Πανεπιστηµίου 69 & Αιόλου Αθήνα Τηλ. : Fax : Αθήνα, 14 /01/2004

Transcript

1 Πανεπιστηµίου 69 & Αιόλου Αθήνα Τηλ. : Fax : info@rae.gr Αθήνα, 14 /01/2004 Προς : ΕΗ Α.Ε., κ. Σ. Νέζη, ιευθύνοντα Σύµβουλο Κοινοποιήσεις: 1. Υπουργό Ανάπτυξης, κ. Α. Τσοχατζόπουλο 2. ΓΓ. ΥΠΑΝ κ. Γ. Αγραφιώτη 3. ΕΣΜΗΕ Α.Ε, κ. Α. Παπαθανασίου, ιευθύνοντα Σύµβουλο Ανακοίνωση: 1. ΓΓ. Υπ. Οικονοµίας κ. Γ. Ζανιά Θέµα : Ισχύς διασυνδέσεων που διατίθεται για δέσµευση κατά το έτος 2004 Σχετικά : Επιστολή της ΕΗ Α.Ε. µε αρ. πρωτ. Γ. ΝΣ/4366/ (αρ. πρωτ. ΡΑΕ/Ι-14621/ ) µε συνηµµένη την επιστολή µε αρ. πρωτ. Γ. ΝΣ/3829/ Κωδικός : O-5339 Σελίδες : 15 Η ΡΑΕ έλαβε στις 5 Ιανουαρίου 2004 επιστολή της ΕΗ Α.Ε. σχετικά µε τη ζώνη ισχύος των διασυνδέσεων που διατίθεται για δέσµευση κατά το έτος 2004, όπως αυτή καθορίστηκε µε απόφασή της ΡΑΕ στις 24 Σεπτεµβρίου Με αφορµή την επιστολή αυτή, η ΡΑΕ επανήλθε επί του θέµατος σε ολοµέλειά της την 12 η Ιανουαρίου 2004, έλαβε οµόφωνη σχετική απόφαση, και ενηµερώνει ως εξής: Α. Επί της αποφάσεως της ΡΑΕ της 24 ης Σεπτεµβρίου Ο ιαχειριστής του Συστήµατος εισηγήθηκε στη ΡΑΕ στις 14 Μαΐου 2003 τον περιορισµό της ισχύος η οποία διατίθεται για διαµετακόµιση προς την Ιταλία µέσω του ελληνικού Συστήµατος µεταφοράς, ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας. Η εισήγηση αυτή επισυνάπτεται. Η ΡΑΕ µε την απόφασή της στις 24 Σεπτεµβρίου 2003 ενέκρινε την εισήγηση του ιαχειριστή του Συστήµατος, και σε πλήρη συµφωνία µε αυτή καθόρισε την ισχύ διασυνδέσεων που διατίθεται για δέσµευση κατά το έτος Παρότι η εισήγηση του ΕΣΜΗΕ λαµβάνει υπόψη δεδοµένα του έτους 2003 και εισηγείται µέτρα για το έτος αυτό, η ΡΑΕ βασίστηκε στη µελέτη αυτή και για το έτος 2004, καθώς η διασφάλιση της επάρκειας τροφοδότησης της χώρας κατά το 2004 αναµένεται να είναι σηµαντικά δυσχερέστερη λόγω 1 : 1 Οι αιτιάσεις που ακολουθούν επιβεβαιώνονται και από τον ιαχειριστή του Συστήµατος στην επιστολή του µε αρ. πρωτ. 4262/ (ΡΑΕ/Ι-12420/ ) η οποία δηµοσιεύεται στην ιστοσελίδα της ΡΑΕ.

2 του υψηλού ρυθµού αύξησης του φορτίου 2, ο οποίος αναµένεται να αυξηθεί περαιτέρω κατά τους κρίσιµους θερινούς µήνες του 2004 λόγω της τέλεσης των ολυµπιακών αγώνων και των σχετικών δραστηριοτήτων, των αυξηµένων απαιτήσεων αξιοπιστίας λόγω της τέλεσης των ολυµπιακών αγώνων και των σχετικών δραστηριοτήτων, του γεγονότος ότι δεν προβλέπεται ένταξη σηµαντικού νέου παραγωγικού δυναµικού στο Σύστηµα πριν το θέρος του 2004, του γεγονότος ότι η αιχµή φορτίου της Ιταλίας έχει µετατοπιστεί στο καλοκαίρι και δεν αναµένεται να υπάρχει κατά τους θερινούς µήνες στη χώρα αυτή διαθέσιµη ισχύς για εξαγωγή στην Ελλάδα, όπως άλλωστε συνέβη και κατά το 2003, του γεγονότος ότι εµφανίζονται προβλήµατα στη διαθεσιµότητα ισχύος παραγωγής στην περιοχή των Βαλκανίων λόγω παρατεταµένης ξηρασίας. Με την απόφασή της η ΡΑΕ καθόρισε ειδικότερα το όριο της ισχύος που διατίθεται για δέσµευση µε κατεύθυνση από την Ελλάδα προς την Ιταλία, το οποίο είναι µικρότερο από την τεχνική ικανότητα µεταφοράς την διασύνδεσης στην κατεύθυνση αυτή. Το σκεπτικό της απόφασης αυτής βασίζεται στην ανάγκη διασφάλισης της επάρκειας τροφοδοσίας του φορτίου της χώρας κατά τους κρίσιµους µήνες τέλεσης των ολυµπιακών αγώνων το θέρος του Η ανάγκη αυτή επιβάλλει τη µείωση της διαµετακόµισης ενέργειας, ώστε η ενέργεια η οποία διακινείται µέσω των βορείων διασυνδέσεων προς την Ελλάδα να παραµένει στη χώρα και να µη διέρχεται απλά από το ελληνικό Σύστηµα κατά τη διαµετακόµισή της προς την Ιταλία, στο βαθµό που αυτό είναι αναγκαίο. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί η µείωση της παραγωγής των υδροηλεκτρικών µονάδων κατά τους µήνες πριν το θέρος του 2004 ώστε να εξοικονοµηθούν υδάτινοι πόροι και να µεγιστοποιηθεί η ικανότητα των υδροηλεκτρικών µονάδων να υποστηρίξουν την τροφοδότηση του φορτίου της χώρας κατά τους κρίσιµους µήνες του θέρους του Η ουσία, δηλαδή, της απόφασης της ΡΑΕ έγκειται στην καλή χρήση των υδροηλεκτρικών µονάδων ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας. 2. Εκφράζεται ο ισχυρισµός ότι η ΕΗ Α.Ε. πραγµατοποιεί εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ιταλία. Από τα στοιχεία χρήσης των διασυνδέσεων, όµως, αποδεικνύεται (για όλο το χρονικό διάστηµα από τον Ιούλιο 2002 έως σήµερα) ότι η αντίστοιχη ενέργεια στην πραγµατικότητα δεν εξάγεται (δηλαδή δεν προέρχεται από παραγωγή εντός της χώρας) αλλά εξ ολοκλήρου διαµετακοµίζεται µέσω των διασυνδέσεων της Ελλάδας και του ελληνικού Συστήµατος από τις βόρειες γειτονικές χώρες προς την Ιταλία. Αυτό γιατί σε κάθε ώρα (χρονικό διάστηµα των µετρήσεων κατά τον ΕΣΜΗΕ και τους Κώδικες) και για όλο το χρονικό διάστηµα από τον Ιούλιο 2002 έως σήµερα, κατά τις οποίες γίνεται διακίνηση ενέργειας από την Ελλάδα προς την Ιταλία γίνεται ταυτόχρονα εισαγωγή µεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας από τις βόρειες διασυνδέσεις προς την Ελλάδα. Σηµειωτέον, ότι όλοι οι διεθνείς οργανισµοί 3 θεωρούν διαµετακόµιση ηλεκτρικής ενέργειας την ταυτόχρονη εισαγωγή και εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα σύστηµα µεταφοράς. 2 Κατά τους µήνες Νοέµβριο και εκέµβριο 2003 παρατηρήθηκε και πάλι σηµαντική αύξηση του µέγιστου φορτίου συγκριτικά µε τους αντίστοιχους µήνες του έτους 2003 (6% και 5% αντίστοιχα). 3 Για παράδειγµα η ένωση των ευρωπαίων ιαχειριστών συστηµάτων µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ETSO) στη συµφωνία µε τίτλο CBT CLEARING AND SETTLEMENT AGREEMENT µεταξύ των µελών του Μηχανισµού ιασυνοριακού Εµπορίου εντός της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς (CBT), στην οποία συµµετείχε και ο ΕΣΜΗΕ για το 2003, και συµµετέχει για το

3 Ειδικότερα, σύµφωνα µε την Ένωση των Ευρωπαϊκών ιαχειριστών Συστηµάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ETSO), η διαµετακόµιση µέσω του συστήµατος µεταφοράς µίας χώρας κατά τη διάρκεια µίας ώρας (h) υπολογίζεται ως εξής: ( ιαµετακόµιση) h = min{(σύνολο πραγµατικών εισαγωγών στη χώρα) h, (Σύνολο πραγµατικών εξαγωγών από τη χώρα) h } ηλαδή, ανεξάρτητα αν υπάρχει δήλωση ότι διενεργείται διαµετακόµιση ηλεκτρικής ενέργειας, γίνεται διαµετακόµιση εφόσον κατά την ίδια ώρα γίνονται και εισαγωγές και εξαγωγές σε ένα σύστηµα ηλεκτρικής ενέργειας, και το µέτρο αυτής είναι ίσο µε το ελάχιστο µεταξύ των εισαγωγών και των εξαγωγών. Ο ορισµός αυτός της διαµετακόµισης έχει γίνει αποδεκτός και ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Ρυθµιστών Ενέργειας και το Φόρουµ της Φλωρεντίας. Αποτελεί δε την βάση του εφαρµοζόµενου συστήµατος για το διασυνοριακό εµπόριο στην ΕΕ. Σύµφωνα µε τα ωριαία στοιχεία του ΕΣΜΗΕ αποδεικνύεται χωρίς καµιά αµφιβολία ότι, καθ όλη την περίοδο λειτουργίας της διασύνδεσης αυτής, το 97,5% της διακινούµενης ενέργειας προς Ιταλία προέρχεται από παραγωγή στις βόρειες γειτονικές χώρες και µόνο ένα πολύ µικρό ποσοστό (µικρότερο από 3%) της ενέργειας η οποία διακινείται από την Ελλάδα προς την Ιταλία είναι προϊόν παραγωγής σταθµών εγκατεστηµένων στην Ελλάδα, ήτοι εξαγωγή ενέργειας από την Ελλάδα. Αναµφισβήτητα η ΕΗ Α.Ε. διαµετακοµίζει, δηλαδή εισάγει και επανεξάγει και δεν εξάγει από δικά της µέσα παραγωγής, το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που πωλεί στην Ιταλία. 3. Το ζήτηµα του κατά πόσον η αλόγιστη διαµετακόµιση ηλεκτρικής ενέργειας από το βορρά προς την Ιταλία µπορεί ή όχι να βλάψει την οικονοµικότητα αλλά και την επάρκεια της ηλεκτρικής τροφοδοσίας των ελλήνων καταναλωτών έχει συζητηθεί πολλές φορές κατά τα τελευταία τρία έτη µεταξύ της ΕΗ, της ΡΑΕ και του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ήδη πριν την έναρξη της λειτουργίας του καλωδίου Ελλάδας-Ιταλίας η ΕΗ µε έγγραφα και παραστάσεις της επισήµανε ότι η διαµετακόµιση µπορεί να βλάψει την επάρκεια της τροφοδοσίας της Ελλάδας και για το λόγο αυτό ζήτησε να µην επιτραπεί η διαµετακόµιση σε προµηθευτές και ιδίως σε προµηθευτές που προέρχονται από την Ιταλία ή τις Βόρειες χώρες. Πράγµατι, ο Κώδικας ιαχείρισης του Συστήµατος περιέλαβε διάταξη (άρθρο 87 παρ. 1 εδάφιο β ) σύµφωνα µε την οποία µόνο οι παραγωγοί µε µονάδες που λειτουργούν στην ελληνική επικράτεια επιτρέπεται να εξάγουν ηλεκτρική ενέργεια, πράγµα που προφανώς δεν επιτρέπει σε κανένα άλλο πλην της ΕΗ να πραγµατοποιεί διαµετακόµιση ενέργειας. Πράγµατι κάποιος που εισάγει από τα βόρεια σύνορα δεν µπορεί να επανεξάγει την ενέργεια, δηλαδή να τη διαµετακοµίσει, αφού δεν έχει δικαίωµα εξαγωγής. Το αποκλειστικό αυτό προνόµιο της ΕΗ δέχθηκε έντονη κριτική από Ιταλικές εταιρείες και αρχές, όµως παραµένει σε ισχύ µέχρι σήµερα. Σηµειωτέον ότι σύµφωνα µε την Κοινοτική νοµοθεσία επιτρέπεται η λήψη προσωρινών έκτακτων µέτρων περιορισµού των διαµετακοµίσεων σε περίπτωση που βλάπτεται η επαρκής τροφοδοσία της χώρας διαµέσου της οποίας γίνεται η διαµετακόµιση. Σε αυτό στηρίχθηκε η άρνηση των ελληνικών αρχών να ικανοποιήσουν τις αιτιάσεις των Ιταλικών αρχών. Το ίδιο εφάρµοσε και η Ιταλία όταν δεν επέτρεψε την εξαγωγή ενέργειας από την Ιταλία προς την Ελλάδα (θα επρόκειτο µάλιστα επίσης για διαµετακόµιση από τα βόρεια σύνορα της Ιταλίας προς την Ελλάδα) για λόγους επάρκειας τροφοδοσίας της Ιταλίας. εν είναι δυνατόν λοιπόν η ΕΗ που διεκδίκησε και πήρε τα προνόµια αυτά για την εξυπηρέτηση της 3

4 επαρκούς τροφοδοσίας της χώρας να αµφισβητεί την ανάγκη περιορισµού των διαµετακοµίσεων για τους ίδιους ακριβώς λόγους κοινής ωφέλειας για τους έλληνες καταναλωτές. 4. Η ικανότητα εισαγωγής από τα βόρεια σύνορα είναι µόνο 600 MW ενώ η ικανότητα εξαγωγής από Ελλάδα προς Ιταλία είναι 500 MW. Αν επιτρεπόταν πλήρως η διαµετακόµιση, τότε µόνο 100 MW (= ) θα έµεναν για εισαγωγές στην Ελλάδα, πράγµα που αποδεικνύει άµεσα την βλάβη που οι διαµετακοµίσεις επιφέρουν στην επαρκή τροφοδοσία των ελλήνων καταναλωτών. Επειδή οι τιµές εισαγωγής από τον βορρά είναι περίπου οι µισές από τις τιµές πώλησης προς την Ιταλία, είναι προφανές ότι αν ήταν ελεύθερες οι διαµετακοµίσεις, τότε είναι βέβαιο ότι ολόκληρη η ισχύς των 500 MW θα διαµετακοµιζόταν στην Ιταλία. Επιπλέον, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 177 του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος (που εγκρίθηκε µε Υπουργική Απόφαση), οι οποίες έχουν µεταβατική ισχύ µέχρι και το 2004, ανατέθηκε αποκλειστικά και προνοµιακά στη ΕΗ δικαίωµα εισαγωγής 220 MW από τα βόρεια σύνορα µε αποκλειστικό σκοπό την ασφαλή και οικονοµική τροφοδοσία των ελλήνων καταναλωτών. Με την ίδια απόφαση παραχωρήθηκε, µετά από ετήσιο διαγωνισµό, σε ιδιώτες προµηθευτές ισχύς εισαγωγών από τα βόρεια σύνορα µέχρι 200 MW. Αυτοί όµως, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, δεν έχουν δικαίωµα εξαγωγών ούτε εποµένως διαµετακόµισης προς την Ιταλία. Άρα η εισαγόµενη ενέργεια από τους ιδιώτες (και απευθείας από τους µεγάλους καταναλωτές) προορίζεται αναγκαστικά να παραµένει στην Ελλάδα. Από τη συνολική ικανότητα εισαγωγών από το βορρά, δηλαδή τα 600 MW, είναι εποµένως θεωρητικά δυνατόν να διαµετακοµίζεται προς την Ιταλία ισχύς µόνο µέχρι τα 180 MW. Αντίθετα όµως προς το νόηµα αυτό της Υπουργικής Απόφασης, τα στοιχεία δείχνουν ότι συστηµατικά η ΕΗ διαµετακόµισε (για µεγάλο χρονικό διάστηµα εντός της περιόδου από τον Ιούλιο 2002 έως σήµερα) ισχύ σαφώς µεγαλύτερη των 180 MW, και συγκεκριµένα ισχύ συνήθως των 300 MW. 5. Η εκτίµηση της ΡΑΕ ότι η επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας για το έτος 2004 είναι οριακή ή και δεν διασφαλίζεται, επιβεβαιώνεται από τον ιαχειριστή του Συστήµατος, αλλά και από όλους τους διεθνείς φορείς. Ειδικότερα: Σύµφωνα µε τη συνηµµένη εισήγηση του ΕΣΜΗΕ, εφαρµόζοντας δύο µεθοδολογίες ανάλυσης, και λαµβάνοντας υπόψη χαρακτηριστικά τα ακόλουθα: «Στο πρώτο τετράµηνο του έτους 2003 η αύξηση της ζήτησης ήταν πολύ µεγαλύτερη της προβλεπόµενης και ανήλθε αθροιστικά σε 6,7%. Επίσης, η εξάρτηση του φορτίου από τη θερµοκρασία συνεχίζει να αυξάνεται έναντι των προηγουµένων ετών. Οι ανάγκες για αυξηµένα αποθέµατα στους ταµιευτήρες (λίµνες) κατά το 2004 επιβάλλουν πολύ συντηρητική εκµετάλλευση της υδραυλικής παραγωγής. Τελευταία παρατηρείται αύξηση των ρυθµών µη προγραµµατισµένων διακοπών των θερµικών µονάδων. Απευθείας συµβολαιοποιηµένες ανταλλαγές µεταξύ των Βαλκανικών χωρών επιβαρύνουν την ικανότητα µεταφοράς του ελληνικού Συστήµατος από βορρά» καθώς και ότι ήδη για το έτος 2003, σύµφωνα µε την εισήγηση: «το ελληνικό σύστηµα παραγωγής-µεταφοράς αντιµετωπίζει έλλειµµα ισχύος κατά τις περιόδους υψηλού φορτίου (Ιούλιος έως Αύγουστος). Για τις χρονικές αυτές περιόδους οι βόρειες διασυνδέσεις αποτελούν κρίσιµο παράγοντα για την κάλυψη 4

5 της ζήτησης στο ελληνικό Σύστηµα ενώ είναι απαραίτητες και σηµαντικές εισαγωγές από Ιταλία» και ότι: «οι δείκτες [έλλειψης αξιοπιστίας τροφοδοσίας του φορτίου της χώρας] περίπου διπλασιάζονται (γίνονται δηλαδή σηµαντικά δυσµενέστεροι) για κάθε µείωση της ισχύος εισαγωγών κατά 100 MW επ ωφελεία των διαµετακοµίσεων» ο ιαχειριστής του Συστήµατος κατέληξε στην εισήγηση του περιορισµού της διαµετακόµισης στο ύψος που καθόρισε µε την απόφασή της η ΡΑΕ. Σε άλλη επιστολή του ιαχειριστή του Συστήµατος 4 αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι για το έτος 2004 «δεδοµένων των µειωµένων εφεδρειών παραγωγής (στενότητα παραγωγικής ισχύος), ενδέχεται σε περιπτώσεις σοβαρών διαταραχών (απώλεια µονάδων παραγωγής) να είναι απαραίτητη η λήψη έκτακτων µέτρων [ όπως] µέτρα συµφωνηµένης µείωσης φορτίου µεγάλων κυρίως καταναλωτών, προγράµµατα αποκοπής φορτίου (γεωγραφικά) σε περιπτώσεις αδυναµίας κάλυψης της ζήτησης ή προβληµάτων τάσεως». Στην ίδια επιστολή, αναφέρεται ότι «κρίνεται ότι για την αντιµετώπιση των φορτίων κατά το θέρος του 2004 [ ] η διαχείριση των υδατικών αποθεµάτων πρέπει να έχει γνώµονα την εξασφάλιση µέγιστων αποθεµάτων κατά τη θερινή περίοδο ακόµα και αν τους προσεχείς µήνες ακολουθήσει ένα ξηρό έτος» Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από την Ευρωπαϊκή Ένωση Συνεργασίας για τη Μεταφορά Ηλεκτρισµού (UCTE). Από την εφαρµογή της ακολουθούµενης µεθοδολογίας από τη UCTE, προκύπτει ότι η εγγυηµένη διαθέσιµη ισχύς κατά τους θερινούς µήνες αιχµής του υπολείπεται του αναµενόµενου φορτίου αιχµής κατά 470 έως 970 MW. Επιπλέον, η UCTE επισηµαίνει ότι και στην ευρύτερη περιοχή της βαλκανικής (2 η ζώνη UCTE) υπάρχει πρόβληµα επάρκειας ισχύος. Σε παρόµοιες διαπιστώσεις για την επάρκεια τροφοδοσίας της Ελλάδας καταλήγουν σε εκθέσεις τους τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και η ιεθνής Οργάνωση Ενέργειας (IEA). 6. Κατόπιν των διαπιστώσεων αυτών, στη βάση του δικαιώµατος που παρέχεται από την Οδηγία 96/92/ΕΚ στα κράτη-µέλη να επιβάλλουν υποχρεώσεις στις επιχειρήσεις ηλεκτρισµού οι οποίες µπορεί να αφορούν στην ασφάλεια εφοδιασµού, και στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων της, η ΡΑΕ αποφάσισε τη µείωση της ισχύος της διασύνδεσης Ελλάδας Ιταλίας που διατίθεται για εξαγωγές από την Ελλάδα, ώστε να µειωθεί η πραγµατοποιούµενη διαµετακόµιση και να διασφαλιστούν βέλτιστα αποθέµατα υδάτινων πόρων για την τροφοδότηση του φορτίου της χώρας κατά τους κρίσιµους µήνες του θέρους του Β. Επί της επίδρασης της διαµετακόµισης στην επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας 1. Λόγω αµφισβήτησης από τη ΕΗ των συµπερασµάτων της συνηµµένης εισηγήσεως του ιαχειριστή του Συστήµατος, η ΡΑΕ προέβη σε νέα µελέτη της επίδρασης της διαµετακόµισης στη διασφάλιση της επάρκειας τροφοδοσίας της χώρας, 4 Επιστολή του ιαχειριστή του Συστήµατος µε αρ. πρωτ. 4262/ (ΡΑΕ/Ι-12420/ ). 5 Λαµβάνεται υπόψη η εγγυηµένη ισχύς παραγωγής όλων των µονάδων παραγωγής και η πραγµατική ικανότητα εισαγωγών. Η διακύµανση του ελλείµµατος διαθέσιµης ισχύος οφείλεται στην αβεβαιότητα της υπόθεσης ότι θα εξασφαλιστούν εισαγωγές από την Ιταλία κατά τις ώρες αιχµής του ελληνικού Συστήµατος. 5

6 λαµβάνοντας υπόψη αναλυτικά στοιχεία που παρέχονται από τον ΕΣΜΗΕ και τη UCTE. Από την επεξεργασία και µελέτη των αναλυτικών ωριαίων στοιχείων λειτουργίας του Συστήµατος, των διασυνδέσεων και των µονάδων παραγωγής για το 15-µηνο µεταξύ Οκτωβρίου 2002 και εκεµβρίου 2003, προκύπτουν τα εξής αντικειµενικά συµπεράσµατα: α) Κατά την υπόψη περίοδο διακινήθηκαν από τη ΕΗ Α.Ε. προς την Ιταλία 1417 GWh. Από τη συνολική αυτή διακινούµενη ενέργεια, οι 1381 GWh (ποσοστό 97,5%) έγιναν σε ώρες κατά τις οποίες γίνονταν και ταυτόχρονες εισαγωγές µεγαλύτερου ύψους, µέσω των βορείων διασυνδέσεων της χώρας 6. Η πραγµατοποιηθείσα διαµετακόµιση υπολογίζεται εφαρµόζοντας τον τύπο υπολογισµού της ενέργειας διαµετακόµισης σε µία ώρα h, που καθορίζει ο ETSO: ( ιαµετακόµιση) h = min{(σύνολο πραγµατικών εισαγωγών στη χώρα) h, (Σύνολο πραγµατικών εξαγωγών από τη χώρα) h } Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το 97,5% της διακινηθείσας από τη ΕΗ Α.Ε. ενέργειας προς την Ιταλία αποτελεί διαµετακόµιση ενέργειας που προέρχεται από τη Βουλγαρία. Η διαµετακόµιση αυτή, πρέπει να ελέγχεται σύµφωνα µε τους ισχύοντες Κώδικες ως προς τη συµβατότητά της µε την επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας και την καλή λειτουργία της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, η διενεργούµενη διαµετακόµιση συνιστά κατάχρηση των αποκλειστικών δικαιωµάτων που δόθηκαν στη ΕΗ Α.Ε. για τη χρήση των βορείων διασυνδέσεων της χώρας. Αυτό, γιατί σύµφωνα µε το σκεπτικό της σχετικής απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης 7 τα δικαιώµατα αυτά δόθηκαν στη ΕΗ Α.Ε. ώστε να διασφαλιστεί η επίτευξη των εξής στόχων: της επάρκειας τροφοδότησης της χώρας, της οικονοµικής ωφέλειας και των µη επιλεγόντων πελατών (πλέον των επιλεγόντων) από τη χρήση των διασυνδέσεων, και της άσκησης της δραστηριότητας προµήθειας από τη ΕΗ Α.Ε. µε τον πλέον οικονοµικό τρόπο. Η πραγµατοποιούµενη διαµετακόµιση της φθηνής εισαγόµενης ενέργειας σαφέστατα αντιβαίνει στην επίτευξη των στόχων για τους οποίους δόθηκαν τα ανωτέρω αποκλειστικά δικαιώµατα, καθώς δεν βοηθά ούτε στην εξοικονόµηση υδάτινων πόρων και κατά συνέπεια στην ασφάλεια τροφοδοσίας, ούτε στη µείωση του κόστους της ενέργειας η οποία διατίθεται στην ελληνική αγορά, ούτε στην προµήθεια των ελλήνων καταναλωτών µε φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια. β) Κατά το ίδιο 15-µηνο (Οκτωβρίου 2002 εκεµβρίου 2003) διακινήθηκαν από τη ΕΗ Α.Ε GWh µέσω των βορείων διασυνδέσεων προς την Ελλάδα. Εφόσον οι GWh από αυτές διαµετακοµίσθηκαν προς την Ιταλία, προκύπτει ότι το 35,2% της ηλεκτρικής ενέργειας που εισήλθε στην Ελλάδα στην πραγµατικότητα διαµετακοµίστηκε, ή ισοδύναµα ότι οι εισαγωγές της χώρας αποµειώθηκαν κατά 35,2% λόγω διαµετακόµισης. γ) Παράλληλα, κατά το ίδιο 15-µηνο, ακριβώς λόγω των διαµετακοµίσεων αλλά και άλλων συγκυριακών οικονοµικών στόχων της ΕΗ, παρατηρήθηκε 6 Βλ. ιάγραµµα 1, σύγκριση µεταξύ των καµπύλων εισαγωγών από τις βόρειες διασυνδέσεις και διαµετακοµίσεων της ΕΗ Α.Ε. 7 Απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης 5/Β/Φ1/οικ , Άρθρο 177 του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος. 6

7 ανορθολογική χρήση των υδροηλεκτρικών µονάδων από τη ΕΗ Α.Ε. Επειδή η συνολική ενέργεια που µπορούν σε ένα έτος να παράγουν τα υδροηλεκτρικά είναι δεδοµένη λόγω της περιορισµένης χωρητικότητας των ταµιευτήρων ύδατος, η ορθολογική χρήση των υδροηλεκτρικών ισοδυναµεί µε τη µεγιστοποίηση της συνεισφοράς τους σε ώρες αιχµής φορτίου ολόκληρου του έτους. Ειδικότερα: Σύµφωνα µε την ενιαία άδεια παραγωγής η οποία έχει χορηγηθεί στη ΕΗ Α.Ε. 8, «κατά τον προγραµµατισµό λειτουργίας υδροηλεκτρικών µονάδων παραγωγής µε ταµιευτήρα, η ΕΗ οφείλει να εξασφαλίζει τη µεγιστοποίηση της οριακής αξίας των υδατικών πόρων και του συνολικού οφέλους που συνεπάγεται για τον τοµέα ηλεκτρικής ενέργειας η χρήση υδροηλεκτρικών µονάδων». ηλαδή, η παραγωγή των Υ/Η µονάδων πρέπει να προγραµµατίζεται ώστε να καλύπτει τις αιχµές φορτίου που προβλέπονται κατά τη διάρκεια του ετήσιου κύκλου βροχόπτωσης (Οκτώβριος κάθε έτους µε Σεπτέµβριο του επόµενου), σύµφωνα και µε την κοινώς αποδεκτή πρακτική στον τοµέα αυτό. Λαµβάνοντας υπόψη όλους τους περιορισµούς υποχρεωτικής παραγωγής των Υ/Η 9, καθώς και τους περιορισµούς των ταµιευτήρων, η βέλτιστη συνολική παραγωγή από τις Υ/Η µονάδες κατά το υπόψη 15-µηνο φαίνεται στην αντίστοιχη καµπύλη του ιαγράµµατος 1 (µπλε καµπύλη) 10. Η πραγµατική χρήση των Υ/Η µονάδων από τη ΕΗ Α.Ε. κατά την ίδια χρονική περίοδο φαίνεται στο ίδιο ιάγραµµα 1 (κόκκινη καµπύλη). Από τη σύγκριση των δύο καµπύλων χρήσης των Υ/Η µονάδων (βέλτιστης και πραγµατικής), προκύπτει άµεσα ότι ενώ η ΕΗ Α.Ε. έπρεπε να προγραµµατίσει την επάρκεια υδάτινων πόρων κατά τη θερινή περίοδο των υψηλών και συνεχών αιχµών φορτίου, ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια τροφοδοσίας, προέβη σε αλόγιστα εντατική τους εκµετάλλευση κατά τους µήνες χαµηλότερου φορτίου. Ειδικά κατά το δίµηνο Ιανουαρίου Φεβρουαρίου 2003, και ενώ η διασύνδεση Ελλάδας Ιταλίας δεν λειτουργούσε, µειώθηκαν επιπλέον οι εισαγωγές και αυξήθηκε υπερβολικά η παραγωγή των Υ/Η µονάδων, µε προφανή στόχο τη µείωση του λειτουργικού κόστους της ΕΗ Α.Ε. Η δραστηριότητα αυτή ήταν ασυνήθης σε σύγκριση µε τα προηγούµενα έτη (βλ. ιάγραµµα 2), και δεν δικαιολογείται από πιθανολογούµενη υπερχείλιση των ταµιευτήρων, καθώς η µέγιστη αποθήκευση νερού προβλέπεται για κάθε έτος µόλις το Μάιο (βλ. ιάγραµµα 2). Επίσης, τα ίδια στοιχεία αποδεικνύουν ότι σε όλη την υπόλοιπη χρονική περίοδο, πλην των θερινών µηνών, η ΕΗ επίσης προέβη σε εντατική εκµετάλλευση των υδροηλεκτρικών σε περιόδους αιχµών φορτίου χαµηλότερου ύψους από τα ετήσια µέγιστα, ώστε να µπορεί να διαµετακοµίζει προς την Ιταλία την εισαγόµενη ηλεκτρική ενέργεια, η οποία αν έµενε στην Ελλάδα κατά τις περιόδους αυτές θα εξοικονοµούνταν υδάτινοι πόροι στους ταµιευτήρες ώστε η ισχύς των υδροηλεκτρικών να είναι πλήρως διαθέσιµη κατά τη θερινή περίοδο των µεγίστων αιχµών φορτίου. 8 Απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης 5/Β/Φ1/οικ. 1085, ΦΕΚ Β 92/ , Άρθρο δεύτερο, παράγραφος 17.β 9 Για λόγους άρδευσης, ύδρευσης και υπερχειλίσεων, όπως δηλώθηκαν από τη ΕΗ Α.Ε. 10 Είναι φανερό ότι η καµπύλη βέλτιστης χρησιµοποίησης των ΥΗ έχει υψηλό συντελεστή συσχέτισης µε το δείκτη αιχµών φορτίου που εκφράζει το πηλίκο του µεγίστου φορτίου κάθε µήνα προς το µέγιστο του 15-µήνου 7

8 Η ανορθολογική χρήση των υδροηλεκτρικών αποδεικνύεται επίσης υπολογίζοντας τον συντελεστή συσχέτισης σε ωριαία βάση µεταξύ της παραγωγής των υδροηλεκτρικών και των αιχµών φορτίου. Από τα στοιχεία για το υπόψη 15-µηνο προκύπτει ότι ο συντελεστής συσχέτισης ήταν µόνο 28% ενώ αν ακολουθούνταν η βέλτιστη χρήση των υδροηλεκτρικών ο ίδιος συντελεστής συσχέτισης θα ήταν 87%. Η µεγάλη αυτή διαφορά δεν µπορεί να αποδοθεί σε τυχόν αστοχία του προγραµµατισµού της ΕΗ, δεδοµένου µάλιστα ότι υφίσταται αρκετά ακριβής πρόβλεψη των ηµερών και ωρών αιχµής φορτίου για την Ελλάδα. Μάλιστα στο ίδιο συµπέρασµα καταλήγει κανείς αν συγκρίνει (βλ. διάγραµµα 2) την εκµετάλλευση των ταµιευτήρων κατά το υπόψη 15-µηνο µε την αντίστοιχη εκµετάλλευση που έγινε σε προηγούµενα χρόνια, για τα οποία προκύπτει σαφώς µία περισσότερο ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων. 2. Ως αποτέλεσµα των ανωτέρω, δηλαδή της διαµετακόµισης υψηλού ποσοστού της συνολικής ενέργειας που εισήλθε στην Ελλάδα, και της κακής χρήσης των υδροηλεκτρικών µονάδων, η ενταµιευµένη ενέργεια των υδροηλεκτρικών µονάδων κατά την έναρξη του θέρους του 2003 ήταν σηµαντικά µικρότερη της βέλτιστης. Έτσι, το απόθεµα των υδάτινων πόρων δεν ήταν ικανό να εξυπηρετήσει την αναµενόµενη λειτουργία των µονάδων αυτών και οι θερµικές µονάδες λειτούργησαν για πολύ µεγάλο διάστηµα σε πλήρες φορτίο 11 πράγµα ιδιαίτερα επιβαρυντικό για την αξιοπιστία της ηλεκτρικής τροφοδοσίας των ελλήνων καταναλωτών. Λαµβάνοντας υπόψη ότι ο αναµενόµενος ρυθµός βλαβών των θερµικών µονάδων είναι πολλαπλάσιος αυτού των υδροηλεκτρικών, και το γεγονός ότι οι υδροηλεκτρικές µονάδες δεν είχαν απόθεµα ενέργειας να καλύψουν τη ζήτηση σε περίπτωση σοβαρής βλάβης θερµικού σταθµού, είναι προφανές από τα στοιχεία του 15-µήνου ότι µε τη διαχείριση που ακολούθησε η ΕΗ τέθηκε σε κίνδυνο η ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας. 12 Εάν όµως η διακινούµενη προς την Ιταλία ηλεκτρική ενέργεια είχε παραµείνει κατά µεγαλύτερο ποσοστό στη χώρα και δεν είχε διαµετακοµιστεί στην Ιταλία, η ενέργεια αυτή θα υποκαθιστούσε τη λειτουργία των υδροηλεκτρικών µονάδων κατά τους µήνες εκτός θέρους, και θα υπήρχαν σαφώς υψηλότερα αποθέµατα ενέργειας των υδροηλεκτρικών µονάδων κατά το θέρος του 2003 έτσι ώστε η τροφοδοσία κατά τους µήνες αυτούς να ήταν σαφώς πιο αξιόπιστη. Αυτό φαίνεται στα διαγράµµατα 3, 4 και 5. Γ. Συµπεράσµατα 1. Η ΡΑΕ σε καµία περίπτωση δεν επιθυµεί την παρεµπόδιση της λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και του εµπορίου µέσω των διασυνδέσεων. Προς επίρρωση τούτου τονίζεται ότι µε την εφαρµογή του νέου σχεδίου του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας που έχει επεξεργαστεί και υποβάλει προς έγκριση η ΡΑΕ σύµφωνα µε το νέο νόµο 3175/2003, η αγορά υποχρεώνει τους συµµετέχοντες να ασκούν εντός της χονδρεµπορικής αυτής αγοράς τις δραστηριότητες εισαγωγών, εξαγωγών και διαµετακόµισης ταυτόχρονα µε τις οικονοµικές προσφορές σχετικά µε τη λειτουργία 11 Βάσει των ωριαίων στοιχείων τεχνικής διαθεσιµότητας και πραγµατικής λειτουργίας των µονάδων. 12 Ο κίνδυνος επαρκούς τροφοδοσίας κατά το θέρος του 2003 επιβεβαιώθηκε και από το γεγονός ότι έγιναν περικοπές φορτίου κατά τις ώρες αιχµής του Ιουλίου 2003, σύµφωνα µε την επιστολή-έκθεση του ΕΣΜΗΕ (Αρ. ΕΣΜΗΕ 4262/ , ΡΑΕ Ι-12420/ ). 8

9 των µονάδων της χώρας και τις δηλώσεις σχετικά µε το φορτίο των καταναλωτών. Έτσι στη χονδρεµπορική αγορά αντιµετωπίζονται µέσω των τιµών, δηλαδή µέσω της συνολικής αλληλεπίδρασης προσφοράς και ζήτησης, τα θέµατα επάρκειας τροφοδοσίας της χώρας, ταυτόχρονα µε την εισαγωγή των Συµβάσεων ιαθεσιµότητας Ισχύος που επιβάλλονται ως υποχρέωση σε όλους τους προµηθευτές. Με την εφαρµογή του νέου νόµου 3175/2003 δεν τίθεται πια ζήτηµα διοικητικών περιορισµών στις διαµετακοµίσεις και τις εξαγωγές. Στο πλαίσιο ισχύος όµως του νόµου 2773/1999 και του ισχύοντος Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος, δεν µπορεί να αποφευχθεί, παρά µόνον µε µέτρα διοικητικού χαρακτήρα, τυχόν καταχρηστική συµπεριφορά των συµµετεχόντων στην περίπτωση που το άµεσο οικονοµικό τους συµφέρον αντίκειται στην καλή λειτουργία της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και στην επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας. 2. Η ΕΗ Α.Ε., οφείλει να συνδράµει στην επάρκεια τροφοδότησης της χώρας ιδιαίτερα κατά το κρίσιµο έτος 2004, για το οποίο υφίσταται σοβαρός κίνδυνος επάρκειας τροφοδοσίας της χώρας.. Ενέργειες 1. Η οµόφωνη απόφαση της ΡΑΕ της προβλέπει τις κατωτέρω ενέργειες. 2. Η ΡΑΕ καλεί τη ΕΗ στο πλαίσιο των υποχρεώσεών της που απορρέουν από την Άδεια Παραγωγής που της έχει χορηγηθεί (άρθρο εύτερο παρ. 17 εδάφιο β ) να υποβάλλει στη ΡΑΕ αναλυτικό προγραµµατισµό βέλτιστης χρήσης των υδροηλεκτρικών µονάδων για κάθε ηµέρα και ώρα του έτους 2004, σύµφωνα µε τους κανόνες που τίθενται στην ενιαία άδεια παραγωγής της και το σκεπτικό που αναπτύχθηκε ανωτέρω. Καλείται η ΕΗ Α.Ε. να υποβάλει άµεσα στη ΡΑΕ, και το αργότερο έως την 20 η Ιανουαρίου, το πρόγραµµα αυτό χρήσης των υδροηλεκτρικών µονάδων κατά το έτος 2004, το οποίο να περιλαµβάνει ειδικότερα: Την αναµενόµενη συνολική εισροή στους ταµιευτήρες (εκφρασµένη σε MWh) ανά εβδοµάδα. ιακρίνονται δύο σενάρια: υψηλής και χαµηλής αναµενόµενης εισροής. Το πρόγραµµα συντήρησης των Υ/Η µονάδων. Τη βέλτιστη συνολική παραγωγή από τις Υ/Η µονάδες (εκφρασµένη σε MWh) ανά ηµέρα και ώρα κάθε εβδοµάδας, διακριτά για τα δύο σενάρια συνολικής αναµενόµενης εισροής. Θα αναγράφονται διακριτά, και θα ληφθούν υπόψη για τον καθορισµό της βέλτιστης παραγωγής, οι περιορισµοί αρδεύσεων, υδρεύσεων, υπερχειλίσεων και οι περιορισµοί λειτουργίας του Συστήµατος. Την αποµένουσα ενταµιευµένη ενέργεια στους ταµιευτήρες, ως αποτέλεσµα των παραπάνω. 3. Το πρόγραµµα αυτό θα είναι δεσµευτικό και θα λαµβάνεται υπόψη από τον ιαχειριστή του Συστήµατος για την εφαρµογή των διατάξεων του άρθρου 92 του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος, και ειδικότερα για τον καθορισµό του περιθωρίου ικανότητας παραγωγής και του δείκτη επάρκειας ισχύος. Ο ΕΣΜΗΕ θα κληθεί να ελέγχει την εφαρµογή του προγράµµατος χρήσης των υδροηλεκτρικών στο πλαίσιο των υποχρεώσεών του, σύµφωνα µε το νόµο, περί κατανοµής φορτίου και χρήσης των διασυνδέσεων (περιλαµβανοµένης της διαχείρισης των διασυνδέσεων σύµφωνα και µε το άρθρο 87 παρ. 2 του Κώδικα ιαχείρισης του Συστήµατος) µε 9

10 γνώµονα την ασφαλή και επαρκή τροφοδοσία των καταναλωτών εντός της ελληνικής επικράτειας. 4. Υπό την προϋπόθεση της βελτιστοποίησης του προγραµµατισµού χρήσης και της χρήσης των υδροηλεκτρικών µονάδων, και µόνον εφόσον από τον προγραµµατισµό αυτό προκύπτει ότι η βέλτιστη χρήση των υδροηλεκτρικών και, κατά συνέπεια, η επάρκεια τροφοδοσίας της χώρας, δεν επηρεάζονται από ενδεχόµενη αύξηση του ορίου της ισχύος της διασύνδεσης Ελλάδας Ιταλίας που διατίθεται για δέσµευση, η ΡΑΕ θα επανεξετάσει το όριο αυτό αµέσως µόλις υποβληθεί το ανωτέρω πρόγραµµα από τη ΕΗ. Η ΡΑΕ, σε κάθε περίπτωση επιφυλάσσεται για τη µελλοντική αναθεώρηση του ορίου της ισχύος των διασυνδέσεων που διατίθεται για δέσµευση, εφόσον οι συνθήκες λειτουργίας των υδροηλεκτρικών µονάδων και του Συστήµατος είναι δυσµενέστερες από τις αναµενόµενες. Με τιµή, Καθ. Π. Κάπρος Πρόεδρος ΡΑΕ 10

11 Μηνιαία Στοιχεία 1, , ,80 MWh ,60 0,40 0,20 - είκτης Αιχµής Φορτίου ( ) (0,20) ( ) (0,40) ( ) ιάγραµµα 1 Οκτ-02 Νοε-02 εκ-02 Ιαν-03 Φεβ-03 Μαρ-03 Απρ-03 Μαϊ-03 Ιουν-03 Ιουλ-03 Αυγ-03 Σεπ-03 Οκτ-03 Νοε-03 εκ-03 ΕΙΚΤΗΣ ΑΙΧΜΩΝ ΦΟΡΤΙΟΥ ΙΑΜΕΤΑΚΟΜΙΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ Β ΣΥΝΟΛΟ Υ/Η Βέλτιστη Χρήση Υ/Η (0,60) 11

12 Το διάγραµµα αυτό δεν δηµοσιοποιείται για λόγους εµπιστευτικότητας ιάγραµµα 2 12

13 Το διάγραµµα αυτό δεν δηµοσιοποιείται για λόγους εµπιστευτικότητας ιάγραµµα 3 13

14 Το διάγραµµα αυτό δεν δηµοσιοποιείται για λόγους εµπιστευτικότητας ιάγραµµα 4 14

15 Το διάγραµµα αυτό δεν δηµοσιοποιείται για λόγους εµπιστευτικότητας ιάγραµµα 5 15