ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα: Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη νη πεξηνξηζκνί ηνπ ζε ζπλάθεηα κε ην δηθαίσκα πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα Επιβλέπων: Κσλζηαληίλνο Γαξακάξαο πουδαστής: Γεκήηξηνο Γ. Καιπβηψηεο ΑΘΗΝΑ

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΗΛΖΦΖ SUMMARY ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ KEYWORDS Ι. ΔΙΑΓΧΓΗ ΙΙ. ΣΟ ΓΙΚΑΙΧΜΑ ΠΡΟΒΑΗ ΣΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΑ ΔΓΓΡΑΦΑ 1. ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΟΥΤΡΧΗ 2. ΣΟ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ 3. ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ Α. ΤΝΣΟΜΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Β. Ζ ΓΗΑΣΑΞΖ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 5 ΣΟΤ ΚΧΓΗΚΑ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗ ΟΗ ΠΡΟΫΠΟΘΔΔΗ ΑΚΖΖ ΣΟΤ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΟ i. Γεληθά ii. Σα ζηνηρεία ηεο αίηεζεο iii. Ζ δηάθξηζε ζε δηνηθεηηθά θαη ηδησηηθά έγγξαθα iv. Σν έλλνκν ζπκθέξνλ θαη ην «εχινγν ελδηαθέξνλ» v. Σα ηδησηηθά έγγξαθα vi. Ζ πξνζεζκία ρνξήγεζεο ησλ εγγξάθσλ ή αηηηνινγεκέλεο απφξξηςεο ηεο αίηεζεο vii. Οη πεξηνξηζκνί ηνπ δηθαηψκαηνο viii. Ζ ζρέζε ηνπ άξζξνπ 5 ΚΓΓ κε ην άξζξν 16 ηνπ λ. 1599/ ΙΙΙ. ΣΟ ΓΙΚΑΙΧΜΑ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΤ ΑΠΟ ΣΗΝ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΧΠΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ 1. ΓΔΝΙΚΑ ΓΙΑ ΣΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΠΡΟΧΠΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ 2. ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΟΥΤΡΧΗ Α. ΓΔΝΗΚΑ Β. ΔΗΓΗΚΟΣΔΡΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΥΔΖ ΣΧΝ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΧΠΗΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΖΡΑ ΚΑΗ ΣΟΤ ΗΓΗΧΣΗΚΟΤ ΚΑΗ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΟΤ ΒΗΟΤ 3. ΣΟ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ

3 4. ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ Ν. 2472/ ΙV. Η ΑΛΛΗΛΔΠΙΓΡΑΗ ΣΟΤ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΟ ΠΡΟΒΑΗ ΣΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΑ ΔΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΣΟΤ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΟ ΠΡΟΣΑΙΑ ΑΠΟ ΣΗΝ ΔΠΔΞΔΡΓΑΙΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΧΠΙΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΗΡΑ 1. Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΙΚΗ Δ ΠΡΑΚΣΙΚΟ ΔΠΙΠΔΓΟ 2. ΟΙ ΛΤΔΙ ΤΜΦΧΝΑ ΜΔ ΣΗ ΘΔΧΡΙΑ ΚΑΙ ΣΗΝ ΠΡΑΞΗ Α. ΟΗ ΘΔΔΗ ΠΔΡΗ ΑΠΟΚΛΔΗΣΗΚΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΔΗΣΔ ΣΟΤ ΑΡ. 5 ΣΟΤ ΚΓΓ ΔΗΣΔ ΣΧΝ ΓΗΑΣΑΞΔΧΝ ΣΟΤ Ν. 2472/1997 Β. ΚΡΗΣΗΚΖ ΣΧΝ ΘΔΔΧΝ ΠΔΡΗ ΑΠΟΚΛΔΗΣΗΚΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΑΡ. 5 ΚΓΓ ΚΑΗ ΣΟΤ Ν. 2472/1997 Ζ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΤΝΓΤΑΣΗΚΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΧΝ ΓΤΟ ΝΟΜΧΝ i. πληαγκαηηθή ζεκειίσζε ηεο ππνρξέσζεο ζηάζκηζεο ii. Ννκνζεηηθή ζεκειίσζε ηεο ππνρξέσζεο ζπλδπαζηηθήο εθαξκνγήο ηνπ άξ. 5 ΚΓΓ θαη ηνπ λ. 2472/1997 iii. Ζ ζηάζκηζε ησλ ελλφκσλ αγαζψλ V. ΔΠΙΛΟΓΟ 69 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ δηαθάλεηα ηεο θξαηηθήο δξάζεο θαη ην άλνηγκα ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, ηεο αχμεζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηελ ιήςε ησλ απνθάζεσλ θαη ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηεο δεκνθξαηίαο. Δηδηθφηεξε φςε ηεο δηαθάλεηαο απνηειεί ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, ην νπνίν θαηνρπξψλεηαη ζην άξζξν 10 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο θαη ζην άξζξν 5 ηνπ Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο. Απφ ηελ άιιε, ε κεηάβαζε ζηελ «θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο», δεκηνπξγεί απεηιέο γηα ηα άηνκα, ηα νπνία αδπλαηνχλ λα ειέγμνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηα αθνξνχλ θαηά ηε ζπιινγή θαη ηε δηαθίλεζή ηνπο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά επηηαθηηθή ηεο πξνζηαζία ηνπο απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Ζ πξνζηαζία απηή πινπνηείηαη δηα ηνπ άξζξνπ 9 Α ηνπ πληάγκαηνο θαη ηνπ λ. 2472/1997. Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα έγγξαθα ζπγθξνχεηαη κε ην δηθαίσκα πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζηελ πεξίπησζε πνπ έλαο πνιίηεο επηζπκεί λα ιάβεη γλψζε δηνηθεηηθνχ εγγξάθνπ, ην νπνίν πεξηέρεη πξνζσπηθά δεδνκέλα ηξίηνπ. Ζ επίιπζε ηεο ζχγθξνπζεο δελ είλαη εχθνιε, απφ ηελ ζηηγκή πνπ ν έλαο λφκνο δελ θάλεη θακία αλαθνξά ζηνλ άιιν. Απνθιεηζηηθή εθαξκνγή ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ λφκνπ νδεγεί ζε ζπληαγκαηηθά αλεπίηξεπηεο ιχζεηο θαη ζε πξνζβνιή ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. Ζ παξνχζα κειέηε απνζθνπεί λα παξνπζηάζεη ιεπηνκεξψο ζην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, κέζα απφ έξεπλα ηεο λνκνζεζίαο, ηεο λνκνινγίαο, ηεο ζεσξίαο, θαζψο θαη ηα πνξίζκαηα Αλεμάξηεησλ Γηνηθεηηθψλ Αξρψλ, πξνθεηκέλνπ λα θαηαδείμεη φηη ε κφλε ζπληαγκαηηθά απνδεθηή ιχζε είλαη ε ζπλδπαζηηθή εθαξκνγή ησλ δχν λφκσλ, κέζσ ηεο ζηάζκηζεο ησλ δχν δηθαησκάησλ. 4

5 SUMMARY The transparency of the State s activities and the opening of Public Administration constitute a necessary prerequisite for the effective protection of human rights, the increase of the citizens participation in decision making and the improvement of democracy. A particular aspect of transparency is the right of access to public documents, which is granted by Article 10 par. 3 of the Constitution and Article 5 of the Code of Administrative Procedure. On the other hand, the shift to the Information Society poses new threats to the people, who cannot control the information concerning them, during its collection and distribution, something which makes imperative their protection from the processing of personal data. This protection falls under the Law 2472/1997. The right of access to public documents conflicts with the right of personal data protection in the case, where a citizen wishes to access a public document, which contains a third party s personal data. The solution to this conflict is not simple, as long as the two Laws don t refer to each other. Exclusive implementation of either Law leads to constitutionally unacceptable solutions and violation of fundamental human rights. This study aims at the detailed presentation of the right of access to public documents, through research of the legislation, the jurisprudence, the theory and the Independent Authorities conclusions, in order to show that the only constitutionally acceptable solution is the combined implementation of both Laws by weighing the two rights. 5

6 ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ Γηθαίσκα πξφζβαζεο, Κψδηθαο Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο, λ. 2472/1997, πξνζσπηθά δεδνκέλα, επαίζζεηα πξνζσπηθά δεδνκέλα, ζηάζκηζε, δηνηθεηηθά έγγξαθα, πεξηνξηζκνί, πιεξνθνξία, δηαθάλεηα, ηδησηηθή θαη νηθνγελεηαθή δσή, έλλνκν ζπκθέξνλ KEYWORDS Right of access, Code of Administrative Procedure, Law 2472/1997, personal data, sensitive personal data, weighing, public documents, limitations, information, transparency, private and family life, legitimate interest 6

7 7

8 Ι. ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ δηαθάλεηα ζηελ δξάζε ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ απνηειεί κία απφ ηηο ζρεηηθά πξφζθαηεο θαηαθηήζεηο ζην πνιηηηθφ-δηνηθεηηθφ ζχζηεκα. Ζ απαίηεζε γηα ηε ζέζπηζε κεζφδσλ πξνζηαζίαο ηνπ δηνηθνπκέλνπ απφ ηελ θξαηηθή απζαηξεζία είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ ελδπλάκσζε, ηφζν ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, φζν θαη ηεο βειηίσζεο θαη ηεο ζπλερνχο εθδεκνθξαηηθνπνίεζεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά θαη ηεο αχμεζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη ζην πιαίζηφ ηνπ. Δηδηθφηεξε φςε ηεο αμίσζεο γηα δηαθάλεηα ζηε δξάζε ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ, αιιά θαη ραξαθηεξηζηηθφ πεδίν εθαξκνγήο ηνπ «αλνίγκαηνο» ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο πξνο ηνλ πνιίηε 1 απνηειεί ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ησλ δηνηθνπκέλσλ ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, έλα δηθαίσκα πνπ αξρηθά ζεκειησλφηαλ θπξίσο ζε δηαηάμεηο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ κε πεξηνξηζκέλν πεδίν εθαξκνγήο 2 θαη ζε ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο κε πεξηνξηζκέλε θαλνληζηηθή εκβέιεηα 3, θαη θαηφπηλ αλαγλσξίζηεθε κε εηδηθέο δηαηάμεηο ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ 4, αιιά θαη κε ξεηή, παλεγπξηθή ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε 5. Παξάιιεια, νη αικαηψδεηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ έρνπλ πνιιαπιαζηάζεη ηηο δπλαηφηεηεο δξαζηεξηνπνίεζεο θαη ζπκκεηνρήο ησλ πξνζψπσλ ζηε δεκφζηα δσή θαη έρνπλ αιιάμεη ηνπο ηξφπνπο, κε ηνπο νπνίνπο νη άλζξσπνη ζπλδηαιέγνληαη κε ην πεξηβάιινλ ηνπο, ζπλδένληαη θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο θαη εξγάδνληαη. Οη ηερλνινγηθέο απηέο εμειίμεηο δηεπθφιπλαλ φρη κφλν ηελ επηθνηλσλία, αιιά θαη ηε ζπιινγή δεδνκέλσλ. ην πιαίζην απηφ ηεο «έθξεμεο ησλ πιεξνθνξηψλ» θαη ηεο κεηάβαζεο ζε κία λέα ηχπνπ θνηλσλία, ηε ιεγφκελε «θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο», ν απνθιεηζκφο νηνπδήπνηε απφ ηελ πιεξνθνξία ζπληζηά απνθιεηζκφ απφ ηελ απφιαπζε πνιιψλ δηθαησκάησλ ηνπ θαη ηνπ ζηεξεί ηελ δπλαηφηεηα γηα ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ. Χζηφζν, είλαη αδηακθηζβήηεην 1 Βι. Σ. Ρνπκειηψηε, Η πξφζβαζε ζηα δηνηθεηηθά ζηνηρεία, ΝνΒ 34, ζει. 18 επ. 2 Άξζξν 902 ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα. 3 Άξζξν 10 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο Άξζξν 5 ηνπ Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο (λ. 2690/1999). 5 Άξζξν 10 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο 1975/1986/

9 φηη, φζν πεξηζζφηεξν θαη φζν πην ζεακαηηθά απμάλνληαη νη δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο ησλ πξνζψπσλ ζηελ «θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο» θαη ηηο δηάθνξεο εθθάλζεηο ηεο δσήο, ηφζν πην αδχλακα θαζίζηαληαη ηα πξφζσπα απηά λα ειέγμνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηα αθνξνχλ θαηά ηε ζπιινγή θαη ηε δηαθίλεζή ηνπο θαη θαηά ηελ επεμεξγαζία ηεο νπνίαο ηπγράλνπλ εθ κέξνπο ηφζν ηνπ δεκφζηνπ, φζν θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Ζ έλλνηα ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ είλαη θεληξηθή ζηελ πξνβιεκαηηθή απηή. Απνηέιεζε, εμ άιινπ, αληηθείκελν εθηεηακέλσλ ζεσξεηηθψλ ζπδεηήζεσλ θαη λνκνινγηαθψλ πξνζεγγίζεσλ, ηδίσο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζηαζία ηνπο απφ ηελ απζαίξεηε επεμεξγαζία, ελψ λνκνζεηηθά ν λ. 2472/1997 θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα ζηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, ην νπνίν, θαηά ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001 βξήθε θαη ηε ζπληαγκαηηθή ζεκειίσζή ηνπ ζην άξζξν 9 Α ηνπ πληάγκαηνο. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ αηηήκαηνο γηα δηαθάλεηα, ππφ ηελ εηδηθφηεξε έθθξαζε ηεο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα, κε ην αίηεκα γηα κπζηηθφηεηα ηνπ αηφκνπ ζε ζρέζε κε ηα πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα. Δλ φςεη ηφζν ησλ εμειίμεσλ ζηνλ ηερλνινγηθφ ηνκέα, φζν θαη ησλ εμειίμεσλ πνπ πθίζηαληαη ζε λνκηθφ επίπεδν (ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε, ζέζπηζε λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ, πξνζέγγηζε εθ κέξνπο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ), θαζίζηαηαη επηηαθηηθφ ην δήηεκα ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα θαη ηνπ δηθαηψκαηνο πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Καη ηνχην, πνιχ πεξηζζφηεξν ελ φςεη ηνπ γεγνλφηνο φηη, ζε κία πξψηε αλάγλσζε ησλ ζρεηηθψλ λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ πνπ ηα θαηνρπξψλνπλ ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε 6, ηα δχν απηά δηθαηψκαηα θέξνληαη λα ξπζκίδνληαη θαηά ηξφπν αζχλδεην κεηαμχ ηνπο. 6 πγθεθξηκέλα, ην άξζξν 5 ηνπ Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο, πνπ θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, εμαηξεί ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ ηα έγγξαθα εθείλα πνπ αθνξνχλ ηελ ηδησηηθή θαη νηθνγελεηαθή δσή ηξίησλ, ρσξίο πάλησο λα ζπλαξηά ηελ εμαίξεζε απηή πξνο ηα έγγξαθα πνπ πεξηέρνπλ πξνζσπηθά δεδνκέλα (νη δχν απηέο έλλνηεο ελ κέξεη κφλν ηαπηίδνληαη). Καη ηνχην, παξά ην γεγνλφο φηη ν Κψδηθαο Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο έπεηαη ηνπ λ. 2472/1997, κε ηνλ νπνίν ζεζκνζεηήζεθε ε πξνζηαζία ηνπ αηφκνπ απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ν λνκνζέηεο ηνπ Κψδηθα είρε ιάβεη ππ φςηλ ηνπ ηηο πξνζηαηεπηηθέο ηνπ δηθαηψκαηνο πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ δηαηάμεηο ηνπ λ. 2472/1997 θαη ηνπο ζεκαληηθνχο πεξηνξηζκνχο πνπ επέβάιιε ζηελ επεμεξγαζία πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ζηελ νπνία αλακθίβνια ππάγεηαη ηφζν ε πξφζβαζε ζε απηά, φζν θαη ε ρνξήγεζε ηπρφλ αληηγξάθνπ απφ έγγξαθν πνπ ηα πεξηέρεη. Πεξαηηέξσ, αλ θαη ν λ. 2472/1997 επηβάιιεη ξεηψο πεξηνξηζκνχο ζην δηθαίσκα ηνπ ιεγφκελνπ πιεξνθνξηαθνχ απηνθαζνξηζκνχ, ελ ηνχηνηο κφλν έλαο πεξηνξηζκφο ζεζπίδεηαη αλαθνξηθά 9

10 ε ζεσξεηηθφ επίπεδν, ην πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζηελ επξχηαηε θαηνρχξσζε, απφ ηελ κία πιεπξά, ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη, απφ ηελ άιιε, ηνπ δηθαηψκαηνο πξνζηαζίαο απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ρσξίο φκσο ξεηή λνκνζεηηθή δηαζχλδεζε κεηαμχ ηνπο. ε πξαθηηθφ επίπεδν, ην πξφβιεκα ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δχν δηθαησκάησλ εληνπίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ν πνιίηεο πνπ επηζπκεί πξφζβαζε ζε έγγξαθν πνπ θαηέρεη ε Γηνίθεζε ελδηαθέξεηαη, θαηά θαλφλα, γηα ην ζθεπηηθφ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε Γηνίθεζε έθζαζε ζε έλα ζπκπέξαζκα (θαη ηα νπνία, καδί κε ην ζπκπέξαζκα θαζ απηφ, πξνηίζεηαη λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα θάπνην πξνζσπηθφ ηνπ ιφγν), θαη φρη γηα ηα ηπρφλ πξνζσπηθά δεδνκέλα πνπ εκπεξηέρνληαη ζην έγγξαθν απηφ. Ζ παξνχζα κειέηε ζθνπφ έρεη ηελ εμέηαζε, δηεξεχλεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ ζεκείσλ ηνκήο θαη έληαζεο κεηαμχ ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ησλ δηνηθνπκέλσλ ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη ηνπ δηθαηψκαηνο πξνζηαζίαο ηνπ αηφκνπ απφ ηελ επεμεξγαζία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Ζ παξνπζίαζε ηεο εμέηαζεο απηήο θηλείηαη ζε ηξεηο άμνλεο. ην πξψην θαη ζην δεχηεξν κέξνο, παξνπζηάδεηαη θαη αλαιχεηαη, αληηζηνίρσο, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη ην δηθαίσκα πξνζηαζίαο ηνπ αηφκνπ απφ ηελ επεμεξγαζία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Κάζε δηθαίσκα εμεηάδεηαη ηφζν θαηά ηε ζπληαγκαηηθή ζεκειίσζή ηνπ, φζν θαη ππφ ην πξίζκα ηεο πξνζέγγηζήο ηνπ ηφζν απφ ηελ εζληθή, φζν θαη απφ ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία, αιιά ππφ ην θσο ηεο ζρεηηθήο λνκνινγίαο ησλ δηθαζηεξίσλ καο. ηε ζπλέρεηα, ζην ηξίην κέξνο, παξνπζηάδεηαη θαη αλαδεηθλχεηαη ε πξνβιεκαηηθή ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ δχν δηθαησκάησλ. πγθεθξηκέλα, δηεξεπλάηαη ν εληνπηζκφο ησλ νξίσλ κεηαμχ ησλ δχν απηψλ δηθαησκάησλ, θαζψο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ηνπο, κε ζηφρν ηελ εμαγσγή ρξήζηκσλ ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ην εάλ, ελ ηέιεη, αιιεινζπκπιεξψλνληαη ή αιιεινζπγθξνχνληαη. Αξσγνχο ζηελ πξνζπάζεηα απηή απνηεινχλ ηφζν νη ζρεηηθέο απνθάζεηο ησλ Αλσηάησλ Γηθαζηεξίσλ καο θαη νη γλσκνδνηήζεηο ηνπ Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο, φζν θαη ηα κε ηελ επεμεξγαζία δεδνκέλσλ ζε δηνηθεηηθέο δηαδηθαζίεο, θαη, κάιηζηα, ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ζρεηηθήο δηάηαμεο είλαη πνιχ ζηελφηεξν ζε ζρέζε κε ην επξχηαην ζέκα ηεο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη ζε θακία πεξίπησζε δελ απνζαθελίδεη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ην πξφβιεκα ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δχν δηθαησκάησλ. 10

11 ζρεηηθά πνξίζκαηα ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε θαη νη απνθάζεηο ηεο Αξρήο Πξνζηαζίαο Πξνζσπηθψλ Γεδνκέλσλ. Δμεηάδεηαη, παξάιιεια, ε νπηηθή αληηκεηψπηζεο ηεο ζρέζεο απηήο θαη απφ ην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ζην εμήο, ΓΔΚ). Ζ πξνζπάζεηα πξνζέγγηζεο ησλ ηεκλφκελσλ θαη δπζρεξψο νξηνζεηνχκελσλ πεδίσλ πξνζηαζίαο ησλ δχν πξναλαθεξνκέλσλ δηθαησκάησλ ζηφρν έρεη λα θαηαδείμεη ηε ζρέζε πνπ ηα ζπλδέεη θαη ηηο αληηλνκίεο ηνπ ηζρχνληνο λνκηθνχ πιαηζίνπ θαη λα αλαδείμεη, ελ ηέιεη, ηελ αλάγθε γηα ζπζηεκαηηθή θαη ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ησλ ζεσξεηηθψλ θαη πξαθηηθψλ πξνβιεκάησλ απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο ζεζκνχο (λνκνζέηεο, Γηνίθεζεο, Αλεμάξηεηεο Αξρέο, Γηθαζηήξηα), ψζηε λα εμαιεηθζνχλ νη αλππέξβιεηεο εξκελεπηηθέο δπζρέξεηεο θαη λα εθπιεξψλεηαη ην αίηεκα γηα αζθάιεηα δηθαίνπ. 11

12 ΙΙ. ΣΟ ΓΙΚΑΙΧΜΑ ΠΡΟΒΑΗ ΣΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΑ ΔΓΓΡΑΦΑ 1. ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΟΥΤΡΧΗ ε ζπληαγκαηηθφ επίπεδν (χληαγκα ηνπ 1975 κέρξη ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001), ην άξζξν 10 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο, θαζηέξσλε κελ ηελ ππνρξέσζε ησλ αξκφδησλ αξρψλ λα απαληνχλ ζε αηηήζεηο πιεξνθνξηψλ, αιιά εμαξηνχζε ηελ ππνρξέσζε απφ ζρεηηθή πξφβιεςε λφκνπ 7, κε απνηέιεζκα, ηφζν ε ελ γέλεη ππνρξέσζε πιεξνθφξεζεο, φζν θαη ε έθηαζε θαη νη φξνη ρνξήγεζεο ζηνηρείσλ θαη εγγξάθσλ λα ελαπφθεηληαη πξνο ξχζκηζε ζηνλ θνηλφ λνκνζέηε. Έηζη, δεδνκέλεο ηεο εμάξηεζήο ηνπ απφ ηελ εθάζηνηε λνκνζεηηθή ξχζκηζε, ην γεληθφ δηθαίσκα πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηα δηνηθεηηθά ζηνηρεία θαη έγγξαθα δελ ζεκειησλφηαλ ζπληαγκαηηθά θαηά ηξφπν επαξθή θαη απνηειεζκαηηθφ 8. Με ηελ Αλαζεψξεζε, φκσο, ηνπ 2001, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα βξίζθεη ηελ παλεγπξηθή ηνπ θαηνρχξσζε ζην λέν άξζξν 10 παξ. 3, ζχκθσλα κε ην νπνίν: «Η αξκόδηα Υπεξεζία ή Αξρή ππνρξενύηαη λα απαληά ζηα αηηήκαηα γηα παξνρή πιεξνθνξηώλ θαη ρνξήγεζε εγγξάθσλ, ηδίσο πηζηνπνηεηηθώλ, δηθαηνινγεηηθώλ θαη βεβαηώζεσλ, κέζα ζε νξηζκέλε πξνζεζκία, όρη κεγαιύηεξε ησλ 60 εκεξώλ, όπσο λόκνο νξίδεη. Σε πεξίπησζε παξόδνπ άπξαθηεο ηεο πξνζεζκίαο απηήο ή παξάλνκεο άξλεζεο, πέξαλ ησλ άιισλ ηπρόλ θπξώζεσλ θαη έλλνκσλ ζπλεπεηώλ, θαηαβάιιεηαη θαη εηδηθή ρξεκαηηθή ηθαλνπνίεζε ζηνλ αηηνύληα, όπσο λόκνο νξίδεη.». Ζ ζαθήο θαη ξεηή θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα ζην χληαγκα θαηαδεηθλχεη ηε βνχιεζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ λνκνζέηε γηα ηελ παξνρή πξφζζεησλ ζεζκηθψλ εγγπήζεσλ ηεο αξρήο ηεο δηαθάλεηαο. Με ηε λέα ζπληαγκαηηθή δηάηαμε, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο θαηνρπξψλεηαη ππέξ φισλ ησλ δηνηθνπκέλσλ, εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ, θαη 7 «Η αίηεζηο πιεξνθνξηώλ ππνρξενί ηελ αξκνδίαλ αξρήλ εηο απάληεζηλ, εθόζνλ ηνύην πξνβιέπεηαη ππό ηνπ λόκνπ». 8 Βι. Υ. Γεηζαξίδε, Σν δηθαίσκα γλψζεο ησλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ ζχκθσλα κε ηηο λεψηεξεο θαη λνκνζεηηθέο θαη λνκνινγηαθέο εμειίμεηο, 2006, ζει

13 δηακνξθψλεηαη σο αηνκηθφ, αιιά θαη πνιηηηθφ δηθαίσκα (φζνλ αθνξά ηνπο αιινδαπνχο σο αηνκηθφ), θαζψο επηηξέπεη ηε ζπκκεηνρή ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο, κε ηελ παξνρή δπλαηφηεηαο ειέγρνπ ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο, ε δξάζε ηεο νπνίαο απνηππψλεηαη θαη ζε δηνηθεηηθά έγγξαθα, ζηα νπνία έρεη ειεχζεξε πξφζβαζε ν πνιίηεο. Ζ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο δελ εμαξηάηαη απφ ηελ χπαξμε ζρεηηθήο πξφβιεςεο λφκνπ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ε ζπληαγκαηηθή δηάηαμε αλαπηχζζεη άκεζε ηζρχ, ήηνη ηζρχ επηηαγήο, ζεκειηψλνληαο έηζη ζρεηηθή αμίσζε ηνπ δηνηθνπκέλνπ έλαληη ηεο δηνηθεηηθήο αξρήο, ν δε εθηειεζηηθφο λφκνο ζα πξέπεη λα εμεηδηθεχζεη ηελ πξνζεζκία απάληεζεο ηεο Γηνίθεζεο (ηεο νπνίαο πάλησο ηίζεηαη αλψηαην φξην). Πξνβιέπεηαη, πεξαηηέξσ, ε θαηαβνιή απνδεκίσζεο ζηνλ πνιίηε ζηνλ νπνίν ε Γηνίθεζε θαζπζηέξεζε ή αξλήζεθε παξάλνκα λα απαληήζεη (ππφ ηελ αίξεζε, πάλησο, ςήθηζεο ζρεηηθή λνκνζεηηθήο δηάηαμεο), ελψ παξάιιεια δίδεηαη ζηνλ θνηλφ λνκνζέηε ε δπλαηφηεηα 9 λα ζεζπίζεη θαη άιιεο θπξψζεηο εηο βάξνο ηεο Γηνίθεζεο. Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία, σο εηδηθφηεξε έθθαλζε ηεο αξρήο ηεο δηαθάλεηαο 10, αιιά θαη σο απφξξνηα απηήο, θαηνρπξψλεηαη, πεξαηηέξσ, θαη ζε άιιεο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο. Σν δηθαίσκα ζηελ πιεξνθφξεζε είλαη επξχηεξν ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη, επνκέλσο, ην εκπεξηέρεη. Απνηειεί, δε, ζπζηαηηθφ ηεο έλλνηαο ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ θαη ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο, ζηελ πξνάζπηζε ησλ νπνίσλ απνζθνπεί ε αμίσζε γηα κέγηζηε δπλαηή δηαθάλεηα ηεο θξαηηθήο δξάζεο, θαη αληαλαθιά ηελ απαίηεζε γηα απμαλφκελε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηθή δσή. Πξάγκαηη, ε θνηλσλία καο έρεη ραξαθηεξηζζεί σο «θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο», ππφ ηελ έλλνηα φηη ε απφθηεζε, θαηνρή θαη ρξήζε ηεο πιεξνθνξίαο, εηδηθά ζην πιαίζην ηεο αικαηψδνπο αχμεζεο ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσλίαο, απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ άζθεζε βαζηθψλ δηθαησκάησλ, φπσο ην αλσηέξσ δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηθή δσή. 9 Γελ ζεζπίδεη ππνρξέσζε ηνπ θνηλνχ λνκνζέηε, φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ ρξήζε ηεο ιέμεο «ηπρφλ» φζνλ αθνξά άιιεο θπξψζεηο θαη έλλνκεο ζπλέπεηεο. 10 Γηα ηελ δηαθάλεηα ηεο θξαηηθήο δξάζεο βι.. Βιαρφπνπιν, Γηαθάλεηα ηεο θξαηηθήο δξάζεο θαη πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, Σα φξηα κεηαμχ απνθάιπςεο θαη απφθξπςεο ηελ εθηειεζηηθή εμνπζίαο,, 2007, ζει. 27 επ. Βι., επίζεο, Ν. Παπαδφπνπιν, Σν δηθαίσκα γλψζεο ησλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ (άξζξν 16 λ. 1599/1986), Γηνηθεηηθή Γίθε, 1996, ζει

14 ην πιαίζην απηφ, πξνζηέζεθε θαηά ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001 ην άξζξν 5 Α παξ. 1, ζχκθσλα κε ην νπνίν, «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα ζηελ πιεξνθόξεζε, όπσο λόκνο νξίδεη. Πεξηνξηζκνί ζην δηθαίσκα απηό είλαη δπλαηόλ λα επηβιεζνύλ κε λόκν, κόλν εθόζνλ είλαη απνιύησο αλαγθαίνη θαη δηθαηνινγνύληαη γηα ιόγνπο εζληθήο αζθάιεηαο, θαηαπνιέκεζεο ηνπ εγθιήκαηνο ή πξνζηαζίαο δηθαησκάησλ θαη ζπκθεξόλησλ ηξίησλ.». Αιιά θαη ζχκθσλα κε ηελ ακέζσο επφκελε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ απηνχ, «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο. Η δηεπθόιπλζε ηεο πξόζβαζεο ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ δηαθηλνύληαη ειεθηξνληθά, θαζώο θαη ηεο παξαγσγήο, αληαιιαγήο θαη δηάδνζήο ηνπο απνηειεί ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο, ηεξνπκέλσλ πάληνηε ησλ εγγπήζεσλ ησλ άξζξσλ 9, 9 Α θαη 19.» Γίλεηαη δεθηφ, ελ πξνθεηκέλσ, φηη, αλ θαη δελ ζεζπίδεηαη ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο γηα δσξεάλ παξνρή ησλ κέζσλ πνπ θαζηζηνχλ δπλαηή ηελ πξφζβαζε θάζε πνιίηε ζηελ πιεξνθνξία 11, ελ ηνχηνηο ην θξάηνο ππνρξενχηαη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία κε ηελ ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ, φπσο, ι.ρ. κε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ αλαγθαία ππνδνκή θαη ηεο πξφζβαζεο ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ δηαδηθηχνπ. Αλακθηζβήηεηα, δε, ην θξάηνο νθείιεη λα απέρεη απφ θάζε ελέξγεηα πνπ εκπνδίδεη ηελ πξφζβαζε απηή. Ζ ζηελή δηαζχλδεζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ειεχζεξεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα βξίζθεη έλα επηπιένλ ζπληαγκαηηθφ έξεηζκα, ζην άξζξν 5 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο 12. Πξνυπφζεζε γηα ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηε ζπκκεηνρή ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ ζχγρξνλνπ βίνπ είλαη θαη ε ειεχζεξε πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ θαηέρεη ε Γηνίθεζε, άξα θαη ζε εθείλεο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηα έγγξαθα πνπ ηεξεί ζηελ θαηνρή ηεο. Οη πιεξνθνξίεο απηέο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ άζθεζε πιεηάδαο δηθαησκάησλ ηνπ πνιίηε, αιιά θαη γηα ηνλ ίδην ηνλ έιεγρν εθ κέξνπο ησλ πνιηηψλ ησλ πξάμεσλ ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ. Τθίζηαηαη, επνκέλσο, ζηελή ζχλδεζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα κε ηελ αξρή ηεο ρξεζηήο δηνίθεζεο θαη, ζε ηειηθή 11 Γελ ζεζπίδεηαη, γηα παξάδεηγκα, ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο γηα δσξεάλ παξνρήο ζχλδεζεο ζην δηαδίθηπν γηα φινπο ηνπο πνιίηεο. 12 Βι. Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει

15 αλάιπζε, κε ηελ ίδηα ηε δεκνθξαηηθή αξρή (άξζξν 1 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο) 13 θαη ηελ αξρή ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ (άξζξν 25 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο) 14. Δπηπιένλ, ην δηθαίσκα ηνπ πνιίηε λα ιακβάλεη γλψζε, ηνπιάρηζηνλ, ησλ εγγξάθσλ εθείλσλ πνπ ηνλ ζίγνπλ άκεζα θαη πξνζσπηθά, πξνθεηκέλνπ λα αζθήζεη λα δηθαηψκαηά ηνπ θαη λα ππεξαζπίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ έλαληη ηεο θξαηηθήο, αιιά θαη ηεο ηδησηηθήο εμνπζίαο, ππνδεηθλχεη ηελ δηαζχλδεζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ θαη κε ηελ αξρή ηνπ ζεβαζκνχ ηεο αμίαο ηνπ αλζξψπνπ, φπσο απηή θαηνρπξψλεηαη ζην άξζξν 2 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο. Σέινο, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα απνξξέεη απφ ην δηθαίσκα ηνπ αλαθέξεζζαη ζηηο αξρέο (άξζξν 10 ηνπ πληάγκαηνο) θαη ζεκειηψλεηαη, πεξαηηέξσ, θαη ζην άξζξν 20 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα ηνπ πνιίηε ζε δηθαζηηθή πξνζηαζία. Πξάγκαηη, δελ λνείηαη απνηειεζκαηηθή έλλνκε πξνζηαζία, φηαλ ν πνιίηεο δελ δηαζέηεη ηα κέζα εθείλα πνπ ζα θάλνπλ δπλαηή ηελ αίηεζε θαη ηελ παξνρή ηεο, πνιιά απφ ηα νπνία θαηέρεη ην θξάηνο ζε έγγξαθε ή θαη ζε νπνηαδήπνηε άιιε εμνκνηνχκελε κε έγγξαθν κνξθή. Ο πνιίηεο ζα πξέπεη λα έρεη πξφζβαζε ζε φζα δηνηθεηηθά έγγξαθα ηνπ είλαη απαξαίηεηα, ψζηε λα αληιήζεη ηηο αλαγθαίεο πιεξνθνξίεο θαη ην απνδεηθηηθφ πιηθφ πνπ ζηε ζπλέρεηα ζα πξνζθνκίζεη ελψπηνλ ηεο Γηθαζηηθήο Αξρήο, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα πξνζηαηεχζεη ηα έλλνκα ζπκθέξνληά ηνπ. Αιιειέλδεηε, δε, κε ηελ θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζε απνηειεζκαηηθή έλλνκε πξνζηαζία είλαη θαη ε θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξνεγνχκελεο αθξφαζεο ηνπ ππνθεηκέλνπ, θαη άξζξν 20 παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο, ε νπνία πξνυπνζέηεη ηελ πξνεγνχκελε νπζηαζηηθή ελεκέξσζε ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ. Ζ ζεκειίσζε, δε, ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζην άξζξν 20 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο, πξηλ ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001, ππήξμε θαζνξηζηηθή γηα ηε δηακφξθσζε ηεο λνκνινγίαο θαη ηεο δηνηθεηηθήο πξαθηηθήο, θαζ φζνλ ε αλεπαξθήο πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα πνπ παξείρε ην ηφηε 13 Δλδεηθηηθή ηεο ζηελήο ζρέζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα έγγξαθα θαη ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο είλαη θαη ε εηζεγεηηθή έθζεζε πνπ ζπλνδεχεη ηνλ λ. 1599/1986 επί ηνπ άξζξνπ 16, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, «ε δηαθάλεηα ηωλ θαθέιωλ ηεο δηνίθεζεο είλαη απαξαίηεηε πξνϋπόζεζε γηα κία δεκνθξαηηθή δηαρείξηζε ηωλ δεκόζηωλ ππνζέζεωλ [...], ππόζεζε ηνπ θάζε πνιίηε, πνπ έρνληαο γλώζε ηωλ εζωηεξηθώλ ηεο δηνίθεζεο, κπνξεί λα ειέγμεη θαη λα πξνηείλεη ιύζεηο», βι. θαη Γλσκνδφηεζε ΝΚ 49/2001, δεκνζηεπκέλε ζηελ ΣΝΠ «Ννκνο». 14 Βι. Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει

16 λνκνζεηηθφ πιαίζην δηεπξπλφηαλ ζεκαληηθά κε ηελ επίθιεζε ηνπ άξζξνπ 20 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο. Ζ πξνυπάξρνπζα ζεκειίσζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα ζε πνιιέο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο δελ αλαηξεί ηε ζεκαζία ηεο εηζαγσγήο, θαηά ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001, ηεο δηάηαμεο ηνπ άξζξνπ 10 παξ. 3, ε νπνία θαη «απηνλφκεζε» ην ελ ιφγσ δηθαίσκα ζην χληαγκα. Με ηε λέα απηή δηάηαμε, ε ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε έπαςε λα έρεη ραξαθηήξα ππφδεημεο πξνο ηε Γηνίθεζε, θαζ φζνλ θαηαξγήζεθε ε επρέξεηα ηνπ λνκνζέηε (ήηνη, ε εμάξηεζε απφ πξφβιεςε λφκνπ) γηα ηελ θαηνρχξσζε ηεο πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα θαη ζεζπίζζεθε ε ζρεηηθή ζπληαγκαηηθή ππνρξέσζε ηεο Γηνίθεζεο. Πιένλ, ζηελ αμίσζε ηνπ δηνηθνπκέλνπ αληηζηνηρεί, εθ ηνπ πληάγκαηνο, ππνρξέσζε ησλ ππεξεζηψλ ζε απάληεζε, ε δε άξλεζε πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα απνηειεί παξάιεηςε νθεηιφκελεο λφκηκεο ελέξγεηαο, πνπ αλνίγεη ην δξφκν ζε πξνζβνιή ηεο κε ην έλδηθν βνήζεκα ηεο αηηήζεσο αθπξψζεσο. Αμηνζεκείσην είλαη, ηέινο, ην γεγνλφο ηεο επηθχιαμεο ηνπ άξζξνπ 5 Α ηνπ πληάγκαηνο ππέξ ηεο ηήξεζεο ησλ εγγπήζεσλ ησλ άξζξσλ 9, 9 Α θαη 19, ηηζέκελσλ, έηζη, σο πεξηνξηζκψλ ζηελ πξφζβαζε ζηε δεκφζηα πιεξνθνξία. Αλ θαη πξφθεηηαη γηα ηζνδχλακα πξνζηαηεπφκελα αγαζά, ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο παξέρεη, κε ηνλ ηξφπν απηφ, έλα εξκελεπηηθφ εξγαιείν πξνζέγγηζεο ζε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο ησλ δηθαησκάησλ απηψλ. 2. ΣΟ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ Ζ πξψηε αλαθνξά ζηελ αξρή ηεο δηαθάλεηαο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν έιαβε ρψξα κε ηελ ππ αξηζκ. 17 Γήισζε πνπ πξνζαξηήζεθε ζηελ Σειηθή Πξάμε ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη ηνπ 1992, φπνπ νξηδφηαλ φηη: «Η ζπλδηάζθεςε ζεσξεί όηη ε δηαθάλεηα ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ εληζρύεη ηε δεκνθξαηηθόηεηα ησλ νξγάλσλ, θαζώο θαη ηελ εκπηζηνζύλε ηνπ θνηλνύ πξνο ηνλ δηνηθεηηθό κεραληζκό». Αθνινχζεζε ε έγθξηζε απφ ηελ Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην, ηελ , ηνπ Κψδηθα πκπεξηθνξάο 16

17 ζρεηηθά κε ηελ πξφζβαζε ηνπ θνηλνχ ζηα έγγξαθα ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο 15. Σν Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, απφ ηελ άιιε πιεπξά, δέρζεθε απφ λσξίο φηη ε πξφζβαζε ζηα έγγξαθα απνηειεί έθθξαζε ηεο ρξεζηήο δηνίθεζεο, αιιά θαη ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο 16. Ζ ζεκαληηθφηεξε θαηνρχξσζε ηνπ ελ ιφγσ δηθαηψκαηνο έγηλε κε ην άξζξν 255 πλζδκ (πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ), φπνπ κεηά ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπ θαη ηελ αλαξίζκεζή ηνπ σο άξζξν 15 δπλάκεη ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβφλαο νξίδεηαη φηη «Κάζε πνιίηεο ηεο Επξσπατθήο Έλσζεο θαη θάζε θπζηθό θαη λνκηθό πξόζσπν ην νπνίν θαηνηθεί ή έρεη ηελ θαηαζηαηηθή έδξα ζε θξάηνο κέινο έρεη δηθαίσκα πξόζβαζεο ζε έγγξαθα ησλ ζεζκηθώλ θαη ινηπώλ νξγάλσλ θαη νξγαληζκώλ ηεο Έλσζεο» 17. Γεδνκέλνπ, φκσο, φηη φια ηα πξναλαθεξφκελα θείκελα θαηνρχξσλαλ ην δηθαίσκα πξφζβαζεο κφλν ζε θνηλνηηθά έγγξαθα, ρσξίο λα ζεζπίδνπλ ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηελ πξφζβαζε ζηα έγγξαθα ησλ εζληθψλ αξρψλ, ζεκαληηθή εμέιημε απνηειεί ε ζέζε ζε ηζρχ ηεο Οδεγίαο 2003/98/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο «γηα ηελ πεξαηηέξσ ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα» 18 (ε νπνία κεηαθέξζεθε ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε κε ηνλ λ. 3448/2006). Με ηελ Οδεγία απηή εηζάγεηαη, γηα πξψηε θνξά, ζε θνηλνηηθφ θαλνληζηηθφ θείκελν, έλα γεληθφ δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δεκφζηα έγγξαθα, κε ηππηθά δεζκεπηηθή ηζρχ γηα ηα θξάηε κέιε. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ, ελ πξνθεηκέλσ, φηη ζε θαλέλα απφ ηα ζρεηηθά θνηλνηηθά θείκελα δελ πθίζηαληαη πεξηνξηζκνί ή επηθπιάμεηο ππέξ ηεο άζθεζεο άιισλ δηθαησκάησλ, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ην απφιπην πξνβάδηζκα πνπ επηθπιάζζεη ν θνηλνηηθφο λνκνζέηεο ζην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηε δεκφζηα πιεξνθνξία /730/ΔΚ (ΔΔ L 340 ηεο , ζει. 41). Αθνινχζεζαλ απνθάζεηο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ πνπ ζπγθεθξηκελνπνίεζαλ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Κψδηθα, βι. ελδεηθηηθά ηελ απφθαζε 93/731 ηνπ πκβνπιίνπ (ΔΔ L 340 ηεο , ζει. 43). 16 ΓΔΚ απφθαζε ηεο , ππφζεζε C 58/94, Κάησ Υψξεο θαηά πκβνπιίνπ, πιι. Ι 2169, ζθες. 16 (Γεληθφο Δηζαγγειέαο). Βι. θαη ΓΔΚ απφθαζε ηεο , ππφζεζε C 353/99P, Heidi Hautala, πιι. Ι 9565, ζθές Οη εηδηθφηεξεο πξνυπνζέζεηο θαη νη φξνη πξφζβαζεο ηνπ θνηλνχ ζηα έγγξαθα απηά θαζνξίζζεθαλ κε ηνλ Καλνληζκφ 1049/2001/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο , (ΔΔ L 145 ηεο , ζει. 43). 18 ΔΔ L 345 ηεο , ζει Β. σηεξφπνπινο, Η πξφζβαζε ζηε δεκφζηα πιεξνθνξία θαη ε πξνζηαζία πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, Digesta 2005, ζει. 90 επ. 17

18 3. ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ Α. ΤΝΣΟΜΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Σν θαηλφκελν ηεο άξλεζεο ηεο Γηνίθεζεο λα επηηξέπεη ηελ πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα είλαη πνιχ ζπρλφ θαη, κάιηζηα, πνιιέο θνξέο ε άξλεζε απηή είλαη αλεπαξθψο ή θαη θαζφινπ αηηηνινγεκέλε 21. Καη ηνχην δελ νθείιεηαη ζηνπο ηεζεηκέλνπο λνκνζεηηθνχο πεξηνξηζκνχο ηνπ δηθαηψκαηνο, αιιά ζε κία εζθαικέλε αληίιεςε ηεο Γηνίθεζεο πεξί δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο θαη πεξί ηνπ ηξφπνπ ηεο δηαζθάιηζεο, ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ, ηεο απξφζθνπηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, φπσο επίζεο θαη ζηε ρακειή θαηαλφεζε θαη εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ηεο δηαθάλεηαο ηεο δηνηθεηηθήο δξάζεο θαη ηνπ δηθαηψκαηνο πιεξνθφξεζεο ησλ πνιηηψλ. Απηή ε πξαθηηθή ηεο Γηνίθεζεο αληαλαθιά θαη ην βαζκφ εμνηθείσζήο ηεο κε ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, έλα λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ εμειίρζεθε βήκα βήκα κέζα ζην ρξφλν θαη πνπ ζρεηηθά πξφζθαηα θαηέθηεζε έλα επαξθέο επίπεδν πιεξφηεηαο ζηελ θαηνρχξσζε ηνπ ελ ιφγσ δηθαηψκαηνο. Αξρηθά, ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα αληηκεησπηδφηαλ απφ ηηο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 902 ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα θαη 72 ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα (λ. 611/1977). Έηζη, θαη άξζξν 902 ΑΚ, «Όπνηνο έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ λα πιεξνθνξεζεί ην πεξηερόκελν ελόο εγγξάθνπ πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαηνρή άιινπ, έρεη ην δηθαίσκα λα απαηηήζεη ηελ επίδεημε ή θαη αληίγξαθό ηνπ, αλ ην έγγξαθν ζπληάρζεθε γηα ην ζπκθέξνλ απηνύ πνπ ην δεηεί ή πηζηνπνηεί έλλνκε ζρέζε πνπ αθνξά θαη απηόλ ή ζρεηίδεηαη κε δηαπξαγκαηεύζεηο πνπ έγηλαλ ζρεηηθά κε ηέηνηα έλλνκε ζρέζε, είηε απεπζείαο από ηνλ ίδην, είηε γηα ην ζπκθέξνλ ηνπ, κε ηε κεζνιάβεζε ηξίηνπ.». 20 ε δηεζλέο, ηέινο, επίπεδν, αμίδεη λα αλαθεξζεί ε χκβαζε ηεο Οηθνλνκηθήο Δπηηξνπήο ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηελ Δπξψπε, ηεο , ζρεηηθά κε ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο, ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ πξφζβαζε ζηε δηθαηνζχλε γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα (χκβαζε ηνπ Aarhus) (θπξσζείζα απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ λ. 3422/2005). Με ηε ζχκβαζε απηή ν πνιίηεο έρεη ην δηθαίσκα λα δεηάεη πεξηβαιινληηθέο πιεξνθνξίεο απφ ηηο δεκφζηεο αξρέο, νη νπνίεο έρνπλ ηελ ππνρξέσζε λα ηηο παξέρνπλ (άξζξν 4). Οη αξρέο κάιηζηα έρνπλ θαη ηελ ππνρξέσζε λα δηαρένπλ ηηο πιεξνθνξίεο ρσξίο λα απαηηείηαη ηδηαίηεξε αίηεζε ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ (άξζξν 5). 21 Βι. Έθζεζε ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε 2007, ζει. 145 επ. ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ 18

19 Ο δε Τπαιιειηθφο Κψδηθαο, ζην άξζξν 72, έζεηε ην φξην άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο, γηα πεξηπηψζεηο πνπ εκπίπηνπλ ζην θαζήθνλ ερεκχζεηαο ηνπ ππαιιήινπ. Απηφ πεξηειάκβαλε ππεξεζηαθά γεγνλφηα, πιεξνθνξίεο θαη φζα εκπηζηεχζεθαλ ζηνλ ππάιιειν νη πξντζηάκελνί ηνπ ή έιαβε γλψζε θαηά ηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ, θαζψο θαη νηηδήπνηε ραξαθηεξηδφηαλ σο απφξξεην 22. Ζ δπλαηφηεηα άξλεζεο ηεο Γηνίθεζεο λα επηηξέςεη ηελ πξφζβαζε δηεπξπλφηαλ φρη κφλν απφ ηελ χπαξμε εηδηθψλ αληίζεησλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ, αιιά θαη απφ ηελ επίθιεζε ηφζν ηνπ απαξαβίαζηνπ ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ, φζν θαη ιφγσλ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο 23. Παξαηεξεί θαλείο φηη ην δηθαίσκα πξφζβαζεο εμαξηηφηαλ απφ ηελ επίθιεζε εηδηθνχ έλλνκνπ ζπκθέξνληνο 24 θαη ππνβαιιφηαλ ζε πνιινχο πεξηνξηζκνχο θαη εμαηξέζεηο, κε απνηέιεζκα ν πνιίηεο λα κπνξεί λα έρεη επαξθή πξφζβαζε ζε έγγξαθα πνπ θαηείρε ε Γηνίθεζε κφλν ζην πιαίζην κίαο δηθαζηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ζε ζαθψο κηθξφηεξν βαζκφ ζην πιαίζην κίαο δηνηθεηηθήο δηαδηθαζίαο. Χζηφζν, δεδνκέλνπ φηη ε αλάγθε εθ κέξνπο ηνπ πνιίηε γηα πξφζβαζε ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα ιακβάλεη ρψξα ζε πνιχ πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο θαη φρη κφλν ζην πιαίζην ελφο δηθαζηηθνχ αγψλα (ίζσο, κάιηζηα, θαηά θχξην ιφγν, εθηφο απηνχ), ην αλσηέξσ πξντζρχνλ λνκνζεηηθφ πιαίζην ραξαθηεξίδεηαη σο εμφρσο αλεπαξθέο. εκεηψλεηαη, δε, φηη θάζε πξνζπάζεηα, θπξίσο απφ ηε λνκνινγία ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (θαηά ηελ εθδίθαζε πξνζθπγψλ ησλ πνιηηψλ ελαληίνλ ηεο άξλεζεο ηεο Γηνίθεζεο λα ηνπο παξάζρεη πξφζβαζε ζηα αηηνχκελα ζηνηρεία), γηα δηεχξπλζε ηνπ δηθαηψκαηνο, ζηεξηδφηαλ ζηε ζπλδπαζηηθή εθαξκνγή θαη εξκελεία θαη άιισλ δηαηάμεσλ ηνπ πληάγκαηνο, φπσο ην δηθαίσκα ηεο πξνεγνχκελεο αθξφαζεο Δίλαη ραξαθηεξηζηηθή ε δηαθνξά ηεο αληίζηνηρεο δηάηαμεο ηνπ λένπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα. Σν άξζξν 26 θαηνρπξψλεη ην θαζήθνλ ερεκχζεηαο ηνπ ππαιιήινπ ζε πεξίπνπ παξφκνηα έθηαζε, πιελ φκσο, ζηελ παξάγξαθν 2, νξίδεηαη φηη ε ππνρξέσζε ερεκχζεηαο δελ αληηηάζζεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ πξνβιέπεηαη δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ λα ιακβάλνπλ γλψζε ησλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ. Η δηάηαμε απηή έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία, θαζψο ξεηά απνθιείεη ηελ άξλεζε ηθαλνπνίεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα κε επίθιεζε ηνπ θαζήθνληνο ερεκχζεηαο. Πάλησο, ην θαζήθνλ ηήξεζεο ησλ απνξξήησλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ εηδηθέο δηαηάμεηο, ην νπνίν ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην θαζήθνλ ερεκχζεηαο ηνπ ππαιιήινπ, απνηειεί ιφγν άξλεζεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 παξ. 3 ηνπ ΚΓΓ, φπσο ζα παξνπζηαζζεί θαη ζηε ζπλέρεηα (βι παξάγξαθν ΙΙ Β iv). 23 Βι. Σ. Ρνπκειηψηε, φ.π., ζει Βι. Υαξαθηεξηζηηθά, ηδ 2506/1982, ΝνΒ 1983, ζει Βι. αλσηέξσ, ππφ ΙΙ

20 Σελ πξψηε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα ζαθνχο θαηνρχξσζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα θαη ζπλνιηθήο ξχζκηζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ θαη ηνπ ηξφπνπ άζθεζήο ηνπ απνηειεί ν λ. 1599/1986, έλαο λφκνο κε ηνλ νπνίν επηρεηξήζεθε ε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ ηνπ πνιίηε κε ηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη πνπ ραξαθηεξίδεηαη ζε γεληθέο γξακκέο σο επηηπρήο 26. Με ηηο δηαηάμεηο ηνπ, θαζηεξψλεη (άξζξν 16) ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ππέξ φισλ ησλ πνιηηψλ, αλ θαη, ζε αληίζεζε κε ηνλ Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο (ζην εμήο, ΚΓΓ), δελ ην επεθηείλεη θαη ζηα ηδησηηθά έγγξαθα 27. Ζ πξφζβαζε πάλησο ζηα δεκφζηα έγγξαθα είλαη ειεχζεξε, ρσξίο λα πξνυπνζέηεη έλλνκν ζπκθέξνλ. ηα ζεηηθά ζηνηρεία ηεο ξχζκηζεο αλήθεη, επίζεο, ε ζέζπηζε ππνρξέσζεο αηηηνιφγεζεο, εθ κέξνπο ηεο Γηνίθεζεο, ηεο άξλεζήο ηεο λα παξάζρεη ην έγγξαθν, γεγνλφο πνπ δηεπθφιπλε ζε κεγάιν βαζκφ ηνλ δηθαζηηθφ έιεγρν. Σν δηθαίσκα πεξηνξίδεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην έγγξαθν αθνξά ηελ ηδησηηθή ή νηθνγελεηαθή δσή ηξίηνπ, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ κπνξεί λα παξαβιάπηνληαη δηάθνξα απφξξεηα, φπσο ησλ ζπδεηήζεσλ ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ηεο εζληθήο άκπλαο θηι., θαη αζθείηαη κε ηελ επηθχιαμε χπαξμεο ηπρφλ δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ή βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο. Χζηφζν, ηελ επξχηεηα ηεο θαηνρχξσζεο ηνπ δηθαηψκαηνο, αιιά θαη ηελ ζπλνιηθή αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο ζε έλα λνκνζεηηθφ θείκελν, κεηξηάδεη θαη θαηά ηνχην θαηαηάζζεηαη ζηα αξλεηηθά ζηνηρεία ηεο ξχζκηζεο ε παξνρή λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο ζηνλ Τπνπξγφ Πξνεδξίαο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ην αξκφδην θαηά πεξίπησζε Τπνπξγφ (άξζξν 16 παξ. 4 ηνπ λ. 1599/1986) λα νξίδνπλ, κε θνηλή απφθαζε, θαη άιιεο πεξηπηψζεηο άξλεζεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο, ρσξίο λα πξνζδηνξίδεηαη πνηεο ζα κπνξνχλ λα είλαη απηέο, έζησ σο γεληθέο θαηεγνξίεο. Πξάγκαηη ζε εθηέιεζεο απηήο ηεο εμνπζηνδνηηθήο δηάηαμεο έρνπλ εθδνζεί νξηζκέλεο θνηλέο ππνπξγηθέο απνθάζεηο Βι. Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει Η πξφζβαζε ζηα ηδησηηθά έγγξαθα ήηαλ δπλαηή ππφ ηηο πξνυπνζέζεηο ησλ άξζξσλ 902 ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα θαη 450 ηνπ Κψδηθα Πνιηηηθήο Γηθνλνκίαο. Τπνζηεξίρζεθε, σζηφζν, φηη, κε δηαζηαιηηθή εξκελεία ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ λ. 1566/1986, ζα πξέπεη λα γίλεηαη δεθηή θαη ε πξφζβαζε ζηα ηδησηηθά έγγξαθα πνπ θαηέρεη ε Γηνίθεζε κε επίθιεζε εηδηθνχ έλλνκνπ ζπκθέξνληνο, βι. η. Βαζαιάθε, Σν άξζξν 16 λ. 1599/1986 θαη ε ιήςε αληηγξάθσλ θαη γλψζε εγγξάθσλ ζε θάθειν ηεο δηνίθεζεο, ΝνΒ 45, ζει. 708 επ. 28 Αλαθέξνληαη, ελδεηθηηθά, νη εμήο: Η ΚΤΑ Φ.151/Β3/1749/1993 ησλ Τπνπξγψλ Πξνεδξίαο θαη Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, κε ηελ νπνία εμαηξέζεθαλ απφ ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ηα γξαπηά δνθίκηα ησλ ππνςεθίσλ γηα εηζαγσγή ζε ηκήκαηα ή ζρνιέο ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη 20

21 Ζ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ απηνχ απνηέιεζε έλα ζεκαληηθφ βήκα ζηελ θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο, παξά ην γεγνλφο φηη δελ θαηφξζσζε λα αιιάμεη, απφ ηε κηα ζηηγκή ζηελ άιιε, ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ, πξάγκα άιισζηε ελ κέξεη αλακελφκελν. Πξνεηνίκαζε, φκσο, ην έδαθνο γηα ηελ αθφκα κεγαιχηεξε θαηνρχξσζε ηνπ ελ ιφγσ δηθαηψκαηνο κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ ΚΓΓ. Ζ ζεκαληηθφηεξε, δε, θαη απνηειεζκαηηθφηεξε κεηαβνιή επήιζε, θαηά ηα αλσηέξσ πξνεθηεζέληα 29, θαηά ηελ Αλαζεψξεζε ηνπ 2001 ηνπ πληάγκαηνο, ε νπνία αληαλαθιά θαη ηε γεληθφηεξε κεηαβνιή ησλ αληηιήςεσλ γηα ηε κεγάιε ζεκαζία ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο σο ζηνηρείνπ πξναπαηηνχκελνπ γηα ηελ άζθεζε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Δηδηθνί λφκνη πνπ ξπζκίδνπλ ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα είλαη ν λ. 3448/2006 γηα ηελ πεξαηηέξσ ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, πνπ κεηέθεξε ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε ηελ Οδεγία 2003/98/ΔΚ 30, ν λ. 2392/1996, πνπ αθνξά ηελ πξφζβαζε ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδαο ζε δηνηθεηηθέο πεγέο θαη δηνηθεηηθά αξρεία γηα ηελ ρξήζε ζηνηρείσλ ηνπο απφ ηελ ίδηα ή θαη ηδηψηεο, ν λ. 1946/1991 γηα ηελ πξφζβαζε ζηα Γεληθά Αξρεία ηνπ Κξάηνπο, νη δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνπλ ην δηθαίσκα πιεξνθφξεζεο γηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ 31, ν λ. 2993/2002 γηα ηελ πξφζβαζε ησλ ππνςεθίσλ ζηα γξαπηά δνθίκηά ηνπο, νη δηαηάμεηο ηνπ Κψδηθα Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ (λ. 3463/2006) γηα ηελ ρνξήγεζε αληηγξάθσλ ησλ πξαθηηθψλ θαη ησλ απνθάζεσλ ησλ νη απνθάζεηο ησλ βαζκνινγηθψλ θέληξσλ νξηζκνχ βαζκνινγεηψλ ησλ γξαπηψλ δνθηκίσλ ησλ ππνςεθίσλ. Η ΚΤΑ 0400/20/1988 ησλ Τπνπξγψλ Πξνεδξίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, κε ηελ νπνία εμαηξνχληαη κία πιεηάδα εγγξάθσλ ππεξεζηψλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ. Η ΚΤΑ ΓΤ 1987/ ησλ Τπνπξγψλ Πξνεδξίαο θαη Γηθαηνζχλεο θαη Γεκφζηαο Σάμεο, κε ηελ νπνία νξίζηεθε φηη νη δηαηεξνχκελνη θάθεινη πνιηηηθψλ θξνλεκάησλ δελ είλαη πξνζηηνί ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο ή ζην θνηλφ θαη ζα παξαδνζνχλ ζηελ ηζηνξηθή έξεπλα κεηά ηελ πάξνδν εηθνζαεηίαο. Η απφθαζε απηή θξίζεθε απφ ηελ απφθαζε 2139/1993 ηνπ ηδ, φηη δελ βξίζθεη έξεηζκα ζηελ εμνπζηνδνηηθή δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 16 παξ. 4 ηνπ λ. 1599/1986, φπσο απηή εξκελεχεηαη ελφςεη ησλ άξζξσλ 2 παξ. 1 θαη 5 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο. Πεξί ηνπ δεηήκαηνο ηεο ηζρχνο απηψλ, κεηά ηελ ξχζκηζε ηνπ ΚΓΓ, βι. θαησηέξσ ζηελ παξάγξαθν γηα ην άξζξν 5 ηνπ ΚΓΓ. 29 Βι. αλσηέξσ, ππφ ΙΙ Σνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ «γηα ηελ πεξαηηέξσ ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα» (ΔΔ L 345 ηεο , ζει. 90). 31 Τ.Α. ΗΠ 11764/653/2006 (ΦΔΚ Β 327) «Πξφζβαζε ηνπ θνηλνχ ζηηο δεκφζηεο αξρέο γηα παξνρή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ» (πνπ αληηθαηέζηεζε ηελ Κ.Τ.Α /1440/1995), πνπ εθδφζεθε ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2003/2/ΔΚ ηεο Δπηηξνπήο «γηα ηελ πξφζβαζε ηνπ θνηλνχ ζε πεξηβαιινληηθέο πιεξνθνξίεο θαη γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο Οδεγίαο 90/313/ΔΟΚ» (ΔΔ L 4 ηεο , ζει. 9). 21

22 δεκνηηθψλ ζπκβνπιίσλ 32, νη δηαηάμεηο ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα (λ. 3528/2007) γηα ην δηθαίσκα γλψζεο ησλ εγγξάθσλ ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο εθ κέξνπο ηνπ δησθνκέλνπ 33 θ.α. 34. Β. Ζ ΓΗΑΣΑΞΖ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 5 ΣΟΤ ΚΧΓΗΚΑ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΚΑΗ ΟΗ ΠΡΟΫΠΟΘΔΔΗ ΑΚΖΖ ΣΟΤ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΟ i. Γεληθά Ζ βαζηθή λνκνζεηηθή δηάηαμε, δπλάκεη ηεο νπνίαο θαζηεξψλεηαη ην δηθαίσκα ηεο πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, είλαη ην άξζξν 5 ηνπ Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο (λ. 2690/1999, σο ηζρχεη), ζχκθσλα κε ην νπνίν, «1. Κάζε ελδηαθεξόκελνο έρεη ην δηθαίσκα, ύζηεξα από γξαπηή αίηεζή ηνπ, λα ιακβάλεη γλώζε ησλ δηνηθεηηθώλ εγγξάθσλ. Ωο δηνηθεηηθά έγγξαθα λννύληαη όζα ζπληάζζνληαη από ηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο, όπσο εθζέζεηο, κειέηεο, πξαθηηθά, ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, εγθύθιηεο νδεγίεο, απαληήζεηο ηεο Δηνίθεζεο, γλσκνδνηήζεηο θαη απνθάζεηο. 2. Όπνηνο έρεη εηδηθό έλλνκν ζπκθέξνλ δηθαηνύηαη, ύζηεξα από γξαπηή αίηεζή ηνπ, λα ιακβάλεη γλώζε ησλ ηδησηηθώλ εγγξάθσλ πνπ θπιάζζνληαη ζηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο θαη είλαη ζρεηηθά κε ππόζεζή ηνπ ε νπνία εθθξεκεί ζε απηέο ή έρεη δηεθπεξαησζεί από απηέο. [...] 4. Τν δηθαίσκα ησλ παξ. 1 θαη 2 αζθείηαη : α) κε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ ζην θαηάζηεκα ηεο ππεξεζίαο, ή β) κε ρνξήγεζε αληηγξάθνπ, εθηόο αλ ε αλαπαξαγσγή ηνύηνπ κπνξεί λα βιάςεη ην πξσηόηππν. Η ζρεηηθή δαπάλε αλαπαξαγσγήο βαξύλεη ηνλ αηηνύληα, εθηόο αλ ν λόκνο νξίδεη δηαθνξεηηθά. Αλ πξόθεηηαη γηα πιεξνθνξίεο ηαηξηθνύ ραξαθηήξα, απηέο γλσζηνπνηνύληαη ζηνλ αηηνύληα κε ηε βνήζεηα γηαηξνύ, ν νπνίνο νξίδεηαη γηα ην ζθνπό απηόλ. [...]». 32 Άξζξν 97 παξ. 5 θαη 7, άξζξν 113 παξ. 5 θαη Άξζξν 135 παξ. 3. Βι. επίζεο θαη ην άξζξν 27 παξ. 4 θαη 6 ηνπ π.δ. 22/1996 «Πεηζαξρηθφ δίθαην αζηπλνκηθνχ πξνζσπηθνχ» θαη άξζξν 14 παξ. 8 ηνπ Κψδηθα Ιαηξηθήο Γενληνινγίαο (λ. 3418/2005). 34 ηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο κειέηεο δελ κπνξεί λα γίλεη εθηελήο αλαθνξά ζηα λνκνζεηήκαηα απηά, παξά ζε φζε έθηαζε αθνξνχλ ηελ πξνβιεκαηηθή πνπ ηέζεθε ζηελ ππφζεζε εξγαζίαο ζηελ εηζαγσγή. Τπφ ην πξίζκα απηφ ζα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζην λ. 3448/2006, ζηελ νηθεία παξάγξαθν ηεο ζηάζκηζεο (IV 2 B iii), ιφγσ ηεο εηδηθήο ξήηξαο πνπ πεξηέρεη σο πξνο ηελ πξνζηαζία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. 22

23 ii. Σα ζηνηρεία ηεο αίηεζεο Όζνλ αθνξά ηε γξαπηή αίηεζε δελ αλαθχπηνπλ ηδηαίηεξεο εξκελεπηηθέο δπζρέξεηεο. Ο πνιίηεο πνπ επηζπκεί λα έρεη πξφζβαζε κε έλαλ απφ ηνπο ηξφπνπο πνπ πξνβιέπεη ν ΚΓΓ 35 ζε έγγξαθα πνπ θαηέρεη ε Γηνίθεζε νθείιεη λα ππνβάιεη ππνρξεσηηθά γξαπηή αίηεζε. Δπνκέλσο, πξνθνξηθή αίηεζε απνθιείεηαη. Δπηπιένλ, ζηελ αίηεζε ζα πξέπεη λα δηεπθξηλίδνληαη ηα έγγξαθα ησλ νπνίσλ επηζπκεί λα ιάβεη γλψζε. Γίλεηαη δεθηφ φηη δελ ρξεηάδεηαη εμαληιεηηθά ιεπηνκεξήο πεξηγξαθή ησλ εγγξάθσλ απηψλ 36, ι.ρ. κε αλαθνξά ηνπ αξηζκνχ πξσηνθφιινπ ηνπο (ηνλ νπνίν, εμ άιινπ, δελ απνθιείεηαη αθφκε θαη λα αγλνεί ν αηηψλ), σζηφζν ε αίηεζε ζα πξέπεη λα είλαη ζαθήο θαη νξηζκέλε. Έηζη, ν πνιίηεο ζα πξέπεη λα εμαηνκηθεχεη ηα έγγξαθα, ψζηε λα είλαη επρεξήο ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε εχξεζή ηνπο 37. Απηφ ζεκαίλεη, φπσο γίλεηαη θαζνιηθά δεθηφ 38, φηη πξφζβαζε γεληθά ζε νιφθιεξν ηνλ θάθειν θάπνηαο ππφζεζεο απνθιείεηαη, κε εμαίξεζε βεβαίσο θαθέισλ κηθξνχ κεγέζνπο, νη νπνίνη πεξηέρνπλ ιίγα ζηνηρεία 39. ε πεξίπησζε ππνβνιήο ηεο αίηεζεο ζε αλαξκφδηα ππεξεζία, εθαξκνγή έρεη ε δηάηαμε ην άξζξνπ 4 ηνπ ΚΓΓ, ε νπνία, ζηελ παξάγξαθν 1, πξνβιέπεη φηη ε ππεξεζία πνπ έιαβε ηελ αίηεζε ππνρξενχηαη λα ηελ δηαβηβάζεη κέζα ζε ηξεηο κέξεο ζηελ αξκφδηα ππεξεζία θαη λα ελεκεξψζεη ηνλ ελδηαθεξφκελν 40. Όηαλ ην έγγξαθν δχλαηαη λα βξεζεί ζε πεξηζζφηεξεο ππεξεζίεο, έρεη δηαηππσζεί ε άπνςε 41 φηη αξκφδηα είλαη ηφζν εθείλε πνπ ηεξεί απηφ, φζν θαη εθείλε πνπ ην έρεη ζηελ δηάζεζή ηεο, αθφκε θαη αλ δελ είλαη ε θαηά λφκν αξκφδηα γηα ηελ ηήξεζή ηνπ. iii. Ζ δηάθξηζε ζε δηνηθεηηθά θαη ηδησηηθά έγγξαθα χκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 1 ηνπ ΚΓΓ: «Κάζε ελδηαθεξόκελνο έρεη ην δηθαίσκα, ύζηεξα από γξαπηή αίηεζή ηνπ, λα ιακβάλεη γλώζε ησλ δηνηθεηηθώλ 35 Δπηηφπηα κειέηε ή θαη ρνξήγεζε θσηναληηγξάθνπ. 36 Πξβι.. Βαζαιάθε, φ.π., ζει. 710: «ζεσξνχκε νξζή ηελ άπνςε ηνπ, θαηά ην δπλαηόλ, πξνζδηνξηζκνχ απηψλ απφ ηνλ αηηνχληα». 37 Βι. Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει. 116, φπνπ θαη παξάζεζε γλσκνδνηήζεσλ ηνπ Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο. 38 Βι. Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει. 116, Α. Σάρν, Δξκελεία Κψδηθα Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο, δ έθδνζε, 2009, ζει Βαζαιάθεο, φ.π., ζει Βι. θαη Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει Α. Γέξνληαο, Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ, Νν 7/2000, ζει Βι. θαη Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει

24 εγγξάθσλ. Ωο δηνηθεηηθά έγγξαθα λννύληαη όζα ζπληάζζνληαη από ηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο, όπσο εθζέζεηο, κειέηεο, πξαθηηθά, ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, εγθύθιηεο νδεγίεο, απαληήζεηο ηηο Δηνίθεζεο, γλσκνδνηήζεηο θαη απνθάζεηο.». χκθσλα, δε, κε ην άξζξν 2: «Όπνηνο έρεη εηδηθό έλλνκν ζπκθέξνλ δηθαηνύηαη, ύζηεξα από γξαπηή αίηεζή ηνπ, λα ιακβάλεη γλώζε ησλ ηδησηηθώλ εγγξάθσλ πνπ θπιάζζνληαη ζηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο θαη είλαη ζρεηηθά κε ππόζεζή ηνπ, ε νπνία εθθξεκεί ζε απηέο ή έρεη δηεθπεξαησζεί από απηέο.» Απφ ηε δηαηχπσζε ησλ αλσηέξσ δηαηάμεσλ πξνθχπηεη φηη ν ΚΓΓ δηαθξίλεη δχν θαηεγνξίεο εγγξάθσλ πνπ δχλαηαη λα θαηέρεη ε Γηνίθεζε, ηα δηνηθεηηθά θαη ηα ηδησηηθά έγγξαθα, θαη ηάζζεη δηαθνξεηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο (εθηφο ηεο θνηλήο πξνυπφζεζεο πξνεγνχκελεο ππνβνιήο γξαπηήο αίηεζεο) ζε θάζε κία απφ ηηο θαηεγνξίεο απηέο εγγξάθσλ. Ζ δηάθξηζε ζε δηνηθεηηθά θαη ηδησηηθά έγγξαθα πξνθχπηεη απφ ηνλ νξηζκφ ησλ δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 5. Γηνηθεηηθά έγγξαθα είλαη «όζα ζπληάζζνληαη από ηηο δεκόζηεο ππεξεζίεο». Πξνο δηεπθφιπλζε ηνπ εθαξκνζηή ηεο δηάηαμεο παξαηίζεληαη ζην θείκελν ηεο παξ. 1, ελδεηθηηθά, νξηζκέλεο θαηεγνξίεο δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ, πξνθαλψο φζα απαληψληαη πην ζπρλά. Σν φηη ε απαξίζκεζε είλαη ελδεηθηηθή είλαη θαλεξφ απφ ηελ ρξήζε ηεο ιέμεο «όπσο». Ζ έλλνηα ηνπ δηνηθεηηθνχ εγγξάθνπ δελ ηαπηίδεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ δεκφζηνπ εγγξάθνπ θαηά ηνλ Κψδηθα Πνιηηηθήο Γηθνλνκίαο 42. Δπνκέλσο, δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα ηα ζπκβνιαηνγξαθηθά, ι.ρ., αθνχ ν ζπκβνιαηνγξάθνο είλαη ηδηψηεο πνπ αζθεί κελ δεκφζην ιεηηνχξγεκα, αιιά δελ ραξαθηεξίδεηαη σο δηνηθεηηθφ φξγαλν. Χο έγγξαθα ζα πξέπεη λα ραξαθηεξηζζνχλ θαη άιια κέζα θαηαγξαθήο ή απεηθφληζεο, ηα νπνία εθ ηνπ λφκνπ 43 εμνκνηψλνληαη πξνο έγγξαθα, φπσο θαζέηεο, δηζθέηεο, CDs, θσηνγξαθίεο, θσλνιεςίεο, ζρεδηαγξάκκαηα θηι. 42 Άξζξν 438: «Έγγξαθα πνπ έρνπλ ζπληαρζεί θαηά ηνπο λφκηκνπο ηχπνπο απφ δεκφζην ππάιιειν ή ιεηηνπξγφ ή πξφζσπν πνπ αζθεί δεκφζηα ππεξεζία ή ιεηηνπξγία απνηεινχλ πιήξε απφδεημε». 43 Άξζξα 444 πεξ. 3 Κψδηθα Πνιηηηθήο Γηθνλνκίαο, 13 πεξ. γ Πνηληθνχ Κψδηθα. 24

25 Χο έγγξαθν γεληθά ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί κφλν εθείλν, ηνπ νπνίνπ έρεη ηειεησζεί ε δηαδηθαζία ηεο έθδνζεο 44 θαη φρη εθείλν πνπ βξίζθεηαη αθφκα ζην ζηάδην ηεο επεμεξγαζίαο θαη δελ έρεη νξηζηηθνπνηεζεί ην πεξηερφκελφ ηνπ 45, πνπ βξίζθεηαη, δειαδή, αθφκε ζε ζρέδην. Απηφ ζεκαίλεη φηη αξθεί λα θέξεη ηε ζθξαγίδα θαη ηελ ππνγξαθή ηνπ θαηά ην λφκν αξκφδηνπ ππνγξάθνληνο νξγάλνπ, αλ θαη φρη απαξαίηεηα θαη αξηζκφ πξσηνθφιινπ 46. Χζηφζν, απηφ δελ ζεκαίλεη φηη έγγξαθα ηειεησκέλα ππφ ηελ αλσηέξσ έλλνηα, ηα νπνία φκσο εθδίδνληαη ζε ελδηάκεζα ζηάδηα κίαο ζχλζεηεο δηνηθεηηθήο ελέξγεηαο, δελ κπνξνχλ λα θαηαζηνχλ πξνζηηά ζηνπο πνιίηεο, θαζ φζνλ δελ ελδηαθέξεη ε νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο, αιιά ε νινθιήξσζε ηνπ εγγξάθνπ. Έηζη, εάλ ζε κία δηαδηθαζία πξνβιέπεηαη, ι.ρ., εηζήγεζε εθ κέξνπο ελφο ζπκβνπιίνπ πξν ηεο έθδνζεο απφθαζεο απφ ην απνθαζίδνλ φξγαλν, επηηξέπεηαη ε πξφζβαζε ζην έγγξαθν ηεο εηζήγεζεο αθφκε θαη πξηλ ηελ έθδνζε ηεο απφθαζεο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε βέβαηα φηη πιεξνχληαη θαη νη ινηπέο πξνυπνζέζεηο ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ ΚΓΓ. Αλαθνξά, πεξαηηέξσ, ζα έπξεπε λα γίλεη θαη ζηελ έλλνηα ηνπ ειεθηξνληθνχ δηνηθεηηθνχ εγγξάθνπ. Ζιεθηξνληθφ δηνηθεηηθφ έγγξαθν είλαη «θάζε ειεθηξνληθή απνηύπσζε πξάμεσλ θαη γεγνλόησλ, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ θαηά ηελ άζθεζε δξαζηεξηόηεηαο ησλ ζεζκηθώλ νξγάλσλ ηνπ θξάηνπο θαη ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο» 47. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί λφκηκε ε έθδνζε κίαο δηνηθεηηθήο πξάμεο κε ειεθηξνληθά κέζα, πξέπεη λα θαηνρπξσζεί κε λνκνζεηηθή δηάηαμε ε έλλνηα ηνπ ειεθηξνληθνχ δηνηθεηηθνχ εγγξάθνπ. Έρεη πξνηαζεί, απφ κεξίδα ηεο ζεσξίαο, ε θαζηέξσζε πιάζκαηνο δηθαίνπ, δπλάκεη ησλ άξζξσλ 169 θαη 444 ΚΠνιΓ, πιελ φκσο έρεη δηαηππσζεί θαη ε άπνςε φηη, κε βάζε ηε γξακκαηηθή εξκελεία ηεο παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 10 ΚΓΓ («νθείιεη λα ππνβάιεη», «έγγξαθν πνπ θέξεη ηδηόρεηξε ππνγξαθή»), δελ θαηαιείπεηαη 44 Τπνζηεξίδεηαη φηη αξθεί θαη ε ηειείσζε ηεο δηαδηθαζίαο θαηάξηηζεο ηνπ εγγξάθνπ ζε ζρέδην, βι. Α. Σάρν, φ.π., ζει. 251, Υ. Αλησλαξνπνχινπ, Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα έγγξαθα ηεο δηνίθεζεο, ΔΓΓΓ 2/2006, ζει Βι. Γλσκνδφηεζε ΝΚ 80/1999, δεκνζηεπκέλε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Βι. αθφκα Υ. Γεηζαξίδε, φ.π., ζει Δπηρείξεκα εμ αληηδηαζηνιήο απφ ην άξζξν 16 παξ. 1 ηνπ ΚΓΓ, πνπ θαζνξίδεη ηνλ ηχπν ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο, αλαγθαία ζηνηρεία ηνπ νπνίνπ είλαη ν έγγξαθνο ραξαθηήξαο, ε εκεξνκελία, ε ππνγξαθή θαη ε αλαθνξά ηεο εθδνχζαο αξρήο. 47 Θ. Παλάγνο, Σν ειεθηξνληθφ δηνηθεηηθφ έγγξαθν, Γεκηνπξγία θαη Γηαρείξηζε, ΝνΒ 2006, ζει. 161 επ. 25

26 πεξηζψξην αλαγλψξηζεο ηνπ ειεθηξνληθνχ ηχπνπ ζχληαμεο δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ 48. Δμ αληηδηαζηνιήο, πξνθχπηεη φηη ηδησηηθά έγγξαθα είλαη φια ηα έγγξαθα πνπ δελ έρνπλ ζπληαρζεί απφ δεκφζηεο ππεξεζίεο, αιιά απφ ηδηψηεο, θαη πνπ βξίζθνληαη ζηελ θαηνρή ηεο Γηνίθεζεο. Δδψ, φπσο παξαηεξείηαη 49, ν ΚΓΓ δελ αθξηβνινγεί, γηαηί αθφκε θαη έγγξαθα ζπληαρζέληα απφ ηδηψηεο απνθηνχλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ εγγξάθνπ, ζηελ πεξίπησζε πνπ έρνπλ εηζαρζεί θαη πξσηνθνιιεζεί ζε κία δεκφζηα ππεξεζία, αιιά θαη ζε θάζε άιιε πεξίπησζε, αλ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ή ιεθζεί ππ φςε γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο δηνηθεηηθήο δξάζεο ή γηα ηε δηακφξθσζε γλψκεο ή θξίζεο δηνηθεηηθνχ νξγάλνπ 50. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ηα ηδησηηθά απηά έγγξαθα απνθηνχλ ηνλ ραξαθηήξα δηνηθεηηθψλ εγγξάθσλ θαη γίλνληαη πξνζηηά ζχκθσλα κε ηα φζα ηζρχνπλ θαη γηα ηα ινηπά δηνηθεηηθά έγγξαθα. iv. Σν έλλνκν ζπκθέξνλ θαη ην «εχινγν ελδηαθέξνλ». Όζνλ αθνξά ηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 παξ. 1 ηνπ ΚΓΓ, θάζε ελδηαθεξφκελνο έρεη δηθαίσκα λα ιάβεη γλψζε ηνπο. Ζ γξακκαηηθή δηαηχπσζε ηεο δηάηαμεο δελ αθήλεη θακία ακθηβνιία γηα ην φηη δελ απαηηείηαη εηδηθφ έλλνκν ζπκθέξνλ γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο εθ κέξνπο ηνπ πνιίηε. Χζηφζν, θαηά ηε δηάξθεηα ηζρχνο ηνπ λ. 1599/1986 (νη δηαηάμεηο ηνπ νπνίνπ, φπσο πξναλαθέξζεθε, επίζεο δελ απαηηνχζαλ έλλνκν ζπκθέξνλ γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο), αλαπηχρζεθε απφ ηε λνκνινγία θαη δηαηεξήζεθε θαη ππφ ην ηζρχνλ λνκνζεηηθφ πιαίζην ε έλλνηα ηνπ «εχινγνπ ελδηαθέξνληνο» σο πξνυπφζεζεο γηα ηελ πξφζβαζε ζηα δηνηθεηηθά έγγξαθα. Ζ γξακκαηηθή δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 5 παξ. 1 ηνπ ΚΓΓ, ε νπνία ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν «θάζε ελδηαθεξόκελνο», θαη φρη «θαζέλαο» ή «νπνηνζδήπνηε πνιίηεο», δείρλεη λα πηνζεηεί απηή ηε δηάθξηζε ζηνλ θχθιν ησλ δηθαηνπκέλσλ ζε πξφζβαζε. 48 αληί φισλ, βι. Θ. Παλάγν, φ.π., ζει. 161 επ. 49 Υ. Γεηζαξίδεο, φ.π., ζει. 100 επ., Υ. Αλησλαξνπνχινπ, φ.π., ζει. 265,. Βαζαιάθεο, φ.π., ζει. 708 επ., Υ. Σάρνο, φ.π., ζει Α. Σάρνο, φ.π., ζει. 252, Υ. Γεηζαξίδεο, φ.π., ζει , 26

27 Όπσο έρεη λνκνινγεζεί 51, «εύινγν ελδηαθέξνλ δελ λνείηαη ην απιό ελδηαθέξνλ ηνπ πνιίηε γηα ηελ εύξπζκε άζθεζε ησλ γεληθώλ θαζεθόλησλ ηεο Υπεξεζίαο θαη ηελ ηήξεζε ησλ λόκσλ, αιιά εθείλν, ην νπνίν πξνθύπηεη, θαηά ηξόπν αληηθεηκεληθό, από ηελ ύπαξμε κίαο ζπγθεθξηκέλεο, πξνζσπηθήο ελλόκνπ ζρέζεο, ζπλδεόκελεο κε ην πεξηερόκελν ησλ δηνηθεηηθώλ ζηνηρείσλ, ζηα νπνία δεηείηαη ε πξόζβαζε». Ζ ίδηα έλλνηα ηνπ «επιφγνπ ελδηαθέξνληνο» απαληάηαη θαη ζε γλσκνδνηήζεηο ηνπ Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο 52. Ζ αλαγσγή ηνπ, πάλησο, ζε πξνυπφζεζε άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο, κε ηελ έλλνηα πνπ ηνπ απνδίδεηαη απφ ηε λνκνινγία, κπνξεί λα πεξηνξίζεη ην δηθαίσκα θαηά ηνχην: παξφιν πνπ δελ ηαπηίδεηαη κε ην έλλνκν ζπκθέξνλ, ε ζπλδξνκή ηνπ νπνίνπ απαηηεί εηδηθή ζεκειίσζε, ππάξρνπλ, ελ ηνχηνηο, θαη πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ν αηηνχκελνο δελ ζα δχλαηαη λα απνδεηθλχεη νχηε εχινγν ελδηαθέξνλ. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ζπλεπψο, ζα αδπλαηεί λα έρεη πξφζβαζε ζε δηνηθεηηθά έγγξαθα. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά έρεη ιερζεί γη απηή ηελ έλλνηα, «Πξόθεηηαη γηα θάηη ιηγόηεξν από ην έλλνκν ζπκθέξνλ, αιιά θαη πεξηζζόηεξν από ην ηίπνηα» 53. Ζ δηαπίζησζε απηή νδήγεζε κεξίδα ηεο ζεσξίαο ζην λα ηαπηίζεη ηελ έλλνηα ηνπ επιφγνπ ελδηαθέξνληνο ππφ ηελ ηζρχ ηνπ άξζξνπ 5 παξ. 1 ηνπ ΚΓΓ κε ηελ απαγφξεπζε ηεο παξάλνκεο ή θαηαρξεζηηθήο άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο. Καηά ηελ άπνςε απηή, ε απνδνρή ηεο έλλνηαο ηνπ εχινγνπ ελδηαθέξνληνο είλαη δπλαηή, κφλνλ εάλ εξκελεπζεί σο απνθιεηζκφο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο, ζε πεξίπησζε πνπ ην αίηεκα είλαη πξνδήισο παξάλνκν ή θαηαρξεζηηθφ 54. Άιισο, θάζε άιιε αληίζεηε εξκελεπηηθή εθδνρή δελ βξίζθεη έξεηζκα ζην άξζξν 5 παξ. 1. Ζ άπνςε απηή ππνζηεξίδεη, κάιηζηα, φηη κε ην δηθαίσκα πξφζβαζεο εηζάγεηαη ε ιατθή αγσγή (actio popularis) ζηε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία θαη εηδηθά σο ζηάδην πξν-δηαδηθαζίαο πνπ ζπληζηά άζθεζε πξνειέγρνπ ηεο δηνηθεηηθήο δξάζεο Βι. ηελ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ηδ 1214/2000, ΓηΓηθ 2001, ζει Βι. επίζεο, εληειψο ελδεηθηηθά, ηδ 1397/1993, ηδ 3943/1995, ηδ 2376/1996, ηδ 841/ Βι. εληειψο ελδεηθηηθά Γλσκνδφηεζε ΝΚ 243/2000, δεκνζηεπζείζα ζηνλ δηαδηθηπαθφ ηφπν 53 Π. Λαδαξάηνο, ζρφιην ζηελ Γίθε 29, ζει Α. Σάρνο, φ.π., ζει Βι. θαη Υ. Υάξαθα, φ.π., ζει. 795, Π. Λαδαξάην, φ.π., ζει επ, ν νπνίνο, φκσο νξζά δελ ηαπηίδεη πιήξσο ην «εχινγν ελδηαθέξνλ» κε ηελ απαγφξεπζε θαηαρξεζηηθήο άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξφζβαζεο. 55 Α. Σάρνο, φ.π., ζει