Τα μεγάλα τηλεσκόπια στον κόσμο Θεόδωρος Γ. Ορφανίδης

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τα μεγάλα τηλεσκόπια στον κόσμο Θεόδωρος Γ. Ορφανίδης"

Transcript

1 Τα μεγάλα τηλεσκόπια στον κόσμο Θεόδωρος Γ. Ορφανίδης Στη μνήμη του αξέχαστου Βασίλη Ξανθόπουλου με τον οποίο μοιράστηκα τα παιδικά μου όνειρα και παιχνίδια 1

2 Περιεχόμενα Πρόλογος Εισαγωγή Κεφάλαιο Α (Οι πρώτες γενιές τηλεσκοπίων) Κεφάλαιο Β Γενικά Τα πρώτα αστεροσκοπεία Η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου Η ιστορική εξέλιξη του διοπτρικού τηλεσκοπίου Οι αχρωματικοί φακοί Η ιστορική εξέλιξη του κατοπτρικού τηλεσκοπίου 1. Τα τηλεσκόπια ΜΜΤ και ΝΤΤ 2. Τα τηλεσκόπια Keck I και Keck II 3. Το ΗΕΤ (Hobby-Eberly Telescope) 4. To Subaru 5. To Ευρωπαϊκό VLT 6. Τα Gemini North και Gemini South 7. To Magellan I και Magellan II 8. Άλλα σύγχρονα τηλεσκόπια (ΜΜΤ, WHT) Κεφάλαιο Γ (Τηλεσκόπια υπό κατασκευή) 1. Το LBT (Large Binocular Telescope) 2. To GRANTECAN 3. To SALT 4. To LZT (Large Zenith Telescope) 5. Τηλεσκόπια μεγάλου οπτικού πεδίου (VISTA, LAMOST, LSST, DMT) 6. Άλλα Τηλεσκόπια (SOAR, SOFIA) Κεφάλαιο Δ Διαστημικά Τηλεσκόπια (Υπάρχοντα και υπό κατασκευή) Εισαγωγή 1. Παρατηρητήρια Ραδιοκυμάτων 2. Παρατηρητήρια μικροκυμάτων 3. Παρατηρητήρια υπέρυθρου 4. Παρατηρητήρια ορατού φάσματος 5. Παρατηρητήρια υπεριώδους 6. Παρατηρητήρια άκρου υπεριώδους 7. Παρατηρητήρια ακτίνων Χ 8. Παρατηρητήρια ακτίνων γ 1. Hubble Space Telescope 2. Chandra X-ray Observatory 3. NGST 4. TPF Κεφάλαιο Ε Μελλοντικά τηλεσκόπια (επίγεια) Προεισαγωγικά 1. OWL 2. CELT 3. GSMT 4. XLT 5. MAXAT και ELT 2

3 6. Άλλα τηλεσκόπια Κεφάλαιο ΣΤ (Άλλα είδη τηλεσκοπίων) Κεφάλαιο Ζ Παράρτημα Α. Ραδιοτηλεσκόπια Β. Ηλιακά τηλεσκόπια Γ. Παρατηρητήρια Ανίχνευσης Νετρίνο Δ. Παρατηρητήρια Βαρυτικών Κυμάτων 1. Χαρακτηριστικά στοιχεία ενός τηλεσκοπίου 2. Ενεργά Οπτικά Συστήματα (Active Optics) 3. Προσαρμοστική Οπτική (Adaptive Optics) 4. Φασματοσκοπία 5. Πίνακας τροχιακών τηλεσκοπίων 6. Πίνακας με τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου 7. Βιβλιογραφία Επιμέλεια: Α. Βοσινάκης, 13/10/2006 3

4 Πρόλογος Ήταν ένα ζεστό βραδάκι του Σεπτέμβρη 2000 στα γραφεία του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας και οι φίλοι, που συνηθίζουμε να βρισκόμαστε εκεί, συζητούσαμε διάφορα θέματα. Ήδη, ο πρώτος κύκλος επιμορφωτικών συναντήσεων που οργάνωσε ο Όμιλος είχε κλείσει με επιτυχία και η συζήτηση ήταν για το δεύτερο κύκλο. Στο τραπέζι υπήρχαν αρκετά θέματα και αναζητούσαμε τους κατάλληλους ομιλητές γι αυτά. Μόλις είδα το θέμα "Τα μεγάλα τηλεσκόπια στον κόσμο" προθυμοποιήθηκα να το παρουσιάσω εγώ. Ήξερα ότι ήταν ένα μεγάλο και σημαντικό θέμα που ήθελε πολύ δουλειά και προετοιμασία. Ένιωθα όμως πάντα μια ακαταμάχητη έλξη για το θέμα αυτό! Από την επομένη κιόλας ημέρα άρχισα να ταξινομώ ό,τι υλικό είχα από βιβλία, περιοδικά και εγκυκλοπαίδειες, αλλά κατάλαβα ότι δεν θα μου ήταν αρκετό. Τελικά, το μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών που παρουσιάζω στο βιβλίο αυτό το συγκέντρωσα από τις ιστοσελίδες των διαφόρων μεγάλων αστεροσκοπείων που υπάρχουν στο Internet. Στις ιστοσελίδες αυτές τα διάφορα αστεροσκοπεία παρουσιάζουν με θαυμασμό και υπερηφάνεια τα τηλεσκόπιά τους και τις επιτυχίες τους, τονίζοντας ότι ξεχωρίζουν έναντι όλων των άλλων. Κάτι τέτοιο το θεωρώ πολύ φυσικό. Ο σκοπός του βιβλίου αυτού όμως δεν είναι να κρίνει ή να αξιολογήσει τις επιδόσεις των διαφόρων τηλεσκοπίων, ούτε φυσικά να τα κατατάξει κατά σειρά αξίας τους. Άλλωστε είναι αμφίβολο αν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, ακόμα και από ειδικούς, δεδομένου ότι κάθε τηλεσκόπιο προσθέτει το δικό του λιθαράκι στην αύξηση των γνώσεών μας για το θαυμάσιο κόσμο που μας περιβάλει. Χρειάστηκε λοιπόν να διαβάσω χιλιάδες σελίδες, αλλά και να ξαναδιαβάσω εκ νέου πολλά βιβλία και περιοδικά, από άλλη όμως οπτική γωνία πλέον, για να αξιοποιήσω το υλικό που είχα στα χέρια μου. Τελικά πιστεύω ότι άξιζε τον κόπο. Τουλάχιστον εγώ το απόλαυσα όλους αυτούς τους μήνες που το δούλευα! Προσπάθησα μέχρι την τελευταία στιγμή να συμπεριλάβω όλες τις ειδήσεις και τα σχετικά νέα, ώστε, να είναι όσο το δυνατόν πλήρες και ενημερωμένο. Παρουσιάζω λοιπόν την εργασία μου αυτή με την ελπίδα ότι θα φανεί χρήσιμη στους φίλους και λάτρεις της αστρονομίας. Θεσσαλονίκη Ιανουάριος 2001 Θεόδωρος Γ. Ορφανίδης Πολιτικός Μηχανικός 4

5 Εισαγωγή Όταν ακούμε τον όρο "τηλεσκόπιο" συνήθως φανταζόμαστε ένα σωλήνα με φακούς στα δυο του άκρα που μας δίνει τη δυνατότητα να φέρουμε πιο κοντά μας μακρινά αντικείμενα. Τα σύγχρονα όμως τηλεσκόπια είναι κάτι το πολύ διαφορετικό. Πρόκειται ουσιαστικά για πολύπλοκα μηχανήματα που μας επιτρέπουν να διεισδύσουμε βαθιά μέσα στο Σύμπαν και να συλλέξουμε πλήθος πληροφοριών, που θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια από εξειδικευμένα επιτελεία επιστημόνων. Οποιοδήποτε σώμα με θερμοκρασία πάνω από το απόλυτο μηδέν (-273 C) μπορεί να ανιχνευτεί από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία την οποία εκπέμπει. Το είδος της ακτινοβολίας που εκπέμπει εξαρτάται από αυτήν τη θερμοκρασία. Τα τηλεσκόπια ουσιαστικά συλλέγουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (το ορατό φως είναι ένα μικρό τμήμα της) από τα προς παρατήρηση αντικείμενα. Από εκεί και πέρα είναι εφοδιασμένα με υπερσύγχρονα και επαναστατικής τεχνολογίας επιστημονικά όργανα που βοηθούν στην ανάλυση και αξιοποίηση αυτής της ακτινοβολίας. Δυστυχώς το ανθρώπινο μάτι βλέπει μόνο το ορατό φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Το υπόλοιπο τμήμα του μπορούμε να το "δούμε" έμμεσα με τη χρήση βοηθητικών οργάνων. Παρατηρώντας όμως τον ουρανό και πετυχαίνοντας με τα σύγχρονα τηλεσκόπια να διακρίνουμε όλο και πιο απομακρυσμένα αντικείμενα από εμάς (που είναι λόγω της απόστασης πολύ αμυδρά), κατορθώνουμε να δούμε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του Σύμπαντος. Σήμερα θεωρείται πιθανόν ότι μπορούμε να διεισδύσουμε πάνω από τα 95% του δυνάμενου να παρατηρηθεί Σύμπαντος. Ορισμένες μάλιστα παρατηρήσεις φτάνουν μέχρι χρόνια μετά το Big Bang. Ουσιαστικά όμως παρατηρώντας το Σύμπαν είναι σαν να βλέπουμε το παρελθόν του. Ο λόγος είναι απλός. Όταν ένα αντικείμενο λέμε ότι βρίσκεται π.χ. σε 2 δισεκατομμύρια έτη φωτός [1] μακριά μας, αυτό που βλέπουμε παρατηρώντας το είναι το φως που ξεκίνησε από το αντικείμενο αυτό πριν από 2 δις χρόνια. Άρα βλέπουμε όχι όπως είναι αυτό το αντικείμενο σήμερα αλλά όπως ήταν πριν 2 δις χρόνια. Το πώς είναι σήμερα θα το δούμε μετά από 2 δις χρόνια, όσα χρειάζεται το φως για να έρθει από εκεί μέχρις εμάς. Το Σύμπαν είναι ένα θαυμάσιο εργαστήριο όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε όλες τις φάσεις εξέλιξης των συστατικών του, όπως είναι τα νεφελώματα, οι αστέρες, οι γαλαξίες κλπ. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται τα διάφορα μέσα (τηλεσκόπια) με τα οποία ο άνθρωπος πραγματοποιεί την παρατήρηση του Σύμπαντος. Είναι χωρισμένο σε επτά κεφάλαια καθένα από τα οποία καλύπτει και μια ενότητα του θέματος. Στο Κεφάλαιο Α γίνεται μια ιστορική αναδρομή από τα αρχαία χρόνια μέχρι το 1975, χρονιά που κατασκευάστηκε το μεγάλο σοβιετικό τηλεσκόπιο ΒΤΑ (Bolchoi Telescope Azimoutalnyi). Παρουσιάζεται η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου, η εξέλιξη τόσο του διοπτρικού όσο και του κατοπτρικού τύπου, καθώς και τα σπουδαιότερα από αυτά που μπορούν να θεωρηθούν σαν τηλεσκόπια πρώτης γενιάς. Στο Κεφάλαιο Β παρουσιάζονται τα κυριότερα σύγχρονα επίγεια τηλεσκόπια, ξεκινώντας από το ΜΜΤ και το ΝΤΤ όπου για πρώτη φορά εφαρμόστηκαν νέες επαναστατικές μέθοδοι, τόσο στη μορφή του κατόπτρου, όσο και στον τρόπο στήριξής του. Παρουσιάζονται αναλυτικά, κατά σειρά διαμέτρου, οι αμερικανικοί γίγαντες Keck I και Keck II, το επίσης αμερικανικό HET, το ιαπωνικό Subaru, το ευρωπαϊκό VLT, τα περίπου διεθνή Gemini North και Gemini South, τα αμερικάνικα Magellan I και Magellan II, καθώς και διάφορα άλλα μικρότερων διαμέτρων. Στο Κεφάλαιο Γ παρουσιάζονται τα υπό κατασκευή μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια, όπως το περίπου διεθνές LBT, το κυρίως ισπανικό GRANTECAN, το SALT της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης, το LZT στον Καναδά, τα τηλεσκόπια μεγάλου οπτικού πεδίου (VISTA, LAMOST, LSST και DMT), καθώς και άλλα μικρότερα τηλεσκόπια. Το Κεφάλαιο Δ είναι αφιερωμένο στα υπάρχοντα αλλά και στα μελλοντικά διαστημικά τηλεσκόπια. Υπάρχει μια καταγραφή τους ανά μήκος κύματος ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και ακολούθως μια αναλυτική παρουσίαση των πιο διάσημων, όπως τα λειτουργούντα Hubble και Chandra, και τα μελλοντικά NGST και TPF. Στο Κεφάλαιο Ε παρουσιάζονται τα μελλοντικά επίγεια τηλεσκόπια όπως το ευρωπαϊκό OWL, το αμερικανικό GSMT, το σουηδικό XLT και τα αμερικανικά ΜΑΧΑΤ και ELT. Στο κεφάλαιο ΣΤ γίνεται μια συνοπτική προσέγγιση σε άλλα είδη παρατηρητηρίων όπως τα Ραδιοτηλεσκόπια, τα ηλιακά τηλεσκόπια, τα βαρυτικά και τα ειδικά για την ανίχνευση των νετρίνο. Στο Κεφάλαιο Ζ είναι το Παράρτημα, όπου μπορεί κανείς να βρει ειδικές γνώσεις και έννοιες, για την καλύτερη κατανόηση του βιβλίου, και υπάρχει ένας συγκεντρωτικός πίνακας με τα διάφορα τηλεσκόπια. Τέλος υπάρχουν αναλυτικά περιεχόμενα από όπου μπορεί κανείς να προσδιορίσει τη σελίδα με την αναλυτική περιγραφή κάποιου 5

6 συγκεκριμένου τηλεσκοπίου. [1] Έτος φωτός: Μονάδα μέτρησης τεραστίων αποστάσεων, όπως αυτές που συναντάμε στο Σύμπαν. Είναι η απόσταση που διανύει το φως σε ένα χρόνο. Ως γνωστόν το φως τρέχει με ταχύτητα περίπου χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο! 6

7 Κεφάλαιο Α Οι πρώτες γενιές τηλεσκοπίων Γενικά O ουράνιος θόλος, ή καλύτερα αυτό που σήμερα ονομάζουμε Σύμπαν, ήταν για τον άνθρωπο πάντοτε ένας πόλος έλξης που του προκαλούσε ποικίλα συναισθήματα. Για την παρατήρηση και τη μελέτη του Σύμπαντος η μοναδική σχεδόν πηγή πληροφοριών που έχουμε είναι οι κάθε μορφής ακτινοβολίες [2] που εκπέμπουν τα διάφορα ουράνια σώματα. Οι ακτινοβολίες αυτές μετά από μικρό ταξίδι λίγων λεπτών ή πολύ μεγάλο ταξίδι δισεκατομμυρίων ετών (ανάλογα με την απόσταση του παρατηρούμενου αντικειμένου) φτάνουν στη Γη μεταφέροντας και τις πολύτιμες πληροφορίες τους. Αλλά ένα σοβαρό εμπόδιο για τις ακτινοβολίες αυτές είναι η ατμόσφαιρα της Γης που επιτρέπει μόνο σε ένα μικρό μέρος τους να τη διαπεράσει και να φτάσει μέχρι την επιφάνειά της. Έτσι, σήμερα από την επιφάνεια της Γης μπορούμε με κατάλληλα όργανα να παρατηρήσουμε ακτινοβολίες του ορατού φάσματος, μέρος του υπέρυθρου και τις ραδιοακτινοβολίες. Με δορυφόρους όμως και διαστημικά τηλεσκόπια μπορούμε να παρατηρήσουμε τις υπεριώδεις, τις ακτίνες Χ και τις ακτίνες γ. Ακόμα θα πρέπει να αναφέρουμε ότι παρατηρούμε και την κοσμική ακτινοβολία ενώ γίνεται προσπάθεια να ανιχνεύσουμε τελευταία ακόμα και τα βαρυτικά κύματα [3]. Για χιλιετίες όμως ο άνθρωπος είχε σαν μοναδικό όργανο παρατήρησης τους οφθαλμούς του. Κατέγραφε ό,τι έβλεπε και προσπαθούσε να εξηγήσει τα διάφορα φαινόμενα που έπεφταν στην αντίληψή του. Η επιστήμη της Αστρονομίας πήρε σάρκα και οστά από πολύ νωρίς, αλλά, το μεγάλο άλμα έγινε με την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου, ενός πραγματικά επαναστατικού οργάνου για την εποχή εκείνη. [2] Οι ακτινοβολίες αυτές είναι ηλεκτρομαγνητικής φύσης. Ολόκληρο το φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας καλύπτει μήκη κύματος από αρκετά μέτρα (ραδιοκύματα), που είναι χαμηλής ενέργειας, μέχρι νανόμετρα (γ ακτινοβολία), που είναι κύματα υψηλής ενέργειας. [3] Τα βαρυτικά κύματα προβλέπονται στη Γενική Θεωρία του Αϊνστάιν αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν ακόμα αποδειχτεί πειραματικά. Τα πρώτα αστεροσκοπεία Τα αστεροσκοπεία είναι τα ιδρύματα εκείνα από τα οποία γίνεται η παρατήρηση και η μελέτη των ουρανίων σωμάτων και φαινομένων. Στην αρχαιότητα ήταν απλά παρατηρητήρια και τα λίγα όργανα που χρησιμοποιούσαν τα τοποθετούσαν κάθε φορά στο ψηλότερο μέρος του τόπου, πάνω σε λόφους, στην πλατεία της πόλης ή στην αυλή των ναών. Αστεροσκοπεία σε μονιμότερη βάση διέθεταν οι αρχαίοι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τις πυραμίδες εκτός των άλλων σκοπών και για παρατήρηση. Το πρώτο αξιόλογο ελληνικό αστεροσκοπείο ιδρύθηκε στην Αλεξάνδρεια, στην φημισμένη βιβλιοθήκη της. Κατά τον 9ο και 10ο αιώνα ιδρύθηκαν αραβικά αστεροσκοπεία στη Βαγδάτη και στο Κάιρο, ενώ, λίγο αργότερα ιδρύθηκαν στη Μερβ και στη Σαμαρκάνδη της Περσίας. Στην Ευρώπη, το πρώτο αξιόλογο αστεροσκοπείο έγινε το 1561 από τον Τύχων Μπράχε στο Κασλ, στο νησί Βεν της Δανίας, που το ονόμασε "Ουρανιούπολη". Τα απλά όργανα που διέθετε για τις παρατηρήσεις του ήταν τεταρτοκύκλια, θεοδόλιχοι, ουράνια σφαίρα διαμέτρου 1,5 μ., γιγαντιαίο ρολόι που έδειχνε και δευτερόλεπτα, και κλεψύδρες. Τα υποτυπώδη αυτά αστεροσκοπεία ασχολούνταν κυρίως με την παρατήρηση και την εξακρίβωση της θέσης και της κίνησης των ουρανίων σωμάτων και φαινομένων, καθώς επίσης με τη σύνταξη ουράνιων χαρτών, την παρατήρηση της λαμπρότητας των αστέρων, αλλά και την πρόβλεψη ορισμένων φαινομένων (π.χ. εκλείψεις). 7

8 Η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου Αν και πιστεύεται ότι στην αρχαιότητα γνωρίζανε τους μεγεθυντικούς φακούς, εν τούτοις, μόνο από το 13ο αιώνα μ.χ. και μετά υπάρχουν οι αποδείξεις για τη χρήση τους. Έτσι, π.χ. ο Ρογήρος Δάκων αναφέρει το 13ο αιώνα τη χρήση διόπτρας, ενώ σε κάποια επιγραφή αναγράφεται το όνομα κατασκευαστή διόπτρας, του Ιταλού Αρμάτη, που πέθανε το Οι ανακαλύψεις όμως αυτές έμειναν ανεκμετάλλευτες. Ακόμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι το 16ο αιώνα ο Πόρτας κατόρθωσε με συνδυασμό δυο φακών να παρατηρήσει μακρινά αντικείμενα πετυχαίνοντας μεγέθυνση 2Χ [4]. Το 1570 οι Άγγλοι Leonard και Thomas Digges κατασκεύασαν ένα όργανο, που θα μπορούσε να θεωρηθεί τηλεσκόπιο, χρησιμοποιώντας κυρτούς φακούς και έναν καθρέφτη, αλλά, είχε μόνο πειραματική χρήση και δεν έγινε μαζική παραγωγή του. Το τηλεσκόπιο όπως το γνωρίζουμε σήμερα ανακαλύφτηκε στην Ολλανδία, όπου η χρήση γυαλιών για τους ανθρώπινους οφθαλμούς είχε εκείνη την εποχή μεγάλη διάδοση. Η παράδοση αναφέρει ότι τα δυο παιδιά ενός πωλητή γυαλιών, καθώς παίζανε με φακούς, πρόσεξαν ότι τοποθετώντας έναν αμφίκυρτο φακό μπροστά από έναν αμφίκοιλο μπορούσαν να διακρίνουν το μεταλλικό κόκορα του κωδωνοστασίου της εκκλησίας καλύτερα και μεγαλύτερο απ ότι με γυμνό μάτι. Ανακοίνωσαν λοιπόν την παρατήρησή τους στον πατέρα τους, που επανέλαβε το πείραμα, και από εκεί και μετά άνοιξε ο δρόμος για την ανακάλυψη της διόπτρας. Ιστορικά καταγραμμένο όμως είναι πως η κυβέρνηση της Χάγης, τον Οκτώβριο του 1608, συζήτησε την ευρεσιτεχνία, πρώτα του Hans Lιppershey από το Middelburg και ακολούθως του Jacob Metius από το Alkamaar, που αφορούσε ένα όργανο με το οποίο "μπορούσε κανείς να δει μακρινά αντικείμενα σαν να ήταν κοντά". Το όργανο αυτό είχε ένα κοίλο και ένα κυρτό φακό σε ένα σωλήνα και μπορούσε να δώσει τρεις ή τέσσερις φορές μεγέθυνση. Παρότι θεωρήθηκε πολύ απλή κατασκευή, δόθηκε βραβείο στον Metius και ζητήθηκε από τον Lιppershey να κατασκευάσει μερικά τέτοια όργανα. Φαίνεται όμως ότι η δόξα ανήκει σε έναν άλλο κάτοικο του Middelburg τον Έλληνα Ζαχαρία Ιωαννίδη ή Ζάνσεν, φυγάδα από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωσή της, που την ίδια περίοδο είχε ήδη κατασκευάσει τηλεσκόπιο, το οποίο μάλιστα προσπαθούσε να πουλήσει στην αγορά της Φρανκφούρτης. Τα νέα του καινούργιου οργάνου απλώθηκαν γρήγορα στην Ευρώπη και από τον Απρίλιο του 1609 μπορούσε κανείς να τα αγοράσει σε καταστήματα της Pont Neuf στο Παρίσι και τέσσερις μήνες αργότερα στην Ιταλία. Έχει επίσης καταγραφεί ότι ο Thomas Harriot παρατήρησε τη Σελήνη τον Αύγουστο του 1609 με τηλεσκόπιο στις 6Χ. Αλλά, παρόλα αυτά, ήταν ο Γαλιλαίος που έκανε το όργανο αυτό διάσημο και ταυτίστηκε με την ανακάλυψή του. Το πρώτο του τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος το κατασκεύασε τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 1609 και έδινε μεγέθυνση 3Χ. Παρουσίασε τον Αύγουστο του ιδίου έτους στη Γερουσία της Βενετίας ένα τηλεσκόπιο που έδινε μεγέθυνση 8Χ, ενώ τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο του 1609 κατασκεύασε τηλεσκόπιο με δυνατότητα μεγέθυνσης 20Χ. Παρατήρησε τη Σελήνη και ανακάλυψε τέσσερις δορυφόρους του πλανήτη Δία [5]. Το τηλεσκόπιο, με το οποίο παρατηρούσε ο Γαλιλαίος, ήταν από μόλυβδο (ο σωλήνας) και είχε εστιακή απόσταση ίντσες. Για προσοφθάλμιο είχε επιπεδόκοιλο φακό, εστιακής απόστασης 2 ιντσών. Ο αντικειμενικός φακός ήταν επιπεδόκυρτος, διαμέτρου 0.5 έως 1.0 ίντσα και το οπτικό πεδίο ήταν μόλις 15' της μοίρας (έβλεπε τη μισή Σελήνη). Ο φακός ήταν γεμάτος από μικρές φυσαλίδες και είχε ελαφρώς πρασινωπό χρώμα (αποτέλεσμα της πρόσμιξης σιδήρου). Το σχήμα των φακών ήταν ικανοποιητικό στο κέντρο αλλά απογοητευτικό στην περιφέρεια. Η λείανση των φακών ήταν μάλλον φτωχή. Το είδωλο του παρατηρούμενου αντικειμένου ήταν ορθό, αλλά η ευκρίνειά του ήταν ικανοποιητική μόνο στο κέντρο. Σήμερα ένα τέτοιο τηλεσκόπιο δεν θα προκαλούσε το ενδιαφέρον ούτε των ερασιτεχνών αστρονόμων, αλλά, αυτό το όργανο ήταν που άνοιξε το δρόμο στα σημερινά υπερσύγχρονα αστεροσκοπεία με τα τεράστια τηλεσκόπια. [4] 2X σημαίνει δύο φορές. [5] Οι δορυφόροι αυτοί, που είναι οι μεγαλύτεροι του Δία, ονομάζονται από τότε Γαλιλαιανοί δορυφόροι και είναι κατά σειρά η Ιό, η Ευρώπη, η Καλυστώ και ο Γανυμήδης. 8

9 Η ιστορική εξέλιξη του διοπτρικού τηλεσκοπίου Το 1609, που ο Γαλιλαίος άρχισε την παρατήρηση των ουρανίων σωμάτων με το τηλεσκόπιό του, θεωρείται η χρονιά - ορόσημο για την Αστρονομία. Στους αιώνες που ακολούθησαν τα τηλεσκόπια συνεχώς βελτιώνονταν και μεγάλωναν. Πάντοτε όμως στηριζόταν στη βασική αρχή τους, δηλαδή στη συγκέντρωση του φωτός. Το 1611 ο διάσημος Johannes Kepler υπέδειξε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένας κυρτός αντικειμενικός φακός με ένα κυρτό προσοφθάλμιο. Επεσήμανε μάλιστα ότι ένας τέτοιος συνδυασμός θα έδινε ανεστραμμένο είδωλο, αλλά, με την προσθήκη ενός τρίτου κυρτού φακού θα μπορούσε να γίνει ανόρθωση ειδώλου. Η σημείωσή του αυτή όμως πέρασε απαρατήρητη για τους αστρονόμους της εποχής, μέχρις ότου το 1630 το επεσήμανε ο Christoph Scheiner, o οποίος όμως αντιλήφτηκε ακόμα ότι με ανεστραμμένο είδωλο η εικόνα ήταν πιο φωτεινή και το οπτικό πεδίο πιο διευρυμένο παρά με την προσθήκη τρίτου φακού. Επειδή το ανεστραμμένο είδωλο δεν είναι πρόβλημα για τους αστρονόμους καθιερώθηκε για αστρονομικές παρατηρήσεις να αποδεχόμαστε το ανεστραμμένο είδωλο. Στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, για τις επίγειες παρατηρήσεις, το "Γαλιλαιακό" τηλεσκόπιο αντικαταστάθηκε από το "επίγειο". Είχε τέσσερις κυρτούς φακούς: τον αντικειμενικό, τον προσοφθάλμιο, τον ανορθωτικό και το φακό πεδίου (μεγάλωνε το οπτικό πεδίο παρατήρησης). Η ανάγκη μεγαλύτερης μεγέθυνσης [6] οδήγησε τους κατασκευαστές τηλεσκοπίων να κατασκευάσουν όργανα με όλο και μεγαλύτερη εστιακή απόσταση. Έτσι από το μήκους 5-6 ποδών του τηλεσκοπίου του Γαλιλαίου φτάσανε την περίοδο 1640 με 1650 στους πόδες. Το τηλεσκόπιο του Christiaan Huygens, το 1655, ήταν αρχικά εστιακής απόστασης 20 ποδών και πετύχαινε μεγέθυνση 100Χ, ενώ το οπτικό πεδίο ήταν 17 της μοίρας. Αργότερα όμως αύξησε την εστιακή απόσταση σε 210 πόδες, ενώ, ο αντικειμενικός φακός ήταν μόλις 23 εκατοστά. Οι περαιτέρω μεγεθύνσεις που πετυχαίνανε όμως είχαν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του οπτικού πεδίου. Το πρόβλημα αυτό το έλυσε η προσθήκη ενός τρίτου κυρτού φακού που μπορούσε να αυξήσει σημαντικά το οπτικό πεδίο επιτρέποντας και μεγάλες μεγεθύνσεις. Το 1670 ο Johannes Hevelius κατασκεύασε τηλεσκόπιο μήκους 140 ποδών. Αλλά τόσο μεγάλα τηλεσκόπια ήταν άχρηστα για παρατήρηση γιατί ήταν σχεδόν αδύνατο να κρατηθούν οι φακοί ευθυγραμμισμένοι [7], ενώ ο παραμικρός άνεμος δημιουργούσε κραδασμούς. Έτσι το 1675 έγινε προσπάθεια εγκατάλειψης του σωλήνα του τηλεσκοπίου. Ο αντικειμενικός φακός στερεώθηκε σε ένα κτίριο ή στύλο και στρεφόταν προς τον στόχο με ένα σχοινί, ενώ το προσοφθάλμιο σε μια μικρή βάση όπου προσπαθούσε ο αστρονόμος να παρατηρήσει την εικόνα που ερχόταν από τον αντικειμενικό φακό. Τέτοια όργανα ονομάστηκαν "αέρια τηλεσκόπια". Η προσπάθεια κατασκευής όλο και μεγαλύτερων διοπτρικών τηλεσκοπίων συνεχίστηκε για να φτάσει στα όριά της στα τέλη του 19ου αιώνα, μια και πλέον οι φακοί ήταν τόσο τεράστιοι ώστε να καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος. Το 1897 έκλεισε ο κύκλος κατασκευής των μεγάλων διοπτρικών τηλεσκοπίων όταν κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο του είδους αυτού και τοποθετήθηκε στο αστεροσκοπείο Γερξ των ΗΠΑ. Η διάμετρος του φακού ήταν 1 μ. ενώ η εστιακή απόσταση 18,6 μ. [6] Η μεγέθυνση Μ που μπορεί να πετύχει ένα τηλεσκόπιο είναι ίση με το λόγο F/f (=εστιακή απόσταση τηλεσκοπίου/εστιακή απόσταση προσοφθαλμίου). Από τον τύπο αυτό γίνεται κατανοητό ότι μικραίνοντας την εστιακή απόσταση του προσοφθαλμίου πετυχαίνουμε μεγάλη μεγέθυνση. Για να γίνει αυτό όμως χρειάζεται να κατασκευαστεί αμφίκυρτος φακός με μικρή ακτίνα καμπυλότητας, πράγμα πολύ δύσκολο τα πρώτα χρόνια. Έτσι οι αστρονόμοι της εποχής εκείνης προτιμούσαν να μεγαλώνουν το F αφού δεν μπορούσαν να μικραίνουν το f. [7] Δύο φακοί λέγονται ευθυγραμμισμένοι όταν οι οπτικοί τους άξονες ταυτίζονται 9

10 Οι αχρωματικοί φακοί Οι πρώτοι φακοί που κατασκευάστηκαν, πέρα από την κακή ποιότητά τους, παρουσίαζαν και χρωματικό σφάλμα. Ως γνωστόν όταν προσπίπτει μια ακτίνα ηλιακού φωτός σε ένα πρίσμα διαχωρίζεται στα επιμέρους χρώματα που τη συνιστούν και δημιουργεί τα χρώματα της ίριδας. Οι απλοί φακοί λειτουργούν σαν πρίσματα και δημιουργούν ιριδισμούς στις παρατηρούμενες εικόνες των φωτεινών πηγών. Μόνο στο κέντρο του δεν παρουσιάζει αυτό το φαινόμενο ένας απλός φακός Ο Νεύτων θεωρούσε ότι ήταν αδύνατο να αποφύγει κανείς αυτό το σφάλμα, αλλά, ο Όϋλερ το 1974 πίστευε ότι θα μπορούσε να διορθωθεί. Πράγματι το 1762 με τις οδηγίες του Σουηδού μαθηματικού Κλινγενστιέρνα κατασκευάστηκε ο πρώτος αχρωματικός φακός που δεν προκαλούσε ιριδισμό. Η γενική όμως παραδοχή αυτού του είδους των φακών άργησε να γενικευτεί. Αυτό έγινε από το 1820 με τα τηλεσκόπια που κατασκεύασε ο Φραουνχόφερ. Ο αχρωματικός φακός κατασκευάζεται από δύο εφαπτόμενους φακούς από διαφορετικό είδος γυαλιού έκαστος.ο ένας είναι αμφίκυρτος από στεφανύαλο και ο άλλος επιπεδόκοιλος από πυριτύαλο. Με κατάλληλο υπολογισμό της κοινής καμπυλότητας των δύο φακών προκύπτει τελικά ο αχρωματικός φακός. Η ιστορική εξέλιξη του κατοπτρικού τηλεσκοπίου Από πολύ νωρίς (περίπου το 1616), παράλληλα με την κατασκευή τηλεσκοπίων με φακούς, δηλαδή διοπτρικών τηλεσκοπίων, άρχισε και ο πειραματισμός με τη χρήση κατόπτρων, δηλαδή κατοπτρικών τηλεσκοπίων. Ο πρώτος όμως που κατασκεύασε κατοπτρικό τηλεσκόπιο αναφέρεται ότι ήταν ο Σκοτσέζος αστρονόμος και μαθηματικός Γκρέκορυ το Τοποθέτησε στη βάση του κυλίνδρου του τηλεσκοπίου του κοίλο κάτοπτρο το οποίο είχε οπή στο κέντρο του για την παρατήρηση με προσοφθάλμιο. Μέσα στο σωλήνα του τηλεσκοπίου τοποθέτησε και ένα δεύτερο μικρό κοίλο κάτοπτρο. Οι εισερχόμενες ακτίνες φωτός, μετά από αντανάκλαση πρώτα στο μεγάλο και ακολούθως στο μικρό κάτοπτρο, οδηγιόταν στον οφθαλμό του παρατηρητή μέσω του προσοφθαλμίου. Ο Γάλλος Κασεγκραίν, στον τύπο τηλεσκοπίου που φέρει το όνομά του, απλά, αντικατέστησε το μικρό κοίλο κάτοπτρο με κυρτό. Το 1671, ο διάσημος Νεύτων, κατασκεύασε το δικό του τηλεσκόπιο. Ο τύπος αυτός τηλεσκοπίου διέθετε πλήρες (δηλαδή χωρίς οπή) πρωτεύον κάτοπτρο στη βάση του σωλήνα. Οι ακτίνες που φτάνανε σ αυτό οδηγιόταν, μετά από την αντανάκλασή τους, σε μικρό επίπεδο καθρέφτη στην άλλη άκρη του σωλήνα, που σχημάτιζε 45 ο γωνία με τον άξονα του τηλεσκοπίου, και μετά τη νέα αντανάκλασή τους φτάνανε στο πλευρικό τοίχωμα το τηλεσκοπίου, όπου από μια οπή γινότανε η παρατήρηση με χρήση προσοφθαλμίου. Ο τύπος αυτός των τηλεσκοπίων ονομάζεται "νευτώνειος". Ένα περίπου αιώνα αργότερα, το 1774, ο Γουλιέλμος Χέρσελ, κατασκεύασε έναν καινούργιο τύπο τηλεσκοπίου. Στο βάθος ενός μακρύ σωλήνα τοποθέτησε κοίλο κάτοπτρο, λίγο κεκλιμένο, ώστε οι ακτίνες φωτός που προσπίπτανε πάνω του να συγκεντρώνονται, μετά την αντανάκλασή τους, στην άκρη του σωλήνα, στο πλευρικό του τοίχωμα. Το πρώτο τηλεσκόπιο του Χέρσελ είχε εστιακή απόσταση 5 ποδών (1,52 μ.). Το δεύτερο, που το κατασκεύασε το 1780, είχε 7 πόδες (2,13), ενώ, το τρίτο το τελείωσε το 1789 και είχε μήκος 39 πόδες και 4 δακτύλους (11,7 μ.), και άνοιγμα 4 πόδες και 10 δακτύλους (1,45 μ.). Για το τηλεσκόπιο αυτό μάλιστα ο βασιλιάς Γεώργιος Γ του έδωσε 300 γκινέες. Παρόμοιο με του Χέρσελ τηλεσκόπιο κατασκεύασε και ο Λόρδος Ρος, πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου. Το κάτοπτρο του τηλεσκοπίου αυτού είχε διάμετρο 1.82 μ. και εστιακή απόσταση 16μ. Ο Άγγλος Λάσσελ, το 1860, κατασκεύασε λίγο μεγαλύτερο τηλεσκόπιο μήκους 16,72 μ. και ανοίγματος 1,82 μ. Από νωρίς στράφηκε η προτίμηση των αστρονόμων στα μεγάλα κατοπτρικά τηλεσκόπια, γιατί, σε σχέση με τα διοπτρικά, δεν παρουσίαζαν το φαινόμενο του ιριδισμού (χρωματική εκτροπή του φωτός). Παρουσίαζαν όμως άλλο σφάλμα που οφειλόταν στη σφαιρικότητα του κατόπτρου. Λόγω του σφάλματος αυτού το παρατηρούμενο είδωλο παρουσίαζε ασάφεια μακριά από το κέντρο του οπτικού πεδίου. Επίσης, επειδή τα κάτοπτρα κατασκευάζονταν από ορείχαλκο, ήταν αφενός πολύ βαριά, αφετέρου θαμπώνανε πολύ γρήγορα και χρειαζότανε σύντομα νέα λείανση, εργασία λεπτή και δύσκολη. Ακόμη αδυνατούσαν να πετύχουν την αναμενόμενη μεγέθυνση. Έτσι, το τηλεσκόπιο του Ρος ενώ πίστευαν ότι θα μπορούσε να πετύχει μεγέθυνση 6000Χ, τελικά, πέτυχε μόνο 2000Χ. Ο Φουκώ γνώριζε αυτά τα σφάλματα και 10

11 προσπάθησε να τα διορθώσει, κάτι που το πέτυχε το 1857 όταν αντί για σφαιρικό κάτοπτρο χρησιμοποίησε παραβολικό και αντί για μεταλλικό κάτοπτρο χρησιμοποίησε γυάλινο επαργυρωμένο. Με τη νέα τεχνική πέτυχε επιπλέον να αντανακλά το 90% του προσπίπτοντος φωτός, αντί του 50% που πετύχαιναν τα μεταλλικά. Ο Φουκώ ακόμα ήταν αυτός που υπολόγισε όλες τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες του τηλεσκοπίου που τοποθετήθηκε το 1876 στο αστεροσκοπείο των Παρισίων. Για το τηλεσκόπιο αυτό, εστιακής απόστασης 7,5 μ., καταργήθηκε ο θόλος και η παρατήρηση γινόταν στο ύπαιθρο με τη βοήθεια κινητής σκάλας. Μόνο τις ώρες που δεν γινόταν παρατήρηση καλυπτόταν από ένα κινητό υπόστεγο που συρόταν πάνω σε ράγες. Το κάτοπτρο του τηλεσκοπίου αυτού είχε διάμετρο 1,2 μ. ενώ το κομμάτι του γυαλιού που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του είχε βάρος 700 κιλά. Ολόκληρο το τηλεσκόπιο ζύγιζε κιλά, αλλά, παρά το βάρος του, η μετακίνησή του γινόταν πολύ εύκολα με την πίεση μόνο του δακτύλου του χεριού. Το 1891 κατασκευάστηκε το τηλεσκόπιο για το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, διαμέτρου 1,52 μ. και εστιακής απόστασης 8,7 μ. Το 1908 κατασκευάστηκε το πρώτο τηλεσκόπιο του όρους Ουίλσον των ΗΠΑ διαμέτρου 1,5 μ. και εστιακής απόστασης 7,6 μ., ενώ αργότερα, το 1917, ακολούθησε το ονομαζόμενο Χούκερ (από το όνομα του δωρητή). Το κάτοπτρο του τηλεσκοπίου αυτού (που επίσης τοποθετήθηκε στο αστεροσκοπείου του όρους Ουίλσον), έγινε από γυαλί που ζύγιζε 4572 κιλά και είχε διάμετρο 2,58μ. και πάχος 0,336 μ. Μετά την επεξεργασία, το κάτοπτρο είχε διάμετρο 2,57 μ. και ζύγιζε 4000 κιλά. Η εστιακή απόσταση του τηλεσκοπίου αυτού ήταν 12,6 μ. Αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι ο αστροστάτης [8] ζύγιζε 2000 κιλά. Για τη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας είχε κατασκευαστεί και κατάλληλο σύστημα κυκλοφορίας νερού. Το συνολικό βάρος ολόκληρου του τηλεσκοπίου ανερχόταν σε 100 τόνους ενώ η μεγέθυνση που μπορούσε να πετύχει έφτανε τις 5000Χ με 6000Χ. Μετά την κατασκευή του τηλεσκοπίου Χούκερ ακολούθησε μια σειρά από πιο μεγάλα, αλλά όλο και πιο εξελιγμένα τηλεσκόπια, με πραγματικό σταθμό το θαύμα της εποχής του, το τηλεσκόπιο Hale, που τοποθετήθηκε το 1948 στο όρος Palomar, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, σε υψόμετρο 1.700μ. Το Hale διαθέτει κάτοπτρο διαμέτρου 5,08 μ., ενώ, το βάρος του ανέρχεται σε 20 τόνους! Μπορεί να κάνει παρατηρήσεις από τρεις εστίες (κύρια, Cassegrain και Coude) με αντίστοιχα εστιακά μήκη 16.8 μ., 81.4 μ. και 155,4 μ. Η ανακάλυψη και ραγδαία εξέλιξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών τη δεκαετία του 70, είχε σαν αποτέλεσμα τη χρήση τους στο σχεδιασμό και την κατασκευή νέων τηλεσκοπίων και αργότερα στη λειτουργία τους. Η νέα τεχνολογία βοήθησε, αφενός στην κατασκευή μεγαλύτερων και ελαφρότερων τηλεσκοπίων, αφετέρου στη γρηγορότερη κατασκευή τους. Στόχος των προσπαθειών αυτών ήταν η βελτίωση των οπτικών συστημάτων των τηλεσκοπίων και η αύξηση της φωτοσυλλεκτικής ισχύος τους [9].Η αύξηση της φωτοσυλλεκτικής ισχύος όμως είχε σαν αποτέλεσμα και τη βελτίωση της διακριτικής ικανότητας των τηλεσκοπίων [10]. Μερικά από τα τηλεσκόπια που κατασκευάστηκαν την περίοδο αυτή είναι: το τηλεσκόπιο Mayall των 4 μ. του Kitt Peak της Αριζόνας (μαζί με άλλα 8 που υπάρχουν εκεί) άρχισε να λειτουργεί το 1973 από το Εθνικό Αστεροσκοπείο του Kitt Peak με τη βοήθεια της Αμερικανικής Κυβέρνησης και 12 Πανεπιστημίων των ΗΠΑ. Βρίσκεται σε υψόμετρο μ. Οι παρατηρήσεις μπορούν να γίνονται από τρεις εστίες (κύρια, Cassegrain και Coude) με εστιακές αποστάσεις αντίστοιχα 11.2 μ., 32 μ. και 160 μ. Μπορεί να φωτογραφίσει αντικείμενα μέχρι φορές αμυδρότερα από αυτά που μπορεί να διακρίνει το γυμνό μάτι. Το οπτικό πεδίο του είναι 50 της μοίρας (6 φορές ευρύτερο του Palomar).To κάτοπτρό του ζυγίζει 15 τόννους ενώ ολόκληρο το τηλεσκόπιο 375 τόννους. Ίδιο με το Mayall είναι και το τηλεσκόπιο του Cerro Tololo Interamerican Observatory (CTIO) στη Χιλή. Το γνωστό Αγγλο-Αυστραλιανό τηλεσκόπιο του ΑΑΟ (Anglo-Australian Observatory) που άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 1975 σε υψόμετρο 1200 μ. στο Siding Spring της Νότιας Νέας Ουαλίας στην Αυστραλία. Ο τύπος του τηλεσκοπίου είναι Ritchey-Chretien. Κατασκευάστηκε στην Αγγλία αλλά για την ολοκλήρωσή του συνέβαλαν και βιομηχανίες των ΗΠΑ, της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας. Έχει διάμετρο κατόπτρου 3.90 μ. Οι παρατηρήσεις γίνονται από τρεις εστίες: την κύρια με f/3.3, την Cassegrain με f/8 και την Coude με f/36. Στην κύρια εστία του μπορούν να φωτογραφηθούν αστέρες μέχρι 24ου μεγέθους. Το τηλεσκόπιο των 3.6 μ. του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπίου (ESO) που άρχισε να λειτουργεί το Νοέμβριο του 1976 στην τοποθεσία La Silla της Χιλής. Το τηλεσκόπιο των 3.5 μ. του Ινστιτούτου Max Plank. Το Βρετανικό τηλεσκόπιο UKIRT (United Kingdom Infrared Telescope) για το υπέρυθρο, διαμέτρου κατόπτρου των 3.8 μ. που βρίσκεται στο βουνό Μauna Kea της Χαβάης, σε υψόμετρο μ. Εγκαταστάθηκε το 1978 και λειτουργεί αποκλειστικά στο υπέρυθρο, σε μήκη κύματος 1 μέχρι 30 μικρά. Το κάτοπτρό του είναι πολύ λεπτό και κατασκευασμένο από γυαλί Cer-Vit. Έχει λόγο διαμέτρου προς πάχος 16:1, σε σύγκριση με το λόγο 6:1 που είχαν άλλα μεγάλα παλαιότερα τηλεσκόπια και ζυγίζει μόνο 6.5 τόνους. Διαθέτει 4 εστίες παρατήρησης, ενώ η στήριξή του είναι ισημερινή αγγλικού τύπου. Είναι 11

12 εφοδιασμένο με active optics support system το οποίο με 12 ενεργά έμβολα διορθώνει τις παραμορφώσεις, λόγω βάρους, του κύριου κατόπτρου. Το δευτερεύον κάτοπτρό του έχει μόνο 12 ½ ίντσες διάμετρο και διαθέτει και αυτό σύστημα ενεργών διορθώσεων. Για τις παρατηρήσεις χρησιμοποιούνται 4 επιστημονικά όργανα. Το Καναδο-Γαλλο-Χαβαϊκό τηλεσκόπιο των 3.6 μ. στο βουνό Μauna Kea της Χαβάης σε υψόμετρο μ. που ξεκίνησε τις παρατηρήσεις του το Διαθέτει τρεις εστίες: την κύρια με f/3.8, την Cassegrain με f/8 (και οπτικό πεδίο 10 της μοίρας) και την Coude με οπτικό πεδίο στο υπέρυθρο 5Χ5 δευτερόλεπτα της μοίρας. Η διαχωριστική ικανότητα πολλές φορές κατέρχεται κάτω από 0.5. Το τηλεσκόπιο των 3.2 μ. για το υπέρυθρο της NASA, επίσης στο βουνό Μauna Kea της Χαβάης, που εγκαινιάστηκε το Χαρακτηριστικό του είναι ότι το δευτερεύον κάτοπτρό του είναι πολύ μικρό (0.24μ.). Το Telescopio Nazionale Galileo. Το ιταλικό αυτό τηλεσκόπιο βρίσκεται στη La Palma, στα Κανάρια νησιά της Ισπανίας, σε υψόμετρο 2370 μ. και έχει διάμετρο κατόπτρου 3.6 μ. Η προσπάθεια όμως αυτή, κατασκευής μεγάλων μονολιθικών κατόπτρων, έφτασε στα όριά της το 1975 με την κατασκευή του σοβιετικού τηλεσκοπίου Bolchoi Telescop Azimoutalnyi (Μεγάλο Αλταζιμουθιακό Τηλεσκόπιο), που τοποθετήθηκε στην περιοχή Zelentchukskaya (πλησίον της Σταυρούπολης) στον Καύκασο. Η διάμετρος του κατόπτρου του τηλεσκοπίου αυτού είναι 6 μ. και ήταν μέχρι πρόσφατα το τηλεσκόπιο με το μεγαλύτερο μονολιθικό κάτοπτρο στον κόσμο. Για την κατασκευή του και την εγκατάστασή του χρειάστηκαν συνολικά 9 χρόνια. Το κινητό μέρος του τηλεσκοπίου ζυγίζει 700 τόνους και έχει στήριξη αλταζιμουθιακή [11]. Το κάτοπτρό του είναι από πυρίμαχο γυαλί (pyrex) που σε ορισμένα όμως σημεία έχει αλλοιώσεις από φυσαλίδες και σκιές - σημαντικά και ανυπέρβλητα μειονεκτήματα για ένα τέτοιο όργανο! Το τηλεσκόπιο κατασκευάστηκε έτσι ώστε ο παρατηρητής να μπορεί, μέσα από ειδικό θάλαμο, να παρατηρεί στην κύρια εστία. Η εστιακή απόσταση στην κύρια εστία είναι 24 μ. Μπορεί κανείς όμως να χρησιμοποιήσει ακόμα και τις δυο εστίες Cassegrain (γνωστές και σαν εστίες Nasmyth), με εστιακή απόσταση 45 μ., καθώς και την εστία Coude, εστιακής απόστασης 180 μ. Τα όργανα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κύρια εστία είναι μικροί φασματογράφοι, φωτόμετρα και θάλαμοι για απευθείας φωτογράφηση. Άλλα πιο βαριά όργανα τοποθετούνται στις δύο εστίες Nasmyth και ακόμα πιο βαριά στην εστία Coude. Η κατασκευή του τηλεσκοπίου αυτού ήταν πραγματικά ένας άθλος. Οι αποδόσεις του όμως είναι μικρότερες από τις αναμενόμενες και απέχουν από αυτές άλλων τηλεσκοπίων μικρότερης διαμέτρου. Το κύριο πρόβλημα του τηλεσκοπίου αυτού είναι ότι το κάτοπτρό του, λόγω της τεράστιας μάζας του, παρουσιάζει "θερμική αδράνεια", δηλαδή αντιδρά αργά στις θερμοκρασιακές μεταβολές του περιβάλλοντος χώρου. Έτσι σχεδόν πάντοτε είναι ή ψυχρότερο ή θερμότερο από τον αέρα που το περιβάλει. Συνέπεια αυτού το γεγονότος είναι να υπάρχει συνεχής ροή θερμότητας μεταξύ του κατόπτρου και του περιβάλλοντος αέρα που προκαλεί διάθλαση των ακτίνων του προσπίπτοντος φωτός (φαινόμενο αντίστοιχο με το "βράσιμο" που παρατηρείται το καλοκαίρι πάνω από ένα θερμό οδόστρωμα). Το αποτέλεσμα είναι ότι η διακριτική ικανότητα του τηλεσκοπίου αυτού φτάνει μόνο τα 2,5 της μοίρας τόξου, ενώ η τυπική διακριτική ικανότητα άλλων μικρότερων τηλεσκοπίων φτάνει το 0,5 ως 1 της μοίρας τόξου. [8] Αστροστάτης είναι το όργανο εκείνο που τοποθετείται σε ένα τηλεσκόπιο και εξουδετερώνει την περιστροφική κίνηση της Γης. [9] Φωτοσυλλεκτική ισχύς λέγεται η συνολική ποσότητα φωτός που μπορεί να συγκεντρωθεί από ένα τηλεσκόπιο. Όσο μεγαλύτερη είναι τόσο πιο αμυδρά αντικείμενα μπορεί να διακρίνει το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο και εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος του κυρίως φακού ή κατόπτρου. [10] Διακριτική ικανότητα τηλεσκοπίου ονομάζεται η ικανότητά του να ξεχωρίζει δύο μακρινά αντικείμενα που φαινομενικά βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο. Εξαρτάται από το λόγο της διαμέτρου του τηλεσκοπίου προς το μήκος κύματος της προσπίπτουσας ακτινοβολίας. [11] Έχει δηλαδή δυνατότητα κίνησης καθ ύψος και οριζόντια. 12

13 Το διοπτρικό τηλεσκόπιο YALE 13

14 Το τηλεσκόπιο HOOKER 14

15 Το τηλεσκόπιο BTA 15

16 Κεφάλαιο Β Τα νέα σύγχρονα τηλεσκόπια 1. Τα τηλεσκόπια ΜΜΤ και το ΝΤΤ Οι κατασκευαστές τηλεσκοπίων δεν σταμάτησαν ποτέ την προσπάθειά τους και αναζήτησαν νέου τύπου τηλεσκόπια που δεν παρουσίαζαν τα προβλήματα του ΒΤΑ. Η προσπάθειά τους επικεντρώθηκε στην αλλαγή της φιλοσοφίας του αντικειμενικού κατόπτρου. Έτσι από το γιγαντιαίο και μεγάλης μάζας μονολιθικό κάτοπτρο του ΒΤΑ οδηγήθηκαν στην κατασκευή των πολλαπλών κατόπτρων του ΜΜΤ. Ο σχεδιασμός πολλαπλών κατόπτρων δεν ήταν καινούργια ιδέα. Σαν προβληματισμός υπήρχε από τις αρχές της δεκαετίας του 30, αλλά μόνο με την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογισμών μπόρεσε να υλοποιηθεί. Το ΜΜΤ (Multiple Mirror Telescope - Τηλεσκόπιο Πολλαπλού Κατόπτρου) τοποθετήθηκε το 1979 στο όρος Hopkins, 65 χιλιόμετρα από το Tucson της Αριζόνας των ΗΠΑ. Η καινούργια τεχνολογία του ΜΜΤ, που έλυνε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα μεγάλα μονολιθικά τηλεσκόπια, ήταν ότι δεν διέθετε ενιαίο κάτοπτρο αλλά απαρτιζόταν από έξι επί μέρους μικρότερα κάτοπτρα, διαμέτρου 1,8 μ. έκαστο. Τα έξι αυτά κάτοπτρα τοποθετήθηκαν πάνω σε μια κοινή βάση στήριξης και λειτουργούσαν σαν ένα ενιαίο κάτοπτρο. Η ευθυγράμμισή τους επιτυγχανόταν με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Το πολλαπλό αυτό κάτοπτρο είχε φωτοσυλλεκτική ισχύ όση και ένα ενιαίο κάτοπτρο διαμέτρου 4,5 μ. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το υπερβολικά μεγάλο βάρος της κατασκευής είχε σαν αποτέλεσμα την κάμψη του οπτικού συστήματος με αποτέλεσμα την παραμόρφωση της παρατηρούμενης εικόνας. Η βελτίωση της εικόνας με προσπάθεια διατήρησης της ευθυγράμμισης των έξι τηλεσκοπίων παρουσίαζε πολλές δυσκολίες. Έτσι στράφηκαν σε μια νέα καινοτομία, την υιοθέτηση "ενεργών" δευτερευόντων κατόπτρων, και πέτυχαν ευκολότερα βελτίωση της εικόνας με αυτή την επέμβαση στα πολύ μικρότερα και ασύγκριτα ελαφρύτερα δευτερεύοντα κάτοπτρα. Έξι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έλεγχαν την κλίση καθενός από τα δευτερεύοντα κάτοπτρα πετυχαίνοντας απόλυτη ευθυγράμμιση στο ενιαίο σύνολο και φυσικά βελτίωση των απεικονίσεων. Τα ενεργά κάτοπτρα ήταν μία από τις καινοτομίες των σχεδιαστών του ΜΜΤ. Μία άλλη καινοτομία εφαρμόστηκε στα αντικειμενικά κάτοπτρα και αντιμετώπισε το πρόβλημα της θερμικής αδράνειας. Τα αντικειμενικά κάτοπτρα κατασκευάστηκαν κοίλα, δηλαδή διέθεταν ένα γυάλινο πλέγμα που βρισκόταν μεταξύ δύο γυάλινων πλακών. Έτσι η μάζα του κατόπτρου περιορίστηκε σημαντικά με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ταχύτητα προσαρμογής του στις θερμοκρασιακές μεταβολές του περιβάλλοντος. Τρίτη καινοτομία ήταν στην κατασκευή της στήριξης. Αντί για τη βαριά ισημερινή στήριξη, που απαιτεί και τεράστιες κτιριακές εγκαταστάσεις, το ΜΜΤ είχε δυνατότητα κίνησης μόνο καθ ύψος, ενώ, οι οριζόντιες κινήσεις εξασφαλίζονταν με την περιστροφή ολόκληρου του κτιρίου που στέγαζε το τηλεσκόπιο. Οι επαναστατικές αυτές καινοτομίες, που εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στο ΜΜΤ, αποδείχτηκαν απόλυτα επιτυχείς και αποτέλεσαν την αρχή για την κατασκευή μιας νέας γενιάς τηλεσκοπίων, αλλά, και τον πειραματισμό πάνω σε νέες τεχνικές βελτίωσης των τηλεσκοπίων. Η αντίστοιχη ευρωπαϊκή πρόταση ήρθε στο τέλος της δεκαετίας του 80, όταν ολοκληρώθηκε το Ευρωπαϊκό τηλεσκόπιο ΝΤΤ (New Technology Telescope - Τηλεσκόπιο Νέας Τεχνολογίας) που τοποθετήθηκε στη La Silla της Χιλής. Το τηλεσκόπιο αυτό υιοθέτησε αρκετά από τα χαρακτηριστικά του ΜΜΤ, ιδιαίτερα τον τρόπο στήριξής του, το περιστρεφόμενο κτίριο και τη χρήση ενεργών οπτικών στοιχείων. Ενώ όμως στο ΜΜΤ τα ενεργά οπτικά στοιχεία περιορίζονται μόνο στα δευτερεύοντα κάτοπτρα, στο ΝΤΤ ελέγχεται και βελτιώνεται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή επιπλέον και το σχήμα του κυρίως κατόπτρου. Για να το πετύχουν αυτό κατασκευάστηκε το κύριο κάτοπτρο πολύ λεπτό και εύκαμπτο ώστε να μπορεί εύκολα να διαμορφωθεί το σχήμα του από τις επεμβάσεις της ίδιας της βάσης στήριξής του. Αυτό μπόρεσε να γίνει γιατί το σύστημα στήριξης του κατόπτρου διέθετε μία διάταξη από 78 ενεργά έμβολα, πάνω στα οποία εδραζόταν το, διαμέτρου 3,5 μ., κάτοπτρο. Στα συμβατικά τηλεσκόπια τα κάτοπτρα έχουν τη μια πλευρά κοίλη και την άλλη επίπεδη. Στο ΝΤΤ όμως το κάτοπτρο είναι κοίλο από τη μια πλευρά και κυρτό από την άλλη (έχει δηλαδή το σχήμα ενός φακού επαφής). Το σχήμα αυτό (μηνίσκος) επιτρέπει στο κάτοπτρο να είναι ιδίου πάχους σ όλη του την έκταση και επιπλέον, λόγω της λεπτότητάς του εύκαμπτο. Αποστολή των εμβόλων είναι αφενός να παρέχουν στήριξη στο κάτοπτρο, αφετέρου να δίνεται η δυνατότητα διόρθωσης των καμπτικών παραμορφώσεων που προκαλεί το ίδιο του το βάρος κατά τη διάρκεια κίνησης του τηλεσκοπίου. Οι πρώτες δοκιμές έγιναν το 1989 και πραγματικά απέδειξαν την πολύ καλή ανταπόκριση του κατόπτρου, σε σχήμα μηνίσκου, στις απαιτήσεις των επιστημόνων. Η διακριτική ικανότητά του έφτασε στα 0,33 της μοίρας! Σήμερα το ΝΤΤ λειτουργεί με απόλυτα ικανοποιητική απόδοση. 16

17 Το παλαιό τηλεσκόπιο ΜΜΤ Το κάτοπτρο του τηλεσκοπίου ΝΤΤ 17

18 2. Tα τηλεσκόπια Κeck I και Keck II Οι πρώτοι προβληματισμοί Με το τέλος της δεκαετίας του '70, και ενώ το τηλεσκόπιο ΜΜΤ βρισκόταν προς το τέλος της κατασκευής του, οι αστρονόμοι του Πανεπιστημίου του Berkley στην Αριζόνα των ΗΠΑ προβληματιζόταν πάνω σε ένα διαφορετικό είδος κατόπτρου μεγάλου ανοίγματος. Αντί για τα πολλαπλά κάτοπτρα που εφαρμόστηκαν στο ΜΜΤ πρότειναν τη δημιουργία ενός ουσιαστικά ενιαίου κατόπτρου, το οποίο όμως θα απαρτιζόταν από μικρότερα ανεξάρτητα κομμάτια τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο, όπως γίνεται στην τοποθέτηση πλακιδίων δαπέδου. Οι ιδέες αυτές εφαρμόστηκαν στην κατασκευή του κατόπτρου του τηλεσκοπίου Keck, στο όρος Mauna Kea στη Χαβάη, σε υψόμετρο μ. Από τη θεωρία στην πράξη Η σχεδίαση και κατασκευή ενός τέτοιου τεμαχισμένου κατόπτρου ήταν εξαιρετικά πολύπλοκη και δύσκολη, τόσο στη συναρμολόγηση όσο και στην απαίτηση να παραμείνουν τα τεμάχια αυτά ευθυγραμμισμένα κατά την κίνηση του τηλεσκοπίου που είναι αλταζιμουθιακή. Οι κατασκευαστές τελικά αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα σύνθετο αλλά ενιαίο (συνεχές) κάτοπτρο, αποτελούμενο από 36 ανεξάρτητα εξαγωνικά τεμάχια που το καθένα θα είχε μήκος 1,8 μ., βάρος 450 κιλά και πάχος 7,5 εκατοστά. Η επιφάνεια που θα δημιουργούνταν με τη διάταξη αυτή θα έπρεπε να είχε υπερβολοειδές σχήμα, ενώ η διάμετρος του κατόπτρου θα άγγιζε τα 10 μ. Η απόφαση για δημιουργία υπερβολοειδούς κατόπτρου σήμαινε ότι κάθε ένα από τα στοιχεία που αποτελούσαν τμήμα του ενιαίου κατόπτρου θα έπρεπε να λειανθεί, έτσι, ώστε να αποκτήσει διαφορετική καμπυλότητα, ανάλογα με τη θέση στην οποία προοριζόταν να τοποθετηθεί. Δημιουργία των τμημάτων του κατόπτρου Για να το πετύχουν αυτό εφάρμοσαν καινούργιες μεθόδους λείανσης και συγκεκριμένα έγινε ακόμα και "βομβαρδισμός" των επιφανειών, των επί μέρους 36 στοιχείων του κατόπτρου, με υψηλής ταχύτητας ιόντα του ευγενούς αερίου Αργού, τα οποία τελικά αφαιρούσαν το προς λείανση γυαλί μόριο-μόριο. Έτσι τελικά δημιουργήθηκε το μεγαλύτερο οπτικό τηλεσκόπιο στον κόσμο! Στο τηλεσκόπιο αυτό από το σύνολο των παρατηρήσεων που γίνονται το 90% έχει να κάνει περισσότερο με τη λήψη και την ανάλυση του φάσματος ουράνιων αντικειμένων παρά με την απόκτηση των εικόνων τους. Διατήρηση της ευθυγράμμισης του κατόπτρου Το επίσης δύσκολο πρόβλημα, της διατήρησης της ευθυγράμμισης των τμημάτων του σύνθετου κατόπτρου, αντιμετωπίστηκε με επιτυχία με την εφαρμογή ενός επαναστατικού συστήματος στήριξης που ονομάζεται "active optics". Το σύστημα αυτό χρησιμοποίησε ένα σύστημα από 168 αισθητήρες, τοποθετημένους στην περιφέρεια κάθε τμήματος, οι οποίοι μπορούσαν να ανιχνεύουν μετακίνηση της τάξης του 0,001 μm [12] του καθενός τμήματος σε σχέση με το διπλανό του. Το κάθε τμήμα στηρίζεται σε τρία έμβολα ακριβείας. Με την παραμικρή ανίχνευση μικροκίνησης από τους αισθητήρες στέλνονται, με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή, διορθωτικές εντολές στα έμβολα ακριβείας, με συχνότητα δυο φορές το δευτερόλεπτο. Τα έμβολα ακριβείας με λεπτούς χειρισμούς πετυχαίνουν ευθυγραμμίσεις των διαφόρων τμημάτων μεταξύ τους. Έτσι η ενιαία επιφάνεια του κατόπτρου διατηρεί την επιθυμητή καμπυλότητα με πολύ μεγάλη ακρίβεια. [12] 1μm= 1 μικρό του μέτρου = 1/ του μέτρου. 18

19 Οι πρώτες δοκιμές Όταν στα τέλη του 90 είχαν εγκατασταθεί τα 9 (από τα 36) τμήματα του κατόπτρου πάρθηκε η πρώτη φωτογραφία (με ακρίβεια 0,6 της μοίρας) που ήταν του γαλαξία NGC Η τοποθέτηση όλων των τμημάτων του κατόπτρου ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 1992, ενώ το Μάιο του 1993 έγινε η πρώτη δοκιμή με ολοκληρωμένο το Keck Ι, πετυχαίνοντας τις καλύτερες φωτογραφίες μακρινών αντικειμένων που είχαν επιτευχθεί μέχρι τότε. Απόφαση για την κατασκευή του Keck II Οι επιτυχίες του Keck Ι από την πρώτη στιγμή ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Για το λόγο αυτό το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας μαζί με το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας αποφάσισαν την κατασκευή ακόμη ενός τηλεσκοπίου ακριβώς ίδιου με το Keck I, του Keck II. Το νέο τηλεσκόπιο τοποθετήθηκε σε απόσταση 85 μ. από το αρχικό και ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του Οι λόγοι επιλογής του όρους Mauna Kea στη Χαβάη Οι λόγοι για τους οποίους η τοποθεσία που βρίσκονται τα Keck είναι ιδανική για παρατήρηση είναι οι εξής: α) Περιβάλλονται από χιλιάδες χιλιόμετρα σχετικά σταθερού θερμικά ωκεανού. β) Βρίσκονται σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο, 4123 μ. πάνω από τη θάλασσα όπου οι υδρατμοί είναι σε πολύ μικρή ποσότητα. γ) Δεν υπάρχουν πέριξ άλλα ψηλά βουνά που να διαταράσσουν τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας ή να διασκορπίζουν σκόνη στον αέρα λόγω ρευμάτων που επιφέρει αντανακλάσεις στο προσπίπτον φως. δ) Υπάρχει ελάχιστη φωτορύπανση ε) Για τη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου η ατμόσφαιρα πάνω στο όρος Μauna Kea της Χαβάης είναι καθαρή, ήρεμη και ξηρή. στ) Η ατμοσφαιρική πίεση είναι το 60% εκείνης που υπάρχει στην επιφάνεια της θάλασσας [13]. [13] Στο υψόμετρο αυτό προκαλούνται διάφορες ασθένειες και δεν μπορούν οι αστρονόμοι να αποδώσουν στην εργασία τους. Για το λόγο αυτό δεν μένουν στον τόπο παρατήρησης αλλά σε χαμηλότερο υψόμετρο, στα 2.800μ., σε ειδικά οικοδομήματα και αναγκάζονται να ανεβαίνουν στο παρατηρητήριο καθημερινά. Τηλεσκόπια πάνω στο όρος Mauna Kea Σήμερα πάνω στο όρος Μauna Kea βρίσκονται αρκετά τηλεσκόπια παγκοσμίου εμβέλειας. Μερικά από αυτά είναι: Τα δύο Keck, το Subaru, το IRTF (Infrared Telescope Facility) της NASA, το Canada-France-Hawaii Τηλεσκόπιο, το Gemini, το Smithsonian-Taiwan Submillimeter Array, το James Clark Maxwell Submillimeter τηλεσκόπιο και το Caltech Submillimeter τηλεσκόπιο. Τεχνικά χαρακτηριστικά - Ιδιαίτερες λειτουργίες τους Η κατασκευή της στήριξης των τηλεσκοπίων Keck προέκυψε μετά από εκτεταμένες έρευνες και αναλύσεις με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Έτσι μπόρεσαν να πετύχουν με τη μικρότερη δυνατή μάζα τη μεγαλύτερη αντοχή και ακαμψία της κατασκευής. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο για λόγους οικονομίας αλλά και γιατί ένα μεγάλο τηλεσκόπιο θα πρέπει να παρουσιάζει τη μέγιστη αντίσταση στις δυνάμεις παραμόρφωσης, λόγω βαρύτητας, καθώς κινείται παρακολουθώντας τα διάφορα αντικείμενα στον ουρανό. Κάθε θόλος, ύψους 30 m, περιέχει κυβικά πόδια αέρα, και διατηρείται σε σταθερή θερμοκρασία στη 19

20 διάρκεια της ημέρας με χρήση κλιματιστικών μηχανημάτων, ώστε, το βράδυ που θα ανοίξει ο θόλος, το τηλεσκόπιο να έχει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος και να είναι άμεσα έτοιμο για χρήση [14]. Το φαινόμενο της στίλβης [15] είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά την παρατήρηση διαφόρων ουρανίων αντικειμένων. Σχετικά πρόσφατα όμως η πρόοδος που έγινε στην οπτική και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές επέτρεψε για πρώτη φορά στην ιστορία της Αστρονομίας να μειωθεί αισθητά το φαινόμενο αυτό με τη χρήση ενός συστήματος που ονομάζεται Προσαρμοστική Οπτική (αγγλικά: Adaptive Optics). Η καρδιά αυτού του συστήματος είναι μικροί καθρέφτες, δυνάμενοι να προσαρμόζονται κάθε φορά ανάλογα, που μπορούν να αλλάζουν το σχήμα τους 1000 φορές το δευτερόλεπτο, έτσι ώστε, να ακυρώνουν τελικά την ατμοσφαιρική παραμόρφωση. Ο αρχικός αυτός σχεδιασμός, που στοίχισε δολάρια, υφίσταται συνεχείς βελτιώσεις. Αποτέλεσμα αυτής της λειτουργίας είναι ότι μπορούν να ληφθούν εικόνες 10 φορές πιο ευκρινείς από ότι χωρίς τη χρήση του. Έτσι πέτυχαν διακριτική ικανότητα 0.04 arcsec! Σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις, χρησιμοποιήθηκαν τα Κeck για να εξετάσουν, σε πολύ πιο μεγάλη ακρίβεια και λεπτομέρεια, αμυδρά αντικείμενα που ανακαλύφτηκαν από το Hubble Space Telescope. Ακόμα χρησιμοποιήθηκαν για να προσδιορίσουν δεκάδες επιφανειακά χαρακτηριστικά και να αναλύσουν ηφαιστειακές εκρήξεις στην επιφάνεια του δορυφόρου του Δία Ιό, καθώς επίσης και να λάβουν τις καλύτερες φωτογραφίες του Ποσειδώνα (από τότε τουλάχιστον που τον επισκέφτηκε το Voyager 2, το 1989). Έτσι, χάρη στο σύστημα αυτό μπορούμε πλέον να παρατηρούμε από τη Γη το καιρικό σύστημα του πλανήτη. Η Προσαρμοστική Οπτική εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο Keck ΙΙ το Φεβρουάριο του 1999 και πρόσθεσε ένα σημαντικό εργαλείο στην έρευνα με την δυνατότητα λήψης εικόνων πολύ υψηλής ανάλυσης. Τα τηλεσκόπια Keck χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από τους φορείς που τα κατασκεύασαν και τα λειτουργούν. Συγκεκριμένα ο χρόνος χρήσης τους κατανέμεται ως εξής: 30% στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, 30% στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια, 15% στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, 15% στη NASA, ενώ το υπόλοιπο 10% χρησιμοποιείται από τους μηχανικούς για τους διάφορους ελέγχους των σύνθετων μηχανημάτων που διαθέτουν. [14] Για να μπορεί ένα τηλεσκόπιο να πετύχει τη μέγιστη απόδοσή του σε ευκρίνεια θα πρέπει να έχει την ίδια θερμοκρασία με το περιβάλλον, ώστε να μην γίνεται αιτία για τη δημιουργία θερμικών ρευμάτων. Ο χρόνος που θα χρειαστεί για την αποκατάσταση της θερμικής ισορροπίας είναι χρόνος που το τηλεσκόπιο ουσιαστικά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επιστημονική έρευνα. Με τη χρήση όμως των κλιματιστικών ουσιαστικά δεν απαιτείται σχεδόν καθόλου χρόνος προσαρμογής. [15] Στίλβη είναι το ατμοσφαιρικό φαινόμενο (λόγω διαταραχής του αέρα) που κάνει τα διάφορα αστέρια να φαίνονται σαν να τρεμοσβήνουν. Το φαινόμενο αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η αποτύπωση των αστέρων πάνω σε μια φωτογραφική πλάκα να παρουσιάζει μια θολότητα και φυσικά η ευκρίνεια της εικόνας να μην είναι ικανοποιητική. Βοηθητικά όργανα Πέρα από τα κυρίως τηλεσκόπια υπάρχουν και πολλά επιστημονικά όργανα που βοηθούν, βελτιώνουν και συμπληρώνουν την όλη επιστημονική προσπάθεια των Keck. Τα κυριότερα από αυτά είναι: HIRES (High Resolution Echelle Spectrometer): Είναι το πιο μεγάλο και σύνθετο όργανο. Ζυγίζει 8 τόνους και έχει εμβαδόν 18 τετραγωνικά πόδια. Αποστολή του να "χωρίζει" το εισερχόμενο φως των αστέρων στις συνιστώσες του και να μετράει την ακριβή ένταση καθενός από τα επί μέρους χρώματα. Είναι στηριγμένο μονίμως πάνω στη δεξιά πλατφόρμα Nasmyth του Keck I. Χρειάστηκαν 5 χρόνια να κατασκευαστεί και να εγκατασταθεί. Το HIRES λειτουργεί στην περιοχή των μικρών και μπορεί να εξετάσει αντικείμενα που είναι 10 έως 100 φορές πιο αμυδρά από αυτά που μπορούν να εξετάσουν άλλα παρόμοια όργανα σε άλλα αστεροσκοπεία. LRIS (Low Resolution Imaging Spectrometer): Το LRIS είναι το όργανο με το οποίο λαμβάνεται φάσμα από τα πιο γνωστά απομακρυσμένα αντικείμενα του Σύμπαντος. Μπορεί να λαμβάνει ταυτοχρόνως το φάσμα μέχρι 30 αντικειμένων από ένα οπτικό πεδίο 6Χ8 arcmin [16]. Αποστολή του είναι να εξερευνήσει αστρικούς πληθυσμούς μακρινών γαλαξιών, καθώς επίσης και ενεργούς γαλακτικούς πυρήνες, γαλακτικά σμήνη και κβάζαρς. Στο δικό μας γαλαξία μελετάει αμυδρά αστέρια, κυρίως λευκούς και καφέ νάνους. Επίσης χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της ερυθράς μετατόπισης [17] (redshift) των γαλαξιών. NIRC (Near Infrared Camera): H Near Inftared Camera του Keck I είναι ουσιαστικά μία φωτογραφική μηχανή- 20

21 καταγραφέας υπέρυθρων εικόνων που επίσης έχει δυνατότητα χαμηλής φασματικής ανάλυσης. Η ευαισθησία του είναι τόσο μεγάλη ώστε θα μπορούσε να καταγράψει από τη Γη τη φλόγα ενός κεριού πάνω στη Σελήνη. Η μεγάλη του ευαισθησία το κάνει κατάλληλο για τη μελέτη σχηματισμού και εξέλιξης των γαλαξιών, την αναζήτηση πρωτογαλαξιών, την καταγραφή του περιβάλλοντος των κβάζαρς καθώς και τη φωτεινότητα στο υπέρυθρο των γαλαξιών και προσδιορισμού της κοσμικής κλίμακας των αποστάσεων. Στο δικό μας γαλαξία χρησιμοποιείται για να βρει και να μελετήσει πρωτοαστέρες μικρής μάζας και πρωτοπλανητικούς δίσκους, περιοχές αστρογέννησης μεγάλης μάζας, καφέ νάνους καθώς και το κέντρο του γαλαξία μας. LWS (Long Wavelength Spectrometer): Το LWS είναι το όργανο που κάνει φασματική αποτύπωση στην περιοχή των 5-27 μικρών. Με αυτό το όργανο τα Keck πετυχαίνουν ανάλυση που είναι διπλάσια από οποιαδήποτε άλλου τηλεσκοπίου. Ασχολείται με πλανητικά νεφελώματα, πρωτοαστρικά αντικείμενα, κβάζαρς και γαλακτικούς πυρήνες. [16] 1 arcmin= γωνία ίση με 1 της μοίρας = 1/60 της μοίρας. [17] Λόγω κυρίως της διαστολής του σύμπαντος οι μακρινοί γαλαξίες φαίνεται να απομακρύνονται από το δικό μας. Αυτό έχει σαν συνέπεια, λόγω του φαινομένου Doppler, οι γραμμές φάσματος του ορατού φωτός να παρουσιάζουν μια μετατόπιση προς το ερυθρό, που συμβολίζεται με z (π.χ. z=4 σημαίνει μετατόπιση της τάξης του 400%). Αναλόγως με το βαθμό μετατόπισης προσδιορίζεται η ταχύτητα απομάκρυνσης και κατ επέκταση η απόσταση του γαλαξία. Άλλα όργανα που ετοιμάζονται για τα Keck Adaptive Optics : (εφαρμόζονται αλλά είναι υπό εξέλιξη) NIRC 2 : Near Infrared Camera 2 NIRSPEC : Near Infrared Spectrometer LRIS-B : Low Resolution Imaging Spectrometer: Blue Side Upgrade DEIMOS : Deep Extragalactic Imaging Multi-Object Spectrograph LWIRC : Long Wavelength Infrared Camera ESI : Echellette Spectrograph and Imager Μελλοντική κοινή λειτουργία των δυο Keck ως Συμβολόμετρο Το πρόγραμμα του Συμβολόμετρου Keck είναι μια συνεργασία μεταξύ του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνιας, του Εργαστηρίου Αεροπροώθησης (JPL) και της Υπηρεσίας Έρευνας στην Αστρονομία της Καλιφόρνιας (CARA). Χρηματοδοτείται από τη NASA μέσω του προγράμματος ORIGIN με στόχο να ολοκληρωθεί το Τα δύο πανομοιότυπα τηλεσκόπια με την πρόοδο της Οπτικής Συμβολομετρίας θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κοινού και πιστεύεται ότι το αποτέλεσμα θα είναι εκπληκτικό (πιστεύεται ότι θα μπορέσει να επιτευχθεί γωνιακή ανάλυση τουλάχιστον 10 φορές καλύτερη από αυτή που επιτυγχάνεται με τη χρήση των adaptive optics). Ο δρόμος μέχρι την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ακόμα μακρύς και δύσκολος, αλλά όχι αδύνατος. Για να λειτουργήσουν συμβολομετρικά και να συνδυαστούν τα δυο τηλεσκόπια θα πρέπει οι ακτίνες φωτός, που φτάνουν σ αυτά από ένα μακρινό αντικείμενο, να διανύουν ακριβώς την ίδια απόσταση. Για να γίνει αυτό θα πρέπει τα δύο τηλεσκόπια να παρακολουθούν το ίδιο αντικείμενο και οι δυο διαδρομές που ακολουθεί το φως, από το αντικείμενο μέχρι τα τηλεσκόπια, να προσαρμόζεται συνεχώς με ακρίβεια κλάσματος του μήκους κύματος. Γνωρίζουμε όμως ότι τα μήκη κύματος του ορατού φάσματος του φωτός είναι μικρότερα από ένα χιλιοστό του χιλιοστού και προσαρμογή για κλάσμα αυτού του μήκους φαντάζει μέχρι στιγμής πολύ δύσκολη να γίνει. Για να κατανοήσουμε πώς θα λειτουργήσει το Συμβολόμετρο θα πρέπει να φανταστούμε τα δύο τηλεσκόπια σαν να αποτελούν τμήμα ενός και μόνο κατόπτρου. Το κάτοπτρο έχει δυο χαρακτηριστικά. Το ένα είναι η συλλεκτική ικανότητά του που είναι ανάλογη του εμβαδού. Το δεύτερο είναι η ικανότητά του να ξεχωρίζει (αναλύει) δύο μακρινά αντικείμενα και καλείται "γωνιακή ανάλυση". Η γωνιακή ανάλυση είναι ανάλογη με τη διάμετρο του κατόπτρου, αλλά όχι απαραίτητα ανάλογη και του 21

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Οι φακοί ήταν γνωστοί από την αρχαιότητα Οι πρώτες χρήσεις των φακών ήταν για την ανάφλεξη υλικών Χρησιμοποιήθηκαν για να

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Οι φακοί ήταν γνωστοί από την αρχαιότητα Οι πρώτες χρήσεις των φακών ήταν για την ανάφλεξη υλικών Χρησιμοποιήθηκαν για να

Διαβάστε περισσότερα

"Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης)

Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου. (Οδυσσέας Ελύτης) "Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης) Το σύμπαν δεν υπήρχε από πάντα. Γεννήθηκε κάποτε στο παρελθόν. Τη στιγμή της γέννησης

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επιστήμη της Αστρονομίας βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο φως και τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από τα φωτόνια που συλλέγουμε και

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Μανώλης Ξυλούρης, Φεβρουάριος 2004

Δρ. Μανώλης Ξυλούρης, Φεβρουάριος 2004 Αστρονομία στο Υπέρυθρο - Ένας Αθέατος Κόσμος Δρ. Μανώλης Ξυλούρης, Φεβρουάριος 2004 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ, ΕΑΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΥΠΕΡΥΘΡΟ 2. ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ 3. ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΙΡΙΟΣ Β - ΠΡΟΚΥΩΝ Β H ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΛΕΥΚΩΝ ΝΑΝΩΝ

ΣΕΙΡΙΟΣ Β - ΠΡΟΚΥΩΝ Β H ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΛΕΥΚΩΝ ΝΑΝΩΝ 2018 2027 ΣΕΙΡΙΟΣ Β - ΠΡΟΚΥΩΝ Β H ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΛΕΥΚΩΝ ΝΑΝΩΝ Σείριος Β Προκύων Β Τα επόμενα έτη 2018-2027 οι δύο διασημότεροι, εγγύτεροι, αλλά και δυσκολότεροι, για τα ερασιτεχνικά τηλεσκόπια, λευκοί νάνοι

Διαβάστε περισσότερα

Μερικές αποστάσεις σε έτη φωτός: Το φως χρειάζεται 8,3 λεπτά να φτάσει από τον Ήλιο στη Γη (απόσταση που είναι περίπου δεκάξι εκατομμυριοστά του

Μερικές αποστάσεις σε έτη φωτός: Το φως χρειάζεται 8,3 λεπτά να φτάσει από τον Ήλιο στη Γη (απόσταση που είναι περίπου δεκάξι εκατομμυριοστά του ΦΩΣ Το έτος φωτός είναι μονάδα μέτρησης μήκους - απόστασης (και όχι χρόνου). Ορίζεται ως η απόσταση που θα ταξιδέψει ένα φωτόνιο, κινούμενο στο κενό, μακριά από μάζες και ηλεκτρομαγνητικά πεδία, σε ένα

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Η γέννηση της Αστροφυσικής Οι αστρονόμοι μελετούν τα ουράνια σώματα βασισμένοι στο φως, που λαμβάνουν από αυτά. Στα πρώτα χρόνια των παρατηρήσεων,

Διαβάστε περισσότερα

Εξοπλισμός για τον Ερασιτέχνη Αστρονόμο. Χάρης Καμπάνης

Εξοπλισμός για τον Ερασιτέχνη Αστρονόμο. Χάρης Καμπάνης Εξοπλισμός για τον Ερασιτέχνη Αστρονόμο Χάρης Καμπάνης Τι μας ενδιαφέρει να παρατηρούμε πώς και από πού. Μας Ενδιαφέρει Παρατήρηση Πλανητών, Ηλιακή Παρατήρηση, Βαθύς Ουρανός; Θα Παρατηρούμε μέσα από την

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ Μάθημα προς τους ειδικευόμενους γιατρούς στην Οφθαλμολογία, Στο Κ.Οφ.Κ.Α. την 18/11/2003. Υπό: Δρος Κων. Ρούγγα, Οφθαλμιάτρου. 1. ΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ Όταν μια φωτεινή ακτίνα ή

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ. Ηλεκτροστατικοί και Μαγνητικοί Φακοί Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ. Ηλεκτροστατικοί και Μαγνητικοί Φακοί Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ ΓΥΑΛΙΝΟΙ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ Οι φακοί χρησιμοποιούνται για να εκτρέψουν μία

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής, ΕΑΑ

Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής, ΕΑΑ Παιχνίδια Προοπτικής στο Σύμπαν Ελένη Χατζηχρήστου Ινστιτούτο Αστρονομίας & Αστροφυσικής, ΕΑΑ Όταν δυο ουράνια αντικείμενα βρίσκονται στην ίδια περίπου οπτική γωνία αν και σε πολύ διαφορετικές αποστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Το Ηλιακό Σύστημα Το Ηλιακό Σύστημα αποτελείται κυρίως από τον Ήλιο και τους πλανήτες που περιφέρονται γύρω από αυτόν. Πολλά και διάφορα ουράνια

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας.

Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας. Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας. Παρ' όλα αυτά, πρώτος ο γάλλος µαθηµατικός Λαπλάςτο 1796 ανέφερε

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Α. Μια σύντοµη περιγραφή της εργασίας που εκπονήσατε στο πλαίσιο του µαθήµατος της Αστρονοµίας. Β. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ Για να απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν αρκεί να επιλέξεις την ή τις σωστές

Διαβάστε περισσότερα

Μεγεθυντικός φακός. 1. Σκοπός. 2. Θεωρία. θ 1

Μεγεθυντικός φακός. 1. Σκοπός. 2. Θεωρία. θ 1 Μεγεθυντικός φακός 1. Σκοπός Οι μεγεθυντικοί φακοί ή απλά μικροσκόπια (magnifiers) χρησιμοποιούνται για την παρατήρηση μικροσκοπικών αντικειμένων ώστε να γίνουν καθαρά παρατηρήσιμες οι λεπτομέρειες τους.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ Άσκηση 4. Διαφράγματα. Θεωρία Στο σχεδιασμό οπτικών οργάνων πρέπει να λάβει κανείς υπόψη και άλλες παραμέτρους πέρα από το πού και πώς σχηματίζεται το είδωλο ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΟΜΙΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΟΜΙΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 1 ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αστρονομία τι θα κάνουμε δηλαδή??? Ήλιος, 8 πλανήτες και πάνω από 100 δορυφόροι τους. Το πλανητικό μας σύστημα Οι πλανήτες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΞΩΗΛΙΑΚΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ Κ.Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΞΩΗΛΙΑΚΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ Κ.Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΞΩΗΛΙΑΚΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ Κ.Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ ΩΡΙΩΝ, 9/1/2008 Η ΘΕΣΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Γη, ο τρίτος πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος Περιφερόμαστε γύρω από τον Ήλιο, ένα τυπικό αστέρι της κύριας ακολουθίας

Διαβάστε περισσότερα

Το Τηλεσκόπιο. Ιάκωβος Τζώκας. Μαθητής Β4 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης. Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος

Το Τηλεσκόπιο. Ιάκωβος Τζώκας. Μαθητής Β4 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης. Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος Το Τηλεσκόπιο Ιάκωβος Τζώκας Μαθητής Β4 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος Καθηγητής Πληροφορικής Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης Ημερομηνία: 29/11/2013

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία

Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Εργαστηριακή Άσκηση: Μεταφορά Ενέργειας με Ακτινοβολία Σκοπός της Εργαστηριακής Άσκησης: Να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο μεταλλικά κουτιά με επιφάνειες διαφορετικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ 1. Εισαγωγή. Η ενέργεια, όπως είναι γνωστό από τη φυσική, διαδίδεται με τρεις τρόπους: Α) δι' αγωγής Β) δια μεταφοράς Γ) δι'ακτινοβολίας Ο τελευταίος τρόπος διάδοσης

Διαβάστε περισσότερα

Κυματική οπτική. Συμβολή Περίθλαση Πόλωση

Κυματική οπτική. Συμβολή Περίθλαση Πόλωση Κυματική οπτική Η κυματική οπτική ασχολείται με τη μελέτη φαινομένων τα οποία δεν μπορούμε να εξηγήσουμε επαρκώς με τις αρχές της γεωμετρικής οπτικής. Στα φαινόμενα αυτά περιλαμβάνονται τα εξής: Συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΦΥΣΙΚΗ Γ.Π. Γ Λυκείου / Το Φως 1. Η υπεριώδης ακτινοβολία : a) δεν προκαλεί αμαύρωση της φωτογραφικής πλάκας. b) είναι ορατή. c) χρησιμοποιείται για την αποστείρωση ιατρικών εργαλείων. d) έχει μήκος κύματος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ Sfaelos Ioannis

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ Sfaelos Ioannis ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ Sfaelos Ioannis α) Πώς προβλέπονται και ερµηνεύονται τα αποτελέσµατα των αστρονοµικώνπαρατηρήσεων µε τη βοήθεια ενός θεωρητικού µοντέλου; β) Τι παρατηρούµε και πώς;

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε. Χαλανδρίου. 9 ος Εργαστηριακός Διαγωνισμός Φυσικών Επιστημών Γυμνασίων. Μέρος 3 ο : Φυσική Τρίτη 16 Μαΐου. Εισαγωγή

Ε.Κ.Φ.Ε. Χαλανδρίου. 9 ος Εργαστηριακός Διαγωνισμός Φυσικών Επιστημών Γυμνασίων. Μέρος 3 ο : Φυσική Τρίτη 16 Μαΐου. Εισαγωγή Ε.Κ.Φ.Ε. Χαλανδρίου Εισαγωγή 9 ος Εργαστηριακός Διαγωνισμός Φυσικών Επιστημών Γυμνασίων Μέρος 3 ο : Φυσική Τρίτη 16 Μαΐου Όπως είναι γνωστό σε σας, το 1606 ο Γαλιλαίος κατόρθωσε να κατασκευάσει ένα τηλεσκόπιο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΥ ΔΙΑΔΙΔΕΤΑΙ ΤΟ ΦΩΣ

ΠΟΥ ΔΙΑΔΙΔΕΤΑΙ ΤΟ ΦΩΣ 1 ΦΩΣ Στο μικρόκοσμο θεωρούμε ότι το φως έχει δυο μορφές. Άλλοτε το αντιμετωπίζουμε με τη μορφή σωματιδίων που ονομάζουμε φωτόνια. Τα φωτόνια δεν έχουν μάζα αλλά μόνον ενέργεια. Άλλοτε πάλι αντιμετωπίζουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Χρονικό των επιστημονικών ανακαλύψεων- πως αυτές επηρέασαν τον κόσμο-πως λειτουργούν τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα όπως το cern ΤΙΤΛΟΣ ΥΠΟΘΕΜΑΤΟΣ Η ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία με θέμα: «Ερευνώντας τα χρονικά μυστικά του Σύμπαντος»

Ερευνητική Εργασία με θέμα: «Ερευνώντας τα χρονικά μυστικά του Σύμπαντος» Ερευνητική Εργασία με θέμα: «Ερευνώντας τα χρονικά μυστικά του Σύμπαντος» Σωτήρης Τσαντίλας (PhD, MSc), Μαθηματικός Αστροφυσικός Σύντομη περιγραφή: Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το διαστημικό τηλεσκόπιο

Διαβάστε περισσότερα

ΌΡΑΣΗ. Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη

ΌΡΑΣΗ. Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη ΌΡΑΣΗ Εργασία Β Τετράμηνου Τεχνολογία Επικοινωνιών Μαρία Κόντη Τι ονομάζουμε όραση; Ονομάζεται μία από τις πέντε αισθήσεις Όργανο αντίληψης είναι τα μάτια Αντικείμενο αντίληψης είναι το φως Θεωρείται η

Διαβάστε περισσότερα

400 χρόνια αστρικών παρατηρήσεων

400 χρόνια αστρικών παρατηρήσεων 400 χρόνια αστρικών παρατηρήσεων Εισαγωγή στην ιστορία των παρατηρήσεων του ουρανού με τηλεσκόπια Μια ημέρα το 1608, όπως λέει ο μύθος, δύο παιδιά στην Ολλανδία έπαιζαν στο εργαστήριο του κατασκευαστή

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικά Μεγέθη Μονάδες Μέτρησης

Φυσικά Μεγέθη Μονάδες Μέτρησης ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΦΥΣΙΚΗ A ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΚΟΡΜΟΥ ΤΑΞΗ: Α Λυκείου Προσανατολισμού 1,3,4. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να: ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΠΛΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΤΕΡΩΝ

ΔΙΠΛΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΤΕΡΩΝ ΔΙΠΛΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΤΕΡΩΝ Οι διπλοί αστέρες διακρίνονται ως τέτοιοι αν η γωνιώδης απόσταση τους, ω, είναι µεγαλύτερη από την διακριτική ικανότητα του τηλεσκοπίου: ω min =1.22 λ/d λ=µήκος κύµατος παρατήρησης

Διαβάστε περισσότερα

Οι δύο θεμελιώδεις παράμετροι προσδιορισμού της ταχύτητας του φωτός στο κενό: Διηλεκτρική σταθερά ε0 Μαγνητική διαπερατότητα μ0

Οι δύο θεμελιώδεις παράμετροι προσδιορισμού της ταχύτητας του φωτός στο κενό: Διηλεκτρική σταθερά ε0 Μαγνητική διαπερατότητα μ0 Οι δύο θεμελιώδεις παράμετροι προσδιορισμού της ταχύτητας του φωτός στο κενό: Διηλεκτρική σταθερά ε0 Μαγνητική διαπερατότητα μ0 1 c 0 0 Όταν το φως αλληλεπιδρά με την ύλη, το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο του

Διαβάστε περισσότερα

Μ αρέσει να κοιτάω ψηλά. Αλλά τι είναι αυτό που βλέπω;;

Μ αρέσει να κοιτάω ψηλά. Αλλά τι είναι αυτό που βλέπω;; Μ αρέσει να κοιτάω ψηλά Αλλά τι είναι αυτό που βλέπω;; Ο ουρανός από πάνω μας : Η ανάλυση Όποιος έχει βρεθεί μακριά από τα φώτα της πόλης κοιτώντας τον νυχτερινό ουρανό αισθάνεται δέος μπροστά στο θέαμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΕΡΑΣΤΗΡΙ ΕΦΑΡΜΣΜΕΝΗΣ ΠΤΙΚΗΣ Άσκηση 1: Λεπτοί φακοί Εξεταζόμενες γνώσεις. Εξίσωση κατασκευαστών των φακών. Συστήματα φακών. Διαγράμματα κύριων ακτινών. Είδωλα και μεγέθυνση σε λεπτούς φακούς. Α. Λεπτοί

Διαβάστε περισσότερα

βαρυτικά συστήματα αστέρων, γαλαξιακών αερίων, αστρικής σκοτεινής ύλης. Η ετυμολογία της λέξης αναφέρεται στον δικό μας

βαρυτικά συστήματα αστέρων, γαλαξιακών αερίων, αστρικής σκοτεινής ύλης. Η ετυμολογία της λέξης αναφέρεται στον δικό μας Οι γαλαξίες αποτελούν τεράστια βαρυτικά συστήματα αστέρων, γαλαξιακών αερίων, αστρικής σκόνης και (πιθανώς) αόρατης σκοτεινής ύλης. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από τα ελληνικά και σημαίνει άξονας

Διαβάστε περισσότερα

Τα φωτόνια από την μεγάλη έκρηξη Τι είναι η Ακτινοβολία υποβάθρου.

Τα φωτόνια από την μεγάλη έκρηξη Τι είναι η Ακτινοβολία υποβάθρου. Τα φωτόνια από την μεγάλη έκρηξη Τι είναι η Ακτινοβολία υποβάθρου. Σύμφωνα με την θεωρία της «μεγάλης έκρηξης» (big bang), το Σύμπαν, ξεκινώντας από μηδενικές σχεδόν διαστάσεις (υλικό σημείο), συνεχώς

Διαβάστε περισσότερα

1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων

1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων 1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων Το Σαββατοκύριακο 1-3 Αυγούστου 2008 πραγματοποιήθηκε η 1η Παγκρήτια Συνάντηση Ερασιτεχνών Αστρονόμων, η πρώτη οργανωμένη συνάντηση ερασιτεχνών στο πεδίο με

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση της παραμέτρου επιβράδυνσης q 0 με παρατηρήσεις υπερκαινοφανών τύπου Ιa.

Μέτρηση της παραμέτρου επιβράδυνσης q 0 με παρατηρήσεις υπερκαινοφανών τύπου Ιa. Μέτρηση της παραμέτρου επιβράδυνσης q 0, με παρατηρήσεις υπερκαινοφανών τύπου Ιa. Υπερκαινοφανείς Τύπου Ιa: Δεν εμφανίζουν γραμμές (απορρόφησης) Η. Εμφανίζουν ισχυρή γραμμή απορρόφησης πυριτίου στα 6150

Διαβάστε περισσότερα

1. Ιδιότητες φακών. 1 Λεπτοί φακοί. 2 Απριλίου Βασικές έννοιες

1. Ιδιότητες φακών. 1 Λεπτοί φακοί. 2 Απριλίου Βασικές έννοιες . Ιδιότητες φακών 2 Απριλίου 203 Λεπτοί φακοί. Βασικές έννοιες Φακός είναι ένα οπτικό σύστημα με δύο διαθλαστικές επιφάνειες. Ο απλούστερος φακός έχει δύο σφαιρικές επιφάνειες αρκετά κοντά η μία με την

Διαβάστε περισσότερα

Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών

Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών Το Φως της Αστροφυσικής Αν. καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών Το φως που έρχεται από τα άστρα είναι σύνθετο και καλύπτει ολόκληρο το εύρος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

Διαβάστε περισσότερα

Φύση του φωτός. Θεωρούμε ότι το φως έχει διττή φύση: διαταραχή που διαδίδεται στο χώρο. μήκος κύματος φωτός. συχνότητα φωτός

Φύση του φωτός. Θεωρούμε ότι το φως έχει διττή φύση: διαταραχή που διαδίδεται στο χώρο. μήκος κύματος φωτός. συχνότητα φωτός Γεωμετρική Οπτική Φύση του φωτός Θεωρούμε ότι το φως έχει διττή φύση: ΚΥΜΑΤΙΚΗ Βασική ιδέα Το φως είναι μια Η/Μ διαταραχή που διαδίδεται στο χώρο Βασική Εξίσωση Φαινόμενα που εξηγεί καλύτερα (κύμα) μήκος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ Άσκηση 4: Σφάλματα φακών: Ι Σφαιρική εκτροπή Εξεταζόμενες γνώσεις: σφάλματα σφαιρικής εκτροπής. Α. Γενικά περί σφαλμάτων φακών Η βασική σχέση του Gauss 1/s +1/s = 1/f που

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ OΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ OΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Π.Φ. ΜΟΙΡΑ 693 946778 ΛΥΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ OΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Συγγραφή Επιμέλεια: Παναγιώτης Φ. Μοίρας ΣΟΛΩΜΟΥ 9 - ΑΘΗΝΑ 693 946778 www.pmoira.weebly.com ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Παρατηρησιακή Αστρονομία

Παρατηρησιακή Αστρονομία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παρατηρησιακή Αστρονομία Ενότητα 2: Τηλεσκόπια Ιωάννης Χ. Σειραδάκης Τμήμα Φυσικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης

Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης Το χρώμα της Αφροδίτη είναι κίτρινο προς κόκκινο. Το μέγεθός της είναι 9,38-10 χλ. Η απόσταση από τη γη είναι 41.400.000 χλ. Δεν είναι αρκετή απόσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ Μέλη ομάδας Οικονόμου Γιώργος Οικονόμου Στέργος Πιπέρης Γιάννης Χατζαντώνης Μανώλης Χαυλή Αθηνά Επιβλέπων Καθηγητής Βασίλειος Βαρσάμης Στόχοι: Να μάθουμε τα είδη των

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην παρατήρηση και τον αστρονομικό εξοπλισμό

Εισαγωγή στην παρατήρηση και τον αστρονομικό εξοπλισμό Εισαγωγή στην παρατήρηση και τον αστρονομικό εξοπλισμό Θεόφιλος Στεργίου Αστρονομική Εταιρία ΩΡΙΩΝ Είδη Ερασιτεχνικής αστρονομίας (Δεν είναι αστροφυσική) Αστρονόμος του καναπέ Παρατηρησιακός αστρονόμος

Διαβάστε περισσότερα

θεμελιακά Ερωτήματα Κοσμολογίας & Αστροφυσικής

θεμελιακά Ερωτήματα Κοσμολογίας & Αστροφυσικής θεμελιακά Ερωτήματα Απόστολος Δ. Παναγιώτου Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονικός Συνεργάτης στο CERN Σχολή Αστρονομίας και Διαστήματος Βόλος, 5 Απριλίου, 2014 1 BIG BANG 10 24 μ 10-19

Διαβάστε περισσότερα

The 38 th International Physics Olympiad Iran Theory Competition Sunday, 15 July 2007

The 38 th International Physics Olympiad Iran Theory Competition Sunday, 15 July 2007 The 38 th International Physics Olympiad Iran Theory Competition Sunday, 5 July 007 Παρακαλώ διαβάστε πρώτα τις πιο κάτω οδηγίες:. Η εξέταση διαρκεί 5 h (πέντε ώρες). Υπάρχουν τρεις ερωτήσεις και κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Η Γη είναι ένας πλανήτης που κατοικούν εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά και ο μοναδικός πλανήτης στον οποίο γνωρίζουμε ότι υπάρχει ζωή.

Η Γη είναι ένας πλανήτης που κατοικούν εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά και ο μοναδικός πλανήτης στον οποίο γνωρίζουμε ότι υπάρχει ζωή. Το Ηλιακό Σύστημα. Ήλιος Ο Ήλιος είναι ο αστέρας του Ηλιακού μας Συστήματος και το λαμπρότερο σώμα του ουρανού. Είναι μια τέλεια σφαίρα με διάμετρο 1,4 εκατομμύρια χμ. Η σημασία του Ήλιου στην εξέλιξη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ ΘΕΡΜΙΚΗ ΚΑΜΕΡΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Δ.ΜΑΝΩΛΑΣ 2013-2014 ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ -Ετυμολογία -Τεχνολογική ενότητα ΘΕΩΡΙΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ -Τα μέρη του -Πως λειτουργεί -Μορφή ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΣΗΜΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ. 7.1 Τι είναι το ταλαντούμενο ηλεκτρικό δίπολο; Πως παράγεται ένα ηλεκτρομαγνητικό

ΟΡΟΣΗΜΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ. 7.1 Τι είναι το ταλαντούμενο ηλεκτρικό δίπολο; Πως παράγεται ένα ηλεκτρομαγνητικό ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Ηλεκτρομαγνητικά κύματα 7. Τι είναι το ταλαντούμενο ηλεκτρικό δίπολο; Πως παράγεται ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα; 7.2 Ποιες εξισώσεις περιγράφουν την ένταση του ηλεκτρικού

Διαβάστε περισσότερα

Το οπτικό μικροσκόπιο και ο τρόπος χρήσης του

Το οπτικό μικροσκόπιο και ο τρόπος χρήσης του Το οπτικό μικροσκόπιο και ο τρόπος χρήσης του Το ανθρώπινο μάτι μπορεί να διακρίνει λεπτομέρειες της τάξης των 50-200 μm. Ο άνθρωπος με τις πρωτοποριακές εφευρέσεις των Malpighi, Hooke, Van Leeuwenhook

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη συστήματος φακών με τη Μέθοδο του Newton

Μελέτη συστήματος φακών με τη Μέθοδο του Newton Μελέτη συστήματος φακών με τη Μέθοδο του Newton.Σκοπός Σκοπός της άσκησης είναι η μελέτη της εστιακής απόστασης συστήματος φακών, η εύρεση της ισοδύναμης εστιακής απόστασης του συστήματος αυτού καθώς και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ. Ανάκλαση. Κάτοπτρα. Διάθλαση. Ολική ανάκλαση. Φαινόμενη ανύψωση αντικειμένου. Μετατόπιση ακτίνας. Πρίσματα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ. Ανάκλαση. Κάτοπτρα. Διάθλαση. Ολική ανάκλαση. Φαινόμενη ανύψωση αντικειμένου. Μετατόπιση ακτίνας. Πρίσματα ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ Ανάκλαση Κάτοπτρα Διάθλαση Ολική ανάκλαση Φαινόμενη ανύψωση αντικειμένου Μετατόπιση ακτίνας Πρίσματα ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ - Ανάκλαση Επιστροφή σε «γεωμετρική οπτική» Ανάκλαση φωτός ονομάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ιατµηµατικό µεταπτυχιακό πρόγραµµα «Οπτική και Όραση» Ασκήσεις Οπτική Ι ιδάσκων: ηµήτρης Παπάζογλου Email: dpapa@iesl.forth.gr

ιατµηµατικό µεταπτυχιακό πρόγραµµα «Οπτική και Όραση» Ασκήσεις Οπτική Ι ιδάσκων: ηµήτρης Παπάζογλου Email: dpapa@iesl.forth.gr ιατµηµατικό µεταπτυχιακό πρόγραµµα «Οπτική και Όραση» Ασκήσεις Οπτική Ι ιδάσκων: ηµήτρης Παπάζογλου Email: dpapa@iesl.forth.gr 1. Να σχεδιάσετε την διάδοση των ακτίνων στα παρακάτω οπτικά συστήµατα F F

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ ΤΟ Η/Μ ΦΑΣΜΑ

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ ΤΟ Η/Μ ΦΑΣΜΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ ΤΟ Η/Μ ΦΑΣΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΥΛΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΔΟΣΗ 1 ΣΥΓΓΡΑΦΗ : Χ. ΦΑΝΙΔΗΣ -CDFAN@SCH.GR ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ 1 ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρητική Εξέταση. 23 ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής η φάση: «ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ»

Θεωρητική Εξέταση. 23 ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής η φάση: «ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ» 23 ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής 2018 4 η φάση: «ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ» Θεωρητική Εξέταση 23 ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Αστρονομίας 2018 4 η φάση Θεωρητική Εξέταση 1 Παρακαλούμε, διαβάστε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β και Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ : ΤΟ ΦΩΣ,( ΚΕΦ. Γ ΛΥΚΕΙΟΥ και ΚΕΦ.3 Β ΛΥΚΕΙΟΥ) ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την σωστή πρόταση χωρίς να δικαιολογήσετε την απάντηση σας.. Οι Huygens

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο 2008. Yπολογισμός της ταχύτητα διαστολής του Σύμπαντος, της ηλικίας του καθώς και της απόστασης μερικών κοντινών γαλαξιών.

Εργαστήριο 2008. Yπολογισμός της ταχύτητα διαστολής του Σύμπαντος, της ηλικίας του καθώς και της απόστασης μερικών κοντινών γαλαξιών. Υπολογισμός σταθεράς Hubble Εργαστήριο 2008 Yπολογισμός της ταχύτητα διαστολής του Σύμπαντος, της ηλικίας του καθώς και της απόστασης μερικών κοντινών γαλαξιών. Εισαγωγή Το 1929, ο Edwin Hubble (με βάση

Διαβάστε περισσότερα

Προγραμματισμός Ύλης Έτους Τάξη Α Κοινός Κορμός

Προγραμματισμός Ύλης Έτους Τάξη Α Κοινός Κορμός Προγραμματισμός Ύλης Έτους Τάξη Α Κοινός Κορμός Μάθημα: Φυσική Τμήματα:,.. Τάξη: Α Ομάδα Προσανατολισμού 1,3,4 Καθηγητές: Περ. Εβδομ: 2 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ Φυσικά Μεγέθη Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 1. Aνίχνευση ακτινοβολίας και η επίδραση των οργάνων παρατήρησης. Εισαγωγή

ΑΣΚΗΣΗ 1. Aνίχνευση ακτινοβολίας και η επίδραση των οργάνων παρατήρησης. Εισαγωγή ΑΣΚΗΣΗ 1 Aνίχνευση ακτινοβολίας και η επίδραση των οργάνων παρατήρησης Εισαγωγή Το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη μελέτη αστρονομικών αντικειμένων είναι η μέτρηση των χαρακτηριστικών της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Ανακάλυψη βαρυτικών κυμάτων από τη συγχώνευση δύο μαύρων οπών. Σελίδα LIGO

Ανακάλυψη βαρυτικών κυμάτων από τη συγχώνευση δύο μαύρων οπών. Σελίδα LIGO Ανακάλυψη βαρυτικών κυμάτων από τη συγχώνευση δύο μαύρων οπών Σελίδα LIGO Πώς μία μάζα στο Σύμπαν στρεβλώνει τον χωροχρόνο (Credit: NASA) Πεδίο Βαρύτητας στη Γενική Σχετικότητα. Από την Επιτάχυνση Δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ. 1. Εξέδρες για αεροφωτογράφηση

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ. 1. Εξέδρες για αεροφωτογράφηση ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3 ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ 1. Εξέδρες για αεροφωτογράφηση Από τη στιγμή που άνθρωπος ανακάλυψε τη σπουδαιότητα της αεροφωτογραφίας, άρχισε να αναζητά τρόπους και μέσα που θα του επέτρεπαν

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις Γυμνασίου 22 ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Αστρονομίας Διαστημικής 2017

Ερωτήσεις Γυμνασίου 22 ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Αστρονομίας Διαστημικής 2017 ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν θα συμπληρώσετε τίποτα πάνω σε αυτό το έγγραφο, ούτε θα το αποστείλετε ηλεκτρονικά (μέσω e-mail). Απλά το αναρτήσαμε για την δική σας διευκόλυνση. Μόλις βρείτε τις απαντήσεις που γνωρίζετε,

Διαβάστε περισσότερα

6.1 ΜΕΛΕΤΗ ΦΑΣΜΑΤΩΝ. Φασματοσκόπιο σταθερής εκτροπής, λυχνία Hg υψηλής πίεσης, λυχνία Ne, τροφοδοτικά, πηγή 12V DC, ρυθμιστική αντίσταση.

6.1 ΜΕΛΕΤΗ ΦΑΣΜΑΤΩΝ. Φασματοσκόπιο σταθερής εκτροπής, λυχνία Hg υψηλής πίεσης, λυχνία Ne, τροφοδοτικά, πηγή 12V DC, ρυθμιστική αντίσταση. 6.1 ΑΣΚΗΣΗ 6 ΜΕΛΕΤΗ ΦΑΣΜΑΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΗ Φασματοσκόπιο σταθερής εκτροπής, λυχνία Hg υψηλής πίεσης, λυχνία Ne, τροφοδοτικά, πηγή 12V DC, ρυθμιστική αντίσταση. ΘΕΩΡΙΑ Για την εξέταση των φασμάτων και τη μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική 1, Διάλεξη 3, Τμήμα Φυσικής, Παν/μιο Ιωαννίνων Η θεωρία του αιθέρα καταρρίπτεται από το πείραμα των Michelson και Morley

Σύγχρονη Φυσική 1, Διάλεξη 3, Τμήμα Φυσικής, Παν/μιο Ιωαννίνων Η θεωρία του αιθέρα καταρρίπτεται από το πείραμα των Michelson και Morley 1 Η θεωρία του αιθέρα καταρρίπτεται από το πείραμα των Mihelson και Morley 0.10.011 Σκοποί της τρίτης διάλεξης: Να κατανοηθεί η ιδιαιτερότητα των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (π. χ. φως) σε σχέση με άλλα

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Παρατηρήσεις από τη Γη και από το διάστημα Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Η ραδιοφωνική ακτινοβολία του Γαλαξία (στα 20.5 MHz) ανακαλύφθηκε τυχαία από τον

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Οι αποστάσεις στο γνωστό σύμπαν είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Δε μετριούνται σε μέτρα ή χιλιόμετρα.

Διαβάστε περισσότερα

Από τα ατομικά στα οπτικά ρολόγια

Από τα ατομικά στα οπτικά ρολόγια Από τα ατομικά στα οπτικά ρολόγια Η αναζήτηση της ακρίβειας στον χρόνο δεν είναι επιστημονική διαστροφή. Έχει τεράστια σημασία για τα ηλεκτρονικά συστήματα και τις τηλεπικοινωνίες.κάθε άλμα στη μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η φωτογραφία

Τι είναι η φωτογραφία ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ Φωτογραφική μηχανή ονομάζεται η συσκευή που χρησιμοποιείται για τη λήψη φωτογραφιών. Διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τις συμπαγείς (compact) και στις μονοοπτικές ρεφλέξ (SLR).

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΥΝΕΧΩΝ ΦΑΣΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ & ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΣΤΕΡΕΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΥΝΕΧΩΝ ΦΑΣΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ & ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΣΤΕΡΕΟΥ 1 ο ΕΚΦΕ (Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ) Δ Δ/ΝΣΗΣ Δ. Ε. ΑΘΗΝΑΣ 1 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΥΝΕΧΩΝ ΦΑΣΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ & ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΣΤΕΡΕΟΥ Α. ΣΤΟΧΟΙ Η παραγωγή λευκού φωτός με τη χρήση λαμπτήρα πυράκτωσης. Η χρήση πηγών φωτός διαφορετικής

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση καμπυλότητας σφαιρικών και τοροειδών επιφανειών με οπτικές και μηχανικές μεθόδους

Μέτρηση καμπυλότητας σφαιρικών και τοροειδών επιφανειών με οπτικές και μηχανικές μεθόδους ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ, ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ Μέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση μηκών και ακτίνων καμπυλότητας σφαιρικών επιφανειών

Μέτρηση μηκών και ακτίνων καμπυλότητας σφαιρικών επιφανειών Μ7 Μέτρηση μηκών και ακτίνων καμπυλότητας σφαιρικών επιφανειών 1. Σκοπός Τα διαστημόμετρα, τα μικρόμετρα και τα σφαιρόμετρα είναι όργανα που χρησιμοποιούνται για την μέτρηση της διάστασης του μήκους, του

Διαβάστε περισσότερα

7.1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΦΑΚΩΝ

7.1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΦΑΚΩΝ 7.1 ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΦΑΚΩΝ ΘΕΩΡΙΑ Όταν φωτεινή παράλληλη δέσμη διαδιδόμενη από οπτικό μέσο α με δείκτη διάθλασης n 1 προσπίπτει σε άλλο οπτικό μέσο β με δείκτη διάθλασης n 2 και

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κοσμάς Γαζέας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κοσμάς Γαζέας Κεφάλαιο 1 Οπτική αστρονομία (VIS) Το πρώτο διαστημικό οπτικό τηλεσκόπιο (1989-1993) ήταν το HIPPARCOS (διάμετρος 0.29 m). Από το 1990 το τηλεσκόπιο

Διαβάστε περισσότερα

Η Φύση του Φωτός. Τα Δ Θεματα της τράπεζας θεμάτων

Η Φύση του Φωτός. Τα Δ Θεματα της τράπεζας θεμάτων Η Φύση του Φωτός Τα Δ Θεματα της τράπεζας θεμάτων Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ Θέμα Δ 4_2153 Δύο μονοχρωματικές ακτινοβολίες (1) και (2), που αρχικά διαδίδονται στο κενό με μήκη κύματος λ ο1 = 4 nm και λ ο2 = 6 nm

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΜΜΕΤΡΙΑΣ. Βασίλης Γιαννακόπουλος, Δρ. Δασολόγος

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΜΜΕΤΡΙΑΣ. Βασίλης Γιαννακόπουλος, Δρ. Δασολόγος ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΜΜΕΤΡΙΑΣ Βασίλης Γιαννακόπουλος, Δρ. Δασολόγος Φωτογραμμετρία Εισαγωγή Ορισμοί Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Εφαρμογές Εισαγωγή Προσδιορισμός θέσεων Με τοπογραφικά όργανα Σχήμα Μέγεθος Συντεταγμένες

Διαβάστε περισσότερα

Σφάλματα φακών (Σφαιρικό - Χρωματικό).

Σφάλματα φακών (Σφαιρικό - Χρωματικό). O12 Σφάλματα φακών (Σφαιρικό - Χρωματικό). 1. Σκοπός Στην άσκηση αυτή υπολογίζονται πειραματικά δυο από τα πιο σημαντικά οπτικά σφάλματα (η αποκλίσεις) που παρουσιάζονται όταν φωτεινές ακτίνες διέλθουν

Διαβάστε περισσότερα

Ανακάλυψη βαρυτικών κυµάτων από τη συγχώνευση δύο µαύρων οπών. Σελίδα LIGO

Ανακάλυψη βαρυτικών κυµάτων από τη συγχώνευση δύο µαύρων οπών. Σελίδα LIGO Ανακάλυψη βαρυτικών κυµάτων από τη συγχώνευση δύο µαύρων οπών Σελίδα LIGO Πώς µία µάζα στο Σύµπαν στρεβλώνει τον χωροχρόνο (Credit: NASA) Πεδίο Βαρύτητας στη Γενική Σχετικότητα. Από την Επιτάχυνση ηµιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΧΑΝΕΣ ΣΥΜΠΑΝ. Απόσταση 0 1 1.52 5.2 9.54 30 55 50,000 267,000 Κλιμακούμενη 10 cm 1 mm 16.3 m 56 m 102 m 321 m 600 m 540 km 3,000 km

ΤΟ ΑΧΑΝΕΣ ΣΥΜΠΑΝ. Απόσταση 0 1 1.52 5.2 9.54 30 55 50,000 267,000 Κλιμακούμενη 10 cm 1 mm 16.3 m 56 m 102 m 321 m 600 m 540 km 3,000 km ΤΟ ΑΧΑΝΕΣ ΣΥΜΠΑΝ Αν υποθέσουμε ότι ο Ήλιος αναπαριστάται με σφαίρα (μεγέθους) διαμέτρου 10 cm, τότε η Γη τοποθετείται περίπου 11 μέτρα μακριά και έχει μέγεθος μόλις 1 mm (χιλιοστό). Ο Ερμής και η Αφροδίτη

Διαβάστε περισσότερα

Q 40 th International Physics Olympiad, Merida, Mexico, July 2009

Q 40 th International Physics Olympiad, Merida, Mexico, July 2009 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ No. 2 ΔΕΙΚΤΗΣ ΔΙΑΘΛΑΣΗΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥ (MCA) Σκοπός αυτού του πειράματος είναι ο υπολογισμός του δείκτη διάθλασης ενός κρυσταλλικού υλικού (mica). ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ Επιπρόσθετα από τα υλικά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΗΛΙΟΥ - 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΗΛΙΟΥ - 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗΣ, ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ ΗΛΙΟΥ - 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Το φαινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Ο15. Κοίλα κάτοπτρα. 2. Θεωρία. 2.1 Γεωμετρική Οπτική

Ο15. Κοίλα κάτοπτρα. 2. Θεωρία. 2.1 Γεωμετρική Οπτική Ο15 Κοίλα κάτοπτρα 1. Σκοπός Σκοπός της άσκησης είναι η εύρεση της εστιακής απόστασης κοίλου κατόπτρου σχετικά μεγάλου ανοίγματος και την μέτρηση του σφάλματος της σφαιρικής εκτροπής... Θεωρία.1 Γεωμετρική

Διαβάστε περισσότερα

18 ος Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής 2013 Φάση 3 η : «ΙΠΠΑΡΧΟΣ»

18 ος Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής 2013 Φάση 3 η : «ΙΠΠΑΡΧΟΣ» Θέμα 1 ο (Σύντομης ανάπτυξης): 18 ος Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Αστρονομίας και Διαστημικής 2013 Φάση 3 η : «ΙΠΠΑΡΧΟΣ» Θέματα του Γυμνασίου (Α) Ποιοι πλανήτες ονομάζονται Δίιοι; (Β) Αναφέρατε και

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ. G. Mitsou

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ. G. Mitsou ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ Διάθλαση σε σφαιρική επιφάνεια Φακοί Ορισμοί Λεπτοί φακοί Συγκλίνοντες φακοί Δημιουργία ειδώλων Αποκλίνοντες φακοί Γενικοί τύποι φακών Σύστημα λεπτών φακών σε επαφή Ασκήσεις Διάθλαση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΚΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟΥ. Για έναν ερασιτέχνη αστρονόµο το πρώτο πράγµα που πιθανόν θα θελήσει

ΠΟΛΙΚΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟΥ. Για έναν ερασιτέχνη αστρονόµο το πρώτο πράγµα που πιθανόν θα θελήσει ΠΟΛΙΚΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟΥ Γενικά Για έναν ερασιτέχνη αστρονόµο το πρώτο πράγµα που πιθανόν θα θελήσει να κάνει, αφού στήσει το τηλεσκόπιό του, είναι να τοποθετήσει ένα προσοφθάλµιο και να κοιτάξει

Διαβάστε περισσότερα

ΦΕ1. Περιεχόμενα. Η φυσική. Υπόθεση και φυσικό μέγεθος

ΦΕ1. Περιεχόμενα. Η φυσική. Υπόθεση και φυσικό μέγεθος Περιεχόμενα ΦΕ1 ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΚΑΙ Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΤΟ ΜΗΚΟΣ 2015-16 6 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΘΗΝΑΣ Τα φυσικά μεγέθη Η Μέτρηση των φυσικών μεγεθών Μια μονάδα μέτρησης για όλους Το φυσικό μέγεθος Μήκος Όργανα μέτρησης

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ «Πιστεύω ότι η μελέτη του Σύμπαντος πρέπει να τοποθετηθεί στην πρώτη θέση ανάμεσα σε όλα τα φυσικά φαινόμενα που μπορούν να κατανοηθούν, γιατί έρχεται πριν απ' όλα τ'

Διαβάστε περισσότερα

Παχνίδης Άγγελος Περιβολάρη Ναταλία Πετρολέκα Γεωργία Πετρουτσάτου Σταυρίνα Σαμαρά Ελένη Σκορδαλάκη Μαρίνα Βθ1 Σχ.έτος: Ερευνητική εργασία:

Παχνίδης Άγγελος Περιβολάρη Ναταλία Πετρολέκα Γεωργία Πετρουτσάτου Σταυρίνα Σαμαρά Ελένη Σκορδαλάκη Μαρίνα Βθ1 Σχ.έτος: Ερευνητική εργασία: Παχνίδης Άγγελος Περιβολάρη Ναταλία Πετρολέκα Γεωργία Πετρουτσάτου Σταυρίνα Σαμαρά Ελένη Σκορδαλάκη Μαρίνα Βθ1 Σχ.έτος:2015-16 Ερευνητική εργασία: Διάστημα ΑΣΤΕΡΙΑ Τα αστέρια ειναι : Κυρίως ήλιοι άλλων

Διαβάστε περισσότερα

Σχηματισμός ειδώλων. Εισαγωγή

Σχηματισμός ειδώλων. Εισαγωγή Σχηματισμός ειδώλων Είδωλα πραγματικών αντικειμένων σχηματίζονται όταν οι ακτίνες φωτός (που εκπέμπονται από αυτά τα αντικέιμενα) συναντούν επίπεδες ή καμπύλες επιφάνειες που βρίσκονται μεταξύ δύο μέσων.

Διαβάστε περισσότερα