τοιχεία Ελζγχου Νζασ Εποχήσ

Transcript

1 ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ χολή Διοίκηςησ και οικονομίασ Σμήμα Λογιςτικήσ Θζμα πτυχιακήσ εργαςίασ: τοιχεία Ελζγχου Νζασ Εποχήσ Τποβληθείςα ςτον Αναπλ. Καθηγητή Σςομπανόπουλο Ευάγγελο από την πουδάςτρια ΑΔΑΚΣΤΛΙΔΟΤ ΒΙΚΣΩΡΙΑ (ΑΔΡΙΑΝΗ 66037, ΔΡΑΜΑ) Ζναρξη: Παράδοςη: ΚΑΒΑΛΑ 2008

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ειςαγωγή ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΗ ΤΠΗΡΕΙΑ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ (Ε.Ε.) Οριςμόσ του εςωτερικοφ ελζγχου Γενικά ΚΟΠΟ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΕΙΔΗ ΕΛΕΓΧΟΤ Γενικά Ο ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΚΣΗ (Internal Auditor)- φμβουλοσ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΚΣΟ Ο ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ; ΑΝΕΞΑΡΣΗΙΑ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤΕΛΕΓΧΟΤ ΧΕΕΙ ΕΛΕΓΚΣΩΝ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΩΝ ΧΕΕΙ ΜΕΣΑΞΤ ΕΩΣΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΕΛΕΓΚΣΩΝ Η ΔΤΝΑΜΙΚΗ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΗ 25 ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ Διαχείριςη κινδφνων Επιχειρηματική ηθική και ςυμπεριφορά Ζλεγχοσ τησ απόδοςησ τησ επιχείρηςησ Εκθζςεισ και αναφορζσ ςε εξωτερικοφσ φορείσ υνθήκεσ λειτουργίασ του εςωτερικοφ ελζγχου ΚΩΔΙΚΑ ΔΕΟΝΣΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗΣΗ ΔΙΕΤΘΤΝΗ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ 31 ΕΛΕΓΧΟΤ Γενικά Η θζςη του Εςωτερικοφ Ελζγχου ςτην επιχείρηςη Οργάνωςη και διοίκηςη του τμήματοσ Κανονιςμόσ λειτουργίασ του τμήματοσ ΠΟΣΕ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΕΙΣΑΙ Η ΤΠΑΡΞΗ ΣΜΗΜΑΣΟ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ 36 ΕΛΕΓΧΟΤ Προχποθζςεισ για τη δημιουργία τμήματοσ τελζχωςη του τμήματοσ Η ΘΕΗ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΣΟΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΣΗ 38 ΕΠΙΧΕΙΡΗΗ Γενικά Για μη ειςηγμζνεσ εταιρίεσ ςτο χρηματιςτήριο Για εταιρίεσ ειςηγμζνεσ ςτο χρηματιςτήριο 38

3 3.4 ΕΠΙΣΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΤ (Audit committee) ΕΧΟΤΝ ΣΙ ΔΤΝΑΣΟΣΗΣΕ ΟΙ ΕΩΣΕΡΙΚΟΙ ΕΛΕΓΚΣΕ ΝΑ 42 ΕΛΕΓΧΟΤΝ ΟΛΕ ΣΙ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΕ; 3.6 ΚΩΔΙΚΑ ΗΘΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ (ΔΕΟΝΣΟΛΟΓΙΑ) ΣΩΝ ΕΩΣΕΡΙΚΩΝ 44 ΕΛΕΓΚΣΩΝ 4.1 ΔΕΙΓΜΑΣΙΛΗΠΣΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ Γενικά Είδη δειγματοληψίασ χεδιαςμόσ τησ δειγματοληψίασ Μζγεθοσ του δείγματοσ Μζθοδοσ δειγματοληψίασ ςτη πράξη Κατά κρίςη επιλογή του δείγματοσ Η ΛΕΙΣΟΤΡΓΕΙΑ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΣΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕ 55 ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΙ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ειςαγωγή Θεωρητική προςζγγιςη Ερευνητική προςζγγιςη ΣΟ ΕΤΡΩΠΑΙΚΟ ΕΛΕΓΚΣΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΣΟ ΕΛΕΓΚΣΙΚΟ ΤΝΕΔΡΙΟ ΣΟΙΧΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΤ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ 78 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 81

4 ΕΙΑΓΩΓΘ Βιϊνουμε μια εποχι όπου κακορίηεται από τθν απελευκζρωςθ των αγορϊν ςε τοπικό και παγκόςμιο επίπεδο, θ απελευκζρωςθ των αγορϊν, οι ιδιωτικοποιιςεισ ςε όλεσ τισ εκφάνςεισ τθσ οικονομίασ, θ παγκοςμιοποίθςθ του κεφαλαίου, θ δθμιουργία νζων αγορϊν, ςε ςυνδυαςμό με τθν ειςαγωγι νζων τεχνολογιϊν, νζων προϊόντων και υπθρεςιϊν οδιγθςαν ςε ραγδαίεσ εξελίξεισ, ςε εξαγορζσ και ςυγχϊνευςθσ επιχειριςεων, ςε επεκτάςεισ. Οι νζεσ ανακατατάξεισ αποτελοφν μια πολφπλοκθ πραγματικότθτα, μια πρόκλθςθ όπου ο ρόλοσ του management πρζπει ςυνεχϊσ να αναπροςαρμόηεται. Θ επιτυχία ι θ αποτυχία εξαρτάται από το πόςο θ διοίκθςθ κα περιορίςει τουσ κινδφνουσ, από το πόςο κα αξιοποιιςει ι κα δθμιουργιςει το όποιο ανταγωνιςτικό πλεονζκτθμα. Στθν κατεφκυνςθ αυτι ςυμβάλει ζνασ ακόμθ ανεξάρτθτοσ διοικθτικόσ κλάδοσ αυτόσ του ζλεγχου ο οποίοσ λειτουργεί ςυμβουλευτικά, αποτρεπτικά και καταςταλτικά. Στθ χϊρα μασ ο εςωτερικόσ ζλεγχοσ άρχιςε να εμφανίηεται δειλά προσ τα τζλθ του 1970 και ςτισ αρχζσ, μάλιςτα το 1985 με απόφαςθ του πρωτοδίκου Ακθνϊν, ιδρφεται το ελλθνικό ινςτιτοφτο εςωτερικϊν ελεγκτϊν (Ε.Λ.Ε.Ε.) που είναι το κακ όλων αρμόδιο ςυλλογικό όργανο που εκφράηει τον Εςωτερικό Ζλεγχο ςτθν Ελλάδα. 1

5 ΚΑΦΑΛΑΙΟ ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΘ ΤΠΘΡΕΙΑ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ 1. Επικεντρϊνεται ςε εςωτερικοφσ οικονομικοφσ ελζγχουσ 2. Ειςθγείται απόλυτο ζλεγχο, ανεξαρτιτωσ κόςτουσ 3. Διενεργεί ελζγχουσ κατά τοποκεςία, τμιμα και λειτουργία 4. τελεχϊνεται με λογιςτζσ και ζχει ςχετικά ψθλό βακμό εναλλαγισ προςωπικοφ 5. Εργάηεται βάςει ελεγκτικοφ προγράμματοσ, όπωσ κακορίηεται από τουσ εςωτερικοφσ ελεγκτζσ 6. Ηθτά όπωσ θ ανεξαρτθςία τθσ υπθρεςίασ απορρζει από τθ κζςθ τθσ ςτθν οργανικι δομι 7. Αναφζρεται ςτα άτομα του οργανιςμοφ ωσ ελεγχόμενα 8. Ετοιμάηει εκκζςεισ με όλα τα λάκθ, τισ αδυναμίεσ ςτα ςυςτιματα εςωτερικοφ ελζγχου και τθ μθ ςυμμόρφωςθ ςε αυτά 9. Λειτουργεί χρθςιμοποιϊντασ μζςα εξαναγκαςμοφ 10. Θεωρείται ωσ υπθρεςία αςτυνόμευςθσ θ οποία διενεργεί απροειδοποίθτεσ επιδρομζσ ςτα τμιματα για εντοπιςμό δραςτϊν 2

6 1.2 ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ (Ε.Ε.) Οριςμόσ του εςωτερικοφ ελζγχου Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ (Internal Auditing) ςφμφωνα και με το ινςτιτοφτο εςωτερικϊν ελεγκτϊν, είναι μια ανεξάρτθτθ, αντικειμενικι διαβεβαιωτικι και ςυμβουλευτικι δραςτθριότθτα, καλά ςχεδιαςμζνθ και οργανωμζνθ, που μζςω των τεχνικϊν και επιςτθμονικϊν προςεγγίςεων, αξιολογεί τθν επάρκεια, λειτουργίασ του ςυςτιματοσ εςωτερικοφ ελζγχου (λειτουργίεσ εφαρμογι διαδικαςιϊν). Να προςκζτει αξία και να βελτιϊνει τισ λειτουργίεσ του οργανιςμοφ με ςκοπό τθν αποτελεςματικι αποτίμθςθ και διαχείριςθ του επιχειρθματικοφ κινδφνου, τον περιοριςμό ι εξάλειψθ αυτοφ, που αναλαμβάνει θ διοίκθςθ να διαχειριςκεί για τθν επίτευξθ των ςτρατθγικϊν τθσ ςτόχων Γενικά Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ (Internal Auditing), ωσ ζννοια και αντικείμενο, αν τον κρίνει κανείσ ςτθ ςωςτι του διάςταςθ, διακρίνει για το εφροσ και το υψθλό επίπεδο υπθρεςιϊν που προςφζρει. Πμωσ από άγνοια των διοικοφντων και των ελεγκτϊν, αρκετζσ φορζσ αδικείται και δεν του προςδίδεται ο ςωςτόσ ρόλοσ, κακϊσ και ανάλογθ κζςθ και το κφροσ ςτον επιχειρθςιακό χϊρο. Με τισ ςυνεχείσ ανακατατάξεισ ςτθν αγορά τόςο ςε τοπικό, όςο και ςε παγκόςμιο επίπεδο οι επιχειρθματίεσ όλο και περιςςότερο περνοφν ςτθν ανωνυμία. Τθ κζςθ των επιχειρθματιϊν αναλαμβάνουν επαγγελματίεσ managers, οι οποίοι, προκειμζνου να ζχουν τον πλιρθ ζλεγχο αναηθτοφν νζουσ τρόπουσ και τεχνικζσ διοίκθςθσ, με τθν εκχϊρθςθ αρμοδιοτιτων ςε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, ςτελζχθ. Σθμαντικό ρόλο ςτισ εξελίξεισ αυτζσ καλείται να παίξει και μάλιςτα ςε επίπεδο ςυμβοφλου ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ, για ειςθγμζνεσ και μθ ςτο χρθματιςτιριο, επιχειριςεισ, κακϊσ και ςε οργανιςμοφσ κερδοςκοπικοφ ι μθ χαρακτιρα. Θ αναγκαιότθτα για ανάλθψθ από τισ διοικιςεισ μεγαλφτερων επιχειρθματικϊν κινδφνων και θ διαχείρθςι τουσ, κακϊσ και θ δθμιουργία ςυνκθκϊν που να 3

7 εξαςφαλίηουν τθν επίτευξθ των αντικειμενικϊν ςκοπϊν και ςτόχων των οικονομικϊν μονάδων, κακϊσ επίςθσ θ ανάπτυξθ και θ άριςτθ διαχείριςθ των διακζςιμων μζςων και πόρων, ο περιοριςμόσ των αλόγιςτων δαπανϊν και θ αποφυγι τθσ κακοδιαχείριςθσ επζβαλε εκ των πραγμάτων τον Εςωτερικό Ζλεγχο, ωσ αρωγό ςτο ζργο τθσ διοίκθςθσ με γνϊμονα τθν αντικειμενικι αξιολόγθςθ τθσ επάρκειασ λειτουργίασ του ςυςτιματοσ εςωτερικοφ ελζγχου, τθν εφρυκμθ λειτουργία τθσ επιχείρθςθσ και τον περιοριςμό των αρνθτικϊν αυτισ επιπτϊςεων, από τουσ αναλθφκζντεσ επιχειρθματικοφσ κινδφνουσ. Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ, ωσ ςφμβουλοσ τθσ διοίκθςθσ δεν περιορίηεται ςτον παραδοςιακό οικονομικό ζλεγχο (Financial Audit), δθλαδι ζλεγχοσ επί των οικονομικϊν καταςτάςεων, και μόνο. Αντίκετα κινείται ςε ζνα ευρφτερο πεδίο φιλοςοφίασ και πρακτικισ εφαρμογισ δίχωσ φραγμοφσ και περιοριςμοφσ, κινείται ςε επίπεδο ςυμβουλευτικοφ χαρακτιρα, ςφμφωνα με το γενικότερο πνεφμα τθσ ελεγκτικισ. Επίςθσ διακρίνεται δε για το ςφγχρονο τρόπο ςκζψθσ και αντίλθψθσ και το ευρφ διοικθτικό του πνεφμα. Αυτό ςθμαίνει αξιολόγθςθ και ελεγκτικι διερεφνθςθ όλων των λειτουργιϊν και δραςτθριοτιτων, όπου υπάρχει ελεγκτικό ενδιαφζρον, ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ και τισ επιχειρθματικζσ δραςτθριότθτεσ. 4

8 1.3 ΚΟΠΟ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ Αντικειμενικόσ ςκοπόσ του Εςωτερικοφ Ελζγχου (Internal Audit) είναι θ παροχι εξειδικευμζνου και υψθλοφ επιπζδου υπθρεςίεσ προσ τθ διοίκθςθ, μζςω αξιολόγθςθσ του ςυςτιματοσ εςωτερικοφ ελζγχου, να βοθκά τα μζλθ του οργανιςμοφ, γενικότερα, ςτθν αποτελεςματικι άςκθςθ των κακθκόντων τουσ, μζςω επιςτθμονικϊν αναλφςεων, αξιολογιςεων και παροχισ ςχετικϊν ςυμβουλϊν με το ελάχιςτο κόςτοσ. Ειδικότερα, ςτα πλαίςια του ςκοποφ αυτοφ, ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ, εξετάηει και αξιολογεί: Τθν φπαρξθ ςυςτιματοσ οργάνωςθσ και επάρκειασ αυτοφ ςε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα. Κακϊσ επίςθσ, τθν φπαρξθ διαδικαςιϊν και εξουςιοδοτιςεων που ρυκμίηουν τισ ςχζςεισ ςυναλλαγϊν-ςυνεργαςίασ με τρίτουσ. Τθν περιοδικι επιβεβαίωςθ και κατά αντικειμενικό τρόπο πιςτοποίθςθ λειτουργίασ τθσ επιχείρθςθσ και τθ ςφγκριςθ των αρχικϊν ςτόχων με το αποτζλεςμα. Τθ μζτρθςθ απόδοςθσ του Management ςε όλα τα επίπεδα, εξαιρουμζνθσ αυτισ τθσ διοίκθςθσ, που αποβλζπει ςτθ ςωςτι διαχείριςθ των παραγωγικϊν μζςων και πόρων. Τθ ςυςτθματικι παρακολοφκθςθ και αξιολόγθςθ του επιχειρθματικοφ κινδφνου, κακϊσ και τθν αποτελεςματικι διαχείριςθ του. Τθν τιρθςθ τθσ πολιτικισ προςωπικοφ, πολιτικισ προαγωγϊν, αξιολογιςεων και αξιοποιιςεων των ςτελεχϊν. Τθν τιρθςθ των κανόνων επαγγελματικισ ςυμπεριφοράσ, νομοκεςίασ και διαδικαςιϊν, κακϊσ και τθν απονομι ευκυνϊν και επιβραβεφςεων. Τισ επικερδείσ και μθ δραςτθριότθτεσ, μζςω αναλφςεων και εντοπιςμόσ των ςθμείων εκείνων που επιδζχονται βελτίωςθ επιφζροντασ άμεςα κετικά αποτελζςματα. Τα αποτελζςματα του φορζα ςε ςχζςθ με τα πρότυπα που κζτει κάκε φορά θ διοίκθςθ και ταυτόχρονα τθν εκτίμθςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ των προτφπων αυτϊν, κακϊσ και τθσ πολιτικισ που τα υπαγορεφει. 5

9 Τθν αξιολόγθςθ απόδοςθσ των επενδφςεων ςφμφωνα με τον αρχικό ςχεδιαςμό αυτϊν. Τον τρόπο και τθν αποτελεςματικότθτα τθσ αςκοφμενθσ εποπτείασ από τα ςτελζχθ όλων των βακμίδων και γενικότερα τθ ςυμπεριφορά των εργαηομζνων. Το βακμό ςυμμόρφωςθσ των εργαηομζνων ςτισ αποφάςεισ τθσ διοίκθςθσ, τουσ κανόνεσ λειτουργίασ και τισ παρεχόμενεσ εξουςιοδοτιςεισ με τρίτουσ. Το ςυνολικό και επιμζρουσ των τμθμάτων κόςτοσ και τθ ςφγκριςθ αυτοφ με το προχπολογιςκζν, ωσ επίςθσ και με τθ ςχζςθ κόςτουσ, οφζλουσ, Τθν αποφυγι, μζςω τθσ παρουςίασ του Εςωτερικοφ Ελζγχου, αταςκαλιϊν, καταχριςεων, κλοπϊν, φκορϊν, απόκρυψθ ςτοιχείων, προςποριςμό οικονομικϊν οφελϊν, κακϊσ και τθν αδιαφορία των ικυνόντων. Θ διαπίςτωςθ, το κατά πόςο οι υπθρεςίεσ - τμιματα ζχουν ςαφι αντίλθψθ τθσ αποςτολισ και των αρμοδιοτιτων που τουσ ζχουν εκχωρθκεί. Αν είναι κατάλλθλα ςτελεχωμζνεσ και αν αξιοποιείται κατά άριςτο τρόπο το ανκρϊπινο δυναμικό. Τθν ακρίβεια, τθν εξαςφάλιςθ τθσ πλθρότθτασ και τθν αξιοπιςτία των οικονομικϊν καταςτάςεων και βιβλίων. Τθν διαδικαςία τιρθςθσ των προδιαγραφϊν του ποιοτικοφ ελζγχου δθλαδι το κατά πόςο θ παραγωγικι δραςτθριότθτα και οι υπθρεςίεσ ανταποκρίνονται προσ τα κακοριςμζνα standards που ζχουν κεςπιςκεί. Τα μζςα προςταςίασ για τθν επαρκι φφλαξθ των περιουςιακϊν ςτοιχείων από κλοπζσ, απϊλειεσ και φκορζσ. Το βακμό ςυνεργαςίασ του φορζα με τρίτουσ, και γενικά το ανταγωνιςτικό περιβάλλον ςτο οποίο δρα και αναπτφςςεται ο φορζασ. Τθν αξιοποίθςθ των μζςων παραγωγισ και τθν αποδοτικότθτα αυτϊν, τθ ςυντιρθςθ του μθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ, τα προγράμματα παραγωγισ, το φψοσ και τθ διαχείριςθ των αποκεμάτων, κακϊσ τθ διάκεςθ των προϊόντων. Τθν φπαρξθ κλίματοσ αποδοχισ και διάκεςθ ςυνεργαςίασ των ελεγχομζνων με τον Εςωτερικό Ζλεγχο. Τθ τιρθςθ πολιτικισ πωλιςεων και ειςπράξεων. Τθ διαχείριςθ των διακεςίμων, τισ αποδόςεισ αυτϊν, τουσ όρουσ δανειςμοφ και πλθρωμισ των 6

10 υποχρεϊςεων αυτϊν, κακϊσ επίςθσ τθν αξιολόγθςθ των οικονομικϊν αποτελεςμάτων. Το περιβάλλον που δρα θ επιχείρθςθ κακϊσ και τθ δυναμικι του περιβάλλοντοσ και τα μζτρα που καλείται να πάρει, προκειμζνου να ςτακεί και να επιβλθκεί απζναντι ςτον ανταγωνιςμό. Τον τρόπο επικοινωνίασ και ςυνεργαςίασ των εργαηομζνων τόςο ςε επίπεδο τμιματοσ, όςο και μεταξφ των τμθμάτων. Τισ αδυναμίεσ και τα προβλιματα του προςωπικοφ (απϊλεια θκικοφ, ςυνεχείσ αποχωριςεισ, δυςφορία για παραγωγι ζργου κ.λπ.), τα οποία οδθγοφν ςε δυςάρεςτα; αποτελζςματα και για τα δφο μζρθ. Τθν εικόνα που ζχει θ επιχείρθςθ ςτθν αγορά- ανταγωνιςμό, κακϊσ και τθν εικόνα που ζχει το καταναλωτικό κοινό προσ τθν επιχείρθςθ και τα προϊόντα τθσ. Επίςθσ, τθν εικόνα του φορζα που παρουςιάηουν οι εργαηόμενοι προσ τα ζξω. Τζλοσ, αντικειμενικόσ ςκοπόσ του Εςωτερικοφ Ελζγχου είναι να εξετάηει, και να αξιολογεί τισ δραςτθριότθτεσ, να διαμορφϊνει γνϊμθ για τθν ποιότθτα τθσ εργαςιακισ απόδοςθσ και να ειςθγείται ςχετικϊσ προσ τθ διοίκθςθ τθ βελτίωςθ των αδυναμιϊν. 7

11 1.4 ΕΙΔΘ ΕΛΕΓΧΟΤ Γενικά Ππωσ προαναφζραμε, ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ, ζχει ξεφφγει εκείνων των παραδοςιακϊν πλαιςίων και δεν κινείται μονομερϊσ επί των οικονομικϊν ςτοιχείων και μόνο, οφτε ςτο τρίπτυχο των διοικθτικϊν, οικονομικϊν και λειτουργικϊν ελζγχων με τθν αυςτθρι ζννοια, που πολλζσ φορζσ οι ελεγχόμενοι κζλουν να του προςδίδουν, λόγω άγνοιασ. Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ, ςτθν προςπάκεια του να καλφψει ελεγκτικά όλουσ τουσ χϊρουσ, ςυναντάει μια ςειρά δυςκολιϊν, όπωσ ζλλειψθ ανάλογθσ υποςτιριξθσ από τουσ διοικοφντεσ, αδυναμία των ιδίων των ελεγκτϊν να υποςτθρίξουν το ζργο τουσ, κακϊσ και τθ μθ αποδοχι του από τουσ ελεγχόμενουσ, ειδικά ςε τεχνικά και παραγωγικισ διαδικαςίασ κζματα με το αιτιολογικό, ότι δεν είναι αντικείμενα του Εςωτερικοφ Ελζγχου, ζχοντασ κατά νου τον παραδοςιακό οικονομικό ζλεγχο. Ραρά τισ δυςκολίεσ αυτζσ οι τελευταίεσ ανακατατάξεισ, γενικότερα ςτθν αγορά, ζδωςαν τθ δυνατότθτα ςτον Εςωτερικό Ζλεγχο να επανακτιςει το χαμζνο ζδαφοσ που είχε παραχωριςει, να δϊςει δυναμικι και παρουςία και να γίνεται όλο και περιςςότερο αποδεκτόσ, αναγκαίοσ ακόμθ και ςτουσ ίδιουσ τουσ ελεγχόμενουσ. Με το ςκεπτικό ότι ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ αξιολογεί τθν επάρκεια λειτουργίασ του ςυςτιματοσ εςωτερικοφ ελζγχου, δθλαδι ζλεγχοσ επί όλων των λειτουργιϊν δεν περιορίηεται ςε ςυγκεκριμζνα αντικείμενα, διακρίνεται δε ςε τόςα είδθ ελζγχου, όςεσ είναι και οι λειτουργίεσ, ιτοι ςε οικονομικοφσ, διοικθτικοφσ, λειτουργικοφσ, παραγωγισ, τεχνικοφσ, προμθκειϊν και πωλιςεων, διαχείριςθσ ανκρϊπινου δυναμικοφ, ποιοτικοφ ελζγχου, μθχανογράφθςθσ, διαχείριςθσ αποκεμάτων, παραγωγικϊν μζςων, ζλεγχοι αςφάλειασ (security) των Εγκαταςτάςεων, φυςικοφ περιβάλλοντοσ, είςπραξθσ αςφαλίςτρων, εκπαίδευςθσ προςωπικοφ, κακϊσ υγιεινισ και αςφάλειασ των εργαηομζνων, τεχνικϊν ζργων και γενικά ζλεγχοσ επί όλων των δραςτθριοτιτων που διζπουν τθ λειτουργία των οικονομικϊν μονάδων. 8

12 Επίςθσ, πρζπει να επιςθμανκεί ότι ςτθν πράξθ ςε κάκε αντικείμενο ελζγχου υπειςζρχονται ταυτόχρονα και άλλα είδθ ελζγχου, ςυμπλθρϊνοντασ τον ζλεγχο, ανάλογα του ελεγχόμενου αντικειμζνου, του εφρουσ και τθ βαρφτθτα που του προςδίδουμε. Αυτό ςθμαίνει ότι όςο και να κζλουμε να κινθκοφμε αυςτθρά ςε ζνα αντικείμενο ελζγχου, είναι αδφνατο. Λόγου χάρθ, αν ελζγχουμε τα αποκζματα πζραν τθσ απογραφισ για τθν ςυμφωνία αυτϊν, κα υπειςζλκουμε και ςε επίπεδο διαχείριςθσ αυτϊν, ςτο κόςτοσ εκπαίδευςθσ και τθ διοίκθςθ του προςωπικοφ κακϊσ ςτισ φφρεσ εκφραςμζνεσ και ςε αξία. Εδϊ κα πρζπει να τονιςκεί, ςφμφωνα με τα όςα αναφζραμε, ότι ουδζποτε λειτουργίεσ μποροφν να αποτελζςουν, ςτθ διεφκυνςθ Εςωτερικοφ Ελζγχου, αυτόνομα τμιματα. κα μποροφςαμε να δεχκοφμε ότι οι Εςωτερικοί Ζλεγχοι διακρίνονται ςε οικονομικοφσ, διοικθτικοφσ και λειτουργικοφσ, υπό τθν ευρεία ζννοια και με τθν προχπόκεςθ ότι όλεσ οι λειτουργίεσ, εντάςςονται ανάλογα, κάτω από τθ ομπρζλα των τριϊν αυτϊν διακρίςεων και καμία δεν μπορεί να αποτελζςει εξαίρεςθ ελεγκτικισ διερεφνθςθσ. Ι καλό κα είναι, από εδϊ και ςτο εξισ για να αρκοφν παντελϊσ οι ςυγχφςεισ αυτζσ, όλεσ οι εκδοχζσ του όρου "ζλεγχοσ" να ενςωματωκοφν ςτο γενικό όρο, ςυμπεριλαμβάνοντασ όλεσ τισ δραςτθριότθτεσ που αναφζραμε, αποτρζποντασ παράλλθλα κάκε περιοριςμό, ςτθν εκτζλεςθ των κακθκόντων των εςωτερικϊν ελεγκτϊν. Ωσ προσ τθ διάκριςθ των ελζγχων, για καλφτερθ κατανόθςθ αυτϊν, ενδεικτικά, πιο κάτω γίνεται μια ςφντομθ περιγραφι ςε τζςςερα είδθ: α. Ζλεγχοι παραγωγισ Οι ζλεγχοι -παραγωγισ (Production Audits) ςτοχεφουν ςτο κατά πόςο τθροφνται οι διαδικαςίεσ ςε όλο το εφροσ τθσ παραγωγικισ διαδικαςίασ, το κατά πόςο οι παραγόμενεσ ποςότθτεσ είναι ςφμφωνα με το εγκεκριμζνο από τθ διοίκθςθ πρόγραμμα, ςε ετιςια βάςθ και ανά περιόδουσ, το κατά πόςο γίνεται ςωςτι διαχείριςθ και χριςθ του μθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ, αν τα τμιματα είναι ςωςτά και κατάλλθλα ςτελεχωμζνα, αν τα ςτελζχθ είναι κατάλλθλα 9

13 εκπαιδευμζνα, αν γίνεται ςωςτά ο εφοδιαςμόσ τθσ παραγωγισ από υλικά, αν αυτά διαχειρίηονται ςωςτά αποφεφγοντασ τισ υψθλζσ φφρεσ πζραν των φυςιολογικϊν ορίων, κακϊσ επίςθσ το κατά πόςο τα προϊόντα είναι ςφμφωνα με τισ προδιαγραφζσ του ποιοτικοφ ελζγχου (I.S.O.). Επίςθσ, αν θ ςυςκευαςία των προϊόντων είναι ςφμφωνα με τισ προδιαγραφζσ, αν τθροφνται οι διαδικαςίεσ παράδοςθσ -παραλαβισ των ετοίμων προϊόντων από τθν παραγωγι ςτθν αποκικθ και γενικότερα αν τθροφνται οι διαδικαςίεσ που αφοροφν τθν παραγωγικι διαδικαςία και τα μζςα που λαμβάνουν χϊρα ςε όλεσ τισ παραγωγικζσ φάςεισ. β. Οικονομικοί ζλεγχοι Οι οικονομικοί ζλεγχοι (Financial Audits), ςτοχεφουν ςτθν επαλικευςθ τθσ ακρίβειασ, τθσ ειλικρίνειασ και τθσ αξιοπιςτίασ των οικονομικϊν καταςτάςεων και ςτοιχείων, ςτθν εξαςφάλιςθ τθσ ςωςτισ απεικόνιςθσ των ςυναλλαγϊν, τθν εξακρίβωςθ τθσ νομιμότθτασ, τθσ αποδοτικότθτασ των οικονομικϊν πόρων, τθσ ςωςτισ διαχείριςθσ αυτϊν, μζςω διαδικαςιϊν για ςυγκεκριμζνθ χρονικι περίοδο. Οι ζλεγχοι αυτοί διενεργοφνται με κάκε λεπτομζρεια επί των οικονομικϊν ςτοιχείων, των επιμζρουσ δοςολθψιϊν-ςυναλλαγϊν και επί κάκε είδουσ οικονομικοφ φαινομζνου, παρζχοντασ τισ ανάλογεσ πλθροφορίεσ ςτθν εκάςτοτε διοίκθςθ για τθ λιψθ επιχειρθματικϊν αποφάςεων. Αφοφ γίνεται αναφορά ςτουσ οικονομικοφσ ελζγχουσ κα πρζπει να τονιςκεί ιδιαιτζρωσ πωσ ο εςωτερικοί ελεγκτζσ δεν ςυντάςςουν ιςολογιςμοφσ, αντικείμενο που αφορά τον προϊςτάμενο του λογιςτθρίου. 10

14 γ. διοικθτικοί ζλεγχοι Οι διοικθτικοί ζλεγχοι (Management Audits), κινοφνται ςε ζνα ευρφτερο πεδίο δράςθσ, ςε αντίκεςθ από τουσ οικονομικοφσ και λειτουργικοφσ ελζγχουσ, ζχουν ευρφτερουσ αντικειμενικοφσ ςτόχουσ, οι οποίοι ςυνίςταται ςτο να εξετάηουν και να αξιολογοφν, βάςει αντικειμενικϊν και επιςτθμονικϊν μεκόδων, τθν ςυνολικι διοικθτικι αποτελεςματικότθτα τθσ επιχείρθςθσ-φορζα, κακϊσ και τισ επιμζρουσ διοικθτικζσ λειτουργίεσ αυτισ, ςφμφωνα με τισ τεχνικζσ- μεκόδουσ και τουσ αποδεχτοφσ κανόνεσ τθσ διοικθτικισ επιςτιμθσ. 0ι διοικθτικοί Εςωτερικοί Ζλεγχοι εξετάηουν το βακμό διοικθτικισ αποτελεςματικότθτασ, οργάνωςθσ, ςυνεργαςίασ και επικοινωνίασ όλων των διοικθτικϊν ιεραρχικϊν επιπζδων του οργανιςμοφ, κακϊσ επίςθσ τισ ιδιαιτερότθτεσ και τισ αδυναμίεσ του τρόπου λειτουργίασ των. Στοχεφουν ςτθν αξιολόγθςθ του ςυςτιματοσ διοικθτικοφ Εςωτερικοφ Ελζγχου, ςτθν επιςιμανςθ αδυναμιϊν και αιτιϊν που τισ προκαλοφν, κακϊσ και ςτισ ςυνζπειεσ των αδυναμιϊν αυτϊν. Διερευνοφν, εξετάηουν και αξιολογοφν τθν αποτελεςματικότθτα του ςχεδιαςμοφ και τθ ςτρατθγικι του φορζα ωσ προσ το βακμό υλοποίθςθσ και τθν επίτευξθ των τεκζντων ςτόχων. Οι διοικθτικοί ζλεγχοι εξετάηουν το κατά πόςο διαχειρίηονται κατά τον άριςτο τρόπο τα διακζςιμα μζςα και πόροι. Εξετάηουν τουσ λόγουσ και τα αίτια αποχϊρθςθσ του εξειδικευμζνου προςωπικοφ και τισ επιπτϊςεισ των αποχωριςεων αυτϊν. Επίςθσ, εξετάηουν τθ ςυμμόρφωςθ των εργαηομζνων προσ τισ εξουςιοδοτιςεισ, τα ςχζδια δράςθσ τισ αποφάςεισ τθσ διοίκθςθσ και γενικότερα τθν πολιτικι διοίκθςθσ τθσ εταιρίασ. Αποβλζπουν ςτθ διερεφνθςθ του κατά πόςο το ανκρϊπινο δυναμικό αξιολογείται και αξιοποιείται κατά τον καλφτερο δυνατό τρόπο, αν είναι προςθλωμζνο και εγκλιματιςμζνο ςτο περιβάλλον που εργάηεται, αν είναι ενιμερο για τουσ ςτόχουσ τθσ επιχείρθςθσ και αν ςυμμετζχει ενεργά ςτθν υλοποίθςθ αυτϊν. Επίςθσ, αν υπάρχει πολιτικι κουλτοφρασ μζςα ςτο φορζα. Αν οι ςχζςεισ των εργαηομζνων με τον φορζα, 11

15 είναι ςε καλό επίπεδο ςυνεργαςίασ και αν επιλφονται άμεςα τα προβλιματα των και δεν αποβαίνουν ςε βάροσ και των δφο μερϊν. Γενικότερα, οι διοικθτικοί ζλεγχοι αξιολογοφν τθν υπάρχουςα πολιτικι διοίκθςθσ προςωπικοφ, το κατά πόςο τα ςυςτιματα διοίκθςθσ λειτουργοφν αποδοτικά, προκειμζνου να ςυμβάλουν αποτελεςματικά ςτθν επίτευξθ ςυγκεκριμζνων ςτόχων με το ελάχιςτο δυνατό κόςτοσ και με το μεγαλφτερο όφελοσ. Εν κατακλείδι, οι διοικθτικοί ζλεγχοι καλφπτουν λειτουργίεσ που αφοροφν άμεςα το λειτουργικό, διοικθτικό ςκζλοσ όλων των ιεραρχικϊν επίπεδων δίνοντασ δυνατότθτα ςτθ διοίκθςθ να ζχει γνϊςθ τθσ γενικότερθσ.διοικθτικισ λειτουργίασ τθσ επιχείρθςθσ. δ. Λειτουργικοί ζλεγχοι Αντικειμενικόσ ςκοπόσ των λειτουργικϊν ελζγχων (Operational Audits) είναι θ διερεφνθςθ λειτουργίασ των διαδικαςιϊν θ αξιολόγθςθ και εκτίμθςθ τθσ δομισ του υπάρχοντοσ ςυςτιματοσ και θ πρόταςθ ανάπτυξθσ νζων και βελτίωςθσ υπαρχόντων ςε περιοχζσ που ζχουν απαξιωκεί. Εάν λειτουργεί το οργανόγραμμα, εφαρμόηονται οι νόμοι, οι αποφάςεισ του διοικθτικοφ ςυμβουλίου, οι νόμοι τθσ πολιτείασ, ελζγχεται εάν οι ςυναλλαγζσ γίνονται ςφμφωνα με τισ κεςπιςμζνεσ εξουςιοδοτιςεισ και αν τα επιμζρουσ τμιματα, κακϊσ και μεταξφ τουσ λειτουργοφν αρμονικά και αποδοτικά. Οι λειτουργικοί ζλεγχοι αποβλζπουν ςτθν προαγωγι και τθν προϊκθςθ τθσ αποτελεςματικισ λειτουργίασ τθσ επιχείρθςθσ. Αναφζρονται ςτισ επιμζρουσ λειτουργίεσ των διαδικαςιϊν και ςτον τρόπο λειτουργίασ του ςυςτιματοσ διοίκθςθσ. Οι ζλεγχοι αυτοί ςτοχεφουν να διαπιςτϊςουν κατά πόςο οι διαδικαςίεσ λειτουργοφν αποτελεςματικά κατά τθν υλοποίθςθ των αποφάςεων. Τζλοσ, αποβλζπουν ςτθ διαπίςτωςθ κατά πόςο ζνα τμιμα λειτουργεί ςωςτά με τθν υπάρχουςα οργανωτικι δομι, αν επιτυγχάνονται οι ςτόχοι, προτείνοντασ ςυγχρόνωσ διορκωτικζσ παρεμβάςεισ όπου ςυναντϊνται αποκλίςεισ. Επίςθσ, αν οι 12

16 λειτουργίεσ ςυμβάλουν ςτθ βελτίωςθ τθσ ενδοεπιχειρθςιακισ επικοινωνίασ μεταξφ των ιεραρχικϊν επιπζδων και μεταξφ τμθμάτων. Στο παράδειγμα που ακολουκεί, ςτόχοσ είναι να ςκιαγραφθκοφν τα τελευταία τρία είδθ ελζγχων και να γίνει πλιρωσ κατανοθτι θ διάκριςθ αυτι από τον αναγνϊςτθ ελεγκτι, κακϊσ επίςθσ, να φανεί και θ αλλθλοςφνδεςθ των δραςτθριοτιτων αυτϊν, κακϊσ και ο βακμόσ ςυμμετοχισ των κατά τον ζλεγχο. Εκδίδεται αίτθςθ αγοράσ από το τμιμα αποκικθσ ι χριςτθ, προωκείται ςτο τμιμα αγορϊν (προμθκειϊν), δίδεται παραγγελία ςτον προμθκευτι τθν οποία και εκτελεί, παραλαμβάνονται οι πρϊτεσ φλεσ, αποκθκεφονται και εξοφλείται το τιμολόγιο αγοράσ. Στο παράδειγμα μασ ςτόχοσ του ελεγκτι είναι να διενεργιςει ζλεγχο από το αρχικό ςτάδιο "αίτθμα για αγορά" μζχρι και το οριςτικό κλείςιμο που είναι θ "εξόφλθςθ του τιμολογίου". Ο οικονομικόσ ζλεγχοσ ςτοχεφει αν θ πλθρωμι αφορά το φψοσ του ποςοφ που αρχικά είχε ςυμφωνθκεί με τον προμθκευτι. Ο διοικθτικόσ ζλεγχοσ ςτοχεφει να διαπιςτϊςει πόςο καλά διοικείται το τμιμα αγορϊν και αποκθκϊν, ενϊ ο λειτουργικόσ ζλεγχοσ ζχει ωσ κφριο ςτόχο να επιςθμάνει πόςο καλά λειτουργεί το τμιμα και αν εφαρμόηονται οι διαδικαςίεσ από το αρχικό ςτάδιο ζναρξθσ τθσ αγοράσ ζωσ και τθν ολοκλιρωςθ αυτισ. Ρθγζσ: Γενικζσ Αρχζσ Ελεγκτικισ, κεόδ. Γ. Γρθγοράκοσ, ΣΟΛ 1989 Ο Σφγχρονοσ Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ ςτισ Επιχειριςεισ- Οργανιςμοφσ, Ραντελισ Στυλ. Ραπαςτάκθσ, Α' τόμοσ, Ακινα 2003, ΟΡΑΡ 13

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΚΣΘ(Internal Auditor)-φμβουλοσ Οι ραγδαίεσ τεχνολογικζσ εξελίξεισ, θ ανάπτυξθ των επιχειριςεων, οι παγκόςμιεσ ανακατατάξεισ που παρατθροφνται ςε όλουσ τουσ κλάδουσ των επιχειριςεων, όλο και δυςκολεφουν το ζργο των διοικιςεων. Οι διοικοφντεσ, ςτθν όλθ αυτι αναδιοργάνωςθ τθσ παγκόςμιασ ζκρθξθσ, εκ των πραγμάτων, από μόνοι τουσ αδυνατοφν να ζχουν τθν κατάλλθλθ πλθροφόρθςθ και υποςτιριξθ που απαιτείται για άμεςθ λιψθ επιχειρθματικϊν αποφάςεων. Το κενό- αδυναμία αυτό, προςπακοφν οι διοικιςεισ να καλφψουν με τθν εκχϊρθςθ αρμοδιοτιτων ςε διάφορα επίπεδα διοίκθςθσ. Ρρωτεφοντα ρόλο ςτθν ανάλθψθ αρμοδιοτιτων για τθν παροχι διοικθτικισ πλθροφόρθςθσ και υποςτιριξθσ και μάλιςτα ςε κζματα που απαιτείται υψθλοφ επιπζδου γνϊςθ και κρίςθ, ςε κζματα διοικθτικοφ ελζγχου (Management Audit) καλείται να διαδραματίςει ο εςωτερικόσ ελεγκτισ (Internal Auditor). Ο εςωτερικόσ ελεγκτισ είναι ο ςφμβουλοσ που ςχεδιάηει και εκτελεί ελζγχουσ που αφοροφν τθν εφαρμογι των αποφάςεων τθσ διοίκθςθσ που ζχουν άμεςθ ςχζςθ με τθν ςτρατθγικι, τθν πολιτικι και το μζλλον του φορζα. Είναι το πρόςωπο που διακρίνεται για ικοσ, το χαρακτιρα, τθν εξειδικευμζνθ επιςτθμονικι κατάρτιςθ, τθν κριτικι ςκζψθ, τθ διοικθτικι ικανότθτα, το κάρροσ τθσ γνϊμθσ, το διερευνθτικό πνεφμα και τθν ειλικρίνεια. Είναι το ςτζλεχοσ που εκφράηει τθν ανϊτατθ διοίκθςθ που ηει τον παλμό του φορζα, που αφουγκράηεται τα προβλιματα και γνωρίηει τισ αδυναμίεσ του, που διερευνά και αξιολογεί τθν επάρκεια και τθν αποτελεςματικότθτα των ςυςτθμάτων εςωτερικισ λειτουργίασ. Είναι το ςτζλεχοσ που εμπιςτεφεται θ διοίκθςθ, είναι ο ςφμβουλοσ που με τθν πολφπλευρθ γνϊςθ, τθν εμπειρία και τθν αντικειμενικι κρίςθ, που ιδιαιτζρωσ τον διακρίνει, αξιολογεί και αποτιμά κατά τον πλζον επαγγελματικό τρόποσ το μζγεκοσ των κινδφνων για λογαριαςμό τθσ διοίκθςθσ 14

18 που είναι το πρϊτιςτο μζλθμα τθσ, ωσ ανταγωνιςτικό πλεονζκτθμα. 0 εςωτερικόσ ελεγκτισ είναι ςτζλεχοσ υψθλϊν προδιαγραφϊν που διακζτει πλοφςιο οπλοςτάςιο γνϊςεων και ιδεϊν. Χαρακτθρίηεται από διοικθτικζσ ικανότθτεσ, κακολικι γνϊςθ του εςωτερικοφ και εξωτερικοφ περιβάλλοντοσ που δρα ο φορζασ. Διακζτει ειδικι, κα μποροφςε να πει κανείσ, μζκοδο προςζγγιςθσ και εκτίμθςθσ των προβλθμάτων, ωσ επίςθσ και αυξθμζνθ αντικειμενικι κρίςθ, ςτοιχείο απαραίτθτο για ζνα ςφγχρονο τρόπο διοίκθςθσ. Τα χαρακτθριςτικά αυτά γνωρίςματα είναι οι λόγοι που όλεσ οι διοικιςεισ ςιμερα κεωροφν τον εςωτερικό ελεγκτι «ςφμβουλο» τουσ, προκειμζνου να εξαςφαλίςουν και διαςφαλίςουν όςο είναι δυνατόν άριςτθ και αποτελεςματικι διοίκθςθ, ςωςτι οργανωτικι δομι, ςωςτι διαχείριςθ και διαφφλαξθ των περιουςιακϊν ςτοιχείων, ςωςτι αξιολόγθςθ και αξιοποίθςθ του ανκρϊπινου δυναμικοφ με ςτόχο τθν μεγιςτοποίθςθ των οικονομικϊν μεγεκϊναποτελεςμάτων για τα οποία θ διοίκθςθ είναι υπόλογθ ζναντι των μετόχωνεπιχειρθματία. Θ αποδοχι του εςωτερικοφ ελεγκτι ωσ «ςυμβοφλου» δεν περιορίηει το ζργο του ςε ςτενά ελεγκτικά όρια. Του παρζχει τθ δυνατότθτα να προςφζρει υψθλοφ επιπζδου ελεγκτικζσ υπθρεςίεσ, αξιοποιϊντασ, θ διοίκθςθ, εποικοδομθτικά τισ γνϊςεισ και τισ εμπειρίεσ του. Με το πνεφμα αυτό επιβάλλεται θ ςυμμετοχι του διευκυντι του τμιματοσ ςτα ςυμβοφλια των ανωτάτων ςτελεχϊν. Θ ςυμμετοχι του βοθκά ςτθν ανταλλαγι απόψεων, ςτθν ενθμζρωςθ του για τθ ςτρατθγικι και τθν πολιτικι του φορζα, ϊςτε το κακετί που ελζγχεται να ςυμπλζει με το πνεφμα τθσ διοίκθςθσ και τουσ γενικότερουσ ςτόχουσ τθσ εταιρίασ, ςε αντίκετθ περίπτωςθ λειτουργοφν και οι δφο ςε διαφορετικζσ κατευκφνςεισ. Οι διοικοφντεσ, πρζπει να ζχουν κατά νου, πωσ θ φφςθ του αντικειμζνου του Εςωτερικοφ Ελζγχου, λόγω τθσ ευρφτθτασ των κεμάτων και των εμπειριϊν που ςυνεχϊσ αποκομίηονται μζςω τθσ ςυνεχοφσ διερεφνθςθσ, δίδεται θ δυνατότθτα να αναπτφςςονται και να δθμιουργοφνται ικανά ςτελζχθ και μάλιςτα υψθλϊν προδιαγραφϊν από τα οποία τα πιο χαριςματικά κα είναι ςτθ διάκεςθ τθσ διοίκθςθσ, για να καλφψει υψθλζσ διοικθτικζσ κζςεισ με αυξθμζνεσ ευκφνεσ. Οι 15

19 ικανότθτεσ που διακζτουν οι ςθμερινοί ελεγκτζσ, ςε ζνα καλά οργανωμζνο τμιμα, είναι ιςάξιεσ ι και ανϊτερεσ με αυτζσ που διακζτουν οι εξωτερικοί ςφμβουλοι. Είναι προφανζσ, πωσ θ αναγνϊριςθ του ζργου του εςωτερικοφ ελεγκτι και θ αποδοχι αυτοφ ωσ «ςφμβουλο» από τθ διοίκθςθ, τθσ παρζχει τα εχζγγυα για λιψθ υψθλοφ επιπζδου επιχειρθματικϊν αποφάςεων με ςθμαντικά οφζλθ. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ είναι ενςωματωμζνοι ςε όλεσ τισ δραςτθριότθτεσ του φορζα, είναι οι ςφμβουλοι τθσ διοίκθςθσ ςε όλα τα κζματα, περιορίηοντασ κατ" αυτό τον τρόπο το κόςτοσ των εξωτερικϊν ςυμβοφλων, κακϊσ οι εςωτερικοί ελεγκτζσ κοςτίηουν λιγότερο ςτθν επιχείρθςθ. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ που αποτυγχάνουν να υποδυκοφν το ρόλο του ςυμβοφλου κινδυνεφουν να χαρακτθριςτοφν ωσ απρόςεκτοι, γιατί γίνεται όλο και πιο ςαφζσ, ότι το πρϊτο πρόςωπο που βάλλεται από τουσ εξωτερικοφσ ςυμβοφλουσ, οι λόγοι είναι γνωςτοί, είναι ο εςωτερικόσ ελεγκτισ, δίχωσ αυτό να αποτελεί μομφι προσ τουσ εξωτερικοφσ ςυμβοφλουσ και ότι δεν αναγνωρίηεται το ζργο τουσ. Θ πιο πάνω αναφορά ςτον εςωτερικό ελεγκτι ωσ «ςφμβουλο», είναι ο λόγοσ που και ςτθν Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, αρκετοί οργανιςμοί και επιχειριςεισ ζχουν αρχίςει να εκτιμοφν και να εμπιςτεφονται το ζργο του, να οργανϊνουν τμιμα εςωτερικοφ ελζγχου από ικανά ςτελζχθ, παραχωρϊντασ παράλλθλα υψθλοφ επιπζδου ελεγκτικζσ αρμοδιότθτεσ, ικανζσ να ςυμβάλλουν ςτθν εφαρμογι των πολιτικϊν και των αποφάςεων των διοικοφντων. 16

20 2.2 ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΚΣΟ Ο ΕΩΣΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ; Ο προβλθματιςμόσ που τίκεται πολλζσ φορζσ είναι το κατά πόςο ςιμερα ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ είναι αποδεκτόσ ςτισ επιχειριςεισ από τουσ ελεγχόμενουσ. Θ λζξθ "ζλεγχοσ", ωσ άκουςμα και μόνο, δθμιουργεί εκ των πραγμάτων μια φυςιολογικι αντίδραςθ. Ωσ εκ τοφτου ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ ςτθν πράξθ δθμιουργεί αν όχι μία επικετικι ςτάςθ από τουσ ελεγχόμενουσ, αναμφιςβιτθτα όμωσ δθμιουργεί μια αμυντικι ςτάςθ που πολλζσ φορζσ δυςκολεφει το ζργο των ελεγκτϊν αφαιρϊντασ κατά πολφ τθ δυνατότθτα να ςυνδράμει αποτελεςματικά ςτο ζργο τθσ διοίκθςθσ κακϊσ και των ίδιων των ελεγχόμενων. Θ μθ αποδοχι του Εςωτερικοφ Ελζγχου, ςε μεγάλο βακμό, απορρζει από τθν ζλλειψθ διαμόρφωςθσ πολιτικισ και ελεγκτικισ κουλτοφρασ, κακϊσ και ανάλογθσ υποςτιριξθσ που παρατθρείται από τουσ φορείσ. Ανάλογο μερίδιο ευκφνθσ, ςτθν μθ αποδοχι του, ζχουν και οι ίδιοι οι εςωτερικοί ελεγκτζσ, κακϊσ δεν φροντίηουν ςτθν διαμόρφωςθ κατάλλθλου ελεγκτικοφ κλίματοσ, όπωσ και διακριτικοφ χειριςμοφ τθν ελεγκτικϊν κεμάτων, κατά τθν εκτζλεςθ των κακθκόντων τουσ. Ραρόλο το αρνθτικό κλίμα αποδοχισ, που παρατθρείται κατά μεγάλο βακμό, οι τελευταίεσ αποφάςεισ τθσ επιτροπισ κεφαλαιαγοράσ που υποχρεϊνει τισ ειςθγμζνεσ εταιρείεσ να ζχουν τμιμα Εςωτερικοφ Ελζγχου, οι αποφάςεισ των τραπεηικϊν οργανιςμϊν και ιδρυμάτων για υιοκζτθςθ του Εςωτερικοφ Ελζγχου, κακϊσ επίςθσ και θ προβολι του Εςωτερικοφ Ελζγχου μζςω του ινςτιτοφτου εςωτερικϊν ελεγκτϊν, ζχουν ςυμβάλλει κετικά, παρότι υπάρχει μακρφσ δρόμοσ ακόμθ, για τουσ ελεγχόμενουσ να αποδεχκοφν τον Εςωτερικό Ζλεγχο, ωσ βοικεια απζναντι ςτισ ευκφνεσ που ζχουν αναλάβει. 17

21 2.3 ΑΝΕΞΑΡΣΘΙΑ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ Θ αποτελεςματικότθτα του Εςωτερικοφ Ελζγχου δεν είναι κζμα μόνο απεικόνιςθσ αυτοφ ςτο οργανόγραμμα τθσ επιχείρθςθσ, αλλά μια ςειρά παραμζτρων που πρζπει να λθφκοφν ςοβαρά υπόψθ από τθν διοίκθςθ. Μια από αυτζσ και μάλιςτα θ πιο βαςικι είναι θ "ανεξαρτθςία", που ςθμαίνει οι εςωτερικοί ελεγκτζσ πρζπει να είναι ανεξάρτθτοι από τισ δραςτθριότθτεσ που ελζγχουν. Να ζχουν πλιρθ, ελεφκερθ και ανεμπόδιςτθ πρόςβαςθ ςε όλεσ τισ δραςτθριότθτεσ τθσ επιχείρθςθσ, αρχεία, περιουςιακά ςτοιχεία και ςτο προςωπικό. Είναι δε ανεξάρτθτοι, όταν ζχουν τθ δυνατότθτα και εκτελοφν τθν εργαςία τουσ ελεφκεροι και είναι απαλλαγμζνοι από κάκε είδουσ παρεμβάςεισ. Αυτό δε επιτυγχάνεται, όταν τουσ παρζχεται θ ανάλογθ υποςτιριξθ από το διοικθτικό ςυμβοφλιο. Επίςθσ, ανεξαρτθςία ςθμαίνει ςτιριξθ για επάρκεια λειτουργίασ του τμιματοσ Εςωτερικοφ Ελζγχου και απαίτθςθ για αναβακμιςμζνεσ υπθρεςίεσ. Ανεξαρτθςία ςθμαίνει, θ υπαγωγι του Εςωτερικοφ Ελζγχου ςε ανϊτατο ιεραρχικό επίπεδο π. χ. δ/ντα ςφμβουλο ι επιτροπι ελζγχου. Θ ζνταξθ αυτι του προςδίδει κφροσ, αντικειμενικότθτα και αποτελεςματικότθτα ςτο ζργο του. Αντίκετα θ υπαγωγι του, π.χ. κάτω από τθν διεφκυνςθ τεχνικϊν ι οικονομικϊν υπθρεςιϊν ι οποιαςδιποτε άλλθσ διεφκυνςθσ, δεν είναι εφικτό να λειτουργιςει αποτελεςματικά. Τοφτο γιατί θ ίδια θ διεφκυνςθ κα είναι ελεγκτισ και ελεγχόμενοσ, που ςθμαίνει ότι ο ελεγκτισ κα ελζγχει τον προϊςτάμενο του, πράγμα που δεν του παρζχεται θ δυνατότθτα, κατά ςυνζπεια ο ζλεγχοσ να γίνεται ελλιπισ και αναποτελεςματικόσ. Θ κζςθ οριςμζνων που κζλουν το τμιμα του Εςωτερικοφ Ελζγχου κάτω από τθν ευκφνθ τθσ διεφκυνςθσ τουσ αντί τθσ διοικιςεωσ, "ςιμερα είναι ξεπεραςμζνθ, μάλιςτα ςε ζνα βακμό είναι και επικίνδυνθ. Ι επιδίωξθ τουσ αυτι γίνεται είτε από ςκοπιμότθτα είτε από άγνοια. Θ ζνταξθ του Εςωτερικοφ Ελζγχου απευκείασ ςτθ διοίκθςθ (π.χ. δ/ντα ςφμβουλο) ςθματοδοτεί τθν αμζριςτθ ςτιριξθ αυτοφ, τθν ανεξαρτθςία για ενεργό δράςθ και τθ ςπουδαιότθτα του ζργου που καλείται να προςφζρει, 18

22 πράγμα που δεν απειλείται θ ίδια θ υπόςταςθ του, που κα ςυνζβαινε, δίχωσ τθν ανάλογθ ζνταξθ του. Υποςτιριξθ τθσ διοίκθςθσ προσ τον Εςωτερικό Ζλεγχο υπάρχει, όταν ο επικεφαλισ του τμιματοσ ζχει επαρκι εξουςία προϊκθςθσ τθσ ανεξαρτθςίασ και διαςφάλιςθ πλιρουσ κάλυψθσ του ελζγχου, όταν ζχει άμεςθ και τακτικι επικοινωνία με τθν ανϊτατθ διοίκθςθ, όταν του παρζχεται θ δυνατότθτα αλλθλοενθμζρωςθσ ςε ηθτιματα αμοιβαίου ενδιαφζροντοσ, ωσ επίςθσ όταν ο διευκυντισ του Εςωτερικοφ Ελζγχου ςυμμετζχει τακτικά ςε ςυνεδριάςεισ ςυμβουλίων διευκφνςεων-διοικθτικοφ ςυμβουλίου για ενθμζρωςθ ςε ηωτικισ ςθμαςίασ κζματα του οργανιςμοφ, ϊςτε το κάκε τι που ελζγχεται να ςυμπλζει με τθν εκάςτοτε ςτρατθγικι και πολιτικι του φορζα, πράγμα απαραίτθτο και αναγκαίο. Σθμειωτζον ότι ςε μια επιχείρθςθ, πρζπει να υπάρχει ξεκάκαρθ κζςθ και πολιτικι για τθν ανεξαρτθςία του Εςωτερικοφ Ζλεγχου, θ οποία και κα πρζπει να προςδιορίηεται ςαφϊσ και μζςα από εγκεκριμζνο από τθ διοίκθςθ εςωτερικό κανονιςμό- πλαίςιο λειτουργίασ του τμιματοσ. Καταγραφι διαδικαςιϊν και εν γζνει ςχεδιαςμόσ εγκατάςταςθ και λειτουργία ςυςτθμάτων είναι εκτόσ αντικειμζνου του Εςωτερικοφ Ελζγχου. Θ ανάκεςθ εκτζλεςθσ τζτοιων δραςτθριοτιτων κλονίηουν το κφροσ του ελζγχου και του περιορίηουν τισ δραςτθριότθτεσ. Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ δεν πρζπει χρθςιμοποιείται "ωσ πυροςβζςτθσ ι ωσ μζςο αςτυνόμευςθσ" για τα τρζχοντα προβλιματα που προκφπτουν, αλλά ωσ ζνασ "ςφμβουλοσ" τθσ διοίκθςθσ με δυναμικι παρουςία για δθμιουργικό ζργο. Κάκε είδουσ παρζμβαςθ ςτο ζργο του Εςωτερικοφ Ελζγχου, εκτόσ πνεφματοσ και αρχϊν, απ' όπου και αν προζρχεται, δυςκολεφει το ζργο του. Υψθλϊν προδιαγραφϊν υπθρεςίεσ από τουσ εςωτερικοφσ ελεγκτζσ προχποκζτει ανεξαρτθςία, επικοινωνία, αλλθλοενθμζρωςθ, υψθλζσ αμοιβζσ, αναγνϊριςθ του ζργου και ανάλογθ ςτιριξθ από τθ διοίκθςθ. 19

23 2.4 ΧΕΕΙ ΕΛΕΓΚΣΩΝ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΩΝ κα πρζπει να τονιςκεί, ιδιαιτζρωσ, ότι ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ δεν αςκεί εξουςία επί των ελεγχομζνων, δεν υποκακιςτά τουσ επιτελείσ των ελεγχόμενων τμθμάτων, δίνοντασ εντολζσ ςε αυτοφσ, δεν προςπακεί να επιβλθκεί για να κυριαρχιςει, αντικζτωσ, αποςκοπεί να ελζγχει τισ λειτουργίεσ το κατά πόςο αυτζσ εφαρμόηονται αποτελεςματικά, να προτείνει λφςεισ όπου διαπιςτϊνονται αδυναμίεσ, παρζχοντασ κατ' αυτό τον τρόπο ςτουσ ελεγχόμενουσ πολφτιμεσ υπθρεςίεσ, προκειμζνου να γίνουν περιςςότερο παραγωγικοί ςτο ζργο τουσ. Θ αποδοχι λοιπόν του Εςωτερικοφ Ελζγχου ςε ζνα φορζα είναι ζνα από τα ηθτιματα που απαςχολεί ιδιαιτζρωσ τουσ ελεγκτζσ. Ζνα καλό εργαςιακό κλίμα μεταξφ ελεγκτϊν και ελεγχομζνων είναι απαραίτθτο για τθν επίτευξθ των ςτόχων που και για τα δφο μζρθ είναι κοινοί, ιδιαίτερα για τουσ ελεγκτζσ, που λόγω τθσ φφςθσ του αντικειμζνου "ζλεγχοσ", δεν γίνονται εφκολα αποδεκτοί. Θ αρμονικι ςυνφπαρξθ των δφο μερϊν και ιδιαίτερα θ αποδοχι των ελεγκτϊν απαιτεί τθν κατανόθςθ από τουσ ελεγχόμενουσ κακϊσ και διαφορετικι αντίλθψθ για τον Εςωτερικό Ζλεγχο. Θ αποδοχι του Εςωτερικοφ Ζλεγχου πζραν του ότι απαιτείται άψογθ επαγγελματικι ςυμπεριφορά των ελεγκτϊν, προχποκζτει και τθν αλλαγι ςτάςθσ των ελεγχόμενων και ιδιαίτερα των επικεφαλισ αυτϊν, γεγονόσ που ςθμαίνει αποδοχι του Εςωτερικοφ Ζλεγχου, ωσ μία ουςιαςτικι προςφορά ςτο ζργο που ζχουν επωμιςκεί. Επίςθσ ςτθν πολιτικι εκπαίδευςθσ του προςωπικοφ κα πρζπει να εντάςςεται και θ επιμόρφωςθ για Εςωτερικό Ζλεγχο, τουλάχιςτον ςε επίπεδο ςτελεχϊν, όπου με τθν ανάλογθ μόρφωςθ, πολιτικι και ςτιριξθ του Εςωτερικοφ Ελζγχου από τθ διοίκθςθ να δθμιουργθκεί θ ανάλογθ ελεγκτικι κουλτοφρα, προκειμζνου ο ζλεγχοσ να γίνει αποδεχτόσ και αναγκαίοσ από τουσ ελεγχόμενουσ, αποφεφγοντασ τισ ςυνθκιςμζνεσ τριβζσ. 20

24 Θ αποδοχι του ελζγχου ζχει ςχζςθ και με τθ ςυμπεριφορά των ελεγκτϊν ζναντι των ελεγχόμενων. Οι ελεγκτζσ κατά τθν εκτζλεςθ των κακθκόντων τουσ πρζπει να ζχουν ςτο νου τουσ ότι: α. Οι ελεγχόμενοι είναι και αυτοί ςυνάδελφοι αντιμετωπίηουν τα ίδια εργαςιακά προβλιματα και εργάηονται για τον ίδιο ςκοπό. β. Οι ελεγχόμενοι ζχουν καλφτερθ γνϊςθ του αντικειμζνου από τουσ ελεγκτζσ και μάλιςτα ςε βάκοσ. γ. Θ επίτευξθ των ςτόχων τθσ επιχείρθςθσ είναι προςπάκεια όλων των εργαηομζνων και όχι μόνο των ελεγκτϊν. δ. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ πρζπει να εκτιμοφν περιςςότερο τα ςυςτιματα παρά τουσ ανκρϊπουσ-πρόςωπα, αποφεφγοντασ τθν κριτικι επί των ελεγχόμενων. ε. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ πρζπει να ζχουν κακθμερινι παρουςία ςτο χϊρο εργαςίασ, πράγμα που ςυμβάλλει ςτθ δθμιουργία κλίματοσ αποδοχισ, καλισ ςυνεργαςία και ςτθν πρόλθψθ του ελζγχου. ςτ. Οι ελεγχόμενοι κα πρζπει, όςο γίνεται, να ζχουν γνϊςθ των ποριςμάτων του ελζγχου, ςτο βακμό που τουσ αφορά. Ανάλογθ ςυμπεριφορά με αυτι των ελεγκτϊν, πρζπει να επιδείξουν και οι ελεγχόμενοι, κα πρζπει να κατανοιςουν και να αποδεχκοφν: α. Ρωσ και οι εςωτερικοί ελεγκτζσ είναι ςυνάδελφοι με τισ ίδιεσ δυςκολίεσ, προβλθματιςμοφσ και ςτόχουσ. β. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ είναι το εργαλείο των ελεγχόμενων που ςυμβάλλει ςτθ διεκπεραίωςθ τθσ εργαςίασ τουσ πιο αποτελεςματικά. Μάλιςτα ωσ εργαλείο τουσ δίνει τθν ευκαιρία να ενθμερϊνουν απ' ευκείασ τθ διοίκθςθ για προβλιματα που για διάφορουσ λόγουσ χρονίηουν και που, δίχωσ τθ ςυμβουλι του ελζγχου, δεν γίνονται γνωςτά και δεν βρίςκουν ποτζ τθ λφςθ τουσ. Είναι αρκετά ενκαρρυντικό για ζναν ελεγχόμενο να του δίδεται θ ευκαιρία, μζςω του Εςωτερικοφ Ελζγχου, να μεταφζροντα! τα προβλιματα τθσ εργαςίασ απευκείασ ςτθ διοίκθςθ και να δίνονται λφςεισ, υλοποιϊντασ τισ ιδζεσ-προτάςεισ του. 21

25 γ. Οι ελεγχόμενοι κα πρζπει να κατανοιςουν τθν ελεγκτικι διαδικαςία, το ελεγκτικό πνεφμα και τα ελεγκτικά κριτιρια που χρθςιμοποιοφν οι ελεγκτζσ, οι οποίοι δεν ζχουν καμία πρόκεςθ να κίξουν τουσ ελεγχόμενουσ, που ωσ βαςικι αρχι ζχουν τθ ςωςτι και αντικειμενικι αξιολόγθςθ των λειτουργιϊν του φορζα. Ρωσ το κάκε τι, για τον ζλεγχο μετριζται πάνω ςτθ βάςθ, του κόςτουσ και του οφζλουσ και αυτό τίκεται ωσ προχπόκεςθ ςε κάκε ζλεγχο, ϊςτε να ςυνάδει με τθν πολιτικι άςκθςθσ διοίκθςθσ και το μζλλον τθσ επιχείρθςθσ. δ. Ο ζλεγχοσ κινείται με αξιόπιςτθ κριτικι και ςκζψθ και με τζτοιο πνεφμα κα πρζπει να τον αποδζχονται οι ελεγχόμενοι. ε. Το ζργο του ελεγκτι είναι πολφ δφςκολο από τθ φφςθ του, βάλλεται από παντοφ, ωσ άκουςμα και μόνο "ζλεγχοσ" δεν είναι εφκολα αποδεκτόσ. Χρειάηεται κατανόθςθ και από τα δφο μζρθ, προκειμζνου να επιτευχκοφν οι ςτόχοι του φορζα που είναι επιδίωξθ και των δφο μερϊν. 22

26 2.5 ΧΕΕΙ ΜΕΣΑΞΤ ΕΩΣΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΕΛΕΓΚΣΩΝ Μεταξφ εςωτερικοφ και εξωτερικοφ ελζγχου, υπάρχουν διαφορζσ και ομοιότθτεσ. Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ (Internal Audit) είναι οργανωμζνοσ μζςα ςτθν επιχείρθςθ ωσ μία από τισ λειτουργίεσ τθσ και διενεργείται από υπαλλιλουσ τθσ. Αντικζτωσ οι εξωτερικοί ελεγκτζσ δεν ζχουν καμιά υπαλλθλικι ςχζςθ με τον φορζα που ελζγχουν, μιςκϊνουν τισ υπθρεςίεσ τουσ και ενεργοφν με εντολι και για λογαριαςμό των μετόχων, ςτουσ οποίουσ και δίνουν αναφορά. Ωσ κφριο μζλθμα του εςωτερικοφ ελζγχου είναι να ελζγχει δειγματολθπτικά τθν εφαρμογι των διαδικαςιϊν κακϊσ και τθν αξιολόγθςθ αυτϊν για τθν εφρυκμθ λειτουργία του οργανιςμοφ. Αντίκετα, αντικειμενικόσ ςκοπόσ του εξωτερικοφ ελζγχου είναι θ ζκφραςθ γνϊμθσ επί των ετιςιων οικονομικϊν καταςτάςεων, των ςτοιχείων του ιςολογιςμοφ, κακϊσ και των αποτελεςμάτων χριςθσ και κατά πόςο αυτά ζχουν καταρτιςκεί ςυμφωνοφμε τα ^παραδεγμζνα διεκνι λογιςτικά πρότυπα και αρχζσ. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ είναι διαρκείσ ςφμβουλοι τθσ διοίκθςθσ και των ελεγχόμενων. Ζχουν καλι γνϊςθ του περιβάλλοντοσ που ελζγχουν, κακϊσ επίςθσ είναι περιςςότερο εξοικειωμζνοι με τισ λειτουργίεσ τθσ επιχείρθςθσ και τουσ ςυναδζλφουσ. Επιπλζον, ζχουν μεγαλφτερθ ευχζρεια χρόνου, αυτό ςθμαίνει ότι είναι ςε κζςθ να εμβακφνουν περιςςότερο τον ζλεγχο εν αντικζςει με τουσ εξωτερικοφσ ελεγκτζσ. Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ ενεργοφν για λογαριαςμό τθσ ανϊτατθσ διοίκθςθσ και είναι ανεξάρτθτοι από αυτό που ελζγχουν. Οι ευκφνεσ τουσ είναι διοικθτικζσ εν αντικζςει προσ τουσ εξωτερικοφσ ελεγκτζσ, των οποίων οι ευκφνεσ είναι νομικζσ για πλθμμελι εκτζλεςθ των κακθκόντων τουσ. Τόςο οι εςωτερικοί ελεγκτζσ, όςο και οι εξωτερικοί είναι και οι δφο απαραίτθτοι, ζχουν δε το δικό τουσ ξεχωριςτό ρόλο. Θ εργαςία των εςωτερικϊν ελεγκτϊν δεν μπορεί να αντικαταςτακεί από τθν εργαςία των εξωτερικϊν 23

27 ελεγκτϊν, οι οποίοι χρθςιμοποιοφν τα αποτελζςματα των εςωτερικϊν ελεγκτϊν για ςυμπλιρωμα τθσ δικι τουσ εργαςίασ. Μεταξφ εςωτερικϊν και εξωτερικϊν ελεγκτϊν πζρα των διαφορϊν, υπάρχουν και ομοιότθτεσ, όπωσ και οι δφο αςχολοφνται με τον ζλεγχο, χρθςιμοποιοφν τισ ίδιεσ ελεγκτικζσ διαδικαςίεσ και τεχνικζσ. Επίςθσ και οι δφο είναι ςφμβουλοι. Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ κα πρζπει να τθρεί ςτάςθ βοικειασ, ςυναίνεςθσ και ςυνεργαςίασ απζναντι ςτουσ εξωτερικοφσ ελεγκτζσ, διότι θ ςυνειςφορά του Εςωτερικοφ Ελζγχου ςυμβάλλει ςτθ μείωςθ του κόςτουσ των εξωτερικϊν ελζγχων. Μια καλά οργανωμζνθ διεφκυνςθ Εςωτερικοφ Ελζγχου δικαιολογεί πλιρωσ ζνα περιοριςμό των εργαςιϊν του εξωτερικοφ ελζγχου, κάτι τζτοιο πρζπει να εκτιμάται και να λαμβάνεται ςοβαρά υπόψθ από τθ διοίκθςθ και πριν από κάκε ςυνεργαςία με τουσ εξωτερικοφσ ελεγκτζσ, κακϊσ και με ςυμβοφλουσ κα πρζπει να προθγείται ςυηιτθςθ με τον διευκυντι του Εςωτερικοφ Ελζγχου. Βαςικι αρχι είναι ότι ο διευκυντισ Εςωτερικοφ Ελζγχου πρζπει να ςυντονίηει τισ προςπάκειεσ των εξωτερικϊν ελεγκτϊν και των εξωτερικϊν ςυμβοφλων για αποφυγι των διπλϊν προςπακειϊν που ςυνεπάγεται περιοριςμό των δαπανϊν, κα πρζπει να διαςφαλίηεται ότι θ εργαςία των εςωτερικϊν ελεγκτϊν δεν αναπαράγεται από τουσ εξωτερικοφσ ελεγκτζσ και τουσ ςυμβοφλουσ, επιβαρυνόμενο με επιπλζον κόςτοσ. 24

28 2.6 Θ ΔΤΝΑΜΙΚΘ ΣΟΤ ΕΩΣΕΡΙΚΟΤ ΕΛΕΓΧΟΤ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΘ ΕΣΑΙΡΙΚΘ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΘΘ Μια αποτελεςματικι, ικανι, καλά ςτελεχωμζνθ και ςτρατθγικά τοποκετθμζνθ λειτουργία εςωτερικοφ ελζγχου, μπορεί να αντιπροςωπεφςει ζνα από τα πιο πολφτιμα εργαλεία, που κα παρζχει ςτο Διοικθτικό Συμβοφλιο μια ευρζωσ φάςματοσ επιβεβαίωςθ ςτθν ανάγκθ για αναγνϊριςθ και ζλεγχο των κινδφνων των επιχειριςεων και κα αποτελεί «παράγοντα ανακοφφιςθσ» για τουσ μετόχουσ, τουσ επενδυτζσ και τα άλλα ενδιαφερόμενα μζλθ. Οι προκλιςεισ που αντιμετωπίηουν τα Διοικθτικά Συμβοφλια ςτα πλαίςια τθσ εταιρικισ διακυβζρνθςθσ είναι πολλζσ. Οι κυριότερεσ από αυτζσ είναι οι παρακάτω: (Οικονομικά Χρονικά, Τεφχοσ 126 Μάρτιοσ-Απρίλιοσ 2004, «Εταιρική Διακυβζρνηςη, Η δυναμική του εςωτερικοφ ελζγχου», Κων/νοσ Τριανταφυλλίδησ, Πρόεδροσ του Ελληνικοφ Ινςτιτοφτου Εςωτερικϊν Ελεγκτϊν) Διαχείριςθ Κινδφνων Επιχειρθματικι θκικι και ςυμπεριφορά Ζλεγχοσ τθσ απόδοςθσ τθσ επιχείρθςθσ Εκκζςεισ και αναφορζσ ςε εξωτερικοφσ χϊρουσ Διαχείριςθ κινδφνων Οι ςφγχρονεσ επιχειριςεισ αντιμετωπίηουν πολλοφσ κινδφνουσ ανάλογα με το αντικείμενο εργαςιϊν τουσ και ανάλογα με το περιβάλλον ςτο οποίο δρουν. Οι κυριότεροι από αυτοφσ είναι κίνδυνοι ρευςτότθτασ, επιτοκιακοί, πιςτωτικοί κίνδυνοι, λειτουργικοί, κίνδυνοι αγοράσ, νομικοί και κεςμικοί, φιμθσ και πελατείασ κίνδυνοι που πάντα ζχουν άμεςθ ςχζςθ με το αντικείμενο δράςθσ τθσ εταιρίασ. Σε πολλζσ περιπτϊςεισ οι κίνδυνοι που αντιμετωπίηουν οι ςφγχρονεσ επιχειριςεισ δεν κεωροφνται πλζον θ μόνιμθ απειλι τουσ αλλά ο παράγοντασ επιτυχίασ. Ραρόλα αυτά, οι κίνδυνοι από τθ ςυνεχι ανάπτυξθ τθσ τεχνολογίασ, 25

29 τθν ταχφτθτα και το εφροσ των ςυναλλαγϊν, αλλά και τθν ανάγκθ για τθν ικανοποίθςθ των πελατειακϊν τουσ αναγκϊν, είναι απροςδόκθτοι και μποροφν κάλλιςτα να γίνουν ςε ανεξζλεγκτεσ απειλζσ. Το Διοικθτικό Συμβοφλιο κα πρζπει να γνωρίηει ποφ υπάρχουν κίνδυνοι κα τι κάνει θ διοίκθςθ τθσ επιχείρθςθσ για αυτοφσ. Βαςικζσ προχποκζςεισ για τα παραπάνω είναι θ αποτελεςματικι ςυςτθματικι και διαρκισ διαδικαςία διαχείριςθσ κινδφνων, θ ςυςτθματικι διαδικαςία ροισ πλθροφοριϊν κακϊσ και ζνα οικονομικό ςφςτθμα προςταςίασ από τουσ κινδφνουσ. Μια καλι ςτρατθγικι κινδφνων και μια καλά ςχεδιαςμζνθ λειτουργία διαχείριςθσ κινδφνων αποτελοφν προχποκζςεισ καλι λειτουργίασ του οργανιςμοφ. Χωρίσ διαχείριςθ κινδφνων, που να εξουδετερϊνει όλεσ τισ απειλζσ, είναι ςίγουρο ότι πολλζσ επιχειριςεισ κα είχαν αποτφχει. Ζνα αποτελεςματικό «Σφςτθμα Εςωτερικοφ Ελζγχου» είναι ο ςυνδετικόσ κρίκοσ, μεταξφ των επιχειρθματικϊν ςτόχων και κινδφνων, που μποροφν να εμποδίςουν τθν εκπλιρωςθ τουσ. Ζτςι, θ καλι εταιρικι διακυβζρνθςθ είναι ςυνϊνυμθ με τον καλό εςωτερικό ζλεγχο. Στθν πραγματικότθτα τα δφο αυτά είναι αδιαχϊριςτα. Ο εςωτερικόσ ζλεγχοσ ζχει ζνα ςθμαντικό ρόλο να παίξει, βοθκϊντασ το Διοικθτικό Συμβοφλιο και τθ διοίκθςθ τθσ επιχείρθςθσ ςτον προςδιοριςμό των κινδφνων, αξιολογϊντασ τα Συςτιματα Ελζγχου και παρζχοντασ ςυμβουλζσ που κα ελαχιςτοποιιςουν τον αντίκτυπο κινδφνων με ζνα αποδεκτό κόςτοσ Επιχειρθματικι θκικι και ςυμπεριφορά Θ αντιδεοντολογικι ι ανικικθ ςυμπεριφορά καταςτρζφει τισ επιχειριςεισ και το ανκρϊπινο δυναμικό τουσ. Θ πλθροφόρθςθ τθσ Διοίκθςθσ για το τι ακριβϊσ ςυμβαίνει είναι απαραίτθτθ για αυτό και κακιερϊνεται μία περιεκτικι ςτρατθγικι που μεταξφ άλλων περιλαμβάνει τα ακόλουκα: => Ζναν Εταιρικό Κϊδικα Δεοντολογίασ 26

30 => Αποτελεςματικοφσ τρόπουσ για να κοινοποιοφνται οι ςτόχοι, το όραμα και οι προςδοκίεσ τθσ επιχείρθςθσ => Δυνατότθτεσ επικοινωνίασ και τρόπουσ πλθροφόρθςθσ για τουσ λειτουργοφσ και τα ςτελζχθ ςε όλα τα επίπεδα => Σαφι λογοδοςία ςε κάκε επίπεδο τθσ επιχείρθςθσ Ο εςωτερικόσ ζλεγχοσ ςτο ςθμείο αυτό, παρζχει μοναδικι επιβεβαίωςθ ςτο Διοικθτικό Συμβοφλιο για τθν υφιςτάμενθ λογοδοςία, και για τθν αποτελεςματικότθτα των Συςτθμάτων Εςωτερικοφ Ελζγχου που ιδθ λειτουργοφν Ζλεγχοσ τθσ απόδοςθσ τθσ επιχείρθςθσ Σε πολλζσ περιπτϊςεισ, τα ςτοιχεία μζτρθςθσ τθσ απόδοςθσ είναι ςυνικωσ ακατάλλθλα ι ανεπαρκι για τισ ανάγκεσ των ςφγχρονων επιχειριςεων. Και αυτό γιατί ςπάνια εναρμονίηονται με τισ ςτρατθγικζσ τθσ επιχείρθςθσ, είναι τμθματοποιθμζνα ι αποςπαςματικά, ζχουν ωσ βάςθ ακατάλλθλα υπάρχοντα ςυςτιματα πλθροφόρθςθσ και φτωχά ςτοιχεία αναφοράσ. Ο εςωτερικόσ ζλεγχοσ βρίςκεται ίςωσ ςτθν ιδανικι κζςθ, για να προςφζρει ςτο Διοικθτικό Συμβοφλιο τα ςτοιχεία που χρειάηονται για το ςωςτό ζλεγχο τθσ απόδοςθσ τθσ επιχείρθςθσ. Θ οριηόντια επιςκόπθςθ είναι ζνα από τα πιο χαρακτθριςτικά ςτοιχεία τθσ προςζγγιςθσ του εςωτερικοφ ελζγχου. Μια προςζγγιςθ θ οποία επικεντρϊνεται ςτισ διαδικαςίεσ που φζρνουν το αποτζλεςμα παρά ςτισ οργανωμζνεσ λειτουργίεσ Εκκζςεισ και αναφορζσ ςε εξωτερικοφσ φορείσ Μια πλιρωσ ανεπτυγμζνθ λειτουργία εςωτερικοφ ελζγχου μπορεί να προςφζρει πολφτιμεσ υπθρεςίεσ ςτθν υποχρζωςθ πολλϊν επιχειριςεων να 27

31 κάνουν δθμόςιεσ ανακοινϊςεισ για τθν επάρκεια και αποτελεςματικότθτα των Συςτθμάτων Εςωτερικοφ Ελζγχου. Χωρίσ τθν βοικεια μιασ καλά ςτελεχωμζνθσ και με προςόντα λειτουργίασ εςωτερικοφ ελζγχου, είναι δφςκολο να κατανοιςει κανείσ πϊσ τα Διοικθτικά Συμβοφλια μποροφν να ικανοποιιςουν τισ ανάγκεσ των μετόχων για περιεκτικζσ εκκζςεισ, ςχετικά με τθν κατάςταςθ των Συςτθμάτων Εςωτερικοφ Ελζγχου υνκικεσ λειτουργίασ του εςωτερικοφ ελζγχου Πλα τα παραπάνω αποτελοφν μόνο κάποια παραδείγματα περιοχϊν που ο εςωτερικόσ ζλεγχοσ μπορεί να ζχει προςτικζμενθ αξία ςτθν επιχείρθςθ. Για να ςυμβεί αυτό κα πρζπει να ικανοποιοφνται κάποιεσ ςυγκεκριμζνεσ ςυνκικεσ. Μερικζσ από αυτζσ είναι εξωτερικζσ, με τθν ζννοια ότι κα πρζπει να είναι δεδομζνεσ από τον οργανιςμό και να ζχουν τθν πλιρθ υποςτιριξθ τθσ διοίκθςθσ και τθσ «επιτροπισ ελζγχου» του Διοικθτικοφ Συμβουλίου και είναι: => Ζνα κατάλλθλο μείγμα ςτελζχωςθσ κα ικανοτιτων του Εςωτερικοφ Ελζγχου => Ξεκάκαρεσ αρμοδιότθτεσ που προκφπτουν από εγκεκριμζνο καταςτατικό Εςωτερικοφ Ελζγχου => Οργανωτικι κζςθ ανάλογθ με το ρόλο του => Απουςία περιοριςμοφ του πλαιςίου εργαςίασ Μερικζσ άλλεσ ςυνκικεσ είναι εςωτερικζσ, δθλαδι ζχουν ςχζςθ με τον ίδιο τον εςωτερικό ελεγκτι, όπωσ ζνασ Κϊδικασ Δεοντολογίασ, λειτουργία με βάςθ περιεκτικά Επαγγελματικά Ρρότυπα και το ςωςτό επίπεδο ικανοτιτων πιςτοποιθμζνο από αξιόπιςτουσ φορείσ. 28

32 2.7 Ο Κϊδικασ Δεοντολογίασ Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ εκπροςωποφνται από το Λνςτιτοφτο Εςωτερικϊν Ελεγκτϊν(The Internal of Auditors, ΡΑ), ζνα διεκνι μθ κερδοςκοπικό οργανιςμό με ςυνδεδεμζνα μζλθ, εκνικά Λνςτιτοφτα Εςωτερικϊν Ελεγκτϊν ςε περιςςότερεσ από 100 χϊρεσ ςτον κόςμο (πηγή: Οι εςωτερικοί ελεγκτζσ υποχρεοφνται να υπεραςπίηουν και να εφαρμόηουν ςτθν πράξθ τισ αρχζσ τθσ Ακεραιτότθτασ, Αντικειμενικότθτασ, Εμπιςτευτικότθτασ, και Επάρκειασ, όπωσ αυτζσ περιγράφονται ςτον Κϊδικα Δεοντολογίασ του Λνςτιτοφτου Εςωτερικϊν Ελεγκτϊν, ζναν Κϊδικα που ιςχφει για όλα τα μζρθ του. Ριο ςυγκεκριμζνα, ο προϊςτάμενοσ τθσ υπθρεςίασ εςωτερικοφ ελζγχου, οι εςωτερικοί ελεγκτζσ κακϊσ και οι υπάλλθλοι τθσ επιχείρθςθσ που αςχολοφνται ςτθν υπθρεςία εςωτερικοφ ελζγχου πρζπει να εφαρμόηουν και να υπεραςπίηονται τισ αρχζσ τθσ ακεραιότθτασ, τθσ αντικειμενικότθτασ, τθσ εμπιςτευτικότθτασ και τθσ επάρκειασ, κακόςον: (πηγή Εγκφκλιοσ τησ με θζμα «Εφαρμογή των διατάξεων τησ παρ. 7 του άρθρου 26 του νόμου 3156/2003 για την οργάνωςη υπηρεςίασ εςωτερικοφ ελζγχου ςτισ μη ειςηγμζνεσ ςτο Χρηματιςτήριο Αξιϊν δημόςιεσ επιχειρήςεισ.) => Θ ακεραιότθτα παρζχει εμπιςτοςφνθ ςτθν ςκζψθ και τθν κρίςθ => Θ αντικειμενικότθτα κατά τθ ςυγκζντρωςθ, αξιολόγθςθ και ανάλυςθ των πλθροφοριϊν οδθγεί ςε ιςορροπθμζνθ εκτίμθςθ όλων των ςχετικϊν δεδομζνων χωρίσ επθρεαςμοφσ κατά τθ διαδικαςία ςχθματιςμοφ κρίςθσ => Θ εμπιςτευτικότθτα οδθγεί ςτο ςεβαςμό τθσ αξίασ και τθσ κυριότθτασ των δεδομζνων και αποφεφγεται θ κοινοποίθςθ πλθροφοριϊν χωρίσ κατάλλθλθ εξουςιοδότθςθ, εκτόσ εάν υπάρχει νομικι υποχρζωςθ για κάτι τζτοιο => Θ επάρκεια των γνϊςεων, των δεξιοτιτων και των εμπειριϊν που απαιτοφνται είναι βαςικό ςτοιχείο για τθν παροχι των υπθρεςιϊν εςωτερικοφ ελζγχου 29

33 Ο οριςμόσ του επαγγζλματοσ του εςωτερικοφ ελζγχου ζχει επανακακοριςτεί ωσ «μία ανεξάρτητη, αντικειμενική, διαβεβαιωτική και ςυμβουλευτική δραςτηριότητα ςχεδιαςμζνη να προςθζτει αξία και να βελτιϊνει τισ λειτουργίεσ του οργανιςμοφ. Βοηθά ζνα οργανιςμό να πετφχει τουσ αντικειμενικοφσ ςκοποφ τουσ, προςφζροντασ μία ςυςτηματική επιςτημονική προςζγγιςη για την αποτίμηςη και βελτίωςη τησ αποτελεςματικότητασ τησ διαχείριςησ των κινδφνων, των εςωτερικϊν ελζγχων και των διαδικαςιϊν διοίκηςησ». Είναι ζνα επάγγελμα που ζχει απαλλαγεί από τθν παλιά εικόνα του «διοικθτικοφ επικεωρθτι» για να εξελιχκεί ςε εταίρο τθσ διοίκθςθσ και ςφμβουλο τθσ, με ικανότθτεσ ςτθν διαχείριςθ κινδφνων, τα Συςτιματα Εςωτερικοφ Ελζγχου τθσ Διοίκθςθσ και τθν ανάπτυξθ νζων ςυςτθμάτων. Από τουσ ςφγχρονουσ εςωτερικοφσ ελεγκτζσ ςιμερα αναμζνεται όχι μόνο να δείχνουν τισ ελλείψεισ αλλά να προτείνουν αλλαγζσ που κα προςκζςουν ουςιαςτικι αξία ςτθν επιχείρθςθ. Με άλλα λόγια, το Σφςτθμα Εςωτερικοφ Ελζγχου ενόσ οργανιςμοφ δεν πρζπει μόνο να ςυντελεί ςτθν επίτευξθ των ςτόχων του, αλλά να προςφζρει αξία και να το κάνει με τρόπο αποτελεςματικό αποδοτικό και οικονομικό. ΡΘΓΕΣ: Ο Σφγχρονοσ Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ ςτισ Επιχειριςεισ- Οργανιςμοφσ, Ραντελισ Στυλ. Ραπαςτάκθσ, Α' τόμοσ, Ακινα 2003, ΟΡΑΡ Οικονομικά Χρονικά, Τεφχοσ 126 Μάρτιοσ-Απρίλιοσ 2004, «Εταιρικι Διακυβζρνθςθ, Θ δυναμικι του εςωτερικοφ ελζγχου», Κων/νοσ Τριανταφυλλίδθσ, Ρρόεδροσ του Ελλθνικοφ Λνςτιτοφτου Εςωτερικϊν Ελεγκτϊν http// Εγκφκλιοσ τθσ με κζμα «Εφαρμογι των διατάξεων τθσ παρ. 7 του όρθρου 26 του νόμου 3156/2003 για τθν οργάνωςθ υπθρεςίασ εςωτερικοφ ελζγχου ςτισ μθ ειςθγμζνεσ ςτο Χρθματιςτιριο Αξιϊν δθμόςιεσ επιχειριςεισ Οικονομικόσ Ταχυδρόμοσ, Τεφχοσ 064 Μάρτιοσ 2004, «Ο Εςωτερικόσ Ζλεγχοσ των Επιχειριςεων», Κ. Ρλαγάκοσ, Α. Δρόςου. 30