ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Διπλωματική εργασία

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Διπλωματική εργασία Εισηγητής: Λέκκας Ιωάννης (Α/Μ: 213/04/019) Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Μπεκιάρης Μιχάλης Θέμα: Ο εσωτερικός έλεγχος χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων: Η περίπτωση των εισηγμένων εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) στην Ελλάδα ΧΙΟΣ 2006

2 Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή...4 Κεφάλαιο 2: Γενικές πληροφορίες για το leasing...7 Ορισμός...7 Κατηγορίες μισθώσεων...7 Λειτουργική Μίσθωση...8 Χρηματοδοτική μίσθωση...9 Κατηγορίες χρηματοδοτικής μίσθωσης...9 Διαδικασία σύναψης σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης Υποχρεώσεις των συμβαλλομένων...13 Υποχρεώσεις του μισθωτή...14 Υποχρεώσεις της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης...15 Καταγγελία της σύμβασης leasing...16 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα leasing...16 Κεφάλαιο 3: Ο εσωτερικός έλεγχος στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης...18 Είδη ελέγχων...19 Διαχείριση κινδύνων ελέγχου- υποχρεώσεις δημοσιότητας...20 Έλεγχος παγίων...30 Έλεγχος απαιτήσεων...35 Έλεγχος αγορών-υποχρεώσεων...37 Έλεγχος ταμειακών ροών...40 Έλεγχος χρεογράφων και λοιπών συμμετοχών...46 Έλεγχος αποδοχών προσωπικού και αμοιβών τρίτων...51 Έλεγχος μηχανογραφημένων λογιστικών συστημάτων...53 Εκθέσεις ελέγχου...56 Τεχνικές σύγχρονου ελέγχου...57 Κεφάλαιο 4: Έλεγχος ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης...63 Ορισμός ασφάλειας πληροφοριακού συστήματος Αντικειμενικός σκοπός...63 Τρόποι διαφύλαξης ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης...64 Διαχείριση των κινδύνων ασφάλειας πληροφοριών...65 Περιουσιακά στοιχεία...65 Απειλές...65 Ευπάθειες...66 Διαχείριση των κινδύνων ασφάλειας πληροφοριών...66 Ευθύνες εκτελεστικής διοίκησης της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης...68 Ευθύνες εσωτερικού ελέγχου...69 Ενέργειες ανώτατων στελεχών...69 Αποτελεσματική διακυβέρνηση ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης...71 Οι βέλτιστες πρακτικές...71 Σημαντικοί παράγοντες επιτυχίας

3 Αποτελέσματα χρηστής διακυβέρνησης ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης...73 Κεφάλαιο 5: Θεσμικό πλαίσιο των εισηγμένων εταιρειών leasing στην Ελλάδα...75 Νόμος 1665/ Πεδίο εφαρμογής...75 Προϋποθέσεις για τη σύσταση εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης...76 Διάρκεια χρηματοδοτικής μίσθωσης...76 Υποχρεώσεις μισθωτή...77 Υποχρεώσεις εκμισθωτή...77 Φορολογικά πλεονεκτήματα από μια σύμβαση leasing...78 ΠΔ/ΤΕ 2577/ Σύστημα εσωτερικού ελέγχου...79 Διαχείριση κινδύνων...83 Πληροφοριακά συστήματα και συστήματα λογιστικής παρακολούθησης εργασιών...84 Γενικό πλαίσιο λειτουργίας ομίλου επιχειρήσεων...86 Εταιρικά όργανα διαχείρισης συστημάτων εσωτερικού ελέγχου...87 Διοικητικό Συμβούλιο...87 Επιτροπή ελέγχου...88 Επιτροπή Διαχείρισης κινδύνων...89 Υπηρεσιακές μονάδες διαχείρισης συστημάτων εσωτερικού ελέγχου...90 Μονάδα Εσωτερικής Επιθεώρησης...91 Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων...93 Μονάδα Κανονιστικής Συμμόρφωσης (Law Compliance)...95 Νόμος 3016/ Πεδίο εφαρμογής...97 Υποχρεώσεις μελών Διοικητικού συμβουλίου-σύνθεση Διοικητικού Συμβουλίου...97 Εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας και εσωτερικός έλεγχος Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών Απόφαση 5/204/ Πεδίο εφαρμογής Γενικές αρχές - Μέσα δημοσιότητας Υποχρεώσεις γνωστοποίησης - Πρόσθετες υποχρεώσεις Υποχρέωση τήρησης απορρήτου - Προϋποθέσεις συναλλαγών συνδεδεμένων με την εταιρεία προσώπων Υποχρέωση προαναγγελίας συναλλαγών Εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας - Εσωτερικός έλεγχος Υπηρεσίες Εξυπηρέτησης Μετόχων και Εταιρικών Ανακοινώσεων Υποχρεώσεις γνωστοποίησης στοιχείων εξέλιξης της δραστηριότητας της εταιρείας Κεφάλαιο 6: Ο εσωτερικός έλεγχος της ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΕΣ ΜΙΣΘΩΣΕΙΣ Α.Ε Κεφάλαιο 7: Επίλογος Κεφάλαιο 8: Πηγές

4 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Την τελευταία εικοσαετία έχουν συντελεστεί τρομερές και ταχύτατες αλλαγές στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι οποίες έχουν μεταβάλλει ριζικά το περιβάλλον και τους όρους λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας. Η διαδικασία απελευθέρωσης των αγορών και οι εξελίξεις στην τεχνολογία αποτελούν τις θεμελιώδεις δυνάμεις που διαμορφώνουν αυτό το νέο περιβάλλον. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται διαρκώς, μεταβάλλουν με γοργούς ρυθμούς τη δομή του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ένταση του ανταγωνισμού οδήγησε στην εμφάνιση νέων προϊόντων, ως εναλλακτικές και πιο ευέλικτες μορφές χρηματοδότησης των επιχειρήσεων έναντι του παραδοσιακού τραπεζικού δανεισμού ως μέσου για την βελτίωση της παραγωγικότητας του κεφαλαίου και για την οικονομική ανάπτυξη. Η χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) και η ευρεία χρήση του κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital) είναι ιδιαίτερα σημαντικοί ως νέοι τρόποι κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών των επιχειρήσεων, κυρίως των μικρομεσαίων οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας οικονομίας, για την πραγματοποίηση επενδύσεων και την εξυπηρέτηση της παραγωγικής διαδικασίας τους. Η μεταφορά κεφαλαίων από τις πλεονασματικές στις ελλειμματικές μονάδες και η δημιουργία χρηματοπιστωτικών εταιρειών με εξειδικευμένα στελέχη που προσφέρουν ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες, προσαρμοζόμενες στη φιλοσοφία και στις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε επιχείρησης αποτελούν τους βασικούς άξονες στρατηγικής και δράσης, όπως αυτοί διαμορφώνονται μέσα από νέες και διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Ωστόσο, οι αλλαγές δεν περιορίστηκαν μόνο στο επιχειρηματικό επίπεδο αλλά επεκτάθηκαν σε θεσμικό επίπεδο και σε επίπεδο εταιρικής κουλτούρας. Η καθιέρωση των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων και των αρχών της εταιρικής διακυβέρνησης, επέβαλλε την ανάπτυξη του θεσμού του εσωτερικού ελέγχου, ο ρόλος του οποίου είναι πλέον πολύ σημαντικός για την ανάπτυξη και την ενίσχυση της προστιθέμενης αξίας μιας επιχειρηματικής οντότητας. Υπό το βάρος σοβαρών εταιρικών σκανδάλων, η εταιρική διακυβέρνηση έχει γίνει αντικείμενο ευρείας συζήτησης στον επιχειρηματικό, πολιτικό και ακαδημαϊκό χώρο, ως μια προσπάθεια διασφάλισης των συμφερόντων των μικρομετόχων και των πιστωτών των εταιρειών, κυρίως των εισηγμένων. Ο 4

5 αντίκτυπος της χρεοκοπίας εταιρειών (Enron, Parmalat κ.ά.) στις οικονομίες στις οποίες δραστηριοποιούνταν ήταν ιδιαίτερα σημαντικός και με αρνητικές επιπτώσεις για όσους σχετίζονταν άμεσα ή έμμεσα με αυτές (stakeholders). Αρνητικά επηρεάστηκαν κυρίως οι μέτοχοι (shareholders), αλλά και οι προμηθευτές, οι πελάτες, οι πιστωτές, οι εργαζόμενοι και οι κυβερνήσεις των χωρών που δραστηριοποιούνταν οι ανωτέρω αναφερόμενες επιχειρήσεις. Η αποτυχία των συγκεκριμένων οργανισμών αποδόθηκε, εν πολλοίς, στην ανεπάρκεια των Διοικητικών Συμβουλίων τους και στην έλλειψη οργανωμένων και αποτελεσματικών μηχανισμών ελέγχου από τις διοικήσεις τους. Η επιδίωξη κοινών στόχων μεταξύ των μετόχων και της διοίκησης της επιχείρησης πολλές φορές δεν επαληθεύεται στην πράξη και οι περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες οδηγούν στην ανάγκη σχεδιασμού ενός μηχανισμού για τον περιορισμό αυτών των συγκρούσεων. Η ύπαρξη ενός συστήματος εσωτερικού ελέγχου στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι επιτακτική ανάγκη, λόγω της φύσης των εργασιών αυτών των εταιρειών και της σημασίας τους στην ανάπτυξη και χρηματοδότηση όλων των μερών ενός οικονομικού συστήματος. Σύμφωνα με τις ορθές πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης, για την αξιολόγηση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου ορίζεται ως υπεύθυνη, σχετική ανεξάρτητη υπηρεσία, μέσα στην ίδια την επιχείρηση και, προκειμένου να ασκήσει ανεξάρτητα και αποτελεσματικά τον ρόλο της, θα πρέπει να έχει την δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας είτε με το Διοικητικό Συμβούλιο, είτε με υπο-επιτροπή αυτού (Ελεγκτική Επιτροπή). Η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου επισκοπεί, αξιολογεί και συμβουλεύει την διοίκηση της επιχείρησης σε θέματα που αφορούν το υφιστάμενο σύστημα εσωτερικού ελέγχου της επιχείρησης. Επίσης, είναι εκείνη η οποία θα επισημάνει τυχόν κινδύνους που απειλούν την καλή λειτουργία της εταιρίας και εκείνη η οποία θα συμβουλέψει στο πως οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να αντιμετωπισθούν. Δεν παίρνει η ίδια μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων, ούτε κανένα από τα στελέχη της εμπλέκονται με τις ελεγχόμενες δραστηριότητες και λειτουργίες της επιχείρησης, ώστε να εξασφαλίζεται η αμεροληψία της. Η γνώση της επιχείρησης και των κινδύνων που την απειλούν, ο σχεδιασμός και η ορθή λειτουργία ενός συστήματος εσωτερικού ελέγχου, ο έλεγχος εφαρμογής των διαδικασιών, η σύνταξη αναφορών προς τη διοίκηση και η συνεχής παρακολούθηση των εργασιών της επιχείρησης αποτελούν τους βασικούς άξονες εργασίας των στελεχών του τμήματος εσωτερικού ελέγχου της επιχείρησης. Η δημιουργία δικλείδων ασφαλείας και η εξέταση των παραπάνω σταδίων του εσωτερικού ελέγχου λειτουργούν προληπτικά ή κατασταλτικά στην εμφάνιση λαθών, εσκεμμένων ή μη, και συμβάλλουν 5

6 στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των λειτουργιών της επιχείρησης. Η εξέταση αυτή, όμως, πρέπει να είναι συνεχής, διότι οι δικλείδες ασφαλείας αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και, επίσης, αλλάζουν τα πρόσωπα που τις εφαρμόζουν, οι κίνδυνοι που απειλούν την εταιρεία και οι στόχοι της εταιρείας. Οι αλλαγές αυτές επηρέασαν και το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα και έθεσαν τις βάσεις για τη θέσπιση του αντίστοιχου θεσμικού πλαισίου από την πολιτεία και τις αρμόδιες εποπτικές αρχές (Τράπεζα της Ελλάδος, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών), κυρίως για τις επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στην χρηματιστηριακή αγορά, το οποίο θα διασφαλίζει τη διαφάνεια στις συναλλαγές και στην παρουσίαση των οικονομικών καταστάσεων. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί τη βάση της οικονομίας και μόνο η ορθή λειτουργία των επιχειρήσεων που το αποτελούν θα διασφαλίσει το υγιείς επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, οι οποίες είναι απαραίτητες για μια απρόσκοπτη οικονομική ανάπτυξη. Αρωγός σε αυτή την προσπάθεια είναι ο εσωτερικός έλεγχος, μέσα από τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των λειτουργιών ενός οργανισμού και της δημιουργίας υγιών δομών. 6

7 Κεφάλαιο 2: Γενικές πληροφορίες για το leasing Ορισμός Η μίσθωση (leasing) είναι μια σύγχρονη μέθοδος χρηματοδότησης επιχειρήσεων κατά την οποία μια επιχείρηση που χρειάζεται κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, αντί να τον αγοράσει άμεσα από τον κατασκευαστή, τον ενοικιάζει από μια εταιρεία leasing, η οποία αναλαμβάνει την αγορά και εκμίσθωση του εξοπλισμού. Κάθε επιχείρηση, ανεξάρτητα από το μέγεθος ή τη νομική μορφή της μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτή τη μορφή χρηματοδότησης. Κατηγορίες μισθώσεων Οι μισθώσεις κατατάσσονται γενικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Τη Λειτουργική Μίσθωση (Operating Lease) και τη Χρηματοδοτική Μίσθωση (Financial Lease), ωστόσο ο όρος leasing χρησιμοποιείται συνήθως για την έννοια της χρηματοδοτικής 7

8 μίσθωσης. Η γκάμα των προϊόντων που συνήθως γίνονται αντικείμενο σύναψης μιας σύμβασης μίσθωσης είναι 1 : Γεωργικά μηχανήματα Δομικά χωματουργικά μηχανήματα Βιομηχανικός εξοπλισμός Αυτοκίνητα ή άλλα μεταφορικά μέσα επαγγελματικής χρήσης Εξοπλισμός ναυπηγείων Τηλεπικοινωνιακό υλικό Αεροπλάνα ελικόπτερα Εξοπλισμός γραφείου ηλεκτρονικοί υπολογιστές Εξοπλισμός νοσοκομείων ιατρικά μηχανήματα Λειτουργική Μίσθωση Η λειτουργική μίσθωση (operating lease) είναι συνήθως για μικρότερη χρονική περίοδο απ ότι η χρηματοδοτική μίσθωση και για κεφάλαιο λιγότερο από το 75% της εκτιμούμενης οικονομικής ζωής του περιουσιακού στοιχείου. Συνεπώς, ο εκμισθωτής μετά το χρόνο της λειτουργικής μίσθωσης του περιουσιακού στοιχείου στον μισθωτή δεν θα έχει ανακτήσει την καθαρή δαπάνη στην οποία είχε υποβληθεί. Σε αυτή τη μορφή μίσθωσης, ο εκμισθωτής είναι ο ιδιοκτήτης του περιουσιακού στοιχείου ενώ ο μισθωτής έχει τη χρήση του. Επίσης, ο εκμισθωτής είναι υπεύθυνος για την τυχόν τεχνολογική απαξίωση, την επισκευή, την συντήρηση και τα ασφάλιστρα του περιουσιακού στοιχείου. Η χρονική διάρκεια της λειτουργικής μίσθωσης δεν είναι πάντοτε γνωστή από την αρχή, αλλά οι περίοδοι μίσθωσης μπορούν να ανανεωθούν ή να παραταθούν κατόπιν διαπραγμάτευσης, ενώ ο εκμισθωτής μπορεί να πουλήσει το περιουσιακό στοιχείο στο τέλος κάθε επιμέρους χρονικής περιόδου μίσθωσης. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της λειτουργικής μίσθωσης είναι η δυνατότητα που παρέχεται στον μισθωτή για την ακύρωση του συμβολαίου της μίσθωσης πριν εξαντληθεί ολόκληρη η περίοδος μίσθωσης. Η αξία της ακύρωσης είναι συνάρτηση της οικονομικής και τεχνολογικής αβεβαιότητας που περιβάλλει το περιουσιακό στοιχείο 1 Πετράκης Π.Ε., Αξιολόγηση και Χρηματοοικονομική Διοίκηση-Τόμος Β, σελ.215 8

9 (π.χ. απαξίωση του περιουσιακού στοιχείου μεγαλύτερη από το σύνολο των μισθωμάτων που καταβάλλει ο μισθωτής στον εκμισθωτή βάσει της σύμβασης). Τα πιο χαρακτηριστικά προϊόντα, για τα οποία συνάπτονται συμβάσεις λειτουργικής μίσθωσης είναι τα φωτοτυπικά μηχανήματα και τα αυτοκίνητα (μακροενοικίαση ή χρονομίσθωση αυτοκινήτων). Χρηματοδοτική μίσθωση Η χρηματοδοτική μίσθωση (financial lease) είναι ένας ολοκληρωμένος χρηματοδοτικός μηχανισμός που δίνει την δυνατότητα σε μια επιχείρηση (ή έναν επαγγελματία) να δημιουργήσει, να συμπληρώσει, να ανανεώσει, να εκσυγχρονίσει ή να επεκτείνει τον παραγωγικό εξοπλισμό της, χωρίς να διαθέσει δικά της κεφάλαια. Η επιχείρηση ή ο επαγγελματίας επιλέγει τον εξοπλισμό ή το ακίνητο που θεωρεί κατάλληλο για τις ανάγκες του, η εταιρία leasing αγοράζει τον εξοπλισμό αυτό από τον προμηθευτή ή το ακίνητο από τον ιδιοκτήτη του και στη συνέχεια το ενοικιάζει στον πελάτη της. Στο τέλος της μισθωτικής περιόδου, ο μισθωτής μπορεί είτε να εξαγοράσει το πάγιο (εξοπλισμός - ακίνητο), συνήθως έναντι συμβολικού τιμήματος, είτε να ανανεώσει τη σύμβαση για ορισμένο χρόνο. Σε αντίθεση με τη λειτουργική μίσθωση, οι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης έχουν προκαθορισμένη χρονική διάρκεια και ο μισθωτής είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει όλα τα μισθώματα, διαφορετικά κινδυνεύει να κηρυχθεί σε πτώχευση. Επίσης, η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει την νομική ιδιοκτησία του παγίου στοιχείου, ενώ ο μισθωτής έχει την οικονομική ιδιοκτησία (κατοχή και δικαίωμα χρήσης). Επομένως, όλοι οι κίνδυνοι και τα έξοδα του παγίου (τεχνολογική απαξίωση, συντήρηση, ασφάλιση, λειτουργικά έξοδα κλπ.) βαρύνουν τον μισθωτή, σε αντίθεση με την λειτουργική μίσθωση. Κατηγορίες χρηματοδοτικής μίσθωσης Οι πιο συνηθισμένες μορφές χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι οι εξής: 9

10 Απλή χρηματοδοτική μίσθωση (direct leasing): Είναι η απλούστερη μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης, όπου ο μισθωτής επιλέγει τον επαγγελματικό εξοπλισμό της αρεσκείας του και στην συνέχεια η εταιρεία leasing αγοράζει τον εξοπλισμό και του τον εκμισθώνει. Η σχέση είναι είτε τριμερής, αν σε αυτή περιλαμβάνονται ο κατασκευαστής του εξοπλισμού, ο εκμισθωτής και ο μισθωτής, είτε διμερής, αν η εταιρεία leasing (ο εκμισθωτής) ταυτίζεται με τον κατασκευαστή του εξοπλισμού. Στην περίπτωση αυτή, η εμπορική πλευρά υπερισχύει της χρηματοδοτικής και η μίσθωση ονομάζεται άμεση. Πώληση και επανεκμίσθωση (sale and leaseback): Σε αυτή τη μορφή μίσθωσης, μια οικονομική μονάδα πουλάει ένα πάγιο στοιχείο το οποίο της ανήκει και στη συνέχεια το μισθώνει από τον αγοραστή της. Δηλαδή, ενώ η κλασική μορφή της χρηματοδοτικής μίσθωσης χρησιμοποιείται για τις νέες επενδύσεις, η πώληση και επανεκμίσθωση πραγματοποιείται με στόχο την ρευστοποίηση μιας ήδη υπάρχουσας επένδυσης. Αυτή η τεχνική μίσθωσης είναι χρήσιμη συνήθως, αν όχι αποκλειστικά, στις μισθώσεις βιομηχανικών και εμπορικών ακινήτων. Οι επιχειρήσεις, που κάνουν χρήση της πώλησης και επανεκμίσθωσης, επιδιώκουν να εξοικονομήσουν ρευστά διαθέσιμα ή κεφάλαια κίνησης ή ακόμη και να προβούν σε αποπαγιοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων για να εξοφλήσουν αντίστοιχου ύψους υποχρεώσεις προκειμένου να βελτιώσουν την εικόνα του ισολογισμού τους. Με αυτό τον τρόπο, έχουν την δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν μέχρι και το 100% της εμπορικής αξίας του ακινήτου, εξασφαλίζοντας το απαραίτητο ύψος κεφαλαίων το οποίο επιθυμεί να χρησιμοποιήσει η οικονομική μονάδα για τους παραγωγικούς της σκοπούς. Ωστόσο, η χρησιμοποίηση του μηχανισμού sale and leaseback από την οικονομική μονάδα για την αντιμετώπιση προσωρινών ταμειακών δυσκολιών δεν θα πρέπει να γίνεται άσκοπα. Vendor leasing: Πρόκειται για τη μορφή του leasing που δημιουργείται μετά από συνεργασία με τους προμηθευτές. Ο συνεργαζόμενος προμηθευτής συστήνει στην εταιρεία leasing πελάτες του που επιθυμούν να αγοράσουν εξοπλισμό από αυτόν. Το πρόσθετο όφελος για τον πελάτη είναι η έτοιμη λύση χρηματοδότησης που του παρέχεται με την επαφή του με τον προμηθευτή, ενώ απολαμβάνει και τα υπόλοιπα πλεονεκτήματα του leasing. Ο προμηθευτής έχει 10

11 2 βασικά πλεονεκτήματα: πρώτον, επιτυγχάνει πωλήσεις τοις μετρητοίς και δεύτερον, αυξάνει το μερίδιο της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται, ενώ απαλλάσσεται και από το κόστος χρηματοδότησης των πελατών του. Πρόκειται, δηλαδή, για ακόμη ένα χρηματοοικονομικό εργαλείο που συμβάλλει στην αύξηση των πωλήσεων και χρησιμοποιείται από τα τμήματα Marketing των επιχειρήσεων παραγωγής και εμπορίας αγαθών διαρκείας, ακριβώς για το λόγο αυτόν. Tailor-made leasing: Αυτό το προϊόν leasing οριοθετείται από την μοναδικότητα στον τρόπο φορολογικής, ανταγωνιστικής και χρηματοδοτικής δομής της επιχείρησης. Το leasing μπορεί να σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, είτε για να λύσει διαρθρωτικά προβλήματα ισολογισμών και ταμειακής ροής (κυρίως επιχειρήσεις με πολλά δανειακά βάρη και πρόβλημα ρευστότητας) είτε για να προσφέρει δομικές χρηματοοικονομικές ευκαιρίες για εκμετάλλευση. Μπορεί επίσης να αποτελέσει το εργαλείο πρόληψης της τεχνολογικής απαξίωσης εξοπλισμών, συνδυάζοντας τη χρηματοδότηση με υπηρεσίες ανανέωσής τους μέσω συνεργιών της εταιρείας leasing με προμηθευτές. Χρηματοδοτική μίσθωση ακινήτων (real estate lease): Αυτή η μορφή μίσθωσης παρουσιάζει σημαντικές ιδιομορφίες και διεξάγεται συνήθως από εξειδικευμένες εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης που ασχολούνται μόνο με αυτόν τον κλάδο. Οι κυριότερες ιδιομορφίες είναι: Πολύ μεγάλη διάρκεια εκμίσθωσης Πιθανή σημαντική αύξηση της αξίας του εκμισθούμενου στοιχείου Σημαντική υπολειμματική αξία (του γηπέδου και των εγκαταστάσεων) που δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί εκ των προτέρων Αυξημένος κίνδυνος για τον εκμισθωτή, διότι το μισθωμένο ακίνητο δεν μπορεί να μετακινηθεί. Οι ειδικές σχέσεις μεταξύ του μισθωτή και του εκμισθωτή στην περίπτωση των ακινήτων είναι ότι η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης αναλαμβάνει να αγοράσει ή να κατασκευάσει, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του μελλοντικού μισθωτού, ακίνητο το οποίο εκμισθώνει για προκαθορισμένη διάρκεια, δίνοντας όμως την δυνατότητα στον μισθωτή να αγοράσει το ακίνητο όταν λήξει η 11

12 σύμβαση εκμίσθωσης σε μια προκαθορισμένη αξία. Η διάρκεια μίσθωσης είναι χρόνια και όλα τα έξοδα συντήρησης βαρύνουν το μισθωτή. Επίσης, ο μισθωτής του ακινήτου μπορεί να είναι ιδιοκτήτης του οικοπέδου πάνω στο οποίο έχτισε το ακίνητο η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης. Ένας άλλος τρόπος πραγματοποίησης μιας χρηματοδοτικής μίσθωσης ακινήτου είναι ο σχηματισμός κοινής εταιρείας μεταξύ της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία διατηρεί την μετοχική πλειοψηφία, και του μισθωτή. Αυτή η εταιρεία αποκτά το ακίνητο και το μισθώνει στο μισθωτή, ο οποίος αγοράζει τις μετοχές από την εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης βάσει προκαθορισμένου τιμήματος σε προσυμφωνημένο χρόνο. Συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση (leveraged leases): Η συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση αναπτύχθηκε κυρίως σε σχέση με τη χρηματοδοτική μίσθωση παγίων στοιχείων μεγάλης αξίας και περιλαμβάνει τέσσερα μέρη: Τον προμηθευτή του παγίου, το μισθωτή, τον εκμισθωτή και τον μακροπρόθεσμο δανειστή. Ο εκμισθωτής αγοράζει το πάγιο, καταβάλλοντας μέρος μόνο της αξίας του. Το υπόλοιπο ποσό καλύπτεται από μακροπρόθεσμο δανεισμό, χωρίς όμως οι δανειστές να έχουν το δικαίωμα να στραφούν κατά της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης. Δηλαδή, οι δανειστές συμφωνούν να ικανοποιηθούν αποκλειστικά από τα μισθώματα και, σε περίπτωση οικονομικής αδυναμίας του μισθωτή, από την εκποίηση του παγίου στοιχείου στο οποίο έχουν πλήρη υποθήκη ή ενέχυρο. Παράλληλα, ο εκμισθωτής-δανειολήπτης δεν είναι υποχρεωμένος να εξοφλήσει το δάνειο σε περίπτωση αδυναμίας του μισθωτή. Ο εκμισθωτής καταβάλλει τμήμα μόνο του απαιτούμενου κεφαλαίου, αλλά λαμβάνει τα μισθώματα και απολαμβάνει τις φορολογικές ωφέλειες από την ιδιοκτησία του περιουσιακού στοιχείου (αποσβέσεις). Σε περίπτωση αθέτησης του δανείου, τα μισθώματα καταβάλλονται απευθείας στον μακροπρόθεσμο δανειστή (και όχι μέσω της εταιρείας leasing). Οι δανειστές είναι συνήθως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, ασφαλιστικά ταμεία και άλλοι οργανισμοί που διαθέτουν σημαντικά ρευστά διαθέσιμα για μακροπρόθεσμη τοποθέτηση. Διασυνοριακό leasing (cross-border leasing): Αυτή η μορφή χρηματοδοτικής μίσθωσης προσφέρεται σε κάθε περίπτωση που τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν 12

13 έδρα επιχειρηματικής δράσης σε διαφορετικές χώρες. Το πλεονέκτημα αυτού του προϊόντος είναι ότι ο μισθωτής (the lessee) απολαμβάνει τις φορολογικές ελαφρύνσεις και των δύο χωρών, ενώ τα μειονεκτήματα είναι αφενός ο συναλλαγματικός κίνδυνος και αφετέρου οι κίνδυνοι που χαρακτηρίζουν κάθε χώρα (οικονομικός, πολιτικός, πιστωτικός). Μίσθωση κατά παραγγελία (custom lease): Σύμφωνα με αυτή τη μορφή μίσθωσης, οι όροι της μίσθωσης προσαρμόζονται στις ειδικές ανάγκες του μισθωτή. Μίσθωση με παροχή υπηρεσιών (service leasing): Είναι η μορφή εκμίσθωσης που συνδυάζεται με παροχή υπηρεσιών, όπως η συντήρηση εξοπλισμού κ.λπ. Ειδική μορφή μίσθωσης (master lease line): Αυτή η μορφή μίσθωσης δίνει την δυνατότητα στο μισθωτή να μισθώνει σταδιακά τον εξοπλισμό που χρειάζεται με βάση τους όρους της ίδιας σύμβασης, χωρίς να υποχρεώνεται να συνάπτει νέο συμβόλαιο για κάθε στάδιο ή είδος εξοπλισμού. Κοινοπρακτική χρηματοδοτική μίσθωση: Πρόκειται για μια πράξη μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εταιρειών leasing, προκειμένου να αναλάβουν και να χρηματοδοτήσουν από κοινού μια σύμβαση μεγάλης αξίας. Αυτή η συνεργασία συνηθίζεται στις περιπτώσεις μεγάλων συμβάσεων ακινήτων, αντίστοιχη με τη συνεργασία των τραπεζών σε περιπτώσεις κοινοπρακτικών δανείων (syndicated loans). Διαδικασία σύναψης σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης Υποχρεώσεις των συμβαλλομένων Οι εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης πριν αποφασίσουν για τη σύναψη συμφωνίας με τον υποψήφιο πελάτη, συγκεντρώνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες από την αγορά και εξετάζουν με προσοχή το ιστορικό, τη βιωσιμότητα και την πιστοληπτική ικανότητα των μελλοντικών πελατών προκειμένου να αποφασίσουν για τη σύναψη συμφωνίας ή όχι. Ως βιωσιμότητα εννοούμε όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν το 13

14 προφίλ του πελάτη (ηλικία της επιχείρησης, γνώση του αντικειμένου, εργατικότητα κ.ά). Επίσης, οι εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι πιθανό να ελέγξουν τα περιουσιακά στοιχεία (assets) των επιχειρηματιών, ως μια σοβαρή ένδειξη καλής και ορθολογικής διαχείρισης. Προκειμένου λοιπόν να ληφθεί εγκριτική απόφαση για τη σύναψη σύμβασης leasing, θα πρέπει η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης να έχει θετική γνώμη ως προς τα ακόλουθα κριτήρια: Ικανοποιητική ταμειακή ρευστότητα (cash flow) του μισθωτή ώστε να υπάρχει η δυνατότητα βέβαιης και έγκαιρης πληρωμής των μισθωμάτων Αύξηση των εσόδων της εταιρείας από τη συγκεκριμένη επένδυση σε τέτοιο βαθμό ώστε να καλύπτονται πλήρως τα μισθώματα και να αφήνουν σημαντικό χρηματικό πλεόνασμα (ενίσχυση της ρευστότητας) Αντιμετώπιση αντίξοων συνθηκών από την επιχείρηση, οι οποίες προκύπτουν από πιστωτικούς περιορισμούς και συναλλαγματικούς κινδύνους Επομένως, η χρηματοδοτική μίσθωση δεν ενδείκνυται για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων που βρίσκονται στην 1 η και 2 η φάση οικονομικής εξέλιξης, δηλαδή στη φάση ανάπτυξης και εισόδου του προϊόντος της επιχείρησης στην αγορά. Υποχρεώσεις του μισθωτή Μια σύμβαση leasing περιλαμβάνει δεσμεύσεις τόσο για τον μισθωτή όσο και για την εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης. Οι δεσμεύσεις-υποχρεώσεις του μισθωτή σε όλη τη διάρκεια της σύμβασης είναι: i. Παροχή οποιουδήποτε εγγράφου ή στοιχείου στην εταιρεία, εφόσον του ζητηθεί, που να αποδεικνύει ότι ο μισθωτής είναι νομότυπος ii. Έγκαιρη καταβολή του μισθώματος, στον χρόνο που προβλέπεται από την σύμβαση. iii. Γνωστοποίηση στην εκμισθώτρια εταιρεία, άμεσα και εγγράφως, για οποιαδήποτε αλλαγή στην νομική, οικονομική και περιουσιακή κατάσταση του μισθωτή καθώς και για αλλαγή σχετική με την εκπροσώπησή του. Αν γίνει 14

15 αλλαγή στην εκπροσώπησή του και δεν ενημερώσει εγκαίρως την εταιρεία leasing, τότε αυτή έχει κάθε νόμιμο δικαίωμα να μην αναγνωρίσει αυτή την αλλαγή iv. Τήρηση όλων των προβλεπόμενων από το νόμο λογιστικών και λοιπών βιβλίων v. Υποβολή στην εκμισθώτρια εταιρεία, αν του ζητηθεί, των ετήσιων οικονομικών του καταστάσεων και των μηνιαίων ισοζυγίων vi. Απαγόρευση μεταβολής στη μορφή, το σκοπό, την επωνυμία ή και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο του vii. Υποχρέωση ενημέρωσης της εταιρείας leasing και λήψη της έγγραφης συγκατάθεσής της για οποιαδήποτε αλλαγή στα περιουσιακά του στοιχεία τα οποία έχει δεσμεύσει με τη σύμβαση που έχει υπογράψει. viii. Σε περίπτωση πτώχευσής του μισθωτή, η σύμβαση λύεται αυτοδικαίως και το μισθωμένο πάγιο στοιχείο περιέρχεται στον έλεγχο της εταιρείας leasing ix. Όταν λήξει η σύμβαση και εφόσον ο μισθωτής έχει τηρήσει όλους τους όρους της, μπορεί να δηλώσει εγγράφως προς την εκμισθώτρια εταιρεία είτε την ανανέωση της χρηματοδοτικής μίσθωσης με νέο μίσθωμα ή την εξαγορά του παγίου στοιχείου Υποχρεώσεις της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης Ωστόσο, από τη σύμβαση leasing απορρέουν και κάποιες υποχρεώσεις για την εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης, οι οποίες είναι: a) Η εκμισθώτρια εταιρεία είναι υποχρεωμένη να δίνει σε κάθε πελάτη ένα αντίγραφο της σύμβασης και να του αποστέλλει τα τιμολόγια μισθωμάτων b) Σε περίπτωση πρόωρης αγοράς, το τίμημα αγοράς πριν από τη λήξη της σύμβασης θα πρέπει να αναφέρεται σε όλες τις συμβάσεις, όπου θα εμφανίζεται ακριβώς το προεξοφλητικό επιτόκιο. Το ακριβές ποσό του τιμήματος θα είναι στενά συνδεδεμένο με το χρόνο άσκησης αυτού του δικαιώματος, το ισχύον μίσθωμα και το επιτόκιο Euribor προσαυξημένο κατά 1% c) Γνωστοποίηση του νέου μισθώματος στον μισθωτή εγγράφως, ακόμα και με αποστολή της απόδειξης του μισθώματος, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί μετά την αναπροσαρμογή του. 15

16 d) Υποχρέωση της εκμισθώτριας εταιρείας να αναλύει τις εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης του πελάτη και να τον συμβουλεύει αν τον συμφέρει ή όχι η χρηματοδοτική μίσθωση για την επένδυσή του. Καταγγελία της σύμβασης leasing Η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση σε περίπτωση που: Ο μισθωτής σταματήσει να πληρώνει τα μισθώματα Ο μισθωτής αθετήσει οποιονδήποτε, σημαντικό, όρο της σύμβασης Διαμαρτυρηθούν γραμμάτια ή συναλλαγματικές ή ακόμη και να σφραγιστούν επιταγές του μισθωτή λόγω μη πληρωμής τους από αυτόν Λυθεί ή μετασχηματιστεί, με οποιονδήποτε τρόπο, η εταιρεία του μισθωτή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας leasing Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα leasing Από τη σύναψη μιας σύμβασης leasing προκύπτουν ορισμένα πλεονεκτήματα για τα αντισυμβαλλόμενα μέρη. Αυτά τα πλεονεκτήματα είναι 2 : Άμεση βελτίωση της ρευστότητας του μισθωτή, εφόσον δεν αγοράζει το πάγιο στοιχείο αλλά το ενοικιάζει από την εταιρεία leasing Ευελιξία στην καταβολή των μισθωμάτων, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των ταμειακών ροών του εκάστοτε μισθωτή Υγιής αναδιάρθρωση της κεφαλαιακής δομής της επιχείρησης του μισθωτή Προστασία του μισθωτή από μια απροσδόκητη ή/και συνεχής αύξηση της τιμής των κεφαλαιουχικών αγαθών Προστασία του μισθωτή από τις αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα του προς μίσθωση στοιχείου (λόγω οικονομικής απαξίωσης), λόγω αδυναμίας παρακολούθησης των αλλαγών που συντελούνται με την τεχνολογική πρόοδο. 2 Πετράκης Π.Ε., Αξιολόγηση και Χρηματοοικονομική Διοίκηση-Τόμος Β, σελ Golan Mark, The own v lease decision-myth and Reality, σελ.248,250 16

17 Ελάττωση των προς φορολογία κερδών, διότι το μίσθωμα αποτελεί εκπιπτόμενη φορολογική δαπάνη Προβλεψιμότητα στην κατάρτιση προϋπολογισμών, λόγω της δομής των μισθωμάτων Εκτός όμως από πλεονεκτήματα, προκύπτουν και ορισμένα μειονεκτήματα, τα οποία είναι: Ο μισθωτής χάνει την υπολειμματική αξία στο τέλος της σύμβασης leasing, καθώς και την κυριότητα του παγίου στοιχείου. Αυτό βέβαια καλύπτεται με ρήτρα που επιτρέπει στο μισθωτή να αγοράσει το πάγιο στοιχείο έναντι χαμηλού τιμήματος στο τέλος της σύμβασης. Υπάρχει πιθανότητα να διαμορφωθούν μισθώματα σε υψηλά επίπεδα, αφενός λόγω υψηλών επιτοκίων στον τραπεζικό δανεισμό και αφετέρου λόγω στρεβλώσεων στην δομή της αγοράς leasing (μονοπώλια ή ολιγοπώλια). 17

18 Κεφάλαιο 3: Ο εσωτερικός έλεγχος στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης Μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι η λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου. Παραδοσιακά, το σύστημα εσωτερικού ελέγχου σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης καθοριζόταν και εφαρμοζόταν απευθείας από την διοίκησή της σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων της. Στη σημερινή εποχή όμως, όπου οι εταιρείες έχουν την τάση να γιγαντώνονται και να καθιστούν περίπλοκο το σύνολο των λειτουργιών τους, η άσκηση προσωπικής επίβλεψης από τα ανώτατα στελέχη είναι πρακτικά αδύνατη και αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο στις σύγχρονες επιχειρήσεις ο εσωτερικός έλεγχος ασκείται από ξεχωριστό τμήμα, το Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, το οποίο βοηθάει τη διοίκηση στην προστασία των περιουσιακών στοιχείων και στον έλεγχο της αποδοτικότητας των λειτουργιών της εταιρείας leasing. Η ορθότητα κατά τη διαδικασία σύνταξης των οικονομικών καταστάσεων, η συμμόρφωση των εργαζομένων με την πολιτική της εταιρείας και η αρμονική συνεργασία μεταξύ των διάφορων τμημάτων της εταιρείας 18

19 αποτελούν την διαρκή επιδίωξη του εσωτερικού ελέγχου, ώστε η εταιρεία να έχει εύρυθμη λειτουργία και υγιή δομή. Είδη ελέγχων Οι έλεγχοι που διενεργούνται σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης από τους εσωτερικούς ελεγκτές της, μπορούν να διακριθούν σε : Διοικητικούς ελέγχους Λειτουργικούς ή διαχειριστικούς ελέγχους Λογιστικούς ελέγχους Ο διοικητικός έλεγχος αποσκοπεί στην εξακρίβωση της επίτευξης των σκοπών της διοίκησης και στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εργασιών της επιχείρησης. Επίσης, ο διοικητικός έλεγχος επηρεάζει την εγκυρότητα των πληροφοριών που παράγει το λογιστικό σύστημα. Με την καθιέρωση της διοικητικής και οργανωτικής ιεραρχίας, τη υιοθέτηση διαδικασιών και μεθόδων τεκμηρίωσης των αποφάσεων της διοίκησης, και με την εξουσιοδότηση στελεχών δημιουργείται ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο λειτουργεί το σύστημα του λογιστικού εσωτερικού ελέγχου της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης. Ο λειτουργικός έλεγχος αποβλέπει στην παρακολούθηση όλων των λειτουργιών της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων επιπέδων της διοικητικής ιεραρχίας και στην αύξηση της συνολικής αποδοτικότητας της επιχείρησης. Ο λογιστικός έλεγχος αποσκοπεί στην προστασία των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης, στη συμμόρφωση των εργαζομένων στις εντολές της διοίκησης και στην ύπαρξη ενός αποτελεσματικού λογιστικού συστήματος. Οι λογιστικοί έλεγχοι διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες: σε ελέγχους γενικούς και ειδικούς, προληπτικούς και κατασταλτικούς, διαρκείς και έκτακτους. Ο γενικός έλεγχος αφορά συνήθως όλη τη διαχειριστική χρήση, ενώ ο ειδικός αναφέρεται σε συγκεκριμένο θέμα, όπως : στο ταμείο, στα πάγια κ.λπ. Ο προληπτικός έλεγχος γίνεται πριν εκτελεστεί μια πράξη, δηλαδή πριν πληρωθεί το ένταλμα πληρωμής, ερευνώντας 19

20 αν η έκδοση του εντάλματος ικανοποιεί την διοικητική πρακτική (δηλαδή γίνεται σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας ή τα εγχειρίδια διαδικασιών της διοίκησης) και αποβλέπει στην αποφυγή διαχειριστικών, ταμιακών ή φορολογικών λαθών, ενώ ο κατασταλτικός έλεγχος γίνεται μετά την εκτέλεση της πράξης και ερευνά εάν η πράξη γίνεται σύμφωνα με τις εγκεκριμένες διαδικασίες που αναφέρονται στον προληπτικό έλεγχο. Οι διαρκείς έλεγχοι είναι αυτοί που γίνονται συνήθως σε όλη τη διάρκεια της χρήσης, ενώ οι έκτακτοι γίνονται σε έκτακτες περιπτώσεις για να αντιμετωπιστεί συγκεκριμένο θέμα ( π.χ. μια κλοπή, απάτη, παράπονα του πελάτη κ.λπ.). Διαχείριση κινδύνων ελέγχου- υποχρεώσεις δημοσιότητας Η φύση των εργασιών των εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης κρύβει αρκετούς κινδύνους, οι οποίοι χρήζουν άμεσης και ουσιαστικής αντιμετώπισης από έναν σωστό και αποτελεσματικό εσωτερικό έλεγχο. Οι εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης θεωρούνται χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η λειτουργία τους καθορίζεται μέσα από ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων που έχει θεσπίσει η Επιτροπή της Βασιλείας για την εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και τον προσδιορισμό της κεφαλαιακής επάρκειας αυτών. Η ελάχιστη τιμή του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας πρέπει να είναι, σύμφωνα με την Επιτροπή της Βασιλείας, 8% και οι εταιρείες leasing οφείλουν να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διατηρείται η τιμή του δείκτη πάνω από αυτό το ελάχιστα αποδεκτό όριο. Η διαχείριση κινδύνου περιλαμβάνει μια σειρά πολιτικών και διαδικασιών, τις οποίες πρέπει να εφαρμόζουν οι εταιρείες leasing για τη συστηματική παρακολούθηση, τον έλεγχο και τη διαχείριση των διάφορων επιπέδων κινδύνου, όπως αυτές καθορίζονται από την Επιτροπή της Βασιλείας αλλά και το νόμο Sarbanes-Oxley. Οι βασικότερες λειτουργίες μιας ορθής στρατηγικής διαχείρισης κινδύνων είναι οι εξής : Καθορισμός ορίων πολιτικής (procedures) για τους κινδύνους Πραγματοποίηση μελετών, αναλύσεων και αξιολογήσεων των κινδύνων Θέσπιση ορίων για την ανάληψη κινδύνων Παρακολούθηση των κινδύνων Ενημέρωση της διοίκησης 20

21 Οι περιπτώσεις εμφάνισης ζημιογόνων περιστατικών έχει αναγκάσει τις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης να επενδύουν τεράστια ποσά στην αγορά λογισμικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν και να μετρούν τα ανοίγματα των διαπραγματευτών τους στις αγορές παραγώγων. Η χρήση δυναμικών στατιστικών μοντέλων, μέσα από την εφαρμογή αυτών των συστημάτων, παρέχει στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης την καταγραφή των συναλλαγών, την σωστή τους επιβεβαίωση και τον διαχωρισμό των καθηκόντων, προκειμένου να υπολογιστεί εύκολα το ποσό που θα μπορούσε να χαθεί σε περίπτωση που διάφορες αγορές κινηθούν στην αντίθετη κατεύθυνση από τις ανοικτές θέσεις της εταιρείας. Ο υπολογισμός γίνεται σε δύο φάσεις : πρώτα, υπολογίζεται η μεταβλητότητα των αγορών στις οποίες έχει επενδύσει η εταιρεία και τα ποσά που έχουν επενδυθεί σε κάθε μία από αυτές τις αγορές και δεύτερον, υπολογίζεται η συσχέτιση μεταξύ των αγορών, δηλαδή κατά πόσο οι διάφορες αγορές κινούνται συγχρονισμένα. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι ο πιστωτικός και ο λειτουργικός κίνδυνος. Για κάθε είδος κινδύνου η εταιρεία χαράζει την ανάλογη στρατηγική διαχείρισής του, η δομή και το περιεχόμενο της οποίας δεν πρέπει να διαφέρει σημαντικά από το γενικότερο σύστημα διαχείρισης κινδύνου που υπάρχει μέσα στην εταιρεία. Πιστωτικός κίνδυνος υπάρχει όταν εις εκ των αντισυμβαλλόμενων μερών δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του εξ ολοκλήρου στην ημερομηνία που οφείλει ή σε οποιαδήποτε στιγμή μετά από αυτή και περιλαμβάνει τον συναλλαγματικό κίνδυνο και τον κίνδυνο ρευστότητας. Σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης, ο πιστωτικός κίνδυνος εμφανίζεται στις εξής περιπτώσεις : Ένας μισθωτής αδυνατεί να καταβάλει τα μισθώματα στις ημερομηνίες που προβλέπονται από τη σύμβαση Ένας προμηθευτής δεν παραδίδει εγκαίρως τα πάγια που αγοράζονται προς εκμίσθωση Τα πάγια προς εκμίσθωση δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μισθωτή Η εταιρεία leasing δεν εκπληρώνει τις συμβατικές της υποχρεώσεις προς τους μισθωτές της 21

22 Η έκθεση της εταιρείας στον πιστωτικό κίνδυνο απαιτεί τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων ώστε να μετριαστεί ή να ελαχιστοποιηθεί αυτός ο κίνδυνος, προκειμένου να υπάρχει εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας. Ένα ικανοποιητικό μέτρο που συνήθως ακολουθείται για τον περιορισμό του κινδύνου είναι η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου πελατών της εταιρείας. Η αποτίμηση του κινδύνου πρέπει να γίνεται στη βάση της αποτίμησης του προφίλ κινδύνου του μισθωτή και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε συναλλαγής. Είναι ευνόητο ότι ένα υψηλό προφίλ κινδύνου του μισθωτή, θα αναγκάσει την εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης να ζητήσει μεγαλύτερες εγγυήσεις από τον μισθωτή ώστε να εξασφαλιστεί απέναντι στον κίνδυνο αθέτησης των συμβατικών του υποχρεώσεων που απορρέουν από τη σύμβαση μίσθωσης και η ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού τέτοιων μισθωτών, ως ποσοστό επί του συνολικού χαρτοφυλακίου της εταιρείας, θα δυσκολέψουν την εταιρεία ως προς την εκπλήρωση των κριτηρίων για το ελάχιστα αποδεκτό ύψος των χρησιμοποιούμενων κεφαλαίων της. Σε αυτή την περίπτωση, η εταιρεία θα πρέπει να θεσπίσει διαδικασίες αποτίμησης της κεφαλαιακής της επάρκειας σε σχέση με το προφίλ ρίσκου των μισθωτών και να αναπτύξει τις ενδεδειγμένες στρατηγικές για την διατήρηση των χρησιμοποιούμενων κεφαλαίων πάνω από το ελάχιστο αποδεκτό όριο. Οι διαδικασίες που θα θεσπίσει η εταιρεία περιλαμβάνουν τον έλεγχο της πιστοληπτικής ικανότητας του μισθωτή, την ορθή αποτίμηση της κεφαλαιακής επάρκειας, την σωστή αποτίμηση του κινδύνου, την παρακολούθησή του, την επισκόπηση του εσωτερικού ελέγχου και την επίβλεψη όλων των ενεργειών για τη διαχείριση κινδύνου από το διοικητικό συμβούλιο. Τα στοιχεία του μισθωτή αποθηκεύονται σε μια βάση δεδομένων, η οποία ελέγχεται και αναβαθμίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα κ.τλ.) με νέα στοιχεία που αφορούν την ενδεχόμενη μεταβολή στην οικονομική κατάσταση του μισθωτή και την ικανότητά του να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Επίσης, ένας εναλλακτικός τρόπος εξασφάλισης της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι του πιστωτικού κινδύνου, στις περιπτώσεις που ο μισθωτής αδυνατεί να ανταποκριθεί στις συμβατικές του υποχρεώσεις, είναι η σύναψη σύμβασης factoring μεταξύ της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης και μιας εταιρείας factoring. Η ύπαρξη μισθωτών με χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα στο χαρτοφυλάκιο αγοράς της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης εμπεριέχει τον κίνδυνο μη είσπραξης των μισθωμάτων στις προβλεπόμενες από τη σύμβαση ημερομηνίες, λόγω μιας ενδεχόμενης μεταβολής στην οικονομική κατάσταση του μισθωτή (προβλήματα ρευστότητας, πτώχευση κ.τλ.). Με τη χρήση του factoring, ο factor αγοράζει τις απαιτήσεις τις εταιρείας χρηματοδοτικής 22

23 μίσθωσης και πληρώνεις την εταιρεία το τίμημα της αγοράς αυτής. Η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης εκχωρεί την απαίτηση είσπραξης των μισθωμάτων στον factor και εγγυάται ότι αυτή η απαίτηση είναι υπαρκτή, έγκαιρη και έννομη. Ο factor, αποδεχόμενος αυτή την εκχώρηση, αναλαμβάνει και τον κίνδυνο αφερεγγυότητας του μισθωτή. Δηλαδή, αν ο μισθωτής δεν πληρώσει τα μισθώματα, ο factor θα υποστεί ζημιά. Το factoring θεωρείται μια καινοτομία μεταφοράς του πιστωτικού κινδύνου και η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης απαλλάσσεται από τον πιστωτικό κίνδυνο, όταν εκχωρεί την απαίτηση είσπραξης των μισθωμάτων. Επιπλέον, η ύπαρξη πολλών επισφαλών μισθωτών, ως ποσοστό επί του χαρτοφυλακίου αγοράς της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης, δημιουργεί κίνδυνο ρευστότητας στην εταιρεία και την αφήνει εκτεθειμένη ως προς την εκπλήρωση πληρωμών στις συναλλαγές της και την κεφαλαιακή της επάρκεια. Η αποφυγή αυτού του κινδύνου επιτυγχάνεται με την ύπαρξη στο χαρτοφυλάκιο αγοράς της εταιρείας περιουσιακών στοιχείων άμεσα ρευστοποιήσιμων (π.χ. μετοχές, ομόλογα, ρευστά διαθέσιμα) τα οποία, αν κριθεί αναγκαίο, θα χρησιμοποιηθούν για να εξασφαλίσουν την αναγκαία ρευστότητα, ώστε να ανταποκριθεί η εταιρεία στις υποχρεώσεις της και να αποφύγει ενδεχόμενες κυρώσεις ως προς τη μη συμμόρφωση (non compliance) με τους γενικούς κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας καθώς και με την καλύτερη οργάνωση του ταμειακού της προγράμματος. Ωστόσο, ο πιστωτικός κίνδυνος δεν εμφανίζεται μόνο από την μεριά του μισθωτή, αλλά μπορεί να δημιουργηθεί και από την ίδια την εταιρεία ή τους προμηθευτές παγίων με τους οποίους συναλλάσσεται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο πιστωτικός κίνδυνος εμφανίζεται όταν ένας προμηθευτής δεν παραδίδει εγκαίρως τα πάγια που αγοράζονται προς εκμίσθωση, τα πάγια προς εκμίσθωση δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μισθωτή, η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν εκπληρώνει τις συμβατικές της υποχρεώσεις προς τους μισθωτές της και δεν πληρώνει εγκαίρως τους προμηθευτές της. Η αποφυγή του πιστωτικού κινδύνου, σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να αποφευχθεί με την οργάνωση της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου καθώς και την ορθή λογιστική οργάνωση της εταιρείας. Οι εσωτερικοί ελεγκτές θα παρακολουθούν τις συμβάσεις της εταιρείας με μισθωτές και προμηθευτές και θα φροντίζουν ώστε η εταιρεία να εκπληρώνει τις συμβατικές της υποχρεώσεις προς αυτούς, όπως αυτές συνάγονται από τους όρους των συμβάσεων. Από την άλλη μεριά, η ορθή λογιστική οργάνωση θα παρακολουθεί τους λογαριασμούς των προμηθευτών και θα γνωρίζει το ύψος των 23

24 πληρωμών προς αυτούς ώστε να διαμορφώσει κατάλληλα το ταμειακό πρόγραμμα της εταιρείας και να μην εμφανιστούν προβλήματα ρευστότητας. Ένα άλλο είδος κινδύνου που αντιμετωπίζει η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης και ο οποίος περιλαμβάνεται στον πιστωτικό κίνδυνο είναι ο συναλλαγματικός κίνδυνος. Ο συναλλαγματικός κίνδυνος για μια εταιρεία leasing εμφανίζεται όταν τα μισθώματα που εισπράττονται από τον μισθωτή είναι εκφρασμένα σε διαφορετικό νόμισμα από το νόμισμα που ισχύει στην έδρα της εταιρείας leasing (π.χ. συνάπτεται μια σύμβαση μίσθωσης ανάμεσα σε μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης με έδρα την Ελλάδα και σε μια μισθώτρια εταιρεία με έδρα την Αμερική, οι οποίες συμφωνούν να πληρώνονται τα μισθώματα σε δολάρια) και τα μέτρα που λαμβάνονται έχουν σχέση με την αντιστάθμιση της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης έναντι μιας ανεπιθύμητης μεταβολής των συναλλαγματικών ισοτιμιών, οι οποίες θα επηρεάσουν τις αναμενόμενες μελλοντικές της ροές. Οι βασικές μέθοδοι που χρησιμοποιεί μια εταιρεία leasing για να αντισταθμίσει τον συναλλαγματικό κίνδυνο είναι τρεις: χρήση προθεσμιακών συμβολαίων, χρήση δικαιωμάτων (options) και μέσω της αγοράς χρήματος. Τα προθεσμιακά συμβόλαια αποτελούν μια δεσμευτική συμφωνία μεταξύ της εταιρείας leasing και του μισθωτή, όπου η εταιρεία δεσμεύεται να παραδώσει το πάγιο στον μισθωτή σε προκαθορισμένη ημερομηνία και σε προκαθορισμένο τόπο, ενώ ο μισθωτής δεσμεύεται να καταβάλλει τα προκαθορισμένα μισθώματα στην εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης. Η αντιστάθμιση στην προθεσμιακή αγορά συναλλάγματος περιλαμβάνει ένα προθεσμιακό συμβόλαιο, τα απαιτούμενα κεφάλαια και χαρακτηρίζεται ως καλυμμένη ή ακάλυπτη. Εάν τα απαιτούμενα κεφάλαια κατέχονται από την εταιρεία ή αναμένονται να εισπραχθούν πριν τη λήξη του συμβολαίου ( με τη μορφή μισθωμάτων), τότε η αντιστάθμιση θεωρείται καλυμμένη ή τέλεια. Εάν τα κεφάλαια ούτε κατέχονται ούτε αναμένονται να εισπραχθούν, αλλά θα αποκτηθούν κάποια στιγμή στο μέλλον από την αγορά, τότε η αντιστάθμιση θεωρείται ακάλυπτη ή ανοικτή και η εταιρεία leasing είναι εκτεθειμένη στο συναλλαγματικό κίνδυνο, διότι πρέπει να αγοράσει το συνάλλαγμα που απαιτείται για την εκπλήρωση του συμβολαίου, κάποια στιγμή στο μέλλον σε άγνωστη τιμή. Δηλαδή, η ακάλυπτη αντιστάθμιση είναι μια μορφή κερδοσκοπίας. Τα κέρδη και οι ζημιές από ένα προθεσμιακό συμβόλαιο διακανονίζονται σε ημερήσια βάση, μέσω μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως ημερήσια αναπροσαρμογή τιμών. Σε όλες τις συναλλαγές προθεσμιακών συμβολαίων το αντισυμβαλλόμενο μέρος είναι το γραφείο εκκαθάρισης του χρηματιστηρίου, που εγγυάται την εκπλήρωση κάθε συμβολαίου. 24

25 Η αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου στην αγορά χρήματος επιτυγχάνεται μέσω δανεισμού σε ένα νόμισμα, μετατροπή των εισπράξεων σε άλλο νόμισμα και τοποθέτησή τους στο δεύτερο νόμισμα. Και σε αυτή την περίπτωση, η αντιστάθμιση θεωρείται καλυμμένη ή ακάλυπτη με τον ίδιο τρόπο που θεωρείται και στην προθεσμιακή αγορά. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι έχουμε leasing ακινήτων και ότι η εταιρεία leasing εισπράττει δολάρια μηνιαίως από μια αμερικάνικη εταιρεία και αποδέχεται, βάση των όρων της μίσθωσης, μια επιταγή που λήγει σε 6 μήνες. Επίσης, έχουμε τα εξής δεδομένα : Τρέχουσα ισοτιμία ευρώ/δολαρίου : 0,8 /$ Προθεσμιακή ισοτιμία 6 μηνών : 0,7 /$ Επιτόκιο : 10% (5% για 6 μήνες) Επιτόκιο $ : 4% (2% για 6 μήνες) Η διαδικασία που ακολουθεί η εταιρεία leasing είναι η εξής : Πρώτον, η εταιρεία leasing θα δανειστεί δολάρια και μάλιστα ένα ποσό δολαρίων τέτοιο ώστε αυτό το ποσό συν τους τόκους να ισούται με το ποσό των δολαρίων που θα εισπράξει εξαργυρώνοντας την επιταγή. Έστω ότι αυτό το ποσό είναι α δολάρια, οπότε έχουμε : 1,02α = α = ,61 $ Άρα η εταιρεία leasing θα δανειστεί ,61$ Δεύτερον, θα μετατρέψει τα δολάρια σε ευρώ και θα λάβει ,69 (49.619,61$ Χ 0,8 /$). Τρίτον, θα τοποθετήσει ευρώ σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και σε 6 μήνες θα λάβει ,47 (39.215,69 Χ 1,05). Τέλος, θα εξαργυρώσει την επιταγή και θα εξοφλήσει το δάνειο. Άρα, η εταιρεία γνωρίζει με βεβαιότητα ότι μετά από 6 μήνες θα εισπράξει ,47 αντισταθμίζοντας το συναλλαγματικό κίνδυνο στην αγορά χρήματος και αυτό το ποσό είναι μεγαλύτερο κατά 6.176,47 από το ποσό που θα εισέπραττε η εταιρεία αν είχε επιλέξει να καλυφθεί στην αγορά συναλλάγματος (θα εισέπραττε $ Χ 0,7 /$ = αν είχε επιλέξει να καλυφθεί στην αγορά συναλλάγματος). Τέλος, η εταιρεία μπορεί να αντισταθμίσει τον συναλλαγματικό κίνδυνο με την αγορά ενός δικαιώματος πώλησης. Ακολουθώντας αυτή τη μέθοδο, η εταιρεία leasing θέτει 25

26 ένα κατώτατο όριο για το ποσό που θα εισπράξει σε ευρώ και ταυτόχρονα μπορεί να ωφεληθεί από τυχόν άνοδο της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Στο παράδειγμά μας, αν η τιμή εκτέλεσης του δικαιώματος είναι 0,75 /$ και η τιμή του δικαιώματος είναι 1% επί της συναλλαγής, τότε το κόστος του δικαιώματος είναι : Κόστος δικαιώματος = $ Χ 1% Χ 0,75 /$ = 375 Επειδή η τιμή του δικαιώματος πληρώνεται τώρα, θα πρέπει να υπολογίσουμε τη μελλοντική αξία του κόστους του δικαιώματος, για να συγκρίνουμε το αποτέλεσμα αυτής της μεθόδου με αυτά των δύο προηγούμενων. Η αξία αυτή είναι ίση με 375 Χ 1,05 = 393,75, άρα το κόστος ανά δολάριο είναι ίσο με 375 / $ = 0,0075 /$. Μετά από 6 μήνες εάν η συναλλαγματική ισοτιμία είναι χαμηλότερη από την τιμή εκτέλεσης, η εταιρεία θα εξασκήσει το δικαίωμα πουλώντας τις εισπράξεις της σε δολάρια στην ισοτιμία των 0,75 /$, λαμβάνοντας (50.000$ Χ 0,75 /$). Ωστόσο τα καθαρά της έσοδα είναι αυτό το ποσό μείον το κόστος του δικαιώματος, δηλαδή : Καθαρά έσοδα = = Το ποσό αυτό είναι μικρότερο από αυτό που θα εισέπραττε αν καλυπτόταν στην αγορά χρήματος και μεγαλύτερο από αυτό που θα εισέπραττε αν καλυπτόταν στην προθεσμιακή αγορά. Ωστόσο, αγοράζοντας το δικαίωμα πώλησης, η εταιρεία leasing μπορεί να επωφεληθεί από τυχόν ανατίμηση του δολαρίου έναντι του ευρώ. Εάν μετά από 6 μήνες η τρέχουσα ισοτιμία είναι μεγαλύτερη από 0,75 /, το δικαίωμα πώλησης θα μείνει ανεκτέλεστο και η εταιρεία θα πωλήσει τα δολάριά της στην τρέχουσα ισοτιμία, εισπράττοντας καθαρά έσοδα ίσα με (τρέχουσα ισοτιμία /$ - 0,0075 /$) Χ $. Από τους σημαντικότερους κινδύνους που εμφανίζονται στις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι ο λειτουργικός κίνδυνος. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Επιτροπής της Βασιλείας ΙΙ, ο λειτουργικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος ζημίας που προκαλείται από ανεπαρκείς εσωτερικές διαδικασίες, ανθρώπους συστήματα ή από εξωγενείς παράγοντες. Ο λειτουργικός κίνδυνος περιλαμβάνει τον νομικό κίνδυνο και συναντάται, κυρίως, σε συναλλαγές χωρίς εξουσιοδότηση, σύγχυση αρμοδιοτήτων, απάτη στις συναλλαγές, ανικανότητα του ανθρώπινου παράγοντα και πληροφοριακά συστήματα που είναι αναξιόπιστα ή με εύκολη πρόσβαση. Η διαχείριση του λειτουργικού κινδύνου καθορίζεται από ένα σύνολο ποσοτικών και ποιοτικών απαιτήσεων που περιλαμβάνονται στη Συνθήκη της Επιτροπής της Βασιλείας ΙΙ και για 26

27 μια εταιρεία leasing, ο λειτουργικός κίνδυνος αναφέρεται στην συναλλαγή μη κατάλληλα εξουσιοδοτημένων ατόμων με τους μισθωτές και τους προμηθευτές ή τους κατασκευαστές, στην έλλειψη συγκεκριμένων πολιτικών και διαδικασιών που οδηγούν σε σύγχυση ρόλων και αρμοδιοτήτων, σε απάτη των υπαλλήλων στις συναλλαγές της εταιρείας και σε ευπάθεια ή αναξιοπιστία των πληροφοριακών συστημάτων. Όλα αυτά τα γεγονότα συνθέτουν τον λειτουργικό κίνδυνο και η ορθή διαχείρισή του εξαρτάται από τη θέσπιση και το βαθμό υιοθέτησης μιας σειράς κανόνων, οι οποίοι είναι : Η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης πρέπει να έχει ένα λειτουργικό σύστημα διαχείρισης κινδύνου με σαφείς ευθύνες που δίνονται σε μια διοικητική λειτουργία λειτουργικού κινδύνου. Η διοικητική λειτουργία λειτουργικού κινδύνου είναι αρμόδια για την ανάπτυξη των στρατηγικών προσδιορισμού, αξιολόγησης, παρακολούθησης και ελέγχου του λειτουργικού κινδύνου, για την θέσπιση πολιτικών και διαδικασιών σχετικά με τη διαχείριση και τους ελέγχους του λειτουργικού κινδύνου, για το λεπτομερή σχεδιασμό και την εφαρμογή της μεθοδολογίας αξιολόγησης του λειτουργικού κινδύνου της εταιρίας και για το λεπτομερή σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός συστήματος υποβολής εκθέσεων στη διοίκηση για τον λειτουργικό κίνδυνο. Το λειτουργικό σύστημα αξιολόγησης του κινδύνου πρέπει να ενσωματωθεί στις διοικητικές διαδικασίες κινδύνου της εταιρείας leasing. Το αποτέλεσμα του πρέπει να είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα της διαδικασίας παρακολούθησης και ελέγχου του προφίλ λειτουργικού κινδύνου της εταιρείας. Για παράδειγμα, οι πληροφορίες για την πιστοληπτική ικανότητα των μισθωτών πρέπει να διαδραματίσουν έναν πρωταρχικό ρόλο στην αναφορά, ανάλυση και αντιμετώπιση του λειτουργικού κινδύνου. Η εταιρεία πρέπει να έχει τις τεχνικές και τα κίνητρα για να βελτιώσει τη διαχείριση του λειτουργικού κινδύνου σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων της. Πρέπει να υπάρχει διαρκής αναφορά προς τη διοίκηση των εκθέσεων στο λειτουργικό κίνδυνο. Η εταιρεία πρέπει να έχει τις διαδικασίες για τη λήψη κατάλληλων μέτρων σύμφωνα με τις πληροφορίες μέσα στις εκθέσεις προς τη διοίκηση. 27

28 Το σύστημα διαχείρισης λειτουργικού κινδύνου της εταιρείας πρέπει να περιλαμβάνει τα απαραίτητα συνοδευτικά έγγραφα. Η εταιρεία πρέπει να έχει σε ισχύ ένα τεκμηριωμένο σύνολο εσωτερικών πολιτικών, ελέγχων και διαδικασιών σχετικά με το σύστημα διαχείρισης λειτουργικού κινδύνου. Οι διοικητικές διαδικασίες λειτουργικού κινδύνου της εταιρείας και το σύστημα αξιολόγησης πρέπει να υπόκεινται σε επικύρωση και ανεξάρτητη αναθεώρηση. Αυτές οι αναθεωρήσεις πρέπει να περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες των επιχειρησιακών μονάδων και της μονάδας διαχείρισης λειτουργικού κινδύνου. Εκτός από τις απαιτήσεις που είναι απαραίτητο να ικανοποιηθούν προκειμένου να υπάρξει ορθή διαχείριση του λειτουργική κινδύνου, πρέπει να ικανοποιηθούν και μια σειρά ελάχιστων απαιτήσεων για την κεφαλαιακή επάρκεια του λειτουργικού κινδύνου, όπως αυτές καθορίζονται από τη Συνθήκη της Επιτροπής της Βασιλείας ΙΙ και το νόμο Sarbanes - Oxley. Αυτές οι απαιτήσεις είναι οι εξής : Μια εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης πρέπει να ορίσει συγκεκριμένα κριτήρια για την ανάθεση των απολεσθέντων στοιχείων, που προκύπτουν από ένα γεγονός, μέσα μια συγκεντρωμένη λειτουργία (π.χ. ένα τμήμα τεχνολογίας πληροφοριών) ή μια δραστηριότητα που επεκτείνεται σε περισσότερες από μια επιχειρησιακές γραμμές, καθώς επίσης και από τα σχετικά γεγονότα κατά τη διάρκεια του χρόνου. Λειτουργικές απώλειες κινδύνου, που συσχετίζονται με τον πιστωτικό κίνδυνο και έχουν ιστορικά συμπεριληφθεί στις βάσεις δεδομένων πιστωτικού κινδύνου της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως πιστωτικός κίνδυνος για τον σκοπό υπολογισμού του ελάχιστου ρυθμιστικού κεφαλαίου. Επομένως, τέτοιες απώλειες δεν θα είναι υπαγόμενες στην κεφαλαιακή επάρκεια για τον λειτουργικό κίνδυνο. Εντούτοις, για τους σκοπούς εσωτερικής διαχείρισης του λειτουργικού κινδύνου, οι εταιρείες leasing πρέπει να προσδιορίσουν τις απώλειες λειτουργικού κινδύνου, ακόμα και εκείνων που είναι σχετικές με τον πιστωτικό κίνδυνο. Οι απώλειες λειτουργικού κινδύνου που συσχετίζονται με τον κίνδυνο αγοράς αντιμετωπίζονται ως λειτουργικός κίνδυνος για τον σκοπό υπολογισμού του 28