ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΖ ΠΡΟΥΟΛΗΚΖ ΑΓΧΓΖ ΚΑΗ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΧΠΗΣΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΖ ΠΡΟΥΟΛΗΚΖ ΑΓΧΓΖ ΚΑΗ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ «ΜΟΝΣΔΛΑ ΥΔΓΗΑΜΟΤ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ» ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ πνπ εθπνλήζεθε γηα ηε ρνξήγεζε Μεηαπηπρηαθνύ Γηπιώκαηνο Δηδίθεπζεο ζηελ θαηεύζπλζε «ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ» από ηνλ Δκκαλνπήι Γ. Κνληνγηαλλάθε (Α.Μ. 426Μ/200914) ΘΔΜΑ: «Σν κνληέιν εγεζίαο ησλ δηεπζπληώλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ν ξόινο ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλόηεηα θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία. Ζ πεξίπησζε ησλ δηεπζπληώλ ησλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ ηεο Κξήηεο» ΔΞΔΣΑΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ Ησάλλεο Υαηδεγεσξγίνπ Καζεγεηήο ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ Δπηβιέπσλ Νηθόιανο Αλδξεαδάθεο Καζεγεηήο ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΚΡΖΣΖ Μέινο ζπκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο Δκκαλνπήι Κόλζνιαο Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ Μέινο ζπκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο ΡΟΓΟ,

2 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ... 2 ΠΡΟΛΟΓΗΚΟ ΖΜΔΗΧΜΑ.. 5 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 6 ΔΗΑΓΧΓΖ... 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. Ζ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ Ζ δηνίθεζε ελόο εθπαηδεπηηθνύ νξγαληζκνύ Σν ειιεληθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα Ζ ζρέζε εθπαίδεπζεο, θνηλσλίαο θαη ηνπηθήο θνηλόηεηαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2. ΜΟΝΣΔΛΑ ΓΗΟΗΚΖΖ, ΖΓΔΗΑ ΚΑΗ ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ Μνληέια δηνίθεζεο θαη εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε Σν κνληέιν δηνίθεζεο ζην ειιεληθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα Σν ζπκκεηνρηθό κνληέιν δηνίθεζεο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ Σν απνθεληξσκέλν ζύζηεκα δηνίθεζεο γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ Ο ξόινο ηεο εγεζίαο ζηελ πνηόηεηα θαη απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Απνηειεζκαηηθή ζρνιηθή κνλάδα ρέζε εγεζίαο θαη απνηειεζκαηηθόηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ νξγαληζκνύ 32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3. Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΓΗΔΤΘΤΝΣΧΝ ΣΧΝ ΥΟΛΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Ο ξόινο ησλ δηεπζπληώλ ησλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ Ο ξόινο ηνπ δηεπζπληή εγέηε ζηηο ζύγρξνλεο θνηλσλίεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΘΔΧΡΖΣΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5. Ζ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ

3 5.1 θνπόο ηεο έξεπλαο ηόρνη ηεο έξεπλαο Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Δθπαηδεπηηθή έξεπλα ηάδηα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο Ζ πνζνηηθή έξεπλα Σν εξσηεκαηνιόγην ηεο έξεπλαο Αμηνπηζηία, εγθπξόηεηα θαη ζηαζεξόηεηα ηεο έξεπλαο Γενληνινγία ηεο έξεπλαο Σερληθή δεηγκαηνιεςίαο θαη ην δείγκα ηεο έξεπλαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6. ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΧΝ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7. ΤΕΖΣΖΖ ΠΡΟΣΑΔΗ πδήηεζε απνηειεζκάησλ Πξνηάζεηο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1. Δζληθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ζρνιηθψλ κνλάδσλ Πίλαθαο 2. πλεξγαζία ζρνιηθψλ κνλάδσλ κε θνξείο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο Πίλαθαο 3. Δλέξγεηεο ζηηο νπνίεο έρνπλ πξνβεί νη εξσηεζέληεο πξνθεηκέλνπ λα ελδπλακψζνπλ ηε ζρέζε πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ηνπηθήο θνηλσλίαο

4 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ Γξάθεκα 1. Γνκή ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο Γξάθεκα 2. ρέζε κνληέισλ δηνίθεζεο θαη ζηπι εγεζίαο Γξάθεκα 3. Γηνίθεζε εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα Γξάθεκα 4. Φχιν εξσηεζέλησλ Γξάθεκα 5. Ηιηθία εξσηεζέλησλ Γξάθεκα 6. Μνληέιν εγεζίαο ζρνιηθψλ κνλάδσλ πνπ αθνινπζνχλ νη εξσηεζέληεο Γξάθεκα 7. Σν πξφηππν πνπ αθνινπζεί ην κνληέιν άζθεζεο εμνπζίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εξσηεζέληεο Γξάθεκα 8. Αξρέο πάλσ ζηηο νπνίεο βαζίδεηαη ε ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζνχλ νη εξσηεζέληεο Γξάθεκα 9. Βαζκφο απνηειεζκαηηθφηεηαο ζρνιηθήο κνλάδαο βάζεη ζπγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ απηήο Γξάθεκα 10. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο πνπ δηεπζχλνπλ νη εξσηεζέληεο Γξάθεκα 11. Βαζκφο ζηνλ νπνίν ε ζπλεξγαζία δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη θνξέσλ ηνπηθήο θνηλσλίαο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ Γξάθεκα 12. Παξάγνληεο πνπ είλαη αλαζρεηηθνί ηνπ ξφινπ ηνπ δηεπζπληή θαη εκπνδίδνπλ ηελ πξνζθνξά ηνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία Γξάθεκα 13. Παξάγνληεο απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεηαη ζην δήκν ησλ εξσηεζέλησλ

5 Πξνινγηθό εκείσκα Η κεηαπηπρηαθή απηή εξγαζία είλαη ην επηζηέγαζκα ησλ ζπνπδψλ κνπ ζην Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ ηνπ Σκήκαηνο Δπηζηεκψλ ηεο Πξνζρνιηθήο Αγσγήο θαη ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ ρεδηαζκνχ, ηεο ρνιήο Αλζξσπηζηηθψλ Δπηζηεκψλ, ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ. Μπήθα ζηε δηαδηθαζία απηή, φληαο δηεπζπληήο ζε εμαζέζην δεκνηηθφ ζρνιείν, γηαηί φια απηά ηα ρξφληα ηεο εθπαηδεπηηθήο κνπ δηαδξνκήο πξνζδνθψ έλα δηαθνξεηηθφ ζρνιείν, έλα ζρνιείν κε απνηειεζκαηηθή εγεζία, έλα ζχγρξνλν θαη αλνηθηφ ζρνιείν ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ ζην Μεηαπηπρηαθφ απηφ Πξφγξακκα αλαξσηηφκνπλ ζπλερψο γηα ην πνηα είλαη ε εηθφλα ησλ πνιπζέζησλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Κξήηεο αλαθνξηθά κε ην κνληέιν εγεζίαο θαη εηδηθφηεξα κε ην ξφιν ησλ δηεπζπληψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία, έλα εξεπλεηηθφ εξψηεκα αξθεηά ελδηαθέξνλ. Σν παξφλ πφλεκα είλαη ην απνηέιεζκα κηαο απνδνηηθήο θαη ελδηαθέξνπζαο πνξείαο κε ηελ πνιχηηκε ζπκπαξάζηαζε ηνπ πξψηνπ επφπηε θαζεγεηή θπξίνπ Υαηδεγεσξγίνπ Ισάλλε, πνπ κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ θαη ηελ ελζάξξπλζή ηνπ ζπλέβαιε ζ έλα αξηηφηεξν απνηέιεζκα. Θεξκέο επραξηζηίεο γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηνπο θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπο ζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο πξνζπάζεηάο κνπ ζηνπο δχν βνεζνχο επφπηεο θαζεγεηέο θπξίνπο Αλδξεαδάθε Νηθφιαν θαη Κφλζνια Δκκαλνπήι. Δπίζεο, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ηεο Κξήηεο πνπ ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην θαη ζπλεηέιεζαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο θαη ηέινο ζέισ λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ πξνο ηνπο ζπλαδέιθνπο θαη θίινπο κνπ, αιιά θπξίσο ζηελ νηθνγέλεηά κνπ, πνπ κε ζηήξημαλ ζηελ θνπηψδε απηή πξνζπάζεηα. Δκκαλνπήι Γ. Κνληνγηαλλάθεο εηεία, Ηαλνπάξηνο

6 Πεξίιεςε Η δηνίθεζε είλαη αληηθείκελν επηζηεκνληθήο κειέηεο θαη πξαθηηθή δηαρείξηζεο πνπ αλαπηχρζεθε ηαρχηαηα ηα ηειεπηαία εβδνκήληα ρξφληα θαη ζπλερίδεη λα εμειίζζεηαη θαζψο απνηειεί θξίζηκν ηνκέα γηα θάζε νξγαληζκφ, γηαηί θαζνξίδεη ηελ νξγάλσζε θαη παξέρεη ηνλ απαηηνχκελν κεραληζκφ γηα λα θηάζεη ζηνλ πξννξηζκφ ηνπ. Οη ζχγρξνλεο ηερληθέο δηνίθεζεο(management) ππνζηεξίδνπλ ηελ νξζνινγηθή ιήςε απνθάζεσλ, ηε δηαρείξηζε νξγαλσηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, επεξεάδνληαο έηζη ηε δσή ησλ αλζξψπσλ πνπ θηλνχληαη κέζα θη έμσ απ απηέο. Οη νξγαληζκνί νη νπνίνη πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ, δε δηαθέξνπλ θαη πνιχ απφ ηηο επηρεηξήζεηο, γη απηφ είλαη ρξήζηκν ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο λα εθαξκφδνπλ ηηο αξρέο ηνπ ζχγρξνλνπ management. Οη ζεκεξηλέο ζπλζήθεο απαηηνχλ έλα ζρνιείν επέιηθην, ηθαλφ λα πξνζαξκφδεηαη αληαγσληζηηθά ζηηο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη. Πξφζεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη λα παξνπζηάζεη βαζηθά δεηήκαηα δηνίθεζεο θαη εγεζίαο ζρνιηθψλ κνλάδσλ ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, κέζα απφ ηηο απφςεηο ζεσξεηηθψλ ηνπ πεδίνπ αλαθνξηθά κε ηνπο ηξφπνπο δηνίθεζεο θαη εγεζίαο ησλ νξγαληζκψλ θαη δε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δπηπξφζζεηα, ζε πξαθηηθφ επίπεδν αλαιχνληαη, εξεπλψληαη θαη κειεηψληαη νη πξαθηηθέο δηνίθεζεο δηεπζπληψλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ηεο Κξήηεο, ζηελ Διιάδα.. Σν δείγκα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο απνηέιεζαλ εμήληα εθηά δηεπζπληέο ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο Κξήηεο, νη νπνίνη απάληεζαλ ζε εξσηεκαηνιφγην. Η ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ έγηλε κε ην πξφγξακκα SPSS. 6

7 Abstract Management is a fundamental factor for every organization and system because it provides the necessary mechanism for the organization to achieve its goals. Administration is a subject of scientific study and the practice of management has developed rapidly over the past seventy years and continues to evolve. The modern techniques of management support rational decision making, managing organizational processes and contribute decisively to the efficiency and competitiveness of businesses, thereby affecting the lives of people moving in and out of them. The organizations that provide facilities, such as educational organizations, are not different enough from businesses, so it s useful for the principals of schools to practice the principles of modern management. Today, it is very necessary to have a flexible school, capable of adapting competitively to changes and dealing creatively with the new knowledge in the environment of technology. The intention of the present thesis is to demonstrate basic issues of management and leadership on the theoretical level, through the theories of the experts in the field as regards the methods of management and leadership in the organizations and in particular in educational organizations. However, the practical level is also analyzed through research on the ways in which administrators manage elementary schools on island of Crete, in Greece. The study was conducted using a sample of elementary school principals. Subjects were asked to complete a self-reporting questionnaire and it has been used the SPSS program for the analysis of evidence. 7

8 ΔΗΑΓΧΓΖ Ο δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο είλαη ν βαζηθφηεξνο παξάγνληαο ζ απηή, αθνχ ζχκθσλα κε ηελ εθπαηδεπηηθή λνκνζεζία, θαιείηαη σο πξφζσπν, πνπ έρεη ηε βαζηθή επζχλε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, λα εμαζθαιίζεη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα έλα ζρνιείν δεκνθξαηηθφ, ζπλαγσληζηηθφ, απνηειεζκαηηθφ θαη αλνηθηφ ζηελ θνηλσλία (Κνπηζνζπχξνο, 2007). Η επηηπρία ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο εμαξηάηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηκεησπίδεη ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, ήηνη απφ ηνλ εγεηηθφ ηνπ ξφιν. Ο ξφινο ηνπ δηεπζπληή κεηαβάιιεηαη, θαζψο κεηαβάιινληαη νη αμίεο θαη νη δνκέο ηεο θνηλσλίαο. Ο ξφινο απηφο γίλεηαη αθφκα πην ζεκαληηθφο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε νπνία απνηειεί ην πην θξίζηκν ζεκείν εηζαγσγήο ελφο αηφκνπ ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη θαη επέθηαζε ζηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή αξέλα ηεο ρψξαο (Tsayang et al., 2010). Παξφια απηά, ην κνληέιν εγεζίαο ησλ δηεπζπληψλ απνηειεί έλα πνιχπινθν ζέκα. Όπσο αλαθέξεη ε Καπξαβέινπ (2009), νη δηεπζπληέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ απνηεινχλ ηνπο εθθξαζηέο ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο, ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ελψ παξάιιεια ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο θαη ηηο ηνπηθέο νκάδεο ζπκθεξφλησλ. Σν γξαθεηνθξαηηθφ κνληέιν δηνίθεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αδπλακία αληηκεηψπηζεο ησλ ηνπηθψλ αλαγθψλ θαη ηδηαηηεξνηήησλ, θαζψο εμαηηίαο ηνπ θεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πξνζπαζνχλ λα δίλνληαη ιχζεηο ζε γεληθά πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο, πνπ αθνξνχλ ην ζχλνιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ θαη παξακεινχληαη ηα ηνπηθά πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα έρεη ε θάζε κία μερσξηζηά (Aζαλαζνχια Ρέππα, 1999). Καζψο, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζε εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο, ην πξψηηζην δήηεκα είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ νξγαληζκψλ απηψλ, ην εξψηεκα πνπ εγείξεηαη είλαη θαηά πφζν ην κνληέιν εγεζίαο ησλ ζεκεξηλψλ ειιεληθψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθφ, κέζα ζην πιαίζην ηεο άξξεθηεο ζρέζεο εθπαίδεπζεο θαη θνηλσλίαο, ππφ ην πξίζκα ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Σα παξαπάλσ δεηήκαηα απνηεινχλ θαη ηελ πεγή δεκηνπξγίαο ηεο παξνχζαο κειέηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ηνπ ηξφπνπ πνπ 8

9 δηνηθνχλ θαη εγνχληαη νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ αληίθηππνπ πνπ έρεη ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν εγεζίαο πνπ αθνινπζείηαη ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία ηεο Κξήηεο. Ο ζηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη δηπιφο. Ο πξψηνο είλαη λα θαζνξηζηεί πνην είλαη ην κνληέιν εγεζίαο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα. Ο δεχηεξνο είλαη λα θαηαδεηρζεί θαηά πφζν ην κνληέιν απηφ πνπ αθνινπζείηαη είλαη απνηειεζκαηηθφ, ππφ ην πξίζκα ηνπ ξφινπ ηνπ δηεπζπληή θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα ζηα νπνία θαιείηαη ε παξνχζα έξεπλα λα απαληήζεη είλαη ηα θάησζη: Πνην είλαη ην κνληέιν εγεζίαο πνπ αθνινπζείηαη ζηελ ειιεληθή πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ε πνην βαζκφ ην κνληέιν εγεζίαο πνπ αθνινπζείηαη είλαη απνηειεζκαηηθφ ε πνην βαζκφ ν δηεπζπληήο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο βάζεη ηνπ επηιεγκέλνπ κνληέινπ εγεζίαο θαη δηνίθεζεο κπνξεί λα απνηειέζεη θνξέα άζθεζεο θαη αιιαγήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο πνπ αθνινπζείηαη ζε ηνπηθφ επίπεδν Πνηνο είλαη ν βαζκφο ζπζρέηηζεο κεηαμχ ηνπ εγεηηθνχ ξφινπ ηνπ δηεπζπληή ησλ πξσηνβάζκησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ηεο Κξήηεο Μέζσ ηεο πνζνηηθήο έξεπλαο κε ην εξσηεκαηνιφγην σο ην επηιερζέλ κεζνδνινγηθφ εξγαιείν, ε ελ ιφγσ έξεπλα γίλεηαη ζε δηεπζπληέο ησλ Πξσηνβάζκησλ ρνιηθψλ Μνλάδσλ ηεο πεξηνρήο ηεο Κξήηεο. Όινη νη εξσηεζέληεο έρνπλ πάλσ απφ έμη ρξφληα πξνυπεξεζία ζε ηεηξαζέζηα θαη άλσ ζρνιεία. Η δηάξζξσζε ηεο παξνχζαο έξεπλαο έρεη σο εμήο. Η κειέηε δηαθξίλεηαη ζε δχν κέξε. Σν πξψην είλαη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν, φπνπ γίλεηαη κία αλαθνξά ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία γχξσ απφ ηα δεηήκαηα πνπ εμεηάδνληαη ζηε κειέηε, ελψ ην δεχηεξν απνηειεί ην εξεπλεηηθφ θνκκάηη ηεο εξγαζίαο, ήηνη ηελ εκπεηξηθή έξεπλα. 9

10 ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κία παξνπζίαζε ηνπ ηη είλαη ν εθπαηδεπηηθφο νξγαληζκφο θαη πνχ απνζθνπεί ε απνηειεζκαηηθή δηνίθεζή ηνπ, αλαιχεηαη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ελψ παξάιιεια αλαιχεηαη ε ζρέζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλσλίαο. ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ηα κνληέια δηνίθεζεο αιιά θαη εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε, ελψ παξάιιεια αλαιχεηαη θαη ν ξφινο ηεο εγεζίαο ζηελ πνηφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. ην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη κία αλαθνξά ζην λνκνζεηηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα αλαθνξηθά κε ην ξφιν, ηα θαζήθνληα θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ δηεπζπληή, ελ ζπλερεία παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα, θαη ηέινο παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή σο θνξέα άζθεζεο θαη αιιαγήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη επεξεαζκνχ ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, ππφ ην πξίζκα αθελφο ηνπ ξφινπ ηνπ δηεπζπληή ζηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα θαη αθεηέξνπ ηεο ζρέζεο εθπαίδεπζεο θαη θνηλσλίαο. Σν πέκπην θεθάιαην εηζάγεη ηνλ αλαγλψζηε ζην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο, ηελ εκπεηξηθή έξεπλα. ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδεηαη ε επηιεγκέλε κεζνδνινγία, ήηνη ε πνζνηηθή αλάιπζε, ην επηιεγκέλν κεζνδνινγηθφ εξγαιείν, ήηνη ην εξσηεκαηνιφγην, ελψ παξάιιεια εμεηάδνληαη θαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη κίαο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, φπσο είλαη ε εγθπξφηεηα, ε αμηνπηζηία θαη ε εζηθή. Σν έθην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, φπσο απηά πξνέθπςαλ απφ ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε κε ην SPSS. Σέινο, ην έβδνκν θεθάιαην παξνπζηάδεη ηα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο, θαη ηε ζπζρέηηζε απηψλ κε ηα απνηειέζκαηα ηεο ζεσξεηηθήο αλαζθφπεζεο πνπ πξνεγήζεθε ζην πξψην κέξνο ηεο κειέηεο, ελψ παξάιιεια πξνηείλεη θαη κέηξα πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηνίθεζε θαη ιεηηνπξγία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ. 10

11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. Ζ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΜΟΝΑΓΑ Σν παξφλ θεθάιαην αζρνιείηαη γεληθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή κνλάδα. ε απηφ ην θεθάιαην γίλεηαη κία παξνπζίαζε ηνπ ηη είλαη ν εθπαηδεπηηθφο νξγαληζκφο θαη πνχ απνζθνπεί ε απνηειεζκαηηθή δηνίθεζή ηνπ, αλαιχεηαη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ελψ παξάιιεια αλαιχεηαη ε ζρέζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλσλίαο. 1.1 Ζ δηνίθεζε ελόο εθπαηδεπηηθνύ νξγαληζκνύ χκθσλα κε ηνλ Κηνπιάλε (2008) «ν εθπαηδεπηηθφο νξγαληζκφο είλαη κία νκάδα αλζξψπσλ πνπ εξγάδνληαη γηα ηελ παξνρή εθπαίδεπζεο, ζχκθσλα κε θάπνηεο θαζηεξσκέλεο ζρέζεηο. θνπφο δειαδή ελφο εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ είλαη ε παξνρή εθπαίδεπζεο». Χζηφζν, ιφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ηνπ φξνπ παξνρή εθπαίδεπζεο θαζίζηαηαη δχζθνιν λα νξηζζεί επαθξηβψο ν ζθνπφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ. Ο φξνο εθπαίδεπζε ζηελ επξχηεξε έλλνηά ηνπ αλαθέξεηαη ζηελ παξνρή γλψζεσλ, ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ, ηε κεηάδνζε εζηθψλ αμηψλ, ηελ εμαζθάιηζε ηεο πλεπκαηηθήο θαη ζσκαηηθήο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπο θαη ηέινο ζηελ παξαγσγή θαηάιιεινπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ γηα ηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο (Υαξαιακπφπνπινο, 1973). Πξνθεηκέλνπ νη εθπαηδεπηηθνί νξγαληζκνί, ή αιιηψο εθπαηδεπηηθέο κνλάδεο, λα επηηειέζνπλ ηνλ ζθνπφ ηνπο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ε χπαξμε απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο (Αζαλαζνχια Ρέππα, 1999). Άιισζηε, δηάθνξεο έξεπλεο έρνπλ θαηαδείμεη φηη ηφζν ε πξφνδνο φζν θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ εμαξηάηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο (Αζαλαζνχια Ρέππα, 1999). 1.2 Σν ειιεληθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα Σν ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα δνκείηαη ζε ηξεηο εθπαηδεπηηθέο βαζκίδεο: ηελ Πξσηνβάζκηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη ην Νεπηαγσγείν θαη ην Γεκνηηθφ ρνιείν, ηελ Γεπηεξνβάζκηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη ην Γπκλάζην θαη ηα Λχθεηα (Δληαίν θαη Σερληθφ- Δπαγγεικαηηθφ) θαη ηελ Σξηηνβάζκηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηα ΑΔΙ θαη ηα 11

12 ΣΔΙ. Η Πξσηνβάζκηα θαη Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε δηέπεηαη απφ ηε Ννκνζεζία Ν.1566/85, ελψ ε Σξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε απφ ηε Ννκνζεζία 1268/82 γηα ηα ΑΔΙ θαη 1404/83 γηα ηα ΣΔΙ. Η ζεκεξηλή δνκή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη απνηέιεζκα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ νη νπνίεο έγηλαλ ηηο αληίζηνηρεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, δειαδή ηελ πεξίνδν (Έθζεζε Δζληθήο Έξεπλαο Διιάδα, 2008, ζει. 2). Η δνκή ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο απεηθνλίδεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. 12

13 Γξάθεκα 1. Γνκή ηνπ ειιεληθνύ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο Πεγή: Η δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε αθνινπζεί ηε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο. Η εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαζνξίδεηαη απφ ηελ εθάζηνηε θπβέξλεζε θαη απνηειεί ηκήκα ηεο γεληθφηεξεο πνιηηηθήο πνπ επηιέγεηαη θαη εθαξκφδεηαη ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο. Ο 13

14 αξρηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ν νπνίνο πξέπεη λα έρεη ηελ έγθξηζε ηνπ Πξσζππνπξγνχ θαη ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, θαζψο θαη ε δηνηθεηηθή επζχλε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζε φινπο ηνπο ηνκείο, ππεξεζίεο θαη επίπεδα, αλήθεη ζηνλ Τπνπξγφ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ. Ο Τπνπξγφο, κέζσ ησλ ππεξεζηψλ ηνπ ππνπξγείνπ θαη ησλ ζπκβνχισλ ηνπ, θαηαξηίδεη ηα λνκνζρέδηα θαη ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα πνπ αθνξνχλ εθπαηδεπηηθά ζέκαηα θαη δεκνζηεχεη ηηο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο. Έλαο ή δχν Τθππνπξγνί αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε γηα ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ηνπ Τπνπξγείνπ, ε νπνία ηνπο αλαηίζεηαη κε απφθαζε ηνπ Πξσζππνπξγνχ θαη ηνπ Τπνπξγνχ Παηδείαο (Κέληξν Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο, 2002, ζει. 10). Όπσο αλαθέξνπλ νη Βέηθνπ θαη ζπλ. (2007, ζει. 55), νη βαζηθέο ζπληζηψζεο ηνπ παηδαγσγηθνχ πιαηζίνπ ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ηα αληίζηνηρα δηδαθηηθά παθέηα. Αληίζηνηρα, νη παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ απηέο ηηο ζπληζηψζεο είλαη «α) νη επάιιειεο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ δελ επέηξεςαλ ηε καθξφρξνλε παγίσζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, β) ε έιιεηςε ζπλνρήο κεηαμχ ησλ βαζκίδσλ εθπαίδεπζεο, γ) ην σξνιφγην πξφγξακκα πνπ δεκηνπξγεί αλεπάξθεηα ζηνλ ζρνιηθφ ρξφλν θαη δ) νη απφπεηξεο εθζπγρξνληζκνχ ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο». 1.3 Ζ ζρέζε εθπαίδεπζεο, θνηλσλίαο θαη ηνπηθήο θνηλόηεηαο Ο Φχθαξεο (2004, ζει. 19) αλαθέξεη φηη ε θνηλσλία απνηειεί «ζχλνια πξνζψπσλ κε ζπιινγηθή ηαπηφηεηα θαη θνηλνχο δεζκνχο». Απηή ζχλδεζε εθθξάδεηαη κέζα απφ ηνλ φξν θνηλσληθή ζπλνρή θαη ε νπνία αληαλαθιάηαη κέζα απφ ηε ζπιινγηθή ζπλείδεζε. Αληίζεηα, ε θνηλφηεηα «δνκείηαη κε βάζε ηελ θνηλή θαηαγσγή, ηελ θνηλή εγθαηάζηαζε ή ηελ θνηλή δξάζε» Φχθαξεο (2004, ζει. 20). Έηζη, ε θνηλφηεηα «απνηειεί έλα πιαίζην κέζσ ηνπ νπνίνπ ηα κέιε ηεο απνδέρνληαη ην έλα ην άιιν, αιιεινζρεηίδνληαη θαη δξνπλ καδί ζε έλα πιαίζην ακνηβαηφηεηαο, σο πξφζσπα θαη σο εθηειεζηέο ξφισλ» (Fielding, 2000, φπσο παξαηίζεηαη απφ ηνλ Φχθαξε, 2004, ζει. 21). «Η ηδέα ηεο θνηλφηεηαο είλαη ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ηα άηνκα πνπ γλσξίδνπκε, κε ηα νπνία κνηξαδφκαζηε ηηο ίδηεο εκπεηξίεο, δξαζηεξηφηεηεο, ηζηνξίεο, 14

15 ηφπνπο. Η θνηλφηεηα πξνθχπηεη απφ κηα αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηεο θαληαζίαο ηεο αιιειεγγχεο θαη ηελ πινπνίεζή ηεο κέζσ ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ» (Amit, 2002, ζει. 18). Αλ δελ ππάξρνπλ νη «θνηλέο εκπεηξίεο» θαη ε «νινθιήξσζε κέζσ ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ», ηφηε ε θνηλφηεηα δελ κπνξεί λα ηζρπξηζηεί φηη ππάξρεη. Απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη εδψ είλαη κηα ζπαληφηεηα ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ: φζν ρακειφηεξν είλαη ην επίπεδν ηεο δέζκεπζεο ζε κηα θνηλφηεηα, ηφζν ρακειφηεξν είλαη ην επίπεδν ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ, θαη έηζη πην πηζαλφ είλαη φηη κηα θνηλφηεηα ζα είλαη θησρφηεξε φρη κφλν απφ νηθνλνκηθή, αιιά θαη απφ θνηλσληθή άπνςε (West Burnham, 2003). Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ζα ζεσξήζνπκε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα σο ην κέξνο φπνπ εδξάδεηαη ε ζρνιηθή κνλάδα θαη σο θνηλσλία ην επξχηεξν πιαίζην κέζα ζην νπνίν ππάξρεη θαη πξνζθέξεη ν εθπαηδεπηηθφο νξγαληζκφο. Πξνθεηκέλνπ λα πξνρσξήζνπκε ζηελ αλάιπζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλσλίαο, θξίλεηαη ζθφπηκν λα εμεηάζνπκε ελ ζπληνκία ην ζθνπφ ηεο εθπαίδεπζεο ελ γέλεη, αιιά θαη ην ζθνπφ ηεο εθπαίδεπζεο ζήκεξα. Ο θπξίαξρνο ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο ζε πνιιά εζληθά ζπζηήκαηα είλαη νηθνλνκηθφο, δειαδή ε δεκηνπξγία ελφο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη Mulford θαη Silius (2001) αλαθέξνπλ φηη πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζα έπξεπε λα δνζεί ζηε κε αθαδεκατθή ζπκπεξηθνξά θαη ηελ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ θαη φηη ε εθπαίδεπζε δελ ζα έπξεπε λα αμηνινγείηαη απνθιεηζηηθά κε βάζε ηελ παξαγσγή ηεο ηθαλφηεηαο αλάγλσζεο θαη καζεκαηηθψλ. Σν άξζξν 26 ηεο Γηαθήξπμεο γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ αλαθέξεη φηη «ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα απνβιέπεη ζηελ πιήξε αλάπηπμε ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ. Πξέπεη λα πξνάγεη ηελ θαηαλφεζε, ηελ αλεθηηθφηεηα θαη ηε θηιία» (Universal Declaration of Human Rights, 1948). Με βάζε ηελ παξαπάλσ δήισζε γηα ην ζθνπφ ηεο εθπαίδεπζεο, κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε εθπαίδεπζε ζα πξέπεη: Να εληζρχεη ηελ πξνζσπηθή, θνηλσληθή, πνιηηηζηηθή, εζηθή θαη πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηνπ θάζε αηφκνπ Να πξνεηνηκάδεη ηα άηνκα ψζηε λα δηαδξακαηίζνπλ ελεξγφ ξφιν σο πνιίηεο ζε κηα δεκνθξαηηθή θνηλσλία 15

16 Να αλαπηχμνπλ ηε δπλαηφηεηα ησλ αηφκσλ λα κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κέξνο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη λα δηαδξακαηίζνπλ πιήξε νηθνλνκηθφ ξφιν ζηελ θνηλσλία Να κεγηζηνπνηήζεη ηηο πηζαλφηεηεο ησλ αηφκσλ γηα κία επηηπρεκέλε δσή κέζα απφ ηελ αθαδεκατθή επηηπρία Να δεκηνπξγήζεη κία θνηλσλία πνπ ζα ζηεξίδεηαη ζηελ απνδνρή θαη ζηελ αλνρή Αλ απνδερηνχκε ηηο παξαπάλσ ζεκειηψδεηο πξνηάζεηο σο ζεκείν αλαθνξάο, ηφηε ε εθπαίδεπζε είλαη νπζηαζηηθά κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία. Παξφια απηά, ε εθπαίδεπζε εθθξάδεηαη κέζα απφ ην ζεζκφ ηνπ ζρνιείνπ, ην νπνίν, ζχκθσλα κε ηνλ West Burnham (2003) γξαθεηνθξαηηθνπνηεί ηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο, κέζσ ηνπ ρξφλνπ, ηνπ ηφπνπ θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο. ε απηφ ην πιαίζην, ε θπξίαξρε ηάζε είλαη ν ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο λα ζπλδεζεί κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο λα παξάγεη εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο, κεηψλνληαο ην ξφιν ηεο θνηλσλίαο ζηελ νξγαλσζηαθή ηεο επίδνζε. Απηφ, έρεη νδεγήζεη ζηελ απνδπλάκσζε ησλ δεζκψλ κεηαμχ ζρνιείνπ θαη θνηλφηεηαο, θαηαδεηθλχνληαο, σζηφζν, ηελ ηεξάζηηα ζεκαζία απηήο ηεο ζρέζεο (West Burnham, 2003). ην πιαίζην ηεο θνηλφηεηαο, φζνλ αθνξά ην ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ θνηλσλία, εγείξνληαη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ αμία, ηελ πνηφηεηα, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ απφδνζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Απηά ηα δεηήκαηα κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ ηηο πξαθηηθέο ηεο δηνίθεζεο, ηεο εγεζίαο θαη ηε δνκή ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο. Πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί ε ζρέζε κεηαμχ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλφηεηαο, ζα πξέπεη αξρηθά λα πξνζδηνξηζηεί ε βάζε ησλ αμηψλ θαη ησλ αξρψλ πνπ ζηεξίδνπλ κηα νινθιεξσκέλε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ (Gelsthorpe, 2003): Σελ αλαγλψξηζε φηη ε πξφζβαζε ζε πςεινχ επηπέδνπ εθπαίδεπζε είλαη δηθαίσκα φισλ Σε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ε κάζεζε είλαη κία δηα βίνπ δηαδηθαζία, ε νπνία ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ 16

17 Σελ αλαγλψξηζε ηεο ζρέζεσο αιιειεπίδξαζεο, δειαδή φηη απφ ηε κία πιεπξά ε ζπκκεηνρή ηεο επξχηεξεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο εκπινπηίδεη ηε δηδαθηέα χιε θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά φηη ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε εκπινπηίδεη ηε δσή ηεο θνηλφηεηαο Σελ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ε κάζεζε ζπκβάιιεη ζην λα θαηαζηνχλ φια ηα άηνκα ηθαλά λα αλαπηπρζνχλ σο ελήκεξα, ππεχζπλα θαη κε απηνπεπνίζεζε άηνκα κέιε ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο Σελ αλαγλψξηζε φηη νη δεκνθξαηηθέο δνκέο θαη δηαδηθαζίεο εληζρχνπλ ηα άηνκα θαη ηηο θνηλφηεηεο απηψλ γηα λα πξνζδηνξίζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ Σελ αλαγλψξηζε ηεο αλάγθεο γηα χπαξμε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ππεξεζηψλ, νξγαληζκψλ θαη ηδξπκάησλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνζδνθίεο ησλ αηφκσλ Σελ αλαγλψξηζε φηη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο απνξξέεη απφ ην ζρεδηαζκφ, ηελ παξάδνζε, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ αλαζεψξεζε ηεο κάζεζεο κε ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ Σελ αλαγλψξηζε φηη ε κάζεζε θαη ε εθπαίδεπζε ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο δσήο γηα ην κεγαιχηεξν δπλαηφ αξηζκφ αλζξψπσλ κέζα απφ ηελ αλαγλψξηζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο αηνκηθήο αμίαο θαη ηνπ θνηλνχ απνηειέζκαηνο Οη Mulford θαη Silius (2001) ζε έξεπλά ηνπο δελ βξήθαλ κία άκεζε ζπλεζηζκέλε ζρέζε κεηαμχ κίαο πςειά ελεξγνχ ζπκκεηνρήο ηεο θνηλφηεηαο θαη ηεο βειηίσζεο ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ. Όπσο νη ίδηνη αλαθέξνπλ, «αλ ζα πξέπεη λα επηιέμνπκε κεηαμχ ζπλεξγαζίαο θαη επηξξνήο ζηελ θνηλφηεηα θαη ηεο βειηίσζεο ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ κπνξεί λα δηακνξθσζεί ζε έλα ζπίηη 1, ηφηε ην ηειεπηαίν ζα έρεη πην άκεζα θαη γξήγνξα απνηειέζκαηα γηα ηνπο καζεηέο. Φπζηθά, ην λα δψζεη θαλείο ηδηαίηεξε έκθαζε, ε θνηλφηεηα κπνξεί λα είλαη ζεκαληηθή θαη γηα άιινπο ιφγνπο, φπσο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ ζηελ θνηλσλία, ηδίσο ζηηο θησρέο πεξηνρέο ηεο πφιεο θαη ζηηο αγξνηηθέο θνηλφηεηεο» (Mulford θαη Silius, 2001, ζει. 5). 1 Δλλνψληαο ηελ εθπαίδεπζε πνπ κπνξεί λα δερζεί έλα παηδί ζην ρψξν ηνπ ζπηηηνχ ηνπ, ήηνη ηελ θαη νίθνλ εθπαίδεπζε 17

18 Παξφια απηά, ε ζρέζε κεηαμχ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί. Η ζρέζε απηή πεξηγξάθεηαη κε μεθάζαξν θαη ραξαθηεξηζηηθφ ηξφπν απφ ηνλ Φαζνπιή (2001, ζει. 189), ν νπνίνο ηνλίδεη φηη «ε εθπαίδεπζε σο θνηλσληθή νξγάλσζε απνθηά ην αληαγσληζηηθφ ηεο πιενλέθηεκα, φηαλ αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο (γνλείο, καζεηέο, εθπαηδεπηηθνί) θαη νη απαηηήζεηο απηέο γίλνληαη αθφκε πην έληνλεο θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί νξγαληζκνί επεξεάδνληαη απφ ηε γξήγνξε αιιαγή ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ πξνηχπσλ. Γελ είλαη δπλαηφλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη θαη ζθνπνί λα κε ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο αιιαγέο θαη ε ηζνξξνπία κεηαμχ εθπαίδεπζεο θαη θνηλσλίαο λα κελ είλαη ζπλερήο θαη ζπλεπήο ζην θνηλσληθφ γίγλεζζαη». Οη Λνπθέξεο θαη ζπλ. (2005) επηζεκαίλνπλ έλαλ αθφκε παξάγνληα πνπ ζπλδέεη ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θνηλσλία, κέζσ ηεο ζχλδεζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, σο θνξέα εθπαίδεπζεο, κε ηελ νηθνγέλεηα, σο κέινο ηεο θνηλσλίαο. Σφζν ε νηθνγέλεηα φζν θαη ην ζρνιείν απνηεινχλ ηνπο θχξηνπο θνξείο δηαπαηδαγψγεζεο ελφο αηφκνπ. Λφγσ ησλ αιιαγψλ πνπ έρνπλ ζπληειεζηεί ζηε κνξθή θαη ηε δνκή ηεο νηθνγέλεηαο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο εμαηηίαο ησλ κεηαβνιψλ ζε θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, ε νηθνγέλεηα πζηεξεί ελ κέξεη ζε ζχγθξηζε κε ην παξειζφλ φζνλ αθνξά ζηε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ. Έηζη, ην ζρνιείν θαιείηαη λα αληαπνθξηζεί ζε απηήλ ηελ αιιαγή, αλαπιεξψλνληαο φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν θαη πην απνηειεζκαηηθά ην έιιεηκκα πνπ παξνπζηάδεη ε νηθνγέλεηα αλαθνξηθά κε ηελ παξνρή παηδαγσγηθψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ πξνζφλησλ θαη δεμηνηήησλ. χκθσλα κε ηνλ Howley (1988, φπσο παξαηίζεηαη απφ ηνλ Φχθαξε, 2004, ζει. 24), ην ζρνιείν «νθείιεη λα παξνηξχλεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα αληηκεησπίζνπλ κε θξηηηθφ πλεχκα ηνλ ηδηαίηεξν θφζκν ζηνλ νπνίν θαηνηθνχλ, αλαπηχζζνληαο ηθαλφηεηεο αιιά θαη δηάζεζε γηα ζπλεηζθνξά ζηε δηεχξπλζε θαη επέθηαζε ηνπ θφζκνπ απηνχ». Τπφ απηφ ην πξίζκα, κπνξεί θαλείο λα δηαπηζηψζεη ηε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαη θαη επέθηαζε κε ηελ θνηλσλία. Χζηφζν, ε Lopez (2003) ηνλίδεη κία αθφκα ζρέζε κεηαμχ ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο θαη ηεο θνηλσλίαο κε ηε ζρνιηθή κνλάδα: ηελ νξγάλσζε ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο γηα ηε ζρνιηθή αλαδηακφξθσζε (Community organizing for school reform). Απηφ πεξηιακβάλεη ηηο ελέξγεηεο ησλ γνλέσλ θαη άιισλ θαηνίθσλ, ζπλήζσο πεξηνρψλ πνπ 18

19 δελ είλαη αζηηθέο, πξνθεηκέλνπ λα κεηακνξθψζνπλ ηε ζρνιηθή κνλάδα απφ έλα ρακειήο απνδνηηθφηεηαο ζρνιείν ζε έλα πςειφηεξεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ο ζηφρνο είλαη ε αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ θνηλνηήησλ θαη ε κεηαξξχζκηζε ησλ ζρνιείσλ. Η βειηίσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεζκάησλ είλαη απιψο κέξνο ελφο επξχηεξνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ δεκηνπξγία κίαο ηζρπξήο ζέζεο γηα ηηο θνηλφηεηεο κε ρακειφ θαη κέηξην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα. Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηά ηελ νξγάλσζε ηεο θνηλφηεηαο δηαθξηηηθή ζε ζρέζε κε άιιεο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο ζην πιαίζην ηεο αλαδηακφξθσζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. ε αληίζεζε κε ηε ζπκκεηνρή ησλ γνλέσλ, ε νπνία επηθεληξψλεηαη ζηε ζρνιηθή επηηπρία ελφο ζπγθεθξηκέλνπ παηδηνχ, νη ζηφρνη ησλ ελεξγεηψλ απηψλ επηθεληξψλνληαη ζηελ αιιαγή ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ αχμεζε ηεο ππεπζπλφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ. Δλψ ε νξγάλσζε ελίνηε ζπλεπάγεηαη βνήζεηα ζε δηάθνξα παηδηά θαη ηε κεηαξξχζκηζε ζπγθεθξηκέλσλ ζρνιείσλ, ε νξγάλσζε ηεο θνηλφηεηαο κπνξεί λα ζηνρεχεη θαη ζηελ επξχηεξε αιιαγή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Σέινο, είλαη δηαπηζησκέλν φηη ππάξρεη ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ επηπέδνπ ηεο απηνεθηίκεζεο πνπ έρνπλ νη καζεηέο θαη ηεο κεηέπεηηα αθαδεκατθήο ηνπο επηηπρίαο θαη ελ γέλεη κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο σο πξνο ηε ζρνιηθή κνλάδα. Δίλαη ζαθέο φηη, αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν ηεο αθαδεκατθήο επίδνζεο πξηλ απφ ηελ είζνδν ζην ζρνιείν, θαη αλεμάξηεηα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ή ηα κεηνλεθηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ζέζε ζηελ νπνία αλήθεη έλαο καζεηήο, ζε πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ην ζρνιείν έρεη εζθεκκέλα επεξεάζεη ηελ ζπκκεηνρή ησλ γνλέσλ θαη ηεο θνηλφηεηαο ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ηνπ, ηφηε ε απηνπεπνίζεζε ππήξμε εκθαλψο πςειφηεξε. Φαίλεηαη φηη ε ζπκβησηηθή ζρέζε πνπ δεκηνπξγήζεθε κεηαμχ ηεο εμσζηξεθνχο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ηεο θνηλφηεηαο ζηελ νπνία αλήθεη είλαη πξνο φθεινο θαη ησλ δχν κεξψλ (Bowring-Carr et al., 2000, φπσο παξαηίζεηαη ζηνλ Gelsthorpe, 2003). Σν εξψηεκα πνπ αμίδεη λα θάλνπκε ζε απηφ ην ζεκείν είλαη πνηνο ν ξφινο ηεο εγεζίαο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο, ήηνη ηνπ δηεπζπληή, ζηε ζρέζε κεηαμχ εθπαίδεπζεο θαη θνηλφηεηαο ή ηνπηθήο θνηλσλίαο. Δάλ ε εθπαηδεπηηθή επηηπρία είλαη ζπλάξηεζε ηνπ πςεινχ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ, ζχκθσλα κε ηελ πην πάλσ αλάιπζε, ηφηε γηα ηελ εθπαηδεπηηθή εγεζία ε αλάπηπμε ηνπ θεθαιαίνπ ζα πξέπεη λα απνηειεί πςειή πξνηεξαηφηεηα. Η δηαπίζησζε απηή πξνθχπηεη απφ ηελ αιιαγή πνπ πξνήιζε 19

20 απφ κηα έκθαζε ζην ζρνιείν απφ θνξέαο εθπαίδεπζεο σο νξγαληζκφο εθπαίδεπζεο. Όπσο επηζεκαίλεη ν Putnam (2000, ζει. 22), «νξηζκέλεο κνξθέο ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ είλαη, θαη επηινγήλ ή θαη αλάγθελ, εζσζηξεθείο θαη ηείλνπλ λα εληζρχζνπλ απνθιεηζηηθά άηνκα ηεο ίδηαο εζλφηεηαο θαη νκνηνγελείο νκάδεο, ελψ άιια δίθηπα είλαη εμσζηξεθή θαη πεξηιακβάλνπλ άηνκα απφ δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο ηάμεηο θαη δηαθνξεηηθέο εζληθφηεηεο». Η εθπαίδεπζε ζην ζρνιείν σο κηα δηαδηθαζία κπνξεί κφλν λα επηηεπρζεί ζε έλα νξηζκέλν επίπεδν επηηπρίαο, ρσξίο λα ππάξρεη κηα επξχηεξε άπνςε αλαθνξηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή επηηπρία. Απηφ ζεκαίλεη κηα αιιαγή ζηελ αληίιεςε ηνπ ξφινπ ηεο εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε: απφ ηελ επηηπρή δηαρείξηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ ζηε δεκηνπξγία θνηλνηήησλ κε πςειφ θνηλσληθφ θεθάιαην έλα ζεκαληηθφ ππνπξντφλ ηνπ νπνίνπ είλαη θαη ε αθαδεκατθή επηηπρία. Απφ ηελ άπνςε απηή, ε εγεζία είλαη κηα εζηθή δηαδηθαζία, βαζηά ξηδσκέλε ζηε βησζηκφηεηα θαη ζηελ αεηθνξία ησλ θνηλνηήησλ. Η εγεζία είλαη επνκέλσο έλαο ζεζκφο γηα ηελ θνηλσληθή αιιαγή, γηα ηελ αλαλέσζε ηεο θνηλφηεηαο θαη ηε δεκηνπξγία θνηλνηήησλ κάζεζεο ηφζν επίζεκσλ φζν θαη αλεπίζεκσλ (West Burnham, 2003). Ο ξφινο ηεο θνηλφηεηαο ζην λα θαηαζηήζεη ην ζρνιείν δσηηθφ ζεζκφ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο κε ην ξφιν ηνπ ίδηνπ ηνπ ζρνιείνπ. Γηα κηα θνηλφηεηα φπνπ ηα ζρνιεία ζεσξνχληαη κεκνλσκέλα ηδξχκαηα, σο κία αλαγθαία ζπλζήθε, ην ζρνιείν ζα ηείλεη λα έρεη απηφ ην ξφιν, παξά ην πεξηερφκελν θαη ηε κέζνδν ηεο δηδαζθαιίαο πνπ αθνινπζείηαη. Αληίζεηα, κηα θνηλφηεηα πνπ απαηηεί θάηη νξαηφ απφ ηα ζρνιεία ηεο, ε νπνία αλαγλσξίδεη ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη ζρνιηθέο κνλάδεο γηα ηελ επεκεξία ηνπ ζπλφινπ, απηή ε θνηλφηεηα, αλεμάξηεηα απφ ηνπο πφξνπο πνπ δηαζέηεη, ζα έρεη ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ αλαπηχζζνπλ ην πλεχκα ηεο θνηλφηεηαο θαη ησλ ζπκθεξφλησλ απηήο (Skilbeck, 1970, φπσο παξαηίζεηαη ζηνλ West Burnham, 2003). Έπεηηα απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ αξρψλ θαη ησλ αμηψλ ζηηο νπνίεο ε εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα βαζίδεηαη ζην πιαίζην ηεο ζχλδεζήο ηεο κε ηελ θνηλφηεηα, αιιά θαη ηε ζρέζε πνπ έρεη ε εθπαίδεπζε θαη ε ζρνιηθή κνλάδα κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα θαη ηελ θνηλσλία, ν Gelsthorpe (2003) παξαζέηεη νξηζκέλα απφ ηα νθέιε ηεο εθπαίδεπζεο, πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα: 20

21 Η νξζή πξαθηηθή φζνλ αθνξά ην άλνηγκα θαη ηελ θαηαλνκή ησλ επθαηξηψλ ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ θνηλφηεηα Η θαιή επηθνηλσλία θαη νη δεζκνί κεηαμχ ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θνηλφηεηαο γηα ηε βειηίσζε ηεο δηαρείξηζεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πξσηαξρηθνχ ζθνπνχ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, πνπ δελ είλαη άιινο απφ ηνλ εκπινπηηζκφ θαη ηε βειηίσζε ηεο κάζεζεο Η θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή αλαγέλλεζε ηεο θνηλφηεηαο πνπ ππνθηλείηαη απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ Η ζπκβνιή ζηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο ζεηηθήο δεκφζηαο εηθφλαο ηνπ ζρνιείνπ Η αλαγλψξηζε ηεο επζχλεο ελφο ζρνιείνπ γηα ηελ πξνψζεζε εηαηξηθψλ ζρέζεσλ κε άιιεο ππεξεζίεο θαη νξγαληζκνχο, γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο δηα βίνπ κάζεζεο Η ζπκκεηνρή αηφκσλ ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζρνιείσλ έρεη ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά (Lopez, 2003): Σα άηνκα ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ζπλεξγάδνληαη γηα λα αιιάμνπλ ηηο ζρνιηθέο κνλάδεο θαη λα θαηαζηνχλ πην δίθαηεο θαη απνηειεζκαηηθέο γηα φινπο ηνπο καζεηέο Σα άηνκα ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο δεκηνπξγνχλ κία επξεία βάζε κειψλ πνπ αλαιακβάλνπλ απφ θνηλνχ ελέξγεηεο γηα λα απμήζνπλ ην εχξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο Σα άηνκα ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο δεκηνπξγνχλ ζρέζεηο θαη ζπιινγηθή επζχλε κέζσ ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ θνηλψλ πξνβιεκαηηζκψλ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο γεηηνληάο θαη ηε δεκηνπξγία ζπκκαρηψλ πνπ μεπεξλά ηα ζηελά φξηα ηεο γεηηνληάο Σα άηνκα απηά ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ζηξαηεγηθέο ηεο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ, ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, ηεο δεκφζηαο δξάζεο, θαη ηεο δηαπξαγκάηεπζεο γηα ηελ αχμεζε ηεο δχλακεο ησλ θαηνίθσλ κε ρακειά θαη κέηξηα επίπεδα εηζνδήκαηνο. 21

22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2. ΜΟΝΣΔΛΑ ΓΗΟΗΚΖΖ, ΖΓΔΗΑ ΚΑΗ ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΜΟΝΑΓΧΝ Σν θεθάιαην απηφ ζθνπφ έρεη λα παξνπζηάζεη ηηο ζεσξίεο θαη ηα ζπζηήκαηα ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ ζρέζεσλ εμνπζίαο ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Πην αλαιπηηθά, ζην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη θαη αλαιχνληαη ηα κνληέια δηνίθεζεο αιιά θαη εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε, ελψ παξάιιεια αλαιχεηαη θαη ν ξφινο ηεο εγεζίαο ζηελ πνηφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 2.1 Μνληέια δηνίθεζεο θαη εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε Οη Vroom θαη Yeton (1973, φπσο παξαηίζεληαη απφ ηνπο Κνπζνπιφ θαη ζπλ., 2004), αλαθέξνπλ φηη ηα κνληέια δηνίθεζεο είλαη ην απηαξρηθφ, ην ζπκβνπιεπηηθφ θαη ην ζπκκεηνρηθφ. Ο Κηνιάλεο (2008) πξνζζέηεη έλα αθφκα, ην πεηζηηθφ. Πην αλαιπηηθά, ππάξρνπλ ηέζζεξηο ηξφπνη αλαθνξηθά κε ηε ιήςε κίαο απφθαζεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ο πξψηνο ηξφπνο είλαη ν απηαξρηθφο, βάζεη ηνπ νπνίν ν δηεπζπληήο απνθαζίδεη κφλνο ηνπο, ρσξίο λα ζπλεξγαζηεί κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ή ην χιινγν Γηδαζθφλησλ. Ο δεχηεξνο ηξφπνο είλαη ν πεηζηηθφο, θαηά ηνλ νπνίνλ ν δηεπζπληήο αζθεί επηξξνή ζηνπο πθηζηάκελνχο ηνπ, πξνθεηκέλνπ νη ηειεπηαίνη λα πηνζεηήζνπλ ηελ απφθαζε πνπ εθείλνο εθ ησλ πξνηέξσλ έρεη πάξεη. Ο ηξίηνο ηξφπνο είλαη ν ζπκβνπιεπηηθφο, φπνπ ν δηεπζπληήο αθνχεη θαη ζπκβνπιεχεηαη πξνηνχ λα θαηαιήμεη ζε κία απφθαζε. Ο ηειεπηαίνο ηξφπνο, ν δεκνθξαηηθφο, ζέιεη ηνλ δηεπζπληή λα νξίδεη ζπλππεχζπλνπο θαηά ηε δηαδηθαζίαο ιήςεο κίαο απφθαζεο. Οη αιιαγέο ζηε δηνίθεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ εληάζζνληαη κέζα ζην επξχηεξν πιαίζην ηεο αιιαγήο δηνίθεζεο ησλ δεκφζησλ νξγαληζκψλ, πηνζεηψληαο ην κνληέιν ηνπ Νένπ Γεκφζηνπ Μάλαηδκελη (New Public Management). ε απηφ ην θιίκα, ε πην ραξαθηεξηζηηθή αιιαγή ζηε δηνίθεζε ησλ ζρνιηθψλ νξγαληζκψλ είλαη ε ζηάζε θαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή απφ έλα γξαθεηνθξαηηθφ κνληέιν δηνίθεζεο πξνο κία θαηεχζπλζε ε νπνία αλαθέξεηαη σο εθπαηδεπηηθή εγεζία (instructional 22

23 leadership) (OECD, 2009). Η ζεσξία δηνίθεζεο αλαθέξεη ηέζζεξηο κνξθέο (OECD, 2009): 1. Γηνίθεζε γηα ζρνιηθνχο ζηφρνπο. Οη δηεπζπληέο αλαιακβάλνπλ ελέξγεηεο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρνιείνπ, δίλνληαο έκθαζε ζηε δηαζθάιηζε ηνπ γεγνλφηνο φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζηηο ηάμεηο επηηπγράλνπλ απηνχο ηνπο ζηφρνπο. πλήζσο νη δηεπζπληέο πνπ πηνζεηνχλ απηφ ην ζηπι δηνίθεζεο ηείλνπλ λα ζέηνπλ ζηφρνπο πνπ βαζίδνληαη ζηελ απφδνζε ησλ καζεηψλ θαη ζηελ βειηίσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο. 2. Δθπαηδεπηηθή δηνίθεζε. Οη δηεπζπληέο πνπ πηνζεηνχλ απηή ηε κνξθή δηνίθεζεο ζπλεξγάδνληαη κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα λα δηνξζψζνπλ ηπρφλ παηδαγσγηθά πξνβιήκαηα, ελψ παξάιιεια ελεκεξψλνπλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηηο δπλαηφηεηεο επηκφξθσζήο ηνπο. 3. Απεπζείαο επνπηεία ηεο δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Βάζεη απηνχ ηνπ κνληέινπ, νη δηεπζπληέο θάλνπλ πξνηάζεηο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζρεηηθά κε ηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο, ελψ ειέγρνπλ ζπρλά ηηο πξνζπάζεηεο θαη ην απνηέιεζκα ησλ καζεηψλ. 4. Τπεχζπλε δηνίθεζε. Οη δηεπζπληέο πνπ πηνζεηνχλ απηφ ην ζηπι δηνίθεζεο εζηηάδνπλ ζην λα πείζνπλ ηνπο γνλείο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηελ αλάγθε λέσλ ηδεψλ θαη δηαδηθαζηψλ ζην ζρνιείν, πξνθεηκέλνπ ην ζρνιείν λα αλαπηχμεη κία ππεπζπλφηεηα απέλαληη ζηνπο καζεηέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ηνπο γνλείο θαη ελ γέλεη ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα. 5. Γξαθεηνθξαηηθή δηνίθεζε. Οη δηεπζπληέο απηνχ ηνπ ζηπι δηνίθεζεο αζρνινχληαη πεξηζζφηεξν κε δηαδηθαζηηθά ζέκαηα, πξνζπαζψληαο λα δηαζθαιίζνπλ φηη φινη ζην ζρνιείν αθνινπζνχλ θάπνηνπο θαλφλεο θαη φηη φια ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηελ πξνζηαγή ηνπ λφκνπ. Σα δχν ζηπι εγεζίαο πνπ αληηζηνηρνχλ ζηα πξνεγνχκελα πέληε κνληέια δηνίθεζεο είλαη ε εθπαηδεπηηθή εγεζία θαη ε δηνηθεηηθή εγεζία. Η εθπαηδεπηηθή εγεζία αθνξά ηα ηξία πξψηα κνληέια δηνίθεζεο, ελψ ε δηνηθεηηθή εγεζία ζρεηίδεηαη κε ην ππεχζπλν θαη γξαθεηνθξαηηθφ κνληέιν δηνίθεζεο (OECD, 2009). ε απηφ ην ζεκείν αμίδεη λα αλαθεξζεί ε έλλνηα ηεο εγεζίαο, φπσο ηε ζπλέιαβε ν Watkins (1986, φπσο παξαηίζεηαη απφ ηνπο Γεσξγηάδνπ θαη Κακπνπξίδε, 2005, ζει. 23

24 126), ν νπνίνο ππνζηήξημε φηη ε εγεζία «ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί ζαλ κία δηαιεθηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία επηδξά δεκηνπξγηθά ζηελ παξαγσγή, αλαπαξαγσγή θαη κεηαθνξά νξηζκέλσλ πξαθηηθψλ θαη δνκψλ. Μία ηέηνηα νπηηθή γσλία θαζηζηά ηελ εγεζία ελφο ζρνιείνπ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηάο ηνπ». Σν παξαθάησ ζρήκα απεηθνλίδεη απηή ηε ζρέζε κεηαμχ κνληέισλ δηνίθεζεο θαη εγεζίαο. Γξάθεκα 2. ρέζε κνληέισλ δηνίθεζεο θαη ζηπι εγεζίαο 2.2 Σν κνληέιν δηνίθεζεο ζην ειιεληθό εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα Όπσο αλαθέξεη ν Κηνπιάλεο (2008), «δηνίθεζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ είλαη ε δηαδηθαζία ηνπ ζπληνληζκνχ αλζξψπσλ (καζεηψλ, εθπαηδεπηηθψλ, βνεζεηηθνχ πξνζσπηθνχ), δξαζηεξηνηήησλ θαη ππαξρφλησλ κέζσλ γηα ηελ παξνρή εθπαίδεπζεο κε πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν». ε εζληθφ επίπεδν ε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο δηέπεηαη απφ ην Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, ζε λνκαξρηαθφ επίπεδν απφ 24

25 ηηο Γηεπζχλζεηο θαη ηα Γξαθεία Δθπαίδεπζεο θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν / επίπεδν ζρνιηθήο κνλάδαο απφ ηνλ Γηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ην χιινγν Γηδαζθφλησλ (Έθζεζε Δζληθήο Έξεπλαο Διιάδα, 2008, ζει. 5). χκθσλα κε ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε αλαθνξηθά κε ηε δνκή ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπκπεξαίλνπκε φηη είλαη δνκεκέλν κε βάζε ηηο αξρέο ηνπ γξαθεηνθξαηηθνχ κνληέινπ (Κνπινπκπαξίηζε θαη ζπλ., 2007). Η δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα απεηθνλίδεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γξάθεκα 3. Γηνίθεζε εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα πλεπψο, ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη ζπγθεληξσηηθφ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζε ηνπηθφ επίπεδν δελ ππάξρνπλ αξθεηά πεξηζψξηα κεηαβνιήο ηεο δνκήο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, εθφζνλ νη ππεξεζίεο πνπ ειέγρνληαη απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο είλαη απιά εθηειεζηηθέο, ρσξίο λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα αλάιεςεο ζεκαληηθψλ θαηλνηφκσλ πξσηνβνπιηψλ θαη θαηά ζπλέπεηα δελ κπνξνχλ λα είλαη θνξείο βειηησηηθψλ πξνηάζεσλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ή ηεο αλαβάζκηζεο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. 25

26 χκθσλα κε ηελ Αλησλίνπ Καξανιίδνπ (1994), «αλάκεζα ζηνπο πνηθίινπο ηξφπνπο δηνίθεζεο ελφο νξγαληζκνχ, ε ζπλεζέζηεξε επηινγή, ηνπιάρηζηνλ ζηελ Διιάδα, είλαη ν θάζεηνο θαη ηεξαξρηθφο, φπνπ νη απνθάζεηο παίξλνληαη ζηα αλψηαηα θαη αλψηεξα θιηκάθηα ηνπ νξγαληζκνχ θαη θνηλνπνηνχληαη πξνο ηα θάησ γηα εθαξκνγή. Δπηπιένλ, ηα δηάθνξα ηκήκαηα είλαη αλεμάξηεηα κεηαμχ ηνπο θαη ην θαζέλα γλσξίδεη ζπλήζσο κφλν φηη αθνξά άκεζα ηε δηθή ηνπ δνπιεηά. Γελ έρεη, δειαδή, νινθιεξσκέλε εηθφλα ιεηηνπξγίαο ηνπ νξγαληζκνχ, νχηε ηνπ ηη γίλεηαη ζε άιια ηκήκαηα θαη δελ έρεη θίλεηξν λα ζπλεξγαζζεί καδί ηνπο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ζπρλά ηα δηάθνξα ηκήκαηα λα αληαγσλίδνληαη κεηαμχ ηνπο θαη λα ράλεηαη πνιχηηκνο ρξφλνο θαη θφπνο, πνπ κεηαθξάδεηαη ζε απμεκέλν θφζηνο ιεηηνπξγίαο θαη ρακειφ επίπεδν ηθαλνπνίεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ». ε απηφ ην πιαίζην ν δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο απνηειεί έλα εθηειεζηηθφ φξγαλν κε θαζαξά δηνηθεηηθέο αξκνδηφηεηεο, νη νπνίεο «πεξηνξίδνληαη ζην επίπεδν ηεο θαζεκεξηλήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ θαη έρνπλ ζρέζε πξσηίζησο κε ηνλ έιεγρν ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ ζρνιείνπ» (Κηνπιάλεο, 2008). Δπηπιένλ, επεηδή ν δηεπζπληήο είλαη θαη πξφεδξνο ηνπ πιιφγνπ Γηδαζθφλησλ, δελ δχλαηαη λα πινπνηεζεί νπνηαδήπνηε απφθαζε ρσξίο ηε ζπλαίλεζή ηνπ (ίβξε, 2008, φπσο παξαηίζεηαη ζηελ Καπξαβέινπ, 2009). Με απηφλ ηνλ ηξφπν νη εθπαηδεπηηθνί δελ κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ θαηλνηφκεο πξσηνβνπιίεο «ζε νπζηψδεηο ηνκείο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Καπξαβέινπ, 2009, ζει. 553). 2.3 Σν ζπκκεηνρηθό κνληέιν δηνίθεζεο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ Λφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο, θαζψο θαη ηεο απαίηεζεο γηα πνηνηηθφηεξε εθπαίδεπζε, ηα ζηειέρε πνπ απαξηίδνπλ κία ζρνιηθή κνλάδα είλαη ππνρξεσκέλα λα αλαιάβνπλ έλαλ πην ζχλζεην ξφιν. Απηφ ζεκαίλεη φηη «πξέπεη λα αλαιεθζεί θαη θαηαβιεζεί πξνζπάζεηα δηαζθάιηζεο πνηνηηθψλ πξαθηηθψλ θαη δηαδηθαζηψλ αλάπηπμεο ζχγρξνλνπ management», θάηη ην νπνίν ζπλεπάγεηαη ηελ αλαγθαηφηεηα λα «εμνηθεησζνχλ κε βαζηθέο αξρέο θαη πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ management, ηεο δηνίθεζεο θαη δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ηεο δηνίθεζεο θαη δηαρείξηζεο εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ» (Φαζνπιήο, 2001, ζει. 192). 26

27 πλεπψο, ην δεκνθξαηηθφ κνληέιν εγεζίαο ελφο εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ είλαη θαη ην πιένλ ελδεδεηγκέλν. Σν ιεγφκελν θαη ζπκκεηνρηθφ κνληέιν δηνίθεζεο απαηηεί ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο θαη εθαξκνγήο ησλ φπνησλ απνθάζεσλ. Βάζεη απηνχ ηνπ κνληέινπ, ε εμνπζία δελ απνηειεί κφλν πξνλφκην ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, αιιά φισλ ησλ κειψλ ηεο, κε απνηέιεζκα ε ιεηηνπξγία ηεο λα βαζίδεηαη ζηηο θνηλέο αμίεο, ζηελ θνπιηνχξα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ θαη ζην φξακα γηα ην κέιινλ θαη ηελ αλάπηπμή ηνπ, σο έλαο απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο θνξείο δηαπαηδαγψγεζεο (Υαηδεπαλαγηψηνπ, 2008). Δπηπιένλ, ε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηνίθεζε ηνπ νξγαληζκνχ κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ αηηηνινγείηαη βάζεη ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο κε ηξία επηρεηξήκαηα. Πξψηνλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί νη ίδηνη επηζπκνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Γεχηεξνλ φηη ε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ απνθάζεσλ θαη ηξίηνλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ πην απνηειεζκαηηθά λα εθαξκφζνπλ ηηο απνθάζεηο πνπ έρνπλ παξζεί, φηαλ ζπκκεηέρνπλ θαη νη ίδηνη ζε απηέο (Κνπζνπιφο θαη ζπλ., 2004). Έηζη, κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κνξθέο εγεζίαο νη νξγαληζκνί ζα πξέπεη (Beckhard θαη Harris, 1987, ζει. 114): Να ζέηνπλ θαη λα νξηνζεηνχλ εθηθηνχο ζηφρνπο Να θαζνξίδνπλ ηε δηνηθεηηθή ηνπο δνκή βάζεη ησλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ζέζεη Να επηιχνπλ ηα φπνηα πξνβιήκαηα αλαθχπηνπλ κε βάζε ην ζπκκεηνρηθφ κνληέιν δηνίθεζεο Να δηαρεηξίδνληαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, δειαδή ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ζηεξηδφκελνη ζηηο αξρέο ηνπ ζεβαζκνχ θαη ηεο αλαγλψξηζεο ηεο αηνκηθήο ηνπο πξνζπάζεηαο θαη πξνζθνξάο ζηε ζρνιηθή κνλάδα Να πξνβαίλνπλ ζε ελέξγεηεο θαη δηαδηθαζίεο ηέηνηεο, πνπ λα θέξλνπλ ζε επαθή ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κε ηηο αλάγθεο ηηο ηνπηθήο θνηλσλίαο, ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο ηηο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ 27

28 2.4 Σν απνθεληξσκέλν ζύζηεκα δηνίθεζεο γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ Τπάξρνπλ ελδείμεηο φηη απιά θαη κφλν ε αχμεζε ηεο θαηαλνκήο ησλ πφξσλ δε ζα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο ελ κέζσ ηεο απνπζίαο ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ (Hanushek θαη Woessmann, 2007). Κπβεξλήζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν εηζάγνπλ κηα ζεηξά απφ ζηξαηεγηθέο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, δίλνληαο έκθαζε ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο (εγγξαθέο καζεηψλ) ζηελ εθπαίδεπζε. Η ζηξαηεγηθή πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε είλαη ε απνθέληξσζε ηεο ιήςεο απνθάζεσλ ζηελ εθπαίδεπζε, κέζσ ηεο αχμεζεο ηεο ελεξγνχ ζπκκεηνρήο ησλ γνλέσλ θαη ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ζηα ζρνιεία. Η ζηξαηεγηθή απηή είλαη γλσζηή σο school based management (The International Bank for Reconstruction and Development, 2007). Η απνθέληξσζε ηεο εμνπζίαο νπζηαζηηθά νδεγεί ζηελ εθαξκνγή ηνπ ζπκκεηνρηθνχ κνληέινπ δηνίθεζεο. Σν επηρείξεκα ππέξ ηεο παξαπάλσ ζηξαηεγηθήο είλαη φηη ε απνθέληξσζε ηεο εμνπζίαο αλαθνξηθά κε ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ ζηνπο γνλείο θαη ηηο θνηλφηεηεο εληζρχεη ηε δήηεζε θαη εμαζθαιίδεη φηη ηα ζρνιεία παξέρνπλ ηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά νθέιε πνπ αληαλαθινχλ θαιχηεξα ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο αμίεο ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ (Lewis, 2006). Μεξηθά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ε απμεκέλε ζρνιηθή απηνλνκία, ε κεγαιχηεξε αληαπφθξηζε ζηηο ηνπηθέο αλάγθεο, θαζψο θαη ν ζπλνιηθφο ζηφρνο γηα ηε βειηίσζε ηεο αθαδεκατθήο επίδνζεο ησλ καζεηψλ (ΟΟΑ, 2004). Οπζηαζηηθά, ην παξαπάλσ ζχζηεκα δελ είλαη ηίπνηα άιιν παξά ε απνθέληξσζε ηεο εμνπζίαο απφ ηελ θπβέξλεζε ζε ζρνιηθφ επίπεδν (Caldwell, 2005). χκθσλα κε ηνπο Malen et al. (1990), ην απνθεληξσκέλν ζχζηεκα δηνίθεζεο κπνξεί λα εηδσζεί σο κία επίζεκε αιιαγή ζηηο θπβεξλεηηθέο δνκέο, σο κία κνξθή απνθέληξσζεο ε νπνία αλαγλσξίδεη ηελ απηφλνκε ζρνιηθή κνλάδα σο ηελ θπξίαξρε κνλάδα γηα βειηίσζε θαη βαζίδεηαη ζηελ αλαδηαλνκή ηεο εμνπζίαο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ, σο ην θχξην κέζν ελίζρπζεο θαη αεηθνξείαο ηεο βειηίσζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 28

29 Σα κέιε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο έρνπλ ην θίλεηξν λα βειηηψζνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο. Καηά ζπλέπεηα, ην απνθεληξσκέλν ζχζηεκα δηνίθεζεο κπνξεί λα νδεγήζεη πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε κέζσ ηεο πην ζηελήο παξαθνινχζεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηελ θαιχηεξε ζχλδεζε κεηαμχ ησλ αλαγθψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη αλάγθεο απηέο, θαζψο θαη ηεο πην απνηειεζκαηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ πφξσλ (Patrinos θαη Kagia, 2007). Έλα αθφκε φθεινο πνπ πξνθχπηεη απφ έλα ηέηνην ζχζηεκα δηνίθεζεο είλαη ε δηαθάλεηα ζηε δηνίθεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη σο εθ ηνχηνπ ε κείσζε ησλ θαηλνκέλσλ δηαθζνξάο. Η δηαθάλεηα επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο παξαθνινχζεζεο ησλ ελεξγεηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηε βειηίσζε ηεο αμηνιφγεζεο ησλ καζεηψλ θαη ηελ θαιχηεξε δπλαηή ζπζρέηηζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ πνιηηηθψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (The International Bank for Reconstruction and Development, 2007). Παξάιιεια, κε απηφλ ηνλ ηξφπν βειηηψλνληαη θαη νη εγεηηθέο θαη δηαπξνζσπηθέο δεμηφηεηεο ησλ δηεπζπληψλ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ελ γέλεη ησλ κειψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ, κεγηζηνπνηψληαο αθφκα πεξηζζφηεξν ην θνηλσληθφ φθεινο (Briggs and Wohlstetter, 1999). ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο ππάξρνπλ ηέζζεξηο κνξθέο αλαθνξηθά κε ηελ εγεζία ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζε επίπεδν ιήςεο ησλ απνθάζεσλ (Leithwood and Menzies, 1998). Η πξψηε είλαη ν δηαρεηξηζηηθφο έιεγρνο, ν νπνίνο εθρσξεί απηήλ ηελ εμνπζία ζηνλ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, γηα θάζε ζρνιηθή κνλάδα είλαη ππεχζπλνο κφλν ν δηεπζπληήο, θάηη ην νπνίν κεγηζηνπνηεί ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δαπαλψλ ζε φια ηα επίπεδα. Ο επαγγεικαηηθφο έιεγρνο εθρσξεί ηελ εμνπζία ηεο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ζηνρεχνληαο ζην λα εθκεηαιιεπηεί ηε γλψζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθνξηθά κε ην ηη ρξεηάδεηαη ε ζρνιηθή κνλάδα ζε επίπεδν ηάμεο. Παξάιιεια, απηφ ην κνληέιν ελδέρεηαη λα παξέρεη θίλεηξα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα απμήζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηά ηνπο, νδεγψληαο ζε πεξηζζφηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο. Η ηξίηε κνξθή είλαη ν θνηλνηηθφο έιεγρνο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν νη γνλείο είλαη ππεχζπλνη γηα ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ. ε απηφ ην κνληέιν, νη δηεπζπληέο θαη νη εθπαηδεπηηθνί αληαπνθξίλνληαη πεξηζζφηεξν ζηηα αλάγθεο ησλ γνλέσλ, αληαλαθιψληαο θαιχηεξα 29

30 ηηο αλάγθεο θαη πξνηηκήζεηο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Σέινο, ε ηέηαξηε κνξθή είλαη ν ηζνξξνπεκέλνο έιεγρνο, φπνπ ε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ έγθεηηαη ζηνπο γνλείο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, νη νπνίνη είλαη θαη νη θπξηφηεξνη θνηλσληθνί εηαίξνη κίαο ζρνιηθήο κνλάδαο. Χζηφζν, ην κνληέιν φπνπ κφλν νη δηεπζπληέο απνθαζίδνπλ δελ ππάξρεη, θαζψο ρξεηάδεηαη θαη ε γλψκε θαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηφζν ησλ εθπαηδεπηηθψλ, φζν θαη ησλ γνλέσλ νη νπνίνη εθθξάδνπλ θαηά θάπνην ηξφπν ηηο αλάγθεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. 2.5 Ο ξόινο ηεο εγεζίαο ζηελ πνηόηεηα θαη απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Απνηειεζκαηηθή ζρνιηθή κνλάδα χκθσλα κε ηελ Αλαγλσζηνπνχινπ (2002, φπσο παξαηίζεηαη απφ ηελ Έθζεζε Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο Διιάδα, 2008, ζει. 6), «έλα ζρνιείν ζεσξείηαη απνηειεζκαηηθφ φηαλ είλαη ζε ζέζε λα δείμεη φηη ζε απηφ ζπλππάξρνπλ ηφζν ε πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο φζν θη νη ίζεο επθαηξίεο γηα φινπο». ε απηφ ην πιαίζην εληάζζεηαη θαη ν παξάγνληαο ηεο εγεζίαο. Ο Φαζνπιήο (2001, ζει. 188) ππνζηεξίδεη φηη πνηφηεηα «ζεκαίλεη ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δπλακηθνχ λα παξέρεη απνηειεζκαηηθή εθπαίδεπζε» θαη ηφηε «απαηηείηαη κε ηε ζεηξά ηνπ λα έρνπλ θαη «πνηφηεηα» δηνίθεζεο, δειαδή θαζνδήγεζε, παξαθίλεζε, αμηνπνίεζε, επηκφξθσζε, θαηαιήγνληαο ζην φηη ε αιπζίδα θζάλεη ζηελ αλψηαηε εγεζία ηεο εθπαίδεπζεο κέζσ ηεο απαίηεζεο γηα πνηνηηθφ ή απνηειεζκαηηθφ management». Ο παξαθάησ πίλαθαο παξνπζηάδεη ηα εζληθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κνλάδσλ, ζηα πιαίζηα ηεο εθπαηδεπηηθήο λνκνζεζίαο. Πίλαθαο 1. Δζληθά θξηηήξηα αμηνιόγεζεο ζρνιηθώλ κνλάδσλ Καηεγνξίεο Φπζηθή θαηάζηαζε Γείθηεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ Σν θηίξην, νη ηάμεηο, ηα εξγαζηήξηα, ηα γπκλαζηήξηα είλαη θαζαξά. Σν ζρνιείν έρεη αξθεηέο ηνπαιέηεο. Τπάξρνπλ βηβιηνζήθεο θαη αξθεηνί ρψξνη θαη 30