Αντί Προλόγου 9 Αρκτικόλεξα 23 Εισαγωγή 27. κεφάλαιο 1 Οικονοµικό Περιβάλλον της Νοτιο-Ανατολικής ΕΥΡΩΠΗΣ

Transcript

1 Αντί Προλόγου 9 Αρκτικόλεξα 23 Εισαγωγή 27 κεφάλαιο 1 Οικονοµικό Περιβάλλον της Νοτιο-Ανατολικής ΕΥΡΩΠΗΣ 1.1 Το Οικονομικό Περιβάλλον των Βαλκανίων Οικονομική Ανάπτυξη των Βαλκανικών Χωρών: Προοπτικές Ένταξής τους στην ΕΕ και στην ΟΝΕ Το Περιορισμένο Δυτικό Επενδυτικό Ενδιαφέρον στα Βαλκάνια 39 κεφάλαιο 2 Η Μετάβαση των Βαλκανικών Χωρών στην Οικονοµία της Αγοράς και οι Αρνητικές Βασικές/Αρχικές/ Πρωταρχικές Συνθήκες της Μετάβασης 2.1 Η Μετάβαση από τον Κομμουνισμό στη Δημοκρατία Η Μετάβαση από μια Συγκεντρωτική Οικονομία σε μια Οικονομία της Αγοράς Ο Ρυθμός Μετάβασης στην Οικονομία της Αγοράς Πέντε εναλλακτικά μοντέλα μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Case Study: Ο δρόμος προς την οικονομία της αγοράς. Η ταχύτητα και η αλληλουχία των μεταρρυθμίσεων στη Βουλγαρία το Αρχικές (πρωταρχικές/βασικές) Αρνητικές Συνθήκες Case Study Αρνητικών Βασικών Συνθηκών: Η Περίπτωση της Βουλγαρίας 122 κεφάλαιο 3 KOMEKON Εµπορικός Οργανισµός µε Μέλη τα Πρώην Κοµµουνιστικά Κράτη 3.1 Σύντομη Εισαγωγή στο Σύστημα Εμπορίου της ΚΟΜΕΚΟΝ Η Οργανωτική Δομή της ΚΟΜΕΚΟΝ Το Εμπόριο της ΚΟΜΕΚΟΝ και οι Εμπορικές Σχέσεις Μεταξύ των Μελών της Οι Σημαντικότεροι Παράγοντες που Οδήγησαν στην Κατάρρευση του Συστήματος της ΚΟΜΕΚΟΝ Γιατί το Εμπόριο της ΚΟΜΕΚΟΝ δεν Κατέρρευσε Νωρίτερα: Λόγοι κατάρρευσης του εμπορίου της ΚΟΜΕΚΟΝ Η Βουλγαρία ως Μελέτη Περίπτωσης Χωρών: Εξάρτηση της Χώρας από την ΚΟΜΕΚΟΝ 141 κεφάλαιο 4 Ιδιωτικοποιήσεις 4.1 Ιδιωτικοποίηση-Αναδιάρθρωση των Επιχειρήσεων και της Οικονομίας Μέθοδοι ιδιωτικοποίησης Επιχειρήματα υπέρ της ιδιωτικοποίησης για κράτη του πρώην Ανατολικού μπλοκ Επιχειρήματα κατά της ιδιωτικοποίησης για κράτη του πρώην Ανατολικού μπλοκ Ιδιωτικοποίηση και Αναδιάρθρωση σε μια πρώην Κομμουνιστική Χώρα: η Περίπτωση της Βουλγαρίας Οι Γενικές Πτυχές στην Ιδιωτικοποίηση της Βουλγαρίας Λόγοι Καθυστέρησης των Ιδιωτικοποιήσεων Oι βασικοί λόγοι καθυστέρησης της διαδικασίας των ιδιωτικοποιήσεων στη Βουλγαρία Συμπεράσματα 179

2 κεφάλαιο 5 Ξένες Άµεσες Επενδύσεις 5.1 Δυσκολίες στον Προσδιορισμό της Ξένης Άμεσης Επένδυσης Ανακρίβειες και Στατιστικά Προβλήματα Σχετικά με τις ΞΑΕ Στατιστικά Προβλήματα και Χάσματα Πληροφοριών στην Αρχή της Μετάβασης Καθοριστικοί παράγοντες για Ξένες Άμεσες Επενδύσεις Το Οικουμενικό Μοντέλο (Universal Model) και η κριτική στο εκλεκτικό μοντέλο του Dunning Ταξινόμηση των επενδυτικών κινήτρων που οδηγούν σε ΞΑΕ Κυνηγοί αγοράς Κυνηγοί αγοράς από στρατηγική άποψη Κυνηγοί παραγόντων (συντελεστών παραγωγής) Κυνηγοί αποδοτικότητας Κυνηγοί ως προς την τοποθεσία Εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων ιδιοκτησίας Κυνηγοί των χρηματοοικονομικών κινήτρων Πολιτικοί λόγοι Υπερνίκηση των ατελειών Επενδυτικά Αντικίνητρα για τις ΞΑΕ Ταξινόμηση των επενδυτικών αντικινήτρων, εμποδίων και φραγμών για ΞΑΕ Οι Επιπτώσεις των ΞΑΕ στα Συμβαλλόμενα Μέρη Ο Θετικός/Αρνητικός Αντίκτυπος των ΞΑΕ στη Χώρα Υποδοχής (αποδέκτρια χώρα) Επιπτώσεις μεταφοράς πόρων Οι επιπτώσεις στην απασχόληση Οικονομική ανάπτυξη, παραγωγικότητα, αποτελεσματικότητα, βιοτικό επίπεδο και επιπτώσεις ανταγωνισμού Ισοζύγιο Πληρωμών: Εμπόριο και capital balance Η ανάπτυξη των διοικητικών ικανοτήτων των τοπικών στελεχών Η αύξηση του ανταγωνισμού Η ανάπτυξη των σχετικών βιομηχανιώνυπηρεσιών Η σημασία των ΞΑΕ στη μεταφορά τεχνολογίας και την οικονομική ανάπτυξη ΞΑΕ και ανάπτυξη: Μια ανασκόπηση των παγκόσμιων ενδείξεων στην πρόσφατη βιβλιογραφία Ο αντίκτυπος των διασυνοριακών εξαγορων και συγχωνεύσεων για τη χώρα υποδοχής Τα οφέλη και τα κόστη των ΞΑΕ για τις χώρες προέλευσης Ο Aντίκτυπος των ΞΑΕ στην Ίδια την Πολυεθνική (Eιδικά σε Xώρες που Eίναι σε Mετάβαση) Ο Αντίκτυπος των ΞΑΕ στη Διαδικασία Μετάβασης Συμπεράσματα Ξένες Άμεσες Επενδύσεις σε αντιπαράθεση με την Επένδυση Χαρτοφυλακίου Συγχωνεύσεις και Εξαγορές Case Study: Θεωρίες που Προσδιορίζουν τις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις. Υπάρχει κάποια Κυρίαρχη Θεωρία; Είναι οι Εισροές ΞΑΕ στις Χώρες της Κεντρικής και Ανατολικης ΕΥΡΩΠΗΣ και Ειδικά στη Βουλγαρία ένας Μύθος; Τελικές Σκέψεις Ερωτήσεις 261 κεφάλαιο 6 Παγκοσµιοποίηση και Ξένες Άµεσες Επενδύσεις 6.1 Παγκοσμιοποίηση: Ένας Όρος που Ισχύει για τις Περισσότερες Πτυχές της Ζωής 265

3 6.2 «Εκδυτικοποίηση»: Mπορεί να Είναι Ένας Eναλλακτικός Όρος της Παγκοσμιοποίησης Συσσώρευση Eισροών ΞΑΕ στη Bαλκανική Περιοχή. Περιφερειοποίηση ή Παγκοσμιοποίηση; Case study: H Έλλειψη Δυτικού Επενδυτικού Ενδιαφέροντος στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη την περίοδο Συμπεράσματα 283 κεφάλαιο 7 Πίνακες Εκτίµησης της Εξέλιξης των Χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής ΕΥΡΩΠΗΣ µε έµφαση στην εξέλιξη των Βαλκανικών Χωρών όσον αφορά τη Μετάβασή τους στην Οικονοµία της Αγοράς 287 κεφάλαιο 8 Αναζήτηση Κινήτρων-Αντικινήτρων στη Βαλκανική Ενδοχώρα 8.1 Ανάλυση Ερωτηματολογίου Ανεύρεσης Κινήτρων και Αντικινήτρων για το Επιχειρηματικό Περιβάλλον της Βουλγαρίας Εν Δυνάμει Κίνητρα και Εμπόδια για FDI στη Βουλγαρία Γενικά Αποτελέσματα από μία Έρευνα Ερωτηματολογίου για Ξένες Άμεσες Επενδύσεις Τα Σημαντικότερα Κίνητρα και Εμπόδια: Μία Ανάλυση Ανασκόπηση Άλλων Ερευνών Ανεύρεσης Κινήτρων και Αντικινήτρων για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη Γιατί Ξένες Τράπεζες Εισέρχονται στις Οικονομίες υπό Μετάβαση: η Περίπτωση της Βουλγαρίας Οι Ξένες Τράπεζες και οι Χρηματοοικονομικοί Μεσάζοντες στη Βουλγαρία Ιδιότητες Δημοσκόπησης που Διενεργήθηκε Μέσω Ερωτηματολογίου για το Τραπεζικό Σύστημα της Βουλγαρίας Στατιστική Ανάλυση Κινήτρων-Αντικινήτρων του Τραπεζικού Συστήματος Συμπεράσματα Είχαν τα Οικονομικά Κίνητρα ή τα μη Οικονομικής Φύσης Κίνητρα Θετικές Επιπτώσεις στις Ξένες Άμεσες Εισροές Επένδυσης στη Βουλγαρία; Η Σημασία των Κινήτρων μη Οικονομικού Περιεχομένου Εξέταση των Φορολογικών Ελαφρύνσεων και της Υψηλής Φορολογίας για την Περίπτωση της Βουλγαρίας. Ανάλυση και Συζήτηση Έρευνας Ερωτηματολογίου Τελικές Σκέψεις Μπορεί ένα Ασταθές Νομικό Πλαίσιο να Ενθαρρύνει τη Δωροδοκία και τη Γραφειοκρατία; Εισαγωγή Εξέταση του Νομικού Πλαισίου ως Εμποδίου Εξέταση της Γραφειοκρατίας ως Εμποδίου Εξέταση της Δωροδοκίας και της Διαφθοράς ως Εμποδίων Επίπεδα Διαφθοράς σε όλο τον Κόσμο: Μελέτη περίπτωσης (η χρονική περίοδος ) Παρουσίαση των Στοιχείων και Ερμηνεία των Αποτελεσμάτων. Γιατί οι Έλληνες Επενδύουν στη Βουλγαρία; Case study: Τι κρυβόταν πίσω από τη βουλγαρική διαδικασία ιδιωτικοποίησης; Καθορισμός των κινήτρων και των εμποδίων της ιδιωτικοποίησης ως τρόπος εισόδου Ιδιωτικοποίηση και αναδιάρθρωση σε μια πρώην Κομμουνιστική χώρα: Η περίπτωση της Βουλγαρίας και ο ρυθμός/ταχύτητα μεταρρυθμίσεων Οι γενικές πτυχές στην ιδιωτικοποίηση στη Βουλγαρία Οι βασικοί λόγοι καθυστέρησης της διαδικασίας των ιδιωτικοποιήσεων στη Βουλγαρία Ιδιωτικοποίηση ως τρόπος εισόδου στη Βουλγαρία. Αποτελέσματα ερωτηματολογίων ( ) 447

4 8.8.5 Συμπεράσματα για τις ιδιωτικοποήσεις στη Βουλγαρία Έλληνες Επενδυτές στη Βουλγαρία: το Σημαντικό Ελληνικό Ενδιαφέρον κατά την περίοδο για τη Βουλγαρία ήταν ένα Γεγονός ή ένας Μύθος; Ηγήθηκαν οι Έλληνες στις Επενδύσεις στη Βουλγαρία την περίοδο ; Είναι η Ελλάδα ο Μεγαλύτερος Ξένος Επενδυτής στη Βουλγαρία στις αρχές του 2000; Ο Ρόλος των Ελληνικών Επενδύσεων στις αρχές τους 2000 στη Βαλκανική Περιοχή Επηρέασε την Ελληνική Κυβέρνηση να Ενθαρρύνει τις Εκροές Ξένων Άμεσων Επενδύσεων στην Ίδια Περιοχή; Η Ελληνική Δραστηριότητα ΞΑΕ στη Βουλγαρία κατά τη Διάρκεια της Περιόδου Μετάβασης ( ) Οι Λόγοι (Κίνητρα) της Μεγάλης Συσσώρευσης των Ελληνικών Επιχειρήσεων στα Βαλκάνια Οι Λόγοι Αποτυχίας Πολλών Μικρών Ελληνικών Επιχειρήσεων οι οποίες επένδυσαν στα Βαλκάνια Εμπειρίες, Προτάσεις, Επιχειρηματικές Συμβουλές, Επιχειρηματικά Σχέδια για Επενδύσεις στα Βαλκάνια Τρόποι Αποφυγής Διπλής Φορολόγησης Επενδυτικών Σχεδίων στα Βαλκάνια Άμεσες ξένες επενδύσεις στην Π.Γ.Δ.Μ.: μια επισκόπηση των κινήτρων, μέτρων ενθάρρυνσης αλλά και επενδυτικών εμποδίων Μεθοδολογία έρευνας Κίνητρα για τις ΞΑΕ στον Παραγωγικό Τομέα της Π.Γ.Δ.Μ Εμπόδια στις ΞΑΕ στον μεταποιητικό τομέα της Π.Γ.Δ.Μ Συμπεράσματα από την επισκόπηση των επενδυτικών κινήτρων και αντικινήτρων για την Π.Γ.Δ.Μ Κίνητρα για ΞΑΕ στον μεταποιητικό τομέα στην Π.Γ.Δ.Μ. ( ) Χαρακτηριστικά των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα Ανάλυση και Προτάσεις Πολιτικής Συμπέρασμα για τα επενδυτικά κίνητρα στον μεταποιητικό τομέα στην Π.Γ.Δ.Μ Επενδυτικά εμπόδια στον μεταποιητικό/κατασκευαστικό τομέα της Π.Γ.Δ.Μ.: έχουν σημασία τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τομέα; Επιπτώσεις των ΞΑΕ Εμπειρικά στοιχεία σχετικά με τα εμπόδια των ΞΑΕ Έρευνες για τα εμπόδια των ΞΑΕ Οικονομικές μελέτες στα εμπόδια των ΞΑΕ - Εγγύτητα Μεθοδολογία έρευνας Χαρακτηριστικά των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα Αποτελέσματα ερωτηματολογίου για επενδυτικά εμπόδια στην Π.Γ.Δ.Μ Κίνητρα για ΞΑΕ στον τομέα μεταποίησης της Σερβίας ( ) Βιβλιογραφική παράθεση των θεωριών των ΞΑΕ Επιπτώσεις των εισροών των ΞΑΕ στον τομέα της μεταποίησης και στην ανάπτυξη μιας οικονομίας κατά την περίοδο μετάβασης ΞΑΕ στη Σερβία ( ) Η μεθοδολογία της έρευνας Ανάλυση έρευνας Κίνητρα για επένδυση στη Σερβία ( ) Σύνοψη, Συμπεράσματα και Συστάσεις Πολιτικής για επενδυτικά κίνητρα στη Σερβία Τα εμπόδια των ΞΑΕ στη Σερβία ( ): Στοιχεία από τον κλάδο της μεταποίησης Τα εμπόδια των ΞΑΕ: Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Οι επιδράσεις των εισροών των ΞΑΕ στον τομέα της μεταποίησης 559

5 ΞΑΕ στη Σερβία ( ) Μεθοδολογία της έρευνας Σχεδιασμός του ερωτηματολογίου Το αποτέλεσμα της έρευνας Τα εμπόδια των ΞΑΕ στη Σερβία Στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων Συμπεράσματα και πολιτικές προτάσεις για την περίπτωση επενδυτικών εμποδίων στη Σερβία Τρόποι εισόδου και προσδιοριστικοί παράγοντες των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) σε μία υπό ένταξη στην ΕΕ χώρα: Η περίπτωση της Αλβανίας ( ) Ανάλυση Δεδομένων Συμπεράσματα σχετικά με τις επενδύσεις στην Αλβανία Παράρτημα: To ερωτηματολόγιο Μακροοικονομικοί Δείκτες των χωρών της ΝΑ ΕΥΡΩΠΗΣ: Ελληνο-Βαλκανικες Οικονομικές Σχέσεις στην ΕΕ (28) Ελληνο-Βαλκανικές oικονομικές σχέσεις Συνοπτική οικονομική παρουσίαση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (Π.Γ.Δ.Μ.-Σκόπια) τα πρώτα χρόνια της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Συνοπτική οικονομική παρουσίαση της Βουλγαρίας τα πρώτα χρόνια της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Συνοπτική οικονομική παρουσίαση της Αλβανίας τα πρώτα χρόνια της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Συνοπτική οικονομική παρουσίαση της Ρουμανίας τα πρώτα χρόνια της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Συνοπτική οικονομική παρουσίαση της Σερβίας και του Μαυροβουνίου τα πρώτα χρόνια της μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Συμπέρασμα 628 κεφάλαιο 9 Πραγµατική ή Ονοµαστική η Σύγκλιση της Ελληνικής Οικονοµίας µε τη Δυτική Ευρώπη; 9.1 Εισαγωγή Πραγματική ή Ονομαστική Σύγκλιση; Η Περίπτωση της Ελλάδας και των Βαλκανίων 654 κεφάλαιο 10 Μελέτες Περιπτώσεων (Case Studies) 10.1 Case Study-Mελέτη περιπτώσεων: Επενδύσεις κατά τη Mετάβαση από μία Oικονομία Κεντρικού Προγραμματισμού σε μία Οικονομία της Αγοράς. Οι Περιπτώσεις της Νότιας Αφρικής, Ουγγαρίας, Κίνας και Ρωσίας Η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς: η περίπτωση της Νότιας Αφρικής Η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς: η περίπτωση της General Electric στην Ουγγαρία και η ανάλυση του ζητήματος του πώς οι προσδοκίες των πολυεθνικών πολλές φορές δεν επαληθεύονται Ξένη άμεση επένδυση σε μια οικονομία υπό μετάβαση: η περίπτωση της Κίνας Ξένες άμεσες επενδύσεις στη Ρωσία και τα προβλήματα της χώρας την περίοδο της μετάβασης Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Πώς η Στρατηγική μιας Επιχείρησης Όσον Αφορά τη Διεθνή της Επέκταση Μπορεί να Μεταβληθεί Διαχρονικά και να Προσαρμοστεί στις Προτιμήσεις των Τοπικών Καταναλωτών: Οι Περιπτώσεις του ΙΚΕΑ και της EURO DISNEYLAND ΙΚΕΑ (Πώς η στρατηγική μιας επιχείρησης, όσον αφορά

6 τη διεθνή της επέκταση, μπορεί να μεταβληθεί διαχρονικά και να προσαρμοστεί στις τοπικές προτιμήσεις των καταναλωτών) WALT DISNEY - EURO DISNEYLAND: Ποια η στρατηγική της, ποια τα λάθη της Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Οι Εταιρείες Έχουν μία Global Στρατηγική ή Προσαρμόζονται στις Τοπικές Ανάγκες; Συνήθειες και Προτιμήσεις των Καταναλωτών της Χώρας Υποδοχής της Επένδυσης. Coca-Cola Εναντίον της Pepsico H στρατηγική επεκτατική πολιτική της Pepsico στον τομέα των αναψυκτικών. O ανταγωνισμός με την Coca-Cola Η Coca-Cola και η στρατηγική της «σκέφτομαι τοπικά, δρω τοπικά» Case Study-Mελέτη περιπτώσεων: Ανταγωνισμός στον Χώρο των Εστιατορίων Fast Food και στις Περιπτώσεις των Franchising: McDonalds και Pizza Hut Η McDonalds και η στρατηγική της «σκέφτομαι παγκόσμια, δρω τοπικά» (glocal strategy) H στρατηγική της Pizza Hut στην επενδυτική της δραστηριότητα στη Ρωσία Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Μέθοδοι εισόδου στις χώρες υποδοχής ΞΑΕ (Entry Μodes): Οι Περιπτώσεις των Bridgestone, Blockbuster και Xerox-Fuji Αλλαγή στρατηγικής: από εξαγωγές σε ΞΑΕ. Η περίπτωση της Bridgestone Xerox-Fuji (συμμαχία-alliance, με δημιουργία κοινοπραξίας-joint venture) Blockbuster (franchising) Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Αναδιάρθρωση των Επιχειρήσεων στο Πλαίσιο του Νέου Παγκοσμιοποιημένου Περιβάλλοντος: η Περίπτωση της Εξαγοράς της Samsung από τη Volvo Αλλά και η Περίπτωση των Αμερικανικών Αερογραμμών Αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων στο πλαίσιο του νέου παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος: η περίπτωση των Αμερικανικών Αερογραμμών (American Airlines) Η εξαγορά της Samsung από τη Volvo Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Ιδιωτικοποιήσεις στη Βραζιλία και στη Βενεζουέλα Ιδιωτικοποιήσεις στη Βραζιλία Ιδιωτικοποίηση και κατάργηση του μονοπωλίου στον τομέα των πετρελαιοειδών στη Βενεζουέλα: ξένη άμεση επένδυση στη βιομηχανία πετρελαίου της Βενεζουέλας Case Study-Mελέτη περιπτώσεων: Οι Επενδύσεις και οι Νέες Στρατηγικές των Πολυεθνικών στo Νέο Επιχειρησιακό Περιβάλλον της ΕΕ και της ΟΝΕ Η στρατηγική της Ford στην Ευρώπη Πώς η ένταξη μιας χώρας στην ΟΝΕ ευνοεί τις ΞΑΕ: η περίπτωση της Toyota Case Study-Mελέτη περιπτώσεων: Το Tραπεζικό/Aσφαλιστικό Σύστημα στο Νέο Επιχειρησιακό Περιβάλλον: Οι Περιπτώσεις των ING, Deutsche Bank και το Ισλαμικό Τραπεζικό Σύστημα Η στρατηγική της Deutsche Bank Η στρατηγική της ING H μετάβαση από το συμβατικό τραπεζικό σύστημα στο ισλαμικό τραπεζικό σύστημα: η περίπτωση του Πακιστάν Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Παγκοσμιοποίηση και Κινήματα Ενάντια σε Αυτήν Η παγκοσμιοποίηση βοήθησε τις υπό μετάβαση χώρες; Τα υπέρ και τα κατά της παγκοσμιοποίησης Διαμαρτυρίες ενάντια στην παγκοσμιοποίηση στη Γαλλία Case Study-Mελέτη Περιπτώσεων: Παράκτιες Επιχειρήσεις και Φορολογικοί Παράδεισοι: Φοροαπαλλαγές ή Ξέπλυμα

7 Χρήματος Case Study-Mελέτη περιπτώσεων: Διαφθορά και Δωροδοκίες σε Χώρες όπως η Νιγηρία Θέματα για Συζήτηση 741 Βιβλιογραφία 759