Για παραπομπή : Ισαάκιος Α Κομνηνός

Transcript

1 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Ο ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που κυβέρνησε μετά τη Μακεδονική δυναστεία, η οποία βασίλευσε σχεδόν δύο αιώνες. Πολλοί λόγοι καθιστούν την άνοδό του στο θρόνο σημαντική: υπήρξε ο πρώτος αυτοκράτορας από την οικογένεια των Κομνηνών αλλά και ο πρώτος αυτοκράτορας-γνήσιος εκπρόσωπος της μικρασιατικής στρατιωτικής αριστοκρατίας: είναι χαρακτηριστικό ότι παριστάνεται στα νομίσματα με γυμνό το ξίφος. Εκτός αυτού, η διαμάχη του με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο ( ) και η στάση του απέναντι στην εκκλησία είχαν μεγάλες επιπτώσεις στην περαιτέρω πορεία του Βυζαντίου. Τόπος και Χρόνος Γέννησης περί το 1007, Παφλαγονία Τόπος και Χρόνος Θανάτου περί το 1060/1061, Κωνσταντινούπολη, Μονή Στουδίου Κύρια Ιδιότητα αυτοκράτορας (1η ή 4η Σεπτεμβρίου η Νοεμβρίου 1059) 1. Γέννηση-οικογένεια Ο Ισαάκιος Κομνηνός είναι ο πρώτος εκπρόσωπος της οικογένειας των Κομνηνών που στέφθηκε αυτοκράτορας. Γεννήθηκε περί το 1007 στην Κασταμονή της Παφλαγονίας. Η καταγωγή του ιδίου και της οικογένειάς του δεν μπορεί να προσδιορισθεί επακριβώς. Οι Κομνηνοί, που κατάγονταν από τη Μικρά Ασία, ανήκαν στα μέσα του 11ου αιώνα στα ανώτερα στρώματα της βυζαντινής αριστοκρατίας της επαρχίας. Ο πατέρας του Ισαακίου Κομνηνού και του αδελφού του Ιωάννη (ο γιος του οποίου αναδείχθηκε αργότερα αυτοκράτορας ως Αλέξιος Α Κομνηνός) μνημονεύεται την εποχή του Βασιλείου Β με το όνομα Μανουήλ Ερωτικός. Ο Μανουήλ νυμφεύθηκε γυναίκα από τη διακεκριμένη οικογένεια των Ερωτικών (πήρε μάλιστα το επώνυμό του από το γάμο του) και ήταν στρατιωτικός αξιωματούχος στην υπηρεσία του αυτοκράτορα Βασιλείου Β'. Είχε κτήματα στην Κασταμονή της Παφλαγονίας (που ονομάζεται και Κάστρα Κομνηνών). Ένας άλλος γνωστός πρόγονος του Ισαακίου Κομνηνού ήταν ο Νικηφόρος, αδελφός ή ανιψιός του Μανουήλ Ερωτικού. Μέχρι την ανάρρησή του στο θρόνο ο Ισαάκιος Κομνηνός δεν διέφερε πολύ από τους άλλους εκπροσώπους της μικρασιατικής στρατιωτικής αριστοκρατίας. Όμως η υποστήριξη της οικογένειάς του υπήρξε μεγάλη ενίσχυση γι αυτόν. Στο πλευρό του ήταν, πρώτος από όλους, ο αδελφός του Ιωάννης, του οποίου η μαχητική και ικανή σύζυγος, η Άννα Δαλασσηνή, ήταν επίσης γόνος μιας από τις πιο επιφανείς βυζαντινές οικογένειες. Τα παιδιά τους, ο μέλλων αυτοκράτορας Αλέξιος και ο μεγαλύτερος αδελφός του, που έφερε το ίδιο όνομα με τον θείο του, τον αυτοκράτορα Ισαάκιο, ήταν επίσης στρατιωτικοί αξιωματούχοι. Η σύζυγος του Ισαακίου Α Κομνηνού ήταν η κόρη του Ιωάννη Βλαδισλάβου (γιου του Ααρών, αδελφού του Βούλγαρου ηγεμόνα Σαμουήλ) Αικατερίνη, με την οποία είχε μια κόρη, τη Μαρία, και έναν γιο, τον Μανουήλ, που πέθανε πριν από το Ο Ισαάκιος Κομνηνός πέθανε περί το 1060/1061 ως μοναχός στη μονή Στουδίου. 2. Εκπαίδευση-ανατροφή Ως γιος επαρχιακού στρατιωτικού αξιωματούχου ο οποίος ήταν αρκετά επιφανής ώστε ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β να του αναθέσει τον αγώνα εναντίον του σφετεριστή Βάρδα Σκληρού, ο Ισαάκιος Κομνηνός ανατράφηκε ως μέλος της Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 1/6

2 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια στρατιωτικής αριστοκρατίας. Αυτό ήταν το περιβάλλον του. Για την παιδεία του δεν μπορεί να λεχθεί τίποτε το συγκεκριμένο. Βάσει της δράσης του και της πολιτικής που ακολούθησε ως αυτοκράτορας, μπορούμε να εικάσουμε ποιες θα ήταν οι αντιλήψεις του, οι οποίες φαίνεται να συμπίπτουν με το σύστημα σκέψης ολόκληρης της τάξης των στρατιωτικών της εποχής εκείνης. Ήταν υποστηρικτής του αυστηρού ελέγχου των οικονομικών και της παρεμπόδισης του περαιτέρω πλουτισμού των μοναστηριών και της εκκλησίας γενικά. Ο Ισαάκιος Κομνηνός ήταν η προσωποποίηση του αγώνα της στρατιωτικής αριστοκρατίας, πρωτίστως της μικρασιατικής, για απόκτηση εξουσίας ή και του θρόνου, ακόμα και για την κατάργηση της υπεροχής της πρωτεύουσας και των αξιωματούχων που διοικούσαν σε αυτήν. Στο διάστημα ο Ισαάκιος είχε μια επιτυχημένη στρατιωτική σταδιοδρομία, από την οποία κέρδισε τον τίτλο του μαγίστρου και το αξίωμα του στρατοπεδάρχη. 3. Η εξέγερση του Ισαακίου Κομνηνού και η άνοδος στο θρόνο Ο τελευταίος εκπρόσωπος της Μακεδονικής δυναστείας, η κόρη του Κωνσταντίνου Η Θεοδώρα, έστεψε αυτοκράτορα και διάδοχό της τον ηλικιωμένο αξιωματούχο που ευνοούσε η κυρίαρχη παράταξη της πρωτεύουσας, τον Μιχαήλ ΣΤ Βρίγγα, τον αποκαλούμενο και Στρατιωτικό ή Γέροντα. Μετά το θάνατό της, ο Μιχαήλ ΣΤ, ως εστεμμένος αυτοκράτορας, κληρονόμησε το θρόνο (1056), γεγονός που θεωρήθηκε θρίαμβος της παράταξης των πολιτικών αξιωματούχων της πρωτεύουσας, οι οποίοι εξάλλου και ευνοήθηκαν πολύ από την πολιτική του. Αντίθετα, όταν λίγο καιρό αργότερα έφθασε στην Κωνσταντινούπολη μια αντιπροσωπεία των στρατιωτικών αξιωματούχων από τη Μικρά Ασία, με επικεφαλής δύο από τους επιφανέστερους εκπροσώπους τους, τον Ισαάκιο Κομνηνό και τον Κατακαλών Κεκαυμένο, οι συνομιλίες με τον αυτοκράτορα έμειναν χωρίς αποτέλεσμα και ο Μιχαήλ ΣΤ' τους έδιωξε απερίφραστα. 2 Εξαγριωμένοι οι στρατιωτικοί επέστρεψαν στη Μικρά Ασία, όπου οργάνωσαν στάση εναντίον του. Οι στρατιωτικοί διοικητές εξέλεξαν αρχηγό τους τον Ισαάκιο Κομνηνό, τον οποίο ο στρατός ανακήρυξε αυτοκράτορα στις 8 Ιουνίου Οι στασιαστές συγκεντρώθηκαν με τον στρατό στη Νίκαια, χωρίς όμως να προελάσουν προς την Κωνσταντινούπολη, περιμένοντας την αντίδραση του Μιχαήλ ΣΤ. Ο αυτοκράτορας συγκέντρωσε στρατεύματα από τις δυτικές βαλκανικές επαρχίες και τα έστειλε εναντίον του σφετεριστή, όμως ο αυτοκρατορικός στρατός ηττήθηκε στη Νίκαια στις 20 Αυγούστου Ύστερα από αυτό, οι οπαδοί του Ισαακίου Κομνηνού άρχισαν να δρουν απροκάλυπτα και στην ίδια πλέον την Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας προσπάθησε να έρθει σε συνεννόηση με τον σφετεριστή, και του έστειλε γι αυτο αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Μιχαήλ Ψελλό και τον Κωνσταντίνο Λειχούδη. Στη μεροληπτική περιγραφή των διαπραγματεύσεων από τον Ψελλό, ο Ισαάκιος Κομνηνός, ο οποίος είχε ήδη ανακηρυχθεί από τον στρατό αυτοκράτορας, εμφανίζεται να συμπεριφέρεται ως τέτοιος, χρησιμοποιώντας όλα τα αυτοκρατορικά διακριτικά. 4 Η πρεσβεία απέτυχε να πείσει τον Κομνηνό, ο οποίος είχε ήδη κάνει το αποφασιστικό βήμα προς τον αυτοκρατορικό τίτλο, να προβεί σε υποχωρήσεις και να συνεννοηθεί με τον Μιχαήλ ΣΤ, ίσως και λόγω του γεγονότος ότι μέσα στην Κωνσταντινούπολη ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος τάχθηκε ανοιχτά στο πλευρό του. Οι πολίτες της πρωτεύουσας ήταν ήδη διχασμένοι όταν ο Μιχαήλ Κηρουλάριος ηγήθηκε της παράταξης που στήριζε τον Κομνηνό. Η δυναμικότητα των ενεργειών του επέσπευσε την εξέλιξη των γεγονότων. Με απεσταλμένους του στον Μιχαήλ ΣΤ και στον Ισαάκιο Κομνηνό ζήτησε από τον πρώτο να παραιτηθεί μόνος του από το θρόνο και να περιβληθεί το μοναχικό σχήμα για να σώσει τη ζωή του, και μήνυσε στον δεύτερο να βιαστεί να εισέλθει στην Κωνσταντινούπολη για να αναλάβει την εξουσία. Αμέσως μετά, ο πατριάρχης διέταξε να καταστραφεί η περιουσία όλων των οπαδών του Μιχαήλ ΣΤ κηρύσσοντάς τους αποστάτες. Αυτό αποδείχτηκε αποφασιστικής σημασίας για την εξέλιξη των γεγονότων και για την αλλαγή στο θρόνο. Ο Μιχαήλ ΣΤ αναγκάστηκε να αποσυρθεί και ο Ισαάκιος Κομνηνός έστειλε τον στενό του συνεργάτη Κεκαυμένο να καταλάβει το Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 2/6

3 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια αυτοκρατορικό ανάκτορο. Ο ίδιος ο Ισαάκιος Κομνηνός εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη με επίσημη και θριαμβευτική πομπή από τη Χρυσή Πύλη και μετέβη στην Αγία Σοφία, όπου δέχθηκε το αυτοκρατορικό στέμμα από τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο, την 1η ή την 4η Σεπτεμβρίου του Η βασιλεία και τα τελευταία χρόνια Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Ισαάκιος Κομνηνός άρχισε να εφαρμόζει αυστηρή οικονομική πολιτική, καταδιώκοντας αυτούς που χρωστούσαν φόρους στο κράτος, περιορίζοντας τις περιουσίες των μονών, ακυρώνοντας την παροχή κτημάτων από προγενέστερους αυτοκράτορες, μειώνοντας τα έξοδα της γραφειοκρατίας της πρωτεύουσας εις βάρος των εσόδων των αξιωματούχων και των συγκλητικών. 5 Εκτός αυτού, ο Ισαάκιος Κομνηνός, πιθανώς λόγω της στρατιωτικής του προέλευσης, ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας ο οποίος κατανοούσε κάπως διαφορετικά από τους προκατόχους του την ίδια τη θέση του αυτοκράτορα. Οι Βυζαντινοί ιστορικοί τονίζουν ότι ο Ισαάκιος Κομνηνός πίστευε πως χρωστούσε το θρόνο του πρώτα και κύρια στον εαυτό του και στον αγώνα του και μετά στον Χριστό, αντίληψη που δεν ήταν απολύτως ευθυγραμμισμένη με την τρέχουσα αυτοκρατορική ιδεολογία. 6 Επιπλέον, για να τονίσει τη στρατιωτική του ιδιότητα, ο εικονιζόταν στα νομίσματα με γυμνό ξίφος. Η απεικόνιση αυτή θεωρείται ότι σηματοδοτεί μια μετατόπιση στην αυτοκρατορική ιδεολογία της εποχής, δίνοντας έμφαση στον στρατιωτικό ρόλο του βυζαντινού αυτοκράτορα. Και πάντως η εξέλιξη αυτή δεν ξεκινά με τον Ισαάκιο Α, εφόσον ο Κωνσταντίνος Θ Μονομάχος είχε χρησιμοποιήσει ήδη στο α μισό του 11ου αιώνα την εικονογραφία αυτή σε νομίσματά του, παρότι ο ίδιος δεν προερχόταν από το στρατιωτικό στάδιο. Γρήγορα ήρθε σε ρήξη με τους πολίτες και με τους αξιωματούχους στην πρωτεύουσα, αλλά και με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο. Στις 8 Νοεμβρίου του 1058 ο Ισαάκιος Κομνηνός εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία και, όταν ο πατριάρχης εγκατέλειψε την πόλη, τον συνέλαβε και τον εξόρισε μαζί με τους ανιψιούς του στην Προκόννησο. Ο Κηρουλάριος δεν πρόλαβε να καταδικαστεί επισήμως διότι απεβίωσε καθ οδόν προς τη Θράκη, όπου ο Ισαάκιος Κομνηνός είχε συγκαλέσει σύνοδο, ενώ ο Μιχαήλ Ψελλός συνέτασσε μακροσκελές κατηγορητήριο εναντίον του πατριάρχη. 7 Πολύ σύντομα έπειτα από αυτό, ωστόσο, ο αυτοκράτορας, ύστερα από ένα ατύχημα που είχε στο κυνήγι και ακολουθώντας τη συμβουλή του Μιχαήλ Ψελλού, έγινε μοναχός στη μονή Στουδίου. 8 Το ίδιο έκαναν η σύζυγός του Αικατερίνη και η κόρη τους Μαρία. Ο Ισαάκιος πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1061 ή το Το θρόνο ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Ι Δούκας, μέλος μιας άλλης επιφανούς οικογένειας της μικρασιατικής αριστοκρατίας, των Δουκών. 5. Συνολική αποτίμηση Ο αποτελεί κατά κάποιον τρόπο καμπή στην ιστορία του Βυζαντίου. Η στρατιωτική και αριστοκρατική του καταγωγή σηματοδότησε την αλλαγή που διαδραματίσθηκε στην Αυτοκρατορία τον 11ο αιώνα. Μετά τον Ισαάκιο Κομνηνό, στο θρόνο ανεβαίνουν μέλη αυτού του στρώματος της βυζαντινής κοινωνίας, τα οποία ήταν σε συνεχή ρήξη μεταξύ τους, μέχρι την οριστική εδραίωση της οικογένειας των Κομνηνών και του ανιψιού του Ισαακίου, του Αλεξίου, το Κατσαρός, Β., «Το πρόβλημα της καταγωγής των Κομνηνών», Βυζαντιακά 3 (1983), σελ Μ. Ψελλός, Χρονογραφία 7. 3, επιμ. É. Renauld, Michel Psellos, Chronographie ou histoire d'un siècle de Byzance I (Paris 1926, ανατ. 1967). 3. Ostrogorsky, G., Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους B (Αθήνα 1997), σελ Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 3/6

4 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια 4. Μ. Ψελλός, Χρονογραφία , επιμ. É. Renauld, Michel Psellos, Chronographie ou histoire d'un siècle de Byzance I (Paris 1926, ανατ. 1967). 5. Βλ. λήμ. Isaac I Komnenos, The Oxford Dictionary of Byzantium 2, σελ (C. Brand A. Cutler). 6. Βλ. λήμ. Isaac I Komnenos, The Oxford Dictionary of Byzantium 2, σελ (C. Brand A. Cutler). 7. Οικονομίδης, Ν., «Η ενοποίηση του ευρασιατικού χώρου ( )», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Θ (Αθήνα 1979), σελ Schreiner, Ρ. (επιμ.), Die byzantinischen Kleinchroniken. 1. Teil (Einleitung und Text) (Corpus Fontium Historiae Byzantinae XII, Wien, 1975), σελ. 160, 170. Βιβλιογραφία : Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Skylitzae Synopsis Historiarum, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973 Οικονομίδης Ν., "Η ενοποίηση του ευρασιατικού χώρου ", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 8, Αθήνα 1979, Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Renauld, É. (ed.), Michael Psellos, Chronographie ou histoire d un siècle de Byzance ( ), Ι-ΙΙ, Paris (ανατ. 1967) Μιχαήλ Ατταλειάτης, Ιστορία, Bekker, I. (ed.), Michaelis Attaliotae Historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1853 Συνεχιστής Ιωάννου Σκυλίτζη, Χρονογραφία, Τσολάκης, Ε. (επιμ.), Η Συνέχεια της Χρονογραφίας του Ιωάννου Σκυλίτζη, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου 105, Θεσσαλονίκη 1968 Cheynet J.-C., Pouvoir et contestations à Byzance ( ), Paris 1990, Byzantina Sorbonensia 9 Ostrogorsky G., Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Αθήνα 1981, Παναγόπουλος, Ι. (μτφρ.) Βραχέα Χρονικά, Schreiner P. (ed.), Die byzantinische Kleinchroniken 1-3, Wien Krsmanović B., Uspon vojnog plemstva u Vizantiji XI veka, Beograd 2001 Lemerle P., Cinq études sur le XIe siècle byzantin, Paris 1977 Βαρζός Κ., Η γενεαλογία των Κομνηνών 1-2, Θεσσαλονίκη 1984, Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 20 Crow J., "Alexios Komnenos and Kastamon: castels and settlement in middle Byzantine Paphlagonia", Mullet M. Smythe, D. (ed.), Alexios I Komnenos. Papers of the second Belfast Byzantine International Colloquium, April 1989, Belfast 1996, Belfast Byzantine Texts and Translations 4.1, Κατσαρός Β., "Το πρόβλημα της καταγωγής των Κομνηνών", Βυζαντιακά, 3, 1983, Brand C.M., Cutler A., "Isaac I Komnenos", Kazhdan A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 2, New York - Oxford 1991 Μιχαήλ Ψελλός, Orationes forenses et acta, G. T. Dennis (ed.), Michaelis Pselli, Orationes forenses et Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 4/6

5 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια acta, Stuttgard and Lipsia 1994 Μιχαήλ Ψελλός, Scripta Minora, Kurtz E. Fr. Drexl (eds), Michel Psellos, Scripta Minora magnam partem adhuc inedita, I-II, Milano Ι: 1936, ΙΙ: 1942 Μιχαήλ Ψελλός, Orationes panegyricae, Dennis, G.T. (ed.), Michaelis Pselli, Orationes panegyricae, Stutgard-Lipsia 1994 Δικτυογραφία : Medieval Sourcebook: Michael Psellus: Chronographia: Book VII Μέση Βυζαντινή περίοδος. Μιχαήλ Στ ( ), Ισαάκιος Κομνηνός ( ) Γλωσσάριo : μάγιστρος, ο Aνώτερο αξίωμα που στο Κλητορολόγιο του Φιλοθέου τοποθετείται πάνω από τον ανθύπατο (από το λατινικό magister). Από το 10ο αιώνα χάνει τη σπουδαιότητά του, ενώ παύει να υπάρχει πιθανότατα στα μέσα του 12ου αιώνα. Ο μάγιστρος αναλάμβανε συνηθέστερα επικεφαλής κάποιας υπηρεσίας, πολιτικής ή δικαστικής, ή και, σπανιότερα, επικεφαλής της διακυβέρνησης μιας περιοχής. στρατοπεδάρχης (Ανατολής/Δύσης), ο Ο στρατοπεδάρχης της Ανατολής/Δύσης ήταν υψηλόβαθμος στρατιωτικός αξιωματούχος, αντίστοιχος του στρατηλάτη και του δομέστικου των σχολών για την ακρίβεια ο όρος σημαίνει επικεφαλής (άρχων) του στρατοπέδου, δηλαδή του στρατού σε περίοδο εκστρατείας. Το αξίωμα πρωτοεμφανίστηκε το 967, ως καινοτομία του Νικηφόρου Φωκά, και ήταν σε ισχύ μέχρι και τις αρχές του 13ου αιώνα. συγκλητικός, ο (senator) 1. Ρωμαϊκή περίοδος: Σώμα ανδρών το οποίο συμβούλευε τον αυτοκράτορα και τους υπάτους. Η ένταξη στη σύγκλητο δεν ήταν μόνο κληρονομικό δικαίωμα. Νέοι άνδρες (novi homines) μπορούσαν επίσης να γίνουν μέλη. Ο Αύγουστος αναθεώρησε το θεσμό της συγκλήτου και μείωσε τις αρμοδιότητές της. Επίσης εισήγαγε την κληρονομικότητα ως προϋπόθεση ένταξης στο σώμα αυτό. Παρ όλα αυτά η σύγκλητος συνέχισε να θεσπίζει νόμους και να εκχωρεί την εξουσία σε νέους αυτοκράτορες. 2. Βυζαντινή περίοδος: Μέλος της συγκλήτου. Η σύγκλητος, ρωμαϊκός θεσμός που μεταφέρθηκε από τον Κωνσταντίνο Α στην Κωνσταντινούπολη κατά τη Βυζαντινή περίοδο, ήταν συμβουλευτικό σώμα του οποίου τα δικαιώματα και τα καθήκοντα δεν ήταν σαφώς καθορισμένα. Τα μέλη του ήταν αυτοκρατορικοί αξιωματούχοι που προέρχονταν από τις ανώτερες τάξεις και κατατάσσονταν σε βαθμίδες ιεραρχίας: viri illustri (οι έπαρχοι πραιτoρίου και πόλης και οι μάγιστροι), viri spectabili (οι ανθύπατοι, οι βικάριοι και οι κόμητες), viri clarissimi (οι ύπατοι των επαρχιών και ακολούθως οι υπατικοί) και viri perfectissimi (οι ηγεμόνες και οι δούκες). Από τα μέσα του 6ου αιώνα καθιερώθηκε ένας ακόμα τίτλος για τους ανώτατους υπαλλήλους (viri gloriosi). Στη συνέχεια οι τίτλοι απονέμονταν στους αξιωματούχους ανεξάρτητα από το αν ήταν συγκλητικοί ή επρόκειτο να ενταχθούν στο σώμα της συγκλήτου. Πηγές Τσολάκης, Ευ. (επιμ.), Η Συνέχεια της χρονογραφίας του Ιωάννη Σκυλίτση (Θεσσαλονίκη 1968). Thurn, J. (επιμ.), Ioannes Scylitzes, Synoposis historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae V, Berlin New York 1973). Bekker, I. (επιμ.), Michaelis Attaliotae historia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1853). Dennis, G. T. (επιμ.), Michaelis Pselli, Orationes forenses et acta (Stutgard Lipsia 1994). Dennis, G. T. (επιμ.), Michaelis Pselli, Orationes panegyricae (Stutgard Lipsia 1994). Renauld, É., Michel Psellos, Chronographie ou histoire dʹun siècle de Byzance I II (Paris 1926, 1928). Kurtz, E. Fr. Drexl (επιμ.), Michel Psellos, Scripta Minora magnam partem adhuc inedita I II (Milano, 1936, 1942). Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 5/6

6 Stankovic Vlada,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Gautier, P. (επιμ.), Nicéphore Bryennios, Histoire, Corpus Fontium Historiae Byzantinae IX (Bruxelles 1975). Schreiner, Ρ. (επιμ.), Die byzantinischen Kleinchroniken 1. Teil (Einleitung und Text) (Corpus Fontium Historiae Byzantinae XII.1, Wien 1975). Schreiner, Ρ. (επιμ.), Die byzantinischen Kleinchroniken 3. Teil (Teilübersetzungen, Addenda et Corrigenda, Indices) (Corpus Fontium Historiae Byzantinae XII.3, Wien 1979). Σάθας, Κ. (επιμ.), Μεσαιωνική βιβλιοθήκη 4 και 5 (Παρίσι Αθήνα, 4:1874 και 5:1876). Παραθέματα Η συμπεριφορά του Μιχαήλ ΣΤʹ πυροδοτεί την εξέγερση των στρατιωτικών καὶ τῶ παραδυναστευόντων ἑκάστου βασιλεῖ γαυρουμένου, πολὺς γογγυσμὸς τούς τε ἀριστοκρατικοὺς καὶ τοὺς δημοτικοὺς διὰ τὴν δημοκρατίαν κατεῖχε καὶ σύγχυσις. ἐκείνων γὰρ ἦν τὸ εὐπραγεῖν τῶν τῆς μερίδος τυγχανόντων αὐτῶν καὶ τῶν ὁπωσοῦν προσηκόντων τῷ βασιλεῖ, κἄν τε σπουδαῖον τῇ πολιτείᾳ εἰσήνεγκαν, κἄν τε δεινὸν ἢ καὶ ἄπρακτον τῶν δ ἄλλων λόγος οὐδείς, ὅτι μὴ καὶ μᾶλλον ἀλαζονείας ἀλόγου καὶ κενοῦ φυσήματος ἐγίνοντο πάρεργον. ἐξ οὗ καί τις τῶν εὖ γεγονότων καὶ περὶ τὴν ἑώαν ὀνομαστῶν καὶ γενναίων, Ἰσαάκιος ὄνομα (Κομνηνὸς αὐτῷ τὸ ἐπώνυμον), ὑβρισθεὶς παροράσει καὶ προπηλακισθεὶς ὠθισμοῖς μεστὸς ἀνίας ἐφάνη, καὶ τὴν συμφορὰν κοινοποιεῖται τισι τῶν στρατιωτῶν. προεξοιδούμενοι δὲ καὶ οὗτοι τῇ τῶν γινομένων ἀνωμαλίᾳ, καὶ λύπῃ συγκατεχόμενοι, παρορμῶσιν εἰς τὴν ἀποστασίαν αὐτὸν. Bekker, I. (ed.), Michaelis Attaliotae historia, Corpus scriptorum historiae Byzantinae (CSHB, Bonn 1853), 53. Χρονολόγιο Περί το 1007 (;): Γέννηση του Ισαακίου Κομνηνού (στην Κασταμονή της Παφλαγονίας [;]) (;): Ο Ισαάκιος Κομνηνός λαμβάνει τον τίτλο του μαγίστρου και το αξίωμα του στρατοπεδάρχη 1056: Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα αντικαθιστά τον Ισαάκιο στο αξίωμα του στρατοπεδάρχη 8 Ιουνίου 1057: Ο στρατός ανακηρύττει τον Ισαάκιο Κομνηνό αυτοκράτορα. Έναρξη του αγώνα για την εξουσία εναντίον του αυτοκράτορα Μιχαήλ ΣΤ 20 Αυγούστου 1057: Ο Ισαάκιος Κομνηνός και οι οπαδοί του νικούν τον στρατό του αυτοκράτορα Μιχαήλ ΣΤ στη Νίκαια 1 ή 4 Σεπτεμβρίου 1057: Ο Ισαάκιος Κομνηνός στέφεται αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη Νοέμβριος 1059: Ο Ισαάκιος Κομνηνός παραιτήθηκε από το θρόνο, έγινε μοναχός και αναχώρησε στη μονή Στουδίου στην πρωτεύουσα 1060/1061: Θάνατος του Ισαακίου Κομνηνού στη μονή Στουδίου Δημιουργήθηκε στις 24/6/2017 Σελίδα 6/6