιψζζαο γηα ιφγνπο επηθνηλσλίαο, θαίλεηαη φηη νη καζεηέο δελ αληηιακβάλνληαη ηε ζεκαζία θαη ηελ σθειηκφηεηα ηεο κεζνδνινγηθήο πξνζέγγηζεο πνπ ηδαληθά πξέπεη λα πξνσζείηαη απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ (πίλαθαο 7.33). Πίλαθαο 7.33: Δπίδξαζε ησλ επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ζην δεκφζην ζρνιείν. Spearman's rho Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Σνπ αξέζεη ην κάζεκα όπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν; Πόζν ζεκαληηθό ζεσξείο ην κάζεκα ησλ αγγιηθώλ; Correlation -,050 -,022 Coefficient Sig. (2-tailed),129,493 N Παξά ηελ άπνςε φκσο ησλ καζεηψλ, απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξαηήξεζεο πξνθχπηνπλ ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα. Έηζη, παξαηεξείηαη ε ρξήζε "επηθνηλσληαθψλ ηαθηηθψλ" λα ελεξγνπνηεί αθελφο ηε "ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ" ησλ καζεηψλ πνζνηηθά θαη πνηνηηθά - αθνχ δηαπηζηψλεηαη απμεκέλνο ν κέζνο φξνο "ρξφλνπ ρξήζεο ηεο Γ", αιιά θαη ε παξαγσγή ιφγνπ πνπ ελέρεη "θξηηηθή ζθέςε" εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ. Αθεηέξνπ, ην κάζεκα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε άμνλα ηελ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε νδεγεί ζε κεγαιχηεξε "ζπκκεηνρή" θαη ελδηαθέξνλ απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ. Έηζη νη δηδαζθφκελνη κέζα απφ ηελ επηδίσμε απζεληηθψλ ζπλζεθψλ επηθνηλσλίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζέινπλ ή αλαγθάδνληαη λα παξάγνπλ πξνθνξηθφ ιφγν ζηε γιψζζα-ζηφρν κε ζθνπφ ηελ επηθνηλσλία κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ ή ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο. Οη ηηκέο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ ζπζρεηίζεσλ παξαηίζεληαη ζηνλ πίλαθα 7.34 πνπ αθνινπζεί. Ζ άπνςε απηή επηβεβαηψλεηαη θαη κέζα απφ ηελ εξψηεζε πνπ απεπζχλεηαη ζηνπο καζεηέο ζρεηηθά κε ην πνπ καζαίλνπλ θαιχηεξα ηελ αγγιηθή γιψζζα. Ζ

331 330 δηαζηαχξσζε ησλ κεηαβιεηψλ "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" θαη "πνπ ζεσξείο φηη καζαίλεηο θαιχηεξα ηε γιψζζα;" παξνπζηάδεη ζεκαληηθά ζηαηηζηηθή ζπζρέηηζε (ANOVA, F= 5,063, p=0,007) ελψ κέζα απφ ηελ αλάγλσζε ηνπ πίλαθα δηαπηζηψλεηαη φηη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν/ε εθπαηδεπηηθφο εθαξκφδεη ηελ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ζην κάζεκα νη καζεηέο επηιέγνπλ σο θαιχηεξν ηξφπν εθκάζεζεο ην θξνληηζηήξην θαη φρη ην ζρνιείν (post hoc Tamhane= 0,89890 *, p= 0,000) (πίλαθαο 7.35). Πίλαθαο 7.34: Δπίδξαζε ησλ επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ ζηελ πξνθνξηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ. ρξόλνο ζπκκεηνρή ρξήζε απαληήζεηο νκηιίαο καζεηή ΞΓ πνπ ελέρνπλ καζεηώλ θξηηηθή ζθέςε Spearman's Επηθνηλσληαθέο Correlation,316 **,432 **,484 **,566 ** rho πξαθηηθέο Coefficient Sig. (2-tailed),000,000,000,000 N Πίλαθαο 7.35: πζρέηηζε ηεο εθαξκνγήο επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ ηνπ δηδάζθνληα θαη ηεο άπνςεο ησλ καζεηψλ γηα ηε πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ. Επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο Tamhane (I) Πνύ ζεσξείο νηη καζαίλεηο (J) Πνύ ζεσξείο νηη Mean Sig. θαιύηεξα αγγιηθά καζαίλεηο θαιύηεξα Difference (I-J) αγγιηθά ζην θξνληηζηήξην ζην ζρνιείν,89890 *,000 θαη ζηα δύν, ,000 ANOVA, F= 5,063, p=0,007

332 331 Οη απφςεηο ησλ καζεηψλ πνπ παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά, φπσο εκθαλίδνληαη ζηηο αλνηθηέο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, εληζρχνπλ ηελ άπνςε απηή: - Μαο ηα θαλνπλ πην αλαιπηηθα - Δμεγνχλ θαιχηεξα ην κάζεκα - Μαο ηα εμεγνχλ πεξηζζφηεξν - Μαζαίλσ πεξηζζφηεξα πξάγκαηα (ιέμεηο, ρξφλνπο) - ζνπ ηα εμεγνχλ αλαιπηηθά - ε χιε δηδάζθεηαη κε πην πνιιέο ιεπηνκέξεηεο - Μαζαίλσ κε πην πνιιέο ιεπηνκέξεηεο φηη θαηλνχξγην καζαίλσ - Μαο καζαίλνπλ θαιχηεξα δειαδή καο εμεγνχλ πεξηζζφηεξν Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε Δ.Π. ραξαθηεξίδεηαη σο καζεηνθεληξηθή, νη καζεηέο παίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην βαζκφ επηηπρίαο ηεο εθαξκνγήο ηεο (Chung & Huang, 2009). Πνιινί κειεηεηέο ηνλίδνπλ ηε ζεκαζία ησλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε (Griego-Jones, 1994 Horwitz, 1989 Norris-Holt, 2002 Savignon & Wang, 2003). Έηζη, είλαη ζεκαληηθή ε θαηαλφεζε ησλ αληηιήςεσλ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ θάζε δηαθνξεηηθήο γεληάο, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα ελδπλακψζνπλ ηελ γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο (Savignon, 2007) θαη λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ (Savignon & Wang, 2003). Παξάιιεια, έρεη απνδεηρζεί φηη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ απφςεσλ ησλ καζεηψλ θαη ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ θαη ζηφρσλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηε κάζεζε (Savignon & Wang, 2003), ελψ ζηε βηβιηνγξαθία πξνηείλεηαη ε δηεξεχλεζε ησλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ γηα ηελ επίηεπμε απηνλνκίαο θαη πην απνηειεζκαηηθψλ καζεζηαθψλ ζπκπεξηθνξψλ (Horwitz, 1987, 1988 Oxford & Green, 1995). Γη απηφ ην ιφγν εμάιινπ επηζεκαίλεηαη ε αλάγθε γηα πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ καζεηψλ ζε ζρέζε κε ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, παξά ζε ζρέζε κε ηε κάζεζε γεληθφηεξα (Savignon, 2007: 225), ελψ επίζεο ν αξηζκφο ηέηνησλ εξεπλψλ πζηεξεί ζε ζρέζε κε ηηο έξεπλεο γηα ηηο πεπνηζήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Loewen et al., 2009: 92). ε γεληθέο γξακκέο ηα επξήκαηα ησλ εκπεηξηθψλ εξεπλψλ ζηηο πεπνηζήζεηο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία ζε δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά πιαίζηα, αλαθέξνπλ αληηθαηηθά επξήκαηα πνπ δηαπηζηψλνπλ ηελ σθειηκφηεηα επηθνηλσληαθψλ θαη κε επηθνηλσληαθψλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηνπο καζεηέο (βι. Alkhayyat, 2009 Aubrey, 2010 Chung & Huang, 2009 Matsuura, Chiba, &

333 332 Hilderbrandt, 2001 Savignon & Wang, 2003). Μέζα απφ ηε δηεξεχλεζε ησλ πεπνηζήζεσλ ησλ καζεηψλ νη εθπαηδεπηηθνί είλαη ζε ζέζε λα πξνεηνηκάδνπλ θαη λα εθαξκφδνπλ ην δηδαθηηθφ ηνπο πιηθφ θαη λα πηνζεηνχλ δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ είλαη καζεηνθεληξηθέο (Nunan,1988 Richards & Nunan,1990 Richards & Lockhart, 1994), ελψ θαη νη ζρεδηαζηέο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ ζέινπλ λα είλαη επαηζζεηνπνηεκέλνη ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ πνπ ππεξεηνχλ δελ κπνξνχλ πάληα λα βαζίδνληαη ζηελ δηαίζζεζή ηνπο γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (Rudduck, 1991). Με βάζε ηα παξαπάλσ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηα επξήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πνηνηηθή θαη πνζνηηθή παξάζεζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο έξεπλαο κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε φηη νη επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο αλ θαη έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε, ελ ηνχηνηο δελ έρνπλ απήρεζε ζηνπο καζεηέο ηνπ ειιεληθνχ δεκφζηνπ ζρνιείνπ. Έηζη, νη καζεηέο θαίλεηαη φηη δίλνπλ πξνζνρή ζηελ «εμήγεζε» ηεο γιψζζαο, ηελ παξνπζίαζε ηεο «χιεο» θαη ηηο παξαδνζηαθέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. Ζ εηθφλα απηή ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ καζεηψλ, εμάιινπ, εληζρχεηαη θαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νη νπνίνη ζε πξνεγνχκελν ζεκείν ηεο εκπεηξηθήο αλάιπζεο θαηαζέηνπλ φηη ε εθαξκνγή ησλ επηθνηλσληαθψλ ηαθηηθψλ δελ βξίζθεη αληαπφθξηζε απφ ηνπο καζεηέο. Παξάιιεια, φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ηελ αλάιπζε ησλ απαληήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ ζπκπεξηιακβάλεη ζηα κειινληηθά ηνπ ζρέδηα ηελ απφθηεζε ελφο πηζηνπνηεηηθνχ. Σέινο, πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε ελδερνκέλσο ζπκβάιινπλ θαη νη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ησλ θέληξσλ μέλσλ γισζζψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ απφθηεζε πηζηνπνίεζεο θαη σο εθ ηνχηνπ δίλνπλ έκθαζε ζηηο δεμηφηεηεο πνπ εζηηάδνπλ ζηε δνκή ηεο γιψζζαο. Πάλησο ζχγρξνλνη κειεηεηέο πξνηείλνπλ έλα ζπλδπαζκφ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ εζηηάδνπλ ζηε δνκή (form) θαη ην λφεκα (meaning) ηεο γιψζζαο (Spada, 2007 Savignon, 2007 Larsen-Freeman, 2000), κέζα απφ ηελ ηζνξξνπεκέλε έκθαζε ζε φιεο ηηο γισζζηθέο δεμηφηεηεο, ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ θαη ηελ επαλαμηνιφγεζε ηνπ καζεηή. εκαληηθφο παξάγνληαο θξίλεηαη ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηε γεθχξσζε ηνπ ράζκαηνο κεηαμχ πξάμεο θαη ζεσξίαο, ελψ ε εκπεηξηθή έξεπλα κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ θαηεχζπλζε απηή.

334 Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο σο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ εθαξκνγή ηνπ ΑΠ θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ πσο δηαπηζηψζεθε ζε πξνεγνχκελν ζηάδην ηεο έξεπλαο ν δηδαθηηθφο ρξφλνο πνπ αληηζηνηρεί ζην κάζεκα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε βαζκίδα ηνπ Γπκλαζίνπ είλαη έλα δήηεκα πνπ απαζρνιεί πνιχ ηνπο ίδηνπο ηνπο δηδάζθνληεο. Πνιχ ζπρλά ην αίηεκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα πεξηζζφηεξεο δηδαθηηθέο ψξεο εβδνκαδηαία αλαθχπηεη ζε δηάθνξεο θάζεηο ηεο ζπλέληεπμεο ελψ νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ ζε θαζνιηθφ πνζνζηφ (96,6%) φηη είλαη ε βαζηθφηεξε πξνυπφζεζε αθελφο γηα ηελ επηηπρέζηεξε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ φρη κφλν ηνπ ΑΠ αιιά θαη ησλ καζεηψλ (πξνεηνηκαζία γηα ηελ απφθηεζε πηζηνπνηεηηθνχ θαη γλψζε ηεο γιψζζαο γηα ηελ επηθνηλσλία) θαη αθεηέξνπ γηα ηελ αλαβάζκηζε ηνπ καζήκαηνο. ην ζεκείν απηφ εξεπλάηαη ε επίδξαζε ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ πνπ αθηεξψλεηαη γηα ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζηελ άπνςε πνπ έρνπλ νη καζεηέο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην ζρνιείν. Ο δηδαθηηθφο ρξφλνο εμεηάδεηαη κέζα απφ ην πξίζκα ηνπ επίζεκνπ πξνγξακκαηηζκνχ, δειαδή ησλ σξψλ πνπ δηαηίζεληαη γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ζην εβδνκαδηαίν πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ, ησλ «ρακέλσλ» δηδαθηηθψλ σξψλ - δειαδή απηψλ πνπ δελ πξαγκαηνπνηνχληαη εμαηηίαο αζηάζκεησλ ή κε παξαγφλησλ φπσο εμεγήζεθε ζε άιιν ζεκείν ηεο εξγαζίαο - αιιά θαη ηεο δηαρείξηζεο ηνπ ρξφλνπ απφ ηνλ/ηελ εθπαηδεπηηθφ, πνπ επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο δηαηήξεζεο ηνπ ειέγρνπ ηεο ηάμεο, ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο πξνθιεηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηψλ, θαη ηεο έιιεηςεο θαζπζηεξήζεσλ ζηελ έλαξμε ή ζηελ δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο. Δπίζεο ζα δεηρζεί ην θαηά πφζν ην πιεφλαζκα ή ε έιιεηςε δηδαθηηθνχ ρξφλνπ ππαγνξεχεη ηε ρξήζε παξαδνζηαθψλ ή ζχγρξνλσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο. ην πιαίζην απηφ πξαγκαηνπνηήζεθε ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ πνπ αθνξνχλ ηνλ "πξνγξακκαηηζκέλν δηδαθηηθφ ρξφλν" θαη ηελ "άπνςε" θαη ην "ελδηαθέξνλ" ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα. ηελ αλάιπζε θάλεθε φηη ν πξνβιεπφκελνο "δηδαθηηθφο ρξφλνο" επηδξά ζηελ αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηε "ζεκαζία ηνπ καζήκαηνο" (x 2 = 29,995, df = 4, p= 0,000), αιιά θαη ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην "πνπ καζαίλνπλ θαιχηεξα ηε γιψζζα" (x 2 = 57,183, df = 2, p = 0,000). πσο απνηππψλεηαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (πίλαθαο 7.36) θαίλεηαη φηη νη καζεηέο ζε κεγαιχηεξα πνζνζηά ζρεκαηίδνπλ ζεηηθφηεξε άπνςε γηα ηε δηδαζθαιία ησλ αγγιηθψλ ζην δεκφζην ζρνιείν έλαληη ηνπ θξνληηζηεξίνπ, φζν απμάλνληαη νη

335 334 ψξεο δηδαζθαιίαο. Έηζη, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην κάζεκα θαηαιακβάλεη δχν δηδαθηηθέο ψξεο ζην εβδνκαδηαίν πξφγξακκα, παξαηεξείηαη νη καζεηέο ζε πνζνζηφ 74% λα ζεσξνχλ φηη ην θξνληηζηήξην ππεξηεξεί έλαληη ηνπ ζρνιείνπ. Αληίζεηα ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ κεηψλεηαη ζην 50% ζηελ πεξίπησζε πνπ ην κάζεκα είλαη πξνγξακκαηηζκέλν γηα ηξεηο (3) δηδαθηηθέο ψξεο ηελ εβδνκάδα. Πίλαθαο 7.36: Ζ επίδξαζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν θνξέα δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. ώξεο αλά εβδνκάδα πνπ πξνβιέπνληαη από ην ΑΠ * Πνύ ζεσξείο νηη καζαίλεηο θαιύηεξα αγγιηθά Crosstabulation Πνύ ζεσξείο νηη καζαίλεηο θαιύηεξα αγγιηθά; Σύλνιν ζην ζην θαη ζηα δύν θξνληηζηήξην ζρνιείν ώξεο αλά εβδνκάδα 2 ώξεο ηελ Ν=362 Ν=42 Ν=85 Ν=489 πνπ πξνβιέπνληαη εβδνκάδα 74,0% 8,6% 17,4% 100,0% από ην ΑΠ 3 ώξεο ηελ Ν=212 Ν=82 Ν=130 Ν=424 εβδνκάδα 50,0% 19,3% 30,7% 100,0% Σύλνιν Ν=574 Ν=124 Ν=215 Ν=913 62,9% 13,6% 23,5% 100,0% x 2 = 57,183, df = 2, p = 0,000 ηελ εξψηεζε "νπ αξέζεη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ φπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν;" νη καζεηέο επίζεο δείρλνπλ λα επεξεάδνληαη απφ ηελ παξάκεηξν ηνπ "πξνγξακκαηηζκέλνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ". Έηζη νη δχν κεηαβιεηέο εκθαλίδνπλ θαη απηέο ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε (t=-0,961, p=0,000), ελψ νη κέζεο ηηκέο 3,01 θαη 3,70 αληηζηνηρνχλ ζηηο δχν (2) θαη ηξεηο (3) δηδαθηηθέο ψξεο ηελ εβδνκάδα. Ζ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν αιιά θαη γηα ην πφζν ζεκαληηθφ ζεσξνχλ ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ επίζεο θαίλεηαη λα ζπζρεηίδεηαη θαη κε ην δηδαθηηθφ ρξφλν πνπ ράλεηαη ιφγσ θαζπζηεξήζεσλ ζην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ, αθνχ νη καζεηέο εθθξάδνπλ ζεηηθφηεξε γλψκε γηα ην κάζεκα αληηζηξφθσο αλάινγα κε ηηο θαζπζηεξήζεηο πνπ θαηαγξάθνληαη ζηελ έλαξμε θαη ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (rho= -0,075, p= 0,020).

336 335 ρεηηθά κε απηφ, νη καζεηέο νη νπνίνη ζηηο αλνηρηέο εξσηήζεηο δειψλνπλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο ζην θξνληηζηήξην, θαηαζέηνπλ: - Αμηνπνηνχκε θαιήηεξα ηελ ψξα - Καλσ πεξηζζφηεξεο σξεο θαη ηδηέηεξα - Κάλσ πνιιά ρξφληα απφ ηελ πξψηε δεκνηηθνχ Έλαο επίζεο ζεκαληηθφο παξάγνληαο, ν "έιεγρνο ηεο ηάμεο" απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ - πνπ ζεσξείηαη ζεκαληηθή παξάκεηξνο ηνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ, αθνχ απνηειεί αηηία θαζπζηεξήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο - επηδξά ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην κάζεκα ζην δεκφζην ζρνιείν κέζα απφ ηε κεηαβιεηή "πνπ ζεσξείο φηη καζαίλεηο θαιχηεξα αγγιηθά;" (ANOVA, F= 19,135, p= 0,000). Δπίζεο ε ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα δηαρεηξίδεηαη ηελ παξεθθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ θαη λα ζέηεη ηνπο θαλφλεο ηεο ηάμεο νη νπνίνη θαη αθνινπζνχληαη απφ ηνπο καζεηέο ζπλδέεηαη άκεζα θαη κε ηελ ζεηηθή "άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο ζην δεκφζην ζρνιείν" αθνχ νη δχν κεηαβιεηέο παξνπζηάδνπλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε (rho= 0,328**, p= 0,000). To απνηέιεζκα απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη κέζα απφ ηα ιεγφκελα ησλ καζεηψλ νη νπνίνη κέζσ ησλ απαληήζεψλ ηνπο ζην εξσηεκαηνιφγην εθθξάδνπλ ηελ επηζπκία ηνπο γηα ηε δηαηήξεζε ελφο ήξεκνπ θιίκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη γηα ηελ απνκφλσζε ζπκπεξηθνξψλ πνπ παξεκπνδίδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή δηελέξγεηά ηνπ. ηε ζρεηηθή εξψηεζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, νη καζεηέο επηιέγνπλ ην θξνληηζηήξην σο θνξέα παξνρήο απνηειεζκαηηθφηεξεο κάζεζεο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θαη ελδεηθηηθά απαληνχλ: - Έρεη πεξηζζφηεξε εζπρία - Σα παηδηά έρνπλ θάπην ζηφρν θαη αθήλνπλ ηνπο ζπκαζεηέο ηνπο λα θάλνπλ κάζεκα αιια θαη λα ην παξαθνινπζήζνπλ - Γηαηί ηα παηδηά θάλνπλ πεξηζζφηεξε εζπρία - ην ζρνιείν έρεη πεξηζζφηεξε θαζαξία - Δρεη πζερία θαη εκαζηε ιηγφηεξα άηνκα!!!! - ζπγθεληξσλνκαη θαιχηεξα - Έρεη πην πνιχ εζπρία - Γηαηί είκαη κφλε κνπ, δελ επηθξαηεί ηφζε θαζαξία θαη κπνξψ λα θαηαιάβσ θαιχηεξα ην κάζεκα

337 336 Βαζηθφ ζπληειεζηή ζηε κείσζε ηνπ ρακέλνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ απνηειεί θαη ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ. πσο πξνθχπηεη, ν "έιεγρνο ηεο ηάμεο" δηαηεξείηαη πεξηζζφηεξν ζηα ηκήκαηα "επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο" ("αξραξίσλ" ή "πξνρσξεκέλσλ") ζε ζρέζε κε ηα ηκήκαηα "κεηθηήο ηθαλφηεηαο" (post hoc Tamhane= 0,455*, p=0,000 γηα ηα ηκήκαηα "αξραξίσλ" έλαληη ησλ "κεηθηψλ", θαη 0,490*, p=0,000 γηα ηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ" έλαληη ησλ "κεηθηψλ" ηκεκάησλ). Με ην απνηέιεζκα ηεο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο επηβεβαηψλνληαη νη ηζρπξηζκνί ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ζε πξνεγνχκελν ζεκείν ηεο εκπεηξηθήο αλάιπζεο εληνπίδνπλ ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα ζηα ηκήκαηα "αξραξίσλ", αθνχ φπσο ππνζηεξίδνπλ ζε απηά ηα ηκήκαηα θαηαηάζζνληαη καζεηέο κε ρακειφ επίπεδν θαη θίλεηξν, καζεηέο νη νπνίνη επηιέγνπλ λα ελζσκαησζνχλ γηα λα επηδηψμνπλ κεγαιχηεξε βαζκνινγία, καζεηέο απφ άιιεο ρψξεο πνπ δε γλσξίδνπλ θαιά ηελ ειιεληθή γιψζζα, καζεηέο κε εηδηθέο καζεζηαθέο αλάγθεο ή ηδηαηηεξφηεηεο θιπ. Σν εχξεκα απηφ ηνλίδεη ηελ αλάγθε εχξεζεο ελφο λένπ ηξφπνπ ρσξηζκνχ ησλ ηκεκάησλ γισζζνκάζεηαο, πνπ λα εμαζθαιίδεη ηελ βέιηηζηε θαηάηαμε ησλ καζεηψλ ζην επίπεδν ην νπνίν αληηζηνηρεί ζηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο θαη ζηνπο ζηφρνπο ηνπο, αιιά θαη ηελ ηδηαίηεξε κέξηκλα πνπ πξέπεη λα ιεθζεί γηα ηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ", ε νπνία κπνξεί λα θηλεζεί ζηελ θαηεχζπλζε ησλ ιηγφηεξσλ αηφκσλ κέζα ζην ηκήκα, ή ηελ εηζαγσγή ηκεκάησλ εληζρπηηθήο δηδαζθαιίαο γηα ηνπο πξαγκαηηθά αδχλακνπο καζεηέο. Δθηφο απφ ηελ εηθφλα πνπ θαηαζέηνπλ νη ίδηνη νη καζεηέο, ε παξάκεηξνο ηεο "επηβνιήο θαη δηαηήξεζεο ηνπ ειέγρνπ ηεο ηάμεο" ζπλδέεηαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθά κε κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ηελ πνηφηεηα ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιά θαη ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα. Έηζη, δηαπηζηψλεηαη ηζρπξή ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ "ειέγρνπ ηεο ηάμεο" θαη ηε "ρξήζε επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (rho = 0,208 **, p=0,000), αιιά θαη ηε "ζπκκεηνρή" ησλ καζεηψλ (rho = 0,591 **, p=0,000) ή ηηο "ιεθηηθέο ζπλήζεηεο" (rho = 0,484 **, p=0,000) (πίλαθαο 7.37). Σα απνηειέζκαηα απηά επηβεβαηψλνπλ ηελ πξνζδνθία φηη φζν πεξηζζφηεξν ην κάζεκα δηελεξγείηαη κέζα ζε ζπλζήθεο εξεκίαο θαη δηαηήξεζεο ηνπ ειέγρνπ, ηφζν πεξηζζφηεξν ην κάζεκα δηελεξγείηαη κε φζν ην δπλαηφλ πην επηζπκεηά απνηειέζκαηα αθνχ θαη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πξνσζήζεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ πξαγκαηηθή επηθνηλσλία κέζα απφ ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο, αιιά θαη νη καζεηέο επηδεηθλχνπλ έλαλ απμεκέλν βαζκφ ζεηηθήο αληαπφθξηζεο ζην κάζεκα πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ην ελδηαθέξνλ θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο αιιά θαη ηε παξαγσγή

338 337 ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ πνπ απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθφηεξα δεηνχκελα ζην ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο. Σέινο θαίλεηαη φηη ν έιεγρνο ηεο ηάμεο εθ κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηε κεηαβιεηή ηνπ "ρακέλνπ ρξφλνπ" πνπ θαηαγξάθεηαη (rho = -0,140 **, p= 0,000), ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο επίζεο ζπζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηηο "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (rho= - 0,181 **, p=0,000), πνπ θαλεξψλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη θαηαθέξλνπλ λα επηβάιινπλ ηελ ηάμε, θάλνπλ ρξήζε κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ, πνπ ηνπο επηηξέπεη αλάινγα λα εθαξκφζνπλ κηα δηδαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ εζηηάδεη ζηελ επηθνηλσλία. Πίλαθαο 7.37: Αιιειεπίδξαζε ησλ κεηαβιεηψλ "έιεγρνο ηεο ηάμεο" θαη "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαη "ιεθηηθέο ζπλήζεηεο" θαη "ζπκκεηνρή" ησλ καζεηψλ. Spearman's rho έιεγρνο ηάμεο επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο ιεθηηθέο ζπλήζεηεο (ρξήζε ΓΣ) ζπκκεηνρή καζεηή Correlation,208 **,484 **,591 ** Coefficient Sig. (2-tailed),000,000,000 N Ζ δηαρείξηζε ηεο ηάμεο (class management) απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθά δεηήκαηα ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Σν θιίκα πεηζαξρίαο κέζα ζηελ ηάμε δελ επεξεάδεη κφλν ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ αιιά είλαη θαη έλα ηεξάζηην πνιηηηθφ δήηεκα ζε πνιιέο ρψξεο (OECD, 2007). Παιαηφηεξε έξεπλα ηνπ Doyle (1986) θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη, ζε γεληθέο γξακκέο, επίθεηηαη ζχγθξνπζε κεηαμχ ηνπ ζρνιείνπ σο ζεζκνχ θαη ηεο θνπιηνχξαο ηνπ καζεηή. Σα απνηειέζκαηα ηνπ PISA 2000 θαη 2003 έζεζαλ ηε δεκηνπξγία πεηζαξρεκέλνπ θιίκαηνο θαη ήξεκνπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο σο ζεκαληηθνχ παξάγνληα πνπ επεξεάδεη ηελ επίδνζε ηνπ καζεηή, πνπ απνηειεί εχινγε ζπζρέηηζε αθνχ ε ζρέζε κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή επηβάιιεηαη λα δηέπεηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θηιηθφηεηαο, ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο ππνζηήξημεο. Απηά ηα επξήκαηα επηβεβαηψλνληαη θαη απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ PISA 2009.

339 338 Ζ ζρέζε κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή κπνξεί λα απνηειέζεη θηλεηήξην παξάγνληα πνπ επλνεί ηε κάζεζε θαη ηελ θαιή επίδνζε ηνπ καζεηή αθνχ κέζα απφ ηε ζεηηθή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη ζην πεξηβάιινλ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, θαη κέζα απφ ηελ αίζζεζε ηεο πξνηεξαηφηεηαο πνπ έρεη γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ε αθαδεκατθή επηηπρία ησλ καζεηψλ, νη καζεηέο απνθηνχλ πεξηζζφηεξεο γλψζεηο θαη θαη επέθηαζε δελ επηδεηθλχνπλ ζπρλά πξνβιήκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο πεηζαξρίαο (Crosnoe, Johnson & Elder, 2004 Gamoran, 1993). Παξάιιεια ε κεηάδνζε «θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ» δεκηνπξγεί θνηλφ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ θαη πξνσζεί θαη ελδπλακψλεη ηελ πξνζθφιιεζε ζε θαλφλεο πνπ είλαη επλντθνί γηα ηελ κάζεζε (Birch & Ladd, 1998). Σν θιίκα πεηζαξρίαο κε ηε ζεηξά ηνπ επίζεο επεξεάδεη ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Ζ έξεπλα βξίζθεη φηη ηα εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα κε πην ζπρλά θαη πεξηζζφηεξα πεηζαξρηθά πξνβιήκαηα είλαη ιηγφηεξν επλντθά πξνο ηελ κάζεζε, θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί αλαγθάδνληαη λα πεξλνχλ πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ήξεκνπ πεξηβάιινληνο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο (Gamoran & Nystrand, 1992). Οη ζπρλέο παχζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο απνδηνξγαλψλνπλ ηνπο καζεηέο θαη ηελ επηζπκία ηνπο γηα ελαζρφιεζε κε ηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη κεηψλνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα παξαθνινπζήζνπλ ην κάζεκα. Ζ έξεπλα επίζεο έρεη δείμεη φηη ην θιίκα πεηζαξρίαο κέζα ζηελ ηάμε ζπλδέεηαη κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ θαη φηη ε αίζζεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο (self-efficacy) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ζεκαληηθφ κέηξν παξαγσγηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο (ΟECD, 2009: 220). ηε βηβιηνγξαθία γεληθά ε δηεξεχλεζε ηνπ ζρεηηθνχ ζέκαηνο είλαη ζπάληα φζνλ αθνξά ην πεξηβάιινλ ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, θάηη πνπ δελ ηζρχεη γηα ηε γεληθή εθπαίδεπζε. Καηά ηνλ Wright (2005) έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ δεκηνπξγείηαη ε αλάγθε γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ θαηαλφεζε ηεο θνηλσληθήο, πνιηηηζηηθήο θαη ςπρνινγηθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηεο ηάμεο θαη ησλ εθδειψζεσλ πξνβιεκάησλ δηαρείξηζεο ζηελ μέλε γιψζζα είλαη ε ακθηζβήηεζε ηεο επηθνηλσληαθήο κεζφδνπ σο πξνηχπνπ ζηε δηδαζθαιία. Απηφ, θαηά ηνλ ίδην, ζπκβαίλεη γηαηί, αληίζεηα κε ηα άιια αληηθείκελα ν εθπαηδεπηηθφο ηεο μέλεο γιψζζαο είλαη απηφο πνπ έρεη ηε κεγαιχηεξε ηθαλφηεηα ζην λα ρεηξίδεηαη ηε γιψζζα-ζηφρν. Δμάιινπ ε ηάμε είλαη έλα αζχκκεηξν πεξηβάιινλ πνπ αληαλαθιά ηελ απζεληία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Breen, 2001 Brooks, 1993). Έηζη, δεκηνπξγείηαη αληζνξξνπία πνπ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη καζεηέο ελψ είλαη ζπλεζηζκέλνη λα έρνπλ ηνλ έιεγρν ηεο

340 339 γιψζζαο ζε άιια αληηθείκελα πξνζπαζνχλ λα μαλαθεξδίζνπλ ην ίδην επίπεδν ζπκκεηνρήο, είηε πξνθνξηθά, είηε κέζα απφ κε αξκφδνπζεο ζπκπεξηθνξέο. Απηφ, νπσζδήπνηε δεκηνπξγεί κηα ζχγρπζε γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ αιιά θαη ηνλ ίδην ηνλ καζεηή. Σέινο ζε έξεπλά ηνπο νη Sato θαη Kleinsasser (1999) βξήθαλ φηη ηα πξνβιήκαηα πεηζαξρίαο αλάγθαδαλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα ρξεζηκνπνηνχλ ιηγφηεξεο επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Χο ζπκπέξαζκα νη Horwitz (2005) θαη Wright (2005), θαηαιήγνπλ ζηελ αλάγθε ελδπλάκσζεο ησλ ηερληθψλ δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο σο απαξαίηεηεο γηα ηελ πξνεηνηκαζία θαη εθπαίδεπζε ησλ επίδνμσλ εθπαηδεπηηθψλ. Έηζη, ζηε δηεζλή έξεπλα δελ απνηειεί έθπιεμε ε αλάγθε πνπ πξνηάζζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί γηα πεξηζζφηεξε θαηάξηηζε θαη εθπαίδεπζή ηνπο ζε ζέκαηα πεηζαξρίαο θαη δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο (Cooper, 2004 Lange & Sims,1990) Ζ δεκηνπξγία επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο σο δείθηεο ελίζρπζεο ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο θαη ηεο πξφθιεζεο ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ Χο επφκελνο εξεπλεηηθφο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο ηέζεθε ε δηεξεχλεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο, κέζα απφ ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ αιιά θαη ηελ παξαηεξεκέλε ζπκκεηνρή ηνπο θαη ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ. Αξρηθά ζεσξήζεθε απαξαίηεην λα δηεξεπλεζνχλ ζεκαληηθέο παξάκεηξνη ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ. Απφ ηελ αλάιπζε εμάγνληαη ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε δηαπηζηψλεηαη κεηαμχ ηνπ "επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο" θαη ηεο "άπνςεο ησλ καζεηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ θνξέα" (Phi= 0,388, Cramer s V= 0, 274, p=0,000) αιιά θαη ην "βαζκφ ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην δεκφζην ζρνιείν" (ANOVA, F= 37,097, p=0,000). Έηζη κεγάιν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ ησλ ηκεκάησλ "κεηθηήο ηθαλφηεηαο" (73,5%) δελ είλαη επραξηζηεκέλνη απφ ηηο ζπλζήθεο εθκάζεζεο ζην δεκφζην ζρνιείν θαη πξνηηκνχλ ην θξνληηζηήξην, ελψ εκθαλίδνπλ κηθξφηεξν βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ζε ζρέζε κε ηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ" (post hoc Tamhane= - 0,566*, p=0,000) θαη ηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ" (post hoc Tamhane= -0,699*, p=0,000) (πίλαθαο 7.38). Πνιχ ρακειφ επίζεο εκθαλίδεηαη ην πνζνζηφ ησλ

341 340 "πξνρσξεκέλσλ" καζεηψλ πνπ εθθξάδνπλ ηε πξνηίκεζή ηνπο ζην δεκφζην ζρνιείν (5,8%). Ζ δηαθνξά απηή απεηθνλίδεηαη παξαζηαηηθά ζην ζρήκα 7.16 επίζεο. Σα πνζνζηά απηά είλαη αλακελφκελα δεδνκέλνπ φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ καζεηψλ ζηνρεχνπλ ζηελ απφθηεζε πηζηνπνίεζεο γισζζνκάζεηαο γηα ηελ νπνία δελ πξνεηνηκάδνληαη κέζσ ηνπ ζρνιείνπ. Πίλαθαο 7.38: Άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν θνξέα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο. Πνύ ζεσξείο νηη καζαίλεηο θαιύηεξα αγγιηθά * επίπεδν ηάμεο Crosstabulation επίπεδν ηάμεο Total beginners advanced mixed Πνύ ζεσξείο νηη καζαίλεηο θαιύηεξα αγγιηθά ζην θξνληηζηήξην 35,0% 57,6% 73,5% 62,9% ζην ζρνιείν ,0% 5,8% 11,2% 13,6% θαη ζηα δύν ,0% 36,7% 15,3% 23,5% Total ,0% 100,0% 100,0% 100,0% ANOVA, F= 37,097, p=0,000 Έλαο επηπιένλ ιφγνο πνπ αλαθέξεηαη απφ ηνπο καζεηέο κέζσ ησλ αλνηθηψλ εξσηήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη ηα αλεπαξθή δηδαθηηθά εγρεηξίδηα - πνπ θαηά ηελ άπνςε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δελ αλαινγνχλ ζε κεγάιν πνζνζηφ ζην επίπεδν γλψζεο ηεο γιψζζαο ησλ καζεηψλ - αιιά θαη ε δηαθνξά ηνπ γισζζηθνχ επηπέδνπ ησλ καζεηψλ πνπ θαηαηάζζνληαη ζην ίδην ηκήκα θαη ησλ αληίζηνηρσλ ζηφρσλ πνπ απηνί ζέηνπλ. Οη ίδηνη νη καζεηέο αλαθέξνπλ γηα ηελ πξνηίκεζή ηνπο ζηνπο ηδησηηθνχο θνξείο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο: - Μαζαίλσ πεξηζζφηεξα επεηδή εθεί είκαη ζε κεγαιχηεξν επίπεδν ηάμεο - Δίλαη πην δχζθνια ζην θξαληεζηήξην θαη νπφηε καζαίλσ πεξηζζφηεξα - πξνρσξάσ γξεγνξφηεξα

342 341 - Σα βηβιία είλαη θαιχηεξα θαη έρνπλ κηα ζσζηή ζεηξά - θαιχπηνπκε πεξηζζφηεξε χιε - Σα βηβιία ζην ζρνιείν πηζηεχσ φηη δελ είλαη θαιά - Γηαηί ζην ζρνιείν κέλνπκε πίζσ - Παίξλεηο πηπρίν - Θεσξψ φηη ε εθπαίδεπζε αγγιηθψλ ζην ζρνιείν δελ δίλεη ηφζν κεγάιε ζεκαζία ζε απηά θαη άιισζηε απφ θξνληηζηήξηα κπνξνχκε λα πάξνπκε πηπρία ρήκα 7.16: Άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν θνξέα εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζε ζρέζε κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο. Παξάιιεια νη καζεηέο ησλ "κεηθηψλ" ηκεκάησλ εθθξάδνληαη ζεηηθά φζνλ αθνξά ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο απφ ηνλ ηξφπν πνπ δηδάζθεηαη ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ ζην δεκφζην ζρνιείν, ζε κηθξφηεξε ζπρλφηεηα (34,8%= 20+14,8%) (πίλαθαο 7.39) έλαληη ησλ καζεηψλ ησλ ηκεκάησλ ησλ "αξραξίσλ" (53,3%= 20,8+32,5%) θαη ησλ "πξνρσξεκέλσλ" (56,8= 28,2+28,6%). Δθηφο φκσο απφ ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο, εμεηάζηεθε θαη ην θαηά πφζν νη καζεηέο πξάγκαηη σθεινχληαη απφ ηελ χπαξμε ησλ ηκεκάησλ επηπέδσλ γισζζνκάζεηαο. Έηζη κέζσ ηεο παξαηήξεζεο δηεξεπλήζεθε ν βαζκφο "ζπκκεηνρήο" ησλ καζεηψλ θαηά ηε δηάξθεηα

343 342 ηνπ καζήκαηνο θαη ε πνζνηηθή θαη πνηνηηθή "ρξήζε ηεο γιψζζαο ζηφρνπ" θαη ηεο "παξαγσγήο ιφγνπ κε ζηφρν ηελ επηθνηλσλία". Γηα ηε ζπζρέηηζε ηνπ "ρξφλνπ ρξήζεο ηεο Γ" απφ ηνπο καζεηέο κε ην "επίπεδν γισζζνκάζεηάο" ηνπο ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ANOVA κε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε (F= 26,154, p = 0,000) κε ηα εμήο απνηειέζκαηα: ηα ηκήκαηα ηνπ επηπέδνπ ησλ "πξνρσξεκέλσλ" θπξίσο αιιά θαη ηα "κεηθηά" ηκήκαηα εκθαλίδνπλ πςειφηεξα πνζνζηά ρξήζεο ηεο γιψζζαο απφ φ,ηη ηα ηκήκαηα ησλ "αξραξίσλ" (Tamhane= 1,54788*, p= 0,000, θαη Tamhane= 1,30327*, p= 0,000 αληίζηνηρα) (πίλαθαο 7.40 θαη ζρήκα 7.17). Πίλαθαο 7.39: Γηαζηαχξσζε ηεο άπνςεο ησλ καζεηψλ γηα ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ζην δεκφζην ζρνιείν αλάινγα κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηάο ηνπο. επίπεδν ηάμεο * Σνπ αξέζεη ην κάζεκα όπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν Crosstabulation Σνπ αξέζεη ην κάζεκα όπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν Σύλνιν θαζόινπ ιίγν αξθεηά πνιύ πάξα πνιύ επίπεδν beginners Ν ηάμεο % within 7,8% 12,3% 26,6% 20,8% 32,5% 100,0% επίπεδν ηάμεο advanced Ν % within 2,0% 10,3% 30,9% 28,2% 28,6% 100,0% επίπεδν ηάμεο mixed Ν % within 13,2% 21,9% 30,1% 20,0% 14,8% 100,0% επίπεδν ηάμεο Σύλνιν Ν % within επίπεδν ηάμεο 8,9% 16,8% 29,8% 22,7% 21,9% 100,0% Ζ ζρέζε απηή εκθαλίδεηαη επίζεο κέζα απφ ηε ζπζρέηηζε ησλ κεηαβιεηψλ "ιεθηηθέο ζπλήζεηεο" θαη "επίπεδν" καζεηψλ (πίλαθαο 7.41). Καη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε πξνθχπηνπλ ηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα (ΑΝOVA, F= 16, 468, p= 0,000) αθνχ

344 343 νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν ηε γιψζζα-ζηφρν γηα επηθνηλσλία ζηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ", έλαληη ησλ ηκεκάησλ ησλ "αξραξίσλ" (Tamhane= 0,427*, p= 0,000), θαη δεπηεξεπφλησο ζηα "κεηθηά" ηκήκαηα έλαληη απηψλ ησλ "αξραξίσλ" (Tamhane= 0,234*, p= 0,000). Ζ πνηφηεηα ηεο παξαγσγήο ιφγνπ επίζεο θαίλεηαη θαη κέζα απφ ηηο απαληήζεηο πνπ ελέρνπλ "θξηηηθή ζθέςε" (ζηνηρείν ηεο απζεληηθήο επηθνηλσλίαο) νη νπνίεο είλαη ζπρλφηεξεο πάιη ζηα ίδηα ηκήκαηα (ΑΝOVA, F= 56,158, p=0,000, Tamhane= 0,468*, p=0,000 γηα ηνπο "πξνρσξεκέλνπο", θαη Tamhane= 0,108*, p=0,015 γηα ηα "κεηθηά" ηκήκαηα, θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο έλαληη ησλ "αξραξίσλ"). Πίλαθαο 7.40: Πνιιαπιέο ζπγθξίζεηο ηνπ ρξφλνπ ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ απφ ηνπο καζεηέο ζε ζρέζε κε ην επίπεδφ ηνπο. ρξόλνο νκηιίαο καζεηώλ Tamhane (I) επίπεδν ηάμεο (J) επίπεδν ηάμεο Mean Difference (I-J) Sig. beginners Advanced -1,54788 *,000 Mixed -1,30327 *,000 advanced Beginners 1,54788 *,000 Mixed,24461,359 mixed Beginners 1,30327 *,000 Advanced -,24461,359 ANOVA, F= 26,154, p = 0,000 Δπηπξφζζεηα ζπζρέηηζε θαίλεηαη λα ππάξρεη θαη κεηαμχ ηνπ "επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο" θαη ηνπ "ελδηαθέξνληνο θαη ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ" (ΑΝOVA, F= 6,133, p= 0,002) αιιά κφλν φζνλ αθνξά ηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ" ζε ζρέζε κε ησλ "αξραξίσλ" (Tamhane= 0,195*, p=0,000) ελψ δελ παξαηεξείηαη θακία ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ άιισλ πεξηπηψζεσλ, δειαδή ησλ "κεηθηψλ" θαη "αξραξίσλ" (p=0,132>a) θαη "κεηθηψλ" θαη "πξνρσξεκέλσλ" (p= 0,51>a) (πίλαθαο 7.42).

345 344 ρήκα 7.17: Μέζνη φξνη ρξφλνπ ρξήζεο γιψζζαο-ζηφρνπ ζηα ηκήκαηα επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο Πίλαθαο 7.41: Πνιιαπιέο ζπγθξίζεηο ηνπ ρξφλνπ ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ αλάινγα κε ην επίπεδν ησλ καζεηψλ. Dependent Variable:ρξήζε ΞΓ Multiple Comparisons (I) επίπεδν (J) επίπεδν Mean Std. Error Sig. 95% Confidence ηάμεο ηάμεο Difference Interval (I-J) Lower Upper Bound Bound Tamhane beginners advanced -,427 *,055,000 -,56 -,29 mixed -,234 *,051,000 -,36 -,11 advanced beginners,427 *,055,000,29,56 mixed,193 *,057,002,06,33 mixed beginners,234 *,051,000,11,36 advanced -,193 *,057,002 -,33 -,06 ΑΝOVA, F= 16, 468, p= 0,000

346 345 Πίλαθαο 7.42: Πίλαθαο πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ κεηαμχ επηπέδνπ ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ θαη επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο ζπκκεηνρή καζεηή (I) επίπεδν ηάμεο (J) επίπεδν ηάμεο Mean Difference (I-J) Tamhane beginners Advanced -,195 *,000 Sig. Mixed -,095,132 advanced Beginners,195 *,000 Mixed,099,051 mixed Beginners,095,132 Advanced -,099,051 ΑΝOVA, F= 6,133, p= 0,002 Σέινο, ε "ρξήζε επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αιιειεπηδξά κε ην "επίπεδν γισζζνκάζεηαο" ηνπ ηκήκαηνο (ANOVA, F= 73,164, p= 0,000), ελψ φπσο θαίλεηαη ε ρξήζε επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ εθαξκφδεηαη κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα ζηα ηκήκαηα ησλ "πξνρσξεκέλσλ" έλαληη ησλ "κεηθηψλ" ηκεκάησλ θαη απηψλ ησλ "αξραξίσλ" (πίλαθαο 7.43 θαη ζρήκα 7.18) Πίλαθαο 7.43: Πίλαθαο πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ κεηαμχ "επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ" ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη "επηπέδνπ γισζζνκάζεηαο" ηνπ ηκήκαηνο communicativeness Tamhane (I) επίπεδν (J) επίπεδν Mean Std. Error Sig. 95% Confidence Interval ηάμεο ηάμεο Difference (I-J) Lower Bound Upper Bound beginners advanced -2,52844 *,23784,000-3,0986-1,9583 mixed -,30329,16068,169 -,6886,0820 advanced beginners 2,52844 *,23784,000 1,9583 3,0986 mixed 2,22515 *,23159,000 1,6701 2,7802 mixed beginners,30329,16068,169 -,0820,6886 advanced -2,22515 *,23159,000-2,7802-1,6701 F= 73,164, p= 0,000<a

347 346 ρήκα 7.18: Ζ ρξήζε επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αλάινγα κε ην επίπεδν γισζζνκάζεηαο ηνπ ηκήκαηνο Ζ ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ σο εληζρπηηθφο παξάγνληαο ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ πσο πξνθχπηεη απφ ηα πεξηγξαθηθά δεδνκέλα ην κάζεκα ηεο μέλεο γιψζζαο ζπληειείηαη ζε μερσξηζηή αίζνπζα γηα ηε μέλε γιψζζα ζε έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (26,5%). Δπίζεο πεξηνξηζκέλνο εκθαλίδεηαη θαη ν ηερληθφο εμνπιηζκφο ηεο κνλάδαο (48%). Οη εθπαηδεπηηθνί ησλ μέλσλ γισζζψλ ηνλίδνπλ ηελ αλάγθε χπαξμεο ελφο ηέηνηνπ εμνπιηζκνχ, ν νπνίνο πξέπεη παξάιιεια λα είλαη εχρξεζηνο ψζηε λα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα ηνλ ρξεζηκνπνηεί ρσξίο λα πεξηνξίδεη αθφκα πεξηζζφηεξν ηνλ ειάρηζην δηδαθηηθφ ρξφλν πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ. ε απηφ ην ζεκείν ζα εξεπλεζεί ην θαηά πφζν ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κέζα ζηελ ηάμε έρεη επίδξαζε ζηελ άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο ζην δεκφζην ζρνιείν. Αξρηθά ε άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ην "πνπ καζαίλνπλ θαιχηεξα" αγγιηθά δε θαίλεηαη λα επεξεάδεηαη απφ ηε "ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο" θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (ANOVA, F= 2,097, p= 0,123). Ο πίλαθαο 7.36 παξνπζηάδεη ζπλνιηθά ηελ επίδξαζε ηεο εθαξκνγήο ησλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ θαηά ηε δηδαζθαιία ζηηο καζεζηαθέο ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηψλ. πσο θαίλεηαη, ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο αιιειεπηδξά, αιιά φρη ζεκαληηθά, κε ηελ "άπνςε ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηνπ καζήκαηνο" ζην ζρνιείν (rho= 0,074 *, p= 0,022). Παξάιιεια, φπσο πξνθχπηεη, ε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζπλδέεηαη κάιινλ αξλεηηθά κε ην "ελδηαθέξνλ" ησλ καζεηψλ θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο (rho= -0,063 *, p= 0,048). ζνλ αθνξά φκσο ηε δηδαθηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα, ε "ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο" δείρλεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηηο "επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο" ηνπ

348 347 δηδάζθνληα (rho= 0,381 **, p= 0,000), θαη εληζρχεη ηε "ρξήζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ" σο κέζνπ απζεληηθήο επηθνηλσλίαο κέζα ζηελ ηάμε, (rho=115 **, p= 0,000), αιιά θαη ηηο απαληήζεηο ησλ καζεηψλ πνπ ελέρνπλ "θξηηηθή ζθέςε", (rho=249 **, p= 0,000). Πίλαθαο 7.36: Δπίδξαζε ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο ζηελ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ θαη ζηελ άπνςή ηνπο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο. ρξήζε ηερλνινγίαο Spearman's rho ζπκκεηνρή καζεηή Correlation Coefficient -,063 * Sig. (2-tailed),048 N 984 απαληήζεηο πνπ ελέρνπλ θξηηηθή ζθέςε Correlation Coefficient,249 ** Sig. (2-tailed),000 N 984 ρξήζε ΞΓ Correlation Coefficient,115 ** Sig. (2-tailed),000 N 984 Communicativeness Correlation Coefficient,381 ** Sig. (2-tailed),000 N 955 Σνπ αξέζεη ην κάζεκα όπσο γίλεηαη ζην ζρνιείν Correlation Coefficient,074 * Sig. (2-tailed),022 N 970 ηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηνλ θφζκν ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο είλαη κηα πξαθηηθή πνπ πξνσζείηαη, θαη ε ηάζε απηή αληηθαηνπηξίδεηαη θαη ζηελ ηάμε ηεο μέλεο γιψζζαο (Culp, Honey, & Mandianach, 2003). ηε δηδαθηηθή πξάμε ε ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ είλαη κηα θαηλνηνκία πνπ ζέηεη λέν έδαθνο κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ (Bullock, 2004 Davis, 1995 Davis et al., 1989 Ruschoff, 1993), επηθέξνληαο κεηαηφπηζε ηνπ ξφινπ ηνπ καζεηή ζε πην επηθνηλσληαθά κνληέια κάζεζεο. Ηδηαίηεξα ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ είλαη εξγαιείν πνπ βνεζά ηελ ελεξγή, απηνθαηεπζπλφκελε εκπινθή ηνπ καζεηή, πνπ είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ αλάπηπμε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηάο ηνπ (McLoughlin, 2001:

349 348 x), πξνζθέξνληαο εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο γηα ηνπο καζεηέο (Cassell & Tversky, 2005 Panyametheekul, & Herring, 2003 Reiser & Dempsey, 2002 White, 2003). Ζ δηαδξαζηηθή ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ εληζρχεη ηηο επηθνηλσληθέο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ζε ζρέζε κε ηα παξαδνζηαθά πεξηβάιινληα κάζεζεο (Thurmond & Wambach, 2004 Heckman & Annabi, 2005), δηεπθνιχλεη ηελ δεμηφηεηα αλάπηπμεο ησλ ηδεψλ θαη ηε δεκηνπξγηθή ζθέςε (Maurer & Davidson, 1998), ηελ απφθηεζε απηνλνκίαο, θξηηηθήο ζθέςεο θαη πλεχκαηνο ζπλεξγαζίαο (Muirhead, 2004). H δηαδηθηπαθή επηθνηλσλία κπνξεί λα θαιιηεξγήζεη ηελ θξηηηθή ζθέςε κέζα απφ ηε δηαπξαγκάηεπζε, ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ηελ αληαιιαγή ηεο πιεξνθνξίαο (Rourke, Anderson, Garrison, & Archer, 2001). Δπίζεο ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζε πιαίζηα πνπ ελζσκαηψλνπλ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο γλσζηηθήο σξηκφηεηαο, ηεο παξαγσγήο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο θνηλσληθήο αλεμαξηεζίαο (Rourke et al., 2001). Σέινο πξφζθαηεο έξεπλεο δείρλνπλ φηη ε επηθνηλσλία κέζσ ππνινγηζηψλ είλαη ηδηαίηεξα βνεζεηηθή ζηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο (Blake, 2005 Hough, Smithey, & Everston, 2004 Wang, 2004), αθνχ ηα θνηλσληθά δίθηπα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα «πξνσζνχλ ηελ απζεληηθή θαη νπζηαζηηθή θνηλσληθή εκπινθή» ελψ ηαπηφρξνλα «πξνάγνπλ ηελ ηζφηεηα θαη ηελ αλεμαξηεζία, είλαη ιηγφηεξν επηξξεπήο ζηελ πξνθαηάιεςε, θαη θέξλνπλ ζπλαηζζεκαηηθή ηθαλνπνίεζε» (Matei, 2005: 3). Ζ δηαθνξεηηθή απηή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο πνπ δηεπθνιχλεη ηε θνλζηξνπθηηβηζηηθή κάζεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο γλσζηηθήο σξηκφηεηαο ησλ καζεηψλ (Hughes, 2005) έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ πξαθηηθή ηεο παξαδνζηαθήο θαη δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο θαηεπζχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Jonassen, Howland, Moore, & Marra, 2003), αθνχ νξίδεηαη σο ζπλεξγαηηθή θαη δεκνθξαηηθή, θαη ζέηεη ηνλ καζεηή σο ελεξγφ κέινο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο. Καηά ζπλέπεηα ε καζεηνθεληξηθή απηή δηδαζθαιία ζπλεπάγεηαη ηελ άξζε ηνπ θαζεζηψηνο θαη ηεο ακθηζβήηεζεο ηεο απζεληίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Fang & Warschauer, 2004) πνπ ηζρχεη ζηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα αθνχ ηζηνξηθά νη ζρέζεηο κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή είλαη ηεξαξρηθέο (Matei, 2005 Payne & Whitney, 2002 Fried & Sarason, 2003). πσο άιισζηε πξνθχπηεη θαη κέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ηεο παξνχζαο έξεπλαο ην παξαδνζηαθφ κνληέιν δηδαζθαιίαο ζηελ μέλε γιψζζα θπξηαξρεί θαη ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Με δεδνκέλε απηή ηε δηαπίζησζε δελ πξέπεη λα απνηειεί έθπιεμε ε ζηάζε ησλ

350 349 καζεηψλ απέλαληη ζηηο επηθνηλσληαθέο πξαθηηθέο, νη νπνίεο θηινδνμνχλ λα αλαηξέςνπλ ηε ζεψξεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο κέζα απφ κηα δηαθνξεηηθή πξννπηηθή. Παξφια απηά ε ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ δελ είλαη κηα πξαθηηθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, ζχκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο ESLC Έηζη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο γηα ηηο νπνίεο δηαηίζεληαη ζηνηρεία, έλα πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 20% θάλεη ρξήζε ππνινγηζηψλ, δηαδηθηχνπ ή γισζζηθνχ εξγαζηεξίνπ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο. εκαληηθή ζπληζηψζα γηα ηελ αλαηξνπή απηήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο κπνξεί λα απνηειέζεη ν εθζπγρξνληζκφο ηνπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο κε ηα απαξαίηεηα ηερλνινγηθά κέζα, θαη ε δεκηνπξγία μερσξηζηνχ ρψξνπ γηα ηε δηδαζθαιία έηζη ψζηε λα πξνσζείηαη ε απζεληηθή επηθνηλσλία Ζ επίδξαζε ηεο άπνςεο ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ζηε ζπκκεηνρή ηνπο Σν θίλεηξν απνηειεί έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη γη απηφ ε αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ μέλσλ γισζζψλ κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ζηελ αχμεζε ηνπ θηλήηξνπ. πσο πξνθχπηεη απφ ηελ έξεπλα ESLC 2011, ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα θαηαγξάθνληαη πςεινί κέζνη φξνη πνπ αθνξνχλ ηε ζεηηθή άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο δσή, ελψ επίζεο πξνθχπηεη ηζρπξή ζπζρέηηζε κεηαμχ απηήο ηεο αληίιεςεο θαη ηνπ επηπέδνπ γισζζηθήο επάξθεηαο ησλ καζεηψλ. Έηζη, γηα ηελ Διιάδα, νη κέζνη φξνη ησλ πνζνζηψλ ησλ καζεηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη είλαη ρξήζηκε ε εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο θπκαίλνληαη απφ 70% (γηα πξνζσπηθή ρξήζε) έσο 94,1% (γηα ηελ εχξεζε κηαο θαιήο εξγαζίαο) (ζρήκα 7.19). Αλάινγα πςειφ είλαη ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ παξνχζα έξεπλα. Έηζη, ζηελ εξψηεζε "πφζν ζεκαληηθφ ζεσξείο ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ;" ην 62% ησλ καζεηψλ εθθξάδνληαη ζεηηθά ( «πνιχ» ή «πάξα πνιχ») ελψ κφλν ην 12% εθθξάδεηαη αξλεηηθά πάλσ ζε απηφ («ιίγν» ή «θαζφινπ») (πίλαθαο 7.22, παξαπάλσ).

351 350 ρήκα 7.19: Πνζνζηά ησλ καζεηψλ πνπ ζεσξνχλ φηη είλαη ρξήζηκν λα καζαίλνπλ κηα μέλε γιψζζα γηα δηάθνξνπο ζθνπνχο ζηελ έξεπλα ESLC Έηζη αλακέλεηαη ε ζεηηθή άπνςε ησλ καζεηψλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο αγγιηθήο γιψζζαο λα ζρεηίδεηαη κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δηδαθηηθή ψξα θαη ηηο πξνθνξηθέο ηνπο επηδφζεηο. Ζ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πξάγκαηη έδεημε φηη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ έρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ άπνςή ηνπο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο (rho= 0,089 **, p=0,005). Παξφια απηά δελ παξαηεξείηαη θακία ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο άπνςήο ηνπο απηήο θαη ησλ πξνθνξηθψλ επηδφζεψλ ηνπο. πγθεθξηκέλα, κε ηε κεηαβιεηή πνπ αθνξά ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ καζήκαηνο ησλ αγγιηθψλ ζχκθσλα κε ηνπο καζεηέο δε ζπζρεηίδεηαη ν "ρξφλνο ρξήζεο ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ" (rho= 0,032, p= 0,312), ε "επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο" (rho= -0,019, p= 0,547), αιιά νχηε θαη ε "έλδεημε θξηηηθήο ζθέςεο" (rho= -0,062, p= 0,054) (πίλαθαο 7.37). Απφ ηελ αλάιπζε απηή ζπκπεξαίλνπκε φηη αλ θαη νη καζεηέο ηνπ ειιεληθνχ δεκφζηνπ ζρνιείνπ είλαη πεπεηζκέλνη γηα ηε ζεκαζία ηνπ καζήκαηνο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, ελ ηνχηνηο δε ζεσξνχλ φηη είλαη απαξαίηεην λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζαζηφρν γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο.