ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΛΕΥΚΑΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Εξάμηνο Διδασκαλίας: Γ (χειμερινό) Καθηγήτρια: Δρ.Αριστέα Γκάγκα e mail επικοινωνίας: arisgkag@teiion.gr Ενότητα 1: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Αντικείµενο της Οικονοµικής Επιστήµης (ή της Πολιτικής Οικονοµίας) είναι η µελέτη των οικονοµικών προβληµάτων που δηµιουργούνται µέσα σε µια κοινωνία. Τα προβλήµατα αυτά είναι πολλά και ποικίλα. Όµως µπορούν να καταταγούν σε τέσσερις κατηγορίες, που µπορούν να εκφραστούν µε την µορφή ερωτηµάτων ως εξής: Ποια προϊόντα παράγονται σε µια κοινωνία και σε τι ποσότητες, (σε µια ορισµένη χρονική περίοδο, π.χ. ένα έτος); Με ποιον τρόπο παράγονται αυτά τα προϊόντα; Πώς γίνεται η διανοµή των προϊόντων στα µέλη της κοινωνίας; Πώς µπορεί να αυξηθεί η ποσότητα των παραγόµενων προϊόντων, πώς δηλαδή αναπτύσσεται η οικονοµία µιας κοινωνίας; ~ 1 ~

2 Η Οικονοµική των Επιχειρήσεων (ή Οικονοµική της ιοίκησης) αποτελεί εφαρµογή της οικονοµικής θεωρίας και της οικονοµικής µεθοδολογίας στην πρακτική της λήψης των επιχειρηµατικών και διοικητικών αποφάσεων. Είναι ο κλάδος εκείνος της οικονοµικής επιστήµης, που γεφυρώνει το χάσµα µεταξύ της καθαρής (pure) οικονοµικής θεωρίας µε την πρακτική της διοίκησης των επιχειρήσεων. Είναι γεγονός ότι ο κλάδος αυτός δεν αποτελεί µόνο ένα θεµελιώδες ακαδηµαϊκό αντικείµενο που επιδιώκει να κατανοήσει και να αναλύσει τα προβλήµατα της επιχειρηµατικής λήψης των αποφάσεων, αλλά αποσκοπεί κυρίως στη διεύρυνση των ικανοτήτων αυτών που λαµβάνουν τις αποφάσεις. Η Οικονοµική των Επιχειρήσεων χρησιµοποιεί τα εργαλεία και τις τεχνικές της Οικονοµικής Ανάλυσης κυρίως της µικροοικονοµικής θεωρίας για να αναλύσει και να επιλύσει τα προβλήµατα της διοίκησης των επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, παρέχει µια µέθοδο ανάλυσης που µπορεί να εφαρµοσθεί εκτός από την ιδιωτική επιχείρηση και σε άλλους οργανισµούς, π.χ. µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς, οργανισµούς κοινής ωφέλειας, δηµόσιους οργανισµούς κτλ. Ο τελικός σκοπός του κλάδου αυτού είναι να επαυξήσει την ικανότητα των διευθυντών των επιχειρήσεων στην κατανόηση και επίλυση των καθηµερινών προβληµάτων που αντιµετωπίζουν οι επιχειρήσεις. Η νεοκλασική οικονοµική θεωρία, την ανάλυση της οποίας κυρίως χρησιµοποιούµε στον κλάδο της Οικονοµικής των Επιχειρήσεων, σκοπό έχει την µελέτη της κατανοµής των σπάνιων οικονοµικών πόρων µεταξύ των διαφόρων εφικτών πολλαπλών σκοπών. Το στοιχείο της επιλογής στη χρησιµοποίηση των διαφόρων µέσων (οικονοµικών πόρων) και στην επίτευξη των διαφόρων σκοπών (οικονοµικές ανάγκες) αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της οικονοµικής θεωρίας. Οµοίως και η Οικονοµική της ιοίκησης είναι η µελέτη της κατανοµής των περιορισµένων πόρων που διαθέτει η επιχείρηση µεταξύ των διαφόρων δυνατών δραστηριοτήτων της. Τα περισσότερα από τα προβλήµατα των διευθυντών των διευθυντών των επιχειρήσεων είναι προβλήµατα απόφασης, που σχετίζονται µε τον τρόπο µε τον οποίο θα κατανείµει η επιχείρηση τους οικονοµικούς πόρους έτσι ώστε να πετύχει το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα. Οι πόροι της επιχείρησης «κοστίζουν», γιατί είναι σπάνιοι, είναι δε σπάνιοι, επειδή και άλλες επιχειρήσεις επιζητούν να τους χρησιµοποιήσουν. Η τιµή των πόρων αυτών (η τιµή της εργασίας, του µηχανήµατος, του κτηρίου κ.λπ.), που εµφανίζεται στην αγορά, δείχνει πώς αποτιµώνται οι πόροι αυτοί από ολόκληρη την κοινωνία. Όσο περισσότερο σπάνιοι είναι, σε σχέση µε τη ζήτησή τους, τόσο υψηλότερη τιµή έχουν στην αγορά. Γι αυτό, η άριστη κατανοµή των σπάνιων πόρων που κατέχει η επιχείρηση προς επίτευξη των επιδιωκόµενων σκοπών είναι το κρισιµότερο πρόβληµα που έχει να επιλύσει για να εξασφαλίσει τη βιωσιµότητά της. Κατ αυτόν τον τρόπο και η Οικονοµική της ιοίκησης έχει ως πυρήνα το στοιχείο των επιλογών, στο οποίο και βασίζεται για την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει. ~ 2 ~

3 Οικονοµική Επιστήµη και ιοίκηση Επιχειρήσεων Η οικονοµική επιστήµη βοηθά την επιστήµη της διεύθυνσης των επιχειρήσεων παρέχοντας τα εξής κύρια στοιχεία: Πλήθος οικονοµικών υποδειγµάτων, όπως: της συµπεριφοράς των καταναλωτών και των παραγωγών, της λειτουργίας της αγοράς κ.λπ., που έχουν προέλθει από επιδέξιους αναλυτές οικονοµολόγους. Το σύνολο των αναλυτικών µεθόδων περισσότερο και όχι των θεωρητικών συµπερασµάτων που βοηθά πολύ στην ορθολογική επίλυση των επιχειρήσεων. Οι έννοιες και τα εργαλεία της οικονοµικής θεωρίας έχουν ευρεία χρήση στην πραγµατική οικονοµική ζωή και εποµένως η εκµάθησή τους αποτελεί απαραίτητο εφόδιο των διευθυντών µιας επιχείρησης. Ένας διευθυντής επιχείρησης που έχει µελετήσει την οικονοµική ανάλυση αποτελεί ένα χρησιµότατο µέλος στην οµάδα των διευθυντών. Γιατί, αφενός µπορεί να σκεφτεί βάσει αφηρηµένων οικονοµικών υποδειγµάτων και αφετέρου είναι εφοδιασµένος µε πλήθος εργαλείων και τεχνικών της οικονοµικής ανάλυσης, που θα καταστήσουν τον τρόπο λήψης των αποφάσεων του για την επίλυση των διαφόρων προβληµάτων ορθολογικότερο και αυστηρότερο επιστηµονικά. ιαδικασία Λήψης Αποφάσεων Η διαδικασία της λήψης των αποφάσεων για την επίλυση ενός πραγµατικού προβλήµατος δεν είναι µια απλή υπολογιστική τεχνική, αλλά µια νέα θεωρία που εµπεριέχει στοιχεία όπως: Ο τελικός σκοπός της απόφασης, Η επάρκεια των γνώσεων του ατόµου που λαµβάνει τις αποφάσεις, Η κατάσταση του γενικού περιβάλλοντος όπου θα λάβει χώρα η διαδικασία της απόφασης, Η αβεβαιότητα που συνοδεύει το αποτέλεσµα των αποφάσεων, Οι προσδοκίες αυτού που λαµβάνει τις αποφάσεις κ.λπ. Η διαδικασία της λήψης των αποφάσεων περιλαµβάνει τρεις κυρίως φάσεις: Την ανακάλυψη των περιπτώσεων για τις οποίες χρειάζεται να ληφθεί µια απόφαση, η οποία ονοµάζεται δραστηριότητα της πληροφόρησης, Την ανακάλυψη των δυνατών πορειών δράσης, η οποία ονοµάζεται δραστηριότητα του σχεδιασµού, Την επιλογή µεταξύ διαφορετικών πορειών δράσης, η οποία ονοµάζεται δραστηριότητα της επιλογής. Η πολύπλευρη θεωρία των αποφάσεων έρχεται σε αντίθεση µε τη µονολιθικότητα που συνοδεύει την οικονοµική ανάλυση ως προς τα δεδοµένα και τις λύσεις των διάφορων πραγµατικών προβληµάτων που αντιµετωπίζει η επιχείρηση. Γι αυτό το λόγο, µια σύζευξη των διαφόρων τεχνικών της οικονοµικής ανάλυσης µε ορισµένα ουσιαστικά στοιχεία της θεωρίας των αποφάσεων αποτελεί απαραίτητο συστατικό της Οικονοµικής της ιοίκησης. ~ 3 ~

4 Μικροοικονοµική και Οικονοµική των Επιχειρήσεων Η µικροοικονοµική θεωρία, η µακροοικονοµική θεωρία και η στατιστική είναι κλάδοι της οικονοµίας που συνεισφέρουν τα µέγιστα στην Οικονοµική της ιοίκησης. Την κύρια πηγή των εργαλείων και των αναλυτικών τεχνικών, που χρησιµοποιεί η Οικονοµική της ιοίκησης αποτελεί η µικροοικονοµική θεωρία ή η θεωρία των τιµώ, όπως για παράδειγµα στη ελαστικότητα της ζήτησης, στο οριακό κόστος, στη διάθρωση των αγορών κ.λπ. Ορισµένα σηµαντικά θέµατα της µικροοικονοµίας, όπως για παράδειγµα η ανάλυση της ισορροπίας του καταναλωτή µε τις καµπύλες αδιαφορίας, επειδή δεν έχουν απόλυτη εµπειρική εφαρµογή, δεν διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στις επιχειρηµατικές αποφάσεις, αφήνονται εκτός του κλάδου των Οικονοµικών της ιοίκησης. Μακροοικονοµική και Οικονοµική των Επιχειρήσεων Η µακροοικονοµική θεωρία συµβάλλει κυρίως στην Οικονοµική της ιοίκησης µέσω της διαδικασίας των προβλέψεων για τις γενικές οικονοµικές συγκυρίες που κάνουν οι διευθυντές των επιχειρήσεων. Στατιστική και Οικονοµική των Επιχειρήσεων Ο κλάδος της Στατιστικής συµβάλλει στην Οικονοµική της ιοίκησης παρέχοντας: Τη βάση εµπειρικού ελέγχου της θεωρίας, Τις µεθόδους µέτρησης των συναρτησιακών σχέσεων που χρησιµοποιούνται στη λήψη των αποφάσεων και τις τεχνικές των οικονοµικών προβλέψεων, και Τον υπολογισµό των κινδύνων των διαφόρων µορφών επενδύσεων. ~ 4 ~

5 Η Οικονοµική της ιοίκησης παρέχει ένα πλούσιο σύνολο εργαλείων και τεχνικών ανάλυσης που καθιστούν ικανό τον διευθυντή της επιχείρησης να ερµηνεύει ή να κατασκευάζει υποδείγµατα, τα οποία θα τον βοηθήσουν στη λήψη των σωστών αποφάσεων. Επίσης βοηθά το διευθυντή της επιχείρησης να λάβει διάφορες αποφάσεις, όπως: Ποιο προϊόν ή υπηρεσία να παραχθεί. Τι εισροές και ποια τεχνολογία πρέπει να χρησιµοποιηθούν. Πόσο προϊόν πρέπει να παραχθεί και σε ποια τιµή πρέπει να πωληθεί. Πώς πρέπει να κατανεµηθούν τα διαθέσιµα κεφάλαια της επιχείρησης κ.λπ. Ποιες τεχνικές πρέπει να εφαρµόσει για τον προσδιορισµό των επιχειρηµατικών κινδύνων, ποιες µεθόδους αντιµετώπισης αυτών και πώς πρέπει να γίνει η διοίκηση (διαχείριση) των κινδύνων. Ποια τεχνική των προβλέψεων θα πρέπει να εφαρµοσθεί για τις οικονοµικές προβλέψεις της επιχείρησης, µε το µικρότερο σφάλµα εκτίµησης. Πώς πρέπει να γίνει η αξιολόγηση των επενδύσεων και πώς πρέπει να γίνει η κατανοµή των πόρων στις λειτουργίες και τα τµήµατα της επιχείρησης, κ.λπ. Πώς πρέπει να γίνει η ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. Πώς πρέπει να γίνει ο καθορισµός των στόχων και οι εναλλακτικές στρατηγικές της επιχείρησης και η αξιολόγηση αυτών των στρατηγικών. ~ 5 ~

6 Ενότητα 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αντικειµενικός σκοπός της επιχείρησης Στα πλαίσια της χρηµατοοικονοµικής διοίκησης, ο αντικειµενικός σκοπός µιας επιχείρησης είναι η µεγιστοποίηση του πλούτου των µετόχων της. Αντιθέτως, στα πλαίσια της µικροοικονοµικής θεωρίας, ο αντικειµενικός σκοπός της επιχείρησης είναι η µεγιστοποίηση των κερδών. Βασικές Χρηµατοοικονοµικές αποφάσεις Οι βασικές χρηµατοοικονοµικές αποφάσεις που καλείται να λάβει ένας Οικονοµικός ιευθυντής µιας επιχείρησης διακρίνονται σε τρεις µεγάλες κατηγορίες: τις επενδυτικές αποφάσεις, τις αποφάσεις χρηµατοδότησης και τις αποφάσεις για τη µερισµατική πολιτική. ~ 6 ~

7 Ενότητα 3: Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ Λήψη αποφάσεων και νεκρό σηµείο Την ανάλυση του νεκρού σηµείου θα πρέπει να την θεωρήσουµε σαν οδηγό για τη λήψη ορθολογικών επιχειρηµατικών αποφάσεων και όχι σαν µέσο κριτικής των διοικήσεων των επιχειρήσεων. Ο υπολογισµός του νεκρού σηµείου δείχνει το ελάχιστο ύψος πωλήσεων (κύκλου εργασιών), που πρέπει να πραγµατοποιεί µια επιχείρηση, για να καλύπτονται τόσο οι σταθερές όσο και οι µεταβλητές δαπάνες της. Με άλλα λόγια, δείχνει µέχρι ποιου σηµείου είναι δυνατός ο περιορισµός των πωλήσεων της επιχείρησης, χωρίς αυτή να παρουσιάζει κέρδος ή ζηµιά. Η γραφική παράσταση αποτελεί µία από τις µεθόδους για τον προσδιορισµό του νεκρού σηµείου. ο προσδιορισµός του νεκρού σηµείου µιας επιχείρησης, (break even analysis) απαιτεί τη διαίρεση του κόστους σε σταθερό και µεταβλητό. Συνήθως, στον κάθετο άξονα του διαγράµµατος εµφανίζονται τα έσοδα και τα έξοδα, ενώ στον οριζόντιο άξονα εµφανίζονται οι µονάδες πώλησης ή η αξία των πωλήσεων, ή ακόµα και η παραγωγική δυναµικότητα της εκάστοτε επιχείρησης. Στο διάγραµµα, εµφανίζονται οι ευθείες των σταθερών εξόδων, των µεταβλητών εξόδων, και από το άθροισµά τους, προκύπτει η ευθεία των συνολικών εξόδων. Ακόµα, εµφανίζεται η ευθεία των συνολικών εσόδων της επιχείρησης. Το σηµείο τοµής της ευθείας των συνολικών εξόδων της επιχείρησης µε την ευθεία των συνολικών εσόδων της επιχείρησης, είναι το νεκρό σηµείο της. Αν µια επιχείρηση έχει χαµηλό νεκρό σηµείο, δηλαδή λειτουργεί σε σηµείο αρκετά παραπάνω από αυτό, τότε είναι µια επιτυχηµένη επιχείρηση. Αντίθετα, αν έχει υψηλό νεκρό σηµείο, τότε είναι πολύ ευαίσθητη σε περίπτωση πτώσης των κερδών της, αφού και µια µικρή έστω µεταβολλή των εσόδων της, για παράδειγµα σε µια περίοδο ύφεσης, µπορεί να εκµηδενίσει τελείως τα κέρδη της. ~ 7 ~

8 Ο οριζόντιος άξονας του διαγράµµατος µετρά µονάδες παραγωγής, ενώ ο κάθετος άξονας µετρά τα έξοδα ή το κόστος. Το σταθερό κόστος αντιπροσωπεύεται από την οριζόντια γραµµή και το κόστος αυτό παραµένει σταθερό ανεξάρτητα από τον αριθµό των παραγόµενων µονάδων. Το µεταβλητό κόστος αντιπροσωπεύεται από τη γραµµή του συνολικού κόστους. Από τη γραφική παράσταση του νεκρού σηµείου παρατηρούµε τα εξής: Η επιχείρηση υφίσταται ζηµιές µέχρι του σηµείου που τέµνονται η γραµµή των συνολικών εσόδων µε τη γραµµή του συνολικού κόστους, δηλαδή µέχρι το «νεκρό σηµείο». Μετά το «νεκρό σηµείο» η επιχείρηση αρχίζει να πραγµατοποιεί κέρδη, διότι µετά το σηµείο αυτό τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης καλύπτουν τόσο το σταθερό κόστος όσο και το µεταβλητό κόστος και αφήνει επιπλέον ένα περίσσευµα «κέρδος». Το κέρδος στο παραπάνω σχεδιάγραµµα προσδιορίζεται ως η διαφορά µεταξύ της γραµµής των συνολικών εσόδων και της γραµµής του συνολικού κόστους. Κάθε επιχείρηση έχει το δικό της «νεκρό σηµείο» και είναι εκείνο στο οποίο οι πωλήσεις της ισούνται µε το συνολικό κόστος παραγωγής των προϊόντων της, οπότε το οικονοµικό της αποτέλεσµα είναι µηδέν. Αν οι πωλήσεις της επιχειρήσεως είναι µεγαλύτερες από αυτές του «νεκρού σηµείου», τότε η επιχείρηση πραγµατοποιεί κέρδος, ενώ αν είναι χαµηλότερες τότε πραγµατοποιεί ζηµιά. Η διαφορά ανάµεσα στις πωλήσεις µιας επιχείρησης στο νεκρό σηµείο της, και στις πραγµατικές πωλήσεις της, ονοµάζεται περιθώριο ασφαλείας (Safety Margin) και είναι ένας δείκτης από τον οποίο φαίνεται κατά πόσο θα µπορούσε να επέλθει µείωση στις πωλήσεις µιας επιχείρησης, πριν αυτή παρουσιάσει ζηµιές. Γενικά, όσο µεγαλύτερος είναι αυτός ο αριθµοδείκτης, τόσο ασφαλέστερη είναι η επιχείρηση. Μεταβολές στο νεκρό σηµείο Το νεκρό σηµείο µιας οποιασδήποτε επιχείρησης, µεταβάλλεται αν µεταβληθούν οι προσδιορίστικοι παράγοντες αυτού. Αυτοί οι προσδιοριστικοί παράγοντες είναι οι εξής: το σταθερό κόστος το µεταβλητό κόστος η τιµή πώλησης του προϊόντος η ποσότητα πωλήσεων ~ 8 ~

9 Υποθέτουµε ότι κάθε φορά µεταβάλλεται ένας µόνο προσδιοριστικός παράγοντας του νεκρού σηµείου της επιχείρησης, ενώ οι υπόλοιποι παραµένουν σταθεροί. Μεταβολή του σταθερού κόστους: Αν επέλθει µια µεταβολή στο σταθερό κόστος της επιχείρησης,θα επηρεαστεί το ύψος του νεκρού σηµείου, προς την κατεύθηνση που µεταβλήθηκε το κόστος, και τα καθαρά κέρδη της επιχείρησης, προς την αντίθετη κατεύθυνση που µεταβλήθηκε το σταθερό κόστος. ηλαδή, αν επέλθει αύξηση του σταθερού κόστους, αυξάνεται το ύψος του νεκρού σηµείου, ενώ µειώνονται τα κέρδη της επιχείρησης, και αντίστροφα. Μεταβολή του µεταβλητού κόστους: Αν επέλθει µεταβολή στο µεταβλητό κόστος µιας επιχείρησης, επηρεάζει άµεσα το συντελεστή περιθωρίου κέρδους της επιχείρησης, και στην συνέχεια και το νεκρό σηµείο της. Οι µεταβολές στα κέρδη και στο ύψος του νεκρού σηµείου, είναι όµοιες µε τις µεταβολές στα σταθερά κόστη της επιχείρησης. Μεταβολή στην τιµή πώλησης του προϊόντος - µεταβολή στον όγκο πωλήσεων: Αυτές οι δύο επιµέρους µςταβολές του νεκρού σηµείου, τοποθετήθηκαν µαζί, καθώς είναι αλληλοεξαρτώµενες, και ουσιαστικά η µία επηρεάζει την άλλη. Εδώ, η µεταβολή στο ύψος του νεκρού σηµείου και στα κέρδη της επιχείρησης, εξαρτάται άµεσα από την ελαστικότητα ζήτησης του πωλούµενου προϊόντος. ηλαδή, ανάλογα µε την ελαστικότητα του προϊόντος, καθορίζεται και η µεταβολή του νεκρού σηµείου και των κερδών στην αύξηση ή µείωση της τιµής πώλησης. Για αυτό, είναι αναγκαίο η διοίκηση της επιχείρησης, να γνωρίζει την ελαστικότητα των προϊόντων που πουλά ώστε να µπορεί να προβλέπει την αναµενόµενη µεταβολή στα κέρδη της. Αν ένα προϊόν έχει ελαστική ζήτηση, τότε µειώνονται πολύ οι πωλήσεις και τα κέρδη της, ενώ αυξάνεται το νεκρό σηµείο της µε κάθε αύξηση της τιµής του, ενώ τα αντίθετα αποτελέσµατα έχουµε για µείωση της τιµής του. Αν ένα προϊόν έχει ανελαστική ζήτηση, τότε µειώνονται λίγο οι πωλήσεις της, ενώ αυξάνονται τα κέρδη της και µειώνεται το ύψος του νεκρού σηµείου της, µε κάθε αύξηση της τιµής του. Τα αντίθετα αποτελέσµατα έχουµε όταν µειώνεται η τιµή πώλησής του. Συνοψίζοντας, ο υπολογισµός του νεκρού σηµείου µάς δείχνει τον ελάχιστο όγκο παραγωγής που πρέπει να επιτευχθεί, προκειµένου η επιχείρηση να καλύπτει τόσο το σταθερό όσο και το µεταβλητό κόστος της. Με άλλα λόγια, το νεκρό σηµείο δείχνει πόσο µπορεί να µειωθούν οι πωλήσεις µιας επιχείρησης, χωρίς αυτή να είναι ζηµιογόνα. ~ 9 ~

10 Ενότητα 4: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Η επιχείρηση στην ελεύθερη αγορά λειτουργεί για να εκπληρώσει διάφορες οικονοµικές λειτουργίες, όπως: να παράγει αγαθά, να οργανώσει κατά τον πλέον άριστο και αποτελεσµατικό τρόπο τους συντελεστές παραγωγής (εργασία, έδαφος, κεφάλαιο) να αναδιανείµει τα εισοδήµατα στους συντελεστές παραγωγής (µισθοί, πρόσοδοι εδάφους, τόκοι), να εφαρµόσει νεωτεριστικές µεθόδους παραγωγής, να δηµιουργήσει και προωθήσει στην αγορά νέα προϊόντα κτλ Για να φέρει σε πέρας αυτές τις λειτουργίες, η επιχείρηση πρέπει να ακολουθεί έναν αντικειµενικό τελικό σκοπό ή ένα κριτήριο δράσης, βάσει του οποίου τα αποτελέσµατα των αποφάσεών της πρέπει να συγκλίνουν. Το είδος των επιδιώξεων ή των τελικών σκοπών που επιχειρεί να εκπληρώσει µια επιχείρηση έχει προκαλέσει αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον αλλά και πολλές διαµάχες στη σύγχρονη εποχή µεταξύ των ακαδηµαϊκών κύκλων, των επιχειρηµατικών στελεχών και των υπευθύνων της κυβερνητικής πολιτικής. Ακόµη και στην περίπτωση που ρωτήσουµε έναν επιχειρηµατία ή έναν διευθυντή επιχείρησης ποια είναι η τελική επιδίωξη της επιχείρησής του, θα µας δώσει διάφορες απαντήσεις, όπως: να µεγιστοποιήσει το κέρδος, να µεγιστοποιήσει τον όγκο των πωλήσεων, να µεγιστοποιήσει το µερίδιο αγοράς, να διατηρήσει πλήρως απασχολούµενους τους εργατικό του δυναµικό, να διατηρήσει ένα ορισµένο ύψος αποθεµάτων πρώτων υλών και προϊόντων, κ.ο.κ. Στην πραγµατικότητα οι περισσότερες από αυτές τις επιδιώξεις αλληλοαποκλείονται, επειδή δεν δύναται να επιτευχθούν ταυτόχρονα. Γι αυτό, τα υποδείγµατα που έχουν κατασκευασθεί αποσκοπούν και σε µια τελείως διαφορετική επιδίωξη, όπως θα δούµε στη συνέχεια. ~ 10 ~

11 Ιστορική Αναδροµή Από την εποχή των κλασικών οικονοµολόγων (18ος-19ος αιώνας), µια από τις βασικές υποθέσεις της οικονοµικής θεωρίας ήταν ότι ο επιχειρηµατίας είχε ένα µόνο σκοπό, να µεγιστοποιήσει το κέρδος του. Επίσης, η Οικονοµική Θεωρία µέχρι πρόσφατα υπέθετε ότι η επιχείρηση διευθυνόταν από µόνο ένα άτοµο, τον επιχειρηµατία ιδιοκτήτη. Οι δύο αυτές παραδοχές υπέστησαν αυστηρή κριτική, αφενός από την ανάπτυξη της πολυµετοχικής επιχείρησης, αφετέρου από την αποδυνάµωση της τέλειας ανταγωνιστικής διάρθρωσης της αγοράς. Στην Οικονοµική των Επιχειρήσεων, το κριτήριο της µεγιστοποίησης του ορίου του κέρδους της οικονοµικής θεωρίας αντικαθίσταται από το περισσότερο εµπειρικό κριτήριο της µεγιστοποίησης της αξίας της επιχείρησης. Ως αξία της επιχείρησης ορίζεται η παρούσα αξία των προσδοκώµενων µελλοντικών ταµειακών ροών της επιχείρησης. Εάν λάβουµε τις ταµειακές ροές ως κέρδη, τότε η παρούσα αξία της επιχείρησης είναι η αξία των αναµενόµενων µελλοντικών κερδών, τα οποία όµως έχουν προεξοφληθεί έναντι του παρόντος, µε ένα κατάλληλο ύψος επιτοκίου. Αξία της Επιχείρησης = Παρούσα αξία των = προσδοκώµενων µελλοντικών κερδών ~ 11 ~

12 Παρούσα και Μελλοντική Αξία Μια έννοια που χρειάζεται να επεξηγήσουµε στο µέρος αυτό είναι η παρούσα αξία της µελλοντικής απόδοσης ορισµένης ποσότητας χρηµάτων. Ειδικότερα, πρέπει να δικαιολογήσουµε το γεγονός ότι, για να εκτιµήσουµε µια µελλοντική ποσότητα χρήµατος στο παρόν, πρέπει να την προεξοφλήσουµε µε ένα επιτόκιο. Η έννοια της προεξόφλησης των µελλοντικών αποδόσεων µιας οικονοµικής ενέργειας, σε σχέση µε το παρόν, διαδραµατίζει σπουδαίο ρόλο στην οικονοµική θεωρία. Η στήριξη της έννοιας αυτής προέρχεται από την θεωρία επί του θέµατος της αξίας, που ανέπτυξε ο οικονοµολόγος E. Von. BohmBawert ( ), σύµφωνα µε την οποία οι άνθρωποι εκτιµούν περισσότερο την αξία ενός σηµερινού αντικειµένου έναντι του ίδιου αντικειµένου στο µέλλον. H µαθηµατική και τεχνική εφαρµογή όµως της προεξόφλησης κατά το παρόν των µελλοντικών αποδόσεων µιας επένδυσης αναπτύχθηκε κυρίως από τον Αµερικανό οικονοµολόγο I. Fisher ( ) µε τη θεωρία του για τον τόκο του κεφαλαίου. Ας υποθέσουµε ότι αντιµετωπίζουµε δύο δυνατότητες: Η µία είναι να έχουµε µετά από παρέλευση 5 ετών κεφάλαιο ίσο µε 8.000, ενώ η δεύτερη είναι να έχουµε σήµερα στα χέρια µας κάποια ποσότητα χρηµάτων (Ko). Εάν υποθέσουµε ότι σήµερα δεν έχουµε απαραίτητα την ανάγκη χρηµάτων και ότι την ποσότητα αυτή των χρηµάτων (Ko) µπορούµε να την καταθέσουµε στην τράπεζα µε επιτόκιο 10%, τότε θα πρέπει να βρούµε ποια είναι η ποσότητα των χρηµάτων (Ko) την οποία θα θυσιάσουµε σήµερα, για να εισπράξουµε µετά την παρέλευση 5 ετών. Αυτή η ποσότητα χρηµάτων (Ko) αποτελεί την παρούσα αξία της µελλοντικής (µετά από 5 έτη) είσπραξης των Για να βρούµε την αρχική αξία στον ανατοκισµό, παίρνουµε την εξίσωση: Kn=k0(1+i)n και λύνουµε ως προς K0 και έχουµε: K0 = Kn / (1+ i)n ~ 12 ~

13 Παραδείγµατα: α. Ποια είναι η παρούσα αξία ενός κεφαλαίου το οποίο είχε τοκισθεί µε ανατοκισµό µε επιτόκιο 6% και έγινε µετά από 4 έτη ; β. Ποιο αρχικό κεφάλαιο (K0) έχει τοκισθεί µε ανατοκισµό για 10 έτη και 5 µήνες µε επιτόκιο 5% και έδωσε τελική αξία ; Κριτικές στο κριτήριο µεγιστοποίησης των κερδών Η ισχύς του κριτηρίου µεγιστοποίησης των κερδών, ως τελικός σκοπός της επιχείρησης, έχει συγκεντρώσει τις εξής κριτικές: α. Χρονική διάρκεια µεγιστοποίησης του κέρδους Η οικονοµική θεωρία αφήνει πολλές αµφιβολίες για το εάν θα πρέπει µια επιχείρηση, βραχυχρόνια ή µακροχρόνια, να µεγιστοποιεί το κέδρος της. Επίσης είναι δύσκολο στην πράξη να αποφασισθεί ποια διαχρονική µεγιστοποίηση κέρδους θα πρέπει να ακολουθήσει η επιχείρηση. Θα πρέπει δηλαδή µια επιχείρηση να µεγιστοποιεί το κέρδος της βραχυχρόνια ή µακροχρόνια; Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που η βραχυχρόνια µεγιστοποίηση του κέρδους δεν συνεπάγεται κατ ανάγκη και µακροχρόνια µεγιστοποίηση του κέρδους, ή και αντίθετα. β. Κίνδυνοι Οι κίνδυνοι που αντιµετωπίζει µια επιχείρηση που έχει ως κύρια επιδίωξη τη µεγιστοποίηση του κέρδους είναι πολλοί περισσότεροι από τους κινδύνους που θα αντιµετώπιζε αν είχε ακολουθήσει άλλα κριτήρια επιτυχία. γ. Μορφή Αγοράς Σε συνθήκες ατελούς ανταγωνισµού, η µεγιστοποίηση του κέρδους είναι µια αµφισβητούµενη επιδίωξη, γιατί οι ενέργειες οι οποίες θεωρούνται άριστες για µια επιχείρηση εξαρτώνται από τις ενέργειες της άλλης επιχείρησης. δ. Ανταγωνιστική πίεση Η δυνατότητα µιας επιχείρησης να επιτύχει µέγιστο κέρδος, το πιθανότερο είναι να προσελκύσει και άλλες επιχειρήσεις στον κλάδο παραγωγής, µε αποτέλεσµα τη µείωση του ύψους των κερδών. ε. Ικανοποιητικό ύψος κέρδους Ο επιχειρηµατίας µιας ατοµικής επιχείρησης είναι πολύ πιθανό να µην επιζητεί να µεγιστοποιήσει το κέρδος του, αλά να αρκείται σε ένα «ικανοποιητικό» ύψος κέρδους, το οποίο θα του εξασφαλίζει την ύπαρξη της επιχείρησής του χωρίς µεγάλους κινδύνους και διόγκωση του ανταγωνισµού. ~ 13 ~

14 στ. ίκαιο κέρδος Η είσπραξη µέγιστου κέρδους για µια επιχείρηση πιθανώς να προκαλέσει την κοινή γνώµη και να φέρει την επιχείρηση σε σύγκρουση µε τους καταναλωτές, τους εργαζόµενους και την κυβέρνηση. Γι αυτό είναι προτιµότερο η επιχείρηση να αποσκοπεί στην είσπραξη ενός δίκαιου και λογικού γι αυτήν και για τους άλλους οικονοµικούς φορείς της κοινωνίας κέρδους. ζ. ιάσταση των ρόλων µεταξύ του ιδιοκτήτη και του διευθυντή της επιχείρησης Για µια επιχείρηση ατοµικής ιδιοκτησίας και διεύθυνσης, όπου οι δύο αυτοί ρόλοι συγκεντρώνονται στο πρόσωπο ενός µόνο ατόµου, το κριτήριο του µέγιστου κέρδους, µε µια γενίκευση, µπορεί να θεωρηθεί ότι ισχύει. Ενώ σε µια µετοχική επιχείρηση το ρόλο του ιδιοκτήτη έχουν οι µέτοχοι και το ρόλο του διευθυντή ασκούν οι µισθωτοί διευθυντές. Τα ατοµικά συµφέροντα και τα κίνητρα των µισθωτών διευθυντών είναι πολύ δύσκολο να συµπίπτουν µε αυτά των µετόχων της επιχείρησης. Ένας µισθωτός διευθυντής το πιθανότερο είναι να προσπαθεί να επιτύχει µια ήσυχη και ακίνδυνη πορεία της επιχείρησης και µια µεγέθυνση της επιχείρησης, που θα προσδίδει κύρος στη διευθυντική του θέση κ.ο.κ., παρά µια µεγιστοποίηση του κέρδους. Επίσης, είναι πιθανό ένας µέτοχος να προτιµά ένα ύψος «ικανοποιητικού» κέρδους, αρκεί να συνοδεύεται από λιγότερους κινδύνους και όχι το µέγιστο κέρδος που µπορεί να σηµαίνει πολλούς κινδύνους για την επιχείρηση. η. Επάρκεια πληροφοριών Για να επιτύχει στην επιδίωξη µεγιστοποίησης του κέρδους, η επιχείρηση πρέπει να λαµβάνει τις αποφάσεις έχοντας στη διάθεσή της τις πλήρεις πληροφορίες για τις αγορές παραγωγικών συντελεστών, την αγορά προϊόντων, την άριστη εσωτερική της λειτουργία κ.ο.κ. Κάτι τέτοιο όµως δεν είναι δυνατό, αφενός γιατί πολλές πληροφορίες συνεπάγονται ένα κόστος για την επιχείρηση και αφετέρου γιατί πολλές πληροφορίες σχετίζονται µε µελλοντικές καταστάσεις, η ύπαρξη των οποίων είναι αβέβαιη. θ. Χρηµατοδοτική ευχέρεια της επιχείρησης Οι µετοχικές επιχειρήσεις που ακολουθούν το κριτήριο της µεγιστοποίησης του κέρδους, αφενός αποδίδουν διαχρονικά διαφορετικό ύψος µερίσµατος στους µετόχους, αφετέρου οι ενέργειές τους περικλείουν περισσότερους κινδύνους. Τα δύο αυτά στοιχεία είναι ικανά να αποθαρρύνουν τους επίδοξους µετόχους και έτσι να µειωθεί η χρηµατοδοτική ευχέρεια της επιχείρησης. Ενώ οι επιχειρήσεις που επιδιώκουν ένα σταθερό και ικανοποιητικό ύψος κέρδους για τους µετόχους επιτυγχάνουν σταθερή άνοδο στην αγοραία αξία των µετοχών, γεγονός που προσελκύει περισσότερους επίδοξους µετόχους. ~ 14 ~

15 ι. Όργανο λήψης αποφάσεων Στις µεγάλες µετοχικές κυβερνήσεις οι αποφάσεις και η πολιτική της εταιρίας δεν καθορίζονται αποκλειστικά και µόνο από το συµβούλιο των µετόχων, αλλά από οµάδες ατόµων γενικά, όπως οι διευθυντές πωλήσεων, διαχειριστές κινδύνου, διευθυντές παραγωγής κτλ. Τα διαφορετικά αυτά κέντρα αποφάσεων σε µια µεγάλη µετοχική επιχείρηση είναι απίθανο να λαµβάνουν αποφάσεις που να συγκλίνουν σε έναν µόνο αντικειµενικό σκοπό, τη µεγιστοποίηση του κέρδους. Αριστοποίηση Μια από τις σηµαντικότερες έννοιες της Οικονοµικής Θεωρίας που εφαρµόζεται τέλεια στην τεχνική διεύθυνσης µιας επιχείρησης, είναι η έννοια της Αριστοποίησης. Είναι συνηθισµένο φαινόµενο ο επιχειρηµατίας µιας επιχείρησης να λαµβάνει αποφάσεις µε βάση ορισµένους αριθµούς που αντιπροσωπεύουν τις ευκαιρίες που ανοίγονται µπροστά του. Υπολογίζοντας τα διαφορετικά οφέλη που έχει αποκοµίσει από κάθε δραστηριότητά του, αποφασίζει να ακολουθήσει εκείνη που θα το αποφέρει το µεγαλύτερο όφελος, ανάλογα µε την επιδίωξη που έχει θέσει. Αριστοποίηση είναι η µέθοδος µε την οποία προσδιορίζεται η πλέον δυνατή λύση σε ένα δεδοµένο πρόβληµα. Εάν υπάρχει µόνο µια λύση ή δραστηριότητα για την εκπλήρωση του σκοπού, τότε δεν υπάρχει πρόβληµα λήψης απόφασης και συνεπώς δεν τίθεται θέµα αριστοποίησης. Η λήψη απόφασης από µέρους του επιχειρηµατία ή διευθυντή της επιχείρησης έχει οικονοµική σηµασία µόνο εάν εµφανίζονται ενώπιόν του µερικές διαφορετικές και αµοιβαία αποκλειόµενες πορείες δράσης για την επίτευξη ενός σκοπού. Συµπερασµατικά, η οικονοµική ανάλυση βάσει της αριστοποίησης αποσκοπεί στο να εξετάσει εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν για ένα πρόβληµα και να αναζητήσει εκείνη, την οποία θα οδηγήσει σε µια απόφαση που σχετίζεται στενά µε την τιθέµενη επιδίωξη της επιχείρησης. Οι επιχειρηµατίες, οι διευθυντές των επιχειρήσεων και οι οικονοµολόγοι επιζητούν να κατανοήσουν τη λειτουργία ολόκληρης της οικονοµίας. Επειδή η πραγµατικότητα είναι πολυσύνθετη και είναι δύσκολο να κατανοηθεί σε όλες τις λεπτοµέρειες, κατασκευάζονται διάφορα υποδείγµατα για κάθε θέµα που θέλουµε να ερευνήσουµε. Τα υποδείγµατα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά µια απλοποιηµένη απεικόνιση της πραγµατικότητας. Κατασκευάζονται µε σκοπό να αποµονώσουν τα µη ουσιώδη χαρακτηριστικά µιας οικονοµικής θέσης και να δώσουν στους ενδιαφερόµενους µια δυνατότητα πρόβλεψης του µέλλοντος. ~ 15 ~

16 ύο είναι τα σηµαντικότερα υποδείγµατα κέρδους που πρέπει να γνωρίζει ο σπουδαστής και κάθε ενδιαφερόµενος: Το οικονοµικό υπόδειγµα της µεγιστοποίησης του κέρδους, και Το επιχειρηµατικό υπόδειγµα του νεκρού σηµείου. α. Υπόδειγµα Μεγιστοποίησης του Κέρδους Η µεγιστοποίηση του κέρδους σε µια χρονική περίοδο αποδεικνύεται µε τη βοήθεια των καµπυλών συνολικού κόστους και συνολικού εσόδου. Εάν υποθέσουµε ότι γνωρίζει η επιχείρηση τον τρόπο που εξελίσσονται οι καµπύλες αυτές, πρέπει να βρει το ύψος των πωλήσεων που θα της αποφέρει τη µέγιστη διαφορά ή τη µέγιστη απόσταση των δυο καµπυλών. Σε περίπτωση αντίθετης διαφοράς, δηλαδή µικρότερα έσοδα από έξοδα, πρέπει να υπολογίζει το ύψος των ζηµιών της για δεδοµένο επίπεδο πωλήσεων. όπου R= Έσοδα και C = Κόστος β. Γράφηµα νεκρού σηµείου Νεκρό σηµείο: είναι το ποσό εκείνο των πωλήσεων (κύκλου εργασιών), µε το οποίο µια επιχείρηση καλύπτει ακριβώς τόσο τα σταθερά όσο και τα µεταβλητά της έξοδα, χωρίς να πραγµατοποιεί ούτε κέρδος ούτε ζηµιά. Η βασική αρχή, πάνω στην οποία στηρίζεται η ανάλυση του «νεκρού σηµείου» (breakevenpoint), είναι η συµπεριφορά του κόστους. Αυτό συµβαίνει γιατί ένα µέρος του κόστους είναι µεταβλητό και ανάλογο των πωλήσεων, ενώ ένα άλλο είναι σταθερό, τουλάχιστον για ένα µεγάλο εύρος πωλήσεων ~ 16 ~

17 Τα σηµαντικότερα είδη δαπανών (κόστους) είναι δύο: Οι σταθερές δαπάνες αποτελούνται από τις δαπάνες εκείνες που παραµένουν αµετάβλητες και ανεξάρτητες από το ύψος των πωλήσεων. Τέτοιες δαπάνες αποτελούν τα έξοδα διοικήσεως, οι αποσβέσεις, τα ενοίκια γραφείων µηχανών, τα χρηµατοοικονοµικά έξοδα κ.λ.π. Ωστόσο, οι σταθερές δαπάνες µπορεί να µεταβάλλονται, αλλά η µεταβολή τους να οφείλεται σε άλλες αιτίες ανεξάρτητες από το µέγεθος της δραστηριότητας της επιχείρησης. Επίσης, είναι δυνατόν ορισµένες δαπάνες να παραµένουν σταθερές µέχρι ενός ορισµένου ύψους πωλήσεων, πέραν του οποίου απαιτούνται πρόσθετες δαπάνες. Αντίθετα, οι µεταβλητές δαπάνες είναι ανάλογες προς το ύψος των πωλήσεων ή του κύκλου εργασιών µιας επιχείρησης και τέτοιες είναι οι αµοιβές προσωπικού, οι υπερωρίες κ.ο.κ. Τα οικονοµικά υποδείγµατα που αποσκοπούν στο να ερµηνεύσουν την πραγµατική δράση της επιχείρησης διακρίνονται σε: Καθαρά(pure) οικονοµικά, Συµπεριφορικά (behavioral), και ιευθυντικά (Managerial). α. Καθαρά οικονοµικά υποδείγµατα Το σηµαντικότερο από αυτά τα υποδείγµατα είναι αυτό της µεγιστοποίησης του κέρδους σε συνθήκες τέλειου ανταγωνισµού, που ήδη αναφέραµε. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των υποδειγµάτων είναι ότι βασίζονται στην οριακή ανάλυση και σε υποθέσεις της νεοκλασικής οικονοµίας. Χρησιµοποιούν δηλαδή σε µεγάλη έκταση έννοιες όπως οριακό κόστος, οριακό έσοδο κτλ, που ο πραγµατικός υπολογισµός τους είναι πολύ δύσκολος από επιχειρηµατίες ή διευθυντές επιχειρήσεων. ~ 17 ~

18 β. Συµπεριφορικά υποδείγµατα Πρόκειται για υποδείγµατα που βασίζονται στη µελέτη της συµπεριφοράς των επιχειρηµατιών ή των διευθυντικών στελεχών των επιχειρήσεων. Τα κυριότερα είναι το υπόδειγµα του H. Simon και το υπόδειγµα Cyert-March. Το πρώτο βασίζεται στην ιδέα ότι οι διευθυντές των επιχειρήσεων για να επιτύχουν τη µεγιστοποίηση του κέρδους πρέπει να έχουν τέλεια γνώση των οικονοµικών συνθηκών, τέλεια ικανότητα πολύπλοκων υπολογισµών και βεβαιότητα για το αποτέλεσµα των ενεργειών τους. Αφού αυτά είναι δύσκολο να τα επιτύχουν, δεν µπορούν να επιτύχουν «µέγιστο κέρδος» και στρέφονται στην επίτευξη «ικανοποιητικού κέρδους». Οι καθηγητές R. Cyert και S. March έχουν υποστηρίξει ότι µόνον τα άτοµα ή οι οµάδεςατόµων έχουν στόχους και όχι οι επιχειρήσεις. Έτσι, οι γενικοί στόχοι της επιχείρησης προσδιορίζονται από επιµέρους στόχους, συµφέροντα και αξίες των οµάδων που λειτουργούν µέσα σ αυτή, αλλά και οµάδων που λειτουργούν στο περιβάλλον της και επιδρούν σ αυτή. Αυτό σηµαίνει ότι σε κάθε επιχείρηση υπάρχουν περισσότεροι στόχοι που συχνά µπορεί να είναι και αλληλοσυγκρουόµενοι µε την έννοια ότι η επίτευξη του ενός στόχου επιδρά αρνητικά στην επίτευξη ενός άλλου. Τέτοιοι στόχοι, για παράδειγµα, µπορεί να υπάρχουν µεταξύ των διαφορετικών τµηµάτων της επιχείρησης. Η εναρµόνιση και η σύνθεσή τους, που επιδιώκει να πραγµατοποιήσει η επιχείρηση, εκφράζει το συσχετισµόδύναµης των διάφορων οµάδων και επιτυγχάνεται µε διαδικασίες διαπραγµάτευσης, συναίνεσης, συµβιβασµού και άσκησης εξουσίας. Έτσι, τελικά, για κάθε επιχείρηση διαµορφώνεται µια ιεράρχηση στόχων, ανάλογα µε το συσχετισµόδύναµης των οµάδων που ασκούν επίδραση σ αυτήν. Αναµφισβήτητα κατά τη διαδικασία διαµόρφωσης της εν λόγω ιεραρχίας λαµβάνονται υπόψη οι πιέσεις του περιβάλλοντος, οι περιορισµοί, οι ευκαιρίες και οι απειλές. Με αυτές τις παρατηρήσεις, καταλήγουµε στα εξής: Πρώτον, η ιεράρχηση των στόχων, ο αριθµός, το είδος και η σπουδαιότητά τους, διαφέρει από επιχείρηση σε επιχείρηση. εύτερον, σε ό,τι αφορά τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, τα κέρδη ή καλύτερα η αποδοτικότητα των κεφαλαίων σε µακροπρόθεσµη βάση αποτελεί, αν όχι τον σπουδαιότερο, έναν από τους πιο σηµαντικούς στόχους, που όµως δεν είναι ο µοναδικός. γ. ιευθυντικά Υποδείγµατα Τα υποδείγµατα αυτά αναδείχθηκαν ύστερα από παρατηρήσεις, σύµφωνα µε τις οποίες: Υπάρχει διάκριση ρόλων-επιδιώξεων διευθυντικών στελεχών και ιδιοκτητών των επιχειρήσεων, Πολλές επιχειρήσεις επιδιώκουν µεγιστοποίηση του µεγέθους τους και όχι µεγιστοποίηση του βραχυχρόνιου κέρδους τους, Το πλήθος των επιχειρήσεων που λειτουργούν σε ατελώς ανταγωνιστικές αγορές δεν επιδιώκουν µεγιστοποίηση του κέρδους τους, αλλά επίτευξη ενός κέρδους που να αποθαρρύνει επίδοξους ανταγωνιστές. ~ 18 ~

19 Ενότητα 5: ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η έννοια του κινδύνου Κίνδυνος ως προς το αποτέλεσµα συγκεκριµένης δραστηριότητας της επιχείρησης εµφανίζεται όταν το αποτέλεσµα αυτό δεν συνοδεύεται από τέλεια βεβαιότητα. Οι διευθυντές των επιχειρήσεων έχουν στη διάθεσή τους διαφορετικές πορείες δράσεις για την πραγµατοποίηση του σκοπού τους, καθεµία από τις οποίες συνοδεύεται από ένα διαφορετικό ύψος κινδύνου για τη βέβαιη εκπλήρωση. Μπορούµε να ορίσουµε τον κίνδυνο ως την κατάσταση στην οποία κάθε εναλλακτική πορεία δράσης της επιχείρησης οδηγεί σε ένα σύνολο συγκεκριµένων αποτελεσµάτων, καθένα από τα οποία είναι µε κάποια πιθανότητα γνωστό στον λήπτη της απόφασης. Ο ορισµός αυτός συνδέει άµεσα το ύψος του κινδύνου µε την πιθανότητα πραγµατοποίησης ενός αποτελέσµατος, που είναι σε θέση να γνωρίζει ο διευθυντής της επιχείρησης. Οι καταστάσεις αβεβαιότητας προκύπτουν, όταν υπάρχει µια άγνωστη, απροσδιόριστη κατανοµή πιθανότητας στο σύνολο των πιθανών εκβάσεων. Ο κίνδυνος είναι η αβεβαιότητα της µελλοντικής έκβασης ενός γεγονότος. Είναι κάτι που συµβαίνει στο µέλλον αλλά δεν µπορεί να προβλεφθεί ακριβώς σήµερα επειδή υπάρχει αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα σε αυτό το πλαίσιο έχει δύο διαστάσεις : Το εύρος των πιθανών εκβάσεων ενός γεγονότος ή µιας δράσης το οποίο µπορεί να είναι στενό, περιορισµένο ή άγνωστο. Η πιθανότητα εµφάνισης µιας έκβασης. Σε µερικές περιπτώσεις αυτό είναι σχετικά εύκολο να καθοριστεί. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις µπορεί να µην είναι δυνατό να υπολογιστεί µια πιθανότητα ακριβώς. Η ακόµη και να µην είναι δυνατό να υπολογιστεί µια πιθανότητα καθόλου. Κίνδυνος υφίσταται όταν ένα τυχαίο γεγονός θα επιδράσει αρνητικά στην πιθανότητα της πραγµατοποίησης ενός εφικτού στόχου. Μαθηµατικά ο κίνδυνος µπορεί να εκφρασθεί σαν το προϊόν της πιθανότητας των περιστατικών και των συνεπειών της απώλειας που προκλήθηκε από τον κίνδυνο. ~ 19 ~

20 Ο αµιγής κίνδυνος αναφέρεται σε εκείνες τις καταστάσεις στις οποίες υπάρχει µόνο η περίπτωση απώλειας και δεν υπάρχει η περίπτωση κέρδους. Έτσι, τα πιθανά αποτελέσµατα από δραστηριότητες ή γεγονότα που περιέχουν αµιγείς κινδύνους µπορεί να είναι αρνητικά ή µηδέν. Μια επιχείρηση διατρέχει τον κίνδυνο καταστροφής από µια θεοµηνία ή από πυρκαγιά. Μπορεί να κλαπεί ο εξοπλισµός της ή οι πρώτες ύλες. Γεγονότα αυτής της µορφής απειλούν την επιχείρηση µε ζηµιές. Είναι µη επιθυµητές καταστάσεις και µπορούν να οδηγήσουν µόνο σε απώλειες. Οι καταστάσεις αυτές συνεπάγονται αµιγείς κινδύνους. Η σύγχρονη φιλοσοφία της ιαχείρισης Κινδύνου, αναπτύχθηκε έχοντας ως στόχο να εντοπίσει, να µετρήσει και να αναλύσει τους κινδύνους που αντιµετωπίζει κάθε σύγχρονη επιχείρηση, καθώς επίσης να οριοθετήσει και κατά συνέπεια να ελέγξει, οποιοδήποτε οικονοµικό κίνδυνο, ο οποίος θα µπορούσε να θεωρηθεί δεσµευτικός και επικίνδυνος για τη βιωσιµότητα και την εξέλιξη οποιασδήποτε επιχείρησης. Η διαχείριση κινδύνου αφορά την ελεγχόµενη λήψη αποφάσεων και όχι την αποφυγή του κινδύνου. Η εξισορρόπηση του κινδύνου και της ανταµοιβής είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Ο αντικειµενικός κίνδυνος είναι η µέτρηση του βαθµού διακύµανσης από τα αναµενόµενα γεγονότα. Ο υποκειµενικός κίνδυνος µπορεί να ορισθεί ως η αβεβαιότητα πραγµατοποίησης ενός γεγονότος όπως αυτή γίνεται αντιληπτή από ένα άτοµο. Κάποιος µπορεί να είναι risklover ή riskaverter. Έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες για την µέτρηση του υποκειµενικού κινδύνου και την πρόβλεψη της ανθρώπινης συµπεριφοράς µέσα από αυτές τις µετρήσεις. Οι δυναµικοί κίνδυνοι συνδέονται µε καταστάσεις αβεβαιότητας που παράγονται από µία διαρκώς µεταβαλλόµενη κοινωνία, µεταβολές στο περιβάλλον, στις απαιτήσεις του καταναλωτή, στην οργανωτική δοµή των επιχειρήσεων και την τεχνολογία. Οι στατικοί κίνδυνοι είναι αυτοί που υφίστανται ακόµη και στην περίπτωση που δεν υπάρχουν τέτοιες αλλαγές και συνήθως συµπίπτουν µε τους απλούς κινδύνους 1η κλάση: απώλειες που δεν διακόπτουν την βασική χρηµατοοικονοµική λειτουργία της επιχείρησης. 2η κλάση: απώλειες που απαιτούν δανεισµό ή πώληση περιουσιακών στοιχείων. 3η κλάση: απώλειες που είναι δυνατό να οδηγήσουν την επιχείρηση σε χρεοκοπία. ~ 20 ~

21 Ο κίνδυνος είναι άυλος και αξιολογείται διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους. Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται στους εξής παράγοντες : Εµπειρία Γνώση Κουλτούρα Θέση Οικονοµική κατάσταση υνατότητα επηρεασµού του αποτελέσµατος Ασυµµετρία Μονοδιάστατη αντιµετώπιση ιαφορετικό επίπεδο ικανοποίησης ιαφορετικός χρονικός ορίζοντας ~ 21 ~