ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ: Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ: NOMIKH ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Όνοµα: Μητράκου Αικατερίνη Α.Μ.: τηλ.: Υπεύθυνος Καθηγητής: ηµητρόπουλος Ανδρέας Γ. Εαρινό Εξάµηνο

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ. 5 ΜΕΡΟΣ Ι Γενικός Προβληµατισµός...σελ Α. εσµεύσεις των συνταγµατικών δικαιωµάτων...σελ.6-7 α. Έννοια και διακρίσεις των δεσµεύσεων...σελ. 6 α.1. φυσικές δεσµεύσεις...σελ. 6 α.2. ανθρωπογενείς δεσµεύσεις...σελ. 6 β. Κατηγορίες εσµεύσεων...σελ. 6 β.1. απλές επιδράσεις...σελ. 6 β.2. απλοί περιορισµοί...σελ. 7 β.3. προσβολές...σελ. 7 Β. Γενική Θεωρία Περιορισµών...σελ α. Έννοια του περιορισµού...σελ. 7 β. ιάκριση από τις οριοθετήσεις...σελ. 8 γ. ιακρίσεις των περιορισµών Κριτήρια...σελ. 8 γ.1. πρόσωπα και πράγµατα...σελ. 8 γ.2. η πηγή προέλευσης...σελ. 9 γ.3. ο απαγορευτικός/ «περιοριστικός» χαρακτήρας...σελ. 9 γ.4. το περιεχόµενο του δικαιώµατος ή η διαδικασία...σελ. 9 γ.5. η δράση του φορέα του δικαιώµατος...σελ. 9 γ.6. η έκταση...σελ. 10 γ.7. ο χρόνος...σελ. 10 γ.8. η αιτία (causa) επιβολής...σελ. 10 γ.9. η µορφή εµφάνισης...σελ. 10 γ.10. η φύση των περιορισµών...σελ. 10 2

3 γ.11.περιεχόµενο και ένταση...σελ. 11 ΜΕΡΟΣ ΙΙ Ειδικότερα Ζητήµατα...σελ Α. Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων...σελ α. Έννοια της θεσµικής εφαρµογής...σελ. 12 β. Συνέπειες της θεσµικής εφαρµογής...σελ. 12 β.1. εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος...σελ. 12 β.2. εφαρµογή του θεσµικού περιεχοµένου του δικαιώµατος...σελ. 13 γ. Η θεσµική προσαρµογή...σελ. 13 γ.1. η αιτιώδης συνάφεια...σελ. 13 γ.2. η αρχή του αιτιώδους των περιορισµών...σελ. 14 γ.3. ζεύγη δικαιωµάτων και θεσµών...σελ. 15 γ.4. η έκταση του περιορισµού...σελ. 17 Β. Οι νόµοι ως πλαίσιο άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων Επιφύλαξη νόµου...σελ α. Έννοια της επιφύλαξης νόµου...σελ. 17 β. Χαρακτηριστικά στοιχεία...σελ. 17 γ. Ειδικότερα η εισαγωγή περιορισµών...σελ. 18 γ.1. γενική επιφύλαξη...σελ. 19 γ.2. ειδική επιφύλαξη...σελ. 19 δ. Νόµος τυπικός ή ουσιαστικός;...σελ. 20 δ.1. έµµεση/ δευτερογενής εξουσιοδότηση;...σελ. 21 Γ. Οριοθετήσεις των περιορισµών...σελ α. Έννοια...σελ. 21 β. Γενικά όρια περιορισµών...σελ. 22 β.1. ο πυρήνας του δικαιώµατος...σελ. 22 β.2. η αρχή της αναλογικότητας...σελ. 23 β.3. η απαγόρευση καταχρηστικής επιβολής περιορισµών...σελ. 23 3

4 β.4. η απαγόρευση νοµοθετικού περιορισµού συγκεκριµένης περίπτωσης...σελ. 23 β.5. η συµφωνία προς την ελεύθερη δηµοκρατική τάξη...σελ. 24 γ. Αναγκαιότητα...σελ. 24. Περιορισµοί διεθνούς δικαίου...σελ. 25 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...σελ. 26 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΛΗΜΜΑΤΑ...σελ ΠΙΝΑΚΑΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ...σελ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ. 31 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Σύνταγµα, µε το σύστηµα των θεµελιωδών δικαιωµάτων που θεσπίζει, δεν αποβλέπει µόνο στο συµφέρον του ανθρώπου ως ατόµου, αλλά και στη διάστασή του ως µέλους της κοινωνίας. Στη σύγχρονη φιλελεύθερη δηµοκρατική κοινωνία δεν νοείται, κατά κανόνα, συνταγµατική κατοχύρωση δικαιωµάτων χωρίς την πρόβλεψη περιορισµών. Το δικαίωµα είναι µέγεθος νοµικό. Εποµένως, τόσο ο καθορισµός του όσο και οι τυχόν περιορισµοί του πραγµατοποιούνται µε διατάξεις δικαίου. Η αποτύπωση των ορίων του δικαιώµατος είναι έργο του συντακτικού και δευτερευόντως του κοινού νοµοθέτη. Η σύµπραξη αυτή του κοινού µε το συντακτικό νοµοθέτη άλλοτε επηρεάζει και άλλοτε όχι τα θεµελιώδη δικαιώµατα. Στην πρώτη περίπτωση εισάγονται απλές οριοθετήσεις, µε τις οποίες προσδιορίζεται το περιεχόµενό του δικαιώµατος, ενώ στη δεύτερη εισάγονται περιορισµοί, οι οποίοι συρρικνώνουν το αρχικά οριοθετηµένο δικαίωµα. Οι περιορισµοί των συνταγµατικών δικαιωµάτων πρέπει να προκύπτουν άµεσα ή έµµεσα, πάντως όµως µε σαφήνεια, από το ίδιο το κείµενο του τυπικού Συντάγµατος. Αυτό συµβαίνει διότι ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να περιορίσει τα θεµελιώδη δικαιώµατα βάσει της γενικής νοµοθετικής αρµοδιότητάς του, αφού οι περιορισµοί αυτοί έχουν έκτακτο και εξαιρετικό χαρακτήρα. Στην παρούσα µελέτη θα προσπαθήσουµε να σκιαγραφήσουµε το ζήτηµα της εισαγωγής περιορισµών στα συνταγµατικά δικαιώµατα, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τις σχετικές απόψεις που έχουν διατυπωθεί τόσο σε θεωρητικό όσο και σε νοµολογιακό επίπεδο. 5

6 ΜΕΡΟΣ Ι ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Α. εσµεύσεις των συνταγµατικών δικαιωµάτων α. Έννοια και διακρίσεις των δεσµεύσεων 1 Τα συνταγµατικά δικαιώµατα, όπως προαναφέρθηκε, σε µια φιλελεύθερη κοινωνία, δεν µπορούν να ασκηθούν κατά τρόπο απεριόριστο από τους φορείς τους, αλλά επιδέχονται πολλές αυξοµειώσεις του εύρους τους. Πρόκειται για νοµικά µεγέθη µε ελαστικότητα. Οι κάθε είδους επιβαρύνσεις που υφίστανται τα συνταγµατικά δικαιώµατα ονοµάζονται «δεσµεύσεις». Οι δεσµεύσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, τις φυσικές και τις ανθρωπογενείς. α.1. φυσικές δεσµεύσεις Οι φυσικές δεσµεύσεις προέρχονται από τη «φύση του πράγµατος», είναι πάντοτε αιτιώδεις, επιβάλλονται από τα πράγµατα διότι η φύση αποτελεί την αιτία. εν περιορίζουν/ προσβάλλουν µε τη νοµική έννοια του νόµου. Ζήτηµα προσβολής τίθεται όταν παρεµβάλλεται ανθρώπινη ενέργεια. α.2. ανθρωπογενείς δεσµεύσεις Οι ανθρωπογενείς δεσµεύσεις, από την άλλη, είναι επιπτώσεις που υφίστανται τα συνταγµατικά δικαιώµατα από την κάθε είδους δράση των ιδιωτών ή των κρατικών οργάνων πάνω στα συνταγµατικά δικαιώµατα τρίτων - και όχι των ιδίων και ρυθµίζονται από το δίκαιο. β. Κατηγορίες εσµεύσεων Οι δεσµεύσεις διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες. Πρόκειται για τις απλές επιδράσεις, τους απλούς περιορισµούς, και τις προσβολές των συνταγµατικών δικαιωµάτων. β.1. απλές επιδράσεις Πρόκειται για επιρροές που ασκούνται από τη νόµιµη άσκηση των 1. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 195 επ. 6

7 θεµελιωδών δικαιωµάτων στον ελεύθερο κοινωνικοοικονοµικό και πολιτικό χώρο, χωρίς όµως να τέµνονται οι κύκλοι δράσης των ατόµων 2 και χωρίς να θίγεται ο προστατευτικός νοµικός κύκλος του δικαιώµατος. Αλλά και ανεξάρτητα από το αν τέµνονται οι κύκλοι δράσης των ατόµων, πρόκειται για απλές επιδράσεις, εφόσον συντρέχουν αντικειµενικοί εξωτερικοί όροι που, διαµορφώνοντας τη δικαιϊκή κατάσταση σε κάθε περίπτωση, αποκλείουν την προσβολή. Στις περιπτώσεις αυτές, ο «περιορισµός» δεν είναι αποτέλεσµα αιτιώδους συνάφειας από το κοινό αντικειµενικό στοιχείο, αλλά συνδροµής αντικειµενικού όρου, και ως εκ τούτου ο «περιορισµός» ουσιαστικά είναι απλή επίδραση 3. β.2. απλοί περιορισµοί β.3. προσβολές Οι απλοί περιορισµοί (επιτρεπόµενοι) και οι προσβολές (απαγορευµένοι περιορισµοί) αναλύονται αµέσως παρακάτω. Το µόνο που αναφέρουµε σ αυτό το σηµείο είναι ότι η εφαρµογή του (γενικού ή θεσµικού) αµυντικού περιεχοµένου των θεµελιωδών δικαιωµάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις αποκρούει µόνο τις προσβολές, όχι όµως και τις απλές επιδράσεις και τους απλούς περιορισµούς. Β. Γενική Θεωρία Περιορισµών α. Έννοια του περιορισµού Περιορισµός του θεµελιώδους δικαιώµατος είναι κάθε ανθρωπογενής (υποκειµενικό στοιχείο) συρρίκνωση του γενικού του περιεχοµένου (οντολογικό στοιχείο), δηλαδή της κτήσης ή της άσκησής του. 4 Είναι κάθε πολιτειακή πράξη η οποία απαγορεύει ή εµποδίζει ή περιορίζει την πραγµάτωση της ελευθερίας που εµπίπτει στο συνταγµατικά καθορισµένο πεδίο προστασίας 5. 2., 3. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 86, ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ

8 β. ιάκριση από τις οριοθετήσεις 6 Το δικαίωµα, ως µέγεθος νοµικό, προσδιορίζεται µε διατάξεις δικαίου. Ο συντακτικός νοµοθέτης είναι εκείνος που αποτυπώνει τα όρια του δικαιώµατος. Η διαδικασία αυτή του προσδιορισµού των ορίων των συνταγµατικών δικαιωµάτων ονοµάζεται «οριοθέτηση». Σε ορισµένες όµως περιπτώσεις, το δικαίωµα δεν µπορεί να εφαρµοστεί σε όλο το µήκος και το πλάτος του, αλλά ελαττωµένο. Τότε τίθενται σε εφαρµογή οι περιορισµοί. Ο περιορισµός αποτελεί κατά συνέπεια απόκλιση εις βάρος της ελευθερίας του ανθρώπου. Ως αρνητική απόκλιση δε, ο περιορισµός δεν υπάρχει παρά µόνο στο µέτρο που έχει ειδική συνταγµατική θεµελίωση. Η οριοθέτηση, λοιπόν, έχει τακτικό χαρακτήρα, ενώ ο περιορισµός έκτακτο χαρακτήρα, διότι δεν εφαρµόζεται σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά αποτελεί εξαίρεση από τον κανόνα. Εποµένως δεν υπάρχει περιορισµός, αν δεν έχει προϋπάρξει οριοθέτηση. Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισµα των περιορισµών, που προκύπτει από τον έκτακτο χαρακτήρα τους, είναι η «προσωρινότητά» τους. Έτσι, η προσωρινή στέρηση δικαιώµατος, η οποία αποτελεί ολοκληρωτική στέρηση πλην όµως προσωρινή, στην ουσία εµπίπτει στο πεδίο των περιορισµών. γ. ιακρίσεις των περιορισµών Κριτήρια Οι περιορισµοί διακρίνονται σε συγκεκριµένες κατηγορίες µε βάση ορισµένα κριτήρια. Οι κατηγορίες που προκύπτουν είναι οι παρακάτω και παρουσιάζονται βάσει των κριτηρίων τους 7 : γ.1. πρόσωπα και πράγµατα γ.1.1. αντικειµενικοί: είναι περιορισµοί προβλεπόµενοι ανεξάρτητα από τους φορείς τους. γ.1.2. υποκειµενικοί: πρόκειται για περιορισµούς που βασίζονται στην ιδιότητα του υποκειµένου. Σ αυτή την κατηγορία ανήκουν και εκείνοι που 6. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 203επ. 7. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 72, ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 209επ. 8

9 τίθενται για ορισµένες κατηγορίες προσώπων (π.χ. άρθρ.22 4Σ, σχετικά µε το δικαίωµα σύναψης σ.σ.ε. από τους δηµοσίους υπαλλήλους). γ.2. η πηγή προέλευσης γ.2.1. συνταγµατικοί/ άµεσοι: οι περιορισµοί των συνταγµατικών δικαιωµάτων θεµελιώνονται πάντοτε στο Σύνταγµα. Αυτοί που προκύπτουν άµεσα από το Σύνταγµα ονοµάζονται «άµεσοι». 8 Σε αντίθεση µε τις περιπτώσεις που αναθέτει στον κοινό νοµοθέτη τη ρύθµιση του περιορισµού, το Σύνταγµα θεσπίζει εδώ τον περιορισµό ως αναγκαίο συµπλήρωµα της δικής του ρύθµισης. 9 γ.2.2. νοµοθετικοί/ έµµεσοι: έχουν πάντα συνταγµατική θεµελίωση. Επιτρέπονται, δηλαδή, από το Σύνταγµα, αλλά εισάγονται µε την κοινή νοµοθεσία. επιβάλλονται µε τη λεγόµενη «επιφύλαξη νόµου». 10 γ.3. ο απαγορευτικός/ «περιοριστικός» χαρακτήρας γ.3.1. αληθείς περιορισµοί: οι γνήσιοι περιορισµοί των ατοµικών δικαιωµάτων, που αφορούν τον τρόπο και σκοπό ασκήσεώς τους 11 γ.3.2. οιονεί περιορισµοί: απλές δεσµεύσεις της ανθρώπινης συµπεριφοράς που δηµιουργούν την εντύπωση ότι είναι περιορισµοί. εν πρόκειται για συρρίκνωση του προστατευτικού κύκλου του δικαιώµατος. Πρόκειται για απαγορεύσεις παράνοµων συµπεριφορών που εµπεριέχουν απλές εξωτερικές ρυθµίσεις. γ.4. το περιεχόµενο του δικαιώµατος ή η διαδικασία γ.4.1. ουσιαστικοί: περιορισµοί του περιεχοµένου του δικαιώµατος γ.4.2. διαδικαστικοί: περιορισµοί αναφερόµενοι στη διαδικασία γ.5. η δράση του φορέα του δικαιώµατος γ.5.1. ενεργητικοί: η συρρίκνωση συνίσταται στη αφαίρεση της δυνατότητας 8. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ Χρυσόγονος, Κ.Χ., Αθήνα Κοµοτηνή 2002, σελ αγτόγλου, Π.., Αθήνα Κοµοτηνή 2005, σελ

10 δράσης, ενέργειας του φορέα του δικαιώµατος (άρθρ.48σ), που υπό κανονικές συνθήκες θα επιτρεπόταν. γ.5.2. παθητικοί: η συρρίκνωση συνίσταται στον εξαναγκασµό του φορέα να ανέχεται πράξεις άλλων, που ενεργούν στην περιοχή του δικαιώµατός του, τις οποίες υπό κανονικές συνθήκες δεν θα ήταν υποχρεωµένος να ανεχθεί (π.χ. έρευνα σε κατοικία, άρθρ.9σ). γ.6. η έκταση γ.6.1. συνολικοί: περιορίζουν όλο το περιεχόµενο του δικαιώµατος. Είναι δυνατό να οδηγήσουν σε απώλεια του δικαιώµατος, αν έχουν µόνιµο χαρακτήρα. γ.6.2. µερικοί: περιορίζουν µέρος του δικαιώµατος. γ.7. ο χρόνος γ.7.1. προσωρινοί: διαρκούν προσωρινά γ.7.2. µόνιµοι: διαρκούν µόνιµα γ.8. η αιτία (causa) επιβολής γ.8.1. κυρωτικοί: επιβάλλονται ως κύρωση, κυρίως σε περιπτώσεις υπέρβασης των ορίων άσκησης, δηλαδή λόγω παράνοµης δράσης του φορέα του δικαιώµατος γ.8.2. λειτουργικοί: επιβάλλονται για την εξασφάλιση της λειτουργίας των θεσµών γ.9. η µορφή εµφάνισης γ.9.1. ρητοί: εµφανίζονται expressis verbis στο συνταγµατικό κείµενο και εξειδικεύονται παραπέρα µε διατάξεις του κοινού δικαίου. γ.9.2. µη ρητοί: προκύπτουν από τη συνεφαρµογή διατάξεων του Συντάγµατος, υπάρχουν στο συνταγµατικό κείµενο, αλλά δεν έχουν αυτόνοµη διατύπωση (expressis verbis). γ.10. η φύση των περιορισµών 10

11 γ πραγµατικοί: προκαλούνται από ενέργειες είτε φορέων δικαιωµάτων, είτε κρατικών οργάνων. γ νοµικοί: εισάγονται µε κανόνες δικαίου (νόµος, κανονιστική πράξη). γ.11.περιεχόµενο και ένταση γ περιορισµοί κτήσης: αναφέρονται στη (µη) κτήση και στην απώλεια του δικαιώµατος, µη αναγνώριση συγκεκριµένου δικαιώµατος ή οριστική ή προσωρινή αφαίρεση ενός ή περισσότερων συνταγµατικών δικαιωµάτων. ιακρίνονται σε κυρωτικούς και λειτουργικούς. γ περιορισµοί άσκησης: ο φορέας διατηρεί το δικαίωµα, περιορίζεται όµως η άσκησή του χρονικά, τοπικά ή τροπικά, είτε η ικανότητα άσκησης, είτε οι όροι της ελεύθερης άσκησης. ιακρίνονται επίσης σε κυρωτικούς και λειτουργικούς. 11

12 ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΕΙ ΙΚΟΤΕΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Α. Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων α. Έννοια της θεσµικής εφαρµογής 12 Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων είναι η εφαρµογή τους στο επίπεδο µερικότερης έννοµης σχέσης ή θεσµού, είτε ως προς το γενικό, είτε ως προς το θεσµικό τους περιεχόµενο, όπως προσδιορίζεται από τη σχέση αιτιώδους συνάφειας. Ο άνθρωπος ζώντας στην οργανωµένη κοινωνία είναι αναγκασµένος να εισέλθει, να ζήσει και να λειτουργήσει µέσα στους µερικότερους θεσµούς που υπάρχουν και λειτουργούν στο πλαίσιο της γενικότερης κοινωνικοκρατικής συνύπαρξης. οι θεσµοί αυτοί είναι είτε κρατικής/ «δηµόσιας» υφής (σχολείο, πανεπιστήµιο, ένοπλες δυνάµεις), είτε «ιδιωτικής» προέλευσης (οικογένεια, σωµατεία, πολιτικά κόµµατα, συναλλαγές). Σε πολλές περιπτώσεις έχουν άµεσα αναγκαστικό χαρακτήρα (στρατιωτική θητεία), ενώ σε άλλες υπερισχύει η ελευθερία επιλογής (γάµος, σπουδές). Ο άνθρωπος εντασσόµενος στους θεσµούς δεν µπορεί πλέον να ασκήσει τα δικαιώµατά του µέσα στους χώρους αυτούς κατά τον τρόπο και το µέτρο που τα ασκεί έξω από αυτούς. Τα συνταγµατικά δικαιώµατα «θεσµοποιούνται», δηλαδή συστέλλονται και η ελευθερία του ανθρώπου περιορίζεται. β. Συνέπειες της θεσµικής εφαρµογής 13 Η εφαρµογή δικαιώµατος σε θεσµό µπορεί να γίνει κατά δύο τρόπους, είτε ως εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του, είτε ως εφαρµογή του θεσµικού περιεχοµένου του. β.1. εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος Η εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος συνίσταται στην 12. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 78, 79 12

13 εφαρµογή του περιεχοµένου του δικαιώµατος σε όλη του την έκταση. Το δικαίωµα εφαρµόζεται, όπως έχει οριοθετηθεί/ προσδιοριστεί από το συντακτικό νοµοθέτη σε όλο του το πλάτος και µήκος. β.2. εφαρµογή του θεσµικού περιεχοµένου του δικαιώµατος Θεσµικό περιεχόµενο είναι το περιορισµένο περιεχόµενο που αποκτούν τα θεµελιώδη δικαιώµατα εφαρµοζόµενα µέσα σε ένα συγκεκριµένο θεσµό, σε µια συγκεκριµένη έννοµη σχέση. Με άλλα λόγια είναι ό,τι αποµένει, αν αφαιρέσουµε από το γενικό αµυντικό περιεχόµενο του δικαιώµατος το σύνολο των απλών περιορισµών. Εποµένως, το θεσµικό περιεχόµενο δεν είναι σταθερό, όπως το γενικό, αλλά παραλλάσσει στους διάφορους θεσµούς και έννοµες σχέσεις. Έτσι βλέπουµε ότι τα δικαιώµατα δεν είναι «αµετάβλητες σταθερές», αλλά αντίθετα, «νοµικά µεγέθη», των οποίων το περιεχόµενο συστέλλεται και διαστέλλεται ανάλογα µε το θεσµό, τη διαπροσωπική σχέση, στης οποίας το πλαίσιο ασκούνται. γ. Η θεσµική προσαρµογή 14 Η θεσµική προσαρµογή είναι η εφαρµογή του θεσµικού περιεχοµένου του δικαιώµατος σε συγκεκριµένο θεσµό και προσδιορίζεται από το δεσµό αιτιώδους συνάφειας δικαιώµατος και θεσµού. Η θεσµική εφαρµογή είναι µέθοδος αντικειµενική, διαλεκτική και ουσιαστική. Αποτελεί ταυτόχρονη εφαρµογή του περιεχοµένου των δικαιωµάτων και των διαπροσωπικών σχέσεων. εν είναι µόνο εφαρµογή του περιεχοµένου των δικαιωµάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και εφαρµογή του περιεχοµένου ων διαπροσωπικών σχέσεων στα δικαιώµατα. γ.1. η αιτιώδης συνάφεια Πρόκειται για τη συνάντηση των περιεχοµένων θεµελιώδους δικαιώµατος και θεσµού σε κοινό αντικειµενικό στοιχείο. γ.1.1. ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας: Αν µεταξύ δικαιώµατος και θεσµού 14. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ

14 υπάρχει αιτιώδης συνάφεια, τότε επιβάλλεται ο περιορισµός του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος και εφαρµόζεται το περιορισµένο θεσµικό περιεχόµενο. Το µέτρο του περιορισµού καθορίζεται από την αιτιώδη συνάφεια. γ.1.2. µη ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας: Εφόσον δικαίωµα και θεσµός δεν συνδέονται µε δεσµό αιτιώδους συνάφειας, τότε επιβάλλεται η εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος, δηλαδή η εφαρµογή όλης της έκτασης του περιεχοµένου του δικαιώµατος. Εδώ απαγορεύεται οποιοσδήποτε περιορισµός. γ.2. η αρχή του αιτιώδους των περιορισµών 15 Βασικός κανόνας είναι ότι επιτρέπονται οι αιτιώδεις και απαγορεύονται οι αναιτιώδεις περιορισµοί. Είναι η ουσία της αρχής του αιτιώδους των περιορισµών. Υπάρχουν δύο ειδών περιορισµοί του γενικού αµυντικού περιεχοµένου: οι περιορισµοί που επιτρέπονται (απλοί περιορισµοί) και οι περιορισµοί που απαγορεύονται (προσβολές των θεµελιωδών δικαιωµάτων). γ.2.1. απλοί περιορισµοί: πρόκειται για συνταγµατικά επιτρεπόµενους περιορισµούς του γενικού αµυντικού περιεχοµένου, οι οποίοι είναι αιτιώδεις, δηλαδή επιβάλλονται από την αιτιώδη συνάφεια/ φυσική σχέση δικαιώµατος και θεσµού. Πρόκειται δηλαδή για νόµιµους περιορισµούς. γ.2.2. προσβολές: είναι απαγορευµένοι περιορισµοί, διότι είναι αναιτιώδεις, µη επιβαλλόµενοι από τη φυσική σχέση δικαιώµατος και θεσµού ή είναι αιτιώδεις, πλην όµως ξεπερνούν το επιβαλλόµενο µέτρο. Πρόκειται για πραγµατικές καταστάσεις µη αναγνωριζόµενες από το δίκαιο. Έτσι, π.χ., είναι επιτρεπτός ο περιορισµός της εµπορικής ελευθερίας στο πλαίσιο του θεσµού της εµπορικής εταιρίας ή ο περιορισµός της πολιτικής ελευθερίας στο πλαίσιο του θεσµού του πολιτικού κόµµατος. 15. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 82επ., ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Κοµοτηνή 2005, σελ. 204δ 14

15 γ.3. ζεύγη δικαιωµάτων και θεσµών 16 Τα διάφορα ζεύγη δικαιωµάτων και θεσµών, ανάλογα µε το αν συνδέονται ή όχι µε δεσµό αιτιώδους συνάφειας, διακρίνονται αντιστοίχως σε οµοιογενή και ανοµοιογενή. Στα πρώτα, ο περιορισµός αποτελεί συνταγµατική επιταγή, που απορρέει από την ταυτόχρονη κατοχύρωση και προστασία δικαιωµάτων και σχέσεων. Στα δεύτερα, συνταγµατική επιταγή αποτελεί η παράλειψη του περιορισµού. γ.3.1. οµοιογενή ζεύγη Στις οµοιογενείς περιπτώσεις η εφαρµογή του γενικού αµυντικού περιεχοµένου των θεµελιωδών δικαιωµάτων θα οδηγούσε στη διάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων, διότι όσο αυξάνει η ένταση της οµοιογένειας, τόσο αυξάνει και η αναγκαιότητα περιορισµού του δικαιώµατος. Εποµένως, η οµοιογένεια, ως σχέση που απορρέει από τη φύση των πραγµάτων, αποτελεί πραγµατικό και νοµικό λόγο επιβολής περιορισµού στο θεµελιώδες δικαίωµα («τα οµώνυµα απωθούνται»). Τα οµοιογενή νοµικά µορφώµατα µπορούν να διακριθούν περαιτέρω σε σύµφυτα, αν ανήκουν στην ίδια βιοτική περιοχή (π.χ. τα οικογενειακά δικαιώµατα είναι σύµφυτα προς τις οικογενειακές σχέσεις και θεσµούς), και µη σύµφυτα, αν δεν ανήκουν στην ίδια βιοτική περιοχή. γ κοινά συστατικά αντικειµενικά στοιχεία σύµφυτων ζευγών: * Η τυποποιηµένη µορφή συµπεριφοράς «καλή χρήση» αποτελεί στοιχείο της υποκειµενικής ατοµικής ελευθερίας, αλλά και συστατικό στοιχείο της µισθωτικής σχέσης. * Το «φύλο», ως φυσική ιδιότητα του προσώπου, αποτελεί αντικειµενικό στοιχείο του ατοµικού δικαιώµατος που απορρέει από την αρχή της ισότητας των φύλων. Ταυτόχρονα, αποτελεί αντικειµενικό στοιχείο του φεµινιστικού σωµατείου, καθόσον περιέχεται στο σκοπό του. * Η «κατοικία» είναι στοιχείο του περιεχοµένου της ατοµικής ελευθερίας επιλογής κατοικίας, αλλά και της συζυγικής σχέσης. 16. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 82 επ. 15

16 γ κοινά συστατικά αντικειµενικά στοιχεία µη σύµφυτων ζευγών: * Ελευθερία της τέχνης και συναλλακτική σχέση αποτελούν µη σύµφυτο ζεύγος. Το αντικειµενικό στοιχείο «έργο τέχνης», ως ιδιότητα του πράγµατος, αποτελεί στοιχείο του περιεχοµένου της ελευθερίας της τέχνης, της καλλιτεχνικής δηµιουργίας. Εφόσον, όµως, παραγγέλλεται έργο τέχνης συγκεκριµένης τεχνοτροπίας, ελευθερία της τέχνης και συναλλακτική σχέση συναντώνται στο αντικειµενικό στοιχείο «έργο τέχνης». * Ελευθερία της επιστήµης και κληρονοµική σχέση αποτελούν µη σύµφυτο ζεύγος. Η «επιστήµη» αποτελεί αντικειµενικό στοιχείο του περιεχοµένου της ελευθερίας της επιστήµης. Παράλληλα, όµως, η συγκεκριµένη επιστήµη, π.χ. η νοµική επιστήµη, αποτελεί το περιεχόµενο της νοµικής βιβλιοθήκης, η οποία είναι αντικείµενο κληρονοµίας. Η (νοµική) «επιστήµη» αποτελεί, κατ αυτόν τον τρόπο, κοινό συστατικό στοιχείο της ελευθερίας της επιστήµης και της κληρονοµικής σχέσης. * Η πολιτική ελευθερία και η εργασιακή σχέση αποτελούν ανοµοιογενές ζεύγος δικαιώµατος θεσµού, καθόσον αναφέρονται σε διαφορετικές βιοτικές περιοχές (πολιτικός χώρος, εργασιακός χώρος). Η συγγραφή πολιτικού άρθρου αποτελεί συγκεκριµένη µορφή της ελευθερίας έκφρασης των πολιτικών πεποιθήσεων. Ταυτόχρονα όµως αποτελεί και µορφή εξαρτηµένης εργασίας δηµοσιογράφου. Εποµένως, εργασιακή σχέση και πολιτική ελευθερία συναντώνται στο αντικειµενικό στοιχείο «πολιτικό περιεχόµενο των άρθρων». γ.3.2. ανοµοιογενή ζεύγη Αντίθετα, η ανοµοιογένεια δε δηµιουργεί προβλήµατα στη διαπροσωπική εφαρµογή, και γι αυτό είναι δυνατή η εφαρµογή του γενικού αµυντικού περιεχοµένου του δικαιώµατος µέσα στο θεσµό. Πρόκειται για εφαρµογή του κανόνα «τα ετερώνυµα έλκονται». Όσο µεγαλύτερη είναι η ανοµοιογένεια, τόσο περισσότερο ελαττώνεται η αναγκαιότητα περιορισµού του δικαιώµατος. γ παραδείγµατα * Είναι δυνατή η εφαρµογή του γενικού αµυντικού περιεχοµένου της «επαγγελµατικής ελευθερίας», χωρίς να επηρεάζεται η να ανατρέπεται το περιεχόµενο της κληρονοµικής σχέσης. 16

17 * Είναι δυνατή η εφαρµογή του γενικού αµυντικού περιεχοµένου της «συνδικαλιστικής ελευθερίας», χωρίς να επηρεάζεται το περιεχόµενο της εργασιακής σχέσης. γ.4. η έκταση του περιορισµού 17 Για τον καθορισµό του νόµιµου µέτρου του περιορισµού λαµβάνεται και πάλι υπ όψιν η αιτιώδης συνάφεια. Εδώ αρκεί η πιο απλή µορφή της, η σχέση αιτίας και αποτελέσµατος. Ερευνητέα σχέση δεν είναι αυτή µεταξύ δικαιώµατος και θεσµού σε κοινό αντικειµενικό στοιχείο. Είναι η σχέση κοινού αντικειµενικού στοιχείου και περιορισµού, και ειδικότερα αν ο τελευταίος προκύπτει ως αποτέλεσµα του κοινού αντικειµενικού στοιχείου. Β. Οι νόµοι ως πλαίσιο άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων Επιφύλαξη νόµου α. Έννοια της επιφύλαξης νόµου 18 Επιφύλαξη νόµου (Gesetzesvorbehalt, reserve de la loi) είναι κάθε µορφή συνταγµατικά προβλεπόµενης σύµπραξης του κοινού νοµοθέτη στο πεδίο των συνταγµατικών δικαιωµάτων. Σύµφωνα µε το άρθρο 25 1εδ.δ Σ, «Οι κάθε είδους περιορισµοί που µπορούν κατά το Σύνταγµα να επιβληθούν στα δικαιώµατα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγµα είτε από το νόµο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού...» β. Χαρακτηριστικά στοιχεία 19 β.1. Η «επιφύλαξη νόµου» απαντάται σε όλο το µήκος και το πλάτος της συνταγµατικής ρύθµισης. Είναι όµως όρος που έχει επικρατήσει για να αποδίδεται η σύµπραξη συντακτικού και κοινού νοµοθέτη στο πεδίο των συνταγµατικών δικαιωµάτων. Είναι συνταγµατική πρόβλεψη «υπέρ του κοινού νοµοθέτη». Ο συντακτικός νοµοθέτης, απευθυνόµενος στον κοινό νοµοθέτη, 17. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 75 επ. 19. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 75 επ. 17

18 τον επιτάσσει ή τον προτρέπει να προβεί στη ρύθµιση συγκεκριµένου θέµατος ή προϋποθέτει τη ρύθµισή του. Γενικότερα, µπορούµε να παρατηρήσουµε ότι η επιφύλαξη του νόµου δε συναρτάται κατ ανάγκη και αποκλειστικά µε περιορισµό του δικαιώµατος, αλλά αντίθετα ο νόµος αυτός µπορεί να είναι απαραίτητος για την υλοποίησή του 20. Η σπουδαιότερη µορφή επιφύλαξης νόµου είναι εκείνη µε τη οποία ο κοινός νοµοθέτης εξουσιοδοτείται να εισάγει περιορισµούς, συρρίκνωση δηλαδή, του γενικού περιεχοµένου των δικαιωµάτων. β.2. Με την επιφύλαξη νόµου µπορεί να τίθενται εξαιρέσεις από γενικότερη συνταγµατική αρχή (π.χ. άρθρ.9 1Σ: «καµία έρευνα δε γίνεται σε κατοικία, παρά µόνο όταν και όπως ορίζει ο νόµος»). Άλλοτε ο κοινός νοµοθέτης καλείται να ορίσει τις κυρώσεις της παράβασης συνταγµατικής επιταγής (π.χ. άρθρ.9 2Σ: «οι παραβάτες...του οικιακού ασύλου...υποχρεούνται σε πλήρη αποζηµίωση του παθόντος, όπως νόµος ορίζει»). Η επίκληση του κοινού νοµοθέτη µπορεί να αναφέρεται στον καθορισµό των προϋποθέσεων και γενικότερα της συµπεριφοράς του Κράτους (π.χ. άρθρ.10 1Σ: «...στις αρχές, οι οποίες είναι υποχρεωµένες να ενεργούν...και να απαντούν..., σύµφωνα µε το νόµο») ή και στον καθορισµό της δραστηριότητας των ίδιων των φορέων των συνταγµατικών δικαιωµάτων (π.χ. άρθρ.10 1Σ: «Καθένας ή πολλοί µαζί έχουν το δικαίωµα, τηρώντας τους νόµους του Κράτους, να αναφέρονται εγγράφως στις αρχές»). Άλλοτε, τέλος, η ρύθµιση του κοινού νοµοθέτη αποτελεί τη βασική «φυσική» προϋπόθεση της άσκησης του θεµελιώδους δικαιώµατος, και άρα η συντακτική ρύθµιση προϋποθέτει την προηγούµενη νοµοθετική ρύθµιση (π.χ. άρθρ.8 1Σ: «Κανένας δεν στερείται χωρίς τη θέλησή του το δικαστή που του έχει ορίσει ο νόµος»). γ. Ειδικότερα η εισαγωγή περιορισµών 21 Ειδικότερα στην περιοχή των περιορισµών των θεµελιωδών δικαιωµάτων 20. Χρυσόγονος, Κ.Χ., Αθήνα Κοµοτηνή 2002, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ. 74 επ. 18

19 ισχύει ο βασικός κανόνας κατά τον οποίο δεν είναι δυνατή η εισαγωγή περιορισµών, χωρίς την ειδική εξουσιοδότηση του συντακτικού νοµοθέτη, χωρίς δηλαδή την επιφύλαξη νόµου. Ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να περιορίσει τα θεµελιώδη δικαιώµατα. Για τον περιορισµό απαιτείται επιφύλαξη νόµου, ειδική πρόβλεψη του συντακτικού νοµοθέτη. Τα είδη της επιφύλαξης νόµου είναι τα εξής: γ.1. γενική επιφύλαξη νόµου Η γενική επιφύλαξη νόµου εφαρµόζεται σε κάθε περίπτωση. Αυτό οφείλεται στο ότι το κοινό δίκαιο εξειδικεύει τις συνταγµατικές διατάξεις και εποµένως η υποχρέωση τήρησης του Συντάγµατος συνιστά αναγκαία υποχρέωση τήρησης της σύµφωνης προς αυτό νοµοθεσίας (άρθρ.120 2Σ: «Ο σεβασµός στο Σύνταγµα και τους νόµους που συµφωνούν µε αυτό...αποτελούν θεµελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων»). Συνεπώς, το γενικότερο πλαίσιο άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων δε διαγράφεται µόνο από τις συνταγµατικές διατάξεις, αλλά και από όλες τις διατάξεις του κοινού δικαίου, που είναι σύµφωνες µε το Σύνταγµα και όχι αντίθετες προς το περιεχόµενό του. Έτσι, τα θεµελιώδη δικαιώµατα προστατεύουν τον φορέα τους και από τη νοµοθετική εξουσία, αφού ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να επεµβαίνει στη διαµόρφωσή τους καθ οιονδήποτε τρόπο, είτε άµεσα είτε έµµεσα. Αντίθετα, οφείλει να µη θίγει το συνταγµατικά προσδιορισµένο περιεχόµενό τους. Εποµένως, δεν υπάρχει γενική επιφύλαξη νόµου µε την έννοια της γενικής εξουσιοδότησης προς τον κοινό νοµοθέτη να διαµορφώνει το κανονιστικό περιεχόµενο των θεµελιωδών δικαιωµάτων. γ.2. ειδική επιφύλαξη νόµου Ο κοινός νοµοθέτης µπορεί να επέµβει στο κανονιστικό περιεχόµενο των θεµελιωδών δικαιωµάτων µόνον εφόσον εξουσιοδοτείται ειδικά προς τούτο από τον συντακτικό νοµοθέτη, µόνο δηλαδή στις περιπτώσεις της ειδικής επιφύλαξης νόµου και πάντα µέσα στα όριά της. Στις περιπτώσεις αυτές παράγονται οριοθετήσεις των θεµελιωδών δικαιωµάτων, οι οποίες επιτρέπονται από τον συντακτικό νοµοθέτη, παράγονται όµως από τον κοινό. 19

20 Αντίθετα, όπου ο συντακτικός νοµοθέτης είναι κατηγορηµατικός και απόλυτος, και δεν «επιφυλάσσεται», δεν είναι δυνατή η επέµβαση του κοινού νοµοθέτη. δ. Νόµος τυπικός ή ουσιαστικός; Στις περισσότερες διατάξεις του Συντάγµατος γίνεται παραποµπή στο «νόµο» γενικά, χωρίς να προσδιορίζεται ρητά και περιοριστικά ότι πρόκειται για τυπικό νόµο. Οι νόµοι αυτοί, η έκδοση των οποίων προβλέπεται ρητά από τις συνταγµατικές διατάξεις για την εξειδίκευση, τη συµπλήρωση ή την εφαρµογή το κανονιστικού τους περιεχοµένου ονοµάζονται «εκτελεστικοί νόµοι». Βασικό αντικείµενο των εκτελεστικών νόµων είναι η ρύθµιση της άσκησης και των περιορισµών των συνταγµατικών δικαιωµάτων. 22 Η επιφύλαξη νόµου είναι καταρχήν επιφύλαξη υπέρ της Βουλής, δηλαδή υπέρ του λεγόµενου τυπικού νόµου. Οι περιορισµοί των θεµελιωδών δικαιωµάτων είναι θέµατα µε πολύ µεγάλη σηµασία, κοινωνική αλλά και πολιτική ένταση, για των οπίων την όσο το δυνατό επιτυχέστερη ρύθµιση αποτελεί εγγύηση η µεσολάβηση του Κοινοβουλίου (άρθρ.71 1 και 72 1Σ). 23 ηλαδή σε κάθε περίπτωση επιφύλαξης νόµου νοείται επιφύλαξη µόνο υπέρ της νοµοθετικής εξουσίας και όχι υπέρ της διοίκησης και των κανονιστικών πράξεων. εν µπορεί εποµένως από τις συνταγµατικές «επιφυλακτικές» διατάξεις να συναχθεί άµεση εξουσιοδότηση του συντακτικού νοµοθέτη προς τη διοίκηση, εκτός αν ρητά ορίζεται. Όµως υποστηρίζεται και η αντίθετη άποψη από µέρος της θεωρίας και από τη νοµολογία, η οποία σήµερα είναι η κρατούσα. Σύµφωνα µε την άποψη αυτή 24, δεν πρέπει να παραβλέπεται η εξέλιξη, που οδήγησε στη σχετικοποίηση της διάκρισης τυπικού και ουσιαστικού νόµου. Εξάλλου ο τυπικός νόµος δεν είναι προϊόν του «ορθού λόγου», όπως υποστηριζόταν παλαιότερα λόγω της κοινωνικής οµοιογένειας του Κοινοβουλίου, αλλά της κυβερνητικής απόφασης, αφού πλέον σ αυτό συµµετέχουν πολιτικά κόµµατα µαζών, οι 22. Βενιζέλος, Ε.Β., Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 108, ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ. 244,

21 βουλευτές των οποίων είναι προαποφασισµένοι για την ψήφο τους 25. Επίσης, κατά το Σύνταγµα, η νοµοθετική λειτουργία δεν είναι αποκλειστικά και µόνο έργο της Βουλής, αλλά και της εκτελεστικής εξουσίας (άρθρ.43 2,4 και 44 1Σ). Εποµένως συνάγεται ότι εκεί που ο συντακτικός νοµοθέτης απαιτεί οπωσδήποτε τυπικό νόµο το καθόρισε ρητά (άρθρ.28, 36, 78 1,4εδα, 79 21,7Σ). Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις το αν απαιτείται ουσιαστικός ή τυπικός νόµος είναι θέµα ερµηνείας. δ.1. έµµεση/ δευτερογενής εξουσιοδότηση; Αυτό το είδος εξουσιοδότησης συνίσταται στη µεταβίβαση στη διοίκηση από τη Βουλή, ως αρµόδιο κατά το Σύνταγµα όργανο, της προερχόµενης από την επιφύλαξη νόµου αρµοδιότητάς της. Κατά την κρατούσα στη θεωρία και νοµολογία άποψη, η δευτερογενής εξουσιοδότηση είναι δυνατή. Στην περίπτωση αυτή, η µεσολάβηση νόµου, εφόσον επιτρέπεται, καθιστά δυνατή τη ρύθµιση του θέµατος όχι µε τυπικό νόµο, αλλά µε κανονιστική πράξη της διοίκησης, διότι εδώ η επιφύλαξη νόµου απαιτεί όχι µόνο τυπικό, αλλά και ουσιαστικό νόµο. Όµως, κατά τον καθηγητή Α.Γ. ηµητρόπουλο 26, η άποψη αυτή σχετικοποιεί επικίνδυνα τη συνταγµατική προστασία των θεµελιωδών δικαιωµάτων και δεν έχει στέρεο έρεισµα ούτε στο γράµµα ούτε στο πνεύµα του Συντάγµατος (άρθρ.72 1Σ: «Στην Ολοµέλεια της Βουλής συζητούνται και ψηφίζονται...νοµοσχέδια και προτάσεις εκτελεστικών του Συντάγµατος νόµων για την άσκηση και προστασία των ατοµικών δικαιωµάτων...»). Γ. Οριοθετήσεις των περιορισµών α. Έννοια Ως «οριοθετήσεις» ή «όρια» ή «περιορισµοί» των περιορισµών (Schranken- Schranken) νοούνται οι περιορισµοί που δεσµεύουν τον κοινό νοµοθέτη κατά την εισαγωγή περιορισµών των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Η προς τον κοινό 25. Μάνεσης, Α.Ι., Θεσσαλονίκη 1981, σελ. 68 επ. 26. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ

22 νοµοθέτη εξουσιοδότηση δεν είναι κατά κανόνα εξουσιοδότηση «εν λευκώ». 27 Αντίθετα, ο συντακτικός νοµοθέτης ορίζει ρητά περιορισµούς της ρυθµιστικής σύµπραξης του κοινού νοµοθέτη. 28 Πέρα όµως από τους ρητούς αυτούς περιορισµούς, γίνονται δεκτά γενικά όρια της περιοριστικής δράσης του κοινού νοµοθέτη. Στις οριοθετήσεις αυτές ανήκουν: 1. ο πυρήνας του δικαιώµατος, 2. η αρχή της αναλογικότητας, 3. η απαγόρευση καταχρηστικής επιβολής περιορισµών, 4. η απαγόρευση νοµοθετικού περιορισµού συγκεκριµένης περίπτωσης, 5. η συµφωνία προς την ελεύθερη δηµοκρατική τάξη. 29 Σύµφωνα µε τη γερµανική θεωρία πρόκειται για ένα σύστηµα εγγυήσεων µε βάση το οποίο δεν µπορεί να υπερβεί ο εξουσιοδοτηµένος από το Σύνταγµα νοµοθέτης τα ηθεληµένα από το συντακτικό νοµοθέτη όρια παρέµβασης στα θεµελιώδη δικαιώµατα. 30 β. Γενικά όρια περιορισµών β.1. ο πυρήνας του δικαιώµατος Η θεωρία του «πυρήνα» του δικαιώµατος είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένη, αλλά και ιδιαίτερα γενική και αόριστη. Η θεωρία αυτή βασίζεται στην αντίληψη ότι κάθε δικαίωµα αποτελείται από ένα «σκληρό πυρήνα» του οποίου δεν είναι δυνατός ο περιορισµός, χωρίς αυτό να σηµαίνει την ανατροπή, την νοµοθετική κατάργηση αυτού τούτου του δικαιώµατος. 31 Η γενική αρχή προστασίας του ουσιαστικού πυρήνα του θεµελιώδους δικαιώµατος αποτελεί, κατά τους θιασώτες αυτής της άποψης, αυτονόητη αρχή που δε χρειάζεται να διατυπωθεί σε ειδική διάταξη του Συντάγµατος. Τη θεωρία του «πυρήνα» των θεµελιωδών δικαιωµάτων υιοθετεί τόσο το ΣτΕ όσο και ο Άρειος Πάγος (βλ. πίνακα νοµολογίας, σελ. 29, 30). εν προτείνει όµως τα κριτήρια προσδιορισµού του 27. Μάνεσης, Α.Ι., Θεσσαλονίκη 1981, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 224, Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ. 248, Μάνεσης, Α.Ι., Θεσσαλονίκη 1981, σελ

23 πυρήνα. 32 Άλλωστε, δεν είναι ο πυρήνας η περιοχή η οποία πλήττεται από τις προσβολές, αλλά η λεγόµενη «περιφέρεια» του δικαιώµατος, η «εξωτερική του στοιβάδα» 33, διαφορετικά το δικαίωµα θα είχε θιγεί ή δη σε πολύ µεγάλο βαθµό, αν η προσβολή έφτανε ως τον πυρήνα. β.2. η αρχή της αναλογικότητας Η αρχή αυτή απαιτεί όπως ο εισαγόµενος νοµοθετικός περιορισµός αποτελεί κατ είδος και έκταση πρόσφορο µέσο για την επίτευξη του επιδιωκόµενου σκοπού. 34 Μάλιστα, η αρχή της αναλογικότητας κατοχυρώνεται πλέον (ύστερα από τη συνταγµατική αναθεώρηση του 2001) και ρητώς από το άρθρο 25 1εδ.δ Σ, όπου ορίζεται ότι οι κάθε είδους περιορισµοί των συνταγµατικών δικαιωµάτων πρέπει «να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας». Υπακούει στον κανόνα in dubio pro libertate 35. Την αρχή της αναλογίας δέχεται η νοµολογία του ΣτΕ (βλ. απόφαση ΣτΕ2112/1984, πίνακα νοµολογίας, σελ. 29). β.3. η απαγόρευση καταχρηστικής επιβολής περιορισµών Το άρθρ.18 της ΕΣ Α απαγορεύει την καταχρηστική επιβολή (θέσπιση ή εφαρµογή) των περιορισµών των θεµελιωδών δικαιωµάτων, κατά το οποίο «οι επιτρεπόµενοι κατά τας διατάξεις της παρούσης Συµβάσεως περιορισµοί των ειρηµένων δικαιωµάτων και ελευθεριών δεν επιτρέπεται να εφαρµοσθούν ειµή προς τον σκοπόν διά τον οποίον καθιερώθησαν». Ο κανόνας αυτός δεσµεύει όχι µόνο τη διοίκηση και τα δικαστήρια, αλλά και τον νοµοθέτη. 36 Εµπίπτει στη γενικότερη απαγόρευση καταχρηστικής συµπεριφοράς, που ανήκει στις γενικές οριοθετήσεις. 37 β.4. η απαγόρευση νοµοθετικού περιορισµού συγκεκριµένης περίπτωσης Η αρχή της ισότητας, αλλά και η ίδια η έννοια του κανόνα δικαίου αποκλείει εξαρχής τη θέσπιση ατοµικών νοµοθετικών περιορισµών, αν και δεν 32. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα 2004, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ Μάνεσης, Α.Ι., Θεσσαλονίκη 1981, σελ Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ αγτόγλου, Π.., Αθήνα Κοµοτηνή 2005, σελ ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ

24 αναγράφεται ρητά στο ελληνικό Σύνταγµα. Ο Τσάτσος 38 αναφέρει σχετική άποψη του Α. Μάνεση 39 : «Οι νόµοι που περιορίζουν, κατά συνταγµατική εξουσιοδότηση, θεµελιώδες δικαίωµα, πρέπει να έχουν αντικειµενικό και απρόσωπο χαρακτήρα και ιδίως να µην εισάγουν διακρίσεις που θα αντέβαιναν στη συνταγµατική αρχή της ισότητας του νόµου έναντι των πολιτών και της ισότητας των πολιτών µπροστά στο νόµο». Εποµένως, η αρχή αυτή δεν εισάγει νέο, ιδιαίτερο περιορισµό των περιορισµών, αλλά αποτελεί απλή επανάληψη της επιταγής του άρθρ.4 1Σ. 40 (βλ και πίνακα νοµολογίας, σελ. 30) β.5. η συµφωνία προς την ελεύθερη δηµοκρατική τάξη Οι περιορισµοί είναι θεµιτοί µόνο στο µέτρο που είναι αναγκαίο σε µια δηµοκρατία που είναι στηριγµένη στην ελευθερία, σύµφωνα µε αυτή την αρχή. 41 Η συµφωνία των περιορισµών αυτής την ελεύθερη δηµοκρατική τάξη συνάδει αυτής το ζήτηµα αυτής απαγόρευσης επιβολής περιορισµών κατά την εφαρµογή του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος, δηλαδή εκτός θεσµών και άλλων έννοµων σχέσεων ή αυτής περιπτώσεις ανοµοιογενών ζευγών δικαιωµάτων και θεσµών.(βλ. πίνακα νοµολογίας, σελ. 30) γ. Αναγκαιότητα Η νοµοθετική δραστηριότητα υπόκειται στο Σύνταγµα και κατ επέκταση σε διάφορους κανόνες που απορρέουν από αυτό, όπως ο σεβασµός στην ανθρώπινη αξία, οι γενικές συνταγµατικές ρήτρες, οι οποίοι ναι µεν καθορίζουν το περιεχόµενο του νοµοθετικού έργου, δεν αποτελούν ιδιαίτερα όρια στην εισαγωγή περιορισµών. Τα όρια αυτά τίθενται από τη αρχή του αιτιώδους των περιορισµών. Αφενός, στη γενική σχέση η εισαγωγή περιορισµών απαγορεύεται λόγω αντίθεσής της στην ελεύθερη δηµοκρατική τάξη. Αφετέρου, στους θεσµούς επιτρέπεται µόνο αν υπάρχει αιτιώδης 38. Τσάτσος,.Θ., Αθήνα Κοµοτηνή 1988, σελ Μάνεσης, Α.Ι., Θεσσαλονίκη 1981, σελ. 76, Χρυσόγονος, Κ.Χ., Αθήνα Κοµοτηνή 2002, σελ αγτόγλου, Π.., Αθήνα Κοµοτηνή 2005, σελ

25 συνάφεια µεταξύ δικαιώµατος και θεσµού. Η αιτιώδης σχέση καθορίζει και την έκταση των περιορισµών. 42 Εποµένως, οποιαδήποτε άλλα όρια των περιορισµών των συνταγµατικών δικαιωµάτων δεν θεωρούνται αναγκαία.. Περιορισµοί διεθνούς δικαίου 43 Κατά το άρθρ.5 2εδ.β Σ, η προστασία της ζωής, τιµής και ελευθερίας, αδιακρίτως εθνικότητας, φυλής ή γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων υπόκειται στις εξαιρέσεις που προβλέπονται από το διεθνές δίκαιο. Η διάταξη αυτή, που καθιερώνει µια «επιφύλαξη διεθνούς δικαίου», πρέπει να διαβαστεί σε συνδυασµό µε τη διάταξη του άρθρ.28 1Σ, που ορίζει ότι «οι γενικά παραδεδεγµένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συµβάσεις, από την επικύρωσή τους µε νόµο και τη θέση τους σε ισχύ σύµφωνα µε τους όρους της καθεµιάς, αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόµου». Εποµένως, υπό τις προϋποθέσεις της τελευταίας αυτής διατάξεως, οι εξαιρέσεις αυτές, που µπορούν να είναι τόσο εθιµικού όσο και συµβατικού διεθνούς δικαίου, ενσωµατώνονται στο ελληνικό δίκαιο και αποτελούν µάλιστα κανόνες δικαίου αυξηµένης τυπικής ισχύος. 42. ηµητρόπουλος, Α.Γ., Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005, σελ αγτόγλου, Π.., Αθήνα Κοµοτηνή 2005, σελ

26 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ * Οι περιορισµοί των συνταγµατικών δικαιωµάτων αποτελούν ανθρωπογενείς δεσµεύσεις που συρρικνώνουν το γενικό περιεχόµενο των τελευταίων, δηλαδή την κτήση ή άσκησή τους. Έχουν εξαιρετικό και έκτακτο χαρακτήρα, διότι δεν εφαρµόζονται σε όλες τις περιπτώσεις. * Οι περιορισµοί διακρίνονται σε επιτρεπτούς ή απαγορευµένους, βάσει της «αρχής του αιτιώδους των περιορισµών». Όταν τίθεται θέµα θεσµικής εφαρµογής των θεµελιωδών δικαιωµάτων και άρα περιορισµού τους, αυτά υπόκεινται στη λεγόµενη «θεσµική προσαρµογή». Τότε το γενικό περιεχόµενο των δικαιωµάτων δεν εφαρµόζεται σε όλη του την έκταση. * Η θεσµική προσαρµογή του δικαιώµατος πραγµατοποιείται όταν υπάρχει δεσµός αιτιώδους συνάφειας µεταξύ του εκάστοτε δικαιώµατος και θεσµού, δηλαδή η συνάντηση των περιεχοµένων τους σε κοινό αντικειµενικό στοιχείο. * Οι περιορισµοί των θεµελιωδών δικαιωµάτων εµπεριέχονται είτε στο Σύνταγµα, είτε στο νόµο. Ο τελευταίος, κατά την κρατούσα στη θεωρία και νοµολογία άποψη, δεν απαιτείται να είναι τυπικός νόµος, αλλά αρκεί ο ουσιαστικός. * Οι νόµοι µε τους οποίους τίθενται οι περιορισµοί ονοµάζονται «εκτελεστικοί» και θεσπίζονται ύστερα από ρητή συνταγµατική εξουσιοδότηση, µε την «επιφύλαξη νόµου». * Σύµφωνα µε τη θεωρία και τη νοµολογία, ο κοινός νοµοθέτης κατά την εισαγωγή περιορισµών των θεµελιωδών δικαιωµάτων δεσµεύεται από τους «περιορισµούς των περιορισµών», από µια δέσµη εγγυήσεων που εξασφαλίζει τη νοµιµότητα της περιοριστικής του δράσης. Όµως, αµφισβητείται η χρησιµότητά τους, λόγω της ισχύος της αρχής του αιτιώδους των περιορισµών. * Περιορισµοί τίθενται και από το διεθνές δίκαιο, αφού δυνάµει του άρθρου 28 1Σ, το τελευταίο καθίσταται µέρος του ελληνικού δικαίου και µάλιστα συνίσταται σε κανόνες δικαίου αυξηµένης τυπικής ισχύος. 26

27 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΛΗΜΜΑΤΑ Στην παρούσα µελέτη αναπτύχθηκε το ζήτηµα των περιορισµών των συνταγµατικών δικαιωµάτων. Παρουσιάστηκαν τα είδη των περιορισµών, η χρησιµότητά τους και η αλληλεπίδρασή τους µε τους θεσµούς και τις έννοµες σχέσεις. Αναπτύχθηκε επίσης πότε οι περιορισµοί θεωρούνται απαγορευµένοι από το Σύνταγµα και, από την άλλη, σε ποιες περιπτώσεις είναι αναγκαίοι και ως εκ τούτου η εισαγωγή τους αποτελεί συνταγµατική επιταγή για την ορθή λειτουργία των θεσµών. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στην «αιτιώδη συνάφεια» και την αναγκαιότητά της για τη διερεύνηση του επιτρεπτού ή όχι των περιορισµών σε κάθε περίπτωση. Τέλος, αφιερώθηκε ιδιαίτερο κεφάλαιο στην «επιφύλαξη νόµου», όπως και στο ζήτηµα των «οριοθετήσεων των περιορισµών» και τον πραγµατικό τους ρόλο στο συνταγµατικό δικαιικό σύστηµα. δεσµεύσεις περιορισµοί οριοθετήσεις γενική εφαρµογή θεσµική εφαρµογή θεσµική προσαρµογή αιτιώδης συνάφεια αρχή του αιτιώδους των περιορισµών επιφύλαξη νόµου, γενική/ ειδική οριοθετήσεις περιορισµών SUMMARY ENTRIES In this paper there was examined the subject of the restrictions of the constitutional rights. There were presented the kinds of the restrictions, their use and their interaction to the institutions and the legislation. There was also explained in which cases are the restrictions forbidden by the Constitutional 27

28 Law and, on the other hand, in which cases they are necessary and therefore ordered by the Constitution for the right function of the institutions. There was specially emphasized that the reasonable connection is highly needed for us to know whether the restrictions are legal or not. Lastly, a separate chapter was dedicated to the reserve of law and the restrictions restrictions as well, about their actual role in the constitutional legal system. aggravations restrictions limitations general enforcement institutional enforcement institutional adjustment reasonable connection principle of the reasonability of the restrictions reserve of law, general/ specific restrictions restrictions 28

29 ΠΙΝΑΚΑΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ αρχή της αναλογικότητας * ΣτΕ 2112/1984 (ΤοΣ, ΙΑ (1985), σελ. 63 επ. ): «Οι εκ µέρους του νοµοθέτου, και της διοικήσεως επιβαλλόµενοι περιορισµοί εις την άσκησιν των ατοµικών δικαιωµάτων πρέπει να είναι µόνον οι αναγκαίοι και να συνάπτονται προς τον υπό του νόµου επιδιωκόµενον σκοπόν. Ειδικότερον πρέπει να τελούν εις άµεσον σχέσιν όχι µόνον προς τον σκοπόν τούτον, αλλά και προς τα ήδη νοµίµως ή εν τοις πράγµασι κεκτηµένα ουσιαστικά προσόντα ή καταστάσεις (π.χ. γνώσεις επιστήµης ή τέχνης) των υποψηφίων ασκήσεως ορισµένου επαγγέλµατος...» θεωρία του πυρήνα των θεµελιωδών δικαιωµάτων * ΑΠ 926/1979 (Ολ. ΕΕΝ 1979, σελ. 737 επ.): Το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγµατικό, ως παραβιάζον τον πυρήνα του άρθρ.14 1Σ (ελευθερία διατύπωσης και διάδοσης των στοχασµών) το άρθρο 36 του Ν. 75/1975, µε το οποίο απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε κρίση για το πρόσωπο διαιτητών ή κριτών κλπ. οπωσδήποτε εκδηλούµενη από αθλητή, προπονητή ή µέλος του διοικητικού συµβουλίου των διαγωνιζόµενων σωµατείων πριν ή µετά την τέλεση κάθε αγώνα, διότι «δεν εισάγει απλώς περιορισµούς και προϋποθέσεις (έστω και αυστηρές) διά την άσκησιν του εν λόγω δικαιώµατος, αλλά αφαιρεί ολοσχερώς εκ του ως άνω κύκλου προσώπων το δικαίωµα τούτο του εκφράζειν τους στοχασµούς των επί των ενδιαφερόντων αυτά ως άνω θεµάτων των...» * ΣτΕ 4129/1980 (ΤοΣ, Ζ (1981), σελ. 681 επ.): Το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγµατικό τον καθορισµό κατώτατης τιµής πώλησης των εφηµερίδων, επικαλούµενο το «ουσιώδες στοιχείο του θεσµού». * Ολ. ΣτΕ 903/1981 (ΤοΣ, Ζ (1981), σελ. 701 επ.): Η Ολοµέλεια, που δίκασε την προηγούµενη υπόθεση κατά παραποµπή, θεωρεί αντισυνταγµατικές εκείνες τις επεµβάσεις που «αίρουν πράγµατι» το συνταγµατικό δικαίωµα. * Ολ. ΣτΕ 1503/1982 (ΤοΣ, Η (1982), σελ. 576 επ.): Η απόφαση αυτή χρησιµοποιεί τη διατύπωση ότι «δι αυτών» -εννοεί των περιορισµών- «δεν εξαφανίζεται ή δεν καθίσταται αδρανής...» 29

30 * ΣτΕ 1502/1984: Η απόφαση αυτή δέχεται ότι οι περιορισµοί κυκλοφορίας που θεσπίζει ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας χάριν αποφυγής συµφόρησης είναι θεµιτοί διότι δεν θίγουν τον πυρήνα, δηλαδή δεν παρακωλύουν ουσιωδώς την άσκηση του δικαιώµατος της επιλογής του µέσου µεταφοράς κατά το άρθρο 5 1. * ΣτΕ 2918/1986: Το δικαστήριο σηµειώνει πως οι αγορανοµικές διατάξεις αποτελούν θεµιτούς περιορισµούς του άρθρου 5 1 «εφόσον δεν εξικνούνται µέχρι ουσιώδους παρακωλύσεως του επαγγέλµατος». Η ίδια απόφαση περιλαµβάνει τελικά τη γενική και σαφή σκέψη, πως οι περιορισµοί των θεµελιωδών δικαιωµάτων δεν µπορούν να φτάνουν ως την «ουσιώδη παρακώλυση της άσκησής» τους. ο αντικειµενικός και απρόσωπος χαρακτήρας του περιοριστικού νόµου * ΣτΕ 2112/1984: Σύµφωνα µε το ΣτΕ, οι περιορισµοί «είναι συνταγµατικώς επιτρεπτοί µόνο εφ όσον ορίζονται γενικώς κατά τρόπο αντικειµενικόν...» * Ολ. ΣτΕ 2858/1986: Η Ολοµέλεια δέχτηκε πως η απαγόρευση µετάβασης στο εξωτερικό για τους οφειλέτες του δηµοσίου δεν προσκρούει στο άρθρο 5 1, φτάνει ο νόµος να προβλέπει ο ίδιος τις πραγµατικές προϋποθέσεις κατά τρόπο γενικό, σαφή, συγκεκριµένο και αντικειµενικό. * ΣτΕ 2252/1986 * ΣτΕ 3022/1986 * ΣτΕ 339/1984 * ΣτΕ 3180/1984 η συµφωνία προς την ελεύθερη δηµοκρατική τάξη * ΣτΕ 475/1989, ΤοΣ 1989, σελ. 133 επ. * ΣτΕ 664/1990, Ελλ νη 1991, σελ

31 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ * αγτόγλου, Π.., Συνταγµατικό ίκαιο, Ατοµικά ικαιώµατα, Τ. Α, Αθήνα Κοµοτηνή 2005 * ηµητρόπουλου, Ανδρέα Γ., Συνταγµατικά ικαιώµατα, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τ. Γ, Αθήνα 2004 * ηµητρόπουλου, Ανδρέα Γ., Συνταγµατικά ικαιώµατα, Γενικό Μέρος, Σύστηµα Συνταγµατικού ικαίου, Τ. Γ, Ηµιτ. Ι, Αθήνα Θεσσαλονίκη 2005 * Μάνεση, Αριστόβουλου Ι., Συνταγµατικά ικαιώµατα, Α Ατοµικές Ελευθερίες, Πανεπιστηµιακές Παραδόσεις, Θεσσαλονίκη 1981 * Τσάτσου, ηµητρίου Θ., Συνταγµατικό ίκαιο, Τ. Γ, Θεµελιώδη ικαιώµατα, Ι. Γενικό Μέρος, Αθήνα Κοµοτηνή 1988 * Χρυσόγονου, Κ.Χ., Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα, Αθήνα Κοµοτηνή

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Όνοµα: Μητράκου Αικατερίνη Α.Μ.:

ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Όνοµα: Μητράκου Αικατερίνη Α.Μ.: ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ: Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ: NOMIKH ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ Όνοµα: Μητράκου Αικατερίνη Α.Μ.: 1340200200313 τηλ.: 6942047117

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ.

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

«Επιφύλαξη Νόμου» Μοράκου Σοφία Α.Μ Α.Τ Θέμα: έτος συγγραφής: 2005

«Επιφύλαξη Νόμου» Μοράκου Σοφία Α.Μ Α.Τ Θέμα: έτος συγγραφής: 2005 Μοράκου Σοφία Α.Μ. 1340200300297 Α.Τ. 2102532598 Θέμα: «Επιφύλαξη Νόμου» έτος συγγραφής: 2005 μάθημα: Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα διδάσκων: Ανδρέας Δημητρόπουλος Νομική σχολή Αθηνών (Ν.Ο.Π.Ε) Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ 1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6 η : Αρχή της αναλογικότητας Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ :

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η : ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ. Επιµέλεια εργασίας: Πολίτης Σπύρος Εmail: ιδάσκων: ηµητρόπουλος Ανδρέας ΙΑΓΡΑΜΜΑ. 2.Σχολιασµός απόφασης

ΕΡΓΑΣΙΑ. Επιµέλεια εργασίας: Πολίτης Σπύρος Εmail: ιδάσκων: ηµητρόπουλος Ανδρέας ΙΑΓΡΑΜΜΑ. 2.Σχολιασµός απόφασης ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η περιορισµένη εφαρµογή του δικαιώµατος της θρησκευτικής ελευθερίας στα πλαίσια της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης. (υπόθεση αλλόθρησκου δασκάλου). Επιµέλεια εργασίας: Πολίτης Σπύρος Εmail: s_polites@hotmail.com

Διαβάστε περισσότερα

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ»

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Καθορίζοντας το γενικό περιεχόµενο ενός δικαιώµατος, µε διατάξεις δικαίου στο πλαίσιο γενικής σχέσης, προσδιορίζονται τα ανώτατα όρια άσκησης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η : ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ Ι ΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΆΣΚΗΣΗΣ... 5 2. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ.. 9 3. ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ.... 14 4. ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ..... 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ 1. ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΧΩΡΟ

ΕΡΓΑΣΙΑ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΧΩΡΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Τα συνταγµατικά δικαιώµατα εφαρµόζονται ως προς την αµυντική τους διάσταση σε κάθε έννοµη σχέση που

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Η Αρχή της φορολογικής ισότητας

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Eπαγγελματική ελευθερία: Περιορισμοί (στην πρόσβαση στο επάγγελμα και την άσκησή του) Ευγ. Β. Πρεβεδούρου

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος Πρόλογος Η κατοχύρωση και η προστασία του δικαιώµατος της συνένωσης ή του συνεταιρίζεσθαι στο άρθρο 12 του ελληνικού Συντάγµατος δίνει σάρκα και οστά στο εύστοχο αρχαίο απόφθεγµα «η ισχύς εν τη ενώσει».

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πηγές Συντακτική ομάδα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΙΑΔΟΧΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ... 2 1. Συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου και αορίστου χρόνου... 2 1.1 Σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου... 3

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ( ΕΞΑΜΗΝΟ) ΘΕΜΑ: Οι περιορισµοί των συνταγµατικών δικαιωµάτων ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων Προπτυχιακή Εργασία Έλενα Κοντραφούρη Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ a) Συνταγματικά δικαιώματα Το θέμα που τίθεται υπό διαπραγμάτευση

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail:

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία Δικαστήρια Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μια συνταγματική δημοκρατία βασισμένη στις αρχές της νομιμότητας, της ύπαρξης

Διαβάστε περισσότερα

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 7 η : Οικονομικήελευθερία Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΑΡΘΡΟ 49 Β ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Θέμα εργασίας : «Η ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ» Μάθημα : Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα Τομέας Δημοσίου

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ο συνταγματικός θεσμός της συλλογικής αυτονομίας (Εισήγηση στην ημερίδα "Κλαδικές Συλλογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. «Σύνθεση ηµοσίου ικαίου»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. «Σύνθεση ηµοσίου ικαίου» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τµήµα Νοµικής «Σύνθεση ηµοσίου ικαίου» Υπεύθυνος Καθηγητής Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου.

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου.

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΠΥΡΟΥ Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ (Οι αριθμοί παραπέμπουν στις παραγράφους και στις σελίδες, όπου ενδείκνυται) ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η αρχή της ισότητας στις εργασιακές σχέσεις Εισαγωγή.... σ. 1 Εννοιολογικός προσδιορισμός της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ «Θεσµική εφαρµογή της θρησκευτικής ελευθερίας στα πλαίσια της θρησκευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Α ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Α ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...7 Α ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 1.1. Ιστορική εξέλιξη...9 1.2. Κατοχύρωση των συνταγµατικών δικαιωµάτων...10 1.3.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε., Υπ. Δ.Ν ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΔΟΚΙΜΩΝ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α) Πηγες Διοικητικου Δικαιου Ως πηγή διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Ερµηνεία του Άρθρο 78 παρ. 5 του Συντάγµατος (Εξαίρεση από την απαγόρευση της κανονιστικής φορολογικής αρµοδιότητας).

Θέµα εργασίας : Ερµηνεία του Άρθρο 78 παρ. 5 του Συντάγµατος (Εξαίρεση από την απαγόρευση της κανονιστικής φορολογικής αρµοδιότητας). Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Εθνική νομοθεσία και τεχνική εναρμόνιση με δίκαιο ΕΕ

Εθνική νομοθεσία και τεχνική εναρμόνιση με δίκαιο ΕΕ Εθνική νομοθεσία και τεχνική εναρμόνιση με δίκαιο ΕΕ Κ Ο Ι Ν Η Ε Κ Δ Η Λ Ω Σ Η ΕΕΧ- Ε Λ Ο Τ «Π Ρ Ο Τ Υ Π Α Γ Ι Α Τ Η Ν Τ Ε Χ Ν Ι Κ Η Ε Ν Α Ρ Μ Ο Ν Ι Σ Η» Α Θ Η Ν Α, 2 2-3 - 2 0 1 7 Μ Α Ρ Ι Α Ν Ν Α Κ Ω

Διαβάστε περισσότερα

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ Η αρχή της ισότητας είναι άρρηκτα συνυφασµένη µε την πολιτική και την ατοµική ελευθερία, στις οποίες θεµελιώνεται η έννοια της ηµοκρατίας. Σε όλα τα δηµοκρατικά

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.»

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» Από τη δευτεροβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση με την επωνυμία «ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» τέθηκαν υπόψη μου το εξής περιστατικά: Οκτώ (8) από τα είκοσι ένα (21) μέλη του Δ.Σ., το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

PAPER 5 Το δικαίωµα πληροφόρησης του κοινού και η προστασία της τιµής του κατηγορουµένου στην απόφαση ΕφΑθ 4054/1992 (υπόθεση πώλησης όπλων στο Ιράν)

PAPER 5 Το δικαίωµα πληροφόρησης του κοινού και η προστασία της τιµής του κατηγορουµένου στην απόφαση ΕφΑθ 4054/1992 (υπόθεση πώλησης όπλων στο Ιράν) Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003-2004 ιδάσκων: Καθηγητής κ. Ανδρέας ηµητρόπουλος PAPER 5 Το δικαίωµα πληροφόρησης του κοινού και η προστασία της τιµής του κατηγορουµένου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 9 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης»

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης» Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου ----------------------------------------------------- Μεταπτυχιακό ίπλωµα

Διαβάστε περισσότερα

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΠολΠρωτΑθ 528/2002 ΠολΠρωτΑθ 528/2002 Προστασία καταναλωτή. Προστασία προσωπικών δεδομένων. Τράπεζες. Συλλογική αγωγή. Ενώσεις καταναλωτών. Νομιμοποίηση. (..) Ι. Από τις συνδυασμένες διατάξεις των αρ. 4 παρ. 2, 6, 12 παρ.

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές

Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9 η : Αρχή της ισότητας: ειδικές μορφές Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμός 2176/2004 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ. Διοικητική πράξη - Ανάκληση - Αρχή του κράτους δικαίου - Αρχή της

Αριθμός 2176/2004 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ. Διοικητική πράξη - Ανάκληση - Αρχή του κράτους δικαίου - Αρχή της Αριθμός 2176/2004 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ Περίληψη Διοικητική πράξη - Ανάκληση - Αρχή του κράτους δικαίου - Αρχή της νομιμότητας - Αρχή της χρηστής διοίκησης - Αρχή της ασφάλειας του δικαίου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΣ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΗ

ΚΥΚΛΟΣ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΗ ΚΥΚΛΟΣ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΗ ΣΥΝΟΨΗ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ Θέµα: Πλήρωση θέσεων προσωπικού στο Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης µε σχέση εργασίας Ιδιωτικού ικαίου Αορίστου Χρόνου Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Καλλιόπη

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αρχή της ισότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου. Ενότητα 8 η : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8 η : Αρχή της ισότητας Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016 1 Αθήνα, 25-04-2016 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/25-04-2016 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε πλήρη Ολοµέλεια στο

Διαβάστε περισσότερα

7/3/2014. ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το δίκαιο του εργοδότη ; ή νομικός κανόνας

7/3/2014. ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το δίκαιο του εργοδότη ; ή νομικός κανόνας Τ.Ε.Ι. Πειραιά Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Λογιστική και Χρηματοοικονομική Ειδικά θέματα Δικαίου Δρ. Μυλωνόπουλος Δ. Αν. Καθηγητής δίκαιο άδικο ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό ; νόμος είναι το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημητρόπουλος Ανδρ., Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΤ. : Το με αριθ / έγγραφο του Γραφείου Νομικού Συμβούλου Ι.Κ.Α. Ε.Τ.Α.Μ.

ΣΧΕΤ. : Το με αριθ / έγγραφο του Γραφείου Νομικού Συμβούλου Ι.Κ.Α. Ε.Τ.Α.Μ. «Άσκηση ενδίκων μέσων» ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ Γενικό Έγγραφο: Ε40/338/27-10-06 ΣΧΕΤ. : Το με αριθ. 15176/19-10-06 έγγραφο του Γραφείου Νομικού Συμβούλου Ι.Κ.Α. Ε.Τ.Α.Μ. Σας διαβιβάζουμε το ανωτέρω

Διαβάστε περισσότερα

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών.

Με το παρόν σας υποβάλουµε τις παρατηρήσεις της ΑΠ ΠΧ επί του σχεδίου κανονισµού της Α ΑΕ σχετικά µε τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών. ιεύθυνση Γραµµατείας Αθήνα, 17.05.2011 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/3409 Προς Αρχή ιασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α ΑΕ) Ιερού Λόχου 3, Μαρούσι 151 24, Αθήνα Email: kanonismos@adae.gr. ΘΕΜΑ: Παρατηρήσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2003 1 ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ 1. Το Σύνταγµα εκτός από την

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Γενικές παρατηρήσεις ΙΙ.Το θέµα... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: ΕΝΝΟΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΙΑΚΡΙΣΗ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Γενικές παρατηρήσεις ΙΙ.Το θέµα... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: ΕΝΝΟΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΙΑΚΡΙΣΗ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 Ι. Γενικές παρατηρήσεις... 1 ΙΙ.Το θέµα... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ: ΕΝΝΟΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΙΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ... 2 Ι. Έννοια των περιορισµών των συνταγµατικών

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ-ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ-ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ-ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Στουραϊτου Παρασκευή ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ηµητρόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΣΙΝΟΝΟΥ

ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ  ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΣΙΝΟΝΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΣΙΝΟΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ:

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: 2009-2010 ΘΕΜΑ: «Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΥΤΡΟΥ ΛΥΔΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος 2. Ο Κανονισμός της βουλής 3. Η αρχή της αυτονομίας 4. Περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Πηγές διοικητικού δικαίου 2 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Πηγές διοικητικού δικαίου 2 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Πηγές διοικητικού δικαίου 2 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο

Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Εμβάθυνση στο συνταγματικό δίκαιο Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία Λίνα Παπαδοπούλου Άρθρα 17-18 18 ελλ Σ Ά 17 παρ 1 H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε. ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε. ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει την ακώλυτη απόλαυση ορισμένων στοιχειωδών ελευθεριών. Τα δικαιώματα όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 11 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» Ι ΑΣΚΩΝ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑ-ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΛΛΙ Η. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» Ι ΑΣΚΩΝ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑ-ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΛΛΙ Η. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» Ι ΑΣΚΩΝ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑ-ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΛΛΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 22παρ.1 23παρ.2 και25παρ.2σ ΛΟΓΙΚΗ ΕΡΝΗΝΕΙΑ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ «ΕΙ ΙΚΕΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»

ΘΕΜΑ «ΕΙ ΙΚΕΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ: 2006-2007 ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ ΘΕΜΑ «ΕΙ ΙΚΕΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Κος ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ. Θέµα:Ζήτηµα εφαρµογής συνταγµατικού δικαιώµατος σε διαπροσωπική σχέση, ανάλυση αυτού και ανάπτυξη της εφαρµογής όπως γίνεται αντιληπτή.

ΕΡΓΑΣΙΑ. Θέµα:Ζήτηµα εφαρµογής συνταγµατικού δικαιώµατος σε διαπροσωπική σχέση, ανάλυση αυτού και ανάπτυξη της εφαρµογής όπως γίνεται αντιληπτή. ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα:Ζήτηµα εφαρµογής συνταγµατικού δικαιώµατος σε διαπροσωπική σχέση, ανάλυση αυτού και ανάπτυξη της εφαρµογής όπως γίνεται αντιληπτή. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΟΛΙΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΕMAIL:s_polites@hotmail.com

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα